Wytyczne Projektowania Konstrukcji STALPRODUKT

mgr in.
Andrzej Matusiak
mgr in. Krzysztof Miaczewski
Wytyczne obliczania elementw konstrukcji
ze stalowych rur prostoktnych i kwadratowych
gitych na zimno
Poczenia spawane i poczenia na ruby
Materiay dydaktyczne do projektowania z przykadami oblicze
Wydanie drugie poprawione i uzupenione
Bochnia 2006
2
Opiniodawca i konsultant:
Prof. zw. dr in. Jan Brdka
Opracowanie jest kompendium wiadomoci , dotyczcych oceny nonoci
elementw konstrukcji z rur kwadratowych i prostoktnych. Materiay dydaktyczne,
majce charakter krtkiego podrcznika, s przeznaczone jako pomoc dla studentw
przy wykonywaniu przez nich wicze projektowych z przedmiotu Stalowe
konstrukcje specjalne oraz dla inynierw-praktykw przy sporzdzaniu przez nich
projektw technicznych prostych elementw konstrukcji z ksztatownikw o
przekrojach zamknitych innych ni koowy, takich jak supy oraz wizary dachowe.
Podrcznik dydaktyczny zawiera nastpujce czci: wiadomoci wstpne, zasady
obliczania elementw i przykady oblicze.
* * *
Autorzy niniejszych wytycznych skadaj serdeczne podzikowanie
Panu Prof. zw. dr in. Janowi Brdce
za koleeskie wsparcie i merytoryczne uwagi oraz powicenie
swojego cennego czasu na przedyskutowanie wielu zagadnie technicznych.
Andrzej Matusiak
Krzysztof Miaczewski
3
WYTYCZNE OBLICZANIA ELEMENTW KONSTRUKCJI
SPIS TRECI strona
1. Wstp 5
1.1. Przyjte zaoenia 5
1.2. Podstawowe symbole i oznaczenia 6
1.3. Oznaczenia wzorw, rysunkw i tablic 8
2. Zasady obliczania elementw z rur prostoktnych i kwadratowych 8
2.1. Sprawdzenie klasy przekroju 8
2.2. Elementy ciskane 10
2.3. Elementy rozcigane 12
2.4. Elementy cinane 12
2.5. Elementy zginane 13
2.6. Zoony stan obcie 14
2.6.1. Dwukierunkowe zginanie 14
2.6.2. Elementy ciskane i zginane 15
2.6.3. Elementy rozcigane i zginane 15
2.6.4. Moment zginajcy i sia poprzeczna 16
3. Obliczanie pocze 17
3.1. Poczenia spawane wzw kratownic paskich 17
3.1.1. Pasy z rur kwadratowych, prty skratowania z rur
kwadratowych. 20
3.1.2. Pasy z rur prostoktnych, prty skratowania z rur
kwadratowych lub prostoktnych. 25
3.1.3. Poczenia z przyspawanymi blachami i wzmocnienia wzw 30
3.1.4. Wzy belek bezprzektniowych (Vierendeela). 33
3.1.5. Wzy ram ( supy rurowe rygle z dwuteownikw) 39
3.1.6. Obliczanie spoin 39
3.2. Poczenia na ruby 45
3.2.1. ruby jednostronne 45
3.2.2. Poczenia na blachy czoowe 46
3.2.3. Poczenia zakadkowe i nakadkowe 48
PRZYKADY OBLICZE 54
Przykad 1 DWIGAR KRATOWY 54
Algorytm projektowania kratownic z rur kwadratowych i prostoktnych 54
1.1. Pas grny prt 2 56
1.2. Pas dolny prt 7 57
1.3. Krzyulec ciskany prt 10 58
1.4. Krzyulec rozcigany prt 9 59
4
1.5. Krzyulec rozcigany prt 11 59
1.6. Poczenie krzyulcw w wle 6 59
1.7. Sprawdzenie ugi kratownicy 64
Przykad 2 BELKA BEZPRZEKTNIOWA (Vierendeela) 65
Algorytm projektowania belek bezprzektniowych wykonanych z rur 65
2.1. Okrelenie geometrii osi konstrukcji i obcie 66
2.2. Siy wewntrzne w elementach belki 66
2.3. Dobr kalibru i gruboci rur 67
2.4. Sprawdzenie nonoci wzw 68
2.5. Zmiana kalibru rur 72
2.6. Sprawdzenie ugicia belki 72
2.7. Sprawdzenie nonoci pocze spawanych 73
Przykad 3 POCZENIE MONTAOWE NA RUBY PASA KRATOWNICY 80
Przykad 4 POCZENIE ZAKADKOWE Z WKADK WEWNTRZN 83
Przykad 5 ANALIZA NONOCI WZA DWIGARA KRATOWEGO 86
Przykad 5.1 86
Przykad 5.2 88
Przykad 5.3 90
Przykad 5.4 93
Przykad 6 POCZENIE Z PRZYSPAWANYMI BLACHAMI WZOWYMI 97
* * *
5
1. Wstp
Stale poszerzany asortyment ksztatownikw gitych na zimno produkcji
krajowej, a w szczeglnoci ksztatownikw zamknitych o przekrojach
kwadratowych i prostoktnych stwarza projektantom nowe moliwoci w
ksztatowaniu elementw nowoczesnych konstrukcji stalowych. Jeszcze do niedawna
wyroby te o gabarytach przekroju powyej 120 mm byy w praktyce osigalne
wycznie z importu, a ich wysoka cena zniechcaa do stosowania. Ksztatowniki o
maych wymiarach, prawie nieprzydatne do silnie obcionych nonych elementw
konstrukcji inynierskich, stosowane byy gwnie w elementach kratowych oraz
systemach lekkich przekry dachowych spotykanych w budownictwie przemysowym,
rolniczym i komunalnym, a take jako elementy konstrukcji drugorzdnych takich jak:
ogrodzenia, bramy, balustrady, konstrukcje wsporcze reklam.
Wdroenie przez Stalprodukt S.A. w Bochni szerokiego asortymentu
produkcji rur prostoktnych i kwadratowych, opanowanie technologii czenia
elementw w wzach, opracowanie wytycznych projektowania i obliczania pocze
oraz wzw, poprzedzone licznymi badaniami teoretycznymi i dowiadczalnymi,
sprawio, e rozmaito ksztatowania elementw penociennych i kratowych w
przypadku rur prostoktnych i kwadratowych staje si coraz bogatsza.
Niniejsze opracowanie ma na celu pokazanie moliwoci praktycznego
wykorzystania kwadratowych i prostoktnych ksztatownikw zamknitych
profilowanych na zimno do projektowania elementw konstrukcji, konstruowania
wzw i pocze elementw, w odniesieniu do obowizujcych polskich norm z
uwzgldnieniem przepisw europejskich w zakresie stosowania nowych gatunkw
stali.
Z inynierskiego punktu widzenia gwn ide opracowania jest maksymalne
uproszczenie i skrcenie oblicze oraz zastosowanie optymalnych rozwiza, za
rwno pod wzgldem konstrukcyjnym, jak te wykonawczym.
1.1. Przyjte zaoenia
Przeprowadzone w ostatnich latach w kraju i zagranic liczne badania dowiadczalne
wzw kratownic, belek bezprzektniowych oraz ram wykonanych z rur o przekroju
kwadratowym i prostoktnym day podstaw do opracowania analiz teoretycznych,
wytycznych obliczania i praktycznego projektowania konstrukcji z rur.
Z uwagi na obszerno tematu w niniejszym opracowaniu postanowiono
ograniczy si do nastpujcych zaoe:
e Obliczenia podstawowe elementw konstrukcji zgodnie z obowizujc norm
PN-90/B-03200 - Konstrukcje stalowe - Obliczenia statyczne i projektowanie
[11].
e Obliczania wzw spawanych kratownic wg zalece podanych w monografii
Konstrukcje stalowe z rur [1] oraz wytycznych CIDECT [2] i [4].
e Obliczanie pocze na ruby wg wytycznych Rautaruukki [3] oraz normy [11].
6
e Asortyment ksztatownikw wg oferty produkcyjnej Stalprodukt S.A. w Bochni
ksztatowniki kwadratowe i prostoktne formowane na zimno - Poradnik
projektanta [6].
e Uproszczenie i skrcenie oblicze inynierskich do niezbdnego minimum.
e Elementy konstrukcji obcione s w sposb przewaajco statyczny.
e Przyjcie do oblicze gatunkw stali S 235 i S 355 wg EN-10025.
Granica plastycznoci R
e min
= 235 MPa i R
e min
= 355 MPa ;
Wytrzymao na rozciganie R
m min
= 360 MPa, R
m min
= 510 MPa ;
Modu sprystoci podunej E = 205 GPa = 2,05 x 10
4
kN/cm
2
;
Modu sprystoci poprzecznej E = 80 GPa = 8,0 x 10
3
kN/cm
2
;
Wytrzymao obliczeniowa stali f
d
= 215 MPa i f
d
= 305 MPa .
1.2. Podstawowe symbole i oznaczenia
Cechy geometryczne
b - szeroko cianki rury prostoktnej,
b
1
- szeroko rury skratowania,
b
0
- szeroko rury pasa,
b
e
- szeroko wsppracujca,
b
e,ov
- szeroko wsppracujca przy nachodzeniu krzyulcw,
b
o
- osiowy rozstaw rodnikw,
h - wysoko rury prostoktnej,
h
0
- wysoko rury pasa,
h
1
, h
2
- wysokoci rur krzyulcw,
t - grubo cianki rury,
t
0
- grubo cianki pasa ,
t
i
- grubo cianki krzyulca,
t
p
- grubo blachy wzmacniajcej
M
1,
, M
2,
- kty pomidzy krzyulcami a pasem,
l
o
- dugo obliczeniowa prta mierzona w osiach podpr (ste) lub pomidzy
teoretycznymi wzami konstrukcji,
l
1
- rozstaw ste bocznych pasa ciskanego lub odlego pomidzy wzami
zabezpieczonymi przed obrotem i przemieszczeniem bocznym,
l
x
, l
y
- dugoci wyboczeniowe prta wzgldem osi x i y,
p
- smuko porwnawcza,
p O - smuko wzgldna,
A
0
-pole przekroju pasa,
A
v
- pole przekroju czynnego przy cinaniu,
A
- sprowadzone pole przekroju,

I
(V)x
, I
(V)y
- moment bezwadnoci czci przekroju czynnej przy cinaniu wzgldem osi obojtnej,
b
red
- rami dwigni rub w kierunku przegubu plastycznego,
b - odlego osi ruby od krawdzi ksztatownika rurowego,
d - rednica ruby,
W
0
- wskanik wytrzymaoci przekroju pasa,
W
pl
- wskanik oporu plastycznego,
Obcienia, siy przekrojowe, nono przekroju
7
N - obliczeniowa warto siy podunej w przekroju,
N
0p
- sia w przedziale pasa ciskanego nad krzyulcem obcionym si N
1
,
N
0
, M
0
- sia poduna i moment zginajcy w pasie,
N
Sd
- obliczeniowa warto siy rozcigajcej w styku,
N
t.Sd
- obliczeniowa warto obcienia zewntrznego przypadajcego na rub,
F - obliczeniowa warto siy w zczu zakadkowym,
F
Rj
- nono obliczeniowa poczenia zakadkowego,
V - obliczeniowa sia porzeczna,
V
i
- sia poprzeczna w dochodzcym prcie,
V
Ri
- nono obliczeniowa przekroju przy cinaniu si poprzeczn,
V
p
- nono obliczeniowa pasa przy cinaniu si poprzeczn,
M
xmax
, M
ymax
- maksymalne momenty zginajce wzgldem osi x-x lub y-y,
M
Rx
, M
Ry
- nono obliczeniowa przekroju przy jednokierunkowym zginaniu wzgldem
osi x-x lub y-y wg PN-90/B-03200[11], ustalona w zalenoci od klasy przekroju;
M
RxN
, M
RyN
- zredukowane nonoci przekroju poprzecznego przy zginaniu z uwzgldnieniem
wpywu siy podunej,
M
RxV
, M
RyV
- nono obliczeniow przekroju przy zginaniu ze cinaniem,
N
Rc
- nono obliczeniowa przekroju na ciskanie,
N
Rt
- nono obliczeniowa przekroju na rozciganie,
N
Rj
- nono obliczeniowa wza pod si w supku lub krzyulcu,
V
R
- nono obliczeniowa przekroju przy cinaniu,
S
Rt
- nono obliczeniowa ruby na rozciganie,
Naprenia i wytrzymao
f
d
- wytrzymao obliczeniowa stali,
f
dv
- wytrzymao obliczeniowa stali przy cinaniu,
f
0
- wytrzymao obliczeniowa stali pasa,
f
i
- wytrzymao obliczeniowa stali krzyulca,
f
1
- wytrzymao obliczeniowa blachy wzowej,
f
p
- wytrzymao obliczeniowa stali blachy wzmacniajcej,
R
e1
- granica plastycznoci stali krzyulca (supka),
- stosunek napre w poowie szerokoci cianki do max. napre ciskajcych
w rozpatrywanej ciance przekroju wg tablicy 8 normy [11] - dla sprystych rozkadw
napre,
f
y
- granica plastycznoci materiau blachy czoowej,
f
dp
- wytrzymao obliczeniowa blachy czoowej,
f
yi
- granica plastycznoci stali rury krzyulcw,
f
y0
- granica plastycznoci stali rury pasa.
Wspczynniki
- wspczynnik redukcji wytrzymaoci obliczeniowej
p
- obliczeniowy wspczynnik rezerwy plastycznej,
h
- parametr uwzgldniajcy wpyw otworw na wartoci momentu plastycznego,
s
- wspczynnik zaleny od ksztatu otworu na rub,
x
,
y
- wspczynniki korygujce ustalane wg tabl. 12 normy [11],
- wspczynnik redukcyjny nonoci przekroju,
x
,
y
- wspczynniki dugoci wyboczeniowej,
- wspczynnik tarcia miedzy powierzchniami czonych elementw (nakadek),
K
2
- wspczynnik podparcia i obcienia cianki wg tabl. 8 normy PN-90/B-03200 [11] -
dla sprystych rozkadw napre,
i
- wspczynnik niestatecznoci oglnej ( wzgl. osi x lub y ),
pv
wspczynnik niestatecznoci miejscowej przy cinaniu,
L
- wspczynnik zwichrzenia,
M0
- wspczynnik zaleny od klasy przekroju, dla klasy przekroju 1, 2 i 3 warto
M0
= 1,1.
- wspczynnik redukcyjny ( gdy odlego l midzy skrajnymi rubami w kierunku
8
obcienia jest wiksza ni 15d ),
Indeksy i inne oznaczenia
i
- skadnik poprawkowy ( do oceny wpyww drugiego rzdu),
0
- indeks
0
dotyczy pasa kratownicy,
i
- indeks
i
dotyczy krzyulca przekrywajcego,
k
- indeks
k
dotyczy krzyulca przekrywanego,
n - liczba rub przenoszcych obcienie,
t
i
- sumaryczna grubo cianek podlegajcych dociskowi w tym samym kierunku.
1.3. Oznaczenia wzorw, rysunkw i tablic
W opracowaniu wykorzystano za zgod Wydawnictwa Arkady wzory i fragmenty
rysunkw oraz tablic z monografii Konstrukcje stalowe z rur [1], a take z
wytycznych CIDECT i Rautaruukki oraz norm. Przy wzorach w nawiasach okrgych
(...) podano numer wzoru wg numeracji z tekstu rdowego, natomiast w nawiasie
kwadratowym [...] podano pozycj publikacji wg bibliografii zaczonej na kocu
niniejszych wytycznych. Przy rysunkach adaptowanych dla potrzeb niniejszego
opracowania podano w nawiasie kwadratowym [...] numer pozycji z bibliografii.
2. Zasady obliczania elementw z rur prostoktnych i kwadratowych
2.1. Sprawdzenie klasy przekroju
Klas przekroju tj. stopie odpornoci elementu na miejscow utrat statecznoci
naley ustala wg p. 4.1.3. normy PN-90/B-03200 [11] na podstawie tablicy 6,
w zalenoci od warunkw podparcia, rozkadu napre i smukoci cianek b/t.
Przekroje elementw, ktrych cianki nie speniaj warunkw smukoci dla klasy 3
lub warunkw smukoci przy cinaniu podanych w tablicy 7, naley zaliczy do klasy
4, obejmujcej przekroje elementw wraliwych na lokaln utrat statecznoci
w stanie sprystym.
Jeeli speniony jest warunek smukoci h/t 70H wg tablicy 7 normy [11],
to cianka profilu jest odporna na miejscow utrat statecznoci przy czystym cinaniu
(
pv
= 1,0). Gdy powyszy warunek smukoci nie jest speniony to przekroje rurowe
zalicza si do klasy 4.
Rys. 1. Przekrj rury i oznaczenia.
Uwaga !
W niniejszym opracowaniu korzystamy w
przykadach obliczeniowych z rur gitych na
zimno o przekroju kwadratowym i
prostoktnym, pochodzcych z asortymentu
oferowanego przez Stalprodukt S.A. w
Bochni. Tym samym sprawdzenie klasy
przekroju ograniczy si do analizy
przypadkw wg poz. c) tablicy 6 normy
PN-90/B-03200 [11].
9
Tablica 1.
Graniczne wartoci smukoci pytowej przekrojw z rur prostoktnych i kwadratowych
na podstawie Tabl. 3-2 [1]
Klasa przekroju rodnik zginany
rodnik zginany
i ciskany
rodnik ciskany
Rozkad napre w
stanie plastycznym
1
max

t
h
= 65 max

t
h
=
D D
H 23
max

t
h
= 23
2
max

t
h
= 71 max

t
h
=
D D
H 25
max

t
h
= 25
Rozkad napre w
stanie sprystym

3
max

t
h
= 105 max

t
h
=
2
) 14 42 (
K
H Q
max

t
h
= 28
f
d
[MPa] 215 245 305
=
d
f
215
1,00 0,94 0,84
K
2
- wspczynnik podparcia i obcienia cianki wg tabl. 8 normy PN-90/B-03200 [11]
dla sprystych rozkadw napre;
- stosunek napre w poowie szerokoci cianki do max. napre ciskajcych w
rozpatrywanej ciance przekroju wg tabl. 8 normy PN-90/B-03200 [11] - dla sprystych
rozkadw napre;
Przekroje klasy 1 wartoci si wewntrznych mona wyznacza z uwzgldnieniem
plastycznego wyrwnania momentw, nono przekroju przy jego uplastycznieniu.
W stanie penego uplastycznienia przy zginaniu przekroje klasy 1 wykazuj zdolno
do obrotu, niezbdn do plastycznej redystrybucji momentw zginajcych.
Przekroje klasy 2 wartoci si wewntrznych naley wyznacza w stanie sprystym,
a nono przekroju mona okreli przy jego uplastycznieniu. Przekroje klasy 2 mog
osign nono uoglnionego przegubu plastycznego, lecz wskutek miejscowej
niestatecznoci plastycznej wykazuj ograniczon zdolno do obrotu,
uniemoliwiajc redystrybucj momentw zginajcych.
h
0,5 < < 1
h
= 0,5
= 1
h
0,5 < < 1
h
0 1
= 0,5
h
= 0
= 0
= 1
h
10
Przekroje klasy 3 wartoci si wewntrznych oraz nono przekroju naley
wyznacza w stanie sprystym. Ich nono jest uwarunkowana pocztkiem
uplastycznienia strefy ciskanej
cmax
f
d
.
Przekroje klasy 4 wartoci si wewntrznych naley wyznacza w stanie sprystym,
a nono przekroju naley okreli z uwzgldnieniem utraty statecznoci cianek lub
jego nonoci nadkrytycznej. Przekroje klasy 4 trac nono przy najwikszych
napreniach ciskajcych ( lub rednich cinajcych ) mniejszych od granicy
plastycznoci.
2.2. Elementy ciskane
Nono obliczeniowa przekroju przy ciskaniu osiowym
N
Rc
= A f
d
(33) [11]
Dla przekrojw klasy 1, 2 i 3 wspczynnik redukcyjny nonoci przekroju = 1, dla
przekrojw klasy 4 przyjmuje si go wg p. 4.2.2.3 normy PN-90/B-03200 [11].
Smuko wzgldna prta o staym przekroju przy wyboczeniu gitnym w przypadku
przekrojw klasy 1, 2 i 3
O = /
p
(35) [11]
a w przypadku przekroju klasy 4 ( < 1)
O = ( /
p
) \ (36) [11]
gdzie smuko prta okrela si jako stosunek dugoci wyboczeniowej l
e
do
waciwego promienia bezwadnoci przekroju ( i
x
, i
y
).
=
i
l
e
=
i
l
o
P
(37) [11]
x
=
x
x o x
i
l P
=
x
x
i
l
y
=
y
y o y
i
l P
=
y
y
i
l

wspczynnik dugoci wyboczeniowej,
l
o
dugo obliczeniowa prta mierzona w osiach podpr (ste) lub pomidzy
teoretycznymi wzami konstrukcji;
l
x
, l
y
dugoci wyboczeniowe prta wzgldem osi x i y;
p
smuko porwnawcza
p
=
d
f
E
1,15
= 84
d
f
215
(38) [11]
Wspczynniki wyboczeniowe naley przyjmowa z tabl. 11 normy PN-90/B-03200
[11] w zalenoci od smukoci wzgldnej O wg odpowiedniej krzywej
wyboczeniowej (zwykle wg krzywej wyboczeniowej b - dla przekroju z napreniami
spawalniczymi) ustalonej dla ksztatu przekroju na podstawie tabl. 10.
Nono elementu ciskanego osiowo z uwzgldnieniem wyboczenia sprawdzamy wg
wzoru
c R
N
N
M
d 1 (39) [11]
N - warto obliczeniowa siy osiowej w przekroju,
- wspczynnik wyboczeniowy,
11
N
Rc
- nono obliczeniowa przekroju na ciskanie.
Zgodnie z Zacznikiem 1 do normy PN-90/B-03200 [11] zaleca si przyjmowa
dugoci wyboczeniowe elementw konstrukcji kratowych w sposb nastpujcy:
e dla pasw oraz supkw podporowych l
e
= l
o
e dla innych prtw skratowania
przy wyboczeniu w paszczynie kratownicy:
l
e
= 0,8 l
o
- gdy poczenia w wzach s wystarczajco sztywne
l
e
= l
1
- w pozostaych przypadkach ( gdzie l
1
oznacza odlego midzy
przegubami lub dugo prta w wietle pasw kratownicy przy
innych poczeniach)
przy wyboczeniu z paszczyzny kratownicy:

l
e
= 0,8 l
o
- dla pasw o przekroju zamknitym, gdy poczenia w wzach s
wystarczajco sztywne
l
e
= l
1
- gdy pasy maj przekrj zamknity, a poczenia w wzach nie s
wystarczajco sztywne ( l
1
dugo prta w wietle pasw)
Uwaga! - Poczenie prta z pasem mona uzna za wystarczajco sztywne w rozpatrywanej
paszczynie wyboczenia, jeeli jego nono przy zginaniu jest nie mniejsza ni warto M okrelona
wg wzoru (103) normy [11].
W przypadku belek kratowych z rur stabilne zamocowanie kocw prtw
ciskanych w wzach sprawia, e wspczynnik dugoci wyboczeniowej jest
mniejszy od jednoci.
W praktyce dla konstrukcji kratowych z rur prostoktnych i kwadratowych (wg
zalece podanych w p. 5.4. opracowania Konstrukcje stalowe z rur [1] ) przyjmuje
si nastpujce dugoci wyboczeniowe prtw:
e dla pasw z rur prostoktnych i kwadratowych
- przy wyboczeniu w paszczynie kratownicy l
e
= 0,9 l
o

(gdzie l
e
- dugo wyboczeniowa, l
o
- dugo obliczeniowa prta, = 0,9)
- przy wyboczeniu z paszczyzny kratownicy l
e
= 0,9 l
o

(gdzie l
o
- odlego pomidzy punktami zamocowania ste bocznych pasa , = 0,9)
e dla prtw skratowania wykonanych z rur prostoktnych i kwadratowych
- przy wyboczeniu w obu paszczyznach kratownicy l
e
= 0,75 l
o
(gdzie l
e
o
- dugo obliczeniowa prta skratowania, = 0,75)
e w kratownicach z podwjnymi lub potrjnymi pasami:
- dla pasw l
e
= 0,9 l
o

(gdzie l
e
o
- dugo obliczeniowa prta pasa, = 0,9)
- dla prtw skratowania l
e
= 0,75 l
o
(gdzie l
e
o
- dugo obliczeniowa prta skratowania, = 0,75)
12
W przypadku prtw skratowania nachodzcych na siebie w wle naley przyjmowa
warto wspczynnika wyboczeniowego = 1,0.
Dla belek kratowych o identycznych pasach grnych i dolnych, a take, gdy stosunek
szerokoci prtw krzyulcw do szerokoci przekroju pasw nie przekracza
wartoci 0,6, wartoci wspczynnikw dugoci wyboczeniowych dla ciskanych
prtw skratowania mona okreli wg poniszego wzoru:
Pasy i krzyulce wykonane z rur prostoktnych lub kwadratowych
= 2,3
25 , 0
0
2
1
b l
b
przy czym
0
1
b
b
0,6; 0,5 0,75 (5-8) [1]
gdzie: b
1
szeroko rury skratowania
b
0
szeroko rury pasa
l dugo prta skratowania
Dugoci wyboczeniowe prtw cigych skratowania skrzyowanych z prtem
rozciganym, czy prtw skratowania w kratownicy pkrzyulcowej naley okrela
wg pkt. 1 Zacznika 1 do normy PN-90/B-03200 [11] lub zgodnie z zaleceniami
podanymi w p. 5.4. opracowania [1].
2.3. Elementy rozcigane
Nono elementw rozciganych osiowo sprawdzamy wg wzoru
N N
Rt
= A f
d
(31) [11]
W przypadku elementw osabionych otworami obowizuje wzr
N A
f
d
(32) [11]
gdzie A
jest sprowadzonym polem przekroju

Sprowadzone pole przekroju A
obliczamy zgodnie z p. 4.1.2. normy PN-90/B-03200

[11].
2.4. Elementy cinane
W przypadku, gdy nie jest speniony warunek smukoci = h/t 70H , to wwczas
krytyczn nono obliczeniow przekroju dla rur prostoktnych okrelamy wzorem
V
R
= 0,58
pv
A
v
f
d
(16)[11]
gdzie:
A
v
- pole przekroju czynnego przy cinaniu dla rur prostoktnych okrelone wzorem
A
v
= 2( h - t ) t wg tabl. 7 [11]
13
Uwaga! - Pole przekroju czynnego przy
cinaniu stanowi dwie cianki rury
prostoktnej rwnolege do kierunku siy
poprzecznej. Dopuszcza si pominicie
zaokrgle naroy przy r
w
1,5 t.
A
v
pole zakreskowane
Rys. 2. Pole przekroju A
v
czynnego przy cinaniu
h wysoko cianki ( szeroko ) cianki rury prostoktnej
b szeroko cianki
t grubo cianki
pv
wspczynnik niestatecznoci miejscowej przy cinaniu okrelony zalenoci
pv
= 1/ p O , przy czym
pv
1 dla p O 5
p O - smuko wzgldna obliczana wg wzoru
p O =
t
b
56
K
215
d
f
(7)[11]
przy czym wspczynnik podparcia i obcienia cianki K = K
v
przyjmujemy zgodnie z tabl. 8 normy
PN-90/B-03200 [11].
Gdy warunek smukoci = h/t 70H jest speniony, to cianka profilu jest odporna
na miejscow utrat statecznoci przy czystym cinaniu
pv
= 1. Wzr (16)[11]
przyjmie wwczas posta:
V
R
= 0,58 A
v
f
d
2.5. Elementy zginane
Jakkolwiek prty z rur prostoktnych nie wykazuj tak korzystnych cech przy
zginaniu, jak dwuteowniki walcowane na gorco, to rnice te nie s a tak due.
Jako porwnawczy miernik efektywnoci profili przyjto wskanik
hA
W
x
przy zginaniu
w paszczynie wikszego oporu, oraz
bA
W
y
przy zginaniu w paszczynie mniejszego
oporu.
Z porwnania wskanikw
hA
W
x
w odniesieniu do t/h (t - grubo rodnika)
dwuteownikw europejskich i normalnych oraz rur kwadratowych i prostoktnych
wynika, e wartoci wskanikw dla rur cienkociennych s nie wiele mniejsze od
14
wartoci osiganych przez dwuteowniki. Porwnanie wskanika
bA
W
y
daje znacznie
lepsze rezultaty i wykazuje niezbicie, e stosowanie rur cienkociennych przy zginaniu
w paszczynie mniejszego oporu jest znacznie korzystniejsze od stosowania
dwuteownikw.
Sprawdzenie nonoci obliczeniowej przekroju przy jednokierunkowym zginaniu
R L
M
M
M
d 1 (52) [11]
M - obliczeniowy moment zginajcy w przekroju;
M
R
- nono obliczeniowa przekroju wg PN-90/B-03200 ustalona w zalenoci od klasy
przekroju;
L
Uwzgldnienie zwichrzenia
Mona przyj, e elementy s konstrukcyjnie zabezpieczone przed zwichrzeniem,
gdy speniony jest poniszy warunek
l
1
100 b
o
d
f
215
(41) [11]
b
o
- osiowy rozstaw rodnikw,
l
1
- rozstaw ste bocznych pasa ciskanego lub odlego pomidzy wzami
zabezpieczonymi przed obrotem i przemieszczeniem bocznym.
Smuko wzgldna przy zwichrzeniu wg PN-90/B- 03200
L O = 1,15
cr
R
M
M
(50) [11]
wspczynnik zwichrzenia okrela si z tabl. 11 normy w zalenoci od smukoci
wzgldnej
L
O .
L
= 1,0 dla rury kwadratowej
L
1,0 dla rury prostoktnej
Uwaga!!!
W przypadku praktycznego stosowania rur prostoktnych, produkowanych na
potrzeby konstrukcji stalowych, zwichrzenie nie wystpuje, a dla prtw z rur
kwadratowych fizycznie nie zachodzi.
2.6. Zoony stan obcie
2.6.1. Dwukierunkowe zginanie
Nono obliczeniow przekroju przy dwukierunkowym zginaniu, bez udziau siy
podunej (N = 0), mona okrela ze wzoru (54)[11], ktry przyjmie wwczas posta:
x R L
x
M
M
M
+
y R
y
M
M
d 1
M - obliczeniowy moment zginajcy w przekroju;
15
M
Rx
, M
Ry
- nono obliczeniowa przekroju wg PN-90/B-03200 [11], ustalona w zalenoci od klasy
przekroju;
L
- wspczynnik zwichrzenia
L
= 1,0 dla rur kwadratowych ,
L
1,0 dla rur
prostoktnych;
2.6.2. Elementy ciskane i zginane
W obszarze praktycznych zastosowa rur jako elementw konstrukcji przewanie
wystarcza sprawdzenie wyboczenia gitnego przy ciskaniu mimorodowym.
Jedynie przy okrelaniu nonoci bardzo dugich prtw ciskanych mimorodowo
przy duych mimorodach obcienia moe by miarodajne wyboczenie gitno-
skrtne lub zwichrzenie.
Nono elementw penociennych o staym przekroju, ciskanych
i zginanych z uwzgldnieniem niestatecznoci oglnej sprawdzamy zgodnie z norm
PN-90/B-03200 [11] wg wzoru:
Rc i
N
N
M
+
Rx L
x x
M
M
M
E
max
+
Ry
y y
M
M
max
E
1 -
i
(58) [11]
gdzie:
N - obliczeniowa sia poduna w przekroju,
M
xmax
, M
xmax
- maksymalne momenty zginajce wzgldem osi x-x lub y-y,
M
Rx
, M
Ry
- nono obliczeniowa przekroju wzgldem osi x-x lub y-y wg PN-90/B-03200
ustalona w zalenoci od klasy przekroju ;
N
Rc
- nono obliczeniowa przekroju na ciskanie.
i
- wspczynnik niestatecznoci oglnej ( wzgl. osi x lub y ),
L
x
,
y
- wspczynniki korygujce ustalane wg tab. 12 normy [11]
i
- skadnik poprawkowy ( do oceny wpyww drugiego rzdu ) ustalany wg wzoru
i
= 1,25 i
2
i
O
Ri
i i
M
M
max
Rc
N
N
0,1 (57) [11]
W przypadku, gdy wspczynniki korygujce
x
i
y
s mniejsze od 1,0 lub V > V
o
=
0,3 V
R
naley rwnie sprawdzi warunek (54)[11], przyjmujc we wzorze warto
Rc
N zamiast
Rt
N . Wzr (54)[11] przyjmie wwczas posta:
Rc
N
N
+
Rx L
x
M
M
M
max
+
Ry
y
M
M
max
1 w ktrym najczciej
L
= 1,0
2.6.3. Elementy rozcigane i zginane

Nono elementw o przekroju klasy 1 i 2 zaleca si oblicza wg postanowie
Eurocode 3 [15], mimo, i nie jest to na razie norma obowizujca.
Gdy V 0,5V
R
nono przekroju obcionego momentami zginajcymi i si
podun rozcigajc sprawdzamy wg poniszego wzoru:
D
RxN
x
M
M
+
E
RyN
y
M
M
1 (3-22) [1]
16
gdzie = =
2
13 , 1 1
66 , 1
n
; jednake = 6 dla rur prostoktnych (3-23) [1]
n =
Rt
N
N
; nono obliczeniowa przekroju na rozciganie N
Rt
= A f
d
;
A - pole przekroju poprzecznego
M
x
, M
y
- momenty zginajce w przekroju dziaajce odpowiednio wzgldem osi x i y
N - sia poduna dziaajca w przekroju
M
RxN
, M
RyN
- zredukowane nonoci przekroju poprzecznego przy zginaniu z uwzgldnieniem
wpywu siy podunej,
Zredukowane nonoci przekroju ustala si wg poniszych wzorw:
dla rury kwadratowej
M
RN
= 1,26
p
W(1- n) f
d
(3-27) [1]
dla rury prostoktnej
M
RxN
= 1,33
p
W
x
(1- n) f
d
, przy czym M
RxN

p
W
x
f
d
(3-28) [1]
M
RyN
=
p
W
y
A ht
n
/ 5 , 0
1
f
d
, przy czym M
RyN

p
W
y
f
d
(3-29) [1]
gdzie:
p
- obliczeniowy wskanik rezerwy plastycznej przekroju,
W
x
, W
y
- wskaniki wytrzymaoci przekroju wzgldem osi x i y przy zginaniu sprystym,
t - grubo cianki rury,
h - wysoko przekroju rury,
f
d
- wytrzymao obliczeniowa stali.
Zgodnie z PN-90/B-03200 [9] wspczynnik rezerwy plastycznej przekroju przy zginaniu
pl
=
W
W
pl
, a
obliczeniowy wspczynnik rezerwy plastycznej
p
= 0,5 ( 1 +
pl
). Dla rur prostoktnych
pl
= 1,25 ,
(zaleca si przyjmowa warto
pl
= 1,20 ). Wzory (3-27)[1] do (3-29)[1] dostosowano do zalece
normy PN-90/B-03200 [11].
Nono elementw o przekroju klasy 3, gdy V 0,3 V
R
sprawdzamy zgodnie ze
wzorem podanym w normie PN-90/B-03200 [11]
Rt
N
N
+
Rx
L
x
M
M
M
+
Ry
y
M
M
1 (54) [11]
N - sia poduna w przekroju,
M
x
, M
x
- momenty zginajce wzgldem osi x-x lub y-y,
N
Rt
M
Rx
, M
Ry
- nono obliczeniowa przekroju wzgldem osi x-x lub y-y,
L
- wspczynnik zwichrzenia.
Uwaga!
Wspczynnik zwichrzenia
L
w mianowniku drugiego czonu wzoru wystpuje tylko w przypadku,
gdy zachodzi konieczno uwzgldnienia wpywu zwichrzenia.
2.6.4. Moment zginajcy i sia poprzeczna
17
Elementy poddane dziaaniu momentu zginajcego i siy poprzecznej mona oblicza
wg zalece Eurocode 3 [15] .
Gdy V 0,5V
R
nono obliczeniow przekroju klasy 1 lub 2 obcionego
momentami zginajcymi i si podun sprawdzamy wg wzorw (3-27)[1] (3-
29)[1] z uwzgldnieniem si cinajcych, stosujc zamiast f
d
zredukowan warto
wytrzymaoci obliczeniowej f
d,red
.
Bezpieczestwo elementu okrelamy wg wzoru (3-22) [1].
D
RxN
x
M
M
+
E
RyN
y
M
M
1 przy czym f
d,red
= ( 1- )f
d
gdzie =
2
1
2
R
V
V
(3-33)[1]
Dla przekroju klasy 3 w zoonym stanie obcie , gdy V 0,3 V
R
nono przekroju
sprawdzamy wg wzoru z normy PN-90/B-03200 [11]
Rt
N
N
+
V Rx
x
M
M
,
+
RyV
y
M
M
1 (55) [11]
przy jednoczesnym spenieniu warunku
V V
RN
= V
R
2
) / ( 1
Rt
N N
(56) [11]
Nono obliczeniow przekroju przy zginaniu ze cinaniem M
RxV
i M
RyV
okrelamy
ze wzorw:
M
RxV
= M
Rx
2
) (
1
R x
x V
V
V
I
I

(3-36) [1]
M
RyV
= M
Ry
2
) (
1
R y
y V
V
V
I
I

(3-37) [1]
gdzie:
M
Rx
, M
Ry
- nono obliczeniowa przekroju przy jednokierunkowym zginaniu,
V - obliczeniowa sia porzeczna,
V
R
- nono obliczeniowa przekroju przy cinaniu,
N
Rt
I
(V)x
, I
(V)y
- moment bezwadnoci czci przekroju czynnej przy cinaniu wzgldem osi obojtnej.
3. Obliczanie pocze
3.1. Poczenia spawane wzw kratownic paskich
Prty skratowania mog by czone z pasem na mimorodzie ujemnym lub dodatnim,
przy czym warto mimorodu przyjmuje si zazwyczaj w granicach okrelonych
ponisz zalenoci:
-0,55h
0
U e U 0,25h
0
18
W wzach speniajcych powysze kryterium mona pomin w obliczeniach
pocze wzowych wpyw obcienia momentem zginajcym.
e
Rys. 3. Warianty pocze mimorodowych w wzach kratownic: a) wze z odstpem,
mimord e = 0, b) wze z odstpem, dodatni mimord e > 0, c) wze z czciowym
nachodzeniem krzyulcw, ujemny mimord e < 0, d) wze z penym nachodzeniem
krzyulcw, ujemny mimord e < 0,
Mimord e jest dodatni, gdy osie krzyulcw przecinaj si poniej osi symetrii pasa
( poza osi od zewntrznej strony pasa kratownicy), natomiast mimord jest ujemny,
gdy osie krzyulcw przecinaj si powyej osi symetrii pasa ( patrz rys. 3).
Odstp g midzy krzyulcami obliczamy ze wzoru:
g =

2
0
h
e
2 1
2 1
sin sin
) sin(
T T
T T

-
1
1
sin 2 T
h
-
2
2
sin 2 T
h
(3.1)[4]
Ujemna warto g odpowiada wartoci nachodzenia krzyulcw g
ov
.
Natomiast warto mimorodu e okrelamy z zalenoci:
e =

g
h h
2
2
1
1
sin 2 sin 2 T T ) sin(
sin sin
2 1
2 1
T T
T T
2
0
h
(3.2)[4]
gdzie:
M
1,
, M
2,
- kty pomidzy krzyulcami a pasem,
h
1
, h
2
- wysokoci rur krzyulcw,
h
0
- wysoko rury pasa.
19
Powysze zalenoci s rwnie wane dla wzw wzmocnionych blach wspawan
pod krzyulcami na ciance (czole) pasa. Wwczas warto
2
0
h
we wzorach (3.1)[4]
i (3.2)[4] naley zastpi przez |
.
|
\
|
+
p
t
h
2
0
, gdzie t
p
oznacza grubo zastosowanej
blachy wzmacniajcej. Zaprojektowanie pocze spawanych z rur sprowadza si do
oceny nonoci wzw jako caoci oraz do sprawdzenia nonoci spoin.
Bezpieczestwo wza okrela si wzorem
Rj
N
N
1 (4-1) [1]
N warto obliczeniowa siy w supku lub krzyulcu wza
N
Rj
nono obliczeniowa wza pod si w supku lub krzyulcu
u1
T dla u1 = 90
Y dla u1 < 90 X
u1
u1
u1
N
u2
N2
N1
N1
N1
N1
N2
u2
KT
N3
N1
u1
e
g
N1
K z nachodzeniem
u1
N2
u2
e
gov
K z odstpem
N1
u1
e
N2
g
u2
u3
Rys. 4. Schematy wzw i przyjte oznaczenia
Rys. 5. Schematy obcienia wzw typu KT: 1, 2 , 3 siy w krzyulcach, 4 zewntrzne
obcienie wzowe wg CIDECT [2]
1
2
3
a)
1
2
3
b)
1
2
3
c)
4
1
2
3
4
d)
20
Przy ocenie bezpieczestwa wza do wzoru (4-1)[1] naley podstawi:
dla wariantu obcienia z rys. 5a
N
Rj2
2
sinT N
1
1
sinT + N
3
3
sinT (3.3)[2] N
Rj2
N
1
2
1
sin
sin
T
T
+ N
3
2
3
sin
sin
T
T
dla wariantu obcienia z rys. 5b
N
Rj1
1
sinT N
2
2
sinT + N
3
3
sinT (3.4)[2] N
Rj1
N
2
1
2
sin
sin
T
T
+ N
3
1
3
sin
sin
T
T
W przypadku obcienia wza KT dodatkowym obcieniem poprzecznym do wzoru
(4-1)[1] wstawiamy:
dla wariantu obcienia z rys. 5c N
Rj2
2
sinT N
2
2
sinT (3.5)[2] N
Rj2
N
2
dla wariantu obcienia z rys. 5d N
Rj1
1
sinT N
1
1
sinT (3.6)[2] N
Rj1
N
1
Jeeli w wle typu KT rodkowy prt skratowania ( supek, z indeksem 3) nie jest
obciony (N
3
= 0, prt zerowy), traktujemy wze jak typu K.
Nono ukadu spoin w wle naley sprawdza zgodnie z oglnymi zasadami
okrelonymi w normie PN-90/B-03200 [11] oraz wg [1] i [2].
Nonoci obliczeniowe wza N
Rj
obliczamy wg poniszych wzorw, podanych dla
poszczeglnych typw wzw w p. 3.1.1.
3.1.1. Pasy o przekroju z rur kwadratowych, prty skratowania z rur kwadratowych
Nono obliczeniowa wzw typu T, Y, X
N
Rj1
=
1
2
0 0
sin ) 1 ( T E
t f

5 , 0
1
) 1 ( 4
sin
2
E
T
E
) ' (n f (4-20) [1]
gdzie
' n =
0
0
f
p
V
=
0 0
0
f A
N
p
(4-10) [1]; =
0
b
b
i

f
0
- wytrzymao obliczeniowa stali pasa
N
0p
- sia w przedziale pasa ciskanego nad krzyulcem obcionym si N
1
,
A
0
- przekrj pasa
wzr (4-20) [1] jest wany , gdy spenione s nastpujce zalenoci
0,25 0,85 10
0
0
t
b
35
1
1
t
b
1,25
1 e
R
E
(przy ciskaniu )
i
i
t
b
35 (przy ciskaniu lub rozciganiu) R
e1
granica plastycznoci stali krzyulca (supka)
Wzr (4-20) [1] odpowiada postaci zniszczenia poprzez uplastycznienie czoa pasa ( wskutek lokalnego
zginania czoa pasa, uplastycznieniu towarzyszy ukad linii zaomw plastycznych). Stan napre w
pasie ( ciskanie lub rozciganie) ma wpyw na nono wza p. f(n) (p. 4 27[1]; 4 28[1]).
21
h
0
wysoko przekroju pasa
b
0
szeroko przekroju pasa
t
0
grubo cianki pasa
Rys. 6. Przekrj pasa z rury prostoktnej.
Nono obliczeniowa wzw typu K oraz N z odstpem
Rys. 7. Typowy wze typu K z odstpem, wg CIDECT [2].
N
Rji
= 8,9
i
t f
T sin
2
0 0

0
2 1
2b
b b
Q
0,5
) ' (n f (4-21) [1]
Wzr odpowiada postaci zniszczenia j.w., lecz w skutek oddziaywania dwch krzyulcw ukad linii
zaomw plastycznych jest odmienny ni w wzach typu T, Y i X. Wzr dotyczy obu krzyulcw,
mog wystpi rne wartoci M
i
.
gdzie Q =
0
0
2t
b
Wartoci funkcji ) ' (n f wyznacza si ze wzorw:
dla pasa rozciganego
) ' (n f = 1,0 gdy ' n > 0 (4-27) [1]
dla pasa ciskanego
) ' (n f = 1,3 + ( 0,4 ' n )/, lecz ) ' (n f 1, gdy ' n < 0 (4-28) [1]
gdzie ' n =
0
0
f
p
V
=
0 0
0
f A
N
p
=
0
2 1
2b
b b

22
wzr (4-21) [1] jest wany , gdy spenione s nastpujce zalenoci:
0,1+0,02 Q = 0,1+0,01
0
0
t
b
lecz 0,35 , 15
0
0
t
b
35
b
i
0,77
2
2
b b
i

= 0,385 (b
i
+ b
2
) 0,5(1 - )
0
b
g
1,5(1-) oraz g t
1
+ t
2
- 0,55
0
h
e
0,25
Nono obliczeniowa wzw typu K oraz N z nachodzeniem
Rys.8. Wze typu K z nachodzeniem krzyulcw, wg CIDECT [2].
Dla 0,25 d
max , ov
ov
g
g
d 0,50 g
ovmax
p ( por. rys. 8 )
N
Rji
= f
i
t
i

ov e e i i
ov
ov
b b t h
g
g
,
max ,
) 4 2 (
2
(4-22) [1]
f
i
wytrzymao obliczeniowa stali krzyulca,
t
i
grubo cianki krzyulca
Dla 0,50 d
max , ov
ov
g
g
< 0,80
N
Rji
= f
i
t
i
) 4 2 (
,ov e e i i
b b t h (4-23) [1]
Dla
max , ov
ov
g
g
0,80
N
Rji
= f
i
t
i
) 4 2 (
,ov e i i i
b b t h (4-24) [1]
Wzory (4-22)(4-24) odpowiadaj oszacowaniu nonoci wza, kiedy z racji jego uksztatowania
wystpuje niepena skuteczno cianki krzyulca. Obliczenie nonoci z uwzgldnieniem niepenej
skutecznoci cianki o szerokoci b powinno by wykonane tylko dla prta nachodzcego. Jednak
powinien by rwnie speniony warunek:
23
1 1
1
d
Rj
f A
N
2 2
2
d
Rj
f A
N
Indeks 1 odpowiada krzyulcowi nachodzcemu, indeks 2 krzyulcowi przekrywanemu.
Moe wystpi niepena skuteczno cianki dochodzcej do pasa, okrelona wielkoci b
e
[4-25] oraz
niepena skuteczno cianki dochodzcej do drugiego krzyulca, okrelona wielkoci b
eov
[4-26]. Z
powodu braku w polskiej literaturze technicznej odpowiedniego okrelenia proponujemy
zastosowanie skrtu: nono obliczona z warunku szerokoci wsppracujcej. Pojcie szerokoci
wsppracujcej jest czsto uywane w polskich opracowaniach technicznych. Ani w monografii [1],
ani te w wytycznych CIDECT [2] i [4] nie jest jednoznacznie okrelone , jak naley oblicza warto
N
Rj2
. Zdaniem autorw naley posuy si wzorem (4-21); przy czym warto w tym przypadku
okrelamy z zalenoci: =
0
2 1
2b
b b
b
e
=
0
0
10
b
t
i i
t f
t f
0 0
b
i
d b
i
(4-25) [1]
b
eov
=
k
k
b
t 10
i i
k k
t f
t f
b
i
d b
i
(4-26) [1]
przy czym indeks i dotyczy prta nachodzcego (przekrywajcego) , a indeks k dotyczy prta
przekrywanego
Wzory (4-22) [1] do (4-26) [1] s obowizujce, gdy spenione s nastpujce
zalenoci:
0,25 ;
0
0
t
b
40 ;
k
i
t
t
1,0 ;
k
i
b
b
1,0 ;
i
i
t
b
1,1
1 e
R
E
przy ciskaniu;
1
1
t
b
35 przy rozciganiu; -0,55
0
h
e
0,25
Zakres stosowania wzorw dla nonoci wzw kratownic o pasach z rur kwadratowych i prtach
skratowania z rur kwadratowych zestawiono w tablicy 2 .
24
T
a
b
l
i
c
a

2

Z
a
k
r
e
s

s
t
o
s
o
w
a
n
i
a

w
z
o
r
w

d
l
a

n
o
n
o
c
i

w

P
a
s

i

p
r
t
y

s
k
r
a
t
o
w
a
n
i
a

z

r
u
r

k
w
a
d
r
a
t
o
w
y
c
h
,

w
g

C
I
D
E
C
T

[
2
]
.

T
y
p

w
a
P
a
r
a
m
e
t
r
y

p
o
c
z
e
n
i
a

(

i

=

1

l
u
b

2
,

k

=

k
r
z
y
u
l
e
c

p
r
z
e
k
r
y
w
a
n
y

)
b
i
/

t
i
b
i

/

b
o
c
i
s
k
a
n
i
e
r
o
z
c
i
g
a
n
i
e
b
o
/

t
o
(
b
1
+

b
2
)
/
2
b
i
b
i

/

b
k

t
i

/

t
k
O
d
s
t
p

/

n
a
c
h
o
d
z
e
n
i
e

k
r
z
y
u
l
c
w

M
i
m
o
d
T
,

Y
,

X

0
,
2
5

0
,
8
5
a
)
1
0
a
)
o
o
t b

3
5

K
,

N

z

o
d
s
t
p
e
m

m
i
d
z
y

k
r
z
y
u
l
c
a
m
i

0
,
1
+
0
,
0
1
o
o
t b

0
,
3
5
1
,
2
5
1
e
R
E

3
5
1
5
a
)
o
o
t b

3
5
b
i

0
,
7
7
2
)
2
a
i
b
b
0
,
5
(
1
-
o
b
g

1
,
5
(
1
-
)
b
)
g

t
1
+

t
2
K
,

N

z
n
a
c
h
o
d
z
e
n
i
e
m

k
r
z
y
u
l
c

0
,
2
5

1
,
1
1
e
R
E

3
5
o
o
t b

4
0
k i
t t

1
,
0

k i
b b

0
,
7
5
0
,
2
5

g
o
v
/

g
0
v
,

m
a
x

1
,
0
-
0
,
5
5
o
h
e
0
,
2
5
U
w
a
g
i
:
a
)

P
o
z
a

t
y
m

z
a
k
r
e
s
e
m

w
a
n
o
c
i

m
o
g

p
o
w
s
t
a
w
a

i
n
n
e

m
o
d
e
l
e

z
n
i
s
z
c
z
e
n
i
a

n
p
.

p
r
z
e
b
i
c
i
e
,

u
t
r
a
t
a

n
o
n
o
c
i

p
r
z
y

w
y
s
t
p
i
e
n
i
u

n
i
e
p
e
n
e
j

s
k
u
t
e
c
z
n
o
c
i
c
i
a
n
k
i
,

z
n
i
s
z
c
z
e
n
i
e

c
i
a
n
e
k

b
o
c
z
n
y
c
h

p
a
s
a
,

c
i
c
i
e

p
a
s
a

c
z
y

l
o
k
a
l
n
e

w
y
b
o
c
z
e
n
i
e

c
i
a
n
k
i

p
a
s
a
.

J
e
e
l
i

t
e

p
o
s
z
c
z
e
g
l
n
e

w
a
r
u
n
k
i

w
a
n
o
c
i

z
o
s
t
a
n

n
a
r
u
s
z
o
n
e
,

p
o
c
z
e
n
i
e

w
i
n
n
o

b
y

j
e
s
z
c
z
e

s
p
r
a
w
d
z
o
n
e

w
g

w
z
o
r
w

d
l
a

p
a
s
a

p
r
o
s
t
o
k
t
n
e
g
o
,

p
o
d

w
a
r
u
n
k
i
e
m
,

e

g
r
a
n
i
c
e

w
a
n
o
c
i

p
o
d
a
n
e

w

t
a
b
l
.

3

s

s
p
e
n
i
o
n
e
.

b
)

J
e
e
l
i
o
b
g
>

1
,
5

(
1

-

)

w
y
s
t
p
u
j
e

p
r
z
y
p
a
d
e
k
p
o
c
z
e
n
i
a

t
y
p
u

T

l
u
b

Y
.

G
r
a
n
i
c
a

p
l
a
s
t
y
c
z
n
o
c
i

s
t
a
l
i

k
r
z
y
u
l
c
a

R
e
1

3
5
5

M
P
a
,

m
i
e
i
R
R

0
,
8

25
3.1.2. Pasy z rur prostoktnych, prty skratowania z rur kwadratowych lub
prostoktnych .
Nono obliczeniowa wzw typu T, Y, X
W przypadku gdy 0,85 korzystamy ze wzoru (4-20) [1], w ktrym zamiast
przyjmujemy =
0
b
h
i
;
Dla wartoci > 0,85 nono obliczeniow wza okrelamy ze wzoru
N
Rj1
= f
1
t
1
) 2 4 2 (
1 1 e
b t h (4-29) [1]
Wzr ten odpowiada oszacowaniu nonoci wza, kiedy z racji jego uksztatowania moe wystpi
niepena skuteczno obu cianek krzyulca o szerokoci b
1
.
dla = 1,0
N
Rj1
=
1
0
sinT
V t
cr
0
1
1
10
sin
2
t
h
T
(4-30) [1]
Wzr ten odpowiada postaci zniszczenia cianek rodnikw pasa wskutek utraty statecznoci w
zakresie sprystym lub plastycznym. Wzr dotyczy siy podunej w krzyulcu, ktrej skadow jest
sia poprzeczna w pasie, powodujca jego zniszczenie.
oraz
N
Rj1
=
1
0 0 0
sin 3
2
T
t h f
(4-31) [1]
Wzr ten odpowiada postaci zniszczenia pasa kratownicy wskutek wystpienia w przekroju
rodnikw ( przekrj czynny przy cinaniu) napre rwnych granicy plastycznoci przy cinaniu.
Gdy zachodzi przypadek 0,85 1 -
Q
1

naley dodatkowo sprawdzi nono obliczeniow wza wg poniszego wzoru
N
Rj1
=
1
sin 3 T
o o
t f
ep
b
h
2
sin
2
1
1
T
(4-32) [1]
Wzr (4-32) odpowiada postaci zniszczenia w wyniku wyrwania ( wycicie) krzyulca z czoa pasa.
Naley zwrci uwag, e cianki krzyulca o szerokoci b
1
mog nie by w peni (skuteczne)
efektywne, z powodu odksztace czoa pasa. Std we wzorze wielko b
ep
.
Gdy 0,85 1 ustala si nono drog interpolacji liniowej pomidzy
wartociami obliczonymi ze wzorw (4-20)[1] i (4-30)[1] lub (4-20)[1] i (4-31)[1].
Gdy > 0,85 przyjmuje si ostatecznie najmniejsz z wyliczonych nonoci dla
rozpatrywanego przypadku.
b
ep
=
0
0
10
b
t
b
i
b
i
(4-39) [1]
cr
= f
0
- przy rozciganiu pasa
26
cr
= f
0
- przy ciskaniu pasa ( dla wzw typu T i Y )
cr
= 0,8 sin
1
f
0
- przy ciskaniu pasa ( dla wzw typu X )
- wspczynnik niestatecznoci oglnej okrelony dla krzywej wyboczeniowej
(a lub b) wg PN-90/B-03200 [11] dla smukoci gitnej ustalonej ze wzoru
= 3,46

2
0
0
t
h
5 , 0
1
sin
1
T
(4-43) [1]
Wzory (4-20)[1] i (4-29)[1] do (4-32)[1] s wane, gdy spenione s ponisze warunki
0,25 ;
0
1
b
h
> 25 ;
0
0
t
b
35 ;
0
0
t
h
35 ;
1
1
t
b
1,25
1 e
R
E
; przy ciskaniu
1
1
t
b
35 ;
1
1
t
h
35 ; 0,5
i
i
b
h
2 przy ciskaniu i rozciganiu
Nono obliczeniowa wzw typu K oraz N z odstpem
N
Rji
= 8,9
i
t f
T sin
2
0 0

0
2 1 2 1
4b
h h b b
Q
0,5
) ' (n f (4-44) [1]
Wzr (4-44) odpowiada podobnej postaci zniszczenia jak w przypadku wzoru ( 4-20).
N
Rji
=
1
0
sin 3 T
v
A f
(4-45) [1]
Wzr (4-45) odpowiada podobnej postaci zniszczenia jak dla wzoru ( 4-31), lecz pole przekroju
przenoszcego cinanie (A
v
) jest nieco wiksze.
N
Rj0
= ( A
0
A
v
) f
0
+ A
v
f
0
5 , 0
2
1
p
V
V

(4-46) [1]
Wzr (4-46) odpowiada zniszczeniu pasa wskutek cinania przez si poprzeczn, dziaajc na pas w
obszarze odstpu.
gdzie:
V sia poprzeczna w dziaajca na rodniki przekroju pasa,
a nono obliczeniowa pasa na cinanie wynosi V
p
=
3
0 V
A f
(wg Tabl.3) [2]
lub
N
Rji
= f
i
t
i
) 4 2 (
e i i i
b b t h (4-47) [1]
Wzr ten odpowiada nonoci wza, kiedy to z racji jego uksztatowania moe wystpi niepena
skuteczno jednej ze cianek krzyulca o szerokoci b
i
.
27
ponadto, gdy 1 -
Q
1
N
Rji
=
1
0 0
sin 3 T
t f

ep i
b b
h
1
1
sin
2
T
(4-48) [1]
Wzr ten odpowiada postaci zniszczenia opisanej przy wzorze ( 4-32). W tym przypadku tylko jedna
cianka krzyulca o szerokoci b
i
moe nie by w peni skuteczna.
Oznaczenia:
V
p
- nono obliczeniowa przekroju pasa
b
e
- wg wzoru (4-25)[1]
b
ep
- wg wzoru (4-39)[1]
A
0
- pole przekroju rury pasa
A
v
- pole przekroju rury pasa przy cinaniu
Dla krzyulcw z rur kwadratowych i prostoktnych
A
v
= (2h
0
+ b
0
) t
0
gdzie =
5 , 0
2
0
2
3
4
1
1
t
g
(wg Tabl.3) [2]
Wzory (4-44)[1] do (4-48)[1] zachowuj wano, gdy spenione s nastpujce
zalenoci:
0,35 lub 0,1 + 0,01
0
0
t
b
;
i
i
t
b
oraz
1
1
t
h
1,25
1 e
R
E
; przy ciskaniu
i
i
t
b
35 ;
1
1
t
h
35 ; 0,5
i
i
b
h
2 przy ciskaniu i rozciganiu
0
0
t
b
35,
0
0
t
h
35 ; 0,5 (1 - )
0
b
g
1,5 (1 - ), g t
1
+ t
2
-0,55
0
h
e
0,25
Wartoci funkcji ) ' (n f okrela si za pomoc wzorw (4-27)[1] lub (4-28)[1].
Nono obliczeniowa wzw typu K oraz N z nachodzeniem
Nono obliczeniowa wzw typu K oraz N z nachodzeniem obliczamy za pomoc
wzorw (4-22)[1] do (4-25)[1], przy czym szeroko wsppracujc przy
nachodzeniu krzyulcw okrelamy poniszym wzorem
b
e,ov
=
k
k
b
t 10
i i
k k
t f
t f
b
i
(4-26),(4-53)[1]
przy czym indeks i dotyczy prta przekrywajcego, a indeks k dotyczy prta przekrywanego
28
Rys. 9. Interpretacja szerokoci wsppracujcej, wg CIDECT [2].
Wzory na nono obliczeniow wza typu K i N z nachodzeniem s wane, gdy
spenione s ponisze warunki:
0,25 ;
0
0
t
b
40 ;
0
0
t
h
40 ;
i
i
t
h
oraz
i
i
t
b
1,1
1 e
R
E
przy ciskaniu;
i
i
t
h
oraz
i
i
t
b
35 przy rozciganiu;
0,5
i
i
b
h
2 0,25
max , ov
ov
g
g
1,0 ;
k
i
t
t
1,0 ;
k
i
b
b
0,75 ;
-0,55
0
h
e
0,25
Nonoci obliczeniowe wzw typu KT z odstpem okrelamy ze wzoru (4-44)[1],
wstawiajc

o
b
h h h b b b
6
3 2 1 3 2 1
zamiast

o
b
h h b b
4
2 1 2 1
oraz ze wzorw
(4-45)[1] do (4-50)[1]. Nastpnie w celu oceny bezpieczestwa wza korzystamy ze
wzorw (4-13)[1] i (4-14)[1], podstawiajc do wzoru (4-1)[1] odpowiednie wartoci
si, zalene od wariantu obcienia zgodnie z rys. 5.
Nono obliczeniow wzw KT z nachodzeniem krzyulcw obliczamy ze wzorw
(4-22)[1] do (4-24)[1], analizujc oddzielnie kady z przypadkw nachodzenia prtw.
Zakres stosowania wzorw dla nonoci wzw kratownic o pasach z rur prostoktnych i prtach
skratowania z rur kwadratowych lub prostoktnych zestawiono w tablicy 3 .
29
T
a
b
l
i
c
a
.

3

Z
a
k
r
e
s

s
t
o
s
o
w
a
n
i
a

w
z
o
r
w

d
l
a

n
o
n
o
c
i

w
w
.

P
a
s
y

z

r
u
r

p
r
o
s
t
o
k
t
n
y
c
h

i

p
r
t
y

s
k
r
a
t
o
w
a
n
i
a

z

r
u
r

k
w
a
d
r
a
t
o
w
y
c
h

l
u
b

p
r
o
s
t
o
k
t
n
y
c
h
,

w
g

C
I
D
E
C
T

[
2
]
.

T
y
p

w
a
P
a
r
a
m
e
t
r
y

p
o
c
z
e
n
i
a

(

i

=

1

l
u
b

2
,

k

=

k
r
z
y
u
l
e
c

p
r
z
e
k
r
y
w
a
n
y

)
b
i
/

t
i
;

h
i
/

t
i
b
i

/

b
o
h
i

/

b
o
c
i
s
k
a
n
i
e
r
o
z
c
i
g
a
n
i
e
h
i
/

b
i
b
o

/

t
o

h
o

/

t
o
O
d
s
t
p

/

n
a
c
h
o
d
z
e
n
i
e

k
r
z
y
u
l
c
w

b
i
/

b
k

;

t
i
/

t
k
M
i
m
o
d

T
,

Y
,

X

0
,
2
5

3
5
K
,

N

z

o
d
s
t
p
e
m

m
i
d
z
y

k
r
z
y
u
l
c
a
m
i

0
,
1
+
0
,
0
1
o
o
t
b

0
,
3
5
1
,
2
5
1
e
R
E

3
5

3
5
0
,
5

(
1

-

o
b
g

1
,
5

(
1

-

)
a
)
g

t
1
+

t
2
K
,

N

z
n
a
c
h
o
d
z
e
n
i
e
m

k
r
z
y
u
l
c

0
,
2
5

1
,
1
1
e
R
E

3
5
0
,
5

i i
b h

4
0
0
,
2
5

m
a
x
,
o
v
o
v
g
g

1
,
0

k i
t
t

1
,
0

k i
b
b

0
,
7
5

-

0
,
5
5

o
h
e

0
,
2
5

U
w
a
g
i
:
a
)

J
e
e
l
i
o
b
g
>

1
,
5

(
1

-

)

w
y
s
t
p
u
j
e

p
r
z
y
p
a
d
e
k
p
o
c
z
e
n
i
a

t
y
p
u

T

l
u
b

Y
.

G
r
a
n
i
c
a

p
l
a
s
t
y
c
z
n
o
c
i

s
t
a
l
i

k
r
z
y
u
l
c
a

R
e
i
l
u
b
R
e
k

3
5
5

M
P
a
,

m
i k
e
i
R
R
,

0
,
8

30
Zaamane pasy kratownic
Pasy kratownic, zwaszcza pasy rozcigane, mog by zaamane. Dowiadczenia
dowiody, e wze kratownicy w miejscu zaamania powinien by traktowany jako
wze K z nachodzeniem i nono wza powinna by szacowana wg zasad i wzorw
obowizujcych dla takich wzw.
W celu atwiejszego wyobraenia sobie takiego wza K naley mylowo przeduy
pas ( por. rys. 9a ). Zaamana cz pasa peni rol krzyulca, drugim krzyulcem jest
supek kratownicy lub dochodzcy do wza krzyulec. Opisane wzy przewanie s
ksztatowane z zerowym mimorodem.
Rys. 9a. Zaamanie pasa rozciganego w wle kratownicy , wg CIDECT [2].
3.1.3. Poczenia z przyspawanymi blachami i wzmocnienia wzw
Blachy spawane do cianki elementw rurowych o przekroju kwadratowym lub
prostoktnym mog suy jako blachy wzowe zespawane z innym elementem,
mog by wykorzystane jako blachy czce do pocze rubowych np. z patwiami
czy ryglami lub te mog suy do przyspawania elementw konstrukcji
podwieszonych.
Blachy przyspawane do cianki rury
Rys.10. Blachy wzowe na pasie rurowym a) blacha wzduna, b) blacha poprzeczna, wg
[1].
31
Nono obliczeniowa wza z blach wzow wzdun
N
Rji
=
E 1
2
2
0 0
t f
> @
5 , 0
) 1 ( 2 E K ) ' (n f (4-79) [1]
gdzie: =
0
1
b
t
; =
0
1
b
h
' n =
0 0
0
f A
N
p
W tym przypadku ) ' (n f k
m
= 1,3 (1 + n) 1 [por. App.9.3 w (3)]
Stosowanie blach wzdunych nie jest zalecane przy duych obcieniach.
Nono obliczeniowa wza z blach wzow poprzeczn
N
Rj1
= 2 f
0
t
0
(t
1
+ 5t
0
) dla = 1,0 (4-80) [1]
N
Rj1
=
3
2
0 0
t f
(t
1
+ b
ep
) dla 0,85 1 -
Q
1
(4-81) [1]
N
Rj1
= f
1
t
1
b
e
dla 1 (4-82) [1]
oznaczenia we wzorach (4-80) [1] (4-82) [1]
=
0
1
b
b
; =
0
0
2t
b
; b
ep
=
0
0
10
b
t
b
1
lecz

b
ep
b
1
; b
e
=
0
0
10
b
t
1 1
0 0
t f
t f
b
1
lecz b
e
b
1
;
f
0
- wytrzymao obliczeniowa pasa,
f
1
- wytrzymao obliczeniowa blachy wzowej,
Wzory (4-80) [1] (4-81) [1] s wane, gdy
o
o
t
b
30.
Wzmocnienia wzw
Wzmocnienia wza stosowane s w przypadkach, gdy nono wza jest mniejsza od
wymaganej, a nie jest uzasadnione obliczeniowo pogrubienie cianki rury pasa na
duszym odcinku.
Nonoci wzw typu K i N mona okrela ze wzorw podanych w p. 3.1.1. oraz p.
3.1.2. wstawiajc t
p
zamiast t
o
.
32

Rys. 11. Wzy typu K i N z blachami wzmacniajcymi - wg CIDECT [2].
Zaleca si przyjmowa nastpujce gruboci blachy wzmacniajcej:
e t
p
= 2t
0
dla blach umieszczonych pod prtami skratowania w celu zwikszenia oporu
plastycznego przy zginaniu,
e 2t
p
= 2t
0
dla dwch blach umieszczonych na bocznych ciankach w celu zwikszenia oporu
plastycznego przy cinaniu,
Dla zapewnienia prawidowego rozwinicia linii zaomw dugo wzmocnienia
wzdu pasa winna wynosi
l
p
= 1,5

2
2
1
1
sin sin T T
h
g
h
(4-85) [1]
Przy ocenie nonoci na zginanie nie uwzgldnia si cianki pasa. cinanie przenoszone jest przez
wspdziaajcy rodnik pasa i blachy wzmocnienia.
Pole przekroju czynnego przy cinaniu wynosi wwczas A
v
= 2h
o
( t
o
+ t
p
)
Ocen nonoci wzw typu T, Y oraz X przeprowadza si podobnie jak dla wzw
typu K i N. Przy rozciganiu prtw skratowania blacha wzmacniajca pod
krzyulcem rozciganym jest odginana od cianki pasa, natomiast przy ciskaniu
blacha wzmacniajca jest wgniatana w ciank pasa, co powoduje wspdziaanie obu
tych elementw.
Dugo blachy wzmacniajcej, gdy jest ona odginana obliczamy ze wzoru (4-85) [1] ,
przyjmujc g = 0 i h
2
= 0. Gdy blacha wzmacniajca jest wciskana w ciank pasa jej
dugo obliczamy ze wzoru:
l
p
=
1
1
sinT
h
+ ) (
1
b b b
p p
gdzie b
p
> b
o
szeroko blachy wzmacniajcej (4-86) [1]
Blachy wzmacniajce poziome powinny by spawane do rury pasa spoinami
pachwinowymi o gruboci minimalnej a
w
= t
1
lub a
w
= t
2
. Spoiny czce pionowe
blachy wzmacniajce winny przenosi cz siy poprzecznej przenoszonej przez
blachy wzmocnienia.
33
3.1.4. Wzy belek bezprzektniowych ( Vierendeela).
Wzy typu T i X
Nono wzw typu T i X z rur kwadratowych i prostoktnych ze wzgldu na
zginanie obliczamy wg poniszych zasad:
dla 0,85
M
Rj1
= f
0
t
2
0
h
1
+
|
n
|
n 1
1
2
2
1
f ( ) ' n (4-97)[1]
Wzr ten odpowiada postaci zniszczenia wza: uplastycznienie czoa pasa (to znaczy cianki
stykajcej si ze supkiem). Wskutek zginania czoa pasa (jak pyty) uplastycznieniu towarzyszy ukad
linii zaomw plastycznych, podobnych, lecz nie identycznych z tymi, jakie powstaj przy
oddziaywaniu supka na czoo pasa si osiow.
dla 0,85 < 1,0
M
Rj1
= f
1
|
|
.
|
\
|
) ( 1
1 1 1 1
1
t h t b
b
b
W
e
pl
(4-98)[1]
Wzr ten odpowiada sytuacji, kiedy z racji uksztatowania wza moe wystpi zjawisko niepenej
skutecznoci cianki supka (p. wielko b
e
we wzorze). Proponuje si uywa skrtu: nono
obliczona z warunku szerokoci wsppracujcej.
Rys.12. Model rozkadu obcienia cianki pasa przy zginaniu w paszczynie belki
bezprzektniowej, wg CIDECT [2].
lub M
Rj1
= 0,5 f
k
t
o
(h
1
+ 5t
o
)
2
(4 - 99)[1]
Wzr ten odpowiada postaci zniszczenia: zniszczenie cianek bocznych (rodnikw) pasa.
We wzorach zastosowano oznaczenia:
34
=
o
b
b
1
; =
o
b
h
1
;
W
pl
- wskanik oporu plastycznego supka
b
e
- wg (4-25)[1]
f
k
= f
0
- dla wzw typu T
f
k
= 0,8 f
0
- dla wzw typu X
f
0
, f
1
- wytrzymao obliczeniowa stali pasa lub supka
f ' n - wg (4-27)[1] lub (4-28)[1], przy czym n =
0 0
0
f A
N
+
0 0
0
f W
M
N
0
, M
0
- sia poduna i moment zginajcy w pasie
A
0
- przekrj pasa
W
0
- wskanik wytrzymaoci przekroju pasa
Rys. 13. Mechanizm powstawania linii zaomw w (czole) ciance pasa przy zginaniu w
paszczynie belki bezprzektniowej, wg CIDECT [2].
Wzory (4-97)[1] do (4-99)[1] s obowizujce, gdy spenione s ponisze warunki:
f
1
355 MPa ;
1
= 90
o
;
o
o
t
b
35 ;
o
o
t
h
35 ;
1
1
t
b
1,1
1
f
E
Nono obliczeniow wzw typu T lub X ze wzgldu na si podun w supku
obliczamy jak dla kratownic paskich ze wzorw (4-20)[1] do (4-24)[1] lub (4-29)[1]
do (4-48)[1].
Interakcyjne dziaanie siy podunej i momentu zginajcego sprawdzamy wg wzoru
1 Rj
N
N
+
2
1

Rj
M
M
1 (4-95)[1]
35
gdzie:
N, M - sia w supku i przywzowy moment zginajcy w rozpatrywanym wle belki
bezprzektniowej
N
Rj1
, M
Rj1
- nonoci wg wzorw (4-20)[1] do (4-24)[1] lub (4-29)[1] do (4-48)[1] i (4-97)[1], (4-98)[1]
lub (4-99)[1],
Wzy typu T wzmocnione
Nonoci obliczeniowe dla wzw T wzmocnionych obliczamy wg nastpujcych
zasad:
e przy wzmocnieniu supka w wle trjktn wstawk z kawaka rury.
Opr przy zginaniu wzrasta tak, jakby supek wykonano z rury o wysokoci h
'
1
= h
1
+
h
1
, gdzie h
1
oznacza wysoko wstawki. Do oceny nonoci wza ze wzgldu na
moment zginajcy mona korzysta ze wzorw (4-97)[1], (4-98)[1] lub (4-99)[1],
wstawiajc do nich zamiast h
1
warto h
'
1
. Przy ustalaniu nonoci wza ze wzgldu
na si podun korzystamy ze wzorw dla kratownic paskich, pomijajc istnienie
trjktnej wstawki.
e przy wzmocnieniu wza blach umieszczon pod supkiem - wzmocnienie
cianki (czoa) pasa pod supkiem .
Nono wza ze wzgldu na moment zginajcy mona ustala ze wzorw (4-97)[1],
(4-98)[1] lub (4-99)[1], stosujc odpowiednie modyfikacje. We wzorze (4-97)[1]
naley podstawi:
Zamiast f
0
f
p
, zamiast t
0
t
p
, zamiast
p
= b
1
/ b
p
, zamiast
p
= h
1
/ h
p
We wzorze (4 98)[1] naley podstawi zamiast wielkoci b
e
wyraenie:
b
'
e
=
1 1
2
1
10
f t b
f t b
p
p p

b
1
We wzorze (4 - 99)[1] naley podstawi zamiast wielkoci 5t
0
5t
p
.
t
p
- grubo blachy wzmacniajcej
f
p
- wytrzymao obliczeniowa stali blachy wzmacniajcej
b
p
- szeroko blachy wzmacniajcej
Ponadto przyjmujemy f ' n = 1,0 (rwnie dla pasa ciskanego)
Dugo blachy wzmacniajcej l
p
2h
1
Nono wza wzmocnionego blach ze wzgldu na si podun okrelamy
podobnie jak dla kratownic.
36
Rys.14. Wzy ram Vierendeela: a) wze bez wzmocnie, b) z blachami usztywniajcymi
supek, c) z blach usztywniajc pas, d) ze skosami z rur usztywniajcymi supek, e) z
piramidowym wzmocnieniem supka, wg CIDECT [2].
Wzy narone ( spawane bezporednio po przektnej lub z ukon blach czoow )
Interakcyjne dziaanie siy podunej i momentu zginajcego sprawdzamy wg wzoru

Ri
i
N
N
+
Ri
i
M
M
przy czym
Ri
i
N
N
0,2 (4-100)[1]
gdzie: - i = 0 lub 1 ( indeks 0 dotyczy pasa, indeks 1 dotyczy supka)
N
i
- sia poduna w dochodzcym prcie
M
i
- przywzowy moment zginajcy w dochodzcym prcie
N
Ri
- nono obliczeniowa przekroju przy rozciganiu lub ciskaniu
M
Ri
- nono obliczeniowa przekroju przy zginaniu
- wspczynnik redukcji wytrzymaoci obliczeniowej dla wzw spawanych bezporednio
przyjmowany z nomogramu rys. 15a lub rys. 15b, w zalenoci od sposobu ustawienia rur.
Dla wzw z ukon blach czoow przyjmujemy = 1,0 .
37
Rys.15a. Wspczynnik redukcji wytrzymaoci obliczeniowej dla naronych belek
bezprzektniowych spawanych bezporednio, przy zginaniu wzgldem paszczyzny
wikszego oporu wg CIDECT- [2].
Rys.15b. Wspczynnik redukcji wytrzymaoci obliczeniowej dla naronych belek
mniejszego oporu wg CIDECT- [2].
38
Zgodnie z Eurocode 3 [15] sprawdzamy dodatkowo warunek
Ri
i
V
V
0,5 (4-101)[1]
gdzie:
V
i
- sia poprzeczna w dochodzcym prcie,
V
Ri
- nono obliczeniowa przekroju przy cinaniu si poprzeczn.
Zaleca si przyjmowa grubo blachy czoowej t
p
1,5 t
i
( dla i = 1 lub 2), przy czym
t
p
10 mm.
Wzory (4-100)[1] i (4-101)[1] s wane, gdy spenione s nastpujce zalenoci:
b
i
lub h
i
400 mm (przy zastosowaniu ukonej blachy czoowej)
b
i
lub h
i
300 mm (przy bezporednim spawaniu rur w wle)
0,33
i
i
b
h
3,50 dla = 90
o
;
2,5 mm t
i
25 mm dla stali S 355,
i
i
t
b
lub
i
i
t
h
36 dla wza z ukon blach czoow
i
i
t
b
lub
i
i
t
h
jak dla przekroju klasy 1 ( patrz tabl.1), przy bezporednim
spawaniu rur w wle.
W przypadku, gdy nie jest speniony warunek (4-101)[1] naley sprawdzi naprenia
zoone zgodnie ze wzorem wg PN-90/B-03200 [11]:
2 2 2
3W V V V V
z y z y
f
d
(1)[11]
gdzie:
y,
z,
- skadowe naprenia normalne i styczne w paskim stanie naprenia,
Do wzoru w miejsce
y
wstawiamy
D
V
y
( skorygowana warto napre normalnych
od siy osiowej i momentu zginajcego).
W zczu spawanym bezporednim grubo spoin winna odpowiada gruboci
czonych elementw, natomiast w zczu z ukon blach czoow spoina
pachwinowa czca blach z rur a
w
= t
i
.
Dla zcz naronych wykonanych pod ktem > 90
o
, mona sprawdza wze wg
wzoru (4-100) [1], zastpujc wspczynnik wartoci skorygowan
1
, okrelon
wzorem:
39
1
= 1- 2 cos
2
T
(1- ) (6.18)[2]
W praktyce projektowej z reguy zakadamy sztywne wzy konstrukcji w celu
uproszczenia oblicze, nie analizujc, na ile projektowany wze jest, czy te nie jest
podatny. W przypadku koniecznoci dokadniejszej oceny nonoci i sztywnoci
wzw naley przeprowadzi analiz belki bezprzektniowej z uwzgldnieniem
podatnoci wzw, dokonujc klasyfikacji sztywnoci i ustalenia parametrw wzw
wg krzywych M- zgodnie z p. 4.5.3.1. [1].
3.1.5. Wzy ram ( supy rurowe rygle z dwuteownikw)
Dokadna ocena nonoci takich wzw ram wymagaaby czasochonnych
i mudnych oblicze, mao przydatnych w praktycznym projektowaniu. Na podstawie
bada dowiadczalnych oraz analiz teoretycznych opracowano dla potrzeb
projektowych uproszczon metod okrelania nonoci i sztywnoci wzw
spawanych z rur prostoktnych i dwuteownikw. Wzory empiryczne do okrelania
sztywnoci i nonoci wzw podane s w p. 4.5.3.2. opracowania Konstrukcje
stalowe z rur [1].
3.1.6. Obliczanie spoin
W podatnych wzach kratownic spoiny midzy prtami w zalenoci od geometrii
poczenia nie zawsze mog w caoci wsppracowa przy przekazywaniu obcie z
jednego prta na drugi. Wytenie spoin jest zagadnieniem zoonym, a dokadne
obliczenie ich nonoci jest do mudne.
Spoiny oblicza si wedug oglnych zasad przy uwzgldnieniu rzeczywistej
dugoci wsppracujcej oraz zastosowanego rodzaju spoin ( czoowe, pachwinowe,
czoowo-pachwinowe). Spoiny w poczeniach elementw z rur mona oblicza
z warunku, e winny przenie si nie mniejsz ni materia rury o gruboci t
i
.
Wedug najnowszych wytycznych, opracowanych na podstawie licznych prac
badawczych, zakada si, e prty obcione statycznie i osiowo le w jednej
paszczynie. Siy osiowe w prtach oblicza si przy zaoeniu wzw przegubowych,
przy czym momenty drugorzdne wynikajce ze sztywnoci wzw, mona pomin
przy obliczaniu pocze. Mimorody e siatki geometrycznej kratownicy mog by
rwnie pominite, o ile mieszcz si w granicach:
- 0,55 h
0
U e U 0,25 h
0
gdzie :
h
0
wysoko rury pasa w paszczynie kratownicy
Zalecane gruboci spoin:
- spoiny czoowe powinny mie grubo a = t
i
, tj. rwn gruboci rur krzyulcw,
- spoiny pachwinowe powinny mie grubo:
dla stali S 235 a/t
i
0,84
dla stali S 355 a/t
i
1,05
gdzie: a - grubo spoiny, t
i
grubo cianki rury krzyulca.
40
Norma PN-90/B-03200 [11] zezwala na przyjmowanie w poczeniach rur spoin
pachwinowych o gruboci a U t
i
a/t
i
U 1.
Ponadto winien by speniony warunek
i
t
t
0
> 2
0 y
yi
f
f
gdzie:
t
0
- grubo cianki rury pasa,
t
i
- grubo cianki rury krzyulca,
f
yi
- granica plastycznoci stali rury krzyulcw,
f
y0
- granica plastycznoci stali rury pasa.
Zaleca si, aby spenione byy rwnie nastpujce warunki konstrukcyjne:
- kty pomidzy prtami skratowania, a pasem wynosiy co najmniej 30
o
,
- odstp midzy prtami skratowania wynosi co najmniej t
1
+ t
2
,
( gdzie t
1
i t
2
oznaczaj gruboci cianek rur krzyulcw )
- nachodzenie prtw skratowania powinno wynosi co najmniej g
ov
/ g
ov, max
= 25% ,
- prtem nachodzcym by prt o mniejszej gruboci cianki,
- przy rnych gatunkach stali prt nachodzcy mia nisz granic plastycznoci stali.
Rys.16. Poczenie krzyulcw z pasem w wle typu K. Wsppracujce (a) i
nie w peni wsppracujce (b) odcinki spoin poprzecznych.
Na podstawie przeprowadzonych bada stwierdzono, e w wzach typu K i N w peni
przenoszce obcienie to odcinki wewntrznych spoin poprzecznych, oznaczone na
rys.16 liter a, natomiast odcinki spoin czciowo wsppracujce przy przenoszeniu
obcienia, to spoiny zewntrzne oznaczone na rys.16 liter b.
Wg Eurocodu 3 (zacznik K) [13] dugoci wsppracujce spoin pachwinowych l
w
w wzach z odstpem dla prtw skratowania z rur prostoktnych mona okrela
z poniszych zalenoci:
Dla wzw typu T i Y oraz X
41
l
w
=
i
i
h
T sin
2
[4]
Dla wzw typu K i N
dla
i
60
o
l
w
=
i
i
h
T sin
2
+ b
i
(2.6)[4]
dla
i
U 50
o
l
w
= 2

i
i
i
b
h
T sin
(2.7)[4]
b
i
szeroko rury skratowania, h
i
wysoko rury skratowania,
i
kt midzy krzyulcem a pasem.
dla wielkoci 50
o
<
i
< 60
o
wsppracujc dugo spoin l
w
naley ustala metod
interpolacji liniowej korzystajc ze skrajnych wartoci obliczonych dla ktw 50
o
i
60
o
. Dla wartoci 50
o
<
i
< 60
o
szeroko odcinkw spoin wsppracujcych
obliczamy metod interpolacji:
l
e3
=
o
i
o
l
10
) 60 ( 5 , 0
2
T
przy czym (5 i 6) [16]
Ocen nonoci mona przeprowadzi zgodnie z zacznikiem M do Eurocode 3 [14]
lub wg normy polskiej [11] korzystajc ze wzoru dla spoiny pachwinowej w zoonym
stanie naprenia:
) ( 3
2 2
||
2
A A
W W V U f
d
przy czym
A
U f
d
(93)[11]
gdzie:
= 0,7 dla stali R
e
U 255 MPa stal S 235
= 0,85 dla stali 255 < R
e
U 355 MPa stal S 355
= 1,0 dla stali 355 < R
e
U 460 MPa
Rys.17. Kady przekrojw obliczeniowych spoin pachwinowych: a) kad przekroju
obliczeniowego spoiny dla
i
> 50
o
, b) kad przekroju obliczeniowego spoiny dla
i
U 50
o
.
Na przykadzie wza typu K przeledzimy sposb postpowania przy ocenie nonoci
spoin pachwinowych czcych krzyulec z pasem dla wariantu
i
> 50
o
.
42
Rys. 18. Rozkad si w spoinach od obcienia rwnolegego do pasa.
Skadowa dziaajca rwnolegle do pasa N
2
cos
2
obcia kad spoin pokazany na rys.
18 i rozkada si proporcjonalnie na poszczeglne odcinki kadu spoin ( przy zaoeniu
jednakowej ich gruboci ). Wartoci si w spoinach odpowiadajce ich dugociom l
1
,
l
2
i l
e3
wynosz:
P
1||
=
3 2 1
2 2 1
2 2
cos
e
l l l
N l

T
P
2||
=
3 2 1
2 2 2
2 2
cos
e
l l l
N l

T
P
3||
=
3 2 1
2 2 3
2 2
cos
e
e
l l l
N l

T
wg[16]
Rys. 19. Rozkad si w spoinach od obcienia prostopadego do pasa.
Skadowa dziaajca prostopadle do pasa N
2
sin
2
obcia kad spoin pokazany na rys.
19 i rozkada si rwnie proporcjonalnie na poszczeglne odcinki kadu spoin ( przy
zaoeniu jednakowej ich gruboci spoin ). Wartoci si w spoinach odpowiadajce ich
dugociom l
1
, l
2
i l
e3
wynosz:
P
1A
=
2 2
sinT N
) 1 (
) 1 (
1
1 1
x l
xl x e

P
2A
=
2 2
sinT N
) 1 (
2
1
1 1
x l
e l
43
P
3A
=
2 2
sinT N
2
x
) 1 (
2
1
1 1
x l
e l
gdzie x =
2
3
2
l
l
e
wg[16]
( x - warto pomocnicza wynikajca z relacji wsppracujcych odcinkw spoin l
e3
i l
2
)
Przy ocenie wytenia spoin dla ukadu si wg rys. 19 pominito moment zginajcy
M = (0,5l
1
e
1
)
2 2
sinT N , ktry zgodnie z zasadami mechaniki powinien powsta od
dziaania skadowej prostopadej.
Dla wartoci x = 0 mamy kad spoiny z jedn wsppracujc spoin poprzeczn,
natomiast dla wartoci x = 1 zachodzi szczeglny przypadek 2l
e3
= l
2
.
Wwczas wartoci si w poszczeglnych odcinkach spoin bd nastpujce:
Od skadowej N
2
cos
2
dziaajcej rwnolegle do pasa
P
1||
=
) ( 2
cos
2 1
2 2 1
l l
N l
T
P
2||
=
) ( 2
cos
2 1
2 2 2
l l
N l
T
P
3||
= 0,5 P
2||

Od skadowej N
2
sin
2
dziaajcej prostopadle do pasa
P
1A
=
) ( 2
sin
2 1
2 2 1
l l
N l
T
P
2A
=
) ( 2
sin
2 1
2 2 2
l l
N l
T
W przypadku, gdy gruboci spoin podunych i poprzecznych nie s jednakowe,
wartoci si P
1||
P
3||
oraz P
1A
P
3A
naley ustala z warunku rwnowagi P = 0 i
M = 0, korzystajc z przekrojw kadw odcinkw spoin, a nie ich dugoci.
* * *
44
Tablica 4. Ksztaty spoin i skosw w spawanych poczeniach rur kwadratowych
i prostoktnych , wg Rautaruukki [3].
45
3.2. Poczenia na ruby
Poczenia warsztatowe w wzach elementw kratowych z rur prostoktnych i
kwadratowych wykonuje si z przewanie jako spawane, ze wzgldu na zdecydowan
atwo wykonywania takich pocze. Poczenia montaowe na ruby projektuje si
gwnie dla pfabrykatw wykonanych jako spawane w wytwrni, a scalanych na
montau w wiksze elementy lub segmenty montaowe ( np. dwigary dachowe o
wikszych rozpitociach, elementy przekry rusztowych, elementy ste itp.).
Rys.20. Typowe poczenia montaowe na ruby elementw z rur prostoktnych i
kwadratowych: a), b), c) poczenia zakadkowe z ronymi wariantami wspawania blachy
wzowej, d) i e) styki doczoowe, f) poczenie na tzw. widelec ; wg Rautaruukki [3].
3.2.1. ruby jednostronne
ruby zakadane jednostronnie stosowane s w przypadku, gdy brak jest dostpu z
drugiej strony cianki czonego elementu rurowego lub te zastosowanie rub
przetykanych przez element i skrcanych powoduje deformacje cianek ( wgniecenie),
niekorzystne dla pracy elementu rurowego. Stosowane s ruby jednostronne
standardowe zwyke lub o wysokiej wytrzymaoci oraz ruby specjalne. Do rub
specjalnych zaliczy naley: ruby ze zgniatan tulej (BOM) lub ruby z tulej
wewntrzn typu Huck (HSBB).
Innym sposobem umoliwiajcym stosowanie standardowych rub
jednostronnych jest metoda plastycznego nawiercania otworw i wewntrznego ich
gwintowania (tzw. Flowdrill-System). Pozwala ona na stosowanie standardowych rub
do rednicy 22 mm (ruba M22).
Z uwagi na fakt, i metody te nie s powszechnie stosowane w Polsce, jak te
z uwagi na brak dostatecznych materiaw do projektowania tych pocze,
46
potwierdzonych w peni badaniami dowiadczalnymi, w niniejszych wytycznych nie
omawiamy bliej sposobu ich obliczenia.
Podstawowe kryteria dla ustalenia nonoci czci skadowych tych wzw podane
s w rozdziale 4.6. monografii Konstrukcje stalowe z rur [1].
3.2.2. Poczenia na blachy czoowe
Poczenia doczoowe rur kwadratowych nie zostay jeszcze dostatecznie opracowane
w sposb analityczny, ani te obszernie sprawdzone dowiadczalnie.
Proponowane poniej rozmieszczenia rub w styku dotycz podstawowych rozwiza
praktycznych dla rub M16 M24.
Rys.21. Przykadowe rozmieszczenie rub w stykach doczoowych: a) Rozmieszczenie rub
z dwch stron ksztatownika. Rozmieszczenie rub wok ksztatownika: b) z czterema
rubami, c) omioma rubami; wg [4].
Na podstawie przeprowadzonych bada stykw rur prostoktnych z obustronnym
rozmieszczeniem rub wzdu naprzeciwlegych cianek stwierdzono, e jest to
najbardziej efektywne rozwizanie, przy ktrym przez odpowiedni dobr parametrw
poczenia osiga si optymaln nono zcza na rozciganie ( wg rys. 21a)
Przebieg oblicze dla takiego przypadku jest nastpujcy:
Wspczynnik okrela stosunek powierzchni przekroju netto do przekroju
powierzchni brutto mierzonego wzdu rzdu rub w pycie czoowej
= 1-
p
d
o
(3.13)[3]
gdzie:
47
d
o
- rednica otworu rub,
p rozstaw osiowy rub w rzdzie,
Rys.22. Styk doczoowy pasa z rury prostoktnej z obustronnym rozmieszczeniem rub wg
[3].
Grubo blachy czoowej t
p
okrelamy z warunku:
G
1
.Sd t
N K
t
p

Sd t
N K
.
(3.15)[3]
gdzie N
t.Sd
=
n
N
Sd
std
) 1 ( G
n
N K
Sd
t
p

n
N K
Sd
N
Sd
- obliczeniowa warto siy rozcigajcej w styku [kN],
N
t.Sd
- obliczeniowa warto obcienia zewntrznego przypadajcego na rub [kN],
n - liczba rub w zczu,
przy czym K =
p f
b
y
MO red

9 , 0
4 J

N
mm
2
wg [3]
wzr dostosowany do warunkw polskich wg monografii [1]
K =
p f
b
dp
red
4000

kN
mm
2
(4-133)[1]
(w wzorze (4-133)[1] wartoci f
dp
w MPa, b
red
i p w mm )
gdzie
red
b = b 0,5d + t
0
[mm]
f
y
- granica plastycznoci materiau blachy czoowej,
f
dp
- wytrzymao obliczeniowa blachy czoowej [MPa lub N/mm
2
],
b
red
- rami dwigni rub w kierunku przegubu plastycznego [mm],
b - odlego osi ruby od krawdzi ksztatownika rurowego [mm],
d - rednica ruby [mm],
t
0
- grubo cianki ksztatownika [mm],
M0
- wspczynnik zaleny od klasy przekroju, dla klasy przekroju 1, 2 i 3 warto
M0
= 1,1.
48
Obliczeniow nono styku wyznaczamy ze wzoru
N
Rd
=
K
n t
h p
) 1 (
2
D G
przy czym N
Rd
N
Sd
(3.16)[3]
Parametr
h
D uwzgldnia wpyw otworw na wartoci momentu plastycznego przy
rubach, zakadajc, e sia rozcigajca w rubach odpowiada ich nonoci na
rozciganie.
h
D =

1
2
.
p
Rd t
t
B K
) (
5 , 0
0
t b a
d a
G
=

1
2
p
Rt
t
S K
) (
5 , 0
0
t b a
d a
G
(3.14)[3]
gdzie:
B
t.Rd
= S
Rt
- obliczeniowa nono ruby na rozciganie,
a - odlego osi ruby od krawdzi blachy czoowej, jednake a 1,25 b;
Na skutek dziaania efektu dwigni blachy czoowej na ruby dziaa wiksza sia rozcigajca ni N
t.Sd
Rzeczywist warto siy rozcigajcej z uwzgldnieniem efektu dwigni obliczamy
ze wzoru:
N
p.Sd
= N
t.Sd

p
p
red
red
a
b
D G
D G
1
1
=
n
N
Sd

p
p
red
red
a
b
D G
D G
1
1 S
Rt
(3.17)[3]
gdzie
a
red
= a + 0,5d 1,25b +0,5d
p
D =

1
2
.
p
Sd t
t
N K
G
1
=

1
2
p
Sd
t n
N K
G
1
3.2.3. Poczenia zakadkowe i nakadkowe
Zamiast zczy doczoowych w elementach rozciganych mona rwnie
stosowa z powodzeniem poczenia zakadkowe lub nakadkowe skrcane na ruby.
Zastosowane w zczu zakadkowym lub nakadkowym ruby musz by zdolne do
przeniesienia siy odpowiedniej cinajcej, a take wymagaj sprawdzenia nonoci ze
wzgldu na docisk. Ponadto osabione otworami blachy lub elementy rurowe
wymagaj sprawdzenia nonoci na rozciganie.
Poczenia zakadkowe wymagaj zastosowania blach o grubociach przekraczajcych
czterokrotn grubo cianki elementu rurowego. Mona tego unikn przez
zastosowanie blach z gatunku stali o wikszej wytrzymaoci ni materia rury. Ze
wzgldu na nono spoin zagbienie blach w elemencie rury powinno przekracza
jego wysoko ( szeroko ). Wspawanie blach czcych do pocze zakadkowych
wymaga wykonania odpowiednich wyci do poczenia ze ciankami ksztatownika
rurowego.
49
Rys. 23. Poczenia zakadkowe.
Przy niewielkich siach w zczu mona zastosowa rozwizanie wg rys. 24a z
wyciciami szczelinowymi wykonanymi w blasze, natomiast dla przeniesienia
znacznych si lepiej jest wykona wycicie w ksztatowniku rurowym, a nastpnie
wspawa blach (wg rys. 24b) .
Rys. 24. Warianty wspawania blachy czcej w ksztatowniku rurowym .
Blachy nakadkowe mog by mocowane wewntrz lub na zewntrz ksztatownika
rurowego, bd te zastpione wkadkami z profili (np. rurami lub ktownikami
profilowanymi na zimno) o odpowiednio dobranych parametrach ( patrz rys. 25).
Pokazane na rys. 25a poczenie z nakadkami przyspawanymi do jednego
elementu skrcane jest rubami jednostronnymi lub przechodzcymi przez element.
Gruboci blach nakadek winny by ponad dwukrotnie wiksze od gruboci cianki
rury z uwzgldnieniem ich osabienia otworami, a ruby nie powinny by sprane,
poniewa powoduje to deformacj cianek rury (dla zabezpieczenia cianek przed
wgniataniem mona stosowa wspawane tuleje) . Przy wymiarowaniu poczenia
naley sprawdzi nono rub na cinanie i docisk, a w przypadku rub
przechodzcych przez cay element naley rwnie uwzgldni moment zginajcy w
rubach.
Zgodnie z norm PN-90/B-03200 [11] , w poczeniach zakadkowych czniki zaleca
si rozmieszcza w ukadzie prostoktnym z zachowaniem wymaganych odlegoci
wg tablicy 15 normy [11].
Nono poczenia zakadkowego przy obcieniu osiowym:
F
Rj
= n S
R
F (77)[11]
gdzie:
F
Rj
- nono obliczeniowa poczenia zakadkowego,
F - obliczeniowa warto siy w zczu,
n - liczba rub przenoszcych obcienie,
- wspczynnik redukcyjny ( gdy odlego l midzy skrajnymi rubami w kierunku
obcienia jest wiksza ni 15d ),
Norma PN-90/B-03200 [11] nie ogranicza liczby cznikw w szeregu, redukuje natomiast dugo
poczenia zakadkowego ograniczajc odlego midzy skrajnymi cznikami do l U 15d.
Ograniczenie dugoci poczenia wynika z faktu, i w rzeczywistoci skrajne czniki s silniej
obcione, wobec uproszczonego zaoenia rwnomiernego rozkadu siy osiowej na wszystkie czniki
zcza. Jeeli warunek ten nie jest speniony, to wspczynnik redukcyjny obliczamy ze wzoru:
= 1-
d
d l
200
15
przy czym 0,75 U U1,0 (78)[11]
S
R
- miarodajna nono obliczeniowa ruby,
Nono ruby w poczeniach zakadkowych niespronych:
nono ruby na cinanie S
Rv
= 0,45 m R
m
A
v
S
R
= min
nono ruby na docisk S
Rb
= f
d
d t
i
gdzie:
m - liczba paszczyzn cinania
R
m
- wytrzymao stali cznika na rozciganie,
A
v
= A - pole trzpienia niegwintowanego ruby,
- wspczynnik zaleny od rozstawu cznikw,
50
51
a
1
/d U 2,5 a
1
odlego ruby od krawdzi blachy
= min
a/d 0,75 U2,5 a rozstaw rub w szeregu
f
d
- wytrzymao obliczeniowa materiau czonego elementu rozciganego,
d - rednica trzpienia ruby,
t
i
Nono ruby w poczeniach zakadkowych spronych kategorii B:
nono ruby w stanie granicznym polizgu styku S
Rs
=
s
m S
Rt
S
R
= min
Rb
= f
d
d t
i
s
- wspczynnik zaleny od ksztatu otworu na rub,
s
= 0,7 przy dugich otworach owalnych rwnolegych do kierunku obcienia;
s
= 0,85 przy otworach okrgych powikszonych lub owalnych krtkich;
s
= 1,0 przy otworach okrgych pasowanych lub redniodokadnych.
- wspczynnik tarcia miedzy powierzchniami czonych elementw ( nakadek) wg
tabl. Z-2-1 normy [11],
m - liczba paszczyzn tarcia,
S
Rt
- nono obliczeniowa ruby w stanie granicznym zerwania trzpienia,
W praktyce naley okreli liczb wymaganych rub w poczeniu na podstawie
ustalonej minimalnej nonoci pojedynczej ruby oraz nonoci elementu
rozciganego (z uwzgldnieniem osabienia otworami), korzystajc z
przeksztaconego wzoru (77)[11]:
n =
R
S
F
K
Obliczon liczb cznikw zaokrgla si wzwy do liczby cakowitej.
* * *
52
Rys.25. Rne warianty montaowych pocze rubowych elementw z rur
prostoktnych: a) poczenie z nakadkami zewntrznymi przyspawanymi jednostronnie,
b) poczenie z wspawanymi ktownikami profilowanymi na zimno, c) styk z wkadk
wspawan z rury skrcany rubami przechodzcymi przez element, d) styk z
wewntrznymi paskownikami wspawanymi spoin otworow czony z drugiej strony na
rub, e) styk z nakadkami wewntrznymi czonymi rubami jednostronnymi.
PRZYKADY OBLICZE
54
PRZYKADY OBLICZE
Przykad 1 DWIGAR KRATOWY
ALGORYTM PROJEKTOWANIA KRATOWNIC Z RUR KWADRATOWYCH I
PROSTOKTNYCH
I. Okrelenie ksztatu i geometrii w osiach prtw kratownicy.
II. Okrelenie obcie przyoonych w wzach kratownicy.
Obcienia midzywzowe naley zastpi rwnowanym obcieniem
zastpczym przyoonym w wzach.
III. Okrelenie si podunych w elementach kratownicy przy
zaoeniu przegubowego poczenia elementw w wzach.
IV. Zaoenie wymiarw pasw ze wzgldu na warto siy osiowej, smuko cianki
oraz zabezpieczenie przed korozj. Stosunek szerokoci do gruboci cianki rury
winien by w zakresie 15 do 25, a wspczynnik dugoci wyboczeniowej pasa
ciskanego naley przyj 0,9.
VI. Unifikacja elementw skratowania ze wzgldu na ilo typw przekrojw.
Ze wzgldw estetycznych i wykonawczych zalecane jest przyjcie jednakowych
gabarytw rur lecz o rnych grubociach cianki.
Naley zwrci uwag na moliwo pomyek przy wykonaniu konstrukcji w wytwrni.
V. Okrelenie wymiarw krzyulcw ze wzgldu na si osiow. Zalecane przyjcie
gruboci cianki rury krzyulca mniejszej ni grubo cianki pasa.
Wspczynnik dugoci wyboczeniowej krzyulca ciskanego naley przyj 0,75.
VII. Wybr odpowiedniego rodzaju pocze w wzach kratownicy.
Zaoenie w pierwszym rzdzie pocze z odstpem, prostych pod wzgldem
wykonawczym. Sprawdzenie, czy geometria wza i mimorody mieszcz si w
granicach stosowalnoci wzorw do obliczania nonoci wzw.
55
Projektowanie wg powyszego algorytmu zilustrowano poniszym przykadem.
I i II
SCHEMAT OBCIE I GEOMETRIA DWIGARA KRATOWEGO.
8 9
7
4 3
6
1 2 3 4
5
6 7 8
9
10 11 12 13 14 15
35,0 kN
70,0 kN 70,0 kN 70,0 kN
35,0 kN
1 2 5
VIII. Sprawdzenie bezpieczestwa wza i nonoci pocze w wzach kratownicy
zgodnie z podanymi wzorami.
IX. Ewentualna zmiana pocze w wle ( z nachodzeniem krzyulcw )
lub zmiana przekroju rur lub gruboci cianek.
Ponowne sprawdzenie nonoci wzach kratownicy .
X. Ocena wpywu drugorzdnych momentw zginajcych w wzach na nono pasw.
(od mimorodw w wzach lub obcie poprzecznych midzy wzami)
Wpyw mimorodw w pasach rozciganych mona pomin.
XI. Sprawdzenie ugi kratownicy od obcie charakterystycznych.
XII. Sprawdzenie nonoci spoin lub rub w wzach lub stykach.
56
1 2 3 4
5
6 7 8
9
10 11 12 13 14 15
3,000 3,000 3,000 3,000 3,000 3,000 3,000 3,000
H=24,000
1,800
V=1,800
3 3 3 3
2
2 2 2
2
1 1 1 1 1 1
III
OBLICZENIOWE WARTOCI SI PODUNYCH W PRTACH KRATOWNICY
1 2 3 4
5
6 7 8
9
10 11 12 13 14 15 -184,4 -184,4 -184,4 -184,4
-428,1 -428,1 -428,1 -428,1 -428,1 -428,1 -428,1 -428,1
-184,4 -184,4 -184,4 -184,4
214,9
214,6
214,9
214,6
366,1 366,1 366,1 366,1
488,0 488,0 488,0 488,0
366,1 366,1 366,1 366,1
214,6
214,9 214,9
214,6
-212,0
-211,8 -211,8
-212,0
72,4
72,2
72,4
72,2
-70,0
-69,7 -69,7
-70,0
-69,7
-70,0
-69,7
-70,0
72,2
72,4 72,4
72,2
-211,8
-212,0
-211,8
-212,0
IV, V i VI
1.1. Pas grny prt 2
Przyjto rur 160 x160 x 6 mm ze stali S 235 ( odpowiadajcej polskiej stali St3SX)
Wytrzymao obliczeniowa f
d
= 215 MPa .
A = 36,03 cm
2
i
x
= i
y
= 6,25 cm.
Maksymalna sia ciskajca w pasie grnym N
max
= - 428,1 kN
(na podstawie obl. statycznych do przykadu)
Sprawdzenie klasy przekroju
H =
d
f
215
=
215
215
= 1,0
t
b
=
6
160
26,7 < 28H =28 klasa przekroju 3
Z uwzgldnieniem napre spawalniczych
h = 160 mm b
f
= 160 mm t
f
= 6 mm r = mm

Z uwagi na stabilne zamocowanie prtw w
wzach przyjto wspczynnik dugoci
wyboczeniowej
x
=
y
= 0,9
Wzgldem osi X i Y
57
Dane przyjte do analizy smukoci (elementy pasa grnego stabilizowane w wzach kratownicy):
Wzgldem osi X: L = 6 000 mm
x
= 0,9
Wzgldem osi Y: L = 6 000 mm
y
= 0,9
x
=
y
=
25 , 6
600 9 , 0
= 86,4 smuko porwnawcza
p
= 84 = 84
Smuko wzgldna prta O =
p O
O
=
84
4 , 86
1,03
z tabeli 11 wg krzywej wyboczeniowej b
Wspczynniki wyboczeniowe:
x
= 0,632
y
= 0,632
Nono obliczeniowa przekroju
N
Rc
= 36,03 215 10
-1
= 744,65 kN
Sprawdzenie nonoci pasa grnego
Rc i
N
N
M
=
65 , 744 632 , 0
1 , 428
= 0,91 < 1,0 wg (39)[11]

Wykorzystanie nonoci elementu:
warunek (39) [11] wyboczenie - o X : 0,91
warunek (39) [11] wyboczenie - o Y : 0,91
1.2. Pas dolny- prt 7
d
= 215 MPa = 21,5 kN/cm
2
Maksymalna sia rozcigajca (warto obliczeniowa) N = 488,0 kN
h = 120 mm b
f
= 120 mm t
f
= 5,0 mm r = 5,0 mm A = 22,36 cm
2
Nono obliczeniowa przekroju: N
Rt
= 22,36 215 10
-1
= 480,7 kN
Wspczynniki wykorzystania nonoci elementu:
warunek (31) [11] : N N
Rt
= A f
d
1,02 > 1,0 UWAGA: Nono przekroczona!
Z uwagi na przekroczenie nonoci elementu przyjto przekrj 120 x120 x 6 mm
58
A = 26,43 cm
2
Nono obliczeniowa przekroju: N
Rt
= 26,43 215 10
-1
= 568,25 kN
Sprawdzenie nonoci elementu
Rt
N
N
=
25 , 568
488
= 0,86 < 1,0
1.3. Krzyulec ciskany - prt 10
d
= 215 MPa .
A = 14,95 cm
2
, i
x
= i
y
= 3,89 cm
Maksymalna sia ciskajca w pasie grnym N
max
= - 211,9 kN
Sprawdzenie klasy przekroju
H =
d
f
215
=
215
215
= 1,0
t
b
=
4
100
= 25 = 25H = 25 klasa przekroju 2

h = 100 mm b
f
= 100 mm t
f
= 4,0 mm r = 4,0 mm
Dane przyjte do analizy smukoci:
Wzgldem osi X: L = 3 449 mm
x
= 0,75
Wzgldem osi Y: L = 3 449 mm
y
= 0,75
x
=
y
=
89 , 3
9 , 344 75 , 0
= 66,5 smuko porwnawcza
p
= 84 = 84
Smuko wzgldna prta O =
p O
O
=
84
5 , 66
0,79
z tabeli 11 wg krzywej wyboczeniowej b
Z uwzgldnieniem napre spawalniczych
Wspczynniki wyboczeniowe:
x
= 0,787
y
= 0,787
Nono obliczeniowa: N
Rc
= 14,95 215 10
-1
= 321,4 kN
Z uwagi na stabilne zamocowanie krzyulca w
pasach przyjto wspczynnik dugoci
wyboczeniowej
x
=
y
= 0,75
Wzgldem osi X i Y
59
Sprawdzenie nonoci krzyulca
Rc i
N
N
M
=
4 , 321 787 , 0
9 , 211
= 0,84 < 1,0 wg (39)[11]

Wspczynniki wykorzystania nonoci elementu:
warunek (39) [11] wyboczenie - o X : 0,84
warunek (39) [11] wyboczenie - o Y : 0,84
1.4. Krzyulec rozcigany - prt 9
Przyjto ze wzgldw konstrukcyjnych jak dla pasa dolnego rur 120 x120 x 5 mm
ze stali S 235 (odpowiadajcej polskiej stali St3SX).
d
= 215 MPa
h = 120 mm b
f
= 120 mm t
f
= 5,0 mm r = 5,0 mm A = 22,36 cm
2

Rt
= 22,36 215 10
-1
= 480,7 kN
Rt
N
N
=
7 , 480
9 , 214
= 0,45 < 1,0
1.5. Krzyulec rozcigany - prt 11
Przyjto rur 60 x 60 x 3 mm ze stali S 235 ( odpowiadajcej polskiej stali St3SX)
d
= 215 MPa .
h = 60 mm b
f
= 60 mm t
f
= 3,0 mm r = 3,0 mm A = 6,61 cm
2
Rt
= 6,61 215 10
-1
= 142,1 kN
Rt
N
N
=
1 , 142
2 , 72
= 0,51 < 1,0
VII
1.6. Poczenie krzyulcw w wle 6
Zakadamy poczenie pasa z krzyulcami z odstpem - wze typu K, mimord e = 0
160x160x6 A
0
= 36,03 cm
2
h
o
= 160 mm b
o
= 160 mm
100x100x4 h
1
= 100 mm b
1
= 100 mm
60x60x3 h
2
= 60 mm b
2
= 60 mm
60
428,1 kN 184,4 kN
3
0
.
9
6
212,4 kN
72,2 kN
3
0
.
9
6
H160 x160 x 6
H100 x100 x 4
H60 x60 x 3
111
1
6
0
[ 3 [ 4
Rys. 26. Schemat wza 6.
odstp midzy krzyulcami przy mimorodzie e = 0
g =

2
o
h
e
2 1
2 1
sin sin
) sin(
T T
T T

-
1
1
sin 2 T
h
-
2
2
sin 2 T
h
poniewa
1
=
2
= = 30,96
O
std wzr przyjmuje posta
g =

2
o
h
e
T
T
2
sin
2 sin
-
T sin 2
1
h
-
T sin 2
2
h
g =

2
160
0
96 , 30 sin
96 , 30 2 sin
2
-
96 , 30 sin 2
100
-
96 , 30 sin 2
60
111 mm
0,5(1- )
0
b
g
1,5(1- )
0,5(1-0,5) = 0,25 <
160
111
= 0,694 < 1,5(1- 0,5) = 0,75
oraz g = 111 mm t
1
+ t
2
= 4 + 3 = 7 mm
=
0
2 1
2b
b b
=
160 2
60 100

= 0,5 Q =
0
0
2t
b
=
6 2
160
= 13,3
Wzr (4-21) [1] na nono obliczeniow wza typu K z odstpem jest wany, gdy
spenione s nastpujce zalenoci:
= 0,5 > 0,1+0,02 Q = 0,1 + 0,02 13,33 0,367
lecz = 0,5 > 0,35, 15 <
0
0
t
b
=
6
160
= 26,7 < 35
b
i
0,385 (b
i
+ b
2
) b
1
= 100 mm > 0,385(100 + 60) = 61,6 mm
b
2
= 60 mm > 0,385 (60 + 60) = 46,2 mm
- 0,55
0
h
e
0,25 e = 0 - 0,55 < 0 < 0,25
61
VIII
Sprawdzamy nono wza 6 wg wzoru
N
Rji
= 8,9
1
2
0 0
sinT
t f

0
2 1
2b
b b
Q
0,5
) ' (n f (4-21) [1]
Dla wartoci siy N
op
= - 184,4 kN dziaajcej w przedziale pasa ciskanego nad krzyulcem
obcionym si N
1
mamy:
' n =
0 0
0
f A
N
p
=
1
10 215 03 , 36
4 , 184
= - 0,238 < 0
) ' (n f = 1,3 + ( 0,4 ' n )/ = 1,3 + 0,4 (-0,238)/0,5 1,11
lecz gdy ' n < 0 ) ' (n f 1, przyjto ) ' (n f = 1,0
nono obliczeniowa wza
N
Rj1
= 8,9
o
96 , 30 sin
6 215
2

160 2
60 100
13,3
0,5
1,0 244170 N = 244,17 kN > 212 kN
Dla wartoci siy N
op
= - 428,1 kN dziaajcej w przedziale pasa ciskanego nad krzyulcem
obcionym si N
2
mamy:
' n =
0 0
0
f A
N
p
=
1
10 215 03 , 36
1 , 428
- 0,553 < 0
) ' (n f = 1,3 + ( 0,4 ' n )/ = 1,3 + 0,4 (-0,553)/0,5 0,86
lecz ) ' (n f 1, gdy ' n < 0 przyjto ) ' (n f = 0,86
nono obliczeniowa wza
N
Rj2
= 8,9
o
96 , 30 sin
6 215
2

160 2
60 100
13,3
0,5
0,86 209986,3 N 210 kN > 72,2 kN
XII
Sprawdzenie nonoci spoin czcych krzyulce z pasem
62
194 117
6
0
[ 3 [ 4
1
0
0
1
6
0
Rys. 27. Kady spoin czcych krzyulce z pasem w wle 6.
Dugo spoin obliczamy wg wzoru
dla
i
= 30,96
o
< 50
o
l
w
= 2

i
i
i
b
h
T sin
(2.7)[4]
sin 30,96
o
= 0,5144 cos 30,96
o
= 0,8575
Propozycja troch innego podejcia kad spoin analizuje si osobno.
Poniewa nachylenie krzyulcw jest mae, wic poprzeczn spoin wewntrzn, tzn.
ssiadujca z odstpem, naley wykona jako czoow.
= N
i
/ 2 t
i
(l
1
+ l
2
) l
1
= h
i
/ sin l
2
= b
i
Krzyulec ciskany (1)
l
1
= 194mm b
1
= 100mm t
1
= 4mm
= 90 MPa
Krzyulec rozcigany (2)
l
2
= 117mm b
2
= 60mm t
2
= 3mm
= 68 MPa
Poprzeczna spoina zewntrzna powinna by wykonana jako pachwinowa.
= N
i
sin(/2) / 2 a
i
(l
1
+ l
2
)
a
1
= 4 mm
= 24 MPa
= N
1
cos(/2) /2 a
i
(l
1
+ l
2
) = 87 MPa
z
= ) ( 3
2 2
||
2
A A
W W V U f
d
przy czym
A
U f
d

63

z
= 152 MPa = 0,7
z
= 106 MPa
a
2
= 3 mm
= 18 MPa
= 65 MPa
z
= 80 MPa
Spoiny podune powinny by wykonane jako pachwinowe
Sia pozioma obciajca spoin N
iH
= [l
1
/ 2(l
1
+ l
2
)] N
i
cos
Sia pionowa obciajca spoin N
iV
= [l
1
/ 2(l
1
+ l
2
)] N
i
sin
Naprenia w spoinie
= N
iH
/ a
1
l
1

= N
iV
/ l
1
a
1
2
z
= ) ( 3
2 2
||
2
A A
W W V U f
d
przy czym
A
U f
d

a
1
= 4 mm
= 78 MPa
= 33 MPa

z
= 150 MPa = 105 MPa
a
1
= 3 mm

z
= 113 MPa = 79 MPa
* * *
spoiny czce krzyulec ciskany spoiny czce krzyulec rozcigany
l
w1
= 2

100
5144 , 0
100
= 588 mm l
w2
= 2

60
5144 , 0
60
= 354 mm
naprenia w spoinach
dla Re d 255 MPa z tabl. 18 normy [11]
A
= 0,9
||
= 0,8
w1
=
588 4
212000
2 2
8 , 0
8575 , 0
9 , 0
5144 , 0
= 109,5 MPa < f

d
= 215 MPa
64
w1
=
354 3
72200
2 2
8 , 0
8575 , 0
9 , 0
5144 , 0
= 82,6 MPa < f

d
= 215 MPa
XI
1.7. Sprawdzenie ugi kratownicy
PRZEMIESZCZENIA WZW: wg Teorii I rzdu
Obcienia charakterystyczne.: Ciar w.+ A
------------------------------------------------------------------
Wze: Ux[m]: Uy[m]: Wypadkowe[m]: Fi[rad]([deg]):
------------------------------------------------------------------
1 -0,00000 -0,00000 0,00000 -0,00909 ( -0,521)
2 -0,00970 -0,00000 0,00970 0,00909 ( 0,521)
3 0,00329 -0,02489 0,02511 0,00765 ( 0,439)
4 -0,01299 -0,02489 0,02808 -0,00765 ( -0,439)
5 -0,00485 -0,06862 0,06879 0,00000 ( 0,000)
6 -0,00146 -0,04890 0,04893 -0,00631 ( -0,361)
7 -0,00824 -0,04890 0,04959 0,00631 ( 0,361)
8 -0,00160 -0,06162 0,06164 0,00357 ( 0,204)
9 -0,00810 -0,06162 0,06215 -0,00357 ( -0,204)
------------------------------------------------------------------
Graniczne ugicie dla dwigarw kratowych wg tabl.4 normy [11] wynosi 1/250 l.
Maksymalne ugicie kratownicy mamy wle 5. Jest ono mniejsze od wartoci
granicznej.
f
5
= 6,879 cm < f
gr
=
250
2400
= 9,6 cm
* * *
65
Przykad 2 BELKA BEZPRZEKTNIOWA (Vierendeela)
Siy wewntrzne w belkach bezprzektniowych i innych ukadach ramowych,
zwaszcza momenty zginajce powinny by ustalone, jak dla ukadw o wzach
podatnych. Powoduje to due utrudnienia obliczeniowe. Aby mona byo uywa
znacznie prostszego modelu o wzach sztywnych w [1] podano zalecenie, aby
parametry belki mieciy si w okrelonych granicach. I tak: E = b
1
/ b
0
= 0,8 y 1,0 oraz
jednoczenie t
1
| t
0
. W poniszym przykadzie te warunki s spenione. Przyjmuje si,
e obcienia konstrukcji zostay okrelone na etapie poprzedzajcym ponisze
obliczenia.
ALGORYTM PROJEKTOWANIA BELEK BEZPRZEKTNIOWYCH
WYKONANYCH Z RUR
I. Okrelenie geometrii osi konstrukcji.
II. Obliczenie si wewntrznych w elementach.
III. Dobr kalibru i gruboci rur na pasy i supki. Przeprowadzenie
dowodu nonoci wg PN-90/B-03200.
IV. Sprawdzenie nonoci pocze dla adekwatnych modeli zniszczenia wg
wzorw dla si podunych oraz momentw gncych z uyciem odpowiedniej
formuy interakcyjnej.
V. Ewentualna zmiana kalibru i/lub gruboci rur w danym poczeniu lub
dodanie odpowiedniego wzmocnienia. Ponowne sprawdzenie nonoci.
VI. Sprawdzenie ugi belki.
VII. Zaprojektowanie pocze spawanych i sprawdzenie ich nonoci.
66
Projektowanie wg powyszego algorytmu zilustrowane jest poniszym przykadem.
I
2.1. Okrelenie geometrii osi konstrukcji i obcie.
OBCIENIA - ( wartoci charakterystyczne )
1 2 3 4 5 6
7
8 9 10 11 12 13
14 15 16 17 18 19
3,5
7,0 7,0 7,0 7,0
3,5
7,0
Wze A
Wze B
Wze C
GEOMETRIA I OZNACZENIE PRTW
1 2 3 4 5 6
7
8 9 10 11 12 13
14 15 16 17 18 19
3,000 3,000 3,000 3,000 3,000 3,000
H=18,000
3,000
V=3,000
2 2 2 2 2 2
1
2 2 2 2 2 2
1 1 1 1 1 1
Przyjmuje si, e pas ciskany belki usztywniony jest w wzach w kierunku
prostopadym do paszczyzny belki w sposb uniemoliwiajcy zwichrzenie belki.
II
2.2. Siy wewntrzne w elementach belki
Wyniki oblicze si wewntrznych (wartoci obliczeniowe,
f
=1,4, z udziaem ciaru
wasnego ) podane s niej.
MOMENTY:
1 2 3 4 5 6
7
8 9 10 11 12 13
14 15 16 17 18 19
-26,6
22,8 22,8
-26,6
-11,9
17,8 17,8
-11,9
-1,2
8,6 8,6
-1,2
8,6
-1,2
8,6
-1,2
17,8
-11,9
17,8
-11,9
22,8
-26,6
22,8
-26,6
-26,6
26,7 26,7
-26,6
26,7
-22,9
26,7
-22,9
11,8
-17,8
11,8
-17,8
1,3
-8,6
1,3
-8,6 -8,6
1,3 1,3
-8,6
-17,8
11,8 11,8
-17,8
-22,9
26,7 26,7
-22,9
26,7
-26,6
26,7
-26,6
34,7
-34,7
34,7
-34,7
19,1
-19,1
19,1
-19,1
-19,1
19,1 19,1
-19,1 -34,7
34,7 34,7
-34,7
67
SIY POPRZECZNE:
1 2 3 4 5 6
7
8 9 10 11 12 13
14 15 16 17 18 19
17,1
15,9
17,1
15,9
10,5
9,3
10,5
9,3
3,9
2,7
3,9
2,7
-2,7
-3,9
-2,7
-3,9
-9,3
-10,5
-9,3
-10,5
-15,9
-17,1
-15,9
-17,1
17,8
17,8
17,8 17,8
-17,1
-15,9 -15,9
-17,1
-10,5
-9,3 -9,3
-10,5
-3,9
-2,7 -2,7
-3,9
2,7
3,9 3,9
2,7
9,3
10,5 10,5
9,3
15,9
17,1 17,1
15,9
-17,8
-17,8
-17,8 -17,8 -23,1
-23,1
-23,1 -23,1 -12,7
-12,7
-12,7 -12,7 12,7
12,7
12,7 12,7 23,1
23,1
23,1 23,1
SIY PODUNE:
1 2 3 4 5 6
7
8 9 10 11 12 13
14 15 16 17 18 19
-17,8 -17,8 -17,8 -17,8
-40,9 -40,9 -40,9 -40,9
-53,6 -53,6 -53,6 -53,6 -53,6 -53,6 -53,6 -53,6
-40,9 -40,9 -40,9 -40,9
-17,8 -17,8 -17,8 -17,8
-22,0
-22,9
-22,0
-22,9
17,8 17,8 17,8 17,8
40,9 40,9 40,9 40,9
53,6 53,6 53,6 53,6 53,6 53,6 53,6 53,6
40,9 40,9 40,9 40,9
17,8 17,8 17,8 17,8
-22,9
-22,0 -22,0
-22,9 -5,4
-4,4 -4,4
-5,4 -5,4
-4,4 -4,4
-5,4 -5,4
-4,4 -4,4
-5,4 -5,4
-4,4 -4,4
-5,4 -5,4
-4,4 -4,4
-5,4
III
2.3. Dobr kalibru i gruboci rur
Wstpnie przyjto na pasy rur kwadratow formowan na zimno ( z napreniami
spawalniczymi) 160 x 160 x 8 ze stali S355. Podobn rur, lecz o gruboci 6mm
zaproponowano na supki.
Sprawdzenie, czy proponowane parametry rur pozwalaj na uycie zastosowanych
niej wzorw dla okrelenia nonoci wzw ( por. Tablica 2 ).
b
0
/ t
0
= 160/ 8 = 20 < 35; h
0
/ t
0
= 160/ 8 = 20 < 35;
b
1
/ t
1
d 1,1( E/ R
e1
)
0,5
= 1,1( 205000/ 355 )
0,5
= 26,4 # 160/ 6 = 26,7
A wic parametry s prawidowe.
Wyniki dowodu nonoci przedstawiono niej. W nawiasach podano numer warunku
decydujcego o nonoci danego elementu - wg PN-90/B-03200 [11].
Nr elementu maksymalny stopie wykorzystania nonoci
1 0,411 (58)
2 0,300 (58)
3 0,175 (58)
14 0,511 (58)
15 0,660 (58)
16 0,346 (54,55)
68
Na podstawie rozkadu si wewntrznych mona stwierdzi, e najbardziej s
obcione wzy A, B, C.
IV
2.4. Sprawdzenie nonoci wzw.
Poniewa E = b
1
/b
0
=160/160 = 1,0 wic dla wza typu T obcionego si podun
nono obliczeniow okrela wzr 4-29 [1], odpowiadajcy warunkowi szerokoci
wsppracujcej. Dodatkowo naley okreli nono na podstawie wzoru 4-30[1].
Odpowiada on postaci zniszczenia: zniszczenie ciany bocznej pasa.
Poniewa wze obciony jest take momentem ( zginanie w paszczynie belki ),
wic naley sprawdzi jego nono z uwagi na moment. Przy zastosowanych rurach
polecane s wzory 4-98[1] i 4-99[1]. Wzory te odpowiadaj postaciom zniszczenia
podanym wyej.
Moment i sia osiowa wystpuj jednoczenie, wic nono wza powinna by
sprawdzona na podstawie formuy ( zalenoci ) interakcyjnej podanej w [2] wzr
6.9.
26,6 kNm
22,0 kN
G160x160x6
17,8 kN
Zamknicie rury
G160x160x8
2,5 t = 20
[ 6
26,6 kNm
WZE "A"
3,5 x 1,4 = 4,9 kN
Bl.12x148x148
17,1 kN
17,8 kN
Rys. 28. Wze narony A bez wzmocnienia
N
Rj1
= f
1
t
1
) 2 4 2 (
1 1 e
b t h (4-29) [1]
f
1
= 305 MPa; t
1
= 6 mm; h
1
= 160 mm;
b
e
=
0
0
10
b
t
i i
t f
t f
0 0
b
i
d b
i
(4-25) [1]
b
e
= 10/ (160/ 8) 305 8/ (305 6) 160 = 107 mm
N
Rj1
= 305 6 (2 160 4 6 +2 107) = 933 kN
69
Poniewa
1
= 90
0
, wic wzr (4 30)[1] przyjmie posta:
( )
0 1 0 1
10 2 t h f N
cr Rj
+ =o (4-30.1)[1]
Warto napre krytycznych w ciskanej ciance bocznej pasa ( ciskanego) okrela
wzr:

0
f
cr
=m o
Wspczynnik wyboczeniowy okrela si wg krzywej wyboczeniowej a z tablicy
11 w PN 90/ B 03200 dla smukoci, jak niej:
= 3,46
|
|
.
|
\
|
2
0
0
t
h
rodnik traktowany jest, jak zesp prtw, o szerokoci jednostkowej, gruboci t
0
i dugoci wyboczeniowej h
0
2t
0
.
wic = 3,46(160/ 8 2) = 62,3
Poniewa
p
smuko porwnawcza
p
=
d
f
E
1,15
= 84
d
f
215
(38) [9]
p
= 84(215/ 305)
0,5
= 70,5
poniewa
p
= /
p
(35) [9]
wic
p
= 62,3/ 70,5 = 0,88 std = 0,8 por. tablica 11 w [11]
cr
= 0,8 305 = 244 MPa
N
Rj1
= 244 8(2 160 +10 8) = 781 kN
Nono obliczeniow wza z uwagi na moment okrela wzr:
M
Rj1
= f
1
|
|
.
|
\
|
) ( 1
1 1 1 1
1
t h t b
b
b
W
e
pl
(4-98)[1]
W
pl
= 206,2 cm
3
(por. tablice Stalproduktu dla rury 160 x 6),
b
e
= 107 mm (por. obliczenie wyej),
wic M
Rj1
=305[206,2 10
3
(1- 107/ 160) 160 6 (160 6) = 47,9 kNm
70
Dodatkowo naley okreli nono wza na podstawie wzoru (4 99)[1]:
M
Rj1
= 0,5 f
k
t
o
(h
1
+ 5t
o
)
2
(4-99)[1]
tutaj f
k
= f
0
= 305 MPa
wic M
Rj1
= 0,5 305 8(160 + 5 8)
2
= 48,8 kNm
Warunek nonoci wza, uwzgldniajcy jednoczesne dziaanie siy podunej
i momentu zginajcego ma posta:
0 , 1
1
1
1
1
d
M
M
N
N
Rj Rj
(6.9)[2]
Poniewa N
1
= 22 kN, M
1
= 26,6 kNm,
wic: 22/781 + 26,6/47,9 = 0,58 < 1,0
WZE "B"
G160x160x8
G160x160x6
[ 6
34,7 kNm
4,4 kN
23,1 kN
7,0 x 1,4 = 9,8 kN
22,8 kNm
15,9 kN
17,8 kN
40,9 kN
10,5 kN
11,9 kNm
Rys. 29. Wze B
Nono wza jest taka sama, obcienia za inne:
N
1
= 4,4kN, M
1
= 34,7 kNm
Warunek nonoci (6.9)[2] ma wic posta: 4,4/781 + 34,7/47,9 = 0,73 < 1,0
71
WZE PODPOROWY
G160 x160 x 6
[ 6
2
5
18
17,8 kN
17,1 kN
26,7 kNm
22,9 kN
40,0 kN
G160 x160 x 6
3
2
0
26,7 kNm
17,8 kN
Bl.18 x180 x 320
Rys. 30. Wze podporowy C
Wze podporowy moe by rozmaicie rozwizany pod wzgldem konstrukcyjnym.
Przykad rozwizania pokazano na rysunku 30 ( przedstawiono wariant wza ze
zmienion gruboci cianki rury poziomej oraz blach usztywniajc). W poniszych
obliczeniach, w celu porwnania wynikw, grubo cianek rur przyjto, jak niej
i nie uwzgldniono blachy usztywniajcej.
Przy takim rozwizaniu supek belki (tj. element pionowy) staje si pasem wza
(indeks 0), za pas belki staje si supkiem wza (indeks 1), oraz
t
0
= 6 mm, t
1
= 8 mm, W
pl
= 260,1 cm
3
(rura 160 x 8),
N
1
= 17,8kN, M
1
= 26,7 kNm
b
e
= 10/ (160/ 6) 305 6/ (305 8) 160 = 44,9 mm
N
Rj1
= 305 8(2 160 4 8 + 2 44,9) = 922 kN (por. wzr 4 29 [1])
Poniewa pas dolny belki jest rozcigany, wic w wle C bdzie on odrywany od
elementu pionowego. Wtedy wzr (4 30.1)[1] przyjmie posta:

0 1 0 0 1
10 2 t h t f N
Rj
(4-30.2)[1]
cr
= f
0
= 305 MPa z powodu rozcigania pasa dolnego w rodnikach supka
powstaj naprenia rozcigajce, ktre stabilizuj rodniki.
N
Rj1
= 305 6(2 160 + 10 6) = 695 kN
Nono wza z uwagi na moment okrelona za pomoc wzoru (4 98)[1] bdzie
wynosi:
72
M
Rj1
= 305[260,1 10
3
(1 44,9/ 160)160 8(160 8)] = 36,6 kNm
Natomiast nono okrelona za pomoc wzoru (4 99)[1] bdzie:
M
Rj1
= 0,5 305 6(160 + 5 6)
2
= 33 kNm
Warunek nonoci wza przy jednoczesnym dziaaniu siy podunej i momentu
zginajcego ma posta (6.9)[2] :
17,8/ 695 + 26,7/ 33 = 0,83 < 1,0
V
2.5. Zmiana kalibru rur
Zmiana kalibru i/lub gruboci rur nie jest konieczna, lecz podana z powodu maego
stopnia wykorzystania nonoci elementw oraz zapasw nonoci wzw. Bdzie to
dokonane po wykonaniu penego cyklu oblicze.
VI
2.6. Sprawdzenie ugicia belki.
Ugicie belki dla obcie charakterystycznych podane jest niej.
PRZEMIESZCZENIA WZW: T.I rzdu
Obcienia charakterystyczne: Ciar wasny + nieg
----------------------------------------------------------------
Wze: Ux[m]: Uy[m]: Wypadkowe[m]: Fi[rad] ([deg]):
----------------------------------------------------------------
1 0,00053 -0,00007 0,00054 -0,00357 (-0,205)
2 0,00049 -0,02004 0,02005 -0,00457 (-0,262)
3 0,00040 -0,03534 0,03534 -0,00252 (-0,144)
4 0,00027 -0,04066 0,04066 -0,00000 (-0,000)
5 0,00014 -0,03534 0,03534 0,00252 ( 0,144)
6 0,00004 -0,02004 0,02004 0,00457 ( 0,262)
7 0,00000 -0,00007 0,00007 0,00357 ( 0,205)
8 0,00053 -0,00000 0,00053 0,00359 ( 0,205)
9 0,00049 -0,02003 0,02003 0,00458 ( 0,262)
10 0,00040 -0,03532 0,03532 0,00251 ( 0,144)
11 0,00027 -0,04065 0,04065 -0,00000 (-0,000)
12 0,00014 -0,03532 0,03532 -0,00251 (-0,144)
13 0,00004 -0,02003 0,02003 -0,00458 (-0,262)
14 -0,00000 -0,00000 0,00000 -0,00359 (-0,205)
----------------------------------------------------------------
W rodku rozpitoci: f/L = 0,04065/18 = 1/443 < 1/250
VII
73
2.7. Sprawdzenie nonoci pocze spawanych.
W przypadku poczenia supka z pasem dookoln spoin pachwinow o gruboci a =
t
1
= 6 mm jako spoiny w peni skuteczne (efektywne) mona uwaa jedynie 2 spoiny
wzdune o dugoci h
1
.
Nono takich spoin, sprawdzona za pomoc wzoru (92)[11] jest za maa, nawet przy
dziaaniu na wzy jedynie momentu. Uproszczone obliczenie sprawdzajce podane
jest niej.
Moment bezwadnoci ukadu spoin:
12 / 2
3
1
ah I
x
I
x
= 2 6 160
3
/ 12 = 409,6 cm
4
Wskanik wytrzymaoci przy zginaniu:
1
2
h
I
W
x
x
W
x
= 2 409,6/ 16 = 51,2 cm
3
Naprenia normalne od momentu:
x
W
M
V = 34,7 10
3
/ 51,2 = 677 MPa
Wzr (92)[9] przyjmie teraz posta:
/
< f
d

= 0,8 677/ 0,8 = 847 MPa > 305 MPa

Proponuje si wzmocnienie wza przez przyspawanie do czoa pasa pyty
wzmacniajcej - usztywniajcej o wymiarach:
dugo l = 2h
1
= 320 mm, grubo t
p
= 4t
1
t
0
por. p.3.5.1.2 [2]
Z uwagi na zapowiedzian zmian gruboci pasa (por. Va)
t
0
= 6 mm, wic: t
p
= 4 6 6 = 18 mm
Szeroko pyty przyjmuje si, ze wzgldu na konieczno uoenia spoin
pachwinowych, rwn:
b
p
= 180 mm
Pyta bdzie przyspawana do czoa pasa dookoln spoin pachwinow o gruboci 6
mm . Ze wzgldu na odksztacalno spoin poprzecznych, jako spoiny none
proponuje si przyj jedynie 2 pachwinowe spoiny wzdune o dugoci 320 mm.
74
Supek powinien by przyspawany do pyty pachwinow spoin dookoln o gruboci 6
mm. Mona zaoy, e skuteczne (efektywne) bd wszystkie spoiny.
Sprawdzeniu bdzie podlega jedynie wze B, jako bardziej wytony.
Parametry ukadw spoin s nastpujce.
Poczenie midzy pyt a pasem:
pole powierzchni przekroju poprzecznego spoin
A = 2al = 2 6 320 = 3840 mm
2
= 38,4 cm
2
Pole powierzchni spoin przenoszcych si poprzeczn A
v
= A
moment bezwadnoci
I
x
= 2l
3
a/ 12 =2 320
3
6/12 =327710
4
mm
4
= 3277 cm
4
wskanik wytrzymaoci
W
x
= 2I
x
/ l = 2 3277/ 32 =204,8 cm
3
Poczenie midzy supkiem a pyt:
A = 2a (h
1
+ 2a + h
1
) = 2 6 (172 + 160) = 3984 mm
2
= 39,8 cm
2
Pole powierzchni spoin przenoszcych si poprzeczn
A
v
= 2ah
1
= 2 6 160 = 1920 mm
2
= 19,2 cm
2
I
x
= 2[h
1
3
a/ 12 + (h
1
+ 2a) a ((h
1
+ a)/ 2)
2
+ (h
1
+ 2a)a
3
/ 12]
I
x
= 2[160
3
6/ 12 + (160 + 12) 6((160 + 6)/ 2)
2
+ (160 + 12)6
3
/ 12] = 1832 10
4
mm
4
=
1832 cm
4
W
x
= 2I
x
/ (h
1
+ 2a) = 2 1832/ (16 + 2 0,6) = 213 cm
3
Wobec tego warunek (92)[11]
z
=
2
||
2
A
D
W
D
V
f
d

A
= 0,8; = 0,7 p. tabl.(18)[11]
dla nieco bardziej wytonego poczenia midzy pasem a pyt:
= M/W + N/A = 34,710
6
/ 204800 + 4400/3840 = 171 MPa
A
v
= A
75
= V/A
v
= 23,110
3
/ 3840 = 6 MPa
z
= 214 MPa < 295 MPa
f
d
= 295 MPa dla t >16 mm
Va
Rury na pasy zmienia si na 160 x 160 x 6.
IIa
Wartoci si wewntrznych zmieniaj si w niewielkim stopniu; na og zmniejszaj
si. Do dalszych oblicze wzw, dla atwiejszej oceny wpywu zmian, bd
przyjmowane wartoci nie zmienione.
IIIa
Wyniki oblicze do dowodu nonoci podane s niej. W nawiasach podano numer
decydujcego warunku wg PN90/B03200 [11].
Nr elementu maksymalny stopie wykorzystania nonoci
1 0,470 (54,55)
2 0,335 (54,55)
3 0,196 (58)
14 0,489 (58)
15 0,614 (54,55)
16 0,346 (54,55)
IVa
WZE "A" wzmocniony
Bl.12x148x148
21,2 kN
25,4 kNm
G160x160x6
16,9 kN
16,9 kN
Zamknicie rury
G160x160x6
[ 6
320 15
1
8
25,4 kNm
3,5 x 1,4 = 4,9 kN 16,3 kN
Rys. 31. Wze narony A wzmocniony.
76
Wzr (4-29) [1] ulega modyfikacji. Z racji wzmocnienia pyt zamiast wielkoci b
e
naley podstawi:
b
e
= 10/ (b
p
/ t
p
)f
p
t
p
b
1
/(f
1
t
1
) b
1
b
e
= 10/ (180/ 18) 295 18 160/(305 6) = 2,9 160

przyjmuje si b
e
= b
1
= 160 mm
wic:
N
Rj1
= 305 6 (2 160 4 6 + 2 160) = 1127 kN por. wzr 4 29[1]
Z racji wzmocnienia pasa pyt o dugoci l = 320 mm i gruboci 18 mm ( p.VII ) wzr
(4-30.1) przyjmuje posta (4 30.3)[1]

p cr Rj
t h t N 5 2
1 0 1
V (4-30.3)[1]
Przyjcie, jako dugoci strefy rozkadu obcienia (na 1 rodnik) wartoci h
1
+ 5t
p
,
jest zaoeniem ostronym. Przy odpowiednio sztywnej nakadce mona nawet
osign warto l + 5t
0
, gdzie l dugo sztywnej nakadki; w tym przypadku
potrzebna jest jednak dodatkowa analiza.
Warto
cr
obliczona w sposb, jak poprzednio, lecz dla t
0
= 6 mm, bdzie:
= 3,46(160/ 6 2)1,0 = 85,3
p O = 85/ 70,5 = 1,21 wic = 0,568
cr
= 0,568 305 = 173 MPa
N
Rj1
= 173 6(2 160 + 10 18) = 519 kN
We wzorze (4-98)[1] naley zamiast wielkoci b
e
podstawi b
e
= 160 mm, wtedy

M
Rj1
= 305(206,2 10
3
(1 160/ 160)160 160(160 6)) = 63 kNm
Wzr (4-99)[1] take ulega modyfikacji, z racji obecnoci pyty usztywniajcej
(nakadki):
M
Rj1
=0,5 f
k
t
0
(h
1
+ 5 t
p
)
2
(4-99.1)[1]
M
Rj1
= 0,5 305 6(160 + 5 18)
2
= 57 kNm
Wobec tego warunek (6.9)[2] bdzie mia posta:
22/ 519 + 26,6/ 57 = 0,51< 1,0
77
WZE "B" wzmocniony
G160x160x6
G160x160x6
[ 6
320
1
8
7,0 x 1,4 = 9,8 kN
34,0 kNm
4,4 kN
22,6 kN
39,5 kN
10,0 kN
11,9 kNm
22,1 kNm
16,9 kN
15,4 kN
Rys.32. Wze B wzmocniony.
Nono wza jest taka sama, jak wza A, lecz warto i proporcje obcie
nieco inne. Warunek nonoci (6.9)[2] ma posta:
4,4/519 + 34,7/57 = 0,62 < 1,0
Wze C wzmocniony (porwnaj Rys.30)
Z racji wzmocnienia wza pyt pionow, o wymiarach co najmniej takich, jak w
wzach A i B, warto N
Rj1
obliczona ze wzoru (4-29)[1] bdzie wynosi, jak dla
wzw A i B:
N
Rj1
= 1127 kN
Oraz, z tego powodu, a take ze wzgldu na rozciganie rodnikw, wzr (4 30.2)[1]
ulega zmianie:

p Rj
t h t f N 5 2
1 0 0 1
(4 30.3)[1]
N
Rj1
= 305 6(2 160 + 10 18) =915 kN
Nono wza z uwagi na moment okrelana ze wzoru (4 98)[1] bdzie taka, jak dla
wzw A i B, czyli
M
Rj1
= 63 kNm
Wzr (4 99)[1] z powodu obecnoci pyty bdzie mia posta (4 99.1)[1]
Wic
M
Rj1
= 0,5 305 6 (160 + 5 18)
2
= 57 kNm
Warunek nonoci wza ze wzgldu na jednoczesne dziaanie siy podunej
i momentu zginajcego bdzie:
78
17,8/ 915 + 26,7/ 57= 0,49 < 1,0
VIa
W rodku rozpitoci: f/L = 0,0421/18 = 1/428 < 1/250
VIIa
Poniewa konstrukcja pocze spawanych nie ulega zmianie, obcienia za s nieco
mniejsze, wic oblicze nie powtarza si.
Poczenia narone z wystajcym na zewntrz odcinkiem pasa mog by w pewnych
przypadkach trudne do zastosowania, z racji powikszonego gabarytu konstrukcji.
W takim przypadku mona zastosowa ponisze rozwizania alternatywne.
G160x160x6
[ 6
1
2
2
4
0
Bl.12x180x240
G160x160x6
[ 6
WZE "A"
wersja alternatywna
Rys. 33. Wze narony z blach usztywniajc.
Nono wza z blach usztywniajc, ktry moe by uwaany za sztywny, mona
sprawdzi za pomoc zmodyfikowanego wzoru (4100)[1] (por. p. 3.1.4.), w ktrym
przyjto warto = 1,0:
0 , 1 d
M
M
N
N
Ri
i
Ri
i
(4100.1)[1]
gdzie: i = 0 dla pasa, i = 1 dla supka,
N
i
sia poduna w prcie,
M
i
przywzowy moment zginajcy w prcie,
N
Ri
nono obliczeniowa przekroju przy rozciganiu lub ciskaniu;
M
Ri
nono obliczeniowa przekroju przy zginaniu.
N
Ri
= 1127 kN ( oblicze nie cytujemy)
M
Ri
= 55,8 kNm ( oblicze nie cytujemy )
Dodatkowo powinien by sprawdzony warunek:
5 , 0 d
V
V
Ri
i
(4101)[1]
Gdzie: V
i
sia poprzeczna w dochodzcym prcie,
V
Ri
nono obliczeniowa przekroju przy cinaniu si poprzeczn.
79
V
Ri
= 314,2 kN ( oblicze nie cytujemy )
Pyta usztywniajca powinna mie grubo: t t 1,5 t
i
t 10 mm
Dla bardziej wytonego supka:
22/ 1127 + 26,6/ 55,8 = 0,50 < 1,0 , oraz 17,8/ 314,2 = 0,06 < 0,5
Prty s poczone z blach usztywniajc dookoln spoin pachwinow o gruboci
rwnej gruboci cianki rur, czyli 6 mm. Spoiny mona uwaa za w peni skuteczne
(efektywne).
W naszym przypadku mona pomin wpyw si podunych i poprzecznych
w zczu, a nono sprawdzi za pomoc wzoru (92)[11].
Dla zwikszenia pewnoci oblicze oraz ich uproszczenia zakada si, e skuteczne s
jedynie dwie spoiny uoone wzdu ukonego przecicia rur.
Wskanik wytrzymaoci przy zginaniu kadu spoin na paszczyzn blachy
mona okreli w podobny sposb, jak dla wzw A i B (por.p.VII), na: W
x
= 113
cm
3
, wtedy:
V = M/W
x
= 26,6 10
3
/ 113 = 235 MPa
V/D
A
= 235/ 0,8 = 294 MPa < 305 MPa
Wze narony wzmocniony trjktn wstawk, wykonan z odcinka rury, o
szerokoci supka i pasa nie wymaga, wg [2], dodatkowego sprawdzenia, przy
wystpujcym w przykadzie wyteniu elementw. Sposb sprawdzania nonoci
wza ze wstawk podany jest w p.4.5.3.1 w [1].
0
,
8
5
h
G160x160x6
h
V
G160x160x6
[ 6
WZE NARONY
z trjktn wstawk
[ 6
Rys. 34. Wariant wzmocnienia wza naronego trjktn wstawk z rury 160 x 160 x 6.
* * *
80
Przykad 3 POCZENIE MONTAOWE NA RUBY PASA KRATOWNICY
Styk doczoowy pasa dolnego z rury 150 x 150 x 8 ze stali S 355, na ruby wysokiej
wytrzymaoci M 24 klasy 10.9. Maksymalna obliczeniowa warto siy rozcigajcej
w styku N
Sd
= 950 kN. Zaoono poczenie na 6 rub M 24 klasy 10.9. Przyjto
blach czoow o gruboci 28 mm ze stali S 355, f
dp
= 295 MPa.
Rys. 35. Schemat styku doczoowego.
Okrelenie warunkw konstrukcyjnych
a = 40 mm 1,5d =1,5 24 = 36 mm a 1,25 b = 1,25 35 = 43,8 mm ;
b = 35 mm ; p = 2,5d = 2,5 24 = 60 mm ;
d
o
= 26 mm , t
0
= 8 mm , t
p
= 28 mm ;
Okrelenie gruboci blachy czoowej
= 1-
p
d
o
= 1 -
60
26
0,57 b
red
= b 0,5d + t
0
= 35 0,5 24 + 8 = 31 mm
grubo blachy czoowej okrelamy z warunku
) 1 ( G
n
N K
Sd
t
p

n
N K
Sd
gdzie K =
p f
b
dp
red
4000
=
60 295
31 4000
= 7,01
Obliczeniowa sia rozcigajca w styku N
Sd
= 950 kN;
t
min
=
) 57 , 0 1 ( 6
950 01 , 7
= 26,6 mm t
p
= 28 mm t
max
=
6
950 01 , 7
= 33,3 mm
zaoona grubo blachy spenia powyszy warunek, pozostawiono grubo blachy czoowej 28 mm.
81
Okrelenie wartoci wspczynnika
h
przy zaoeniu, e ruby mog by
obcione si rwn ich nonoci
Nono obliczeniowa ruby M24 kl.10.9. na rozciganie wg tablicy Z2-2 normy [11]
S
Rt
= 239 kN
h
D =
1
2
p
Rt
t
S K
) (
5 , 0
0
t b a
d a
G
=
1
28
239 01 , 7
2

) 8 35 40 ( 57 , 0
24 5 , 0 40
1,25
Okrelenie nonoci styku wg wzoru (3.16) [3]
N
Rd
=
K
n t
h p
) 1 (
2
D G
=
01 , 7
6 ) 25 , 1 57 , 0 1 ( 28
2

= 1149,16 kN
N
Rd
= 1149,16 kN N
Sd
= 950 kN
Okrelenie nonoci rub z uwzgldnieniem dziaania efektu dwigni
Korzystamy ze wzoru (3.17) [3],
p
D =

1
2
p
Sd
t n
N K
G
1
=

1
28 6
950 01 , 7
2
57 , 0
1
= 0,729
a
red
= a + 0,5d = 40 + 0,524 = 52 mm 1,25b +0,5d = 1,2535 + 0,524 = 55,75 mm
N
p.Sd
= N
t.Sd

p
p
red
red
a
b
D G
D G
1
1
S
Rt
(3.17)[3]
N
p.Sd
=
n
N
Sd

p
p
red
red
a
b
D G
D G
1
1
=
6
950

729 , 0 57 , 0 1
729 , 0 57 , 0
52
31
1
= 186,04 kN
< S
Rt
= 239 kN
Okrelenie nonoci spoin czcych prty pasa rurowego z blach czoow
Przyjto spoin pachwinow gruboci [ a = 8 mm. Grubo czonych elementw:
grubo cianki ksztatownika t
0
= 8 mm , grubo blachy czoowej t
p
= 28 mm.
Maksymalna grubo spoiny okrelona z warunku dla stali S 355 a/t
i
1,05
a
max
= 1,05 8 = 8,4 mm przyjto spoin [ a = 8 mm
W przypadku spoin obwodowych w poczeniach rur polska norma [9] zezwala na przyjcie a
nom
U t
i
.
Dugo spoiny obwodowej w zczu l
a
=2 ( h
0
+ b
0
) = 2 (150 +150) = 600 mm
82
Nono spoin
dla stali 255 < R
e
355 z tabl. 18 normy [9] D
A
= 0,8, f
d
= 295 MPa = 295 N/mm
2
,
F
A
= D
A
f
d
6 a l
a
= 0,8 295 8 600 = 1132800 N = 1132,8 kN > 950 kN
* * *
83
Przykad 4 POCZENIE ZAKADKOWE Z WKADK WEWNTRZN
W przypadkach, gdy wymagana jest estetyka poczenia elementw konstrukcji i
nie podane s zewntrzne konierze czy blachy wzowe, mona zastosowa
rozwizanie z odpowiednio dobran wkadk z rury o mniejszym kalibrze ( por. rys.
25), wsuniet w rur czonych elementw. Dokrcanie rub naley wykona z
wyczuciem, aby nie doprowadzi do wgniecenia i deformacji cianek rury.
Zaoenia
Obliczeniowa warto siy rozcigajcej w styku N
sd
= 300 kN. Przekrj pasa
rozciganego 120 x 120 x 4 ze stali S 355, przekrj wkadki 110 x 110 x 5 ze stali
S 355. Wytrzymao obliczeniowa stali S 355, f
d
= 305 MPa. Poczenie rozbieralne
niesprone na ruby M 20 klasy 4.8.
Rys. 36. Schemat styku zakadkowego z wkadk wewntrzn.
Osabienie przekroju pasa 120 x 120 x 4 otworami na ruby 21 mm
Przekrj brutto A = 18,15 cm
2
Przekrj netto cianki osabionej dwoma otworami
A
nsc
=
4
15 , 18
- 2 2,1 0,4 = 2,86 cm
2
Sprowadzone pole przekroju pojedynczej cianki
A
sc
= A
nsc
e
m
R
R 8 , 0
= 2,86
355
510 8 , 0
= 3,27 cm
2
Sprowadzone pole przekroju rury
A
= A
i
= 2 3,27 + 0,5 18,15 = 15,62 cm
2
84
Wskanik osabienia przekroju
0t
=
A
A
\
=
15 , 18
62 , 15
= 0,861 < 1,0 poniewa wskanik osabienia przekroju jest mniejszy od
1,0 sprawdzamy dodatkowo warunek nonoci wg tabl. 5 normy
et
=
t 0
\
V
f
d
V =
15 , 18
300
= 16,53 kN/cm
2
= 165,3 MPa
et
=
861 , 0
3 , 165
= 192 MPa f
d
= 305 MPa
Nono przekroju osabionego otworami
N = f
d
A
= 305 15,62 10
-1
= 476,4 kN > N
sd
= 300 kN
Osabienie przekroju wkadki 110 x 110 x 5 otworami na ruby 21 mm
Przekrj brutto A = 20,36 cm
2
Przekrj netto cianki osabionej dwoma otworami
A
nsc
=
4
36 , 20
- 2 2,1 0,5 = 2,99 cm
2
Sprowadzone pole przekroju pojedynczej cianki
A
sc
= A
nsc
e
m
R
R 8 , 0
= 2,99
355
510 8 , 0
= 3,44 cm
2
Sprowadzone pole przekroju rury
A
= A
i
= 2 3,44 + 0,5 20,36 = 17,06 cm
2
Wskanik osabienia przekroju
0t
=
A
A
\
=
36 , 20
06 , 17
= 0,838 < 1,0 poniewa wskanik osabienia przekroju jest mniejszy od
1,0 sprawdzamy dodatkowo warunek nonoci wg tabl. 5 normy
et
=
t 0
\
V
f
d
V =
36 , 20
300
= 14,73 kN/cm
2
= 147,3 MPa
et
=
838 , 0
3 , 147
= 175,8 MPa f
d
= 305 MPa
Nono przekroju osabionego otworami
N = f
d
A
= 305 17,06 10
-1
= 520,3 kN > N
sd
= 300 kN
Nono ruby w poczeniu zakadkowym niespronym:
S
R
= min przyjmujemy mniejsz warto S
Rv
lub S
Rb
nono ruby na cinanie S
Rv
= 0,45 m R
m
A
v
Rb
= f
d
d t
i
85
m - liczba paszczyzn cinania
R
m
- wytrzymao stali cznika na rozciganie,
A
v
= A
s
- przekrj czynny przy cinaniu czci gwintowanej ruby ( dla klas niszych od 10.9.)
- wspczynnik zaleny od rozstawu cznikw,
a
1
/d U 2,5 a
1
odlego ruby od krawdzi blachy
= min
a/d 0,75 U2,5 a rozstaw rub w szeregu
f
d
- wytrzymao obliczeniowa materiau czonego elementu rozciganego,
d - rednica trzpienia ruby,
t
i
Nono ruby M 20 klasy 4.8.
R
m
= 420 MPa , R
e
= 340 MPa , A
v
= 2,45 cm
2
( przyjto rub z gwintem na caej dugoci )
cianie S
Rv
= 0,45 2 420 2,45 10
-1
= 92,6 kN
przy docisku do czci gwintowanej zamiast d przyjto 0,7 d ( tabl. 16 normy PN-90/B-03200)
docisk S
Rb
= 1,5 305 0,7 2,0 ( 0,4 + 0,4 ) = 51,2 kN
d
a
1
=
20
30
= 1,5 < 2,5
d
a
- 0,75 =
20
50
- 0,75 = 1,75 < 2,5
Z uwagi na niewielk warto zginania trzpienia ruby pominito jego wpyw przy obliczaniu nonoci
rub.
Niezbdna ilo rub dla przeniesienia obcienia
= 1,0 ( odlego midzy skrajnymi cznikami w kierunku obcienia l < 15 d )
n =
R
sd
S
N
K
=
2 , 51 0 , 1
300
= 5,86 przyjto 6 rub z kadej strony zcza

* * *
86
Przykad 5 ANALIZA NONOCI WZA DWIGARA KRATOWEGO
W poniszej analizie wykorzystano wartoci si wewntrznych dla wza 6 dwigara
kratowego z przykadu 1.
Przykad 5.1
Przykad ma na celu wykazania rnic w sposobie szacowania nonoci wza 6 w
przypadku zamiany kwadratowej rury pasa 160 x 160 x 6 na rur prostoktn 200 x
160 x 8.
Przy zachowaniu mimorodu e = 0 warto odstpu midzy krzyulcami bdzie
wynosi:
g =

2
o
h
e
2 1
2 1
sin sin
) sin(
T T
T T

-
1
1
sin 2 T
h
-
2
2
sin 2 T
h
(por. (3.1)[4])
dla e = 0 ; h
0
= 200 mm; h
1
= 100 mm; h
2
= 60 mm; = 30,96
0
g = 177,9 mm
Parametry obliczeniowe wza:
= (b
1
+ b
2
+ h
1
+ h
2
) / 4 b
0
= (100 + 60 + 100 + 60) / 4 160 = 0,5
warunek a (por. Tabl. 3)
g / b
0
1,5 (1- ) 177,9 / 160 = 1,11 1,5 (1 0,5) = 0,75
wobec tego zastosowany wze K powinien by traktowany jako 2 wzy Y.
Pozostae wymagania Tabl.3:
b
1
/ b
0
= 100 / 160 =0,625 > 0,25
b
2
/ b
0
= 60 / 160 = 0.375 > 0,25
b
0
/ t
0
= 160 / 8 = 20 < 35
h
0
/ t
0
= 200 / 8 = 25 < 35
b
1
/ t
1
= 100 / 4 = 25 < 35
87
1
1
t
b
1,25
1 e
R
E
= 37
b
2
/ t
2
=60 / 3 = 20 < 35
Wymagania s wic spenione.
Poniewa wze jest traktowany jako 2 wzy Y, wic w tym przypadku:
=
1
= b
1
/ b
0
= 100 / 160 =0,625 0,85 i dla oszacowania nonoci wza naley
zastosowa zmodyfikowany wzr (4 20)[1]
N
Rj1
=
1
2
0 0
sin ) 1 ( T E
t f

5 , 0
1
) 1 ( 4
sin
2
E
T
E
) ' (n f
W przypadku gdy 0,85 korzystamy ze wzoru (4-20) [1], w ktrym zamiast
przyjmujemy =
0
b
h
i
;
= h
1
/ b
0
=100 / 160 = 0,625
Przyjmujc (na korzy pewnoci) f (n) 0,86 jak w przykadzie 1 (p.1.6)
otrzymamy:
N
Rj1
=299 kN > N
1
= 212,4 kN
Dla krzyulca 2 bdzie:
=
2
= b
2
/ b
0
= 60 / 160 = 0,375 < 0,85
=
2
= h
2
/ b
0
= 60 / 160 = 0,375
Przyjmujc f(n) = 0,86 otrzymamy:
N
Rj2
= 170 kN > N
2
= 72,2 kN
Obliczone wyej nonoci odpowiadaj postaci zniszczenia: uplastycznienie czoa
pasa por. komentarz do wzoru (4 20)[1]
Nono spoin sprawdzamy przy zaoeniu, e l
wi
= 2h
i
/ sin
i
(por. wz. 4)
l
w1
= 389 mm, a = 4 mm
Przy zastosowaniu wzoru (93)[11], w ktrym:
88
= N
1
sin / l
w1
a 2 = 50 MPa
= N
1
cos / l
w1
a = 118 MPa
mamy
z
= ) ( 3
2 2
||
2
A A
W W V U f
d
(93)[11]

przy czym
A
U f
d
z
= 0,7 227 = 159 MPa
Z przykadu wynika, e naley unika powikszania odstpu midzy krzyulcami
ponad dopuszczaln warto, gdy powoduje to zmian charakteru wza i jego
osabienie w stosunku do wza, w ktrym odstp pozostaje w dopuszczalnych
granicach. W tym jednak przypadku naley si liczy z wystpieniem mimorodu,
ktrego warto jest take ograniczona.
Przykad 5.2
Zastosowano prty, jak w przykadzie poprzednim, ale dla porwnania metody
obliczania oraz wynikw przyjto, e zastosowano maksymaln, dopuszczaln
warto odstpu prtw.
g
max
< 1,5(1- ) b
0
= 1,5(1-0,5) 160 = 120 mm
wtedy:
e = -17,4mm = 0,09 h
0
- 0,55 h
0
Parametry obliczeniowe dla wzw K z odstpem (por. Tabl.3):
b
i
/ b
0
0,1 + 0,01 b / t = 0,1 + 0,01 160 / 8 = 0,3
b
1
/ b
0
= 100 / 160 =0,625 > 0,25
b
2
/ b
0
= 60 / 160 = 0.375 > 0,25
= 0,5 > 0,35
1
1
t
b
1,25
1 e
R
E
= 37
89
b
1
/ t
1
= 100 / 4 = 25 < 35
b
2
/ t
2
=60 / 3 = 20 < 35
b
0
/ t
0
= 160 / 8 = 20 < 35
Wymagania zawarte w Tabl. 3 s spenione
Nono wza okrelona jest wzorami
N
Rji
= 8,9
i
t f
T sin
2
0 0

0
2 1 2 1
4b
h h b b
Q
0,5
) ' (n f (4-44) [1]
Wzr (4-44) odpowiada podobnej postaci zniszczenia jak w przypadku wzoru ( 4-20).
= b
0
/2 t
0
= 160 / 2 8 = 10
f(n) 1,0 ( sia w pasie jest w tym miejscu mniejsza ni przy krzyulcu 2)
N
Rj1
= 376,4 1,0 = 376,4 kN > 212,4 kN
Dla czoa pasa przy krzyulcu 2:
f(n) 0,86 (por. przykad 1)
N
Rj1
= 376,4 0,86 = 323,7 kN > 72,2 kN
Wze wymaga jeszcze sprawdzenia ze wzgldu na nono pasa na cinanie
N
Rji
=
1
0
sin 3 T
v
A f
(4-45) [1]
Wzr (4-45) odpowiada podobnej postaci zniszczenia jak dla wzoru ( 4-31), lecz pole przekroju
przenoszcego cinanie (A
v
) jest nieco wiksze.
A
v
= (2h
0
+ b
0
) t
0
gdzie =
5 , 0
2
0
2
3
4
1
1
t
g
(wg Tabl.3) [2]
A
v
= 3274 mm
2
N
Rj1,2
= 790 kN
Nono pasa zredukowana ze wzgldu na si poprzeczn dziaajc w obrbie
odstpu
90
N
Rj0
= ( A
0
A
v
) f
0
+ A
v
f
0
5 , 0
2
1
p
V
V

(4-46) [1]
A
0
= 5284 mm
2
(dla 200 x 160 x 8)
N
Rj0i
= nono obliczeniowa pasa na cinanie wynosi V
p
=
3
0 V
A f
= 406 kN (wg Tabl.3) [2]
V 196 kN warto siy poprzecznej dziaajcej obszarze odstpu
wic N
0
= 1049 kN > 428,1 kN = N
Nono wza ze wzgldu na niepen skuteczno cianek w ciskanym krzyulcu
N
Rji
= f
i
t
i
) 4 2 (
e i i i
b b t h (4-47) [1]
b
e
=
0
0
10
b
t
i i
t f
t f
0 0
b
i
d b
i
(4-25) [1]
b
e
= 100 mm wic N
Rj1
= 330 kN > N
1
= 212,4 kN
Nono wza ze wzgldu na moliwo wycicia z czoa pasa
N
Rji
=
1
0 0
sin 3 T
t f

ep i
b b
h
1
1
sin
2
T
(4-48) [1]
gdzie b
ep
=
0
0
10
b
t
b
i
b
i
(4-39) [1]
Wielko ta okrela zredukowan szeroko cianki krzyulca ze wzgldu na
odksztacenie czoa pasa
b
ep
= 50 mm wic N
Rj1
= 520 kN > N
1
= 212,4 kN
Nonoci spoin nie ma potrzeby sprawdza, gdy jest co najmniej rwna nonoci
obliczonej w przykadzie 1.
Przykad 5.3
W przykadzie dotyczcym wza, jak poprzednio, przyjto, i prt rozcigany
(sabszy) nachodzi na prt ciskany (mocniejszy) cakowicie i jest do niego
przyspawany dookoln spoin pachwinow a = 3 mm.
91
g
ov
= g
ov,max
= -g = -h
2
sin
2
h
2
= 60 mm;
2
= 30,96
0
g
ov,max
= 30,9 mm
odpowiadajca temu warto mimorodu, okrelona za pomoc wzoru (3 2)[4]
wynosi:
e = - 62,6mm = - 0,31 h
0
> - 0,55 h
0
Parametry obliczeniowe wza (por. Tabl.3)
b
i
/ b
0
0,1 + 0,01 b / t = 0,1 + 0,01 160 / 8 = 0,3
b
1
/ b
0
= 100 / 160 =0,625 > 0,25
b
2
/ b
0
= 60 / 160 = 0.375 > 0,25
= 0,5 > 0,35
1
1
t
b
1,1
1 e
R
E
= 32,6
b
1
/ t
1
= 100 / 4 = 25 < 35
b
2
/ t
2
=60 / 3 = 20 < 35
b
0
/ t
0
= 160 / 8 = 20 < 40
g
ov
/g
ov,max
= 1 1,0
t
i
/ t
k
= 3 / 4 < 1,0
b
i
/ b
k
= 60 / 100 = 0,6 < 1,0
Wymagania zawarte w Tabl. 3 s spenione.
Dla g
ov
/g
ov,max
0,8 dla oszacowania nonoci wza mona zastosowa wzr:
N
Rji
= f
i
t
i
) 4 2 (
,ov e i i i
b b t h (4-24) [1]
Wzory (4-22)(4-24) odpowiadaj oszacowaniu nonoci wza, kiedy z racji jego uksztatowania
wystpuje niepena skuteczno cianki krzyulca. Obliczenie nonoci z uwzgldnieniem niepenej
skutecznoci cianki o szerokoci b powinno by wykonane tylko dla prta nachodzcego. Jednak
powinien by rwnie speniony warunek:
92
1 1
1
d
Rj
f A
N
2 2
2
d
Rj
f A
N
Poniewa prt nachodzcy (indeks i) jest prtem rozciaganym, wiec
b
e,ov
= b
i
= 60mm
oraz: N
Rj2
= 215 3 (2 60 4 3 + 60 + 60) = 147 k N N
2
= 72,2 kN
Nonoci preta przekrywanego mona nie sprawdza.
W przypadku zmiany kierunku obcie prt nachodzcy stanie si prtem ciskanym
(indeks 10); wtedy moe wystpic niepena skutecznoc scianki.
b
eov
=
k
k
b
t 10
i i
k k
t f
t f
b
i
d b
i
(4-26) [1]
przy czym indeks i dotyczy prta nachodzcego (przekrywajcego) , a indeks k dotyczy prta
przekrywanego
b
e,ov
= 10 4 215 4 60 / 100 215 3 = 32mm
Wtedy
N
Rj1
= 272 kN N
Rj2
Oszacowanie nonoci spoin.
Krzyulec nachodzcy jest przyspawany do przekrywanego w sposb podany na
wstpie.
Spoina poprzeczna ssiadujaca z pasem znajduje sie w sztywnym miejscu i moe
by uwaana za w peni skuteczn. Natomiast druga spoina poprzeczna, poniewa kt
midzy krzyulcami jest wikszy od 60
0
, nie jest skuteczna.
Przyjmujemy, e wypadkowa napre przechodzi przez rodek cikoci kadu pl
spoin. Odlego rodka cikoci od krawdzi poprzecznej rury (przy spoinie
skutecznej) wynosi 23mm. Przy takim pooeniu wypadkowej rozkad siy cakowitej
na poszczeglne spoiny wynosi:
N
2
= 0,347 N
2
obcienie spoiny podunej
N
2
= 0,306 N
2
obcienie spoiny poprzecznej
Naprenia w spoinie poprzecznej bd miay warto:
= 0,306 N
2
sin (/2) / l
2
a = 63 MPa = 62
0

93
= 0,306 N
2
cos(/2) / l
2
a = 105 Mpa
= 0
z
= ) ( 3
2 2
||
2
A A
W W V U f
d
przy czym
A
U f
d

z
= 193 MPa ; = 0,7;
z
= 135 MPa
Spoina poduna
= 0,347N
2
sin / l
1
a 2 = 77 MPa =
= 62
0

= 0,347N
2
cos / l
1
a= 41 MPa
l
1
= 60/ sin = 68 mm
z
= ) ( 3
2 2
||
2
A A
W W V U f
d
przy czym
A
U f
d

z
= 170 MPa ; = 0,7;
z
= 119 MPa
Przykad 5.4
Przykad dotyczy postpowania w przypadku zaamanego, rozciganego pasa
kratownicy. W przypadku geometrii wza, jak na rysunku bdziemy mieli:
Rys. 37. Zaamanie pasa dolnego w wle 3.
Warto nachodzenia:
94
g
ov
= -

2
0
h
e
2 1
2 1
sin sin
) sin(
T T
T T

+
1
1
sin 2 T
h
+
2
2
sin 2 T
h
por. (3.1)[4]
1
=
2
= 45
0
; e = 0 ; h
1
= 140mm ; h
2
= 160mm ; h
0
= 160mm
g
ov
= -52 mm
g
ov,max
= h
1
/ sin
1
= -198 mm
g
ov
/ g
ov,max
= 0,26 > 0,25
Parametry obliczeniowe wza (por. Tabl.2)
b
1
/ b
0
= 140 / 160 =0,875 > 0,25
1
1
t
b
1,1
1 e
R
E
= 32,6
b
1
/ t
1
= 140 / 4 = 35 35
b
0
/ t
0
= 160 / 6 = 27 < 40
t
i
/ t
k
= 4 / 6 = 0,67 < 1,0
b
i
/ b
k
= 140 / 160 = 0,875 < 1,0
Wymagania zawarte w Tabl. 2 s spenione.
Dla g
ov
/g
ov,max
= 0,26 dla oszacowania nonoci wza mona zastosowa wzr :
N
Rji
= f
i
t
i

ov e e i i
ov
ov
b b t h
g
g
,
max ,
) 4 2 (
2
(4-22) [1]
b
e
=
0
0
10
b
t
i i
t f
t f
0 0
b
i
d b
i
(4-25) [1]
b
eov
=
k
k
b
t 10
i i
k k
t f
t f
b
i
d b
i
(4-26) [1]
przy czym indeks i dotyczy prta nachodzcego (przekrywajcego), a indeks k dotyczy prta
przekrywanego
b
e
= 79 < 140
95
b
e,ov
= 79 < 140
N
Rj1
= 215 4 295 = 254 kN
Nonoci elementu przekrywanego nie potrzeby sprawdza, ale naley przyj, e:
N
Rj2
NRj1 f
2
A
2
/ f
1
A
1
= 254 215 6303 / 215 2135 = 429 kN
Sprawdzenie nonoci spoin
Poczenie doczoowe midzy czciami pasa nie wymaga sprawdzenia, gdy
powinno by wykonane na pen grubo cianek.
Spoiny podune midzy supkiem a pasem powinno by wykonane jako pachwinowe
o a = 4mm. Take spoiny poprzeczne powinny by takie i mie tak grubo.
Spoina poprzeczna zewntrzna powinna by traktowana jako nienona. Druga spoina
poprzeczna moe by traktowana jako nona, ale dla uproszczenia oblicze bdzie
dalej traktowana take jako nienona.
Obcienie pionowe poziomej spoiny bdzie:
N
1
= N
1
l
1
/ 2 (l
1
+ l
1
)
Obcienie pionowe ukonej spoiny bdzie:
N
1
= N
1
l
2
/ 2 (l
1
+ l
1
)
Naprenia w spoinach:
1
= N
1
/ l
1
a 2 =
1

2
= N
1
cos / l
2
a
2
= N
1
sin / l
2
a 2 =
2
z
= ) ( 3
2 2
||
2
A A
W W V U f
d
Poniewa l
1
= 0,74 h
1
= 104 mm; l
2
= 0,26 h
1
/ cos = 52mm ; = 45
0
1
= 0,00057 N
1
MPa
2
= 0,00057 N
1
MPa
2
= 0,0004 N
1
MPa
96
z1
= 0,0008 N
1
MPa ; = 0,7;
z2
= 0,00128 N
1
MPa ; = 0,7;
Gdyby N
1
= N
Rj1
= 254 kN, to
z1
= 203 MPa = 142 MPa
z2
= 324 MPa = 227 MPa
1
= 144 MPa
2
= 102 MPa
Powyszy wynik dowodzi, e potrzebne moe by uwzgldnienie spoiny poprzecznej.
Jeeli uwzgldni spoin poprzeczn, to jej obcienie pionowe bdzie:
N
1
= N
1
l
3
/ [2(l
1
+ l
2
) + l
3
]
Naprenia w spoinach:
3
= N
1
sin(/2) / l
3
a
3
= N
1
cos(/2) / l
3
a
Poniewa l
1
= 0,74h
1
= 104mm; l
2
= 0,26 h
1
/ cos = 52mm ; l
3
= 140mm; = 45
0
wic
3
= 0,00021 N
1
MPa
3
= 0,00051 N
1
MPa
z3
= 0,0009 N
1
MPa ; = 0,7;
Gdyby N
1
= N
Rj1
= 254 kN, to
z3
= 231 MPa = 162MPa
3
= 53 MPa
* * *
97

1

Przyklad 6 - POLACZENIE Z PRZYSPAWANYMI BLACHAMI WEZLOWYMI

Ponizei przeanalizowano dwa przypadki dla blachy spawanei wzdluz pasa oraz
spawanei w poprzek pasa wykorzystuiac wartosci sil obliczone dla dzwigara w
przykladzie 1 (wezel 6).

Nosnosc obliczeniowa wezla z przyspawana blacha podluzna

Zalozenia

Obliczeniowa wartosc sily sciskaiacei w pasie N
0p
428.1 kN.
Przekroi pasa . 160 x 160 x 6 ze stali S 235. A
o
36.03 cm
2
. h
o
160 mm. t
o
6 mm;
Blacha 120 x 160 x 8 mm ze stali S 235. h
1
160 mm. t
1
8 mm;
Wytrzymalosc obliczeniowa stali S 235 . I
d
215 MPa 21.5 kN/cm
2
.

Rys. 38. Pas o przekroju kwadratowym z blacha wzdluzna .

Okreslamy nosnosc obliczeniowa wezla z przyspawana blacha wzdluzna korzystaiac
ze wzoru (4-79) |1|
N
Rii

1
2
2
0 0
t f
[ ]
5 . 0
) 1 ( 2 + ) ' (n f
gdzie:
0
1
b
t

160
8
0.05 0.2 n
0
1
b
h
160
160
1.0

Dla wartosci sily N
op
- 428.1 kN dzialajacej w przedziale pasa sciskanego nad krzyzulcem
obciazonym sila N
2
mamy ( por. Przyklad 1 ) :

' n
0 0
0
f A
N
p

1
10 215 03 . 36
1 . 428
- - 0.553 0
98

2

W tym przypadku ) ' ( k
m
1.3 (1 n`) < 1 por. App. 9.3 w |3|

) ' ( 1.3 |1 (-0.553)| 0.58

05 . 0 1
6 . 0 5 . 21 2
2
+
5 . 0
) 05 . 0 1 ( 2 0 . 1 0.58 - 27.9 kN > N

Do blachy mozna przylozyc obciazenie nie wieksze niz obliczeniowa nosnosc wezla.
Z uwagi na mala nosnosc takiego polaczenia rozwiazanie to nie iest zalecane przy
wiekszych obciazeniach.

Nosnosc obliczeniowa wezla z przyspawana blacha poprzeczna

Zalozenia

Obliczeniowa wartosc sily sciskaiacei w pasie N
0
428.1 kN.
Przekroi pasa . 160 x 160 x 6 ze stali S 235. A
o
36.03 cm
2
. b
o
160 mm. t
o
6 mm;
Blacha 120 x 160 x 8 mm ze stali S 235. b
1
160 mm. t
1
8 mm;
Gatunek stali S 235 . I
d
215 MPa 21.5 kN/cm
2
.
wytrzymalosc obliczeniowa pasa
0
I
d
215 MPa 21.5 kN/cm
2

wytrzymalosc obliczeniowa blachy wezlowei .
1
I
d
215 MPa 21.5 kN/cm
2

Rys. 39. Pas o przekroju kwadratowym z blacha poprzeczna .

Dla przyspawanei blachy poprzecznei przeanalizuiemy rozne przypadki w zaleznosci
od przyietei szerokosci b
1
.

b
1
160 mm

99

3

6
160
26.66 < 30 Wzory (4-80) [1] (4-81) [1] sa wazne. gdy
< 30

0
1
160
160
1.0
dla

1.0 korzystamy ze wzoru (4-80) |1| oraz dla < 1 ze wzoru (4-82) |1|

nosnosc obliczeniowa wezla

N
Ri1
2
0
0
(
1
5
0
) 2 21.5

0.6 (0.8 5 0.6) 98.04 kN

0
0
10
1 1
0 0

b
1

0 . 16
6 . 0 10
8 . 0 5 . 21
6 . 0 5 . 21
16.0 4.5 cm
1
16.0 cm

N
Ri1

1
21.5 0.8 4.5 77.4 kN

Jako nosnosc obliczeniowa wezla przyieto mnieisza wartosc 77.4 kN

b
1
140 mm

0
1
160
140
0.875 v
2

6 . 0 2
160
133.33 dla 0.85 < < 1 -
1
0.992
korzystamy ze wzoru (4-81) |1|

N
Ri1

3
2
0 0

(
1

) gdzie

0
0
10

1

0 . 16
6 . 0 10

14.0

5.25 cm lecz

<
1
14.0 cm

N
Ri1

3
6 . 0 5 . 21 2
(0.8 5.25) 90.12 kN
oraz dla < 1 nosnosc wg (4-82) |1| wynosi

N
Ri1

1
21.5 0.8 5.25 90.3 kN

Przyieto mnieisza wartosc 90.12 kN

* * *

100
PRZYKADY OBLICZE
Przykad 1 DWIGAR KRATOWY
SPIS RYSUNKW I TABLIC

Rysunki w tekcie
Rys. 1. Przekrj rury i oznaczenia.
Rys. 2. Pole przekroju A
v
czynnego przy cinaniu
Rys. 3. Warianty pocze mimorodowych w wzach kratownic: a) wze z odstpem,
mimord e = 0, b) wze z odstpem, dodatni mimord e > 0, c) wze z czciowym
nachodzeniem krzyulcw, ujemny mimord e < 0, d) wze z penym
nachodzeniem krzyulcw, ujemny mimord e < 0,
Rys. 4. Schematy wzw i przyjte oznaczenia.
Rys. 5. Schematy obcienia wzw typu KT: 1, 2 , 3 siy w krzyulcach, 4 zewntrzne
obcienie wzowe wg CIDECT [2]
Rys. 6. Przekrj pasa z rury prostoktnej.
Rys. 7. Typowy wze typu K z odstpem, wg CIDECT [2].
Rys. 8. Wze typu K z nachodzeniem krzyulcw, wg CIDECT [2].
Rys. 9. Interpretacja efektywnej szerokoci wsppracujcej, wg CIDECT [2].
Rys. 9a. Zaamanie pasa rozciganego w wle kratownicy , wg CIDECT [2].
Rys.10. Blachy wzowe na pasie rurowym a) blacha wzduna, b) blacha poprzeczna, wg [1].
Rys.11. Wzy typu K i N z blachami wzmacniajcymi - wg CIDECT [2].
Rys.12. Model rozkadu obcienia cianki pasa przy zginaniu w paszczynie belki
bezprzektniowej, wg CIDECT [2].
Rys.13. Mechanizm powstawania linii zaomw w ciance pasa przy zginaniu w paszczynie
belki bezprzektniowej, wg CIDECT [2].
supek, c) z blach usztywniajc pas, d) ze skosami z rur usztywniajcymi supek, e)
z piramidowym wzmocnieniem supka, wg CIDECT [2].
wikszego oporu, wg CIDECT [2].
Rys.16. Poczenie krzyulcw z pasem w wle typu K. Wsppracujce (a) i nie w peni
wsppracujce (b) odcinki spoin poprzecznych.
i
> 50
o
i
U
50
o
.
Rys.18. Rozkad si w spoinach od obcienia rwnolegego do pasa.
Rys.19. Rozkad si w spoinach od obcienia prostopadego do pasa.
kwadratowych: a), b), c) poczenia zakadkowe z ronymi wariantami wspawania
blachy wzowej, d) i e) styki doczoowe, f) poczenie na tzw. widelec ; wg
Rautaruukki [3].
Rys.21. Przykadowe rozmieszczenie rub w stykach doczoowych: a) Rozmieszczenie rub z
dwch stron ksztatownika. Rozmieszczenie rub wok ksztatownika: b) z czterema
Rys.22. Styk doczoowy pasa z rury prostoktnej z obustronnym rozmieszczeniem rub wg [3].
Rys.23. Poczenia zakadkowe.
Rys.24. Warianty wspawania blachy czcej w profilu rurowym .
Rys.25. Rne warianty montaowych pocze rubowych elementw z rur prostoktnych: a)
poczenie z nakadkami zewntrznymi przyspawanymi jednostronnie, b) poczenie z
wspawanymi ktownikami profilowanymi na zimno, c) styk z wkadk wspawan z
rury skrcany rubami przechodzcymi przez element, d) styk z wewntrznymi
paskownikami wspawanymi spoin otworow czony z drugiej strony na rub, e)
styk z nakadkami wewntrznymi czonymi rubami jednostronnymi.
Rysunki w przykadach oblicze
Rys.26. Schemat wza 6.
Rys.27. Kady spoin czcych krzyulce z pasem w wle 6.
Rys.28. Wze narony A bez wzmocnienia
101
supek, c) z blach usztywniajc pas, d) ze skosami z rur usztywniajcymi supek, e)
z piramidowym wzmocnieniem supka, wg CIDECT [2].
wikszego oporu, wg CIDECT [2].
Rys.16. Poczenie krzyulcw z pasem w wle typu K. Wsppracujce (a) i nie w peni
wsppracujce (b) odcinki spoin poprzecznych.
i
> 50
o
i
U
50
o
.
Rys.18. Rozkad si w spoinach od obcienia rwnolegego do pasa.
Rys.19. Rozkad si w spoinach od obcienia prostopadego do pasa.
kwadratowych: a), b), c) poczenia zakadkowe z ronymi wariantami wspawania
blachy wzowej, d) i e) styki doczoowe, f) poczenie na tzw. widelec ; wg
Rautaruukki [3].
Rys.21. Przykadowe rozmieszczenie rub w stykach doczoowych: a) Rozmieszczenie rub z
dwch stron ksztatownika. Rozmieszczenie rub wok ksztatownika: b) z czterema
Rys.22. Styk doczoowy pasa z rury prostoktnej z obustronnym rozmieszczeniem rub wg [3].
Rys.23. Poczenia zakadkowe.
Rys.24. Warianty wspawania blachy czcej w profilu rurowym .
Rys.25. Rne warianty montaowych pocze rubowych elementw z rur prostoktnych: a)
poczenie z nakadkami zewntrznymi przyspawanymi jednostronnie, b) poczenie z
wspawanymi ktownikami profilowanymi na zimno, c) styk z wkadk wspawan z
rury skrcany rubami przechodzcymi przez element, d) styk z wewntrznymi
paskownikami wspawanymi spoin otworow czony z drugiej strony na rub, e)
styk z nakadkami wewntrznymi czonymi rubami jednostronnymi.
Rysunki w przykadach oblicze
Rys.26. Schemat wza 6.
Rys.27. Kady spoin czcych krzyulce z pasem w wle 6.
Rys.28. Wze narony A bez wzmocnienia
102
Rys.29. Wze B
Rys.30. Wze podporowy C
Rys.31. Wze narony A wzmocniony.
Rys.32. Wze B wzmocniony.
Rys.33. Wze narony z blach usztywniajc.
Rys.34. Wariant wzmocnienia wza naronego trjktn wstawk z rury 160 x 160 x 6.
Rys.35. Schemat styku doczoowego.
Rys. 37. Zaamanie pasa dolnego w wle 3.
Rys. 38. Pas o przekroju kwadratowym z blach wzdun .
Rys. 39. Pas o przekroju kwadratowym z blach poprzeczn .
Tablice w tekcie
Tablica 1.
Graniczne wartoci smukoci pytowej przekrojw z rur prostoktnych i kwadratowych
( na podstawie Tabl. 3-2 [1] )
Tablica 2
Zakres stosowania wzorw dla nonoci wzw Pas i prty skratowania z rur kwadratowych,
wg CIDECT [2].
Tablica 3
Zakres stosowania wzorw dla nonoci wzw Pasy z rur prostoktnych i prty skratowania
z rur kwadratowych lub prostoktnych, wg CIDECT [2].
Tablica 4
Ksztaty spoin i skosw w spawanych poczeniach rur kwadratowych i prostoktnych , wg
Rautaruukki [3].
Bibliografia
[1] J. Brdka , M. Broniewicz Konstrukcje stalowe z rur Wydanie I , Arkady 2001;
[2] J. A. Packer i inni, praca zbiorowa - Construction with Hollow Sections - CIDECT -
Design Guide for Rectangular Hollow Section (RHS) Joints Under
Predominantly Static Loading Verlag TV Rheinland GmbH, Kln, 1992;
[3] H. Vainio - Rautaruukki Handbuch fr Stahlbauhohlprofile Rautaruukki Oyj
Metform, Hmeenlinna, 1999;
[4] J. A. Packer i inni, praca zbiorowa Konstruktion mit Stahlhohlprofilen - CIDECT-
Knotenverbindungen aus rechteckigen Hohlprofilen unter vorwiegend ruhender
Beanspruchung Verlag TV Rheinland GmbH, Kln, 1993;
[5] J. Augustyn, Poczenia spawane i zgrzewane, Arkady, Warszawa 1987;
[6] Stalprodukt S.A. - Poradnik projektanta, ksztatowniki gite -, Bochnia 2004;
[7] K. & J. Ferenc - Konstrukcje spawane, Projektowanie pocze,
103
Wyd. Naukowo-Techniczne, Warszawa 2000;
[8] J. Brdka, A. Bukowska, A. Czechowski, K. Jerka-Kulawiska - Obliczanie i
projektowanie konstrukcji z rur prostoktnych Zeszyty problemowe
MOSTOSTAL, COBPKM Mostostal, Warszawa 1977;
[9] J. Brdka Zastosowanie rur prostoktnych do konstrukcji stalowych Zeszyty
problemowe MOSTOSTAL, COBPKM Mostostal, Warszawa 1976;
[10] J. Wardenier, D. Dutta, N. Yeomans i inni, Konstruktion mit Stahlhohlprofilen -
CIDECT- Anwendung von Hohlprofilen im Maschinenbau - Verlag TV
Rheinland GmbH, Kln, 1996;
Normy
[11] PN-90/B-03200 - Konstrukcje stalowe - Obliczenia statyczne i projektowanie.
[12] PN-ENV 1993-1-1/AK. Eurocode 3- Projektowanie konstrukcji stalowych. Cz 1.1.
Przepisy oglne i przepisy dla budynkw.
[13] ENV 1993-1-1. Eurocode 3: Design of steel structures Part 1-1: General rules and
rules for buildings. Annex K Hollow section lattice girder connections. CEN.
Brussels. 1994;
[14] ENV 1993-1-1. Eurocode 3: Design of steel structures Part 1-1: General rules and
rules for buildings. Annex M CEN. Brussels. 1992;
[15] Eurocode 3: Design of steel structures Part 1-3: General rules Supplementary rules
for cold formed thin gauge members and sheeting.
Artykuy
[16] J. Brdka, M. Broniewicz - Politechnika Biaostocka - Obliczanie pocze
spawanych wzw kratownic z rur prostoktnych, Konstrukcje Stalowe Nr 4
(56)/2002, Polska Izba Konstrukcji Stalowych.
[17] T. Dziatkowski - Politechnika Biaostocka - Wzy kratownic z rur kwadratowych,
Konstrukcje Stalowe Nr 3(47)/2001, Polska Izba Konstrukcji Stalowych.
* * *

Wytyczne Projektowania Konstrukcji STALPRODUKT

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Wytyczne Projektowania Konstrukcji STALPRODUKT

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

mgr in.

- sprowadzone pole przekroju,

jest sprowadzonym polem przekroju

obliczamy zgodnie z p. 4.1.2. normy PN-90/B-03200

= 0,91 < 1,0 wg (39)[11]

= 0,84 < 1,0 wg (39)[11]

= 109,5 MPa < f

= 82,6 MPa < f

= 0,8 677/ 0,8 = 847 MPa > 305 MPa

= 10/ (180/ 18) 295 18 160/(305 6) = 2,9 160

= 160 mm, wtedy

= 5,86 przyjto 6 rub z kadej strony zcza

21.5 0.8 4.5 77.4 kN

133.33 dla 0.85 < < 1 -

21.5 0.8 5.25 90.3 kN

SPIS RYSUNKW I TABLIC

You might also like