Chng II PHP BIN CHNG DUY VT Php bin chng duy vt l khoa hc v mi lin h ph bin, cng l khoa hc v nhng

quy lut ph bin ca s vn ng v s pht trin ca t nhin, ca x hi loi ngi v ca t duy .1,2 Php bin chng (theo quan nim ca Mc v Hghen gm ci m ngy nay ngi ta gi l l lun nhn thc hay nhn thc lun. Vi ngha , php bin chng duy vt chnh l l lun, phng php lun nhn thc v ci to th gii.
I. PHP BIN CHNG V PHP BIN CHNG DUY VT

1. Php bin chng v cc hnh thc c bn ca php bin chng a. Khi nim bin chng, php bin chng - Khi nim bin chng: Bin chng l khi nim dng ch nhng mi lin h, tng tc, chuyn ha v vn ng, pht trin theo quy lut ca cc s vt, hin tng, qu trnh trong gii t nhin, x hi v t duy. Bin chng bao gm: + Bin chng khch quan l bin chng ca th gii vt cht. + Bin chng ch quan (t duy bin chng) l s phn nh bin chng khch quan vo i sng thc ca con ngi. - Khi nim php bin chng: Php bin chng l hc thuyt nghin cu, khi qut bin chng ca th gii thnh h thng cc nguyn l, quy lut khoa hc nhm xy dng h thng cc nguyn tc phng php lun ca nhn thc v thc tin. Php bin chng thuc v bin chng ch quan. Php bin chng i lp vi php siu hnh - phng php t duy v s vt, hin tng ca th gii trong trng thi c lp tnh ti v tch ri.

Phng php siu hnh

1 2

Phng php bin chng

Bi ging mn NLMLN 10_2009

- Xem xt s vt ring bit, tch ri, - Khng ch nhn thy s vt c bit m cn khng thy mi lin h gia cc s thy c mi lin h gia chng, khng ch vt, hin tng. thy cy m cn thy rng, va thy b phn - Nu nhn thy mi lin h cc s vt va thy ton th th cng ch l lin h b ngoi, - Lun thy s vn ng v xem xt s vt theo khng bn cht. c qu trnh pht trin. - Nhn s vt trng thi tnh ti Nu tha nhn s vn ng th cng ch thy c 1 dng vn ng no ca vt cht, thng ch tha nhn vn ng c hc.

- u im: gip i su phn tch kt cu - u im: nh gi i tng mt cch khch i tng. quan - Nhc im: cha nh gi chnh xc, khch quan v i tng

b. Cc hnh thc c bn ca php bin chng Trong lch s trit hc, php bin chng pht trin qua ba hnh thc c bn: (*) php bin chng cht phc thi c i, (**) php bin chng duy tm c in c (***) php bin chng duy vt ca ch ngha Mc-Lnin. - Php bin chng cht phc thi c i : + L hnh thc u tin ca php bin chng trong lch s trit hc, l ni dung c bn trong nhiu h thng trit hc ca Trung Quc, n v Hy Lp c i. Tiu biu nh: . T tng bin chng ca trit hc Trung Quc l bin dch lun (hc thuyt v nhng nguyn l, quy lut bin i ph bin trong v tr); ng hnh lun (hc thuyt v nhng nguyn tc tng tc, bin i ca cc t cht bn th trong v tr) ca m dng gia. . Trong trit hc n biu hin r nt nht ca t tng bin chng l trit hc Pht gio vi cc phm tr nh: v ng, v thng, nhn duyn
2
Bi ging mn NLMLN 10_2009

. Thi c i Hy Lp, mt s nh trit hc duy tm (Platon) coi php bin chng l ngh thut tranh lun tm ra chn l. Arixtt ng nht php bin chng vi lgc hc. Mt s nh trit hc duy vt c t tng bin chng v s vt (bin chng khch quan). Hraclit coi s bin i ca th gii nh mt dng chy. ng ni: Mi vt u tri i, mi vt u bin i. Ngi ta khng th tm c hai ln trong cng mt dng sng. + c im ca Php bin chng cht phc thi c i: mang tnh trc quan, th s, cht phc trong vic nhn nhn, nh gi s vt, hin tng. + u im: nhn thy th gii trong chnh th thng nht, cc s vt, hin tng lin h vi nhau. Th gii lun trong qu trnh vn ng, pht trin. + Hn ch: Cha r qui lut ni ti s vn ng ca s vt hin tng, cha thy c c s no qui nh mi lin h gia cc s vt, hin tng. T na cui th k XV, khoa hc t nhin bt u pht trin mnh, i vo nghin cu tng yu t ring bit ca gii t nhin dn n s ra i ca phng php siu hnh v phng php ny tr thnh thng tr trong t duy trit hc v nghin cu khoa hc vo th k XVIII. - Php bin chng duy tm c in c c khi u t Cant v hon thin ht thng trit hc ca G.Hghen. Trit hc c in c trnh by nhng t tng c bn nht ca php bin chng duy tm. Tnh duy tm trong trit hc ca G.Hghen c biu hin ch, ng coi php bin chng l qu trnh pht trin khi u ca nim tuyt i, coi bin chng ch quan l c s ca bin chng khch quan. ng cho rng nim tuyt i l im khi u ca tn ti, t tha ha thnh gii t nhin v tr v vi bn thn n trong tn ti tinh thn. Tinh thn, t tng, nim tuyt i l ci c trc, th gii hin thc ch l bn sao chp ca nim. Nh vy, Hghen, l ngi xy dng php bin chng tng i hon chnh vi mt h thng khi nim, phm tr, quy lut. Tuy nhin, php bin chng Hghen l php bin chng duy tm, l php bin chng ngc u; ng coi bin chng ca nim sinh ra bin chng ca s vt, ch khng phi ngc li. Ph.ngghen nhn xt rng: Tnh cht thn b m php bin chng mc phi trong tay Hghen tuyt nhin khng ngn cn Hghen tr thnh ngi u tin trnh by mt cch bao qut
3
Bi ging mn NLMLN 10_2009

v c thc nhng hnh thi vn ng chung ca php bin chng. Hghen, php bin chng b ln ngc u xung t. Ch cn dng n li l s pht hin c ci ht nhn hp l ca n ng sau ci v thn b ca n(1). - Php bin chng duy vt (Mc, ngghen): l nh cao ca s pht trin php bin chng, khc phc c nhng hn ch ca cc hnh thc php bin chng trong lch s, phn nh ng s lin h, vn ng, pht trin ca th gii. Bin chng ca t duy l s phn nh bin chng ca hin thc khch quan. 2. Php bin chng duy vt a. Khi nim php bin chng duy vt Php bin chng duy vt do C. Mc v Ph.ngghen xy dng trn c s k tha c ph phn ht nhn hp l trong php bin chng ca G.W.Ph.Hghen, (l php bin chng da trn nn tng ca ch ngha duy vt, xut pht t bin chng khch quan ca t nhin v x hi). Theo Ph.ngghen : Php bin chng chng qua ch l mn khoa hc v nhng quy lut ph bin ca s vn ng v s pht trin ca t nhin, ca x hi loi ngi v ca t duy(2). Khi nhn mnh vai tr ca nguyn l v mi lin h ph bin, Ph.ngghen cn a ra mt nh ngha khc v php bin chng duy vt: php bin chng l khoa hc v s lin h ph bin. Khi nhn mnh vai tr ca nguyn l v s pht trin trong php bin chng m C.Mc k tha t trit hc ca Hghen, V.I.Lnin cho rng, trong s nhng thnh qu th thnh qu ch yu l php bin chng, tc l hc thuyt v s pht trin, di hnh thc hon b nht, su sc nht v khng phin din, hc thuyt v tnh tng i ca nhn thc ca con ngi, nhn thc ny phn nh vt cht lun lun pht trin khng ngng. b. c trng c bn v vai tr ca php bin chng duy vt Xt t gc kt cu ni dung, php bin chng duy vt ca ch ngha McLnin c hai c trng c bn sau: Mt l, php bin chng duy vt ca ch ngha Mc-Lnin l php bin chng c xc lp trn nn tng ca th gii quan duy vt khoa hc.
4
Bi ging mn NLMLN 10_2009

Vi c trng ny php bin chng ca ch ngha Mc-Lnin chng nhng c s khc bit cn bn vi php bin chng duy tm ca G.Hghen m cn c s khc bit v trnh so vi php bin chng duy vt c i. Hai l, trong php bin chng duy vt ca ch ngha Mc Lnin c s thng nht gia ni dung ca th gii quan (duy vt bin chng) vi phng php lun (bin chng duy vt) do , n khng dng li s gii thch th gii m cn l cng c nhn thc th gii v ci to th gii.
[Mi nguyn l, quy lut trong php bin chng duy vt ca ch ngha Mc-Lnin khng ch l s gii thch ng n v tnh bin chng ca th gii m cn l phng php lun khoa hc ca vic nhn thc v ci to th gii: Trn c s khi qut cc mi lin h ph bin, cc quy lut ph bin ca cc qu trnh vn ng, pht trin ca tt thy mi s vt, hin tng trong t nhin, x hi v t duy, php bin chng duy vt ca ch ngha Mc Lnin cung cp nhng nguyn tc phng php lun chung nht cho qu trnh nhn thc th gii v ci to th gii, khng ch l nguyn tc phng php lun khch quan m cn l phng php lun ton din, pht trin, lch s c th, phng php lun phn tch mu thun,nhm tm ra ngun gc, ng lc c bn cho qu trnh vn ng pht trin. Vi t cch , PBCDV l cng c giai cp cch mng nhn thc v ci to th gii.]

Vi nhng c trng c bn trn, php bin chng duy vt gi vai tr l ni dung c bit quan trng trong th gii quan v phng php lun trit hc ca ch ngha Mc-Lnin, to nn tnh khoa hc v tnh cch mng ca ch ngha Mc-Lnin, ng thi n cng l th gii quan v phng php lun chung nht ca hot ng sng to trong cc lnh vc nghin cu khoa hc.
II. CC NGUYN L C BN CA PHP BIN CHNG DUY VT

1. Nguyn l v mi lin h ph bin a. Khi nim mi lin h v mi lin h ph bin Quan im bin chng cho rng cc s vt, hin tng trong th gii khng tn ti mt cch c lp m chng lun c mi lin h vi nhau, tc ng qua li, chuyn ho cho nhau. - Quan im bin chng duy tm cho rng: c s ca s lin h hoc l do mt lc lng siu nhin hoc l do cm gic, thc ca con ngi.
5
Bi ging mn NLMLN 10_2009

- Quan im bin chng duy vt cho rng: c s quy nh mi lin h nm ngay trong chnh bn thn cc s vt hin tng, do s tc ng qua li gia cc mt i lp bn trong s vt, do s tc ng qua li, nh hng ln nhau gia cc s vt. - Khi nim mi lin h: Khi nim mi lin h dng ch s quy nh, s tc ng v chuyn ha ln nhau gia cc s vt, hin tng hay gia cc mt, cc yu t ca mi s vt, hin tng trong th gii. Th d: Mi lin h gia in tch dng v in tch m trong mt nguyn t; mi lin h gia cc nguyn t, gia cc phn t, gia cc vt th; mi lin h gia v c vi hu c; gia sinh vt vi mi trng; gia x hi vi t nhin; gia c nhn vi c nhn; gia c nhn vi tp th, cng ng; gia cc quc gia, dn tc; gia cc mt, cc b phn ca i sng x hi; gia t duy vi tn ti; gia cc hnh thc, giai on nhn thc; gia cc hnh thi thc x hi Cn phn bit mi lin h v mi quan h. - Khi nim mi lin h ph bin: Mi lin h ph bin l khi nim dng ch cc mi lin h tn ti nhiu s vt, hin tng ca th gii. Trong mi lin h ca cc s vt, hin tng, nhng mi lin h ph bin nht l mi lin h gia cc mt i lp, mi lin h gia lng v cht, khng nh v ph nh, ci chung v ci ring, bn cht v hin tng Nh vy, gia cc s vt, hin tng ca th gii va tn ti nhng mi lin h c th, va tn ti nhng mi lin h ph bin trong phm vi nht nh hoc mi lin h ph bin nht, trong mi lin h c th l s th hin nhng mi lin h ph bin trong nhng iu kin nht nh. b. Tnh cht ca cc mi lin h - Tnh khch quan ca cc mi lin h Theo quan im bin chng duy vt, cc mi lin h ca cc s vt, hin tng ca th gii l c tnh khch quan. S quy nh ln nhau, tc ng v chuyn ha ln nhau ca cc s vt, hin tng hoc trong bn thn chng l ci vn c ca n, tn ti

Bi ging mn NLMLN 10_2009

khng ph thuc vo ch con ngi; con ngi ch c kh nng nhn thc c nhng mi lin h . - Tnh ph bin ca mi lin h Php bin chng duy vt khng nh: Khng c bt c s vt, hin tng hay qu trnh no tn ti mt cch ring l, c lp tuyt i vi cc s vt, hin tng hay qu trnh khc m tri li chng tn ti trong s lin h, rng buc, ph thuc, tc ng, chuyn ha ln nhau. Khng c bt c s vt, hin tng no khng phi l mt cu trc h thng, bao gm cc yu t cu thnh vi nhng mi lin h bn trong ca n, tc l bt c mt tn ti no cng l mt h thng m tn ti trong mi lin h vi h thng khc, tng tc v lm bin i ln nhau. Ph.ngghen ch r, tt c th gii t nhin m chng ta c th nghin cu c l mt h thng, mt tp hp cc vt th khng kht vi nhau.... Vic cc vt th y u c lin h qua li vi nhau c ngha l cc vt th ny tc ng ln nhau, v s tc ng qua li y chnh l s vn ng. - Tnh a dng, phong ph ca mi lin h Quan im ca ch ngha Mc-Lnin khng nh mi lin h cn c tnh phong ph, a dng. Tnh cht ny c biu hin ch: + Cc s vt, hin tng hay qu trnh khc nhau u c nhng mi lin h c th khc nhau, gi v tr, vai tr khc nhau i vi s tn ti v pht trin ca n. + Cng mt mi lin h nht nh ca s vt nhng trong nhng iu kin c th khc nhau, nhng giai on khc nhau trong qu trnh vn ng, pht trin ca s vt th cng c tnh cht v vai tr khc nhau. Do , khng th ng nht tnh cht, v tr vai tr c th ca cc mi lin h khc nhau i vi mi s vt nht nh. Cn c vo tnh cht, c trng ca tng mi lin h, c th phn loi thnh cc mi lin h sau: + Mi lin h bn trong v mi lin h bn ngoi. + Mi lin h trc tip v mi lin h gin tip + Mi lin h ch yu v mi lin h th yu + Mi lin h c bn v mi lin h khng c bn + Mi lin h c th, mi lin h chung, mi lin h ph bin c. ngha phng php lun
7
Bi ging mn NLMLN 10_2009

Nguyn l v mi lin h ph bin l c s l lun ca quan im ton din, quan im lch s - c th. - Quan im ton din i hi trong nhn thc v hot ng thc tin phi xem xt s vt, hin tng trong mi quan h bin chng qua li gia cc b phn, cc yu t, gia cc mt ca s vt v trong s tc ng qua li gi s vt vi s vt khc. Trn c s c nhn thc v hnh ng ng vi thc tin khch quan. Mun thc s hiu c s vt cn phi nhn bao qut v nghin cu tt c cc mt, tt c cc mi lin h v quan h gin tip ca s vt . Chng ta khng th lm c iu mt cch hon ton y , nhng s cn thit phi xem xt tt c cc mt s phng cho chng ta khi phm sai lm v s cng nhc(1). i lp vi quan im bin chng ton din th quan im siu hnh xem xt s vt, hin tng mt cch phin din. N khng xem xt tt c cc mt, cc mi lin h ca s vt, hin tng; hoc xem mt ny tch ri mt kia, s vt ny tch ri s vt khc. Quan im ton din cng khc vi ch ngha chit trung v thut ngu bin. Ch ngha chit trung th kt hp cc mt mt cch v nguyn tc, kt hp nhng mt vn khng c mi lin h vi nhau hoc khng th dung hp c vi nhau. Thut ngu bin cng iu mt mt, mt mi lin h; hoc ly mt th yu lm mt ch yu. T tnh cht a dng, phong ph ca cc mi lin h cho thy trong hot ng nhn thc v thc tin cn phi kt hp quan im ton din vi quan im lch s - c th. - Quan im lch s - c th yu cu vic nhn thc cc tnh hung trong hot ng thc tin cn xt n tnh cht c th ca i tng nhn thc v tc ng; xc nh r v tr vai tr khc nhau ca mi lin h c th trong nhng tnh hung c th a ra cc bin php ng n ph hp vi c im c th ca i tng cn tc ng nhm trnh quan im phin din, siu hnh, my mc. 2. Nguyn l v s pht trin a. Khi nim pht trin

Bi ging mn NLMLN 10_2009

- Theo quan im siu hnh: Pht trin ch l s tng, gim thun ty v lng, khng c s thay i v cht ca s vt, ng thi pht trin l qu trnh tin ln lin tc, khng tri qua nhng bc quanh co phc tp. - Php bin chng duy vt cho rng: Pht trin l s vn ng theo hng i ln, t thp n cao, t n gin n phc tp, t cha hon thin n hon thin ca s vt - Phn bit khi nim pht trin v khi nim vn ng: Vn ng l mi bin i ni chung, cha ni ln khuynh hng c th: i ln hay i xung, tin b hay lc hu, cn pht trin l s bin i v cht theo hng hon thin ca s vt. Pht trin l qu trnh pht sinh v gii quyt mu thun khch quan vn c ca s vt; l qu trnh thng nht gia ph nh nhng nhn t tiu cc v k tha, nng cao nhn t tch cc t s vt c trong hnh thi mi ca s vt. b. Tnh cht c bn ca s pht trin Cc qu trnh pht trin u c cc tnh cht c bn sau: - Tnh khch quan ca s pht trin biu hin trong ngun gc ca s vn ng v pht trin. l qu trnh bt ngun t bn thn s vt, hin tng; l qu trnh gii quyt mu thun trong s vt, hin tng . V vy, pht trin l thuc tnh tt yu, khch quan, khng ph thuc vo mun con ngi. - Tnh ph bin ca s pht trin c th hin cc qu trnh pht trin din ra trong mi lnh vc t nhin, x hi v t duy; trong tt c mi s vt, hin tng v mi qu trnh; trong mi giai on pht trin ca s vt, hin tng. - Tnh a dng, phong ph ca s pht trin c th hin ch: pht trin l khuynh hng chung ca mi s vt, hin tng song trong mi s vt, hin tng c qu trnh pht trin khng ging nhau. S vt, hin tng tn ti trong thi gian, khng gian khc nhau c s pht trin khc nhau. Trong qu trnh pht trin, s vt cn chu s tc ng ca cc s vt, cc hin tng hay qu trnh khc, ca nhiu yu t v iu kin lch s c th, s thay i ca cc yu t tc ng c th lm thay i chiu

Bi ging mn NLMLN 10_2009

hng pht trin ca s vt. S tc ng c th lm thay i chiu hng pht trin ca s vt hin tng, c lc tht li, hoc tht li mt ny, pht trin mt kia... c. ngha phng php lun Nguyn l v s pht trin l c s l lun khoa hc nh hng vic nhn thc v ci to th gii. Trong mi hot ng nhn thc v thc tin cn phi c quan im pht trin, tc l: - Xem xt s vt v hin tng i hi phi xt s vt trong s pht trin, trong s t vn ng, trong s bin i ca n. - Lun t s vt, hin tng theo khuynh hng i ln. Pht trin l qu trnh bin chng, bao hm tnh thun, nghch, y mu thun v vy, phi nhn thc c tnh quanh co, phc tp ca s vt, hin tng trong qu trnh pht trin. - Xem xt s vt, hin tng trong qu trnh pht trin cn phi t qu trnh trong nhiu giai on khc nhau, trong mi lin h bin chng gia qu kh, hin ti v tng lai trn c s khuynh hng pht trin i ln ng thi phi pht huy nhn t ch quan ca con ngi thc y qu trnh pht trin ca s vt, hin tng theo ng quy lut. - Phi khc phc t tng bo th, tr tr, nh kin, i lp vi s pht trin.
III. CC CP PHM TR C BN CA PHP BIN CHNG DUY VT

Khi nim phm tr: Phm tr l nhng khi nim rng nht phn nh nhng mt, nhng thuc tnh, nhng mi lin h chung, c bn nht ca cc s vt v hin tng thuc mt lnh vc nht nh. Mi b mn khoa hc u c cc phm tr ring ca mnh phn nh nhng mt, nhng thuc tnh, nhng mi lin h c bn v ph bin thuc phm vi khoa hc nghin cu. V d: trong ton hc c cc phm tr nh s, hnh, im...Trong kinh t hc c cc phm tr nh hng ha, gi tr, gi c, tin t, li nhun... Cc phm tr ca php bin chng duy vt nh vt cht, thc, vn ng, mu thun, nguyn nhn, kt qu...l nhng khi nim chung nht phn nh nhng mt, nhng thuc tnh, nhng mi lin h c bn v ph bin ca c t nhin, x hi v t duy, tc l ca ton b th gii hin thc.
10
Bi ging mn NLMLN 10_2009

Mi lin h gia cc phm tr ca php bin chng v cc phm tr ca cc khoa hc c th l mi quan h gia ci chung v ci ring. Vi t cch l khoa hc v mi lin h ph bin v s pht trin, php bin chng khi qut nhng mi lin h ph bin nht bao qut cc lnh vc t nhin, x hi v t duy vo cc cp phm tr c bn, l cc cp phm tr: ci chung v ci ring, nguyn nhn v kt qu, tt nhin v ngu nhin, ni dung v hnh thc, bn cht v hin tng, kh nng v hin thc. 1. Ci ring v ci chung. a. Khi nim Ci ring l phm tr trit hc dng ch mt s vt, mt hin tng, mt qu trnh nht nh. Ci chung l phm tr trit hc dng ch nhng thuc tnh, nhng mt, nhng yu t, nhng quan h tn ti ph bin nhiu s vt, hin tng. Ci n nht l phm tr dng nhng nt, nhng mt, nhng thuc tnh ch c mt s vt, mt kt cu vt cht m khng lp li s vt, hin tng, kt cu vt cht khc. b. Quan h bin chng gia ci ring vi ci chung: - Ci ring v ci chung u tn ti khch quan, v n l biu hin tnh hin thc tt yu, c lp vi thc con ngi. - Ci chung ch tn ti trong ci ring, thng qua ci ring m biu hin s tn ti ca mnh; ci chung khng tn ti bit lp, tch ri ci ring m n phi tn ti trong tng ci ring c th, xc nh. - Ci ring ch tn ti trong mi lin h vi ci chung. Khng c ci ring tn ti c lp, tuyt i tch ri ci chung m tt yu phi tn ti trong mi lin h vi ci chung. - Ci ring l ci ton b, phong ph, a dng hn ci chung; cn ci chung l ci b phn nhng su sc, bn cht hn ci ring bi v ci ring l tng hp ca ci chung v ci n nht, cn ci chung biu hin tnh ph bin, tnh quy lut ca nhiu ci ring. - Ci chung v ci n nht c th chuyn ha ln nhau:

11

Bi ging mn NLMLN 10_2009

+ S chuyn ho t ci n nht thnh ci chung l biu hin ca qu trnh ci mi ra i thay th ci c. + S chuyn ho ca ci chung thnh ci n nht l biu hin ca qu trnh ci c, ci li thi b ph nh c. ngha phng php lun: - V ci ring ch tn ti trong mi lin h vi ci chung nn khng c tuyt i ha ci ring (li ch ring ca c nhn, gia nh, tn gio, dn tc, v.v..) - V ci chung ch tn ti trong ci ring, thng qua ci ring, nn mun tm ra ci chung (bn cht, quy lut, chnh sch, v.v..) phi thng qua vic nghin cu ci ring. Mt khc, khi p dng ci chung vo ci ring cn phi tnh n c im v nhng iu kin tn ti c th ca ci ring, trnh my mc, gio iu. - Tn trng tnh a dng phong ph ca ci ring, ng thi phi tn trng nhng nguyn tc chung. - To iu kin ci chung v ci n nht chuyn ha ng quy lut thc y s ra i v pht trin ca mi v s tiu dit ci c, ci li thi. 2. Nguyn nhn v kt qu a. Khi nim Nguyn nhn l phm tr dng ch s tc ng ln nhau gia cc mt trong mt s vt, hin tng hay gia cc s vt, hin tng vi nhau to ra mt s bin i nht nh. Kt qu l phm tr dng ch nhng bin i xut hin do nhng tc ng gia cc mt, cc yu t trong mt s vt hoc gia cc s vt, hin tng to nn. Phn bit nguyn nhn vi nguyn c v iu kin: iu kin l nhng yu t gip nguyn nhn sinh ra kt qu, nhng bn thn iu kin khng sinh ra kt qu. Nguyn c l ci khng c mi lin h bn cht vi kt qu. b. Quan h bin chng gia nguyn nhn v kt qu. - Nguyn nhn sinh ra kt qu nn nguyn nhn bao gi cng c trc kt qu, cn kt qu bao gi cng xut hin sau nguyn nhn. Mi quan h nhn qu khng ch
12
Bi ging mn NLMLN 10_2009

n thun l s i k tip nhau v thi gian (ci ny c trc ci kia), m l mi lin h sn sinh: ci ny tt yu sinh ra ci kia. Ch c mi quan h tt yu v mt thi gian mi l quan h nhn qu. - Nguyn nhn th no th sinh ra kt qu th y. Cng mt nguyn nhn sinh ra nhiu kt qu v ngc li, mt kt qu do nhiu nguyn nhn sinh ra. Do , mi quan h nhn qu rt phc tp. Trong trng hp nhiu nguyn nhn cng tham gia sinh ra mt kt qu, ngi ta chia ra cc loi nguyn nhn: Nguyn nhn bn trong v nguyn nhn bn ngoi; Nguyn nhn trc tip v nguyn nhn gin tip; Nguyn nhn c bn v nguyn nhn khng c bn; Nguyn nhn ch yu v nguyn nhn th yu; Nguyn nhn khch quan v nguyn nhn ch quan. - Ngc li, Mt nguyn nhn c th sinh ra mt hoc nhiu kt qu trong c kt qu chnh, kt qu ph, c bn khng c bn; trc tip gin tip - Nguyn nhn v kt qu c th chuyn ha ln nhau trong nhng iu kin nht nh. Nguyn nhn sinh ra kt qu, ri kt qu li tc ng n s vt, hin tng khc v tr thnh nguyn nhn sinh ra kt qu khc na. Do , s phn bit nguyn nhn vi kt qu ch c tnh cht tng i, khng c nguyn nhn u tin v kt qu cui cng. Chng hn, s pht trin ca vt cht l nguyn nhn sinh ra tinh thn, nhng tinh thn li tr thnh nguyn nhn lm bin i vt cht. c. ngha phng php lun - Mi lin h nhn qu c tnh khch quan nn cn phi tm nguyn nhn ca cc s vt, hin tng dn n kt qu trong th gii hin thc khch quan ch khng phi ngoi th gii . - Do mi lin h nhn qu rt phc tp, a dng nn phi phn bit chnh xc cc loi nguyn nhn c phng php gii quyt ng n, ph hp vi mi trng hp c th trong nhn thc v thc tin. - V mt nguyn nhn c th dn n nhiu kt qu, mt kt qu c th do nhiu nguyn nhn nn trong nhn thc v thc tin cn c cch nhn ton din v lch s c th trong phn tch, gii quyt v ng dng quan h nhn qu.
13
Bi ging mn NLMLN 10_2009

3. Tt nhin v ngu nhin a. Khi nim Tt nhin l phm tr trit hc dng ch ci do nguyn nhn c bn, bn trong ca s vt, hin tng quyt nh v trong nhng iu kin nht nh, n phi xy ra nh th ch khng th khc. Ngu nhin l phm tr trit hc dng ch ci do nguyn nhn bn ngoi quyt nh, cho nn n c th xut hin hay khng xut hin, c th xut hin nh th ny hoc nh th khc. Nh vy, tt nhin v ngu nhin u c nguyn nhn. Nguyn nhn c bn, bn trong gn vi tt nhin cn nguyn nhn bn ngoi gn vi ngu nhin. b. Quan h bin chng gia tt nhin v ngu nhin: - Quan im siu hnh tuyt i ha ci tt nhin hoc ci ngu nhin, hoc tch ri hai ci vi nhau. Nu tuyt i ha ci tt nhin s dn n thuyt nh mnh. Nu tuyt i ha ci ngu nhin, s dn n ph nhn quy lut khch quan, ph nhn khoa hc. - Quan im duy vt bin chng khng nh rng: + Tt nhin v ngu nhin u tn ti khch quan trong hin thc v u c vai tr nht nh i vi s pht trin ca s vt v hin tng, trong tt nhin gi vai tr quyt nh. + Tt nhin v ngu nhin l hai mt va thng nht, va i lp. Khng c tt nhin thun ty v ngu nhin thun ty. Tt nhin vch ng i cho mnh thng qua v s ci ngu nhin. Ngu nhin l biu hin mt mt, mt kha cnh ca ci tt nhin. Trong tt nhin c ngu nhin, trong ngu nhin c tt nhin. + Tt nhin quy nh ngu nhin. Ngu nhin b sung cho tt nhin. Tuy nhin, ranh gii gia tt nhin v ngu nhin c tnh cht tng i. Tt nhin v ngu nhin c th chuyn ha ln nhau trong nhng iu kin nht nh. c. ngha phng php lun Trong hot ng nhn thc v thc tin cn phi cn c vo ci tt nhin ch khng phi cn c vo ci ngu nhin. Tuy nhin khng c b qua ci ngu nhin,

14

Bi ging mn NLMLN 10_2009

khng tch ri ci tt nhin khi ci ngu nhin. Cn xut pht t ci ngu nhin t n ci tt nhin v khi da vo ci tt nhin phi ch n ci ngu nhin.

15

Bi ging mn NLMLN 10_2009

Tt nhin v ngu nhin c th chuyn ha cho nhau v vy cn to ra nhng iu kin nht nh cn tr hoc thc y s chuyn ha ca chng theo mc ch nht nh. 4. Ni dung v hnh thc a. Khi nim Ni dung l phm tr trit hc dng ch s tng hp tt c nhng mt, nhng yu t, nhng qu trnh to nn s vt, hin tng. Hnh thc l phm tr trit hc dng ch phng thc tn ti v pht trin ca s vt, hin tng , hnh thc l h thng cc mi lin h tng i bn vng gia cc yu t ca n. b. Mi quan h bin chng gia ni dung v hnh thc - Ni dung v hnh thc gn b cht ch vi nhau, thng nht bin chng vi nhau. Khng c ni dung no li khng c mt hnh thc nht nh. Cng khng c mt hnh thc no li khng cha ng mt ni dung nht nh. Cng mt ni dung c th biu hin trong nhiu hnh thc, cng mt hnh thc c th cha ng nhiu ni dung. - Ni dung quyt nh hnh thc v hnh thc tc ng tr li ni dung. Khuynh hng ch o ca ni dung l khuynh hng bin i, cn hnh thc l mt tng i n nh trong mi s vt, hin tng. - Ni dung thay i bt buc hnh thc phi thay i theo cho ph hp nhng khng phi lc no cng c s ph hp tuyt i gia ni dung v hnh thc. Ni dung quyt nh hnh thc nhng hnh thc c tnh c lp tng i v tc ng tr li ni dung. Hnh thc ph hp vi ni dung th thc y ni dung pht trin v ngc li, hnh thc khng ph hp vi ni dung s km hm s pht trin ca ni dung. c. ngha phng php lun - Ni dung v hnh thc lun thng nht vi nhau nn trong hot ng thc tin, cn trnh s tch ri gia ni dung v hnh thc hoc tuyt i ha mt trong hai mt .

16

Bi ging mn NLMLN 10_2009

- Ni dung quyt nh hnh thc cho nn khi xem xt s vt, hin tng, trc ht cn cn c vo ni dung ca n, mun thay i s vt, hin tng th trc ht phi thay i ni dung ca n. - Trong hot ng thc tin, cn pht huy tnh tch cc ca hnh thc i vi ni dung trn c s to ra tnh ph hp ca hnh thc vi ni dung; mt khc cn thay i nhng hnh thc khng cn ph hp vi ni dung, cn tr s pht trin ca ni dung. 5. Bn cht v hin tng. a. Khi nim Bn cht l phm tr trit hc dng ch s tng hp tt c nhng mt, nhng mi lin h tt nhin, tng i n nh bn trong quy nh s vn ng v pht trin ca s vt, hin tng . Hin tng l phm tr trit hc dng ch s biu hin ca nhng mt, nhng mi lin h trong nhng iu kin xc nh. Hin tng l nhng biu hin ra bn ngoi ca bn cht. b. Quan h bin chng gia bn cht v hin tng: - Bn cht v hin tng u tn ti khch quan, l hai mt va thng nht, va i lp trong mi s vt. S thng nht gia bn cht v hin tng biu hin ch: Bn cht bao gi cng biu hin ra thnh nhng hin tng nht nh. Cn hin tng bao gi cng l s biu hin ca mt bn cht nht nh. Khng c bn cht tch ri hin tng cng nh khng c hin tng li khng biu hin ca mt bn cht no . - Bn cht quyt nh hin tng. Bn cht nh th no th hin tng nh th y. Bn cht thay i th hin tng cng thay i theo. S i lp gia bn cht v hin tng th hin ch: Bn cht l ci chung, ci tt yu, cn hin tng l ci ring bit, phong ph v a dng. Bn cht l ci bn trong, hin tng l ci bn ngoi. Bn cht l ci tng i n nh, hin tng l ci thng xuyn bin i.
17
Bi ging mn NLMLN 10_2009

c. ngha phng php lun - Trong nhn thc, khng c dng li hin tng m phi i su tm ra bn cht ca s. Phi thng qua nhiu hin tng khc nhau mi nhn thc ng c bn cht. - Bn cht phn nh tnh tt yu, tnh quy lut nn trong nhn thc v thc tin cn phi cn c vo bn cht ch khng cn c vo hin tng mi c th nh gi y , chnh xc v s vt, hin tng. 6. Kh nng v hin thc a. Khi nim Kh nng l phm tr trit hc dng ch l ci cha c, cha ti, nhng s c, s ti trong nhng iu kin nht nh. Hin thc l phm tr trit hc dng ch ci ang tn ti trong thc t. Hin thc c hin thc vt cht v hin thc tinh thn. Kh nng c kh nng tt nhin v kh nng ngu nhin. Kh nng cn c chia ra: kh nng gn v kh nng xa. b. Mi quan h bin chng gia kh nng v hin thc - Kh nng v hin thc tn ti trong mi quan h thng nht, khng tch ri, lun chuyn ha ln nhau. - Kh nng trong nhng iu kin nht nh th bin thnh hin thc. Hin thc mi li m ra kh nng mi v trong nhng iu kin nht nh li chuyn ha thnh hin thc. - Vi cng mt iu kin nht nh c th tn ti mt hoc nhiu kh nng: kh nng thc t, kh nng tt nhin, kh nng ngu nhin, kh nng gn, kh nng xa - Kh nng bin thnh hin thc cn phi c nhng iu kin khch quan v nhn t ch quan. Nhn t ch quan l tnh tch cc x hi ca thc ch th con ngi chuyn ha kh nng thnh hin thc. iu kin khch quan l s tng hp cc mi quan h v hon cnh, khng gian, thi gian to nn s chuyn ha . c. ngha phng php lun

18

Bi ging mn NLMLN 10_2009

- Kh nng v hin thc khng tch ri nhau, nn trong hot ng nhn thc v thc tin cn da vo hin thc nhn thc v hnh ng. Cn phn bit kh nng vi ci khng kh nng; kh nng vi hin thc trnh ri vo o tng. - Trong i sng x hi, kh nng bin thnh hin thc cn pht huy ti a tnh nng ng ch quan ca con ngi trong vic nhn thc v thc tin bin kh nng thnh hin thc theo mc ch ca mnh.
IV. CC QUY LUT C BN CA PHP BIN CHNG DUY VT

Quy lut l nhng mi lin h khch quan, bn cht, tt nhin, ph bin v lp li gia cc mt, cc yu t, cc thuc tnh bn trong mi s vt hay gia cc s vt, hin tng vi nhau. Trong th gii tn ti nhiu loi quy lut; chng khc nhau v mc ph bin, v phm vi bao qut, v tnh cht, v vai tr ca chng i vi qu trnh vn ng v pht trin ca s vt trong gii t nhin, x hi v t duy. Vic phn loi quy lut l cn thit nhn thc v vn dng c hiu qu cc quy lut vo hot ng thc tin ca con ngi. Cn c vo mc ca tnh ph bin th cc quy lut c chia thnh: Quy lut ring: l nhng quy lut ch tc ng trong phm vi nht nh ca cc s vt, hin tng cng loi. V d nh quy lut vn ng sinh hc, quy lut vn ng ha hc, quy lut vn ng c hc... Quy lut chung: l nhng quy lut tc ng trong phm vi rng hn, trong nhiu loi s vt, hin tng khc nhau. V d nh quy lut bo ton khi lng, bo ton nng lng... Quy lut ph bin: l nhng quy lut tc ng trong tt c cc lnh vc trong t nhin, x hi v t duy. y l quy lut ca php bin chng duy vt. Cn c vo lnh vc tc ng, cc quy lut c chia thnh: Quy lut t nhin: l quy lut ny sinh v tc ng trong gii t nhin, k c c th con ngi. Quy lut x hi: l quy lut hot ng ca chnh con ngi trong cc quan h x hi.

19

Bi ging mn NLMLN 10_2009

Quy lut ca t duy: l nhng quy lut thuc mi lin h ni ti ca nhng khi nim, phm tr, phn on, suy lun v ca qu trnh pht trin nhn thc l tnh con ngi. 1. Quy lut chuyn ha t nhng s thay i v lng thnh nhng s thay i v cht v ngc li Quy lut chuyn ha t nhng s thay i v lng thnh nhng s thay i v cht v ngc li l quy lut c bn, ph bin th hin hnh thc v cch thc ca cc qu trnh vn ng, pht trin trong t nhin, x hi v t duy. a. Khi nim cht, lng - Khi nim cht Khi nim cht dng ch tnh quy nh khch quan vn c ca s vt, hin tng; l s thng nht hu c cc thuc tnh cu thnh n, phn bit n vi ci khc. Cht ca s vt l cc thuc tnh khch quan vn c ca s vt nhng khng ng nht vi khi nim thuc tnh. ( V d: Vng: mu vng, do, t hao mn trong t nhin, kim loi). Mi s vt, hin tng u c nhng thuc tnh c bn v khng c bn. Ch nhng thuc tnh c bn mi hp thnh cht ca s vt, hin tng. Khi cc thuc tnh c bn thay i th cht ca s vt thay i. Cht ca s vt, hin tng khng nhng c xc nh bi cht ca cc yu t cu thnh m cn bi cu trc v phng thc lin kt gia chng, thng qua cc mi lin h c th do vic phn bit thuc tnh c bn v khng c bn, cht v thuc tnh ch c ngha tng i. Mi s vt, hin tng khng ch c mt cht, m c nhiu cht, ty thuc vo cc mi quan h c th ca n vi nhng ci khc. Cht khng tn ti thun ty tch ri s vt, biu hin tnh n nh tng i ca n. - Khi nim lng: Khi nim lng dng ch tnh quy nh khch quan vn c ca s vt v cc phng din: s lng cc yu t cu thnh, quy m ca s tn ti, tc , nhp iu ca cc qu trnh vn ng, pht trin ca s vt.

20

Bi ging mn NLMLN 10_2009

Mt s vt c th tn ti nhiu loi lng khc nhau, c xc nh bng cc phng thc khc nhau ph hp vi tng loi lng c th ca s vt. Cht v lng l hai phng din khc nhau ca cng mt s vt, hin tng. - c im: + Lng l khch quan, quy nh v s vt, bn trong s vt mc d nhiu khi dng nh l v b ngoi. + Lng gn lin vi cu trc, c tnh ph bin: =Kch thc (di, ngn, to, nh, ). =S lng (thuc tnh, s dn, s hnh tinh, ). =Mc (pht trin kinh t, tnh cm, tng dn s, ) Cht v lng tn ti mt cch khch quan, tuy nhin s phn bit gia cht v lng ch c ngha tng i: c ci trong mi quan h ny ng vai tr l cht nhng trong mi quan h khc li l lng. b. Quan h bin chng gia cht v lng - Tnh thng nht gia cht v lng trong mt s vt S vt, hin tng no cng l th thng nht gia hai mt cht v lng. Hai mt khng tch ri nhau m tc ng ln nhau mt cch bin chng. S thay i v lng tt yu s dn ti s thay i v cht nhng khng phi s thay i v lng bt k no cng dn n s thay i v cht. mt gii hn nht nh s thay i v lng cha dn n s thay i v cht. Gii hn m s thay i v lng cha lm cht thay i c gi l . Khi nim ch tnh quy nh, mi lin h thng nht gia cht v lng, l khong gii hn m trong s thay i v lng cha lm thay i cn bn cht ca s vt, hin tng. Trong gii hn ca , s vt, hin tng vn cn l n m cha chuyn ha thnh s vt, hin tng khc. . l gii hn, l s gin on trong s pht trin ca s vt. . l s thng nht gia cht v lng. . l mt khong (qu trnh) thay i v lng, ch khng phi mt thi im (s thay i t 0oC 1000C th nc vn trng thi lng, ch khng phi im 0oC hay 1000C).
21
Bi ging mn NLMLN 10_2009

. l s n nh ca s vt, l c s hnh thnh quy lut ca s vt, hin tng. . Cc loi s vt khc nhau c khc nhau. - Qu trnh chuyn ha t nhng s thay i v lng thnh nhng s thay i v cht. S vn ng, bin i ca s vt, hin tng bt u t s thay i v lng. Lng bin i trong phm vi cha lm cht thay i nhng khi lng thay i n mt gii hn nht nh th s dn ti s thay i v cht. Gii hn chnh l im nt. im nt: im gii hn xy ra bc nhy. S thay i v lng khi t ti im nt, vi nhng iu kin xc nh tt yu s dn n s ra i ca cht mi. S thay i v cht gi l bc nhy. Bc nhy l s chuyn ha tt yu trong qu trnh pht trin ca s vt, hin tng; l s kt thc mt giai on vn ng, pht trin ng thi l im khi u cho mt giai on mi, l s gin on trong qu trnh vn ng, pht trin lin tc ca s vt. - Qu trnh chuyn ha t nhng s thay i v cht thnh nhng s thay i v lng: Khi cht mi ra i, s tc ng tr li lng mi. Cht mi tc ng ti lng mi lm thay i kt cu, quy m, trnh , nhp iu ca s vn ng, pht trin ca s vt. Nh vy, bt k s vt, hin tng no cng l s thng nht bin chng gia hai mt cht v lng. S thay i v lng ti im nt s dn n s thay i v cht thng qua bc nhy. Cht mi ra i s tc ng tr li s thay i ca lng mi. Qu trnh lin tc din ra, to thnh phng thc ph bin ca cc qu trnh vn ng, pht trin ca s vt, hin tng trong t nhin, x hi, t duy. c. ngha phng php lun - Bt k s vt, hin tng no cng c phng din cht v lng tn ti trong tnh quy nh ln nhau, tc ng v lm chuyn ha ln nhau do trong thc tin v nhn thc phi coi trng c hai phng din cht v lng. - Nhng s thay i v lng s dn n s thay i v cht trong iu kin nht nh v ngc li do cn coi trng qu trnh tch ly v lng lm thay i cht ca s vt ng thi pht huy tc ng ca cht mi thc y s thay i v lng ca s vt.
22
Bi ging mn NLMLN 10_2009

- S thay i v lng ch lm thay i cht khi lng c tch ly n gii hn im nt do trong thc tin cn khc phc bnh nn nng t khuynh, bo th tr tr. - Bc nhy ca s vt, hin tng l ht sc a dng, phong ph do vy cn vn dng linh hot cc hnh thc ca bc nhy cho ph hp vi iu kin c th. c bit trong i sng x hi, qu trnh pht trin khng ch ph thuc vo iu kin khch quan, m cn ph thuc vo nhn t ch quan ca con ngi. Do , cn phi nng cao tnh tch cc ch ng ca cc ch th thc y qu trnh chuyn ha t lng n cht mt cch hiu qu nht. 2. Quy lut thng nht v u tranh gia cc mt i lp Quy lut thng nht v u tranh ca cc mt i lp l quy lut v tr ht nhn ca php bin chng duy vt; quy lut ny vch ra ngun gc, ng lc c bn, ph bin ca mi qu trnh vn ng v pht trin. a. Khi nim mu thun v cc tnh cht chung ca mu thun - Khi nim mu thun: Quan im siu hnh: coi mu thun l ci i lp phn lgic, khng c s thng nht, khng c s chuyn ha bin chng gia cc mt i lp. Ngc li, php bin chng quan nim, mu thun ch mi lin h thng nht v u tranh, chuyn ha gia cc mt i lp ca mi s vt, hin tng hoc gia cc s vt, hin tng vi nhau. - Nhn t to thnh mu thun l mt i lp. Mt i lp l khi nim dng ch nhng mt, nhng thuc tnh, nhng khuynh hng vn ng tri ngc nhau nhng l iu kin, tin tn ti ca nhau. V d: in tch m v in tch dng trong mt nguyn t, ng ha v d ha ca mt c th sng, sn xut v tiu dng trong hot ng kinh t... - Tnh cht chung ca mu thun: + Tnh khch quan v ph bin: bt k s vt, hin tng no trong t nhin, x hi v t duy cng tn ti, vn ng trn c s cc mu thun ni ti ca cc mt i lp ca n hoc gia n vi cc s vt, hin tng khc.

23

Bi ging mn NLMLN 10_2009

+ Tnh a dng, phong ph ca mu thun: mi s vt, hin tng, qu trnh u c th bao hm nhiu loi mu thun khc nhau, biu hin khc nhau trong nhng iu kin lch s c th khc nhau; gi v tr vai tr khc nhau i vi s tn ti, vn ng, pht trin ca s vt. l mu thun bn trong, mu thun bn ngoi, c bn v khng c bn, ch yu v th yu, i khng v khng i khng...Trong cc lnh vc khc nhau cng tn ti nhng mu thun vi nhng tnh cht khc nhau to nn tnh phong ph trong s biu hin ca mu thun. b. Qu trnh vn ng ca mu thun S thng nht, u tranh v chuyn ha gia cc mt i lp Khi nim thng nht ca cc mt i lp dng ch s lin h, rng buc, khng tch ri nhau, quy nh ln nhau ca cc mt i lp, mt ny ly mt kia lm tin tn ti. Xt v phng din no gia cc mt i lp bao gi cng c mt s yu t ging nhau. S thng nht ca cc mt i lp bao hm s ng nht ca n. Khi nim s u tranh gia cc mt i lp dng ch khuynh hng tc ng qua li, bi tr, ph nh nhau ca cc mt i lp. Hnh thc u tranh ca cc mt i lp rt phong ph ty thuc vo tnh cht, mi quan h v iu kin c th ca s vt, hin tng. Qu trnh thng nht v u tranh ca cc mt i lp tt yu dn n s chuyn ha gia chng. S chuyn ha ca cc mt i lp din ra ht sc phong ph, a dng ty thuc vo tnh cht ca cc mt i lp cng nh ty thuc vo nhng iu kin lch s c th. Trong s thng nht v u tranh gia cc mt i lp, s u tranh gia chng l tuyt i, s thng nht gia chng l tng i, c iu kin, tm thi; trong s thng nht c s u tranh, u tranh trong tnh thng nht ca chng. Vai tr ca mu thun i vi qu trnh vn ng v pht trin ca s vt: S lin h, tc ng v chuyn ha gia cc mt i lp l ngun gc, ng lc ca s vn ng v pht trin trong th gii. S pht trin l mt cuc u tranh gia cc mt i lp. c. ngha phng php lun

24

Bi ging mn NLMLN 10_2009

V mu thun c tnh khch quan, tnh ph bin v l ngun gc, ng lc ca s vn ng, pht trin do vy trong nhn thc v thc tin cn phi tn trng mu thun, pht hin mu thun, phn tch y cc mt i lp, nm c ngun gc, bn cht, khuynh hng ca s vn ng pht trin. V mu thun c tnh a dng, phong ph do trong vic nhn thc v gii quyt mu thun cn phi c quan im lch s c th tc l bit phn tch c th tng loi mu thun v phng php gii quyt ph hp. Trong qu trnh hot ng nhn thc v thc tin, cn phn bit ng vai tr, v tr ca cc loi mu thun trong tng hon cnh, iu kin nht nh; nhng c im ca mu thun tm ra phng php gii quyt tng loi mu thun mt cch ng n nht. 3. Quy lut ph nh ca ph nh Quy lut ph nh ca ph nh, th hin khuynh hng c bn ph bin ca mi vn ng, pht trin din ra trong cc lnh vc t nhin, x hi v t duy; l khuynh hng vn ng, pht trin ca s vt thng qua nhng ln ph nh bin chng, to thnh hnh thc mng tnh chu k ph nh ca ph nh. a. Khi nim ph nh, ph nh bin chng Khi nim ph nh v ph nh bin chng: Ph nh l khi nim ch s mt i ca s vt ny, s ra i ca s vt khc. Ph nh bin chng l s ph nh to ra iu kin, tin cho qu trnh pht trin ca s vt. Vi t cch khng ch l hc thuyt v s bin i ni chung m cn bn l hc thuyt v s pht trin, php bin chng duy vt ch trng phn tch khng phi s ph nh ni chung m cn bn l s ph nh bin chng. Hai c trng c bn ca ph nh bin chng l tnh khch quan v tnh k tha. Tnh khch quan: Ph nh bin chng c tnh khch quan v nguyn nhn ca s ph nh nm trong chnh bn thn s vt, hin tng; l kt qu tt yu ca ca qu trnh u tranh gii quyt mu thun bn trong bn thn s vt. Ph nh bin chng l s ph nh t thn.

25

Bi ging mn NLMLN 10_2009

Tnh k tha: Ph nh bin chng c tnh k tha nhng nhn t hp quy lut v loi b cc nhn t phn quy lut. Ph nh bin chng khng phi l ph nh sch trn ci c m tri li ci mi ra i trn c s nhng ht nhn hp l ca ci c pht trin thnh ci mi, to nn tnh lin tc ca s pht trin. b. Ph nh ca ph nh Ph nh bin chng c vai tr to ln i vi cc qu trnh vn ng, pht trin: Ph nh bin chng l dy chuyn v tn. Trong qu trnh vn ng, pht trin, khng c s vt, hin tng no tn ti vnh vin. S vt ra i, tri qua nhng giai on nht nh ri tr thnh li thi v b thay th bi s vt mi tin b hn. S vt mi ny n lt n cng s tr thnh li thi v b thay th bi s vt mi khc. S pht trin l qu trnh v tn khng c s ph nh cui cng. Qua mi ln ph nh, s vt loi b c nhng yu t lc hu, li thi, tch ly nhng yu t mi, tin b hn. Do , s pht trin thng qua ph nh bin chng l qu trnh i ln t thp n cao, t n gin n phc tp, t cha hon thin n hon thin. Hnh thc ph nh ca ph nh ca cc qu trnh vn ng, pht trin: Tnh cht chu k ca cc qu trnh pht trin thng din ra theo hnh thc xoy c, cng l tnh cht ph nh ca ph nh. Theo tnh cht ny, mi chu k pht trin ca s vt thng tri qua hai ln ph nh c bn vi ba hnh thi tn ti ch yu ca n, trong hnh thi cui mi chu k lp li nhng c trng c bn ca hnh thi ban u nhng trn c s cao hn v trnh pht trin nh k tha c nhng nhn t tch cc v loi b c nhng nhn t tiu cc qua hai ln ph nh. Quy lut ph nh ca ph nh khi qut tnh cht chung, ph bin ca s pht trin: khng phi l s pht trin theo ng thng m theo hnh thc xoy c, th hin tnh cht bin chng ca s pht trin, l tnh k tha, tnh lp li v tnh tin ln. Tm li, ni dung c bn ca quy lut ph nh ca ph nh trong php bin chng duy vt phn nh mi quan h bin chng gia ci ph nh v ci khng nh trong qu trnh pht trin ca s vt. Ph nh bin chng l iu kin cho s pht trin, ci mi ra i l kt qu ca s k tha nhng ni dung tch cc t trong s vt c, pht huy n trong s vt mi v to nn tnh chu k ca s pht trin. Nhn xt v
26
Bi ging mn NLMLN 10_2009

vai tr ca quy lut ny, Ph.ngghen khng nh: Ph nh ci ph nh l g? L mt quy lut v cng ph bin v chnh v vy m c mt tm quan trng v c tc dng v cng to ln v s pht trin ca t nhin, ca lch s v t duy. c. ngha phng php lun Quy lut ph nh ca ph nh l c s nhn thc mt cch ng n v xu hng vn ng, pht trin ca s vt, hin tng. Qu trnh din ra khng phi theo ng thng m l con ng quanh co, phc tp, gm nhiu giai on, nhiu qu trnh khc nhau. Tuy nhin, tnh a dng v phc tp ca qu trnh pht trin ch l s biu hin ca khuynh hng chung, khuynh hng tin ln theo quy lut. Do , cn phi nm c bn cht, c im, cc mi lin h ca s vt, hin tng xc nh phng thc, bin php tc ng thch hp thc y s pht trin. Trong th gii khch quan, ci c tt yu s b thay th bi ci mi, l s vn ng c tnh quy lut nhng cng cn pht huy vai tr ca nhn t ch quan thc y s thay th , khc phc t tng trng ch, li, bo th, km hm s ra i ca ci mi. Cn phi c quan im bin chng trong qu trnh k tha s pht trin. Quan im i hi khng c ph nh hon ton ci c tc ph nh sch trn nhng cng khng c k tha ton b ci c m phi k tha cc yu t hp l ca ci c cho s pht trin ca ci mi, tc l k tha mt cch khoa hc.
V. L LUN NHN THC DUY VT BIN CHNG

1. Thc tin, nhn thc v vai tr ca thc tin vi nhn thc Trong ch ngha Mc-Lnin, l lun nhn thc l mt ni dung c bn ca php bin chng; l l lun nhn thc duy vt bin chng, tc hc thuyt v kh nng nhn thc ca con ngi i vi th gii khch quan thng qua hot ng thc tin; l gii bn cht, con ng v quy lut chung ca qu trnh con ngi nhn thc chn l, nhn thc hin thc khch quan nhm phc v hot ng thc tin ca con ngi, a. Thc tin v cc hnh thc c bn ca thc tin Thc tin l ton b hot ng vt cht c mc ch, mang tnh lch s -x hi ca con ngi nhm ci bin t nhin v x hi. Khc vi cc hot ng khc hot ng thc tin l hot ng m con ngi s dng nhng cng c vt cht tc ng vo nhng i tng vt cht lm bin i chng theo mc ch ca mnh. l hot
27
Bi ging mn NLMLN 10_2009

ng c trng v bn cht ca con ngi. Hot ng thc tin bao gi cng l hot ng vt cht mang tnh sng to, c mc ch v tnh lch s - x hi. Cc hnh thc c bn ca thc tin Thc tin biu hin rt a dng vi nhiu hnh thc, song c ba hnh thc c bn l: Hot ng sn xut vt cht: L hot ng c bn, u tin ca thc tin. y l hot ng m con ngi s dng cng c lao ng tc ng vo gii t nhin to ra ca ci vt cht, cc iu kin cn thit duy tr v pht trin con ngi v x hi. Hot ng chnh tr x hi: l hot ng ca cc cng ng ngi, cc t chc khc nhau trong x hi nhn ci bin nhng quan h chnh tr x hi. Thc y x hi pht trin. Hot ng khoa hc: l hnh thc c bit ca hot ng thc tin, c tin hnh trong nhng iu kin do con ngi to ra nhm xc nh nhng quy lut bin i, pht trin ca i tng nghin cu. Hot ng ny c vai tr rt quan trng trong s pht trin ca x hi. Mi hnh thc hot ng thc tin c chc nng khc nhau nhng c mi quan h cht ch, tc ng qua li vi nhau, trong hot ng sn xut vt cht l quan trng nht, quyt nh cc hot ng thc tin khc. b. Nhn thc v cc trnh nhn thc - Nhn thc l mt qu trnh phn nh tch cc, t gic v sng to th gii khch quan vo b c con ngi trn c s thc tin, nhm sng to ra nhng tri thc v th gii khch quan . Quan nim trn y v nhn thc xut pht t cc nguyn tc c bn sau: Mt l, tha nhn th gii vt cht tn ti khch quan, c lp vi thc con ngi v con ngi c th nhn thc c th gii khch quan y. Hai l, tha nhn con ngi c kh nng nhn thc c th gii khch quan; coi nhn thc l s phn nh th gii khch quan vo trong b c ca con ngi, l hot ng tm hiu khch th ca ch th; tha nhn khng c ci g l khng th nhn thc c m ch c nhng ci con ngi cha nhn thc c.

28

Bi ging mn NLMLN 10_2009

Ba l, khng nh s phn nh l qu trnh bin chng, tch cc, t gic v sng to v i t thp n cao (cha bit n bit, bit t n bit nhiu, cha ton din su sc n ton din su sc...) - Cc trnh nhn thc Nhn thc l mt qu trnh vi cc trnh nhn thc khc nhau, cng l qu trnh i t nhn thc kinh nghim n trnh nhn thc l lun; t nhn thc thng thng n trnh nhn thc khoa hc. Nhn thc kinh nghim: L trnh nhn thc hnh thnh t s quan st trc tip cc s vt, hin tng trong gii t nhin, x hi hay trong cc th nghim khoa hc. Kt qu ca nhn thc kinh nghim l tri thc kinh nghim bao gm c tri thc kinh nghim thng thng v tri thc kinh nghim khoa hc. Hn ch ca nhn thc kinh nghim l ch dng li s m t s vt do ch em li nhng hiu bit v cc mt ring r, b ngoi, ri rc, cha phn nh c bn cht v quy lut ca s vt, hin tng. Nhn thc l lun: L trnh nhn thc gin tip, tru tng, c tnh h thng trong vic khi qut bn cht, quy lut ca cc s vt, hin tng. Nhn thc kinh nghim v nhn thc l lun l hai giai on nhn thc khc nhau, c mi quan h bin chng vi nhau, trong nhn thc kinh nghim l c s ca nhn thc l lun. Nhn thc l lun khng hnh thnh mt cch t pht, trc tip do n c th i trc nhng d kin kinh nghim, hng dn s hnh thnh nhng tri thc kinh nghim c gi tr, la chn kinh nghim hp l phc v cho hot ng thc tin. Nhn thc thng thng: l loi nhn thc c hnh thnh mt cch t pht, trc tip t trong hot ng hng ngy ca con ngi. Nhn thc thng thng phn nh s vt, hin tng xy ra vi tt c nhng c im chi tit, c th v vi sc thi khc nhau ca s vt do mang tnh phong ph, nhiu v, gn lin vi quan nim sng hng ngy. V th n c vai tr chi phi thng xuyn hot ng ca con ngi trong x hi.

29

Bi ging mn NLMLN 10_2009

Nhn thc khoa hc: l loi nhn thc c hnh thnh mt cch t gic v gin tip t s phn nh c im bn cht, nhng quan h tt yu ca i tng nghin cu. Nhn thc khoa hc va c tnh khch quan, va c tnh tru tng, khi qut, h thng di hnh thc cc khi nim, cc phm tr v quy lut khoa hc. nhn thc khoa hc, con ngi phi s dng mt h thng cc phng php nghin cu v c din t bng c ngn ng thng thng v thut ng khoa hc. Nhn thc khoa hc c vai tr to ln trong hot ng thc tin, nht l trong thi i cch mng khoa hc cng ngh hin i. Nhn thc thng thng v nhn thc khoa hc l hai bc thang khc nhau v cht ca qu trnh nhn thc nhm t ti cc tri thc chn thc. Gia chng c lin h cht ch vi nhau: nhn thc thng thng l c s cho nhn thc khoa hc ngc li khi t n trnh nhn thc khoa hc n li tc ng tr li nhn thc thng thng, lm cho nhn thc thng thng pht trin. c. Vai tr ca thc tin vi nhn thc i vi nhn thc, thc tin ng vai tr l c s, ng lc, mc ch ca nhn thc v l tiu chun chn l, kim tra tnh chn l ca qu trnh nhn thc. Thc tin l c s v mc ch ca nhn thc Thc tin l im xut pht trc tip ca nhn thc, ra nhu cu, nhim v, cch thc v khuynh hng vn ng v pht trin ca nhn thc. Hot ng thc tin ca con ngi nhm bin i t nhin v x hi ca con ngi lm cho cc i tng t nhin v x hi bc l ra nhng thuc tnh, nhng mi lin h v quan h khc nhau gia chng, em li nhng ti liu cho nhn thc, gip cho nhn thc nm bt c bn cht, cc quy lut vn ng ca th gii, trn c s m hnh thnh cc l thuyt khoa hc. Ph. ngghen vit: T trc ti nay, khoa hc t nhin cng nh trit hc hon ton coi thng nh hng ca hot ng con ngi i vi t duy ca h. Hai mn y mt mt ch bit c t nhin, mt khc ch bit c t tng. Nhng chnh vic ngi ta bin i gii t nhin, ch khng phi ch mt mnh gii t nhin, vi tnh cch gii t nhin, l c s ch yu nht v trc tip nht ca t duy con ngi, v tr tu con ngi pht trin song song vi vic ngi ta hc ci bin t nhin(1).
30
Bi ging mn NLMLN 10_2009

Thc tin l mc ch ca nhn thc: Nhn thc khng phi nhn thc m phc v cho hot ng thc tin ci bin t nhin v x hi. Trong lch s trit hc c khuynh hng cho rng trit hc v trit hc, khoa hc v khoa hc, ngh thut v ngh thut. Quan im trit hc Mc-Lnin khng nh rng trit hc, khoa hc, ngh thut u nhm phc v cho cuc sng con ngi. Thc tin l ng lc thc y qu trnh vn ng, pht trin ca nhn thc. Thc tin ra mc ch v nhu cu cho nhn thc, thc y nhn thc pht trin. Thc tin lm ny sinh mu thun, i hi phi pht trin nhn thc mi gii quyt c. Nh c hot ng thc tin m con ngi ch to nhng phng tin k thut s dng trong nhn thc khoa hc. Ph. ngghen vit: Khi x hi c nhu cu v k thut th nhu cu ny thc y khoa hc hn mi trng i hc(2). Thc tin l tiu chun kim nghim tnh chn l trong qu trnh pht trin nhn thc. Thc tin l thc o gi tr ca nhng tri thc t c trong nhn thc ng thi thc tin khng ngng b sung, hon thin, iu chnh, sa cha, hon chnh v pht trin nhn thc. Tnh thng nht bin chng gia thc tin v nhn thc: c th hin ch thc tin l xut pht im ca nhn thc, quyt nh s hnh thnh v pht trin ca nhn thc, l ni th nghim v kim nghim tnh ng n ca nhn thc; ngc li nhn thc, nht l nhn thc l lun, nhn thc khoa hc khi n phn nh ng bn cht v quy lut vn ng ca s vt, hin tng c th gip con ngi thng qua nhn thc ca mnh m xc nh cc bin php cn thit thc y s pht trin ca thc tin. Vai tr ca thc tin i vi nhn thc i hi chng ta phi lun lun qun trit quan im thc tin. Quan im ny yu cu vic nhn thc phi xut pht t thc tin, da trn c s thc tin, coi trng cng tc tng kt thc tin. Nghin cu l lun phi lin h vi thc tin, trnh bnh gio iu, duy ch, quan liu nhng ng thi cng khng c tuyt i ha thc tin ri vo ch ngha thc dng v kinh nghim ch ngha. Nguyn tc thng nht gia thc tin vi l lun phi l nguyn tc c bn trong hot ng thc tin v hot ng l lun. L lun khng c thc tin lm c s v tiu chun xc nh chn l ca n l l lun sung, ngc li thc tin khng c l lun khoa hc soi sng s tr thnh thc tin m qung.
31
Bi ging mn NLMLN 10_2009

2. Con ng bin chng ca s nhn thc chn l a. Quan im ca V.I.Lnin v con ng bin chng ca s nhn thc chn l Trong tc phm Bt k trit hc, V.I.Lnin khi qut con ng bin chng ca s nhn thc chn l nh sau: T trc quan sinh ng n t duy tru tng, v t t duy tru tng n thc tin - l con ng bin chng ca s nhn thc chn l, nhn thc hin thc khch quan. Giai on t nhn thc cm tnh n nhn thc l tnh. Nhn thc cm tnh l giai on m u ca qu trnh nhn thc. l giai on nhn thc m con ngi trong hot ng thc tin s dng cc gic quan tin hnh phn nh cc s vt khch quan, mng tnh cht c th, cm tnh vi nhng biu hin phong ph ca n trong mi quan h vi s quan st ca con ngi. Do vy, trong giai on ny con ngi mi ch phn nh c ci hin tng, biu hin bn ngoi ca s vt m cha phn nh c ci bn cht, quy lut, nguyn nhn ca hin tng. Nhn thc cm tnh c thc hin qua ba hnh thc c bn l: cm gic, tri gic v biu tng: Cm gic ca con ngi v s vt khch quan l hnh nh s khai nht, n gin nht ca qu trnh nhn thc nhng nu khng c n th s khng c bt c nhn thc no v s vt khch quan. Cm gic l hnh nh ch quan ca th gii khch quan, l c s hnh thnh tri gic. Tri gic l s phn nh tng i ton vn ca con ngi v nhng biu hin ca s vt khch quan, c th, cm tnh; n c hnh thnh trn c s lin kt, tng hp nhng cm gic v s vt . Tri gic l hnh thc nhn thc cao hn cm gic, y hn, phong ph hn v s vt nhng vn ch l s phn nh i vi nhng biu hin b ngoi ca s vt. Biu tng l s ti hin hnh nh v s vt khch quan vn c phn nh bi cm gic v tri gic, l hnh thc phn nh cao nht v phc tp nht ca giai on nhn thc cm tnh, l bc qu t nhn thc cm tnh sang nhn thc l tnh, l tin ca s tru tng ha ca giai on nhn thc l tnh.

32

Bi ging mn NLMLN 10_2009

Nhn thc l tnh l tnh l giai on cao hn ca qu trnh nhn thc, l s phn nh gin tip, tru tng v khi qut nhng thuc tnh, nhng c im bn cht ca s vt khch quan. y l giai on nhn thc thc hin chc nng quan trng nht l tch ra v nm ly ci bn cht, c tnh quy lut ca cc s vt, hin tng. Nhn thc l tnh c thc hin thng qua ba hnh thc c bn l khi nim, phn on v suy l. Khi nim l hnh thc c bn ca nhn thc l tnh, phn nh nhng c tnh bn cht ca s vt. S hnh thnh khi nim l kt qu cuae s khi qut, tng hp cc c im, thuc tnh ca s vt hay mt lp cc s vt. N l c s hnh thnh nn nhng phn on trong qu trnh con ngi t duy v s vt khch quan. Phn on l hnh thc c bn ca nhn thc l tnh c hnh thnh thng qua vic lin kt cc khi nim li vi nhau theo phng thc khng nh hay ph nh mt c im, mt thuc tnh no ca i tng nhn thc. Theo trnh ca nhn thc c th chia thnh: phn on n nht, phn on c th, phn on ph bin. Phn on ph bin l hnh thc phn nh th hin s bao qut rng ln nht v thc ti khch quan. Suy l l hnh thc c bn ca nhn thc l tnh c hnh thnh trn c s lin kt cc phn on nhm rt ra tri thc mi v s vt. iu kin c bt c mt suy l no l phi trn c s nhng tri thc c di dng nhng phn on, ng thi tun theo cc quy tc lgic ca cc loi hnh suy lun: suy lun quy np (i t ci ring n ci chung), suy lun din dch (i t ci chung n ci ring, ci c th). Mi quan h gia nhn thc cm tnh , nhn thc l tnh vi thc tin. Nhn thc cm tnh v nhn thc l tnh u l nhng nc thang hp thnh chu trnh nhn thc, chng thng din ra en xen vo nhau nhng c chc nng, nhim v khc nhau: Nhn thc cm tnh gn lin vi thc tin, vi s tc ng ca khch th cm tnh, l c s cho nhn thc l tnh. Nhn thc l tnh c tnh khi qut cao nh hiu c bn cht, quy lut vn ng ca s vt, gip cho nhn thc cm tnh c c s nh hng ng v tr nn su sc hn.
33
Bi ging mn NLMLN 10_2009

Nhn thc l tnh mi ch t c nhng tri thc v i tng nhng nhng tri thc c chnh xc hay khng cn phi c s kim nghim ca thc tin, tc l nhn thc nht thit phi quay tr v vi thc tin, dng thc tin o lng tnh chn thc ca nhn thc. Mt khc, mi nhn thc, suy n cng u l xut pht t nhu cu thc tin v tr li phc v thc tin. Tm li, quy lut chung ca qu trnh nhn thc l: t thc tin n nhn thc ti thc tin - ti nhn thc...qu trnh ny khng c im dng cui cng, nh m qu trnh nhn thc t dn ti tri thc ngy cng y hn, ng n hn, su sc hn v thc ti khch quan. y cng chnh l quan im v tnh tng i ca nhn thc ca con ngi trong qu trnh phn nh thc ti khch quan. Quy lut chung ca nhn thc c ngha quan trng v mt phng php lun, gip chng ta nm c quy lut khch quan ca qu trnh nhn thc ng thi y cng chnh l phng php hc tp, nghin cu khoa hc v hot ng thc tin; hc i i vi hnh; hc lin tc, sut i trnh bnh t mn hoc hi ht trong hot ng nhn thc. b. Chn l v vai tr ca chn l vi thc tin Mi qu trnh nhn thc u sng to ra nhng tri thc, tc nhng hiu bit ca con ngi v thc t khch quan, nhng khng phi mi tri thc u c ni dung ph hp vi thc t khch quan. Thc t lch s chng minh rng nhng tri thc m con ngi t c c nhiu trng hp khng ph hp thm ch hon ton i lp vi thc t khch quan. Khi nim chn l Khi nim chn l c dng ch nhng tri thc c ni dung ph hp vi thc t khch quan m s ph hp c kim tra v chng minh bi thc tin. Theo ngha nh vy, khi nim chn l khng ng nht vi khi nim tri thc v cng khng ng nht vi khi nim gi thuyt (d l nhng gi thuyt khoa hc), ng thi chn l l mt qu trnh. Theo V.I.Lnin s ph hp gia t tng v khch th l mt qu trnh: t tng (= con ngi) khng nn hnh dung chn l di dng ng im, mt bc tranh (hnh nh) n gin, nht nht (l m), khng khuynh hng, khng vn ng. Cc tnh cht ca chn l:
34
Bi ging mn NLMLN 10_2009

Mi chn l u c tnh khch quan, tnh tng i, tnh tuyt i v tnh c th Tnh khch quan ca chn l l ch tnh c lp v ni dung phn nh ca n i vi ch ch quan ca con ngi; ni dung ca tri thc phi ph hp vi thc t khch quan, thuc v th gii khch quan, do th gii khch quan quy nh. Khng nh chn l c tnh khch quan l mt trong nhng im c bn phn bit quan nim v chn l ca ch ngha duy vt bin chng vi ch ngha duy tm v thuyt bt kh tri l nhng hc thuyt ph nhn s tn ti khch quan ca th gii vt cht v ph nhn kh nng ca con ngi nhn thc c th gii . Tnh tuyt i v tnh tng i ca chn l Tnh tuyt i ca chn l l ch tnh ph hp hon ton v y gia ni dung phn nh ca tri thc vi hin thc khch quan. V nguyn tc chng ta c th t n chn l tuyt i v khng c s vt, hin tng no m con ngi hon ton khng th nhn thc c song kh nng li b hn ch bi nhng iu kin c th ca tng th h khc nhau, ca tng thc tin c th v bi iu kin xc nh v khng gian v thi gian ca i tng c phn nh...do chn l c tnh tng i. Tnh tng i ca chn l l tnh ph hp nhng cha hon ton y gia ni dung phn nh ca nhng tri thc t c vi hin thc khch quan m n phn nh m mi ch t c s ph hp tng phn, tng b phn, mt s mt, kha cnh no v trong nhng iu kin nht nh. Chn l tuyt i v chn l tng i khng tn ti tch ri nhau m c s thng nht bin chng vi nhau. Mt mt, chn l tuyt i l tng s ca cc chn l tng i; mt khc trong mi chn l mang tnh tng i bao gi cng cha ng nhng yu t ca tnh tuyt i. Chn l tuyt i v chn l tng i l hai mt ca mt chn l c th. Mt chn l c th va c tnh tuyt i (v nu p dng trong iu kin c th ca n th n lun lun ng v khng bao gi tr thnh sai lm), va c tnh tng i (v n cha y , cha ton din, nu p dng trong iu kin khc th s tr thnh sai lm). Nh vy, khng th c chn l vnh cu, tc chn l bt di bt dch. T duy con ngi trong qu trnh tin ln v cng tn ngy cng tim cn n chn l tuyt i, ch khng bao gi c th t c mt cch y , hon ton.

35

Bi ging mn NLMLN 10_2009

Tnh c th ca chn l l c tnh gn lin v ph hp gia ni dung phn nh vi mt i tng nht nh cng cc iu kin, hon cnh lch s c th. Bt k chn l no cng c gn lin vi nhng iu kin lch s c th, do khng c chn l tru tng, chn l lun lun l c th. Vai tr ca chn l i vi thc tin sinh tn v pht trin, con ngi phi tin hnh cc hot ng thc tin nhng hot ng thc tin ch c th thnh cng v c hiu qu khi con ngi c tri thc ng n v thc t khch quan v vn dng ng n tri thc trong hot ng thc tin do vy, chn l l mt trong nhng iu kin tin quyt m bo s thnh cng v tnh hiu qu ca hot ng thc tin. Mi quan h gia chn l v hot ng trong thc tin l mi quan h song trng trong qu trnh vn ng, pht trin ca c chn l v thc tin. Chn l pht trin nh thc tin nhng thc tin li pht trin nh vn dng ng n nhng chn l m con ngi t c trong hot ng thc tin. ngha phng php lun Quan im bin chng v mi quan h gia chn l v thc tin i hi trong hot ng nhn thc con ngi phi xut pht t thc tin t c chn l, coi chn l l mt qu trnh, ng thi phi thng xuyn t gic vn dng chn l vo hot ng thc tin pht trin thc tin. Coi trng tri thc khoa hc v tch cc vn dng sng to nhng tri thc vo cc hot ng kinh t x hi, nng cao hiu qu ca hot ng thc tin ca con ngi. V thc cht chnh l vic pht huy vai tr ca chn l khoa hc trong hot ng thc tin./.

36

Bi ging mn NLMLN 10_2009