Chng III CH NGHA DUY VT LCH S

I. VAI TR CA SN XUT VT CHT V QUY LUT QUAN H SN XUT PH HP VI TRNH PHT TRIN CA LC LNG SN XUT

1. Sn xut vt cht v vai tr ca n a. Khi nim sn xut vt cht v phng thc sn xut Khi nim sn xut vt cht v cc nhn t c bn ca qu trnh sn xut vt cht Sn xut l mt loi hnh hot ng c trng ca con ngi v x hi loi ngi, bao gm: sn xut vt cht, sn xut tinh thn v sn xut ra bn thn con ngi. Ba qu trnh gn b cht ch vi nhau, tc ng qua li vi nhau, trong sn xut vt cht l c s cho s tn ti v pht trin ca x hi. Theo Ph.ngghen: im khc bit cn bn gia x hi loi ngi vi x hi loi vt l ch: loi vt may lm ch hi lm, trong khi con ngi li sn xut(1). Sn xut vt cht l mt loi hnh hot ng thc tin vi mc ch ci bin cc i tng ca gii t nhin theo nhu cu tn ti, pht trin ca con ngi v x hi. Vi ngha nh vy, sn xut vt cht l mt loi hot ng c tnh khch quan, tnh x hi, tnh lch s v tnh sng to. Bt c qu trnh sn xut no cng gm ba yu t c bn: sc lao ng, i tng lao ng v t liu lao ng: Sc lao ng: l ton b th lc v tr lc ca con ngi c kh nng c vn dng, s dng trong qu trnh sn xut vt cht. Sc lao ng v lao ng l hai khi nim khc nhau nhng c lin quan vi nhau. Lao ng l qu trnh con ngi s dng sc lao ng trong qu trnh sn xut vt cht. Sc lao ng l tin c qu trnh lao ng nhng nu khng c qu trnh lao ng th sc lao ng ch tn ti dng tim nng. i tng lao ng: l nhng tn ti ca gii t nhin m con ngi tc ng vo chng trong qu trnh lao ng. T liu lao ng: l nhng phng tin vt cht m con ngi s dng trong qu trnh lao ng tc ng vo i tng lao ng.
1

Khi nim phng thc sn xut Phng thc sn xut l nhng cch thc m con ngi s dng tin hnh qu trnh sn xut ca x hi nhng giai on lch s nht nh. Mi x hi mi giai on lch s nht nh u c phng thc sn xut ca n vi nhng c im ring. Mi phng thc sn xut u c hai phng din c bn ca n l k thut v kinh t. Phng din k thut ca phng thc sn xut l ch qu trnh sn xut c tin hnh bng cch thc k thut, cng ngh no bin i cc i tng lao ng. Phng din kinh t ca phng thc sn xut l ch qu trnh sn xut c tin hnh vi nhng cch thc t chc kinh t no. Trong cc x hi nng nghip truyn thng, phng thc k thut ch yu ca qu trnh sn xut l cc cng c k thut th cng vi quy m nh v khp kn v phng din kinh t. Ngc li, trong cc x hi hin i, qu trnh sn xut c tin hnh vi phng thc k thut cng nghip v t chc kinh t th trng vi quy m ngy cng m rng. b. Vai tr ca sn xut vt cht v phng thc sn xut i vi s tn ti v pht trin ca x hi Sn xut vt cht gi vai tr quyt nh i vi s tn ti v pht trin ca x hi, l hot ng nn tng lm pht sinh, pht trin nhng mi quan h x hi ca con ngi; n l c s ca s hnh thnh, bin i v pht trin ca x hi loi ngi. Xut pht t nhn t con ngi hin thc C.Mc cho rng, tin u tin ca mi s tn ti ca con ngi v l vic: con ngi ta phi c kh nng sng ri mi c th lm ra lch s. Mun vy con ngi cn c thc n, thc ung, nh , qun o... nhng th ch c th c to ra t sn xut vt cht. Nh vy, hnh vi lch s u tin ca con ngi l vic sn xut ra nhng t liu tha mn nhng nhu cu y, l hot ng c bn ca con ngi, l ci phn bit hot ng ca con ngi vi con vt. tin hnh sn xut vt cht con ngi phi c khng ch c quan h vi t nhin m phi c quan h vi nhau v trn c s nhng quan h sn xut ny m pht sinh cc quan h khc nh: chnh tr, o c, php lut...V vy, trong qu trnh sn xut vt cht con ngi khng nhng lm bin i t nhin, bin i x hi ng thi
2

lm bin i c bn thn mnh. Do , sn xut vt cht khng ngng pht trin tt yu lm cho x hi khng ngng pht trin. S pht trin ca sn xut vt cht quyt nh s bin i, pht trin ca ton b i sng x hi. S vn ng, pht trin ca x hi suy cho cng c nguyn nhn t s pht trin ca nn sn xut x hi. Do , gii thch v gii quyt cc vn ca i sng x hi th phi xut pht t thc trng sn xut vt cht ca x hi. Lch s pht trin ca x hi l lch s pht trin ca cc phng thc sn xut t thp n cao. Suy cho cng ci phn bit cc thi i kinh t khng phi ch n sn xut ra ci g m l n c tin hnh bng cch no v vi cng c g. Quan im v vai tr quyt nh ca phng thc sn xut i vi trnh pht trin ca sn xut v x hi l c s gii thch s pht trin ca lch s nhn loi, chnh l lch s pht trin thay th ca phng thc sn xut. S thay th v pht trin ca cc phng thc sn xut phn nh xu hng tt yu khch quan ca qu trnh pht trin x hi loi ngi t trnh thp n trnh cao. S thay th ca phng thc sn xut ny bng phng thc sn xut khc c th din ra theo quy lut pht trin tun t hoc nhy vt, b qua mt phng thc sn xut no trong nhng iu kin nht nh, hoc c th c s an xen gia cc phng thc sn xut trong nhng giai on nht nh to nn tnh phong ph, a dng v con ng pht trin ca cc dn tc trong lch s. Nhn thc c vai tr ca sn xut vt cht i vi s tn ti v pht trin ca x hi. Trn c s trong nhn thc l c s gip cho chng ta nhn thc c rng, mi hot ng thc tin v nhn thc phi da trn nn tng sn xut vt cht. S bin i ca phng thc sn xut quyt nh s bin i, pht trin ca x hi do thc y x hi pht trin cn phi thc y s pht trin ca phng thc sn xut. Qu trnh vn ng, pht trin, thay th ca phng thc sn xut trong lch s l qu trnh phong ph, a dng do cc dn tc phi ty thuc vo iu kin lch s c th la chn con ng pht trin ring ca mnh, ph hp vi quy lut vn ng khch quan ca lch s. 2. Quy lut quan h sn xut ph hp vi trnh pht trin ca lc lng sn xut.
3

a. Khi nim lc lng sn xut v quan h sn xut Lc lng sn xut v cc yu t c bn cu thnh lc lng sn xut Lc lng sn xut l ton b cc nhn t vt cht, k thut ca qu trnh sn xut, chng tn ti trong mi quan h bin chng vi nhau to ra sc sn xut lm ci bin cc i tng trong qu trnh sn xut, tc l to ra nng lc thc tin lm bin i cc i tng vt cht ca gii t nhin theo nhu cu nht nh ca con ngi v x hi. Lc lng sn xut bao gm: Ngi lao ng (nh nng lc, k nng, tri thc...) v cc t liu sn xut (gm i tng lao ng v t liu lao ng) trong nhn t ngi lao ng gi vai tr quyt nh. S d nh vy l v suy n cng cc t liu sn xut ch l sn phm lao ng ca con ngi, ng thi gi tr v hiu qu thc t ca cc t liu sn xut ph thuc vo trnh s dng ca ngi lao ng. Trong t liu sn xut, nhn t cng c lao ng do con ngi sng to ra phn nh r nht trnh pht trin ca lc lng sn xut. Ngy nay, vi s pht trin v ng dng nhanh chng nhng thnh tu ca khoa hc, k thut v cng ngh hin i vo qu trnh sn xut lm cho cc tri thc khoa hc k thut tr thnh lc lng sn xut trc tip, thc y s pht trin v chuyn t nn kinh t cng nghip sang nn kinh t tri thc. Lc lng sn xut phn nh quan h gia con ngi vi gii t nhin trong qu trnh sn xut. Lc lng sn xut l nhn t c bn, tt yu to thnh ni dung vt cht ca qu trnh sn xut. Th nhng, ch c lc lng sn xut vn cha th din ra qu trnh sn xut hin thc. qu trnh sn sn xut din ra cn phi c nhng quan h sn xut ng vai tr l hnh thc kinh t ca qu trnh sn xut y. Quan h sn xut l quan h kinh t gia ngi v ngi trong qu trnh sn xut. Quan h sn xut bao gm: quan h s hu i vi t liu sn xut, quan h trong t chc qun l sn xut v quan h phn phi sn phm. Nhng quan h sn xut ny tn ti trong mi quan h thng nht v chi phi, tc ng ln nhau, trong quan h s hu t liu sn xut gia vai tr quyt nh. b. Mi quan h bin chng gia lc lng sn xut v quan h sn xut

Mi quan h gia lc lng sn xut vi quan h sn xut l mi quan h thng nht bin chng trong lc lng sn xut quyt nh quan h sn xut v quan h sn xut tc ng tr li lc lng sn xut. Lc lng sn xut v quan h sn xut l hai mt c bn, tt yu ca qu trnh sn xut, trong lc lng sn xut l ni dung vt cht ca qu trnh sn xut, cn quan h sn xut l hnh thc kinh t ca qu trnh . Trong qu trnh sn xut, khng th c s kt hp cc yu t sn xut din ra bn ngoi nhng hnh thc kinh t nht nh; ngc li cng khng c qu trnh sn xut no li c th din ra ch vi nhng quan h sn xut m khng c ni dung vt cht ca n. Lc lng sn xut v quan h sn xut tn ti trong tnh quy nh ln nhau, thng nht vi nhau. Mi quan h thng nht gia lc lng sn xut v quan h sn xut tun theo nguyn tc khch quan: quan h sn xut ph thuc vo thc trng pht trin ca lc lng sn xut trong mi giai on lch s nht nh. Vai tr quyt nh ca lc lng sn xut i vi quan h sn xut c th hin ch: - Lc lng sn xut th no th quan h sn xut phi th y tc l quan h sn xut phi ph hp vi trnh pht trin ca lc lng sn xut. - Khi lc lng sn xut bin i quan h sn xut sm mun cng phi bin i theo. - Lc lng sn xut quyt nh c ba mt ca quan h sn xut tc l quyt nh c v ch s hu, c ch t chc qun l v phng thc phn phi sn phm. Tuy nhin, quan h sn xut vi t cch l hnh thc kinh t ca qu trnh sn xut lun c tc ng tr li lc lng sn xut. S tc ng ny din ra theo c hai chiu hng tch cc v tiu cc, iu ph thuc vo tnh ph hp hay khng ph hp ca quan h sn xut vi thc trng ca lc lng sn xut. - Nu quan h sn xut ph hp vi lc lng sn xut s to ra tc ng tch cc, thc y v to iu kin cho lc lng sn xut pht trin. - Nu khng ph hp s to ra tc ng tiu cc, tc l km hm s pht trin ca lc lng sn xut. Mi quan h gia lc lng sn xut v quan h sn xut l mi quan h thng nht c bao hm kh nng chuyn ha thnh cc mt i lp v pht sinh mu thun.
5

Lc lng sn xut v quan h sn xut thng nht vi nhau trong mt phng thc sn xut, to nn s n nh tng i, m bo s tng thch gia lc lng sn xut v quan h sn xut, to iu kin cho sn xut pht trin. Lc lng sn xut khng ngng bin i, pht trin, to ra kh nng ph v s thng nht gia lc lng sn xut vi quan h sn xut lm xut hin nhu cu khch quan phi ti thit lp quan h thng nht gia chng theo nguyn tc quan h sn xut phi ph hp vi yu cu pht trin ca lc lng sn xut. S vn ng ca mu thun ny tun theo quy lut t s thay i v lng thnh s thay i v cht v ngc li, quy lut ph nh ca ph nh, khin cho qu trnh pht trin ca sn xut x hi va din ra vi tnh cht tim tin, tun t li va c tnh nhy vt vi nhng bc t bin, k tha v vt qua ca n trnh trnh ngy cng cao hn. S vn ng ca mu thun bin chng gia lc lng sn xut v quan h sn xut l ngun gc v ng lc c bn ca s vn ng, pht trin cc phng thc sn xut. N l c s gii thch mt cch khoa hc v ngun gc su xa ca ton b hin tng x hi v s bin ng trong i sng chnh tr, vn ha ca x hi.
II. BIN CHNG CA C S H TNG V KIN TRC THNG TNG

1. Khi nim c s h tng v kin trc thng tng a. Khi nim, kt cu c s h tng Khi nim c s h tng dng ch ton b nhng quan h sn xut ca mt x hi trong s vn ng hin thc ca chng hp thnh c cu kinh t ca x hi . C s h tng ca x hi, trong s vn ng ca n, c to nn bi c ba loi hnh quan h sn xut: Quan h sn xut thng tr, quan h sn xut tn d v quan h sn xut mi tn ti di hnh thc mm mng, i biu cho s pht trin ca x hi tng lai, trong quan h sn xut thng tr chim a v ch o, chi phi cc quan h sn xut khc, nh hng s pht trin ca i sng kinh t x hi v gi vai tr l c trng cho ch kinh t ca mt x hi nht nh. S tn ti ca ba loi hnh quan h sn xut cu thnh c s h tng ca mt x hi phn nh tnh cht vn ng, pht trin lin tc ca lc lng sn xut vi cc tnh cht: k tha, v pht trin. H thng quan h sn xut hin thc ca mt x hi ng vai tr hai mt: mt mt l hnh thc kinh t cho s pht trin ca lc lng sn xut v mt khc vi cc
6

quan h chnh tr x hi, n ng vai tr l c s hnh thnh kt cu kinh t, lm c s cho s thit lp h thng kin trc thng tng ca x hi . b. Khi nim kin trc thng tng Khi nim kin trc thng tng dng ch ton b h thng kt cu cc hnh thi thc x hi cng vi cc thit ch chnh tr-x hi tng ng, c hnh thnh trn mt c s h tng nht nh. Kin trc thng tng ca mi x hi l mt kt cu phc tp. T gic chung nht c th thy kin trc thng tng ca mt x hi bao gm: h thng cc hnh thi thc x hi (hnh thi thc chnh tr, php quyn, tn gio...) v cc thit ch chnh tr x hi tng ng ca chng (nh nc, ng, gio hi...) Trong x hi c giai cp, hnh thi thc chnh tr v php quyn cng h thng thit ch, t chc chnh ng v nh nc l hai thit ch, t chc quan trng nht trong h thng kin trc thng tng ca x hi. Nh nc l mt b my quyn lc v thc thi quyn lc c bit trong x hi c giai cp i khng. - V danh ngha, nh nc l h thng t chc i biu cho quyn lc chung ca x hi qun l, iu khin hot ng ca x hi v cng dn, thc hin chc nng chnh tr v chc nng x hi, chc nng i ni v i ngoi ca quc gia. - V thc cht nh nc l cng c quyn lc thc hin chuyn chnh giai cp ca giai cp thng tr, tc l giai cp nm gi t liu sn xut ch yu ca x hi, n chnh l ch th thc s ca quyn lc nh nc. 2. Quan h bin chng gia c s h tng v kin trc thng tng C s h tng v kin trc thng tng l hai phng din c bn ca i sng x hi l phng din kinh t v phng din chnh tr - x hi, chng c quan h thng nht bin chng vi nhau, tc ng ln nhau trong c s h tng ng vai tr quyt nh i vi kin trc thng tng; kin trc thng tng c s tc ng tr li c s h tng sn sinh ra n. a. Vai tr quyt nh ca c s h tng i vi kin trc thng tng Vai tr quyt nh ca c s h tng i vi kin trc thng tng c th hin trn nhiu phng din:
7

C s h tng quyt nh ni dung v tnh cht ca kin trc thng tng; ni dung v tnh cht ca kin trc thng tng l s phn nh i vi c s h tng. Tng ng vi mt c s h tng s sn sinh ra mt kin trc thng tng ph hp, c tc dng bo v c s h tng . C s h tng quyt nh s bin i ca kin trc thng tng; nhng bin i trong c s h tng to ra nhu cu khch quan phi c s bin i trong kin trc thng tng; do s bin i ca kin trc thng tng l s phn nh i vi s bin i ca c s h tng. Tnh cht ph thuc ca kin trc thng tng vo c s h tng c nguyn nhn t vai tr quyt nh ca kinh t i vi ton b cc lnh vc hot ng ca x hi. b. Vai tr tc ng tr li ca kin trc thng tng i vi c s h tng Vi t cch l cc hnh thc phn nh v c xc lp do nhu cu ca pht trin kinh t, cc yu t thuc kin trc thng tng c v tr c lp tng i ca n v thng xuyn c vai tr tc ng tr li c s h tng ca x hi. S tc ng ca kin trc thng tng vi c s h tng c th thng qua nhiu phng thc, hnh thc ty thuc vo bn cht ca mi nhn t trong kin trc thng tng, ph thuc vo vai tr, v tr ca n v nhng iu kin c th. Trong iu kin kin trc thng tng c yu t nh nc th phng thc v hnh thc tc ng ca cc yu t khc ti c s kinh t phi thng qua nhn t nh nc v php lut mi thc s pht huy vai tr thc t ca n. Nh nc l nhn t tc ng trc tip v mnh m nht ti c s h tng kinh t ca x hi S tc ng ca kin trc thng tng i vi c s h tng theo nhiu xu hng v mc tiu, thm ch cc xu hng khng ch khc nhau m cn c th i lp nhau, iu phn nh tnh cht mu thun li ch ca cc giai cp, cc tng lp x hi khc nhau. S tc ng ca kin trc thng tng i vi c s h tng c th din ra theo xu hng tch cc hoc tiu cc. Khi cc yu t ca kin trc thng tng ph hp vi nhu cu khch quan ca s pht trin kinh t n s to ra tc ng tch cc thc y s pht trin kinh t, ngc li nu cc yu t ca kin trc thng tng khng ph hp n s km hm, ph hoi s pht trin kinh t. Tuy nhin, d kin trc thng tng c
8

tc ng nh th no ti c s h tng th n cng khng th gi vai tr quyt nh c s h tng ca x hi.

III. TN TI X HI QUYT NH THC X HI V TNH C LP TNG I CA THC X HI

1. Tn ti x hi quyt nh thc x hi a. Khi nim tn ti x hi v thc x hi Khi nim tn ti x hi dng ch phng din sinh hot vt cht v cc iu kin sinh hot vt cht ca x hi. Cc yu t cu thnh tn ti x hi gm: phng thc sn xut vt cht, cc yu t thuc iu kin t nhin, hon cnh a l, dn c. Cc yu t tn ti trong mi quan h thng nht bin chng, tc ng ln nhau to thnh iu kin sinh tn v pht trin ca x hi, trong phng thc sn xut vt cht l quan trng nht. Khi nim thc x hi dng ch ton b phng din sinh hot tinh thn ca x hi, ny sinh t tn ti x hi v phn nh tn ti x hi trong nhng giai on pht trin nht nh. thc x hi v thc c nhn c quan h vi nhau nhng khng ng nht vi nhau. Cu trc ca thc x hi: Lnh vc tinh thn ca i sng x hi c cu trc ht sc phc tp v c th tip cn t nhiu phng din khc nhau. Theo ni dung v lnh vc phn nh i sng x hi, thc x hi bao gm: thc chnh tr, thc php quyn, thc o c, thc thm m, thc khoa hc. Theo trnh phn nh ca thc x hi i vi tn ti x hi th thc x hi c chia thnh: thc x hi thng thng: l ton b nhng tri thc, nhng quan nim ca con ngi trong mt cng ng nht nh, c hnh thnh mt cch trc tip t hot ng trc tip hng ngy, cha c h thng, khi qut thnh l lun. thc l lun: l nhng t tng, quan im c h thng ha, khi qut ha thnh cc hc thuyt x hi, c trnh by di dng nhng khi nim, phm tr, quy lut. thc l lun c kh nng phn nh hin thc khch quan mt cch khi

qut, su sc v chnh xc, vch ra cc mi lin h bn cht ca cc s vt, hin tng. thc l lun t trnh cao v mang tnh h thng to thnh cc h t tng. Nu cn c theo hai trnh v hai phng thc phn nh i vi tn ti x hi c th phn thnh tm l x hi v h t tng x hi: Tm l x hi l ton b i sng tnh cm, tm trng, kht vng, ch... ca nhng cng ng ngi nht nh, phn nh trc tip v t pht hon cnh sng ca h. H t tng x hi l ton b cc h thng quan nim, quan im x hi: chnh tr, trit hc, o c, ngh thut, tn gio... l s phn nh gin tip v t gic i vi tn ti x hi. Trong x hi c giai cp th thc x hi cng c tnh giai cp, phn nh iu kin sinh hot vt cht v li ch khc nhau, i lp nhau gia cc giai cp. Mi giai cp u c i sng sinh hot tinh thn c th ca n, nhng h t tng thng tr x hi bao gi cng l h t tng ca giai cp thng tr x hi, n c nh hng n thc ca cc giai cp khc trong x hi. b. Vai tr quyt nh ca tn ti x hi i vi thc x hi Tn ti x hi quyt nh ni dung ca thc x hi; ni dung ca thc x hi l s phn nh tn ti x hi C.Mc v Ph.ngghen chng minh rng tn ti x hi th no th thc x hi th y, i sng tinh thn ca x hi hnh thnh v pht trin trn c s i sng vt cht, do khng th tm ngun gc ca t tng, tm l x hi trong bn thn n m phi tm trong hin thc vt cht. thc x hi l s phn nh i vi tn ti x hi v ph thuc vo tn ti x hi. nhng thi k lch s khc nhau, iu kin i sng vt cht khc nhau th thc x hi cng khc nhau. Mi khi tn ti x hi (nht l phng thc sn xut) bin i th nhng t tng v l lun x hi, nhng quan im v chnh tr, php quyn, trit hc, o c, vn ha, ngh thut... tt yu s bin i theo. Tn ti x hi quyt nh s bin i ca thc x hi. Khi tn ti x hi nht l phng thc sn xut thay i th thc x hi cng thay i theo; s bin i ca thc x hi l s phn nh i vi s bin i ca tn ti x hi. S bin i ca mt
10

thi i no s khng th gii thch c nu ch cn c vo thc ca thi i . Theo C.Mc: ...khng th nhn nh v mt thi i o ln nh th cn c vo thc ca thi i . Tri li, phi gii thch thc y bng nhng mu thun ca i sng vt cht, bng s xung t hin c gia cc lc lng sn xut x hi v nhng quan h sn xut x hi(1). Quan im duy vt lch s v ngun gc ca thc x hi cng ch ra rng tn ti x hi quyt nh thc x hi khng phi mt cch gin n, trc tip m thng thng qua cc khu trung gian. Khng phi bt c t tng, quan nim, hnh thi thc x hi no cng phn nh r rng v trc tip nhng quan h kinh t ca thi i, nhng nu xt n cng th cc mi quan h kinh t bao gi cng c phn nh bng cch ny hay cch khc trong cc t tng y. ngha phng php lun: vic nm vng mi quan h bin chng gia tn ti x hi v thc x hi c vai tr quan trng xy dng phng php nhn thc v hot ng thc tin ng n, khc phc bnh ch quan, duy ch trong hot ng nhn thc v thc tin. 2. Tnh c lp tng i ca thc x hi Quan im duy vt bin chng v x hi khng ch khng nh tn ti x hi quyt nh thc x hi m cn lm sng t tnh c lp tng i ca thc x hi. Th nht, thc x hi thng lc hu so vi tn ti x hi Tn ti x hi quyt nh thc x hi, do khi tn ti x hi bin i th thc x hi cng bin i theo. Tuy nhin, khng phi trong mi trng hp, s bin i ca tn ti x hiu ngay lp tc dn n s bin i ca thc x hi. Trong nhiu trng hp, thc x hi c th tn ti lu di ngay c khi tn ti x hi thay i. iu l do: - thc x hi l s phn nh tn ti x hi nn thc x hi ch c th bin i sau khi c s bin i ca tn ti x hi. - Do sc mnh ca thi quen, truyn thng, tp qun v do tnh bo th ca mt s hnh thi thc x hi.

11

- thc x hi lun gn vi li ch ca nhng nhm, nhng tp on ngi, nhng giai cp nht nh trong x hi. V vy, nhng t tng c, lc hu thng c cc lc lng x hi phn tin b c tnh duy tr bo v li ch ca mnh. Th hai, thc x hi c th vt trc tn ti x hi: ch ngha duy vt lch s tha nhn trong iu kin nht nh t tng con ngi c th vt trc tn ti x hi, nht l cc d bo khoa hc. Tuy nhin, suy n cng kh nng phn nh vt trc ca thc x hi vn ph thuc vo tn ti x hi. Th ba, thc x hi c tnh k tha trong s pht trin ca n: Lch s pht trin ca i sng tinh thn ca x hi cho thy thc x hi ca mt x hi c th k tha nhng gi tr ca thc x hi ca cc x hi trc . Do thc c tnh k tha trong s pht trin nn khng th gii thch mt t tng no ch da vo nhng quan h kinh t hin c m cn phi da vo c nhng quan h kinh t trc . Th t, s tc ng qua li gia cc hnh thi thc x hi trong s pht trin ca chng lm cho mi hnh thi thc x hi c nhng mt, nhng tnh cht khng th gii thch c mt cch trc tip t tn ti x hi. Th nm, thc x hi c kh nng tc ng tr li tn ti x hi, nht l thc t tng tin b gp phn to ln vo thc y tn ti x hi pht trin, ngc li thc x hi lc hu, phn tin b c th km hm s pht trin ca tn ti x hi. Nguyn l ca ch ngha duy vt lch s v tnh c lp tng i ca thc x hi ch ra ng thi phc tp trong lch s pht trin ca thc x hi v i sng tinh thn ca x hi ni chung; n bc b mi quan im siu hnh, my mc, tm thng v mi quan h gia tn ti x hi v thc x hi. ngha phng php lun: Quan im ca ch ngha Mc-Lnin v tnh quyt nh ca tn ti x hi i vi thc x hi v tnh c lp tng i ca thc x hi l c s phng php lun cn bn ca hot ng nhn thc v thc tin. Theo nguyn l ny, mt mt, nhn thc cc hin tng ca i sng tinh thn x hi phi cn c vo tn ti x hi nhng mt khc cng phi thy c s c lp tng i gia tn ti x hi v thc x hi. Do , trong thc tin ci to x hi c, xy dng x hi mi phi tin hnh ng thi trn c hai mt tn ti x hi v thc x hi, trong thay i tn ti x hi l iu
12

kin c bn thay i thc x hi; ng thi, cng cn phi thy rng nhng tc ng ca i sng tinh thn x hi, vi nhng iu kin xc nh cng c th to ra nhng bin i mnh m, su sc trong tn ti x hi.
IV. HNH THI KINH T-X HI V QU TRNH LCH S-T NHIN CA S PHT TRIN CC HNH THI KINH T-X HI

1. Khi nim, cu trc hnh thi kinh t-x hi Khi nim hnh thi kinh t-x hi. . X hi l tng th ca nhiu lnh vc vi nhng mi quan h x hi ht sc phc tp. Vn dng phng php lun duy vt bin chng vo phn tch i sng x hi, cc nh kinh in ca ch ngha Mc-Lnin a ra khi nim hnh thi kinh t - x hi. Hnh thi kinh t - x hi l mt phm tr c bn ca ch ngha duy vt lch s dng ch x hi tng giai on lch s nht nh, vi mt kiu quan h sn xut c trng cho x hi ph hp vi mt trnh nht nh ca lc lng sn xut v vi mt kin trc thng tng tng ng c xy dng trn nhng quan h sn xut y. Theo khi nim trn th kt cu ca hnh thi kinh t - x hi bao gm: lc lng sn xut, quan h sn xut v kin trc thng tng. Vi khi nim khoa hc v x hi theo cu trc hnh thi nh vy em li phng php lun khoa hc trong vic nghin cu cu trc c bn ca x hi, cho php phn tch i sng ht sc phc tp ca x hi ch ra cc mi quan h bin chng gia cc lnh vc c bn ca n, ch ra quy lut vn ng v pht trin ca n nh mt qu trnh lch s - t nhin. X hi loi ngi bit n 5 hnh thi kinh t - x hi tng ng vi 5 phng thc sn xut: Hnh thi kinh t - x hi cng ng nguyn thy, hnh thi kinh t - x hi chim hu n l, hnh thi kinh t - x hi phong kin, hnh thi kinh t - x hi t bn ch ngha, hnh thi kinh t - x hi cng sn ch ngha . 2. Qu trnh lch s - t nhin ca s pht trin cc hnh thi kinh t - x hi Tnh lch s - t nhin ca s pht trin cc hnh thi kinh t - x hi:

13

Khi phn tch s pht trin ca lch s nhn loi theo l lun cu trc hnh thi kinh t - x hi, C.Mc cho rng: s pht trin ca cc hnh thi kinh t - x hi l mt qu trnh lch s - t nhin(1). Tnh cht lch s - t nhin ca qu trnh pht trin cc hnh thi kinh t - x hi c th hin cc ni dung sau: Mt l, s vn ng v pht trin ca x hi tun theo cc quy lut khch quan, l cc quy lut ca chnh bn thn cu trc hnh thi kinh t x hi m trc ht l quy lut quan h sn xut ph hp vi trnh pht trin ca lc lng sn xut, quy lut kin trc thng tng ph hp vi c s h tng. Hai l, ngun gc ca mi s vn ng, pht trin ca x hi u c nguyn nhn trc tip hay gin tip t s pht trin ca lc lng sn xut x hi. Theo V.I.Lnin: Ch c em quy cc quan h x hi vo nhng quan h sn xut, v em quy nhng quan h sn xut vo trnh ca nhng lc lng sn xut th ngi ta mi c c mt c s vng chc quan nim s pht trin ca nhng hnh thi x hi l mt qu trnh lch s - t nhin(1). Ba l, qu trnh pht trin ca cc hnh thi kinh t - x hi, tc l qu trnh thay th ln nhau ca cc hnh thi kinh t - x hi l do s tc ng ca cc quy lut khch quan lm cho cc hnh thi kinh t - x hi khng tn ti vnh vin m ch tn ti trong nhng giai on lch s nht nh. Vai tr ca nhn t ch quan i vi tin trnh lch s: S hnh thnh, pht trin v thay th ln nhau ca cc hnh thi kinh t - x hi trong lch s trc ht do tc ng ca cc quy lut khch quan nhng ng thi cn chu tc ng ca cc nhn t ch quan nh iu kin a l, tng quan lc lng giai cp, tng lp x hi, truyn thng vn ha, iu kin quc t... Chnh v vy, tin trnh pht trin ca mi cng ng ngi c th din ra vi nhng con ng, hnh thc phc tp, a dng phong ph...Tnh cht phong ph a dng ca tin trnh pht trin cc hnh thi kinh t - x hi c th bao hm nhng bc pht trin b qua mt hay mt vi hnh thi kinh t - x hi nht nh. Tuy nhin s b qua phi gn vi nhng iu kin khch quan v ch quan nht nh. S thng nht bin chng gia nhn t khch quan v nhn t ch quan i vi s vn ng, pht trin ca x hi:
14

Lch s pht trin ca mi cng ng ngi ni ring va tun theo tnh tt yu quy lut x hi, va chu tc ng a dng ca cc nhn t khc nhau, trong c c nhn t hot ng ch quan ca con ngi, t lch s pht trin ca x hi c biu hin ra l lch s thng nht trong tnh a dng v a dng trong tnh thng nht ca n. 3. ngha phng php lun (gi tr khoa hc ca l lun hnh thi kinh t - x hi) Vi s ra i ca ch ngha duy vt lch s m ht nhn ca n l l lun hnh thi kinh t - x hi cung cp mt phng php lun thc s khoa hc trong nghin cu v lnh vc x hi. Th nht, theo l lun hnh thi kinh t - x hi, sn xut vt cht l c s ca i sng x hi, phng thc sn xut quyt nh trnh pht trin ca nn sn xut v cng l nhn t quyt nh trnh pht trin ca i sng x hi v lch s ni chung, do vic gii thch cc hin tng trong i sng x hi khng th xut pht t thc, t tng hoc ch ch quan ca con ngi m phi xut pht t bn thn thc trng pht trin ca sn xut x hi, t trnh pht trin ca lc lng sn xut. Th hai, x hi l mt c th sng ng, trong cc phng din ca i sng x hi tn ti trong mt h thng cu trc cht ch, tc ng qua li vi nhau, trong quan h sn xut ng vai tr l quan h c bn nht, quyt nh cc quan h khc v vy, l gii cc vn i sng x hi cn xut pht t quan h sn xut hin thc ca x hi phn tch cc phng din khc nhau (chnh tr, php lut, vn ha, khoa hc...) ca i sng x hi v mi quan h gia chng. Th ba, s vn ng, pht trin ca x hi l qu trnh lch s - t nhin, din ra theo quy lut khch quan ch khng phi theo mun ch quan, do mun nhn thc v gii quyt ng n nhng vn thc t ca i sng x hi th phi nghin cu quy lut vn ng, pht trin ca x hi.
V. VAI TR CA U TRANH GIAI CP V CCH MNG X HI I VI S VN NG, PHT TRIN CA X HI C I KHNG GIAI CP

1. Giai cp v vai tr ca u tranh giai cp i vi s pht trin ca x hi c i khng giai cp a. Khi nim giai cp, tng lp x hi
15

Khi nim giai cp dng ch nhng tp on to ln gm nhng ngi khc nhau v a v ca h trong mt h thng sn xut x hi nht nh trong lch s, khc nhau v quan h ca h i vi t liu sn xut, v vai tr ca h trong t chc lao ng x hi, khc nhau v cch thc hng th v v phn ca ci x hi t hoc nhiu m h c hng. T khi nim trn cho thy: - Giai cp l kt qu ca s phn ha x hi do c s i lp gia h v a v trong mt ch kinh t x hi nht nh. - Trong x hi, giai cp no nm c t liu sn xut ch yu ca x hi th ng thi c kh nng chim c a v lm ch quyn lc chnh tr v quyn lc nh nc v tr thnh giai cp thng tr x hi. - Giai cp khng ch l khi nim ca khoa hc chnh tr m cn l khi nim phn nh mi quan h khch quan gia lnh vc kinh t v lnh vc chnh tr ca x hi; phn nh mi quan h kinh t, chnh tr gia cc tp on ngi trong mt iu kin lch s nht nh. l mi quan h khng ch c s khc bit m cn c tnh cht i lp ca h trn phng din kinh t v chnh tr. T cho thy, vic phn tch cc vn v kt cu chnh tr cn phi gn lin vi vic phn tch kt cu kinh t ca x hi theo quan im lch s c th. Cn phn bit khi nim giai cp vi khi nim tng lp x hi. Khi nim tng lp x hi dng ch s phn tng, phn lp, phn nhm gia nhng con ngi trong cng mt giai cp theo a v v s khc bit c th ca h trong giai cp hoc ch nhng nhm ngi ngoi kt cu giai cp trong mt x hi nht nh (cng chc, tr thc, tiu nng). b. Ngun gc giai cp Pht hin mi ca ch ngha Mc-Lnin khng phi l s tn ti giai cp, i khng v u tranh giai cp m l ch ra s tn ti giai cp, i khng v u tranh giai cp khng phi l bn tnh ca nhn loi, l tin nh m ch l hin tng c tnh lch s, gn vi nhng giai on lch s nht nh ca sn xut, ca lch s nhn loi. Ngun gc trc tip ca giai cp trong x hi l t s phn ha x hi do s ra i, tn ti ca ch t hu i vi nhng t liu sn xut ch yu ca x hi. Trong iu kin tt yu lm pht sinh v tn ti s phn bit a v ca cc tp on ngi
16

trong qu trnh sn xut, dn ti kh nng tp on ngi ny chim ot lao ng thng d ca tp on ngi khc. Tuy nhin, qu trnh ny cn phi gn vi iu kin lc lng sn xut phi pht trin n mt mc nht nh, lm cho nng sut lao ng tng ln khin cho thi gian lao ng c chia thnh thi gian lao ng tt yu v thi gian lao ng thng d m biu hin ca n l s d tha tng i ca ci trong cng ng x hi. Ngun gc su xa ca s phn ha giai cp trong x hi l do tnh trng pht trin cha y ca lc lng sn xut. Khi lc lng sn xut pht trin ti mc y th chnh n li l nguyn nhn khch quan dn n xa b ch chim hu t nhn v t liu sn xut, do xa b giai cp, i khng v u tranh giai cp trong x hi. Con ng hnh thnh giai cp c th din ra vi nhng hnh thc khc nhau, mc khc nhau cc cng ng khc nhau trong lch s. iu ty thuc s tc ng ca cc nhn t khch quan v ch quan n tin trnh vn ng, pht trin ca mi cng ng ngi. Tuy nhin, c th khi qut qu trnh hnh thnh, pht trin giai cp din ra ch yu vi s tc ng ca nhn t bo lc v ca quy lut kinh t phn ha nhng ngi sn xut hng ha trong ni b cng ng x hi, hoc l s kt hp ca c hai yu t ni trn. c. Vai tr ca u tranh giai cp i vi s vn ng, pht trin ca x hi c i khng giai cp u tranh giai cp v cc hnh thc u tranh giai cp: u tranh giai cp l khi nim dng ch cuc u tranh ca qun chng b tc ht quyn, b p bc v lao ng, chng bn c c quyn, c li, bn p bc v bn n bm, cuc u tranh ca nhng ngi cng nhn lm thu hay nhng ngi v sn chng nhng ngi hu sn hay giai cp t sn(1) Ty theo iu kin lch s khc nhau, cc cuc u tranh giai cp c th biu hin di nhiu hnh thc khc nhau, vi nhng phm vi v trnh khc nhau nh: u tranh kinh t, u tranh t tng, u tranh chnh tr... Trong thc t lch s u tranh giai cp cn c th mang hnh thc u tranh dn tc, tn gio, vn ha... Nh nc cng c chuyn chnh giai cp:
17

S ra i v tn ti ca nh nc l kt qu tt yu ca u tranh giai cp trong x hi c i khng giai cp. khng ch v n p nhng ngi n l, nhng ngI lm thu, duy tr v thc hin s bc lt, cc giai cp thng tr trong lch s (ch n, a ch, t sn) tt yu phi s dng n sc mnh bo lc c t chc l nh nc vi nhng i v trang c bit v h thng php lut nhm duy tr trt t ca s thng tr giai cp. V vy, vn chnh quyn nh nc l vn trung tm v c bn ca cuc u tranh giai cp trong x hi. S ra i v tn ti ca nh nc khng phi gii quyt mu thun giai cp m l duy tr trt t x hi trong iu kin mu thun khng gii quyt c. Nh nc l cng c bo lc trn p giai cp, duy tr a v ca giai cp thng tr, do n l cng c chuyn chnh giai cp ca giai cp bc lt trong lch s i vi n l hay lao ng lm thu. Trong lch s tng tn ti nhiu kiu nh nc khc nhau: nh nc ch n, nh nc phong kin, nh nc t sn nhng bn cht giai cp ca n u l cng c chuyn chnh giai cp ca cc giai cp bc lt. Tri li, vi s xut hin ca nh nc chuyn chnh v sn, l nh nc kiu mi, nh nc na nh nc tn ti trong thi k qu ln ch ngha x hi, tr thnh cng c bo lc c t chc v cng c qun l kinh t x hi ca giai cp cng nhn v nhn dn lao ng. Vai tr ca u tranh giai cp u tranh giai cp gi vai tr l phng thc, ng lc c bn ca s tin b, pht trin x hi trong iu kin x hi c s phn ha thnh i khng giai cp. Lch s nhn loi t khi c s phn ha n nay v thc cht ch l lch s ca nhng cuc u tranh giai cp c biu hin di nhiu hnh thc a dng vi nhng mc khc nhau v mang sc thi khc nhau. Kt qu cui cng ca nhng cuc u tranh u dn ti s ra i ca phng thc sn xut mi thng qua nh cao ca n l cch mng x hi. u tranh giai cp khng ch l ng lc c bn ca s pht trin lch s m cn l phng thc c bn ca s tin b v pht trin x hi, nhm gii quyt nhng mu thun i khng trong i sng kinh t, chnh tr, x hi. Trong iu kin x hi c s phn ha giai cp th s vn ng ca cc mu thun trong phng thc sn xut biu hin ra l mu thun gia cc giai cp trong i sng chnh tr x

18

hi, do mu thun i khng trong i sng kinh t ch c th c gii quyt thng qua vic gii quyt mu thun i khng giai cp trn lnh vc chnh tr x hi. ngha phng php lun: L lun v giai cp v u tranh giai cp ca ch ngha Mc-Lnin c ngha quan trng v phng php lun. N cho php thy c tnh tt yu ca u tranh giai cp trong x hi, nhn thc c bn cht v cc hnh thc biu hin ca u tranh giai cp; to c s l lun xy dng ng li chin lc u tranh giai cp chng li ch p bc bc lt, bt bnh ng giai cp, xy dng ch x hi mi ng thi l c s gii quyt mu thun giai cp ca x hi nhm thc y s pht trin ca lc lng sn xut, xy dng ch ngha x hi nc ta. 2. Cch mng x hi v vai tr ca n i vi s pht trin ca x hi c i khng giai cp a. Khi nim cch mng x hi v ngun gc ca cch mng x hi Khi nim cch mng x hi v khi nim ci cch x hi Cch mng x hi l khi nim dng ch bc chuyn bin ln ca lch s x hi loi ngi - l bc chuyn t hnh thi kinh t - x hi trnh thp ln mt hnh thi kinh t - x hi trnh cao hn, c tin hnh trn mi lnh vc kinh t, chnh tr, vn ha...ca x hi. Khi nim cch mng x hi khc vi khi nim ci cch. Ci cch l khi nim dng ch nhng cuc ci bin din ra trn mt hay mt s lnh vc ca i sng x hi, trong phm vi mt hnh thi kinh t - x hi, nhm hon thin hnh thi kinh t x hi . Cch mng x hi cng khc vi khi nim o chnh. o chnh l khi nim dng ch nhng s bin tranh ginh a v quyn lc nh nc gia cc lc lng chnh tr (thng trong cng mt giai cp) v vi ch trng khng thay i bn cht ch hin thi. Ngun gc ca cch mng x hi: Nguyn nhn su xa ca cch mng x hi l t mu thun gay gt trong bn thn nn sn xut vt cht ca x hi, tc l mu thun gia nhu cu khch quan ca s pht trin lc lng sn xut vi s km hm ca quan h sn xut tr nn li thi
19

m khng mt cuc ci cch kinh t hay chnh tr no gii quyt c. Biu hin v mt chnh tr x hi ca mu thun l u tranh giai cp, n n bng n cc cuc cch mng x hi Nguyn nhn ch quan l s pht trin nhn thc v t chc ca giai cp cch mng, tc giai cp i biu cho phng thc sn xut mi tin b hn, t to ra phong tro u tranh giai cp t t pht n t gic v khi c s kt hp chn mui ca cc nhn t khch quan v ch quan, tc to c thi c cch mng th khi tt yu cch mng s bng n. b. Vai tr ca cch mng x hi i vi s vn ng, pht trin ca x hi c i khng giai cp. Cch mng x hi l phng thc ca s vn ng, pht trin x hi c i khng giai cp. Thng qua u tranh giai cp v cch mng x hi m x hi c giai cp i khng khng ngng vn ng theo chiu hng i ln. Cch mng x hi l ng lc ca s vn ng, pht trin x hi nhm thay i ch x hi li thi chuyn ln ch x hi mi cao hn. Khng c nhng cuc cch mng x hi trong lch s th khng th thay th hnh thi kinh t - x hi ny bng hnh thi kinh t - x hi cao hn. Theo C.Mc, cch mng x hi l u tu ca lch s. Chnh nh cch mng x hi m mu thun c bn ca i sng x hi c gii quyt trit , to ng lc cho s tin b v pht trin ca x hi. Nhn thc v vai tr ca cch mng x hi i vi s pht trin ca x hi l c s nhn thc tnh khch quan ca cch mng x hi ch ngha ng thi thy r vai tr to ln ca cch mng v sn trong vic xa b ch ngha t bn, xy dng ch ngha x hi v ch ngha cng sn.
VI. QUAN IM CA CH NGHA DUY VT LCH S V CON NGI V VAI TR SNG TO LCH S CA QUN CHNG NHN DN

20

1. Con

ngi v bn cht ca con ngi

a. Khi nim con ngi Con ngi l mt thc th t nhin mang c tnh x hi; c s thng nht bin chng gia hai phng din t nhin v x hi. Ngun gc t nhin v ngun gc x hi ca con ngi Tin vt cht u tin quy nh s hnh thnh, tn ti v pht trin ca con ngi l gii t nhin, do trc ht con ngi c bn tnh t nhin. Nghin cu, khm ph khoa hc v cu to t nhin v ngun gc t nhin ca con ngi l c s khoa hc con ngi hiu bit v chnh bn thn mnh, tin n lm ch bn thn trong mi hnh vi hot ng sng to ra lch s. Bn tnh t nhin ca con ngi th hin trn hai gic sau y: Th nht, con ngi l kt qu tin ha v pht trin lu di ca gii t nhin, c s khoa hc ca kt lun ny c chng minh bng s pht trin ca ch ngha duy vt v khoa hc t nhin, c bit l hc thuyt ca cuyn v s tin ha ca cc loi. Th hai, con ngi l b phn ca gii t nhin do nhng bin i ca gii t nhin v tc ng ca quy lut t nhin trc tip hoc gin tip thng xuyn quy nh s tn ti ca con ngi v x hi loi ngi, n l mi trng trao i vt cht gia con ngi vi gii t nhin; ngc li, s bin i v hot ng ca con ngi lun tc ng tr li mi trng t nhin v lm bin i mi trng t nhin. Tuy nhin, con ngi cng khng ng nht vi cc tn ti khc ca gii t nhin, n c c tnh x hi. Bn tnh x hi ca con ngi l bn tnh c th ca n trong quan h vi cc tn ti khc ca gii t nhin. Bn tnh x hi ca con ngi th hin cc mt sau: Mt l, ngun gc hnh thnh con ngi khng ch l qu trnh tin ha ca gii t nhin m trc ht v c bn nht l nhn t lao ng. Chnh nh lao ng m con ngi c kh nng vt qua loi ng vt tin ha v pht trin thnh ngi. Hai l, s tn ti v pht trin ca con ngi lun b chi phi bi cc nhn t x hi v cc quy lut x hi. X hi bin i th mi con ngi cng bin i v ngc li, s pht trin ca mi c nhn li tr thnh tin cho s pht trin x hi.
21

Hai phng din t nhin v x hi ca con ngi tn ti trong tnh thng nht ca n, quy nh ln nhau, tc ng ln nhau, lm bin i ln nhau, nh to nn kh nng hot ng sng to ca con ngi trong qu trnh lm ra lch s ca chnh mnh. V vy, l gii bn tnh sng to ca con ngi cn kt hp cht ch c hai phng din t nhin v x hi nhm trnh ri vo phin din, khng trit , dn n nhng sai lm trong nhn thc v hot ng thc tin. b. Bn cht ca con ngi Theo C.Mc, Bn cht con ngi khng phi l mt ci tru tng c hu ca c nhn ring bit. Trong tnh hin thc ca n, bn cht con ngi l tng ha nhng quan h x hi(1). Trong lch s t tng nhn loi c nhiu quan im khc nhau v bn cht, bn tnh ngi ca con ngi song v c bn nhng quan nim u mang tnh phin din, tru tng v duy tm thn b, tuyt i ha phng din t nhin ca con ngi, xem nh vic l gii con ngi t phng din lch s x hi. Quan im ca C.Mc khc phc c hn ch ca quan im duy vt siu hnh v con ngi, trong khi tha nhn bn tnh t nhin ca con ngi cn l gii con ngi t gic cc quan h lch s x hi, t pht hin ra bn tnh x hi ca n, hn na chnh bn tnh x hi ca con ngi l phng din bn cht nht ca con ngi, l ca phn bit con ngi vi cc tn ti khc ca gii t nhin. Nng lc sng to lch s ca con ngi v cc iu kin pht huy nng lc sng to ca con ngi: Con ngi lm ra lch s ca chnh mnh. Theo quan im duy vt bin chng v bn cht x hi ca con ngi th s hnh thnh v pht trin ca con ngi cng nhng kh nng sng to lch s ca n l xut pht t s hnh thnh v pht trin ca nhng quan h x hi ca n trong lch s., khi nhng quan h ny thay i th cng c s thay i v bn cht ca con ngi. V vy, s gii phng bn cht con ngi cn phi hng vo s gii phng nhng quan h kinh t, chnh tr, x hi ca n, thng qua m pht huy kh nng sng to lch s ca con ngi. Khng c con ngi phi lch s m tri li lun gn vi iu kin hon cnh lch s nht nh. Con ngi l sn phm ca lch s, lch s sng to ra con ngi trong chng mc no th con ngi li sng to ra lch s trong chng mc . y l bin
22

chng ca mi quan h gia con ngi ch th ca lch s vi chnh lch s do n to ra v ng thi li b quy nh bi chnh lch s . Vi t cch l thc th x hi, con ngi trong hot ng thc tin tc ng vo gii t nhin, ci bin gii t nhin theo nhu cu ca mnh th ng thi con ngi cng sng to ra lch s ca chnh n, thc hin s pht trin ca lch s . ngha phng php lun: T quan nim khoa hc ca ch ngha Mc-Lnin v con ngi, c th rt ra ngha phng php lun quan trng sau y: Mt l, l gii mt cch khoa hc nhng vn v con ngi phi cn c c vo phng din t nhin v phng din x hi, trong vn c tnh quyt nh l phng din bn tnh x hi ca n, t nhng quan h kinh t x hi ca n. Hai l, ng lc c bn ca tin b v pht trin ca x hi l nng lc sng to lch s ca con ngi, v vy pht huy nng lc sng to ca mi con ngi l pht huy ngun ng lc quan trng thc y s tin b v pht trin ca x hi. Ba l, s nghip gii phng con ngi, nhm pht huy kh nng sng to lch s ca n phi hng vo vic gii phng nhng quan h kinh t x hi. Trn c s c th khng nh gi tr cn bn nht ca cch mng x hi ch ngha l mc tiu xa b trit cc quan h kinh t x hi p bc, bc lt nhm gii phng con ngi, pht huy cao nht nng lc sng to ca con ngi, a con ngi ti s pht trin t do v ton din. 2. Khi nim qun chng nhn dn v vai tr sng to lch s ca qun chng nhn dn. a. Khi nim qun chng nhn dn Qun chng nhn dn l mt cng ng lin kt nhng con ngi trong x hi c t chc, c lnh o ca nhng c nhn hay t chc chnh tr x hi nht nh nhm gii quyt cc nhim v lch s trn cc lnh vc kinh t, chnh tr, vn ha ca x hi. Lc lng c bn to thnh qun chng nhn dn bao gm: - Nhng ngi lao ng sn xut ra ca ci vt cht v cc gi tr tinh thn, l ht nhn c bn trong cng ng qun chng nhn dn.

23

- B phn dn c chng li giai cp thng tr, p bc, bc lt i khng vi cng ng nhn dn. - Cc giai cp, tng lp x hi thc y s tin b x hi thng qua hot ng ca mnh trn cc lnh vc ca i sng x hi. Qun chng nhn dn khng phi l mt cng ng bt bin m tri li n thay i cng vi s bin i ca nhng nhim v lch s mi thi i, mi giai on pht trin nht nh. Tuy nhin, lc lng c bn nht ca mi cng ng nhn dn chnh l nhng ngi lao ng; ngoi ra, ty theo mi iu kin lch s nht nh cn bao gm nhng lc lng giai cp v tng lp x hi khc. b. Vai tr sng to lch s ca qun chng nhn dn v vai tr ca c nhn trong lch s Cc nh t tng trc C.Mc u khng nhn thc ng vai tr sng to lch s ca qun chng nhn dn. Theo quan im duy vt lch s, qun chng nhn dn l ch th sng to lch s v l lc lng quyt nh s pht trin lch s, do lch s trc ht v cn bn l lch s hot ng ca qun chng nhn dn trn tt c cc lnh vc ca i sng kinh t x hi. Vai tr ch th sng to lch s, quyt nh tin trnh pht trin lch s ca qun chng nhn dn c th hin cc mt sau: Th nht, qun chng nhn dn l lc lng sn xut c bn ca mi x hi, trc tip to ra ca ci vt cht p ng nhu cu tn ti v pht trin ca con ngi v x hi. Th hai, qun chng nhn dn l ngi sng to ra nhng gi tr tinh thn ca x hi. Hot ng ca qun chng nhn dn l c s hin thc v l ci ngun pht sinh nhng sng to vn ha tinh thn ca x hi; mi gi tr sng to tinh thn d qua phng thc no th cui cng cng l phc v hot ng ca qun chng nhn dn, ch c ngha hin thc khi c vt cht ha bi hot ng thc tin ca nhn dn. Th ba, qun chng nhn dn l lc lng v ng lc c bn ca mi cuc cch mng v ci cch trong lch s. Cch mng x hi hoc ci cch x hi ch c th thnh cng nu xut pht t li ch v nguyn vng ca nhn dn, do nhn dn thc
24

hin. Vi ngha c th ni: cch mng l ngy hi ca qun chng, nh lm cho lch s tin c nhng bc di. Vai tr ca c nhn, v nhn i vi s pht trin ca lch s: Vai tr sng to lch s ca qun chng nhn dn khng th tch ri vai tr c th ca mi c nhn, nht l c nhn l th lnh hay lnh t ca nhn dn. C nhn v vai tr ca c nhn C nhn l khi nim dng ch mi con ngi c th trong mt cng ng x hi nht nh v c phn bit vi nhng con ngi khc thng qua tnh n nht v tnh ph bin ca n. Theo quan nim , mi c nhn l mt chnh th thng nht, va mang tnh c bit va mang tnh ph bin, l ch th ca lao ng, ca mi quan h x hi v ca nhn thc nhm thc hin chc nng c nhn v chc nng x hi trong mt giai on pht trin nht nh ca lch s. Mi c nhn, ty theo v tr, chc nng, vai tr v nng lc sng to c th ca h m c th tham gia vo qu trnh sng to ra lch s ca cng ng nhn dn. Theo ngha , mi c nhn ca cng ng nhn dn u indu n ca mnh vo qu trnh sng to ra lch s, d mc v phm vi c th khc nhau. Lnh t v vai tr ca lnh t: Lnh t l nhng c nhn kit xut do phong tro cch mng ca qun chng nhn dn to nn, gn b mt thit vi qun chng nhn dn. tr thnh lnh t ca nhn dn, c qun chng nhn dn tn nhim, lnh t phi l ngi c cc phm cht sau: - C tri thc khoa hc uyn bc, nm c xu th vn ng, pht trin ca lch s. - C nng lc tp hp qun chng nhn dn, thng nht ch v hnh ng ca qun chng nhn dn. - Gn b mt thit vi nhn dn, hy sinh v li ch ca nhn dn. Lnh t nht l lnh t tm v nhn c vai tr to ln trong vic tp hp, t chc, ch o phong tro cch mng ca qun chng nhn dn. Lnh t xut hin v thc hin vai tr ca mnh t trong phong tro ca qun chng nhn dn.

25

Trong hot ng thc tin cn c quan im bin chng v vai tr ca qun chng nhn dn v vai tr ca c nhn. Khng c tuyt i ha vai tr ca qun chng nhn dn cng nh khng c tuyt i ha vai tr ca c nhn, ca lnh t. ngha phng php lun.: L lun ca ch ngha Mc-Lnin v vai tr sng to lch s ca qun chng nhn dn v vai tr ca cc c nhn i vi tin trnh lch s cung cp mt phng php lun khoa hc quan trng cho hot ng nhn thc v thc tin. Th nht, l gii mt cch khoa hc v vai tr quyt nh lch s ca qun chng nhn dn, chng nhng quan im sai tri ca ch ngha duy tm ng thi em li phng php lun khoa hc trong vic nghin cu, nh gi vai tr ca c nhn, ca v nhn, ca lnh t trong cng ng x hi. Th hai, cung cp phng php lun khoa hc cc ng cng sn phn tch cc lc lng x hi, t chc xy dng lc lng qun chng nhn dn trong cng cuc cch mng x hi ch ngha, tp hp ng o lc lng qun chng nhn dn xy dng thnh cng ch ngha x hi./.

26