Bi ging mn Nguyn l c bn ca CNMLN- 2009

CHNG IV

HC THUYT GI TR
(4 tit)

I. IU KIN RA I, C TRNG V U TH CA SN XUT HNG HA. 1. iu kin ra i v tn ti ca sn xut hng ho Lch s pht trin ca nn sn xut x hi v ang tri qua hai kiu t chc kinh t: + Sn xut t cp t tc + Sn xut hng ho Sn xut t cp t tc l kiu t chc kinh t m sn phm do lao ng to ra nhm tha mn trc tip nhu cu ca ngi sn xut. Sn xut hng ho l kiu t chc sn xut m trong sn phm lm ra khng phi l p ng nhu cu tiu dng ca chnh ngi trc tip sn xut ra m l p ng nhu cu tiu dng ca ngi khc, thng qua vic trao i, mua bn. Ni cch khc, sn xut hng ho l sn xut ra sn phm trao i, mua bn. Sn xut hng ha ra i v tn ti khi c hai iu kin: Th nht: C s phn cng lao ng x hi (PCLXH): - Khi nim phn cng lao ng XH: PCLXH l s chuyn mn ho sn xut, l s phn chia lao ng x hi thnh cc ngnh, cc ngh, cc lnh vc sn xut khc nhau. - PCLXH l c s, l tin ca sn xut hng ha. v phn cng lao ng x hi, lm cho ngi sn xut hng ha ph thuc ln nhau c v sn xut v tiu dng PCLXH cng pht trin th SXHH cng m rng, a dng hn. Th hai, Ch t hu v t liu sn xut, hay tnh cht t nhn ca qu trnh lao ng - Ch t hu, cc quan h s hu khc nhau v t liu sn xut dn n s tch bit tng i v mt kinh t gia nhng ngi sn xut.==> S tch bit xc nh ngi s hu TSXL l ngi s hu sn phm do h sn xut ra. Ch t hu hay cc quan h s hu khc nhau v TLSX lm cho nhng ngi sn xut c lp vi nhau, Hai iu kin ny lm cho ngi sn xut hng ha va ph thuc ln nhau, va c lp vi nhau y l mt mu thun, mu thun ny c gii quyt thng qua trao i , mua bn sn phm ca nhau.
1

Bi ging mn Nguyn l c bn ca CNMLN- 2009

Nh vy, l hai iu kin cn v ca sn xut hng ho, nu thiu mt trong hai iu kin s khng c sn xut hng ho. 2. c trng v u th ca sn xut hng ho: a/ c trng ca sn xut hng ho:

Hai kiu t chc KT

Sn xut t cung, t cp (Kinh t t nhin) LLSX trnh thp. SP c sn xut ra nhm p ng nhu cu tiu dng ca chnh bn thn ngi sn xut. Lao ng ca ngi sn xut ch mang tnh cht t nhn.

Sn xut hng ha (Kinh t hng ha) - LLSX pht trin n mt trnh nht nh. SP c sn xut ra trao i, mua bn. Lao ng ca ngi sn xut HH va mang tnh cht t nhn, va mang tnh cht x hi.

Qu trnh chuyn t sn xut nh ln sn xut ln

b/ u th ca sn xut hng ho. - Sn xut hng ho to ra ng lc mnh m thc y sn xut pht trin. - Sn xut hng ho to iu kin thc y LLSX pht trin, nng cao nng sut lao ng x hi, thc y tng trng v pht trin kinh t. - SXHH m rng giao lu gia cc c nhn, gia cc vng, gia cc nc, to iu kin tho mn cc nhu cu vt cht, vn ho, tinh thn ngy cng cao cng nh s pht trin t do v ton din ca mi thnh vin trong x hi. Bn cnh nhng u th (mt tch cc) trn, sn xut hng ho cng c nhng mt tri ca n nh: phn ho giu ngho gia nhng ngi sn xut hng ho, tim n kh nng khng hong, ph hoi mi trng sinh thi, lm pht, tht nghip, li sng thc dng, sng bi tin t...
2

Bi ging mn Nguyn l c bn ca CNMLN- 2009

II.HNG HO 1. Hng ho v hai thuc tnh ca hng ho a. Khi nim hng ho Hng ha l sn phm ca lao ng, tha mn mt nhu cu no ca con ngi, thng qua trao i, mua bn. b. Phn loi: hng ha c phn thnh hai loi: + Hng ha hu hnh. + Hng ha v hnh (hng ha dch v). c. Hai thuc tnh ca hng ha Hng ha c hai thuc tnh l: Gi tr s dng v Gi tr. * Gi tr s dng ca hng ha: - Khi nim: Gi tr s dng ca hng ha l cng dng ca hng ha nhm tha mn mt nhu cu no ca con ngi. (Nhu cu ca con ngi gm c nhu cu tiu dng cho sn xut v nhu cu tiu dng cho c nhn) - c im + Hng ha no cng c 1 hoc mt s cng dng nht nh c th tho mn nhu cu no ca con ngi hoc l nhu cu tiu dng cho c nhn, hoc l nhu cu tiu dng cho sn xut. Chnh cng dng lm cho hng ha c gi tr s dng. + Gi tr s dng ca hng ha c pht hin dn theo s tin b KHKT, s pht trin ca lc lng sn xut ni chung. Khoa hc k thut, lc lng sn xut, phn cng lao ng cng pht trin th s lng, chng loi gi tr s dng cng phong ph, cht lng cng cao. + Gi tr s dng ca hng ha do nhng thuc tnh t nhin (l, ha hc) ca thc th hng ha quyt nh v l ni dung vt cht ca ca ci GTSD ca hng ha l thuc tnh t nhin ca hng ha. V vy, gi tr s dng ca hng ha l phm tr vnh vin. + Gi tr s dng ch c th hin trong vic s dng hay tiu dng n. Khi cha tiu dng, gi tr s dng ch dng kh nng. iu ny ni ln ngha quan trng ca tiu dng i vi sn xut.

Bi ging mn Nguyn l c bn ca CNMLN- 2009

+ Gi tr s dng ca hng ha l gi tr s dng x hi v n l gi tr s dng cho ngi khc ch khng phi cho bn thn ngi sn xut ra n. Ni cch khc: Gi tr s dng ca hng ha l vt mang gi tr trao i. * Gi tr ca hng ho: Mun tm hiu phm tr gi tr phi xut pht t phm tr gi tr trao i. (phng php nghin cu: i t c th n tru tng) - Gi tr trao i: l mt quan h v s lng, l t l theo mt gi tr s dng loi ny c trao i vi nhng gi tr s dng loi khc. VD: 1 m vi = 5 kg thc 2/ V sao t l trao i l 1:5 Tr li: 1/ S d vi v thc trao i c vi nhau v hai hng ha c ci chung l: u l sn phm ca lao ng, u c lao ng kt tinh trong . . ==> Vy thc cht ca trao i hng ha cho nhau l trao i lao ng n giu trong hng ha y. 2/ S d t l trao i l 1:5 v hao ph lao ng SX 1m vi bng hao ph lao ng sn xut 5 kg thc. Vy: Chnh lao ng hao ph to ra hng ha l c s chung ca trao i v to thnh gi tr ca hng ha Gi tr ca hng ha: l lao ng x hi ca ngi sn xut hng ha kt tinh trong hng ha(1) - c im ca gi tr: + Gi tr ca hng ha l phm tr lch s ch tn ti trong sn xut hng ha v khng phi mi s hao ph lao ng u to ra gi tr. + Gi tr ca hng ha phn nh quan h gia ngi sn xut hng ha. Gi tr ca hng ha l thuc tnh x hi ca hng ha. Nh vy, mt vt mun tr thnh hng ha phi c hai thuc tnh gi tr s dng v gi tr.

Cu hi: 1/ V sao vi v thc trao i c vi nhau.

Mi quan h gia gi tr trao i v gi tr:

4

Bi ging mn Nguyn l c bn ca CNMLN- 2009

Gi tr trao i c trnh by trn l hnh thc biu hin bn ngoi ca gi tr. Cn gi tr l ni dung bn trong, l c s ca gi tr trao i. d. Mi quan h gia hai thuc tnh ca hng ha. Hai thuc tnh ca hng ha c mi quan h va thng nht va mu thun nhau ( l s thng nht ca hai mt i lp): - Mt thng nht c th hin: l hng ha phi c hai thuc tnh, nu thiu mt trong hai thuc tnh khng phi l hng ha, do c hai thuc tnh cng ng thi tn ti trong mt hng ha. - Mt mu thun gia hai thuc tnh c th hin: + Vi t cch l gi tr s dng, cc hng ha khng ng nht v cht. Nhng vi t cch l gi tr, cc hng ha ng nht v cht, u l s kt tinh ca lao ng hay lao ng c vt ha. + Qu trnh thc hin gi tr v gi tr s dng l hai qu trnh khc nhau v thi gian v khng gian, do nu gi tr hng ha khng c thc hin s dn n khng hong sn xut tha. Vy trc khi thc hin gi tr s dng phi tr gi tr ca n. Nu khng thc hin c gi tr s khng thc hin c gi tr s dng. M hnh khi qut

Bi ging mn Nguyn l c bn ca CNMLN- 2009

Khi nim hng ha

Tha mn nhu cu no ca con ngi

L sn phm ca lao ng

Thng qua trao i, mua bn

Biu hin s hao ph sc L ca ngi SX HH

Biu hin cng dng ca HH

Hnh thc biu hin bn ngoi ca gi tr

Gi tr hng ha L ni dung, l c s

Gi tr s dng ca HH

Ga tr trao i

2. Tnh hai mt ca lao ng sn xut hng ho Hng ha c hai thuc tnh v lao ng ca ngi sn xut hng ha c tnh cht hai mt: va mang tnh cht c th (lao ng c th) va mang tnh cht tru tng ( lao ng tru tng). a. Lao ng c th: - Khi nim: Lao ng c th l lao ng c ch di mt hnh thc c th ca mt ngh nghip chuyn mn nht nh. Mi lao ng c th c mc ch ring, phng php, cng c lao ng, i tng lao ng v kt qu lao ng ring Chnh nhng ci ring ny phn bit cc loi lao ng c th khc nhau. V d: Phn bit lao ng c th ca ngi th mc v lao ng c th ca ngi th may. - Lao ng c th to ra gi tr s dng ca hng ha. Mi lao ng c th to ra mt gi tr s dng nht nh. Lao ng c th cng nhiu loi th cng to ra nhiu loi gi tr s dng khc nhau. Phn cng lao ng x hi cng pht trin, lao ng c th cng nhiu loi th gi tr s dng cng nhiu loi.
6

Bi ging mn Nguyn l c bn ca CNMLN- 2009

- Gi tr s dng l phm tr vnh vin nn lao ng c th cng l phm tr vnh vin. Tuy nhin cn lu : + Hnh thc ca lao ng c th c th thay i. + Gi tr s dng ca vt th hng ha bao gi cng do hai nhn t hp thnh: vt cht v lao ng. Lao ng c th ca con ngi ch lm thay i hnh thc tn ti ca vt cht lm cho n thch hp vi nhu cu ca con ngi b. Lao ng tru tng: Khi nim: L tru tng l lao ng ca ngi sn xut hng ha khi gt b hnh thc c th ca n quy v ci chung ng nht, hay ni cch khc, l s tiu hao sc lao ng (tiu hao sc c bp, thn kinh) ca ngi sn xut hng ha ni chung. - Lao ng tru tng to ra gi tr hng ha. Vy, gi tr ca hng ha l lao ng tru tng ca ngi sn xut hng ha kt tinh trong hng ha. (2). Cn lu : - Khng phi bt k s hao ph sc lao ng no cng c coi l lao ng tru tng. - Lao ng tru tng l phm tr lch s ch c trong nn sn xut hng ha. l do mc ch ca sn xut hng ha l trao i. T lm xut hin s cn thit phi quy cc loi lao ng c th khc nhau, khng th so snh c vi nhau thnh mt th lao ng ng nht, c th trao i c vi nhau l lao ng tru tng - ngha ca vic pht hin tnh hai mt ca LSX hng ha: Vic pht hin tnh hai mt ca LSX hng ha c ngha l lun: em n cho l thuyt lao ng sn xut mt c s khoa hc thc s. Gip ta c th gii thch c hin tng phc tp nh: Khi lng ca ci c SX ra ngy cng nhiu, nhng khi lng gi tr ca n li gim xung. * Tnh hai mt ca lao ng sn xut hng ha phn nh tnh cht t nhn v tnh cht x hi ca ngi sn xut hng ha: - Trong nn sn xut hng ha, ngi sn xut hng ha l ngi sn xut c lp. Vic quyt nh sn xut ci g; sn xut nh th no, cho ai l vic ring ca h, lao ng ca h c tnh cht t nhn. Lao ng c th ca h l biu hin ca lao ng t nhn. ng thi, do phn
7

y chnh l mt cht ca gi tr hng ha.

Bi ging mn Nguyn l c bn ca CNMLN- 2009

cng lao ng x hi, lao ng ca h l mt b phn ca lao ng x hi. Gia nhng ngi sn xut hng ha c quan h vi nhau v ph thuc ln nhau thng qua trao i hng ha. C s chung ca trao i hng ho l hao ph lao ng tru tng. Nn lao ng tru tng l biu hin ca lao ng x hi. - Gia lao ng t nhn v lao ng tru tng c mu thun vi nhau. y l mu thun c bn ca sn xut hng ha gin n. Mu thun biu hin: Sn phm do nhng ngi sn xut hng ha ring bit to ra c th khng ph hp vi nhu cu ca x hi, khi tha, khi thiu. Hao ph lao ng c bit ca ngi sn xut hng ha c th cao hn hay thp hn hao ph lao ng m x hi chp nhn. Mu thun gia lao ng t nhn v lao ng x hi l mm mng ca mi mu thun trong nn sn xut hng ha. Chnh v nhng mu thun m sn xut hng ha va vn ng pht trin, va tim n kh nng khng hong sn xut tha. M hnh th hin mi quan h gia tnh cht hai mt ca lao ng sn xut hng ho vi hai thuc tnh ca hng ho

Lao ng sn xut hng ha Tnh cht 2 mt

Lao ng t nhn

Lao ng c th

Lao ng tru tng

Lao ng x hi

Gi tr s dng

Hng ha Hai thuc tnh Mu thun c bn ca sn xut HH

Gi tr

Bi ging mn Nguyn l c bn ca CNMLN- 2009

3. Lng gi tr ca hng ha v cc nhn t nh hng ti lng gi tr. - Cht ca gi tr hng ha l lao ng x hi lao ng tru tng ca ngi sn xut hng ha hao ph to ra hng ha. - Lng gi tr ca hng ha l do lng lao ng hao ph sn xut ra hng ha quyt nh. a/ Thc o lng gi tr hng ha. - C th o lng lao ng hao ph to ra hng ha bng thc o thi gian nh: gi lao ng, ngy lao ng. V vy, lng gi tr hng ha cng do thi gian lao ng quyt nh. - Tuy nhin, lng gi tr ca hng ha do thi gian lao ng x hi cn thit sn xut hng ha quyt nh ch khng phi do Thi gian lao ng c bit sn xut hng ha quyt nh. + Cn phn bit Thi gian lao ng c bit sn xut hng ha v thi gian lao ng x hi cn thit sn xut hng ha. Thi gian lao ng c bit l thi gian lao ng m tng ngi sn xut hao ph sn xut ra hng ha. Thi gian lao ng c bit quyt nh lng gi tr c bit ca hng ha. Thi gian lao ng x hi cn thit: l thi gian cn thit sn xut ra mt hng ha no trong iu kin sn xut bnh thng ca x hi, vi trnh trang thit b trung bnh, trnh thnh tho trung bnh v cng lao ng trung bnh. Thc cht, thi gian lao ng x hi cn thit l mc hao ph lao ng x hi trung bnh hay thi gian lao ng x hi trung bnh sn xut ra hng ha. + V sao cn phn bit: Mt loi hng ha a ra th trng c th c nhiu ngi cng sn xut. Tuy nhin do nhiu yu t tc ng nh iu kin sn xut, kinh nghim, tay ngh nn thi gian lao ng sn xut hng ha ca mi ngi khc nhau, nn gi tr c bit ca hng ha khc nhau. Nhng nh vy c th dn dn hiu lm l ngi no cng li bing, vng v th hng ha do h sn xut ra c gi tr cng cao? iu ny khng ng. V vy, thc o lng gi tr hng ha c tnh bng thi gian lao ng x hi cn thit.

Bi ging mn Nguyn l c bn ca CNMLN- 2009

- Cch xc nh thi gian lao ng x hi cn thit: Thng thng (thc t) thi gian lao ng x hi cn thit l thi gian lao ng c bit ca nhng ngi cung cp i b phn lng hng ha y trn th trng. Vy: + Lng lao ng x hi cn thit hay thi gian lao ng x hi cn thit sn xut ra mt hng ha mi quyt nh gi tr x hi ca hng ha y. + Lng gi tr ca mt n v hng ha t l thun vi lng lao ng hao ph sn xut hng ha. b. Cc nhn t nh hng n lng gi tr hng ho Nhng nhn t nh hng ti thi gian lao ng x hi cn thit u nh hng ti lng gi tr hng ha. - Th nht: Nng sut lao ng + Khi nim: NSL l sc sn xut ca lao ng, n c o bng s lng sn phm sn xut ra trong mt n v thi gian; hoc lng thi gian lao ng hao ph sn xut ra mt n v sn phm. + Tng nng sut lao ng: Tng hiu qu, hay hiu sut ca lao ng. Khi NSL tng ln: S lng sn phm sn xut ra trong mt n v thi gian tng ln; thi gian lao ng cn thit sn xut ra mt n v hng ha gim xung. + Tc ng ca NSL ti lng gi tr ca hng ha. Khi nng sut lao ng tng ln th gi tr ca mt n v hng ha s gim xung v ngc li.Vy: gi tr hng ha t l nghch vi nng sut lao ng. + ngha: Tng NSL c ngha ging nh tit kim thi gian lao ng. + Cc nhn t nh hng n nng sut lao ng: Trnh kho lo (thnh tho) ca ngi lao ng; mc pht trin ca khoa hc - k thut, cng ngh v mc ng dng nhng thnh tu vo sn xut; trnh t chc qun l; quy m v hiu sut ca t liu sn xut; cc iu kin t nhin - Th hai: Cng lao ng: + Khi nim: Cng lao ng l i lng ch mc hao ph sc lao ng trong mt n v thi gian. N cho thy mc khn trng, nng nhc hay cng thng ca lao ng.
10

Bi ging mn Nguyn l c bn ca CNMLN- 2009

+ Tng cng lao ng: l tng s hao ph lao ng trong mt n v thi gian, mc khn trng, nng nhc hay cng thng ca lao ng tng ln. + Tc ng ca CL ti lng gi tr ca hng ha: Khi cng lao ng tng ln, s lng hay khi lng hng ha sn xut ra tng ln; Hao ph sc lao ng cng tng ln tng ng, nn tng gi tr ca hng ha tng ln, cn gi tr mt n v hng ha khng i. + ngha: tng cng lao ng thc cht cng nh ko di thi gian lao ng. + Cng lao ng ph thuc vo: Trnh t chc qun l; quy m v hiu sut ca t liu sn xut; th cht, tinh thn ca ngi lao ng. So snh s ging nhau v khc nhau gia tng NSL v tng CL: Ging nhau Khc nhau Tng NSL Tng CLD tng lng sn phm sn xut ra trong tng lng sn phm sn xut ra mt n v thi gian. trong mt n v thi gian. GT ca mt n v hng ha gim xung Ph thuc vo cc yu t my mc, k thut, do n l yu t c sc SX v hn.==> C ngha tch cc hn GT ca mt n v hng ha khng i Ph thuc ch yu vo th cht v tinh thn ca con ngi nn n l yu t c sc sn xut b hn ch.

- Th ba: Mc phc tp ca lao ng Khi nghin cu tnh hai mt ca lao ng sn xut hng ho, c mt vn t ra l: phi chng, trong cng mt n v thi gian lao ng, th bt k ai lm vic g, ngh g cng u to ra mt lng gi tr nh nhau? Thc t khng phi nh vy. Theo mc phc tp ca lao ng, c th chia lao ng thnh lao ng gin n v lao ng phc tp. + Khi nim: Lao ng gin n: l lao ng m mt ngi lao ng bnh thng khng cn phi qua hun luyn, o to cng c th thc hin c Lao ng phc tp: l lao ng i hi phi qua hun luyn, o to mi c th tin hnh c.
11

Bi ging mn Nguyn l c bn ca CNMLN- 2009

+ Khi em trao i trn th trng ngi ta ly lao ng gin n lm n v v quy mi lao ng thnh lao ng gin n, vi ngha lao ng phc tp l bi s ca lao ng gin n. Trong cng mt thi gian, lao ng phc tp to ra nhiu gi tr hn lao ng gin n. c) Cu thnh lng ga tr. - SXHH, cn phi chi ph lao ng, bao gm: + Lao ng qu kh tn ti trong cc yu t t liu sn xut. + Lao ng sng hao ph trong qu trnh ch bin TLSX thnh sn phm mi.
-

Trong qu trnh SX, lao ng c th ca ngi SX c vai tr bo tn v di chuyn gi tr ca TLSX vo sn phm y l b phn GT c trong sn phm. (c); cn LTT biu hin s hao ph lao ng sng trong qu trnh SX ra sn phm) c vai tr lm tng thm GT cho sn phm y l b phn GT mi trong sn phm (v+m).

V vy, cu thnh lng GT hng ha gm: K hiu: W=c+v+m

GT c + GT mi

III. TIN T 1. Lch s ra i v bn cht ca tin t. V sao cn nghin cu Lch s pht trin ca hnh thi gi tr. Hng ha l s thng nht ca hai thuc tnh gi tr s dng v gi tr. V thuc tnh gi tr s dng (thuc tnh t nhin ca hng ha) ta c th nhn bit trc tip bng gic quan. Nhng i vi thuc tnh gi tr (thuc tnh x hi ca hng ha), ta khng th nhn bit trc tip. Gi tr ca hng ho ch biu hin thng qua trao i hng ho lc ta mi nhn bit c. V vy vic nghin cu cc hnh thi biu hin ca gi tr s gip ta tm ra c ngun gc ra i ca tin t -hnh thi gi tr ni bt v tiu biu nht. a. S pht trin ca cc hnh thi gi tr S pht trin cc hnh thi gi tr trong nn kinh t hng ha c biu hin thng qua bn hnh thi c th sau: + Hnh thi gin n hay ngu nhin ca gi tr.
12

Bi ging mn Nguyn l c bn ca CNMLN- 2009

V d: 20 vung vi = 1 ci o hoc 1 hng ha A = 5 hng ha B Nhn xt: - Trao i mang tnh cht ngu nhin, trc tip, vt ly vt, t l trao i cng mang tnh ngu nhin. - Gi tr ca hng ha A(vi) biu hin n nht mt hng ha khc l hng ha B(o) - Gi tr ca hng ha A c biu hin hng ha B, cn hng ha B dng lm hnh thi biu hin gi tr ca hng ha A. + Hng ha A vo hnh thi gi tr tng i. + Hng ha B: m gi tr s dng ca n biu hin gi tr ca hng ha khc (A) th vo hnh thi ngang gi,( ng vai tr vt ngang gi) y l hnh thi phi thai ca tin t. + Hnh thi y hay m rng ca gi tr Khi lc lng sn xut pht trin, phn cng lao ng x hi ln th nht tch chn nui khi trng trt, sn phm lm ra nhiu hn, trao i tr nn thng xuyn hn. Th d
20 vung vi =

= 1 ci o hoc = 10 u ch hoc = 40 u c ph hoc = 0,2 gam vng

Nhn xt: - Gi tr ca 1 hng ha c biu hin nhiu hng ha ng vai tr vt ngang gi. (vt ngang gi c m rng hn) - T l trao i c nh hn, tuy vy vn l trao i trc tip hng ly hng. + Hnh thi chung ca gi tr Khi lc lng sn xut pht trin hn na, phn cng lao ng x hi tip tc pht trin, sn phm sn xut ra nhiu hn, a dng hn, phong ph hn, nhu cu trao i tr nn thng xuyn v phc tp hn. Nn trao i trc tip tr nn khng cn thch hp v gy tr ngi cho

13

Bi ging mn Nguyn l c bn ca CNMLN- 2009

trao i hng ha. T xut hin vt trung gian trong trao i. Khi vt trung gian trong trao i c c nh th hng ha m nhiu ngi tha nhn th hnh thi chung ca gi tr xut hin. Th d: 1 ci o 10 u ch = =
= 20 vung vi

40 u c ph = 0,2 gam vng = y tt c cc hng ha u biu hin gi tr ca mnh mt hng ha ng vai tr vt ngang gi chung (Trong th d l hng ha vi) Tuy nhin, trong hnh thi ny, vt ngang gi chung cha c c nh hng ha no. + Hnh thi tin t ca gi tr Khi sn xut v trao i hng ha pht trin cao hn, c bit l khi n c m rng gia cc vng i hi phi c mt vt ngang gi chung thng nht th vt ngang gi chung c c nh mt hng ha c bit, khi xut hin hnh thi tin t ca gi tr. 1 ci o 10 u ch 40 u c ph = 20 vung vi = Nhn xt: - Gi tr ca tt c mi hng ho u c biu hin mt hng ho ng vai tr tin t. - Lc u, c nhiu kim loi ng vai tr tin t, v sau c c nh kim loi qu, lc u l bc v vng, cui cng l vng. (Khi bc v vng cng lm chc nng tin t th ch tin t gi l ch song bn v. Khi ch cn vng c chim v tr tin t th ch tin t c gi l ch bn v vng.) - Ti sao vng v bc, c bit l vng c c vai tr tin t nh vy? + Th nht, n cng l mt hng ho, c y hai thuc tnh nh cc hng ha khc c th mang trao i vi cc hng ho khc. + Th hai, n c nhng u th (t thuc tnh t nhin) nh: thun nht, d chia nh, khng mn g, c gi tr cao, do n c th o lng gi tr ca cc hng ho khc.
14

= =
= 0,2 gam vng

Bi ging mn Nguyn l c bn ca CNMLN- 2009

Kt lun: Tin ra i l kt qu ca s pht trin lu di ca sn xut v trao i hng ha. Khi tin t xut hin, th gii hng ha phn thnh hai cc: mt cc l nhng hng ha thng thng i biu cho nhng gi tr s dng; cc khc l hng ha ng vai tr tin t, i biu cho gi tr. b. Bn cht ca tin: Tin t l mt hng ha c bit, ng vai tr vt ngang gi chung cho tt c cc hng ha, n th hin lao ng x hi v biu hin quan h gia nhng ngi sn xut hng ha. 2. Cc chc nng ca tin t a/ Thc o gi tr - Lm chc nng thc o gi tr tin dng biu hin v o lng gi tr ca cc HH khc. Tin c th lm c chc nng thc o gi tr v bn thn tin t cng c gi tr. - Khi thc hin chc nng thc o gi tr, khng i hi phi c mt lng tin mt trn thc t m c th ch cn mt lng tin tng tng. S d c th lm c nh vy l v gia gi tr ca vng v gi tr ca hng ha c mt t l nht nh. C s ca t l l thi gian lao ng x hi cn thit hao ph sn xut ra hng ha. - Gi tr ca hng ha c biu hin mt lng tin nht nh c gi l gi c hng ha. Gi c hng ha l hnh thc biu hin bng tin ca gi tr hng ha, cn gi tr l ni dung, l c s ca gi c. Gi c hng ha chu nh hng ca nhng nhn t sau: + Gi tr hng ha ( y l nhn t quyt nh gi c hng ha) + Gi tr ca tin. + Quan h cung cu v hng ha. - lm c chc nng thc o gi tr, bn thn tin t cng phi c o lng. Do phi c n v o lng tin t. n v l mt khi lng nht nh ca kim loi dng lm tin t. mi nc, n v tin t na c tn gi khc nhau. n v tin t v cc phn chia nh ca n gi l tiu chun gi c.
15

Bi ging mn Nguyn l c bn ca CNMLN- 2009

- Th d: 1USD = 0,736662g vng. 1frng = 0,16 g vng. Tc dng ca tin khi dng lm tiu chun gi c khng ging vi tc dng ca n khi lm chc nng thc o gi tr : + Khi lm chc nng thc o gi tr, tin dng o lng gi tr ca hng ha khc. + Khi lm tiu chun gi c, tin t o lng bn thn kim loi dng lm tin t. + Gi tr ca hng ho - tin t thay i theo s thay i ca lng lao ng hao ph sn xut hng ha. Gi tr ca hng ha - tin t thay i khng lm nh hng n chc nng tiu chun gi c ca n b/ Phng tin lu thng. - Lm chc nng phng tin lu thng, tin lm mi gii trong trao i hng ha. Trao i hng ho thng qua tin t lm mi gii gi l lu thng hng ha. Lm chc nng ny nht thit phi c tin mt. Cng thc lu thng hng ha l H T H - Tin lm chc nng phng tin lu thng lm cho qu trnh mua bn c thun li, nhng cng lm cho qu trnh mua v bn tch ri nhau c v khng gian v thi gian do n bao hm kh nng khng hong. - S xut hin tin giy: + Khi thc hin chc nng phng tin lu thng, lc u tin t xut hin trc tip di hnh thc vng thoi, bc nn. iu nay gy kh khn trong trao i khi phi chia nh, xc nh s lng + Tin c dn c thay th tin t bng vng thoi, bc nn. Tin c l khi lng kim loi c hnh thc, trng lng v gi tr nht nh, n c dng lm phng tin lu thng. Trong qu trnh lu thng, tin c b mn, mt mt phn gi tr ca n, d xut hin tnh trng tin c khng gi tr ban u ca n. Nhng trong thc tin lu thng, nhng ng tin c b mn vn c chp nhn lm phng tin lu thng nh nhng ng tin gi tr Nh vy, gi tr thc ca tin tch ri gi tr danh ngha ca n, t dn n s ra i ca tin giy
16

Bi ging mn Nguyn l c bn ca CNMLN- 2009

+ Tin giy khng c gi tr m ch l k hiu ca gi tr. Nh nc pht hnh tin giy v buc x hi cng nhn (ni cch khc, tin giy c gi tr danh ngha php nh) - Quy lut lu thng tin t - quy lut quy nh s lng tin t cn thit cho lu thng hng ha trong mt thi k nht nh. mi thi k nht nh, lu thng hng ha bao gi cng i hi phi c mt lng tin cn thit cho s lu thng. S lng tin ny c xc nh bi quy lut lu thng tin t. Quy lut ny th hin: Lng tin t lm chc nng phng tin lu thng trong mt thi k nht nh bng tng s gi c ca hng ha cn lu thng chia cho s vng quay (chu chuyn) ca ng tin cng loi v c tnh theo cng thc: M=
P .Q V

Trong : M - lng tin cn thit cho lu thng. P - mc gi c. Q - khi lng hng ho em ra lu thng. V - s vng chu chuyn trung bnh ca mt n v tin t. Cng thc ny da trn gi nh: tin l vng v gi tr ca tin khng thay i. Khi s lng tin giy a vo lu thng vt qu s lng tin vng cn thit cho lu thng m tin giy l i biu th s dn ti hin tng lm pht. - Lm pht. Lm pht l tnh trng mc gi chung ca ton b nn kinh t tng nht nh ln trong mt thi gian nht nh. Thng khi gi tng t vi thng tr ln th c xem nh c lm pht. + Lm pht l hin tng khng hong tin t, ng tin b mt gi v tin giy khng thc hin c chc nng ct tr. Lm pht lm gi c hng ha tng ln, nhng gi c ca cc hng ha khc nhau li khng tng ln theo cng mt t l, iu ny ph hoi cc quan h kinh t, ph hu quan h hch ton kinh t, ngi sn xut kh bo ton vn kinh doanh. + Lm pht dn n vic phn phi li thu nhp v ti sn. . C li cho ngi nm gi hng ha, thit hi cho ngi c thu nhp v nm gi ti sn bng tin. . C li cho ngi i vay, thit hi cho ngi cho vay.
17

Bi ging mn Nguyn l c bn ca CNMLN- 2009

. Khuyn khch u c hng ha, cn tr sn xut kinh doanh. + Phn loi lm pht: . Lm pht va phi: lm pht di 10% 1 nm. . Lm pht phi m: lm pht 2 con s 1 nm. . Siu lm pht: lm pht 3 ( hoc 4) con s 1 nm. + Nguyn nhn ca lm pht: . Lm pht do pht hnh tin giy: Khi s lng tin giy c pht hnh qu nhiu, vt qu lng vng cn thit trong lu thng m n l i din, dn n tin gi mt gi, gi c hng ha tng ln. lm pht . Do m rng quan h tn dng qu mc: ngoi tin giy l phng tin lu thng, cn c cc loi tin tn dng khc nh sc, th tn dngTin tn dng gn vi kh nng to tin ca cc ngn hng thng mi. lm tng lng tin trong lu thng qu mc cn thit, tin mt gi lm pht. . Do mt cn i tin hng: nh u t qu mc vo cc cng trnh ln, i hi vn u t ln, thi gian u t di; tnh trng b tin trong nc ra mua lng ln ngoi t chuyn v nc bng con ng kiu hi hoc chi tiu ca khch du lch, nhng khng c lng hng ha tng thm cn bng vi lng tin a ra lm pht . Do cu ko: cu tng nhanh, sn xut khng tng kp dn n gi c tng lm pht . Do chi ph y: do tng gi cc yu t u vo ca sn xut lm cho gi c tng lm pht c/ Phng tin ct tr. Tin l hin thn ca gi tr, i biu ca ca ci ca x hi nn n c th thc hin c chc nng phng tin ct tr. Lm chc nng phng tin ct tr, tin c rt khi lu thng v c ct tr li. Ct tr tin l hnh thc ct tr ca ci. Ch c tin gi tr nh tin vng mi lm c chc nng ny. Chc nng ct tr ca tin cng c tc dng lm cho tin trong lu thng thch ng mt cch t pht vi nhu cu tin t trong lu thng: Nu sn xut pht trin, hng ha nhiu, th tin ct tr s c a vo lu thng v ngc li.
18

Bi ging mn Nguyn l c bn ca CNMLN- 2009

d/ Phng tin thanh ton. - Kinh t hng ha pht trin n mt mc nht nh s dn ti vic mua bn chu v khi xut hin chc nng phng tin thanh ton ca tin t. Lm chc nng ny tin dng chi tr sau khi cng vic mua bn hon thnh. - Khi tin lm chc nng phng tin thanh ton: Mt mt s c tc dng: + p ng nhu cu ca ngi sn xut hoc ngi tiu dng ngay c khi h cha c hoc cha tin thanh ton. + Lm gim lng tin cn thit trong lu thng do to iu kin trang tri n nn bng cch khu tr thanh ton ln cho nhau khng dng tin mt. Mt khc, tng cng s ph thuc ln nhau gia ngi cho vay v ngi i vay, v vy bao hm kh nng khng hong. - Phng tin thanh ton ca tin gn lin vi ch tn dng, trong c hnh thc tn dng thng mi l mua bn chu. Trong qu trnh mua bn chu, xut hin loi tin mi l tin tn dng nh giy bc ngn hng, sc, th tn dng e/ Tin t th gii. Khi trao i hng ho vt ra khi bin gii quc gia th tin lm chc nng tin t th gii, tin dng mua bn, thanh ton v di chuyn ca ci t quc gia ny sang quc gia kia. Lm chc nng ny tin phi c gi tr (tin vng) hoc nhng ng tin c kh nng chuyn i c cng nhn l phng tin thanh ton quc t. thc hin vic bun bn gia cc nc, ngi ta phi so snh gi tr ng tin ca hai nc v xc nh t ga hi oi. l gi c ca mt ng tin ca nc ny c tnh bng ng tin ca nc khc. IV. QUY LUT GI TR Quy lut gi tr l quy lut kinh t c bn ca sn xut v trao i hng ha. u c sn xut v trao i hng ha th c s hot ng ca quy lut gi tr. 1. Ni dung ca quy lut gi tr. Theo quy lut gi tr, sn xut v trao i hng ho phi da trn c s gi tr ca n, tc trn c s hao ph lao ng x hi cn thit (hay thi gian lao ng x hi cn thit). C th:
19

Bi ging mn Nguyn l c bn ca CNMLN- 2009

+ Trong sn xut: qui lut gi tr buc ngi sn xut phi lm sao cho mc hao ph lao ng c bit (thi gian lao ng c bit) ph hp vi hao ph lao ng x hi cn thit (thi gian lao ng x hi cn thit). Ngha l: qui lut gi tr buc ngi sn xut phi lm sao cho hao ph lao ng c bit (TGL c bit) nh hn hoc bng hao ph lao ng x hi cn thit (TGLXH cn thit) + Cn trong trao i, hay lu thng phi thc hin theo nguyn tc ngang gi: hai hng ho trao i vi nhau khi cng kt tinh mt lng lao ng nh nhau, hoc trao i, mua bn hng ha phi thc hin theo nguyn tc gi c ph hp vi gi tr. 2. C ch tc ng ca quy lut gi tr: S vn ng ca quy lut gi tr thng qua s vn ng ca gi c hng ha. Trn th trng, gi c hng ha chu nh hng ca nhiu nhn t nh gi tr hng ha, quan h cung cu hng ha, sc mua ca ng tin ...S tc ng ca cc nhn t ny lm cho gi c hng ha trn th trng tch ri gi tr ca n, ln xung xoay quanh gi tr. y chnh l c ch hot ng ca quy lut gi tr. Thng qua s vn ng ca gi c th trng m quy lut gi tr pht huy tc dng. 3. Tc ng ca quy lut gi tr. Th nht, iu tit sn xut v lu thng hng ho. + iu tit sn xut: phn phi t liu sn xut v sc lao ng vo cc ngnh, cc lnh vc khc nhau ca nn kinh t. Tc ng ny ca quy lut gi tr thng qua s bin ng ca gi c hng ha trn th trng di tc ng ca quy lut cung cu. Khi cung > cu Khi cung < cu Gi c < gi tr Gi c > gi tr

+ iu tit lu thng: phn phi ngun hng ho t ni c gi c thp n ni c gi c cao hn. Th hai, Kch thch ci tin k thut, hp l ho sn xut, tng nng sut lao ng, h gi thnh sn phm. Nu hao ph L c bit < hao ph lao ng x hi ngi sn xut s c li Nu hao ph L c bit > hao ph lao ng x hi ngi sn xut s l vn

20

Bi ging mn Nguyn l c bn ca CNMLN- 2009

Do cnh tranh, c nhiu li nhun, ginh c nhiu u th trong sn xut, ngi sn xut s tm cch gim hao ph lao ng c bit xng thp hn hoc bng hao ph lao ng x hi. Mun vy h phi tm cch ci tin k thut, hp l ho sn xut, tng nng sut lao ng, h gi thnh sn phm. Kt qu lm cho NSL x hi tng ln. Th ba, Phn ho nhng ngi sn xut hng ho thnh ngi giu, ngi ngho./. y cng chnh l mt trong nhng nguyn nhn lm xut hin quan h sn xut t bn ch ngha, c s ra i ca ch ngha t bn./. CU HI THO LUN. 1. Phn tch mt cht, mt lng gi tr hng ho. 2. Phn tch mi quan h gia hai thuc tnh ca hng ha vi tnh cht hai mt ca lao ng sn xut hng ha. 3. Phn tch mu thun c bn ca sn xut hng ho? V sao ni, mu thun ny l mm mng ca mi mu thun trong nn kinh t hng ha. 4. V sao ni quy lut gi tr l quy lut kinh t c bn ca sn xut v trao i hng ho? Tc ng ca quy lut gi tr?

21

Bi ging mn Nguyn l c bn ca CNMLN- 2009

22

Bi ging mn Nguyn l c bn ca CNMLN- 2009

23