Bi ging mn Nguyn l c bn ca CNMLN

===================================================================

CHNG VI

HC THUYT V CH NGHA T BN C QUYN V CH NGHA T BN C QUYN NH NC

I. CH NGHA T BN C QUYN 1. Bc chuyn t CNTB t do cnh tranh sang CNTB c quyn. Ch ngha t bn pht trin qua hai qua hai giai on: + Ch ngha t bn t do cnh tranh. + Ch ngha t bn c quyn hay cn gi l ch ngha quc. Nghin cu ch ngha t bn t do cnh tranh, Mc v ngghen pht hin ra quy lut vn ng ca n v d bo: t do cnh tranh sinh ra tch t, tp trung sn xut. Tch t v tp trung sn xut n mt mc no s dn n c quyn. Vn dng sng to nguyn l ca ch ngha Mc vo iu kin lch s mi, Lnin l ngi u tin phn tch mt cch khoa hc nhng hin tng mi trong x hi t bn v rt ra kt lun c ngha l lun v thc tin: Ch ngha t bn bc sang mt giai on mi l ch ngha t bn c quyn v ng nu ln 5 c im kinh t c bn ca ch ngha t bn c quyn. Ch ngha t bn c quyn xut hin vo cui th k 19 u th k 20, do nhng nguyn nhn ch yu sau: Mt l, S pht trin ca LLSX di tc ng ca tin b khoa hc - k thut y nhanh qu trnh tch t v tp trung sn xut, hnh thnh cc x nghip c quy m ln, lm xut hin nhiu ngnh sn xut mi m ngay t u l nhng ngnh c trnh tch t t bn cao. Hai l, Cnh tranh t do: Mt mt, buc cc nh t bn phi ci tin k thut, tng quy m tch lu; mt khc, dn n nhiu doanh nghip va v nh, trnh k thut km hoc b cc i th mnh hn thn tnh hoc phi lin kt vi nhau ng vng trong cnh tranh.

Ba l, khng hong kinh t: (nht l cuc khng hong 1873 v 1898): Lm ph

sn hng lot cc t bn va v nh, cc x nghip khc cn sng st sau khng hong mun tn ti phi i mi k thut, do thc y qu trnh tp trung sn xut. Tn dng t bn ch ngha c m rng tr thnh n by mnh m thc y tp trung sn xut, nht l s hnh thnh cc cng ty c phn to iu kin cho s ra i ca cc t chc c quyn. Bn l, Nhng x nghip v cng ty ln c tim lc kinh t mnh tip tc cnh tranh vi nhau ngy cng khc lit v th sinh ra khuynh hng tho hip vi nhau, t hnh thnh cc t chc c quyn. 2. Nm c im kinh t c bn ca CNTB c quyn a. Tp trung sn xut v cc t chc c quyn Tch t v tp trung sn xut cao dn n hnh thnh cc t chc c quyn l c im kinh t c bn ca ch ngha t bn c quyn. * T chc c quyn

Bi ging mn Nguyn l c bn ca CNMLN

===================================================================

T chc c quyn l t chc lin minh gia nhng nh t bn ln tp trung vo trong tay mt phn ln (thm ch ton b)vic sn xut v tiu th mt s loi hng ha no nhm mc ch thu c li nhun c quyn cao. * Cc hnh thc t chc c quyn. - Hnh thc lin kt ngang: L s lin kt gia cc x nghip trong cng mt ngnh, gm: + Ccten (Cartel): L mt lin minh c quyn v: gi c, phn chia th trng, s lng hng ha sn xut... Cc nh t bn tham gia ccten vn c lp v sn xut v lu thng. Ccten l mt lin minh c quyn khng vng chc. Ccten pht trin nht c. + Xanhica (Cyndicate): L t chc c quyn v lu thng; mi vic mua bn do mt ban qun tr m nhim. Cc nh t bn tham gia xanhica vn c lp v sn xut, ch mt c lp v lu thng. Mc ch ca h l thng nht u mi mua, bn bn hng ha vi gi t v mua nguyn liu vi gi r. Hnh thc ny pht trin nht Php. + Trt (Trust) L mt hnh thc c quyn thng nht c vic sn xut v lu thng di s qun l ca hi ng qun tr. Cc nh t bn tham gia trt tr thnh cc c ng thu li nhun theo s lng c phn. Trt nh du bc ngot v hnh thc vn ng mi ca quan h sn xut TBCN. - Hnh thc lin kt dc: l s lin kt khng ch nhng`x nghip ln m c cc xanh-i- ca, trtthuc cc ngnh khc nhau nhng c lin quan vi nhau v mt kinh t - k thut, hnh thnh cc Cngxocxiom. Vi kiu lin kt nh vy, mt cngxoocxiom c th c hng trm x nghip lin kt trn c s hon ton ph thuc v ti chnh vo mt nhm t bn kch s. - Lin kt a ngnh: c hnh thnh t gia th k XX. vi nhng consn v cc cnglmrt khng l thu tm nhiu cng ty x nghip thuc nhng`ngnh cng nghip rt khc nhau, ng thi bao gm c vn ti, thng mi, ngn hng v cc dch v khc. + Consn: l t chc c quyn a ngnh, bao gm hng trm cng ty, x nghip thuc nhng ngnh rt khc nhau v phn b nhiu nc. V d: in hnh v tnh a ngnh l consn GMC (General Motor Corporation), ngoi ngnh sn xut t chim t 80 90 % tng gi tr sn phm, GMC cn thu tm nhng x nghip sn xut in thng dng nh mt, tuabin, u my izen, my git, my ht bi v 1 s mt hng khc. + Cnglmrt: l hnh thc t chc c quyn xut hin t nhng nm 60 ca th k XX. l s kt hp vi ba chc hng va v nh khng c bt k s lin quan no v sn xut hoc dch v cho sn xut. Mc ch ch yu ca hnh thc lin kt ny l chim ot li nhun bng kinh doanh chng khon. b. T bn ti chnh v bn u s ti chnh. * S hnh thnh t bn ti chnh. Cng vi qu trnh tch t v tp trung t bn trong cng nghip l qu trnh tch t v tp trung t bn trong ngn hng dn n vic hnh thnh cc t chc c quyn trong ngn hng.

Bi ging mn Nguyn l c bn ca CNMLN

===================================================================

S xut hin, pht trin cc t chc c quyn trong ngn hng lm thay i quan h gia t bn ngn hng v t bn cng nghip, lm cho ngn hng c vai tr mi: t ch ch lm trung gian trong thanh ton v tn dng, nay do nm c hu ht t bn tin t trong x hi, nn t bn ngn hng c quyn lc vn nng, khng ch mi hot ng ca nn kinh t t bn ch ngha. Cc t chc c quyn ngn hng cho cc t chc c quyn cng nghip vay v nhn gi nhng s tin ln ca cc t chc c quyn cng nghip trong mt thi gian di nn li ch ca chng xon xut nhau, hai bn u quan tm n hot ng ca nhau, chng tm cch thm nhp ln nhau. T hnh thnh mt loi t bn mi gi l t bn ti chnh. Khi nim: T bn ti chnh: l s thm nhp v dung hp vo nhau gia t bn c quyn trong ngn hng v t bn c quyn trong cng nghip. * Bn u s ti chnh: S pht trin ca t bn ti chnh dn n s hnh thnh mt nhm nh c quyn chi phi ton b i sng kinh t v chnh tr ca ton x hi t bn gi l bn u s ti chnh. - C ch thng tr ca t bn ti chnh: u s ti chnh thit lp s thng tr ca mnh thng qua ch tham d. Thc cht ca ch tham d l nm c s c phiu khng ch, nh m mt nh t bn ti chnh hoc mt tp on ti chnh c th chi phi c cng ty gc hay cng ty m, qua cng ty m chi phi cc cng ty ph thuc hay cc cng ty con, cc cng ty ny li chi phi cc cng ty chuBi vy, vi mt s t bn nht nh, mt u s ti chnh c th chi phi c lng t bn ln gp nhiu ln. Ngoi ch tham d, u s ti chnh cn s dng cc th on khc nh lp cng ty mi, pht hnh tri khon, u c chng khon thu c li nhun c quyn cao. - Ngoi thng tr v kinh t, u s t bn ti chnh cn thc hin thng tr v mt chnh tr v cc mt khc. Thng tr v mt kinh t l c s thng tr v mt chnh tr. V mt chnh tr, t bn ti chnh chi phi mi hot ng ca c quan nh nc, bin b my nh nc t sn thnh cng c phc v cho li ch ca chng; t bn ti chnh cng thc hin bc lt cc nc ang pht trin, km pht trin. c. Xut khu t bn. * Bn cht ca xut khu t bn Xut khu t bn l xut khu gi tr ra nc ngoi (u t t bn ra nc ngoi) nhm mc ch chim ot gi tr thng d v cc ngun li nhun khc cc nc nhp khu t bn. Lnin ch ra rng: xut khu hng ha l c im ca ch ngha t bn t do cnh tranh, cn xut khu t bn l c im ca ch ngha t bn c quyn. . Xut khu hng ha l mang hng ho ra nc ngoi bn nhm thc hin gi tr v gi tr thng d c sn xut trong nc. Xut khu hng ha l th on bn xut khu bc lt cc nc nhp khu bng trao i khng ngang gi.

Bi ging mn Nguyn l c bn ca CNMLN

===================================================================

. Xut khu t bn l xut khu gi tr ra nc ngoi vi mc ch chim ot gi tr thng d v cc ngun li nhun khc cc nc nhp khu t bn. Xut khu t bn l cng c quan trng t bn ti chnh thng tr cc nc khc. * Cui th k 19 u th k 20, xut khu t bn tr thnh tt yu v: + Trong mt s t nc pht trin tch ly c mt lng t bn ln v ny sinh tnh trng t bn tha tng i cn tm ni u t c li nhun cao hn so vi u t trong nc. + Cc nc lc hu thiu vn, k thut pht trin trong khi gi c rung t r, tin lng thp, nguyn liu r nn nu u t th t sut li nhun cao. * Cc hnh thc xut khu t bn: - Nu xt v hnh thc u t gm c hai hnh thc: + Xut khu t bn trc tip:(u t trc tip): l hnh thc trc tip a t bn ra nc ngoi trc tip xy dng cc x nghip mi, hoc cc x nghip ang hot ng nc nhn u t, bin n thnh chi nhnh ca cng ty m. + Xut khu t bn cho vay (u t gin tip):l hnh thc cho vay thu li tc. - Nu xt theo ch th s hu gm c: + Xut khu t bn nh nc: nh nc t sn u t vo nc nhp khu t bn hoc vin tr hon li hay khng hon li nhm cc mc tiu kinh t, chnh tr, qun s. V kinh t: hng vo cc ngnh kt cu h tng to mi trng thun li cho u t t nhn. V chnh tr: nhm duy tr v bo v ch chnh tr thn cn b lung lay cc nc nhp khu, tng cng s ph thuc ca cc nc vo cc nc quc, thc hin ch ngha thc dn mi, to iu kin cho t nhn xut khu t bn. V qun s: li ko cc nc ph thuc vo cc khi qun s, hoc buc cc nc nhn vin tr phi cho cc nc xut khu lp cn c qun s nc mnh. + Xut khu t bn t nhn: l hnh thc xut khu t bn do t nhn m nhn. Hnh thc ny c c im c bn l n thng c u t vo nhng ngnh kinh t c thi gian chu chuyn t bn ngn, thu c li nhun c quyn cao. * Chiu hng xut khu t bn: ch yu t cc nc pht trin sang cc nc km pht trin. * Vai tr ca xut khu t bn i vi ch ngha t bn c quyn: + M rng quan h sn xut TBCN ra nc ngoi. + L cng c thc hin bnh trng s thng tr, bc lt ca t bn ti chnh trn phm v ton th gii. d. S phn chia th gii v kinh t gia cc t chc c quyn. + Nguyn nhn dn n s phn chia th gii v kinh t: Do qu trnh tch t v tp trung t bn pht trin, xut khu t bn ngy cng tng ln c qui m v phm vi tt yu dn n vic phn chia th gii v mt kinh t, ngha l phn chia lnh

Bi ging mn Nguyn l c bn ca CNMLN

===================================================================

vc u t t bn, phn chia th trng th gii (ginh th trng tiu th, ngun nguyn liu, lnh vc u t c li nhun cao nc ngoi) + Kt qu: Dn n khuynh hng tho hip, k kt cc hip nh cng c a v c quyn ca chng trong nhng lnh vc v nhng th trng nht nh. T hnh thnh nn cc lin minh c quyn quc t di dng cacten quc t, xanhdica quc t, trt quc t. e. S phn chia th gii v lnh th gia cc cng quc quc (cui th k 19 u th k 20) + S phn chia th gii v mt kinh t c cng c v tng cng bng vic phn chia th gii v mt lnh th: cc cng quc quc ra sc chim thuc a v thuc a l ni m bo ngun nguyn liu v th trng thng xuyn, ni tng i an ton trong cnh tranh. - T sau nm 1880, cc cuc chin tranh xm chim thuc a pht trin mnh. Cui th k 19 u th k 20, cuc phn chia th trng th gii hon thnh, trong : Nc Anh c thuc a ln nht, sau n Nga, Php. S dn thuc a ca Anh gp 12 ln Nga, 7 ln Php S dn thuc a Php = s dn thuc a M + c + Nht - Tuy nhin do s phn chia th gii v s pht trin khng u ca cc nc quc dn n vic phn chia li th gii, iu nay dn n hai cuc chin tranh th gii ln th nht (1914-1917) v chin tranh th gii ln th hai (1939-1945) + T nhng nm 50 ca th k 20 li y, phong tro gii phng dn tc pht trin mnh m lm tan r v sp h thng thuc a kiu c, nhng khng c ngha l CNTD b th tiu, tri li cc nc quc thi hnh chnh sch thc dn mi m ni dung ch yu l dng kinh t, k thut, qun s duy tr s l thuc ca cc nc ang pht trin vo cc nc quc. T nm c im trn y c th rt ra kt lun: Ch ngha quc v mt kinh t l s thng tr ca ch ngha t bn c quyn; v mt chnh tr l s xm lc nc ngoi, l h thng thuc a ny sinh t yu cu kinh t ca ch ngha t bn c quyn. 3. S hot ng ca quy lut gi tr v quy lut gi tr thng d trong giai on CNTB c quyn. a/ S hot ng ca quy lut gi tr. - Do chim c v tr c quyn, nn cc t chc c quyn p t gi c c quyn: gi c c quyn thp khi mua v gi c c quyn cao khi bn. V thc cht, gi c c quyn khng thot ly v khng ph nh c s ca n l gi tr. Cc t chc c quyn thi hnh chnh sch gi c c quyn chng qua l chim ot phn gi tr v gi tr thng d ca ngi khc. - Nh vy, trong giai on CNTB c quyn quy lut gi tr biu hin thnh quy lut gi c c quyn. b/ S hot ng ca quy lut gi tr thng d.

Bi ging mn Nguyn l c bn ca CNMLN

===================================================================

- Trong giai on CNTB c quyn, cc t chc c quyn thao tng nn kinh t bng gi c c quyn v thu c li nhun c quyn cao. Ngun gc ca li nhun c quyn cao l lao ng khng cng ca cng nhn lm thu. - Do vy, quy lut li nhun c quyn cao l biu hin hot ng ca quy lut gi tr thng d. II. CH NGHA T BN C QUYN NH NC 1. Nguyn nhn ra i v bn cht ca CNTB c quyn nh nc a. Nguyn nhn ra i ca CNTB c quyn nh nc. Mt l, Do qu trnh tch t, tp trung t bn dn n tch t v tp trung sn xut pht trin cao to ra nhng c cu kinh t quy m ln, i hi mt s iu tit x hi i vi sn xut v phn phi, mt s k hoch ha t mt trung tm. Ni cch khc, s pht trin hn na ca trnh x hi ha lc lng sn xut dn n yu cu khch quan l nh nc phi i biu cho ton x hi qun l nn sn xut. Tc l, i hi phi c hnh thc mi ca quan h sn xut cho ph hp vi yu cu ca quy lut quan h sn xut phi ph hp vi trnh ca LLSX. Hai l, S pht trin cao ca lc lng sn xut, m trc ht l phn cng lao ng x hi lm xut hin mt s ngnh m cc t chc c quyn t nhn khng th hoc khng mun kinh doanh i hi s tham gia ca nh nc t sn. Ba l, s thng tr ca c quyn lm su sc thm nhng mu thun trong CNTB: mu thun gia giai cp t sn vi giai cp v sn v nhn dn lao ng, mu thun gia cc nc t bn vi cc nc thuc a v ph thuc, mu thun gia cc t chc c quyn vi nhau, mu thun gia t bn c quyn vi cc t chc kinh doanh va v nh, mu thun gia cc nc t bn vi nhau ngy cng tr nn gay gt. iu ny i hi nh nc t sn cn c nhng chnh sch iu tit, xoa du nhng mu thun : iu tit thu nhp quc dn, tr cp tht nghip... Bn l, S m rng cc quan h kinh t i ngoi, s bnh trng ca cc lin minh c quyn quc t cng vp phi nhng cn tr, nhng s xung t v li ch vi cc i th trn th trng th gii, i hi nh nc phi c s iu tit cc quan h kinh t v chnh tr quc t. Nh nc t sn c vai tr quan trng gii quyt cc quan h . Nm l, Vic thi hnh ch ngha thc dn mi, cuc u tranh vi CNXH, tc ng ca cch mng khoa hc cng ngh cng i hi phi c s can thip trc tip ca nh nc vo i sng kinh t. b. Bn cht ca ch ngha t bn c quyn nh nc Ch ngha t bn c quyn nh nc l s kt hp sc mnh ca cc t chc c quyn t nhn vi sc mnh ca nh nc t bn thnh mt thit ch v th ch thng nht nhm phc v li ch ca cc t chc c quyn v cu nguy cho ch ngha t bn. T bn cht ca ch ngha t bn c quyn nh nc, c th rt ra kt lun: ch ngha t bn c quyn nh nc l nc thang pht trin mi ca ch ngha t bn c quyn, l hnh thc vn ng mi ca quan h sn xut t bn ch ngha v:

Bi ging mn Nguyn l c bn ca CNMLN

===================================================================

Mt mt, quan h sn xut t bn ch ngha c s ci bin, s hu nh nc, s hu t nhn l hai b phn cu thnh ch yu ca quan h s hu trong giai on hin nay, lm cho quan h sn xut TBCN thch ng vi s pht trin nhanh chng ca LLSX do cuc cch mng khoa hc - cng ngh to ra. Hai l, Nh nc t sn cng c vai tr mi i vi kinh t, trong khi vn thc hin chc nng chnh tr, vn can thip vo nn sn xut x hi bng thu, bng php lut, th n cn c vai tr t chc v qun l cc doanh nghip thuc khu vc kinh t nh nc, iu tit bng cc n by kinh t vo tt c cc khu ca qu trnh ti sn xut, l nh t bn x hi, cng tin hnh sn xut kinh doanh. 2. Nhng biu hin ca CNTB c quyn nh nc a. S kt hp v con ngi gia cc t chc c quyn v b my nh nc t sn. Lnin nhn mnh: s lin minh c nhn gia t bn cng nghip v t bn ngn hng c b sung bng lin minh gia t bn cng nghip, t bn ngn hng v chnh ph theo kiu hm nay l b trng, ngy mai l ch ngn hng v ngc li S kt hp v nhn s din ra c trong lnh vc kinh t, c trong lnh vc chnh tr. + V kinh t: s lin kt c thc hin di hnh thc lin minh gii ch vi cc tn hi cng nghip ton quc M; Tng lin on cng nghip ; Lin on cc nh kinh t Nht + V chnh tr: thng xut hin di hnh thc cc ng phi chnh tr nh ng dn ch, ng cng ha. Cc ng phi ny to c s x hi thc hin s thng tr v trc tip xy dng b my cng chc cho nh nc. Hai hnh thc kt hp ny, nhn b ngoi l khc nhau, nhng thc cht l mt. Nhim v ca chng l lin kt li thnh mt c ch thng nht qua Nh nc chi phi ng li v iu khin chnh sch kinh t, chnh tr ca quc gia, ng thi h tr ln nhau thc thi chnh sch. + S thm nhp ln nhau gia t chc c quyn v b my nh nc t sn. - S thm nhp ca lin minh gii ch vo b my nh nc t sn v chi phi hot ng ca b my nh nc t sn th hin: . Lp ra Ban t vn vch ra chin lc v sch lc kinh t ca t nc c li cho mnh . Cung cp kinh ph cho ng phi chnh tr hot ng. . Thng qua ng phi chnh tr, a ngi ca mnh vo trong b my nh nc, thng qua cc nhn vt ny cc li ch ca t chc c quyn c th ch ha bng lut. Vai tr ca lin minh gii ch ln n ni c gi l Chnh ph trong chnh ph; quyn lc thc t ng sau quyn lc chnh quyn - S thm nhp ca quan chc nh nc vo s hu nh nc t sn v chi phi hot ng ca cc t chc c quyn, di hnh thc: gi chc ch tch danh d...==> to u th cho t chc c quyn trong quan h kinh t trong v ngoi nc. + S kt hp h tr nhau th hin:

Bi ging mn Nguyn l c bn ca CNMLN

===================================================================

- Nh nc to iu kin cho t chc c quyn pht trin nh to th trng, iu chnh kinh t v m c li cho t bn c quyn. - Cn t chc c quyn l khu truyn ti, trin khai hot ng iu chnh ca nh nc ra ton b nn kinh t quc dn. V d, nh nc pht hnh cng tri khi ngun cho hot ng ti chnh quc gia th t bn c quyn s b vn u thu, bao mua; hoc nh nc thay i d tr bt buc v t l li sut chit khu iu chnh khi lng tin t trong lu thng th cc ngn hng c quyn nhit tnh hng ng. b. S hnh thnh v pht trin ca s hu nh nc Ch ngha t bn c quyn nh nc thm nhp vo mi lnh vc ca i sng kinh t x hi. S kt hp gia c quyn v nh nc biu hin r nht trong lnh vc kinh t. C s ca nhng bin php c quyn nh nc trong kinh t l s thay i cc quan h s hu, biu hin: + S hu nh nc tng ln. + Quan h gia s hu nh nc v s hu c quyn t nhn ngy cng c tng cng. S hu nh nc hnh thnh di nhng hnh thc sau y: + Xy dng doanh nghip nh nc bng vn ca ngn sch. + Quc hu ha cc x nghip t nhn bng cch mua li. + Nh nc mua c phiu ca cc doanh nghip t nhn.

+ M rng doanh nghip nh nc bng vn tch ly ca cc doanh nghip t nhn.

(Chc nng ca doanh nghip nh nc l m rng sn xut t bn ch ngha m bo a bn pht trin ca ch ngha t bn; gii phng t bn ca t chc c quyn t ngnh li t sang ngnh li nhiu, l ch da iu tit kinh t TBCN) Nh vy trong giai on ch ngha t bn c quyn nh nc, ngoi s hu t nhn cn c s hu nh nc t sn. c trng ca s hu trong ch ngha t bn c quyn l tnh cht ng s hu gia nh nc t sn v c quyn t nhn, iu ny dn n s an xen trch nhim v li ch gia hai lc lng ny. y, mc ch ca s hu ca nh nc t sn l to iu kin pht trin kinh t, xy dng v bo tn ch ngha t bn; mc ch ca s hu t bn c quyn l li nhun c quyn. Mi quan h gia nh nc t sn v t bn c quyn trong quan h sn xut l quan h bin chng v nu khng bo tn c quan h sn xut t bn ch ngha nh t bn s khng c li nhun; cn nu khng bo m c li nhun cho nh t bn, th c s kinh t ca nh nc t sn s khng cn. c. S can thip ca nh nc vo cc qu trnh kinh t. Nh nc tham gia iu tit nn kinh t. S iu tit kinh t ca nh nc nhm hng dn, kim sot, un nn nhng lch lc ca nn kinh t. S iu tit kinh t ca nh nc c thc hin bng nhiu cng c khc nhau nh php lut, gi c, thu kho, ti chnh - tin t, ngn hng, pht trin cc x nghip nh nc, bng chng trnh, bng k hoch. Cc chnh sch kinh t ca nh nc th hin r nt nht s iu tit kinh t ca ch ngha t bn c quyn nh nc nh chnh sch chng khng hong chu k, chng lm

Bi ging mn Nguyn l c bn ca CNMLN

===================================================================

pht, chnh sch v tng trng kinh t, chnh sch kinh t i ngoiT xut hin cc m hnh kinh t khc nhau nh m hnh kinh t trng cu; trng tin.. S iu tit kinh t ca nh nc c tnh hai mt: va tch cc, va hn ch. V vy, h thng iu kinh t ca nh nc dung hp c 3 c ch: th trng, c quyn t nhn v iu tit ca nh nc nhm pht huy mt tch cc v hn ch mt tiu cc ca tng c ch. Xt n cng, v bn cht h thng iu tit phc v cho CNTB c quyn. C ch kinh t ca ch ngha t bn t do cnh tranh l cnh tranh t do. C ch kinh t ca ch ngha t bn c quyn t nhn l c ch hn hp: cnh tranh t do kt hp vi c quyn. C ch kinh t ca ch ngha t bn c quyn nh nc gm: + cnh tranh t do.( cung-cu; gi c SX, p bnh qun) + c quyn.( cung - cu; gi c c quyn, p c quyn) + Nh nc: thng qua cc cng c v m iu tit nn kinh t. III. NH GI CHUNG V VAI TR V GII HN LCH S CA CH NGHA T BN. 1. Vai tr ca ch ngha t bn i vi s pht trin ca nn sn xut x hi. - Thc hin x hi ha sn xut : Qu trnh x hi ho sn xut biu hin s pht trin phn cng lao ng x hi, hp tc lao ng, tp trung ha, lin hip ha sn xutlm cho qu trnh sn xut phn tn c lin kt vo mt h thng sn xut. - Pht trin lc lng sn xut, tng nng xut lao ng x hi - Chuyn sn xut nh thnh sn xut ln hin i. Tuy nhin, nhng thnh tu m CNTB t c trong s vn ng y mu thun. iu biu hin 2 xu hng tri ngc nhau: xu th pht trin nhanh chng v xu th tr tr ca nn kinh t. 2. Gii hn lch s ca ch ngha t bn. Gii hn lch s ca ch ngha t bn bt ngun t mu thun kinh t c bn ca ch ngha t bn: mu thun gia trnh x hi ha cao ca LLSX vi ch chim hu t nhn TBCN v TLSX. . Mu thun c bn ny c biu hin ra thnh nhng mu thun c th sau: - Mu thun gia t bn v lao ng: s phn cc giu ngho v tnh trng bt cng trong x hi tng ln - Mu thun gia cc dn tc thuc a v ph thuc vi ch ngha quc. Ngy nay mu thun ny ang chuyn thnh mu thun gia cc nc chm pht trin b l thuc vo nhng nc quc. - Mu thun gia cc nc t bn ch ngha vi nhau, ch yu l gia 3 trung tm kinh t, chnh tr hng u ca th gii t bn, gia cc tp on t bn xuyn quc gia

Bi ging mn Nguyn l c bn ca CNMLN

===================================================================

- Mu thun gia CNTB v CNXH. y l mu thun xuyn sut trong thi i qu ln CNXH trn phm vi ton th gii. Mc d ch ngha t bn ngy nay c nhng iu chnh trong hnh thc quan h s hu, quan h qun l, quan h phn phi, nhng vn khng khc phc c mu thun ny.

CU HI THO LUN 1. Trong 5 c im kinh t c bn ca ch ngha t bn c quyn, c im no quan trng v quyt nh nht? V sao? 2. Ti sao ni: Ngy nay ch ngha t bn ang c s t iu chnh nhng n khng th vt qua c gii hn lch s ca n? 3. Phn tch tc ng hai mt ca xut khu t bn./.

10