Viti II. Nr.

69, 17 dhjetor 2012

Editorial

Revist e pjavshme Nacionali Themelues dhe botues: Kshilli Kombtar i Shqiptarve Kryeredaktor: Baki Rexhepi Zv/kryeredaktor: Jeton Ismaili Redaktor teknik: Kastriot Sinani Lektore: Kadushe Nuhiu Bashkpuntor: Faruk Daliu, Ardita Saqipi, Bilall Maliqi, Esat Shahini, Feride Salihu, Avni Selimi, Dinela Vehbiu, Rijad Demiri, Llukman Rrustemi E regjistruar n ARE-Beograd ISSN: 2217-4990 - Biblioteka Kombtare Beograd Tirazhi: 1000 cop Shtypet n shtypshkronjn VELSON-DEVA 15 Nntori 113, Preshev Dorshkrimet dhe fotografit nuk kthehen Adresa: Nacionali - sheshi Karagjorgje, p.n. ndrtesa e shtpis s kulturs - Bujanoc Tel/fax:017/652-661 E-mail: nacionali2011@hotmail.com NACIONALI sht organ i Kshillit Kombtar t Shqiptarve q jetojn N Serbi

Dymbdhjet vite me OSBE-n

Organizata pr Siguri dhe Bashkpunim Europian, misionin e saj n Serbi e filloi n vitin 2000. Prfaqsuesit e saj gjat tr kohs ishin ata q shnuan dhe prjetuan bashk me ne do ngjarje e cila u zhvillua n kto hapsira. OSBE, ishte ktu kur zhvillohej luft e armatosur midis lloj lloj forcave militare e paramilitare serbe t siguris t zhvendosura nga territori i Kosovs, pas Marrveshjes tekniko ushtarake t Kumanovs, dhe pjestarve t Ushtris lirimtare pr Preshev, Medvegj dhe Bujanoc t prkrahura nga vet populli shqiptar i cili nuk e duronte do t dhunn e tepruar e cila nuk dinte t ndalur. Ishte OSBE e cila n koordinim me prfaqsuesit e tjer t Bashksis Ndrkombtare duke luajtur rol kryesor e angazhuar pr arritjen e paqes dhe ndrprerjen e lufts s armatosur. Misionart e Organizats pr Siguri dhe Bashkpunim Europian, n vitin 2002 organizuan zgjedhjet me sistemin proporcional t prfaqsimit, duke ndryshuar sistemin i cili pas pesdhjet viteve diskriminimi arritn rezultatet e para reale t prfaqsimit t shqiptarve n Bujanoc. Organizimi i kurseve pr medie, hapja e RTV Preshevs dhe plotsimi i RTV Bujanocit me Program Shqip si dhe hapja e Redaksis n Gjuhn Shqipe n Radio Medvegj, u b po nga OSBE. Projekti i Policis Multietnike i iniciuar nga OSBE pati pr qllim kyjen e pjestarve shqiptar n policin lokale t Preshevs, Bujanocit dhe t Medvegjs, kthimi i besimit n organet shtetrore t rendit dhe ligjit ishte nj sukses i pamohueshm prkundr problemeve t herpashershme. Kontributi i Organizats pr Siguri dhe Bashkpunim Europian n prmirsimin e jets s qytetarve jo vetm shqiptar n rajonin ton, sht i pamohueshm. Ndrkoh, roli i OSBE-s n formimin e Kshillit Kombtar Shqiptar, sht mjaft aktiv, ndrsa prpjekjet e saja pr arritjen e rezultateve t KKSH-s jan t palodhshme, pr ka jo vetm KKSH por i tr populli shqiptar i Lugins s Preshevs i sht mirnjohs dhe falnderues. Pr dymbdhjet vite me radh Misioni i OSBE-s e veanrisht pjestart e saj kan demonstruar nj kultur t partneritetit si rrug e vetme e suksesit, alternativ e pazvendsueshme pr arritje t paqes afatgjate dhe krijimit t mirbesimit ndrmjet popujve. Duke bashkpunuar me qytetar, politikan, gazetar, pjestar t bashksive fetare, atyre t forcave t rendit dhe ligjit, nxns, msues e t tjer pa marr parasysh prkatsit etnike, OSBE ka hyr n historin m t re t rajonit ton si nj organizat e suksesit dhe e krijimit t besimit ndr popujt q jetojn n kt zon.
17 dhjetor 2012

Prmbajtja

Editorial Dymbdhjet vite me OSBE-n..........................................................................................................................3 Prmbajtja.........................................................................................................................................................4 Aktuale Prfaqsuesit e KKSH dhe Deputeti Halimi n 12 vjetor t OSBE-s n Beograd...........................................5 Serwer: Hapja e zyrave ndrlidhse hap pozitiv.................................................................................................6 MSA pr Kosovn, pas prmbushjes s prioriteteve afatshkurtra......................................................................7 Kuvendi i Preshevs merr vendim pr sigurimin material t pjesmarrsve t LN-s....................................8 Politik Dyzet t punsuar n hapsirn pre 120 m n RTB me vetm 300 mij uro buxhet vjetor...................9-10 Komuna e Bujanocit ndihmon materialisht shtrirjen ilegale t sinjalit t RTB n Preshev............................11 Kombtare Kosova miratoi buxhetin pr vitin 2013 ndrkoh mbeten ende taksat pr policat e siguris.........................12 Shqipria i thot PO Bashkimit Kombtar........................................................................................................13 Reportazh Masakra n SHBA pr nj fjal goje.......................................................................................................14-16 Opinion Shekulli i paradoksit.........................................................................................................................................17 T (pa)drejtat e shqiptarve n Luginn e Preshevs..................................................................................18-19 Intervista Prelec: Serbia ende i mban letrat n rezerv............................................................................................20-21 Shndetsi Helicobacter pylori......................................................................................................................................22-23 Kultur Nj buqet poetike dhe artistike..............................................................................................................24-25 Ura midis dy botve......................................................................................................................................26 Havushe Kasumi-Ahmeti do gj fillon me shpresn (poezi)......................................................................27 Ekonomi Ndrtimi i nj euroje m energjike..............................................................................................................28-29 Fjalkryqi........................................................................................................................................................30

17 dhjetor 2012

Aktuale

Prfaqsuesit e KKSH dhe Deputeti Halimi n 12 vjetor t OSBE-s n Beograd

Mbrm n takimin e organizuar me rastin e 12 vjetorit t OSBE-s n Serbi, t ftuar nga ambasada n Beograd, ishin edhe prfaqsuesit e Kshillit Kombtar Shqiptar. N manifestimin e rastit, mor pjes mysafir t shumt t jets publike, me 'rast para t pranishmve foli Ambasadori i sapo emruar Peter Burkhart diplomat Zviceran. Gjat mbrmjes ambasadori Burkhart, iu ka ndar shprblimin Personalitet viti disa veprimtarve t dshmuar pr kontributin e tyre n luft kundr korrupsionit, reformave n medie, reformave n polici dhe n mbrojtjen dhe avancimin e t drejtave t njeriut. Nj takim t vacant prshndets ambasadori I ri I OSBE-s, Peter Burkhart, pati me deputetin Halimi, Kryetarin e KKSH-s Beqirin dhe kryeredaktorin e Revists Nacionali Baki Rexhepin. Pr dymbdhjet vite me radh OSBE, ka dhn nj kontribut jashtzakonisht t madh n prmirsimin e gjendjes s shqiptarve n Luginn e Preshevs, ndrkoh q qasja pr demokratizim t Serbis nuk ka munguar. Projekti i Policis Multietnike, ai i Medieve dhe projektet tjera n prmirsimin e infrastrukturs ligjore n Serbi, pr sa i prket reformave pr t drejtat e minoriteteve kan qen dhe vazhdojn t jen pjes e angazhimeve t prditshme t Misionit t OSBE-s. Bashkpunimi i faktorit politik dhe institucional t shqiptarve t Lugins dhe prfaqsuesve t Misionit t OSBE-s, ka qen gjithnj n nivel dhe shum miqsor. Gjat mbrmjes prfaqsuesit e KKSh-s dhe deputeti Halimi,
17 dhjetor 2012

realizuan nj varg takimesh me diplomat dhe zyrtar t lart t cilt jan faktor relevant pr prmirsimin e

gjendjes s shqiptarve n Luginn e Preshevs.

Aktuale

Serwer: Hapja e zyrave ndrlidhse hap pozitiv

Hapja e Zyrs Ndrlidhse e Kosovs n Serbi,e cila pritet t funksionalizohet n janar, sipas analistit t njohur amerikan, Daniel Server sht pozitive. Ai thot pr gazetn Jeta n Kosov se formati i shkmbimit t ktyre zyrave pr t cilat jan pajtuar kryeministrat e dy vendeve sht i pazakonshm, por edhe pozitiv sepse do t ndihmojn n vendosjen e marrdhnieve bilaterale n nj kontekst t integrimit n BE. Diplomati amerikan Daniel Serwer e quan shkmbimin t pazakonshm, por pozitiv, hapjen e Zyrave Ndrlidhs t Kosovs, n Serbi. Sipas tij hapja e ktyre zyrave brenda zyrave t BE-s n dy kryeqytetet prkatse,do t'i jap BE-s mundsi pr kuptim m t mir t shtjeve dhe do t ndihmoj n vendosjen e marrdhnieve bilaterale ne mes Kosovs dhe Serbis n nj kontekst t integrimit n BE, ka deklaruar diplomati Server pr gazetn Jeta n Kosov. Ai shtoi se e vlerson hapjen e ktyre zyrave n Beograd dhe Prishtin si nj hap t rndsishm n drejtimin e duhur. 6

Urimet e kryeministrat Thai kan vendosur ta Shpresoj se do t shpejti, tha Serwer.

mia pr e Dacic q bjn kt. ndodh s

Zyrat do ta prmirsojn kuptimin e politiks n kryeqytetet e njri-tjetrit, do t'i japin nj kuptim m t mir s bashku BE-s dhe gjithashtu do t sigurojn, shpresoj un, shrbime pr qytetart, ka deklaruar diplomati amerikan Daniel Serwer.

Ndryshe, zyrtar t Qeveris s Kosovs, kan br t ditur se hapja e Zyrs Ndrlidhse e Kosovs n Serbi, pritet t funksionalizohet deri n jan t viti 2012, prderisa emrimi i udhheqsit t ksaj zyreje, pritet t bhet gjat dhjetorit. shtja e hapjes s Zyrave Ndrlidhse dhe emrimit t zyrtarve ndrlidhs ka qen pjes e agjends s dakorduar ndrmjet Kosovs dhe BE-s.

17 dhjetor 2012

Aktuale

MSA pr Kosovn, pas prmbushjes s prioriteteve afatshkurtra

Shefat e diplomacive t vendeve antare t BE-s t mbledhur sot n Bruksel nuk jan pajtuar pr t nisur negociatat pr MSA-n me Kosovn. Vendimin i pari e ka br publik n Twitter, Komisioneri pr Zgjerim, Stefan Fyle. BE-ja ka konfirmuar mundsin q Kosova t hap negociatat pr Marrveshjen e St a b i l i z i m A s o c c i m i t k u r t prmbushen prioritetet afatshkurtra, ka shkruar Fyle. Raportohet se komentet pr Kosovn nga ky takim kan qen se duhet t vazhdojn negociatat m Serbin, Kosova t bashkpunoj me EULEX-in dhe t mbshtetet me dshmi konkrete n luftn e antikorrupsionit. As pr Serbin nuk ka dat pr nisjen e negociatave pr antarsim, edhe pse sht thn se ajo ka br progres. Shefat e diplomacive t vendeve antare t BE-s i kan rekomanduar Kshillit t BE-s q t propozoj hapjen e negociatave me Serbis gjat presidencs s ardhshme, nse vazhdon prparimin. Shefi i diplomacis suedeze, Carl Bildt u ka thn gazetarve pas takimit n Bruksel, i cili ka zgjatur gati pes or se kur bhet fjal pr Serbin, n konkluza prmendet korniza kohore e lidhur me caktimin e dats pr fillimin e negociatave me BE-n. I pyetur se a bhet fjal pr qershorin e vitit t ardhshm dhe se a dihet data konkrete, ai ka thn se nuk bhet fjal pr dat, por pr periudh kohore. Bildt ka thn se pr prparimin e mtejm do t diskutohet n takimet e ardhshm t Kshillit t

Evrops. Edhe Ministri shtetror pr shtje evropiane i Gjermanis, Michael Link, ka theksuar se specifikimi i dats konkrete pr fillimin e bisedimeve sht shndrruar n nj prirje t keqe. Sipas tij, n rastin e Serbis, sht e nevojshme t shqyrtohet synimi i ktij vendi pr antarsim n BE, si rast unik. (RTK) Link: Synimi i Serbis pr pranin n BE - rast i veant Ministri shtetror pr shtje evropiane i Gjermanis, Michael Link, tha se specifikimi i dats konkrete pr fillimin e bisedimeve sht shndrruar n nj prirje t keqe. Sipas tij, n rastin e Serbis, sht e nevojshme t shqyrtohet synimi i ktij vendi pr antarsim n BE si rast unik. Ne gjithnj themi natyrisht, se duke dhn data t sakta gjithmon

sht n rastin e shtjeve t zgjerimit dika q ne e kishim br n t kaluarn shum shpesh, pasi kjo doher rrezikon q t mos jepen stimulse. Por, kjo sht nj rregull e prgjithshme, q nuk sht specifike vetm pr Serbin, por qasje e prgjithshme se ka ka msuar Bashkimi Evropian nga situatat e kaluara, i tha Link Radios Evropa e Lir. Megjithat, ai ka theksuar se sht e domosdoshme t lvizet prpara me ndjenjn e qllimit dhe t prgjegjsis. Pjesa m e rndsishme pr ne sht se secili q dshiron realisht t jet antar i BE-s, pra ai ose ajo, nuk do t duhej t lvizte vetm n momentin e fundit t mundshm, tha ministri Link n Bruksel, duke folur pr gjast q Serbis t'i jepet data e fillimit t negociatave pr pranim.

17 dhjetor 2012

Aktuale

Kuvendi i Preshevs merr vendim pr sigurimin material t pjesmarrsve t LN-s

q qeverisin po ashtu edhe ato opozitare. N mesin e shum propozimeve ishte edhe ajo e Naser Azirit (UDSH), e cila ishte q do subjekt politik t ket nga nj prfaqsues n komision i cili do t merret n mnyr m t detajuar me kt iniciativ. Edhe pse kjo pik u votua unanimisht, ata u shprehen shum pesimist pasi si than, dihen qndrimet e Qeveris s Serbis ndaj komuns. sht mbajtur seanca e radhs e rregullt e Kuvendit Komunal n Preshev, ku nuk kaloj pa fjal fyese t ndrsjella t kshilltarve komunal, madje edhe krcnime. Si raporton Titulli, ndrmarrja Moravica ngjalli m shum debate dhe reagime, si nga opozita po ashtu edhe nga pozita, pasi ajo gjendet n kolaps nga borxhet, dhe pas shum debateve dhe replikave m i pa prmbajtshmi u tregua Naser Aziri (UDSH), i cili iu vrsul njrit prej kshilltarve t PDSH-s dhe pr t kaluar nga kjo situat u dasht t ndrhyj Nadr Sadiku, shef i i grupit t kshilltarve t PVD-s. E sigurisht kjo situat pa dyshim se e nervozoi kryetarin e Komuns s Preshevs Ragmi Mustafn, i cili u detyrua q t ngjitet n foltore dhe ftoj kryetarin e Kuvendit q t qes n 8 votim kt pik t rendit t dits. Gjithashtu pr gjendjen e Moravics ai fajsoj m s shumti qytetart e Komuns s Preshevs t cilt nuk i prmbushin detyrimet ndaj ksaj ndrmarrje, duke thn se: do antar i do familje ka m s paku nga nj pajisje celulari, dhe nuk kursejn q do dit ta mbushin at me impulse, dhe t bjn shpenzime t panevojshme, ndrsa nuk mund t i japin nga 450 dinar pr t paguar detyrimet ndaj Moravics. Pika tjetr q u diskutua m s shumti ishte ajo e grupit t kshilltarve t UDSH-s pr ndryshimin dhe emrimin e rrugve, vendbanimeve e t shesheve n Preshev. Pr kt pik pati shum propozime nga t gjitha partit si ato Por para se t shkoj ky propozim n Ministri, fillimisht duhet marr plqimin nga Kshilli Kombtar Shqiptar. T njjtin propozim kishin aprovuar edhe n Kuvendin e Bujanocit, por nj gj t till nuk e lejoj Ministria. Pr kt rend t dits ishin parapar 17 pika, n mesin e t cilave ishin edhe kshillat drejtues dhe mbikqyrs t shtpis s kulturs, NP Moravics, qendrs pr pun sociale, shtpis s shndetit, biblioteks, OKF-s dhe Radio Televizionit Presheva, ku nj zri u miratuan. Gjithashtu kshilltart njzri kan miratuar edhe vendimin mbi ndryshimin e vendimit mbi sigurimin material t pjesmarrsve t lufts Nacional lirimtare t komuns s Preshevs

17 dhjetor 2012

Politik

Dyzet t punsuar n hapsirn prej 120 m n RTB me vetm 300 mij euro buxhet vjetor
parashtronte pyetje t pareshtura Arifi. Megjithat, shum prgjigje t ktyre pyetjeve ngelin pa prgjigje dhe trashgohen vit pas viti. N mediat e pavarura pajtohen se komuna e Bujanocit po tenton t legalizoj punt e liga q jan kryer gjat katr viteve t fundit n RTB. Sipas kolegut nga rtv Spektri, Jeton Ismaili, nse komuna e Bujanocit ngrit buxhetin e RTB-s ather pranon t gjitha dukurit negative q e kan karakterizuar kt ndrmarrje, prfshir edhe pranimin n pun t kuadrove n mnyr t paligjshme. sistematizohen vendet e puns n kt ndrmarrje ose t'ia vejn drynin . A ka logjik q keni 16 gazetar kurse raportin e keni prgatitur vetm n serbisht i'u drejtua Arifi drejtorit t RTB-s, Abedin Raqipi. Njeriu i par i komuns pat edhe nj sr vrejtjesh tjera n punn e RTB-s, dhe n nj moment parashtroi edhe shtjen e 300 mij eurove. ka do t bhej poqese kto mjete do t'i kishim orientuar diku n prodhim , Paramendoni nse nga 25 buxheti i RTB-s ngritet n 33 milion dinar. Ather ku mbesin kritikat e zyrtarve komunal t cilt me jav t tra kritikonin stafin e RTB-s pr keq menaxhim gjat mandatit t kaluar. Nse ndodh kjo gj ather i bie se udhheqsia e sotme sht m manipulative se e kaluara , thot Ismaili. Edhe drejtori menaxhues i portalit t pavarur informativ Titulli.com, Skender Saqipi, sht
17 dhjetor 2012

ka bjn 40 t punsuar prej t cilve 16 gazetar n radiotelevizionin e Bujanocit? Ishte kjo pyetje e parashtruar nga vet kryetari i komuns s Bujanocit, Nagip Arifi, n takimin e Kshillit Komunal. Por si duket, si Arifi ashtu edhe drejtuesit e RTB-s e kan t vshtir t'i arsyetojn rreth 300 mij euro t cilat planifikohen t ndahen vitin e ardhshm pr kt ndrmarrje publike. Kryetari i komuns madje insistoi q urgjentisht t

Politik

kundr tendencave q t legalizohet gjendja n RTB. M mir ta bjn strehimore sociale sesa medium. Nga 40 sa jan as 15 nuk e meritojn t marrin paga n RTB. Komuna njher e prgjithmon duhet ti jap fund mospuns dhe kshtu t'i kursej taksapaguesit dhe djersn e tyre , shprehet decidivisht Saqipi. Si Saqipi ashtu edhe Ismaili kritikojn administratn komunale ngase nuk e sheh t udhs t paktn t organizoj nj takim konsultativ me mediat e pavarura. Edhe ne jemi pjes e ksaj komune, e nuk kemi rn nga Marsi. sht e palogjikshme q fare mos t prfillemi t paktn n fund t vitit kur bhen planet pr vitin e ardhshm, thon ata. N kt drejtim, Rtv Spektri dhe Titulli.com krkojn urgjentisht t zhvillohet nj takim midis krerve komunal dhe mediave pr t par se kah po shkojn mediat n komunn ton. Kto mediume thon se e kan t hartuar planin e tyre se si do t sillen n t ardhmen n rast se pozita e informimit n Bujanoc nuk rishikohet.

10

17 dhjetor 2012

Politik

Komuna e Bujanocit ndihmon materialisht shtrirjen ilegale t sinjalit t RTB n Preshev

N seancn e sotme t Kshillit Komunal t Bujanocit sht kuptuar se n kt komun mund t punohet ilegalisht dhe se gjra t tilla prkrahen edhe materialisht. Duke folur n pikn e tret t rendit t dits, n propozim raportin pr viti 2013 t N.P. Rtv Bujanoci, drejtori i ktij institucioni, Abedin Raqipi, ka falenderuar personalisht kryetarin e komuns s Bujanocit, Nagip Arifin, pr ndihmn e ofruar gjat muajit tetor n prforciimin e sinjalit televiziv. Madje edhe vet kryetari Arifi n foltore ka pranuar se RTB sht ndihmuar me mbi nj milion dinar n prforcimin e sinjalit. Nj fakt i ktill ka ngjallur reagime t menjhershme tek medium tjetr elektronik n kt komun, Rtv Spektri. Ka dy muaj q RTB sht duke emetuar sinjal t jasht ligjshm n komunn e Preshevs pa lejen e Agjencionit Republikan pr Radiodifuzion me aparaturn e vendosur n pikn Reljanski rid , shprehet drejtori i RTV Spektri, Jeton Ismaili. Ky sht nj akt i cili sipas ligjeve n fuqi shkakton vepr penale ngase ka t bj me ushtrimin e paautorizuar t veprimtaris. Prve Ligjit Penal kjo sanksionohet me Ligjin pr Radiodifuzion, dhe ne do t ankohemi n RRA pr konkurrenc jo lojale nga ana e RTB-s. sht indikative se si kryetari i komuns lejoj gjra t tilla kur vet me profesion sht magjistr i shkencave juridike , pyetet i hamendur Ismaili. Sipas Ligjit Penal t Serbis ushtrimi i paautorizuar i veprimtaris sanksionohet me burgim deri n dy

vjet, ndrsa me Ligjin pr Radiodifuzion vendosja e aparaturs emetuese n lokacione pa lejen e RRA-s gjobitet me nj milion dinar

pr personin juridik dhe deri n njqind mij dinar pr personin prgjegjs.

17 dhjetor 2012

11

Kombtare

Kosova miratoi buxhetin pr vitin 2013 ndrkoh mbeten ende taksat pr policat e siguris
Me 64 vota pr, 26 kundr dhe 1 abstenim, Kuvendi i Kosovs ka miratuar n leximin e dyt, Ligjin pr buxhetin e vitit 2013, n shum prej 1 miliard e 586 milion euro. Mirpo n kt ligj nuk ka arritur q t hyj amandamenti i cili ka t bj me fillimin e kompensimit material pr ish-t burgosurit e Kosovs.

Pr kt shtje ka folur edhe kryeministri i vendit, Hashim Thai i cili ka thn se duhet t qartsohet numri dhe kategorizimi i t burgosurve. Ne kemi diskutuar me Shoqatn e t Burgosurve Politik dhe ka qen prioritet, q t zgjidhim shtjen e t burgosurve politik, por definitivisht duhet t qartsohet numri dhe kategorizimi i t burgosurve prej cils periudh deri n ciln periudh, sepse tek e fundit edhe ai q ka qndruar vetm nj moment ka qen i burgosur nga Serbia dhe meriton trajtim institucional, tha Thai. Ai ka shprehur zotimin q kt shtje t zgjidh sa m shpejt, por si ka thn ai n gjasht mujorin e ardhshm, pasi q sht marrveshje me FMN-n. Ndryshe n buxhetin e Kosovs pr vitin e ardhshm jan planifikuar t hyrat e prgjithshme prej 1 miliard e 423 milion euro, kurse shpenzimet prej 1 miliard e 586 milion eurosh.

Ndrsa investimet kapitale parashihen n vler 621 milion euro, 40 pr qind e t cilave do t dedikohen pr projektin e autostrads Morin Merdar, kurse 30 milion pr fillimin e autostrads s re n drejtim t Hanit t Elezit. N buxhetin e Kosovs pr vitin e ardhshm jan planifikuar t hyrat e prgjithshme prej 1 miliard e 423 milion euro, me nj rritje prej 3 pr qind krahasuar me kt vit, kurse shpenzimet prej 1 miliard e 586 milion eurosh, me nj rritje prej 4 pr qind. T hyrat doganore parashihet t jen 915 milion euro, kurse ato vendore 301 milion euro. Ndrkaq deficiti primar sht parashikuar t mbulohet nga bartjet e ktij viti.

Prkundr ktij buxheti, pr t cilin Kryeministri Hashim Thai pohon t jet buxheti m I madh ndonjher I miratuar, mbeten ende taksat pr policat e sigurimit t cilat si duket po I paguajn vetm shqiptart e Lugins, derisa serbt po gjejn alternativa t ndrrimit t targave n mes zon kufitare duke I ikur obligimeve pr pagesn e taksave n fjal. Mos heqja e taksave, tarifat e t cilave jan te paprballueshme, n mnyr direkt e ka dmtuar Buxhetin e Kosovs, duke zvogluar kshtu numrin e blersve nga Lugina sidomos n pjesn e Anamoravs, ndrkoh q ka izoluar shqiptart e Lugins pr shkak t mos arritjes s pagess s taksave n fjal.

12

17 dhjetor 2012

Kombtare

Shqipria i thot PO Bashkimit Kombtar

PDIU2 pr qind Nuk e di6 pr qind

4. N qoft se zhvillohen zgjedhjet sot, a do t votoni dhe a e keni ndar mendjen se pr ciln parti do t votoni? Do t votoj dhe kam prcaktuar partin71 pr qind Do t votoj, por ende nuk e kam prcaktuar partin9 pr qind Nuk jam i sigurt nse do t votoj5 pr qind Nuk do t votoj15 pr qind

Fondacioni Kult, me qendr n Tetov, ka prezantuar sot n Tiran rezultatet e nj sondazhi t opinionit publik n Republikn e Shqipris, n lidhje me pikpamjet e popullsis n mosh madhore rreth bashkimit kombtar dhe prkrahjen e elektoratit pr partit e ndryshme politike t vendit. Kampioni i sondazhit u prb prej 1200 t intervistuarve dhe u przgjodh n dy faza: 1) Me przgjedhje t rastsishme u prcaktuan 100 qendra votimi t shprndara n krejt vendin; 2) Pr do qendr votimi u przgjodhn rastsisht 12 shtetas t moshs madhore. Intervistat u kryen faqe-m-faqe n shtpit e t intervistuarve. Pr intervistim u przgjodh antari i familjes q kishte ditlindjen m t afrt me datn e intervistimit, pr t arritur nj kampion me shprndarje sa m prfaqsues t moshave. Marzhi i gabimit statistikor pr kt kampion sht +/- 3.1 pr qind, thuhet n njoftimin e fondacionit. Rezultate kryesore t sondazhit 1. A doni q bashkimi i Shqipris me Kosovn t ndodh para bashkimit

me Evropn? Po64 pr qind Jo25 pr qind Nuk e di11 pr qind 2. A mendoni se bashkimi i Shqipris me Kosovn do t kryhet para bashkimit me Evropn? Po43 pr qind Jo42 pr qind Nuk e di15 pr qind

5. Ju q keni prcaktuar partin, a mund t na tregoni pr ciln parti do t votoni? PS-36.5 pr qind PD29.6 pr qind AK14.1 pr qind LSI4.7 pr qind FRD4.1 pr qind Tjetr3.2 pr qind Nuk tregon7.8 pr qind

3. Cila parti po bn punn m konkrete pr bashkimin sa m t shpejt t Shqipris me Kosovn? AK39 pr qind PD32 pr qind PS19 pr qind LSI2 pr qind

17 dhjetor 2012

13

Repor tazh

Masakra n SHBA pr nj fjal goje

Debati me katr antare t stafit t msuesve t shkolls Sandy Hook, tre prej t cilave tashm jan t vdekura, duke se ka qen shkaku i menduris ekstreme t 20-vjearit Adam Lanza, i riu q i mori jetn 27 personave, prfshir ktu 20 fmij 5 deri n 10 vje dhe t ms s tij. Autoritetet amerikane vijojn t hetojn pr t kuptuar se 'e shtyu autorin drejt masakrs. Burime nga grupet hetimore citohen nga mediat amerikane, se nj dit para masakrs, 20-vjeari ishte paraqitur n ambientet e shkolls pr fmij. Aty ka nisur nj znk me katr pjestare t stafit pedagogjik t institucionit, mes t cilave edhe drejtoresha e shkolls, psikologia dhe nj msuese tjetr, q t tria t vdekura, ndrsa msuesja e katrt e prfshir n znkn me 20vjearin nuk ndodhej n ambientet e shkolls n minutat e masakrs. Mediat amerikane e identifikojn si Lauren Rousseau, 30- vje. Autoritetet kan marr n pyetje at dhe pritet q dshmia e saj t zbardh masakrn, e pr m tepr at q ka ndodhur nj dit m par mes katr mesuesve dhe autorit t vrasjeve. Tragjedia ka rindezur debatin n Shtetet e Bashkuara mbi ligjin pr posedimin e armve t zjarrit. 14
17 dhjetor 2012

SHBA njihet si vendi i industrializuar ku lehtsit pr marrjen e nj arme jan t paprfillshme, kjo nn nj nen tradicional t Kushtetuts q e cilson kt t drejt si e drejt e personit. Mediat n SHBA sjellin shembuj dhe shifra tronditse t jetve t marra nga armt e zjarrit, pikrisht pr shkak t ktyre lehtsive. CNN thot se mbi 9 mij amerikan kan humbur jetn n vitin 2011 nga armt e zjarrit n Shtetet e Bashkuara, nj shifr kjo shum her m e lart po t krahasohet me vendet evropiane ku ligjet pr arm-mbajtjen jan t ashpra. Si pr rastsi, nj sulm i ngjashm ndaj nj institucioni

arsimor ndodhi edhe n Kin, ku nj person i armatosur me thik sulmoi fmijt e nj shkoll. Mbi 20 ishin viktimat e sulmit, thot CNN, por vetm dy prej tyre po luftojn pr jetn, ndrsa t tjert kan marr plag t lehta. E ndrsa prparsia tani sht shrimi i zemrave t lnduara, si do t deklaronte presidenti Obama, n ditt, javt, muajt apo ndoshta edhe vitet n vazhdim, SHBA do t ziej nga debatet pr ligjin e armve. U tmerrova, shptova mir, u fsheha n nj dhom t vogl brenda n shkoll. Ky sht rrfimi i vajzs 9-vjeare, Venesa Bajraliu, i treguar nprmjet vllait t saj.

Repor tazh

28 persona humbn jetn n nj shkoll fillore n Konektikat, pasi nj i ri 24- vjear qlloi me breshri mbi nxnsit e shkolls ku mamaja e tij (edhe ajo viktim) jepte msim. Mrgim Bajraliu sht 17 vje dhe sht nxns po n at shkoll. N momentin e menduris ai ndodhej n shtpin e tij bashk me t mn, pak metra larg shkolls. Pasi dgjuan t shtna, ata vrapuan menjher pr tek e motra, Venesa 9-vjeare. "Isha ndr personat e par q shkuan aty, ndrkoh q krismat vazhdonin ende. Nj vajz doli me fytyr t gjakosur. Nuk di ta prshkruaj me fjal se far ndjeva kur pash at vajz dhe nuk po gjeja dot motrn time. Motra m tha q polict i kishin krkuar asaj dhe fmijve t tjer q mbijetuan, q t mbyllnin syt pr t mos par se 'kishte ndodhur prreth", rrfen Bajraliu pr Gazeta Shqiptare.

q ndodhi ngjarja? N momentin q ndodhi ngjarja ndodhesha n shtpi me mamin. E kemi shtpin pak metra larg nga shkolla. Un nuk kisha shkuar n shkoll. N nj moment dgjuam t shtna dhe ather edhe alarmin e policis. Shkova me mamin me vrap tek shkolla dhe ishim ndr njerzit e par q mbrritn aty. Fmijt akoma s'kishin dal t gjith. far pe kur shkove atje? Sapo mbrrita pash tre fmij, dy prej t cilve besoj se ishin t vdekur. Njri ishte i plagosur dhe i mbuluar i gjithi me gjak. Ishte e tmerrshme. Motrn, e gjett?

Pas 20 minutash doli edhe motra ime, Vanesa Bajraliu. T gjith fmijt q doln ishin shum t friksuar, po ashtu edhe msuesit. Ulrinin, qanin dhe vraponin sa andej-ktej. Si sht? sht trembur shum, por fizikisht sht mir. Ama kam nj shok vllai i t cilit vdiq. Kur e mendoj, ndihem aq keq. Sa vjee sht Vanesa? Vesa sht vetm nnt vjee. Arritt ta shihnit vrassin? Jo. As un e as Vesa nuk e pam. far ju tregoi motra?

Derisa n t gjitha mediet e huaja, emri i shqiptarit Mrgim Bajraliu prmendej si nj prej dshmitarve kryesor, ai u kontaktua nprmjet rrjetit social Facebook, ku tregoi se far kishte par motra e mbijetuar dhe ai vet dje. Bisedn do ta botojm t plot m posht. Mrgim, ku ishe n momentin

17 dhjetor 2012

15

Repor tazh

sht e tmerruar, po pr fat shptoi. Na tha: "Kisha shum frik, isha e tmerruar. I dgjova t gjitha Isha me shoqet dhe u futm n nj dhom t vogl brenda n shkoll. M pas erdhn polict q na than t'i mbyllnim syt, duke na ndaluar t shohin se 'kishte ndodhur prreth. Edhe pasi dolm nga shkolla, polict na urdhronin t gjith fmijt q t mbyllnim syt". Kt na tha motra. Kishte fmij t tjer shqiptar q mund t jen vrar? Un nuk di pr fmij t tjer shqiptar. Nuk besoj. Por, edhe mund t ket. Prindrit e tu si jan? Jan trembur? Babi nuk sht ktu, ka shkuar n Kosov. Pasi kishin kaluar dy or nga ngjarja, folm me t e i treguam. Mami sht trembur shum. Nga cili qytet i Kosovs jeni? Jemi nga Prishtina. Sa vite keni q jetoni n Amerik? Un dhe Vanesa kemi lindur n Amerik. Prej shum vitesh familja jon jeton ktej. N statusin e tij n Facebook, Mrgimi ka shkruar: Shpresoj t 16
17 dhjetor 2012

gjeni kohn pr t lexuar mbi tragjedin n Sandy Hook School. Motra ime mson atje. Dgjova krismat q nga shtpia. Nuk kisha shkuar sot n shkoll, por shkova pastaj menjher me maman time. Isha ndr personat e par q shkuan aty, ndrkoh q krismat vazhdonin ende. Gjja e par q pash ishte nj vajz q e nxorn jasht. Akoma po vazhdoj t'i lutem Zotit pr t. Ishte gjja e par q m pan syt. M pas fillova t lutesha pr motrn time. Pes minuta m von, q m'u dukn si or, Vanesa erdhi jasht duke qar. T gjith fmijt vrapuan jasht me ulrima e duke qar. Nj vajz doli me fytyr t gjakosur. Nuk di ta prshkruaj me fjal se far ndjeva kur pash at vajz dhe nuk po gjeja dot motrn time. E gjith jeta pran motrs, m erdhi prpara syve. Fillova t

krkoja falje me veten time, pr do t keqe q mund t'i kem br asaj. Nisur nga kjo, dua t'ju them t gjithve: Ju lutem shijojeni do moment t jets pran familjes tuaj. sht e pabesueshme se si nj person i smur e i pshtir mund t ndryshoj rrjedhn e gjithkaje. N fund, ju krkoj t luteni pr doknd q sht dmtuar n kt ngjarje. Jeni t gjith n lutjet e mia". Pas masakrs n shkolln e Newtonit, Amerika vajton. Motivet e masakrs ende nuk jan t njohura.

Opinion

Shekulli i paradoksit shqiptart e Lugins s Preshevs ende t diskriminuar

Shkruan: Shaip KAMBERI Arrestimet spektakolare dhe akuzat pr terrorizm e krime lufte, pabarazia dhe pamundsia n punsim n organet shtetrore (polici, gjyqsi, dogan, kadastr, inspeksione), pabarazia n zhvillim ekonomik, kufizimet n qarkullim t lir dhe pamundsia e prdorimit t t drejtave q shprehin identitetin (prdorimi zyrtar i gjuhs n organet shtetrore dhe prdorimi i simboleve kombtare) paraqesin dshmi se shqiptart e Lugins s Preshevs jan t diskriminuar edhe sot njsoj sikur n shekullin e paradoksit'. 10 dhjetori sht Dita ndrkombtare e t drejtave t njeriut, e cila shnon ditn e aprovimit t Deklarats universale pr t drejtat e njeriut (1948) nga ana e OKBs.Rezoluta 217A (III) e Asambles Gjenerale t Kombeve t Bashkuara e ka shpallur Deklaratn Universale pr t drejtat e njeriut standard t prbashkt t t arriturave pr gjith njerzit dhe kombet.Edhe pse njerzimi gjat historis kishte aprovuar dokumente t ndryshme q mund t konsiderohen pararendse t mbrojtjes t t drejtave t njeriut (Magna karta libertatum, apo Deklarata e Pavarsis s SHBA-ve etj), megjithat Deklarata sht dokumenti m origjinal dhe m i prgjithshm q njeh t drejtn e gjith njerzve n jet, liri dhe siguri pa asnj dallim. Por, prkundr faktit se mesi i shekullit XX shnon arritjen m t organizuar n mbrojtjen ndrkombtare t t drejtave t njeriut, shekulli XX mund edhe t konsiderohet shekull i paradoksit (si e quan autori i librit Pajtimi i vshtir, Enver Gjuliman). N shekullin kushtuar njeriut, shkruan autori, jan br prpjekje t shumta q t garantohen katr liri: liria e mendimit, liria e fes, liria nga frika dhe liria nga mjerimi. Por, vazhdon ai e drejta elementare e njeriut, e drejta n jet, ka qen e rrezikuar m shum se kurdoher. Shekulli q e lam pas sht vulosur me Deklaratn universale pr t drejtat e njeriut, por, sht edhe shekulli n t cilin njerzit kan vrar m shum prfaqsues t llojit t vet se n gjith historin e njerzimit. Nj autor amerikan, Zbigniew Brzezinski, ish- kshilltar i presidentit amerikan pr siguri kombtare, na sjell shifra frapante q vrtetojn thnien e mparshme. N veprn e vet Jasht kontrollit, Brzezinski sqaron se n Luftn e Par Botrore jan vrar 33 milion t rinj prej 18 deri n 38 vjet. Sipas tij n Luftn e Par Botrore, nga t gjitha palt ndrluftuese, jan vrar edhe 8,5 milion ushtar, n Luftn II Botrore jan vrar 15 milion ushtar, ndrsa, n luftrat tjera edhe 6 milion t tjer. Krahas ktyre vrasjeve n Luftn I Botrore jan vrar edhe 13 milion gra, pleq dhe fmij, ndrkoh q n Luftn II Botrore 2o milion civil. Rreth 6 milion kinez jan vrar n luftn Kino-Japoneze. N gjith kto shifra masive nuk jan t prfshira krimet, q n emr t komunizmit, ndaj kundrshtarve politik, jan br n ish- shtetet e socializmit dhe n vet BRSS-n. Mu pr shkak t ktyre vrasjeve masive npr luftra miratimi i Deklarats Universale paraqet akt krucial n historin moderne t njerzimit, n t ciln kombet e bots jan mbledhur q t tentojn q njher e prgjithmon t varrosin pasojat e gjenocidit t ndodhur n Luftn e Dyt Botrore. Pr t instituciaonalizuar edhe m tej mbrojtjen e t drejtave t njeriut, n historin e re jan aprovuar edhe dokumente tjera t rndsis ndrkombtare apo rajonale, prej t cilave m e rndsishmja do t ishte Konventa Europiane pr t Drejtat e Njeriut, e cila paraqet themelin e sistemit unik pr mbrojtjen e t drejtave t njeriut dhe q i mundson secilit q beson se t drejtat e tij jan rrezikuar e cenuar t krkoj mbrojtjen e tyre pran Gjykats Europiane pr t Drejtat e Njeriut. N kto kushte t ekzistimit t mbrojtjes, ndrkombtarisht t garantuar, t drejtave t njeriut, edhe prkundr faktit se Serbia ka ratifikuar gjith kto dokumente ndrkombtare dhe rajonale dhe faktit se kushtetuta e saj e barazon t drejtn ndrkombtare (konventat) me t drejtn e brendshme, shqiptart e Lugins s Preshevs edhe m tej ballafaqohen me cenimet sistematike t t drejtave t veta t garantuara me dokumentet e prmendura ndrkombtare. Arrestimet spektakolare dhe akuzat pr terrorizm e krime lufte, pabarazia dhe pamundsia n punsim n organet shtetrore (polici, gjyqsi, dogan, kadastr, inspeksione), pabarazia n zhvillim ekonomik, kufizimet n qarkullim t lir dhe pamundsia e prdorimit t t drejtave q shprehin identitetin (prdorimi zyrtar i gjuhs n organet shtetrore dhe prdorimi i simboleve kombtare) paraqesin dshmi se shqiptart e Lugins s Preshevs jan t diskriminuar edhe sot njsoj sikur n shekullin e paradoksit'. Autori sht kryetar i Degs s PVD-s n Bujanoc

17 dhjetor 2012

17

Opinion

T (pa)drejtat e shqiptarve n Luginn e Preshevs

Bilall MALIQI Hyrje Lugina e Preshevs (Presheva, Bujanoci dhe Medvegja), administrativisht ishte ndar nga Kosova n vitin 1945 prej komunistve jugosllav n shkmbim t dy komunave n veri t Kosovs, me Leposaviqin dhe Zubinpotokun, t cilat n at koh kishin popullsi shumic sllave. Qllimi i ksaj ndarje ishte copzimi i trungut shqiptar dhe defaktorizimi i tyre, si n aspektin politik, por edhe nacional. Kshtu jo vetm kto pjes ngeln jasht shtetit m t ri n bot Kosova, por edhe nga Shqipria t cilat prballen me padrejtsi t ndryshme si n aspektin politik, t siguris dhe n fusha t tjera t jets shoqrore ekonomike. Lugina e Preshevs Kto komuna t Lugins s Preshevs, ballafaqohen me probleme t shumta sa i prket t drejtave t tyre n aspekte t ndryshme t cilat jan evidente n prditshmrit tona si n rrafshin ekonomik, social, kulturor e politik. Duke pasur parasysh Preshevn e cila sht me prqindje mbi 95% shqiptar, e Bujanoca mbi 60 % shqiptar, e Medvegja gati sht zbrazur, t drejtat nuk jan t barabarta n asnj aspekt me serbt t cilt sidomos n Preshev prbjn shumic dhe assesi nuk mund t krahasohen t drejtat e shqiptarve t Lugins s Preshevs me serbt n veri t Mitrovics dhe n enklava t tjera. Ata gzojn t drejta t garantuara t modelit europian n do sfer t jets shoqroro- ekonomike e politike, ndrsa tek shqiptart e Lugins kjo gj nuk ndodh dhe sikurse nuk i takojm bots s qytetruar. T drejta t kufizuara N Luginn e Preshevs nga ana e shtetit t drejtat dhe lirit jan t kufizuara si n punsim ( mungon kriteri i prcaktuar n baz t popullats), por punsohen jasht do kriteri, rastet sociale, papunsia enorme, mandej edhe kto qytete jan t pazhvilluara totalisht dhe t lna pasdore nga shteti, mungesa e fakulteteve n gjuhn shqipe etj., etj., tregojn se t drejtat e shqiptarve jan t kufizuara sidomos n kta aspekte me rndsi pr shqiptart e Lugins s Preshevs. Moslejimi i prdorimit t simbolit kombtar Nj e drejt poashtu e cenuar nga shteti sht edhe moslejimi i prdorimit t simbolit ton kombtar. Edhe pas shum ndrrimeve t pushteteve n Serbi, prap se prap ende nuk ka gatishmri shteti q ta zgjedh kt problem t lejimit t simbolit kombtar i cili ka shum vite q vehet n institucione komunale vetm n ditn e shnimit t 28 nntorit dhe se mbas kremtimit flamuri kombtar hiqet nga godinat e komunave tona. Mandej burgosja e t rinjve shqiptar t pafajshm sht mjaft shqetsuese e pr kto t gjitha shum her KMDNJ n Lugin ka organizuar protesta t shumta t cilat kan pasur jehon t madhe si n vend ashtu edhe jasht saj. Edhe prpjekjet e Kshilltarve Shqiptar t tre Kuvendeve t cilat doln me konkluzione t ndryshme pr t drejtat e barabarta dhe pr lejimin e simbolit kombtar t lir hasi n vesh t shurdhr tek autoritetet

18

17 dhjetor 2012

Opinion

shtetrore. Kt prpjekje po e bn edhe Kshilli Kombtar Shqiptar n sferat e saja t lejuara e cila ka br prparime n aspektin kulturor dhe n arsim, sidomos n tekstet shkollore dhe t abetares, por kur sht fjala pr prdorimin e lir t simbolit kombtar me prpjekjet e mdha t KNSH-s, ende nuk ka gatishmri nga ana e shtetit. Por mungon edhe kompaktsia e subjekteve politike shqiptare q veprojn n Lugin, lidhur me daljen e nj platforme unike pr kto shtje me rndsi kombtare. Tjetra sht se asgj nuk po bn shteti i Kosovs dhe ai i Shqipris lidhur me t drejtat e lartprmendur si interesohet shteti serb n enklavat serbe n Kosov, iu ndihmon si materilalisht ashtu edhe politikisht, ndrsa tek shqiptart e Lugins ndodh e kundrta. Lre se nuk iu ndihmojn n asnj aspekt, por vendosin ndarje me an t regjimit t pasaportave dhe t pagess s poliss s sigurimit pr automjete. Le t na kujtohet nj thnie e poetit t njohur Visar Zhiti, citoj: Paqja pa drejtsi sht qorre dhe qorrin e gnjen kollaj N jetojm n kt mnyr, n

paqe po, por me disa t drejta t kufizuara. Kjo vjen edhe si rezultat i mosunifikimit t faktorit politik ktu n Lugin t cilt pr interesa t veta i ln pasdore kto t drejta q u mungojn qytetarve t tyre. E pr simbolin kombtar iu bie n mend vetm n prag t fests kombtare shqiptare n prjashtim t Kshillit Kombtar Shqiptar i cili punon n vazhdimsi pr kto shtje

Nj prfundim i paprfunduar Pr t drejtat n vijn e holl t shtjellimit t tyre, sidomos ktu tek ne n rrafshet e caktuara, ka shum pr t folur, por kto ishin siprfaqsore e pr t cilat merret intenzivisht Kshilli pr mbrojtjen e t drejtave t Lugins , sepse n disa momente t cakturara edhe nga vet politika shqiptare ktu shkilen t drejta, dhe kt opinion timin lidhur me gjith kto q i thash m lart po e mbylli edhe me nj thnie t bukur t Vath Koreshit, citoj: E keqja e doktrinave vjen nga politikant (Material pr Konferencn e Tret t Forumit Ndrkombtar pr t Drejtat dhe Lirit e NjeriutIGFM, Frankfurt, e mbajtur n Kumanov m 10 dhjetor 2012).

17 dhjetor 2012

19

Inter vista

Prelec: Serbia ende i mban letrat n rezerv

Nuk duhet t jemi shum optimist, sepse Serbia ende po i mban letrat n rezerv pr nj fund-loj q mund t vij m von, tha n nj intervist pr Radion Evropa e Lir, Marko Prelec, drejtor i projektit pr Ballkanin i Grupit Ndrkombtar t Krizave. Zoti Prelec, t martn kryeministri i Kosovs, Hashim Thai dhe homologu i tij serb, Ivica Daic, konkretizuan zbatimin e marrveshjes pr Menaxhimin e Integruar t Kufirit. N ndrkoh, serbt n veri t Kosovs protestuan kundr zbatimit t ksaj marrveshje. A prisni q kjo marrveshje t zbatohet suksesshm m 10 dhjetor kur dhe sht planifikuar t nis zbatimi i saj? T dyja palt kan investuar shum n kt dhe duket se po bjn gjithka far munden pr tu siguruar q ajo t zbatohet suksesshm. Ajo far mund t presim sht nj, si quhet, hapje e leht. Pra, nuk do t duket si nj kufi i plot dhe i rregullt, por do t jet nj dallim i qart nga status quo-ja. Pr her t par, postet serbe dhe kosovare do t punojn afr njratjetrs. Vendimi i Serbis q pikn m kontroverse, at n Jarinj, ta vendos n nn kontrollin e saj sht nj sinjal i fuqishm se ata qndrojn prapa ksaj dhe se nuk do t tolerojn ndonj dmtim t dhunshm nga popullata lokale. Para takimit, zoti Thai tha se zbatimi i ksaj marrveshje sht nj kthese meq vendos kufijt n mes t dyja shteteve. far mendoni ju duke e ditur qndrimin e Serbis karshi shtetsis s Kosovs? 20
17 dhjetor 2012

Serbia sht mjaft apatike q veriu t bhet kufi dhe ai nuk do tu prngjaj kufijve ndrmjet shteteve q kan marrdhnie normale. Serbve lokal thuhet se do tu lejohet kalimi me vetura q bartin tabela jolegale serbe, t cilat nuk do t detyrohen ti heqin. Kshtu do t ndodh n fillim, por kjo mund t ndryshoj m von. Ajo q po prpiqen t bjn t dyja palt sht t zbatojn dika, tu japin koh njerzve q t msohen me at dhe t shohin pastaj se si t vazhdojn nga aty. Nj vendim tjetr q u mor n takimet e djeshme ishte hapja e Zyrave Ndrlidhse me mbshtetjen e BE-s n Prishtin e Beograd. far nnkupton kjo pr t dyja palt, e veanrisht pr

Kosovn dhe a mund t merret si hap drejt njohjes s Kosovs nga Serbia? Kjo sht fusha ku pritet m s shumti progres. E kemi par kt edhe n iniciativat e tjera si ajo pr prfaqsimin rajonal q duket se po funksionon shum mir. Ka shum raporte q flasin pr nj bashkpunim mjaft t mir ndrmjet ministrave serb dhe homologve t tyre kosovar n samitet rajonale. Kjo na sjell nj hap prpara me vendosjen e nj zyrtari n delegacionin evropian n Prishtin dhe anasjelltas. Kjo nuk do t jet forma finale e marrdhnieve t tyre institucionale. Mendoj se prap, po prpiqen t arrijn dika, mjaft kujdesshm, t kaloj pak koh dhe t shihet se si

Inter vista

duhet vepruar m tej. Kjo nuk sht njohje. Nuk duhet t jemi shum optimist, sepse Serbia ende po i mban kto letra n rezerv pr nj fundloj q mund t vij m von. Kur prisni q fund-loj, si po e quani, t ndodh. A ka t bj kjo me at q Serbia pret nga BE-ja lidhur me antarsimin e saj? Po, mendoj se jan nj varg shtjesh n pyetje ktu: antarsimi i Serbis, interesimi ende ekzistues n Serbi rreth ndryshimit t kufijve me Kosovn dhe sigurimi i kontrollit mbi veriun e Kosovs, apo t paktn, nj lloj autonomie t zgjeruar pr kt zon t banuar me serb. far do t vendosnin ata n tryez nga ana e tyre do t ishte njohja, pajtimi q Kosova t antarsohet n Kombet e Bashkuara dhe zhbllokimi i rrugs s Kosovs pr n Bashkimin Evropian. Por, t gjitha kto gjra jan disa vite larg. Ajo, n t ciln po fokusohen palt jan shtjet mbi t cilat mund t pajtohen duke rritur shpejtsin dhe cilsin e bashkpunimit t ndrsjell. Pr shum vite, ato kan qen si dy princesha t ulura mbi majat e kodrave duke i brtitur njra-tjetrs, pra, duke komunikuar prmes denoncimeve n media. Tani, sht mjaft mir ti shohim ulur duke folur m shpesh dhe n mnyr dukshm m normale. Zoti Prelec, that se ndryshimi i kufijve do t vendosej n tavolinn e diskutimeve pas disa vitesh. Por, mbi nj nga problemet ekzistuesestrukturat paralele serbe n veri, nuk sht folur ende. A po zvarritet kjo shtje nga BE-ja dhe nse po, pse? Mendoj se kjo sht n agjend dhe ka shenja pr diskutime, por asgj konkrete mbi at se far do t ndodh. Administrata serbe ka shum

elemente prbrse, ka shrbime komunale, sistemi gjyqsor, strukturat policore-natyrisht t pauniformuara, shkolla, spitale, sistemi pensional dhe kompani publike. Kto gjra nuk jan nj list e vetme dhe disa nga ato jan m t ndjeshme pr Kosovs se sa t tjerat. Mendoj se kjo shtje duhet t zgjidhet ndrmjet t dyja palve dhe mendoj se do t jet nj avancim natyral nga zbatimi i marrveshjes pr Menaxhimin e Integruar t Kufijve, fillimi i normalizimit t doganave. Kto do t vendosen n agjend, por marrveshjet mbi kt jan mjaft larg. Veriu sht shum i vendosur pr t mos i pranuar institucionet kosovare, andaj duhet t ket mjaft diskutime pr kt shtje. Dialogu aktual sht dizajnuar me qllim normalizimin e marrdhnieve ndrmjet t dyja palve drejt integrimit t tyre evropian. Ju i prmendet vitet, por a mund t bhet nj pasqyr kohore mbi periudhn kur Kosova e Serbia do ti normalizonin marrdhniet trsisht n mnyr q t antarsohen trsisht n BE? Kjo nuk sht e mundur. Ana negative e tr ktij procesi sht se po pajtohen pr gjra relativisht t mdha-q sht mir, por mospajtimet mbi shtjet kryesore jan ende t mdha. Kt duhet gjithmon ta kemi parasysh. Ka ende mospajtime fondamentale mbi shtjen e statusit, integritetit territorial, mbi at se far do t ndodh me popullatn serbe n Kosov dhe nj varg shtjesh t tjera. Kto jan krejt gjra q jan shum t vshtira dhe nuk do t zgjidhen kaq thjesht.

Sigurisht q po flasim pr vite e jo muaj-sipas t gjitha gjasave pr shum vite. Do t varet nga vendimet q merren n t dyja qendrat, reagimet e popullats lokale n veri t Kosovs dhe politiks s BE-s q mund ta ndihmoj ose pengoj kt proces. Pjes e delegacionit kosovar n takimet e s marts n Bruksel ishte edhe Blerim Shala-koordinator politik i dialogut. Aleanca pr Ardhmrin e Kosovs, t cils i takon Shala, sht shprehur e gatshme pr nj prfshirje m t madhe n dialog dhe procese t tjera sidomos pas lirimit nga Tribunali i Hags t liderit t saj, Ramush Haradinaj. A e shihni ju nj rol t Haradinajt n qeveri apo n dialog? Thuhet se Haradinaj sht i interesuar; partia e tij ka bashkpunuar dhe sht koordinuar mjaft mir me partin qeverisse-Partin Demokratike t Hashim Thait. Kjo pritet t vazhdoj dhe emrimi i Blerim Shals si koordinator sht nj sinjal pr kt. Lirimi i Haradinajt i kontribuon pals kosovare rreth konsolidimit t ekipit negociator. Me Thain dhe Haradinajn ata tani kan nj dyshe mjaft t fuqishme q mund t zbatoj fardo vendime q merren. Kjo sht natyrisht mjaft provokative n Serbi, por shpresoj se do t ftohet temperamenti mbi lirimin e Haradinajt. Ai nuk ishte i papritur dhe mendoj se reagimet e Serbis kan qen mbytse (t ktij temperamenti), sidomos deklarata e Daicit se do t vazhdoj dialogu. Edona Peci RADIO EVROPAE LIR

17 dhjetor 2012

21

Shndetsi

Helicobacter pylori
Rruga e prhapjes s infeksionit mendohet t jet prmes kontaktit direkt me pshtym, t vjella dhe jashtqitje t personave t infektuar me H pylori. Ky sht nj bakter gram-negativ q pas infektimit lokalizohet n mukozn e stomakut Mendohet se H.pylori ka migruar nga vendet afrikane para 60.000 vjetve Prej asaj kohe e deri tani ky bakter ka evoluar n shtat prototipa varsisht zonave t prhapjes npr gjith botn. sht zbuluar n vitin 1983 nga dy shkenctar Australian t cilt kan vrejtur se pacientt e smur nga ulcera e stomakut dhe e duodenit kan qen t infektuar me H.pylori. Ky zbulim ka ndryshuar n mnyr radikale qasjen e trajtimit t ulcers peptike dhe parandalimin e kancerit n stomak. Mendohet s gjysma e popullats n bot sht e prekur nga ky lloj bakteri, shum pak n vendet e zhvilluara dhe perndimore, dhe m shum n vendet n zhvillim. N zonn e Ballkanit mendohet se rreth 70% e popullats sht e prekur nga H.pylori. Mbi 80% e tyre jan asimptomatik q do t thot gjat jets s tyre nuk kan asnj simptom dhe shenja t smundjes. Kjo ka shtyr q shum shkenctar t mendojn se kjo baktere nuk sht aq e rrezikshme sa mendohet. Infeksioni dhe kontakti me kt lloj bakteri ndodh q n moshn e hershme t fmijris, gjat kontakteve t para me ambientin prreth q sht i kontaminuar me H.pylori. Kushtet socio-ekonomike t popullats luajn rol t rndsishm n prhapjen e infeksionit, si p.sh: - Banimi n ambient me shum antar rrit riskun e prhapjes s infeksionit. - Nse kushtet hidrosanitare n 22
17 dhjetor 2012

ambient jan t dobta, ambient ku nuk ka kontroll t ujit t pijshm dhe ujit t rrjedhshm rrit rrezikun e infeksionit dhe bartjen e saj. - Nse bashkjetoni ose keni kontakte t shpeshta me personin q sht i infektuar me H.pylori rrit rrezikun e infeksionit dhe bartjen a saj. Rruga e prhapjes s infeksionit mendohet t jet prmes kontaktit direkt me pshtym, t vjella dhe jashtqitje t personave t infektuar me H pylori. Bartja e infeksionit prmes lngut gastrik (t vjellat) mendohet t jet m e leht se sa prmes pshtyms dhe kontakteve tjera. Ushqimi dhe uji i pakontrolluar sht burimi i infeksionit n vendet n zhvillim ku ky kontroll mungon. Simptomat e infeksionit Shumica e personave t infektuar me H.pylori nuk shfaqin simptoma dhe nuk kan asnj ankes gastrointestinale, dhe kjo mendohet t jet n rreth 80% t popullats. Ende nuk ka ndonj shpjegim t sakt pr kt por mendohet se aspekti gjenetik dhe rezistenca ndaj efekteve ansor te H pylorit mund t jen arsye. Simptomat m t shpeshta jan: - dhimbja abdominaledhe epigastrike - nauze, mundim pr t vjellur - t vjella - fryrje barku dhe gazra - rnie n pesh - humbje t oreksit - dhimbje gjat nats, para dhe pas ushqimit Simptomat si dhimbje t forta t stomakut dhe rreth umbilikusit, dhimbje q shoqrohet me t vjella ose t vjella me ngjyr kafe, jashtqitje me ngjyr t zez me er t rnd tregon se infeksioni me H.pylori mund t jet komplikuar me smundje ulceroze si ulcera n stomak ose duoden. N kto raste rekomandohet konsulta urgjente me mjekun familjar dhe specialistin

Dr. Arbr Veliu, specialist gastroenterolog pr trajtim t mtutjeshm. Komplikimet e infeksionit me H.pylori - Ulcera gastrike dhe duodenale .H.pylori dmton mukozn e stomakut dhe duodenit dhe rrit ndjeshmrin e saj ndaj aciditetit n stomak dhe duoden, si pasoj kemi dmtimin e saj dhe krijimin e ulcers . - Gastritis kronik. H.pylori krijon inflamacion apo ndezje kronike (afatgjat) t mukozs s stomakut dhe duodenit duke krijuar skuqje dhe edem t mukozs dhe rritje t aciditetit. - Gastritit metaplazik, gastriti atrofik dhe kanceri gastrik. Infeksioni me kt baktere pr nj koh t gjat dhe t pa trajtuar n disa individ me predispozita gjenetike, faktor t jashtm etj mund t nxis dmtimin kronik t mukozs s stomakut q shkon npr tre faza t dmtimit deri te ajo ireverzibile dhe t rrezikshme pr jetn si sht kanceri i stomakut. Si diagnostikohet Ekzistojn disa metoda q mund t diagnostikojn prezencn e H.pylorit n stomak, si jan: 1. Testi prmes gjakut. Prmes

Shndetsi

antitrupave ndaj H.pylorit (IgG) mund t verifikohet prezenca e infeksionit. Kjo metod sht m e shpeshta n popullat, por jo edhe m e sakta dhe m sensitive. Ky lloj testi nuk rekomandohet dhe nuk ka vler diagnostike pas trajtimit dhe eradikimit te H .pylorit. Prdoret ne raste t veanta ku nuk ka mundsi pr teste tjera m sensitive dhe specifike. 2. Testi prmes fecesit. Prmes fecesit mund t identifikojm antigjenet e H.pylorit, antigjene speciike t saj q prezenca n feces tregon infeksion dhe ky lloj testi mund t prdoret pr vrtetim t eradikimit pas nj periudhe kohore q mund t jet pas javs s 4-t ose 5-t pas mjekimit. 3. Prmes CLO-ureaze testit, prmes marrjes s materialit(biopsis) nga stomaku ose duodeni q bhet gjat procedurs s endoskopis. 4. Urea breath testi (testi prmes frymmarrjes). Ky test q sht m sensitivi dhe m specifik pr t treguar pranin e H.pylorit n stomak tani sht test rutin n do klinik n vendet perndimore dhe SHBA. Testi konsiston n marrjen e kapsuls ose lngut q sht e przier me ure ose karbon t ngjyrosur jo-radioaktiv C13 jo t dmshm pr organizm. Nse ka prezenc t H.pylorit n stomak karboni joradioaktiv do zbrthehet nga ureaza e bakterit duke liruar CO2 dhe karboni i ngjyrosur lirohet prmes frymnxjerrjes n nj aparat t posam q mat sasin e karbonit t ngjyrosur, varsisht nga niveli i saj vlersohet prezenca e bakterit. Ky test sht kryesori n vlersimin e trajtimit dhe eradikimit t H.pylorit Si mjekohet Terapia e linjs s par e ashtuquajtur triple therapy konsiston n marrjen e tre lloj medikamenteve pr nj periudh kohore prej 7-10 dit si jan: Inhibitor t pomps protonike (Omeprazol, Pantoprazol,

Lansoprazol,Esomeprazol) dhe dy antibiotik si Klaritromicina dhe Amoksicillina. Gjat viteve jan zhvilluar disa variante dhe modifikime t terapive treshe varsisht nga rezistenca n popullata t ndryshme. Variantet tjera treshe konsistojn n zvendsimin e antibiotikve t lartshnuar me antibiotikun tjetr Metronidazol, posarisht n personat alergjik n penicilin ky antibiotik sht i linjs s par s bashku me klaritromicinn. N disa raste mund t prdoret bismut subsalicilat si preparat shtes n treshe duke formuar terapi katrshe. Levofloksacina sht nj antibiotik tjetr alternativ n raste t shfaqjes s rezistencs ndaj trajtimit me antibiotike t linjs s par. Disa studime kan treguar s prdorimi i terapis treshe s bashku me jogurt t pasur me bifidobakterie dhe lactis bakterie ndihmojn n shrimin m t shpejt t mukozs gastrike dhe duodenale. Gjat prdorimit t ksaj terapie shpesh ndodh q individ t ndryshm

t ken efekte ansore nga prdorimi i tyre, efekte kto q konsistojn n: dhimbje abdominale, barkqitje dhe shije t keqe(metalike) t gojs q shoqrohet me humbje t oreksit. Mir sht q do mjek para ordinimit t terapis t'u tregoj pacientve kto efekte ngase n disa raste ata me vetiniciativ ndalojn marrjen e terapis dhe ndrhyjn pa dashje n skemn e trajtimit dhe ngadalsojn shrimin e plot. N disa vende ku prevalenca e prhapjes s H.pylorit sht e lart shum mjek testojn individ t shndosh dhe pa simptome pr prezenc t bakterit, kjo praktik l shum vend pr diskutim pr shume grupe mjeksh pr shkak t rritjes s rezistencs dhe efekteve ansor t antibiotikve. Sidoqoft mjekimi i H.pylorit sht e rekomanduar te do individ q ka infeksion dhe simptomatologji dhe ka histori familjare pr ulcer peptike ose kancer stomaku.

17 dhjetor 2012

23

Kultur
Vshtrim

Nj buqet poetike dhe artistike

e vendeve t lartprmendura t cilat me poezit e tyre t motiveve t larmishme e kompletuan kt buqet t degzuar, poashtu edhe pjesa tjetr me nj buqet artistike t nuansuara me pika rasterike q paraqesin nj bot krijuese figurative. Vet titulli i ktij libri t veant Ama e dheut sht nxjerr nga nj poezi e t njjtit titull t krijueses Lindit Ramushi e cila nga autorja ka dalur si nj ekstaz shpirtrore pr degt e ndara e t rremosura t atmmdheut. Fjal me imazhe Degzimet poetike t krijueseve ky 100 vjetor i ka prmbledhur n kt libr simpatik dhe tejet trheqs pr lexim. Mblidhen tok n kt libr shum bija t ndara nga ama nga nnmadhja s cils ia grabitn bijat e saja, tokat ia ndan e ia coptuan, e kto ashtu t ndara me dashuri t madhe i shkruajtn mmdheut dhe historis son kombtare e t tjera motive q dijn krijuesit ti gjurmojn e ti qesin n letr. Secila krijuese me vargjet e

Lirije Kajtazi Ama e dheut (Buqet artistike pr 100 vjetorin me femrat krijuese t Anamoravs dhe t Kosovs Lindore, sh.b. Beqir Musliu, Gjilan, 2012, faqe 160). (N kt buqet artistike t prezantuara jan tri krijuese letrare dhe nj piktore nga Presheva, poeteshat: Sadete Presheva, Fehime Selimi e Qndres Jakupi dhe piktorja Lindita Kurtishi-Beqiri).

Bilall MALIQI Ama e dheut nj buqet artistike n t ciln shtrihen poezit dhe pikturat e krijueseve t Anamoravs dhe t Kosovs Lindore (Lugina e Preshevs) t mbledhura dhe t przgjedhura nga autorja e librit e cila n bashkpunim me Ars Clubin Beqir Musliu pr kt 100 vjetor doli n drit. Ky libr, sht i ndar n dy pjes, ku n pjesn e par t librit prezantohen denjsisht krijueset

24

17 dhjetor 2012

Kultur

saja paraqet botn poetike e cila dallon nga t tjerat, sepse secila ka gjetje motivuese n krijimet, andaj kto poezi q e kompletojn kt Antologji jan nj przgjedhje si t poeteshave ashtu edhe t poezive t tyre ku shumica sosh kan motivin patriotic, secila me forcn shprehse poetike. Brenda kopertinave t librit sht prezantuar poetesha e par n trojet shqiptare t ishJugosllavis Sadete EmrllahuPresheva, e cila q nga viti i largt 1972 doli me librin e saj t par me poezi e cila atbot u cilsua nga kritikt letrar si vepr e realizuar bukur mir artistikisht. Pra ky portret i nj poeteshe me pesh t madhe q shkroi dhe doli n hapsirn krijuese m pastaj ia eli rrugn penave t reja pr t shkruar dhe pr t'u br pjes e artit poetik, rrug kjo q sidomos pr femrn shqiptare ishte paksa e vshtir, por prap se prap pas saj doln shum krijuese t cilat me poezit e tyre treguan nj individualitet krijues sidomos pr krijueset q jan brenda kopertinave t librit. Tanim n mesin ton nuk gjendet fizikisht Sadete Presheva, ajo q filloi pr her t par rrugn e pafund krijuese e cila la pas vete jo vetm epitetin si krijuesja e par, por edhe vlern e poezive t saja si dhe dorshkrimet . Por na mungon

edhe nj krijuese e cila llogaritet si poetesh e njohur dhe shum produktive Fehime Selimi. Me t dyja kto krijuese identifikohet poezia e femrs shqiptare t Lugins s Preshevs dhe m gjer. Zri poetik i femrave u dgjua dhe jehoi edhe m tej n Kosov e n vende t tjera shqiptare. Ajo shprtheu kudo n koh m t vshtira edhe kur ishte cenzura, edhe kur sankisonoheshin ato q i shkruanin atdheut (ams) s coptuar dhe atbot t robruar. Ato merrnin guximin poetik dhe prmes vargjeve shpalosnin dhe derdhnin tr at inspirim q kishin dhe kshtu kngtimet e tyre poetike znin dhe zn vend meritor n letrsin shqiptare. N kt libr jan radhitura emrat e 19 poeteshave n mnyr alfabetike t cilat thyen heshtjet dhe dilemat e krijuara m hert. Ato n kt libr vijn me plot elan pr t krijuar dika t bukurpoezi koherente dhe gjetjet e motivit tek poezit e tyre paraqesin nj tabllo reale pr koht npr t cilat kemi kaluar si komb dhe motive t tjera t cilat do t jen aktuale n do koh dhe situat. Prve ksaj brenda librit frymojn edhe disa krijuese artiste t cilat me pikturat e tyre paraqesin botn e artit figurativ e pamor gjithnj me nj art t posam t karaktereve t

ndryshme dhe secila piktur q sht e paraqitur n libr ka fshehtsit dhe mesazhet e saja pr ata q dijn t'i lexojn dhe ti kuptojn. Imazhe pa fjal N kapitullin /Imazhe pa fjal/ jan t prezantuara 11 piktore me radhitje alfabetike t cilat poashtu jan nga Anamorava dhe Kosova Lindore. T gjitha pikturat kan edhe emrat dhe tok jan me pika rasterike q formojn pikturat n kolor. Buqeta artistike Ama e dheut, ka dal n drit n kt 100 vjetor si libr i veant, me krijuese t njohura, me poezi t tyre me nj art t veant poetik dhe me nj przgjedhje me kriter nga autorja e librit. Tanim edhe Kosova Lindore (Lugina e Preshevs) sht bashk me amen duke i thyer kufijt kulturor krijueset e saj dhe kshtu tani jan tok s bashku vlerat poetike dhe artistike t tyre t pasqyruara n kt libr simpatik dhe me nj vler t begatshme poetike dhe artistike

17 dhjetor 2012

25

Kultur
Kndvshtrim

Ura midis dy botve

(Mexhid Mehmeti Kalvari (roman), Sh b Ura Prishtin, 2012, faqe 156). Bilall MALIQI Kalvari titullohet romani m i ri i shkrimtarit t mirnjohur n gjith etnikumin shqiptar Mexhid Mehmeti, i cili para pak kohsh doli nga shtypi. Tematika e romanit n fjal sht ndrtuar n baz t nj realiteti t ndodhur jo edhe shum koh m par, q ky realitet ishte i mbushur me plot pezm, hidhrim, t kqia e t gjitha kto t prmbledhura tok n nj ngjarje e cila n vete i kishte ngrthyer kto e q shkrimtari i ka paraqitur n kt roman, i cili sht ndrtuar bukur si nga ngjarja, vendi, tematika, personazhet e tij etj, etj., q len t kuptojm se gjurmimi i tematiks dhe zgjedhja e saj pr ta paraqitur n nj roman bashkkohor shkrimtari e ka br me nj efikasitet dhe me nj vler t qndrueshm si n aspektin e strukturimit ashtu edhe n mbarvajtjen e romanit deri n epilogun e tij. Lufta e fundit n Kosov solli shum vshtirsi jetsore, solli vrasje, tortura nga m t ndryshmet, masakra t papara si dhe spastrimin etnik q u b gjat lufts. Kjo luft reflektoi edhe tek ne n Luginn e Preshevs, prkatsisht n Preshev, duke filluar q nga humbja e siguris s qytetarve t cilt ishin edhe t przier me vllezrit kosovar t cilt nga kjo dhun e shfrenuar dhe nga ky spastrim ia msyn kufijve pr t shptuar duke ln mbrapa shtpi t djegura, familjar t masakruar e do gj t keqe q e prshkruajn personazhet e ktij romani n brendin e saj. Duke e par realitetin e krijuar andej, filloi pasiguria t troket n kokat e qytetarve tan kndej kufirit me Kosovn t cilt si shptim nga rreziku i mundshm apo nga 26
17 dhjetor 2012

shembulli q e ushtruan ata n Kosov s bashku me t ikurit nga Kosova ia msyn me kolona t tra kufirit shpresdhns me Maqedonin. Karvani i t ikurve Karvane t t ikurve kishte do dit nga Presheva, t cilt me or t tra ballafaqoheshin me frikn dhe pasigurin gjat rrugs, sepse n do vend mund t hassh n ushtar, e paramilitar t cilt ishin t shfrenuar dhe bnin krdi n popullat, posarisht ata t cilt i zinin i rrahnin, i keqtrajtonin dhe i pushkatonin. Qendr e ngjarjes n kt roman ishte pikrisht rruga me shum sfida pr ta kaluar kufirin i cili nuk ishte edhe aq larg, por npr kodra e male duheshte t kalohej n ann tjetr t kufirit pr t qen paksa m t sigurt. Shkrimtari bukur e parqet n libr rrugtimin e ktij Karvani npr at rrug t (pa)sigurt me personazhet q i ka futur brenda romanit t cilve u ka ndar rolet prkatse, dhe si t till romanin e ka ndrtuar mjeshtrisht, me tematik t qlluar , me nj gjuh t prparuar letrare dhe me nj stil t veant, gj q t bn ta lexosh kt roman dhe t bhesh pr nj koh pjes e ktij Karvani t lodhur, t raskapitur e t cilt disa her ishin shum afr vdekjes. T rrosh apo mos t rrosh!... Personazhet t cilat autori i ka futur n kt roman, ngjarjen npr t ciln personazhet kan kaluar npr kt rrug jet-vdekje japin nj pasqyr reale t ndodhis n at koh t pakoh. Ktu hetohen edhe dromca biografike t autorit t cilat mvishen me personazhin Miloti apo shkurtimisht Loti. Prve ksaj personazhet q e jetsuan dhe qndruan vertikal deri n kodrn e lart t quajtur Gurin e Zi, vend ku kjo kolon npr shum sfida qndroi dhe e pushtoi kt bukuroshe si e

quan autori ishin edhe Hyla gruaja e Milotit, Fatlumi i cili i kishte shptuar masakrs dhe i krkonte t afrmit e tij, Lami Shumari dhe Lami i vogl i cili nuk mundi t arrij deri te shptimi tek ajo bukuroshe e quajtur Guri i Zi por shkeli n nj min t vendosur nga pushtusit dhe humbi jetn. Kjo sken ishte dridhruese si pr Milotin dhe t tjert q e prbnin kt Karvan t lodhur, por n fund edhe Lami plak vdiq pak kilomatra m larg Lamit t vogl. Karvani deri sa arriti tek Guri i Zi ishte n urn midis dy botve, jets dhe vdekjes, kshtuq autori n dhjet kapitujt e ktij romani t arrir artistikisht paraqiti nj pasqyr shum objektive e t ndrtuar mjeshtrisht duke pasqyruar nj ngjarje e cila n t vrtet ka ndodhur dhe me kt e shetit lexuesin n at koh e cila do t jet n kujtes t shumkujt si koh e rnd e me intervenimin ajror t forcave t NATO-s filloi nj shpres pr nj jet m t sigurt pr ne shqiptart dhe se edhe ne shqiptart e duam lirin, kishim edhe tri ushtrit tona t cilat dhan maksimunin e tyre q t gzojm pak liri t shumkrkuar e t shumpritur... Nga e gjith kjo q u shtjellua deri m tani len t kuptojm se shkrimtari Mexhid Mehmeti me kt roman tek lexuesit paraqiti nj dshmi t ciln gjeneratat e reja do ta ken n kujtes dhe se kjo pr t gjith sht nj rikujtes pr t gjitha ato t zeza q iu bn shqiptarve npr koh, gjithnj me nj ndrtim dhe strukturim efikas t lnds, tematiks dhe t mbarvajtjes deri n prmbyllje apo eplog t tij. Ky sht edhe nj sukses mbi suksese, nj vler mbi vlera t vargzuara t shkrimtarit Mexhid Mehmeti t cilat jan evidente gjat leximit t romanit dhe se po dshmohet puna e tij kulmore n do rrafsh t krijimtaris letrare

Kultur
Botime t reja

Havushe Kasumi-Ahmeti do gj fillon me shpresn (poezi)

Bilall MALIQI atdhetarin ton Abdulla Krashnica-Presheva. Kur jemi te prkushtimet, poetja shkroi edhe disa t tjera me kt motiv si:/ Fidan n asfalt (Fidanitvoglushit 6 vjear t vrar nga policia serbe)/, /Sa her q kaloj/, /Ju ishit era vet/, mandej poezi tjetr prkushtimore kushtuar studentit G. H t cilin e vran n Nish, poezi kjo q tek lexuesit shprish emocione dhe aste dhembjeje, nj rikujtes e hidhur pr kt student t vyer dhe poezi me motive t tjera t cilat ia vlejn t lexohen. Havushe Kasumi- Ahmeti me kt libr ka el udh pr frymzime dhe gjetje t tjera motivuese me qllim t trasimit t rrugs s saj krijuese e cila tani pr tani e ka elanin dhe dashurin pr t shkruar, sepse q me librin e par lexuesit do t binden se kemi t bjm me nj krijuese e cila premton n t ardhmen si me libra t tjer, por edhe me cilsi Librin do gj fillon me shpresn e botoi Sh.b. Vatra Prishtin, 2012, faqe, 63.

Kto dit doli nga shtypi libri me poezi do gj fillon me shpresn i autores nga Presheva, Havushe KasumiAhmeti. Libri n fjal prbhet prej poezive t ligjerimit poetik pr t rritur dhe se sht libri i par i autores, n t ciln gjejm poezi t cilat kan motive t ndryshme poetike, gjithnj duke pasur parasysh edhe momentet e frymzimeve t autores, t cilat i ka shkruar n vargje , e t cilat e kan mesazhin dhe si t tilla kto poezi e kan origjinalitetin krijues t autores. S lexuari t librit vrejm se autorja nuk e ka ndar vllimin n cikle poetike, porse sht nj libr me lirika t ndryshme t cilat n vete ngrthejn mesazhe dhembjeje, emocionale, pr d a s h u r i n , atdhemmdashurin kan edhe tematika me mesazhe edukuese pr gjeneratat e reja. Gjuha me t ciln jan shkruar kto poezi sht e rrjedhshme dhe e kuptuesheme pr do shtres t lexuesve dhe poezit si t tilla nuk jan hermetike, por

jan t drejtprdrejta, komunikuese, vargjet kan domethnien e vet dhe artin gjithnj me forcn shprehse poetike t autores. N 40 poezi sa ka ky libr mbizotron motivi patriotik dhe ai atdhetar, n t cilin sht derdhur gjith ai frymzim poetik, i shoqruar me aste emocionale, pra n kto poezi poeten e ka shoqruar koncepti i dhembjes sepse poezit e saj jan t shkruar n koh dhe momente t caktuara secila poezi e ka vitin e shkrimit dhe si t tilla ngelin n mbamendje t lexuesve si poezi q ngjallin kureshtje pr lexim. Libri fillon me nj poezi prkushtimore pr trimin dhe

17 dhjetor 2012

27

Ekonomi

Ndrtimi i nj euroje m energjike

Zona m e madhe ekonomike n planet, q prballet me nj alternativ t zymt mes rnies dhe prtritjes, me pasoja me ndikim t gjer pr t gjith botn, do zgjedh t ec para, t shpresojm q me ambicie t mdha. Sot, krert e shteteve dhe qeverive takohen n Bruksel pr t vendosur pr hapat e rinj mbi prforcimin e bashkimit ekonomik dhe monetar t Evrops. Gjithsesi, me kto mbledhjet qeveritare thuajse t prjavshme n kryeqytetin belg, njerzve u falet nse mendojn se dika e till s'duhet t'ju interesoj. Duhet t'ju interesoj, se projekti evropian do t thot t ndrmarrsh nj hap t madh drejt rinovimit dhe thellimit. Zona m e madhe ekonomike n planet, q prballet me nj alternativ t zymt mes rnies dhe prtritjes, me pasoja me ndikim t gjer pr t gjith botn, do zgjedh t ec para, t shpresojm q me ambicie t mdha. Pr soditsit e jashtm, sidomos ata q veprojn n tregjet financiare, Evropa mund t lviz n rrug komplekse q t mpijn trurin. Megjithat, qllimi i samitit sht i thjesht: pr t'i dhn nj shtys t re reformave institucionale q Evropa ka vn n lvizje gjat tre viteve t fundit me qllimin e rikthimit t kontinentit drejt nj rritjeje t fuqishme, t barazpeshuar dhe t qendrueshme. E mbushur me t meta, zona e euros pr pak sa nuk u shprb thuajse nj dhjetvjear pas formimit t saj. Qllimi yn nuk duhet t jet t'i japim edhe dy a tre vite jetgjatsi; bashkimi i ri monetar duhet t'u bj ball 28
17 dhjetor 2012

Wolfgang Schauble The Wall Street Journal tronditjeve t ardhshme ekonomike, t'u mbijetoj sfidave ligjore, t fitoj njerzit dhe t'u rezistoj shum dekadave. Nuk sht nj siprmarrje q do prfundoj brenda nats ose duke akorduar marrveshjet ekzistuese. Pr ta br kt bashkim monetar rezistent ndaj krizs, na nevojitet integrim m i thell politik dhe ekonomik, q do t thot prforcim i institucioneve ekzistuese, krijimi i institucioneve t reja kur t jen t nevojshme, prforcimi i legjitimitetit t tyre, nse sht i nevojshm, nprmjet nj reforme t traktateve evropiane. Gjermania ka qen n pararoj t ksaj ambicieje. Ishte e para q sugjeroi krijimin e nj rrjete sigurie t prhershme pr shtetet, krijimin e nj mbikqyrsi t Banks Evropiane, dhnia e kompetencave t reja komisionerit ekonomik dhe t shtjeve monetare, zgjedhje e drejtprdrejt e presidentit t Komisionit Evropian dhe vendosja e rikthimit t konkurrueshmris n qendr t prpjekjeve n shtetet antare pr t riprtrir ekonomit tona, sa pr t prmendur disa ide. Shpesh skeptikt i kan prshkruar kto propozime si tentativa pr t shtyr zgjidhjen e krizn. N rastin m t mir kjo sht e padrejt, ndrsa n m t keqin, aspak e iltr. Duhet t tregohemi ambicioz, por n t njjtn koh duhet t jemi edhe realist n zgjedhjen e prparsive, t prpikt n punn ton dhe t ndjekim nj rend t qart t vazhdueshm duke filluar me prfundimin dhe zbatimin e reformave q kemi nisur tashm, q nga Bazel III te rregullat e riorganizuara fiskale. Nj nga t metat fillestare t projektit t eurozons ishte nxitja e njanshme q ajo paraqiti. Prezantimi i saj parashtroi nj rnie t mpreht n kostot financiare edhe t antarve m t vegjl. T tejmbushur nga parat e

Ekonomi

zhvlersuara dhe nga bollku i gnjeshtrt i shkaktuar nga flluskat spekulative, shum qeveri i rritn shpenzimet dhe shprfilln konkurrueshmrin. Konsumatort, t habitur nga prqindjet n rnie t interesave dhe nga pagat q dukej se vetm rriteshin, u krodhn n borxhe. N ann tjetr, nj pakt joefikas qendrueshmrie nuk arriti t parandalonte shprthimin e deficiteve buxhetore dhe borxhit publik. Ndaj tani, ndrsa rrekemi t bjm rregullime, duhet t tregohemi t matur n rikthimin dhe ruajtjen e nxitjeve t barazpeshuara. Reformat institucionale dhe strukturore, konkurrueshmria e prmirsuar dhe nj mbikqyrs i fuqishm i Banks Evropiane me prgjegjsi t qarta, mund t jen pikat kye t ambicieve dhe vmendjes son. Sigurimi i fondeve apo buxheteve t reja nuk do zgjidh sfidat q kemi prpara n BE. Nuk duhet t'i ojm dm prpjekjet tona me skema t vogla dhe paraprake, por t

orvatemi pr t hedhur nj hap t vrtet para. "Arnimi" i gjrave n pafundsi s'do sjell gj tjetr ve burime t reja rreziku moral. Rreziku moral nuk sht i padmshm. Vendosja e shtysave t gabuara do t thot t'i ngulsh thikn n shpin qeverive reformiste. Duke sugjeruar se strukturat ekonomike jokonkurruese jan t forta, do mbshtes populistt, ata q krkojn "kokn e turkut" dhe ikrrimtart q prvidhen n skajet e tablove tona politike. Duke kundrshtuar reformat, ne nuk do e zgjidhnim ekuilibrin n Evrop, thjesht do e bnim t prhershm. Kjo m sjell tek nj tjetr ide e gabuar: se kriza u shkaktua nga mungesa e solidaritetit. Solidariteti sht nj ide fisnike dhe nj nga parimet themelore t Bashkimit Evropian. Esht vn n dukje shum ndrsa shtete antare t eurozons kan ndrhyr pr t mbshtetur shtetet q kishin humbur hyrjen n tregje.

Solidariteti ecn krah pr krah me fortsin, sepse solidariteti n vetvete mund t jet edhe nj premtim bosh. Sistemet evropiane t ndihms sociale jan t pashoqe prsa u prket bujaris, si n bot, edhe n histori. Nse duam ta ruajm kt nivel mbrojtjeje n botn q ndryshon me ritme t shpejta, duhet t pyesim veten se nga do dal pasuria pr ta mbshtetur at. Jo nga buxheti i eurozons, as nga makineria e emetimit, apo eurobonot. T gjitha ekonomit tona, jo vetm disa prej tyre, duhet ta sigurojn kt pasuri dhe kt gj mund ta bjn vetm duke iu prshtatur rreptsis s ekonomis botrore hiperkonkurruese. Mirqenia nuk sht e drejt e dhn nga Zoti, duhet fituar. Lajmi i mir sht se reformat po funksionojn si e konfirmojn edhe disa studime. N nj analiz t kohve t fundit nga banka "Berenberg" dhe Kshilli i Lisbons, Holger Schmieding, shkruajti se nse eurozona "vazhdon rrugn e reformave, do t dal nga kriza si m dinamikja mes ekonomive t mdha perndimore". Kjo kriz sht nj mundsi. Shfrytzimi i saj nuk sht i leht. Krkon guxim, flijim, realizm dhe durim pa mas. N shum mnyra, reformimi i eurozons sht nj siprmarrje aq komplekse dhe ambicioze sa krijimi i saj n fillim. Tani ka ardhur koha t ndjekim rrugn m t leht. Autori sht ministr i Financave t Gjermanis

17 dhjetor 2012

29

Fjalkr yqi

Au SH BEK tor AB IM AN I

VIZATIM QESHARAK

E PAMORALSHME

BANORT E AKTORJA T KRYEQYTEAMERIKANE KNGTARJA, OKSA RENOVUARIT TIT T NGA FOTO GREQIS

SHUM E VOGL PARASH Q JEPET SI PARADHNIE POROSI E FUNDIT, TESTAMENT VEPR LETRARE (SHQ.) LLOJ GJELLE NGA PATATET O. N.

SHKOVA, ECA DIKU KNGTARJA KANADEZE, MORISET TRNDAFIL I EGR NIK NOLT BANORT E SPANJS S HERSHME (IBERIS) NOT SOLMIZIMI VEPR E JOSIP RELS TATIMET PJES E Nj BANESE, ETAZHI E VRTET KRYEQYTETI I ITALIS TETOVA TOROLLAK, BUDALLA KUZHIN POPULLORE PRAN XHAMIS (SHQ.) HYJNI E LUFTS TEK GREKT E VJETR KRIS EVERT Q I PRKET SATELITIT AKTORI DELON KE, TEK

URANI

BOKSIERI AMERIKAN, BOUVI LIBR FILLESTAR PR T MSUAR SHKRIM E LEXIM Nj FILOZOF I LASHT GREK (SHQ.) LIBR I POSAM ME FOTOGRAFI (SH. PASHQ.) ART (LAT.) PREMR PRONOR MENDJEHOLL KONTINENTI I ZI Nj ISHFUTBOLLIST POLAK

O. L. TUTA DROJA

M PROZATOR SHQIPTAR, ASIM

QYTET N FRANC

I MRZITSHM Q KA T BJ ME TATIMET Z. E. DEM I RI AJO Q VUAN NGA ETEROMANIA

PJES LVIZSE E ELKTROMOTORIT TONELATA

U. N.

NJSI PESHE PR GURT E MUAR METRI ITALIA

30

17 dhjetor 2012