Matrisler

171
MATEMATK Takn, etin, Abdullayeva

MATRS ve DETERMNANTLAR

5.1. MATRSLER

Tanm : , , , m n i j
+
olmak zere tm
ij
a reel saylardan oluan

(
(
(
(
(
(
=
mn m m
n
n
a a a
a a a
a a a
A
. .
. . . . .
. . . . .
. .
. .
2 1
2 22 21
1 12 11

tablosuna m x n tipinde bir A matrisi denir ve ksaca
ij
m n
A a

( =

eklinde gsterilir.

Burada ,
ij
a A matrisinin i -inci satr j -inci stunundaki elemandr.

Tablodaki yatay sralara matrisin satrlar, dey sralara da matrisin stunlar

( kolonlar) ad verilir. A matrisi m tane satrdan ve n tane stundan olumu, m n

tipindedir.
rnek:
2 2
3 0
2 1
X
A
(
= ,
2 3
1 1 2
3 5 2
X
B
(
=
(

,
2 4
3 4
1 2
1 0
2 1
X
C
(
(
(
(
=
birer matristir.

BLM 5

172

5.1.1. MATRS ETLER

1) Kare ve Dikdrtgen Matris

m n boyutlu A matrisinde m n ise dikdrtgen matris , m n = ise kare matris

olarak adlandrlr.

rnek:

2 2
3 0
2 1
X
A
(
= kare matris,

3 2
2 5 3
2 1 1
X
B
(

= ve
2 4
3 4
1 2
1 0
2 1
X
C
(
(
(
(
= ise dikdrtgen matrislerdir.

2) Birim (Etkisiz) Matris

a) Toplama ilemine gre

Btn terimleri sfr olan matrise 0 matrisi denir ve 0 ile gsterilir.

3 2
0 0 0
0 0 0
0
x
(
=

0 matrisi toplama ilemine gre birim matristir.

Tanm: Bir karesel matrisde tm
ii
a elemanlarnn oluturduu kegene esas

kegen denir.

rnek:
1 0 2
7 4 1
9 5 3
A
(
(
=
(
(

matrisinde esas kegen zerindeki elemanlar 1, 4,3 tr.

173

b) arpma ilemine gre

Esas kegen zerindeki elemanlar 1, dier elemanlar 0 olan karesel matrislere

arpma ilemine gre birim matris denir.

3) Kegen Matris

Esas kegen zerindeki elemanlar 0 farkl, dier tm elemanlar 0 olan kare

matrislere kegen matris denir.

n
(birim matris) ayn zamanda kegen matristir.

4) gensel Matris

a) st gensel matris

Bir kare matrisin elemanlar i j > iin 0
ij
a = ise bu matrise st gensel matris
denir.

b) Alt gensel matris

Elemanlar < i j iin 0
ij
a = olan matrise alt gensel matris denir.

174

5) Simetrik Matris

Bir kare matrisin elemanlar esas kegene gre simetrik ise bu tr matrislere

simetrik matris denir. Yani
ij ji
a a = dir.

rnek:
2 1 5
1 7 3
5 3 9
A
(
(
=
(
(

6) Devrik Matris

Boyutu m n olan bir A matrisinin satr ve stunlarnn yer deitirilmesi ile

elde edilen ve boyutu n m olan matrise A matrisinin devrii (transpozesi) denir ve

T
A ile gsterilir.

(
(
(
(
=
mn m
n
n
a a
a a
a a a
A
. .
. . . .
. .
.
1
2 21
1 12 11
ise
11 21 1
12 22 2
1
.
.
. . . .
. .
m
m T
n mn
a a a
a a a
A
a a
(
(
(
=
(
(
(

rnek:
1 3 8
7 5 2
2 4 3
A
(
(
=
(
(

ise ?
T
A =

zm:
1 7 2
3 5 4
8 2 3
T
A
(
(
=
(
(

175

5.2. MATRSLERDE LEMLER

5.2.1.MATRSLERN ETL

Tanm: Ayn tipteki iki matrisin karlkl tm elemanlar birbirine eit ise

bu iki matris eittir denir.

ij
A a ( =

,
ij
B b ( =

ve
ij ij
a b = A B = dir.

rnek:
3 1 3 2 3
1 1 1 3
x
y
( (
=
( (
+

ise ? x y + =

zm: 3 -1 2 3 3 1 x x x = = =

1 3 2 y y + = = olup

1 2 3 x y + = + = bulunur.

5.2.2. MATRSLERDE TOPLAMA VE IKARMA

Tanm: Ayn tipteki iki matrisin karlkl elemanlar toplanarak bulunan yeni matrise

toplam matrisi denir.

ij
m n
A a

( =

,
ij
m n
B b

( =

olmak zere
ij ij
m n
A B a b C
( + = + =

dir.

ki matrisin karma ilemi de ayn yntemle yaplr.

Yani,
ij ij
m n
A B a b

( =

eklindedir.

176

rnek:
1 0 2
1 4 8
A
(
=
(

ve
2 3 0
0 5 4
B
(
=
(

ise ? A B = ve ? A B + =

zm:

1 0 2 2 3 0 1 2 0 3 2 0 1 3 2
1 4 8 0 5 4 1 0 4 5 8 4 1 9 4
A B
( ( ( (
= = =
( ( ( (

1 0 2 2 3 0 1 2 0 3 2 0 3 3 2
1 4 8 0 5 4 1 0 4 5 8 4 1 1 12
A B
+ + + ( ( ( (
+ = + = =
( ( ( (
+ + +

5.2.3. MATRSN REEL SAYI LE ARPIMI

Bir matrisin tm elemanlar k ile arplrsa matris de k ile arplm olur.

Yani, k A =
ij
m n
k a

(

dir.

zellikler

, A B ve C ayn boyutlarda matrisler ve
1 2
, , k k k olsun .

1 2 1 2
1 2 1 2 2 1
1) ( )
2)( )
3)( ) ( ) ( )
4)1 1
5) 0 0 0 0
k A B k A k B
k k A k A k A
k k A k k A k k A
A A ve A A
k ve A
+ = +
+ = +
= =
= =
= =

rnek:
2 1
3 4
A
(
=
(

ise 5 A matrisini bulunuz.

zm:
2 1 10 5
5 5
3 4 15 20
A
( (
= =
( (

177

rnek:
2 6
8 4
A
(
=
(

ise
2
3 ?
2
A
+ =

zm:
2
2 6 1 0 1 3 3 0 2 3
1 1
3 3
8 4 0 1 4 2 0 3 4 5 2 2
A
( ( ( ( (
+ = + = + =
( ( ( ( (

5.2.4.K MATRSN ARPIMI

ki matrisin arplabilmesi iin birinci matrisin stun saysnn ikinci matrisin satr

saysna eit olmas gerekir.arpma ileminde birinci matrisin tm satr elemanlar

ikinci matrisin tm stun elemanlar ile karlkl olarak arplp toplanr.

zm:
3 3
1 2 1 6 2 2 4 4 7 4 8
1 2 4
3 1 3 3 6 1 12 2 6 7 14
3 1 2
4 2 4 6 8 2 16 4 10 10 20
A B
+ + + ( ( (
(
( ( (
= = + + + =
(
( ( (

( ( ( + + +

2 2
1 2
1 2 4 1 6 16 2 2 8 23 12
3 1
3 1 2 3 3 8 6 1 4 14 11
4 2
B A
(
+ + + + ( ( (
(
= = =
( ( (
(
+ + + +

(

rnek:
3 3
3 5 4
2 1 2
3 1 1
A
(
(
=
(
(

ve
3 2
1 5
2 1
4 3
B
(
(
=
(
(

ise ? A B = ve ? B A =

zm:
3 2
3 5 4 1 5 3 10 16 15 5 12 29 2
2 1 2 2 1 2 2 8 10 1 6 4 15
3 1 1 4 3 3 2 4 15 1 3 1 17
A B
+ + ( ( ( (
( ( ( (
= = + + =
( ( ( (
( ( ( ( + +

B A ilemi yaplamaz, nk B matrisinin stun says A matrisinin satr saysna
eit deildir.

178

5.2.5. KARE MATRSLERN KUVVETLER

A karesel bir matris olmak zere, her kare matris kendisi ile arplabilir.

0
1
2
3 2
1
n
n n
A
A A
A A A
A A A
A A A

=
=
=
=
=

rnek:
1 0
1 3
A
(
=
(

matrisi ve
3 2
( ) 2 1 f x x x = fonksiyonu veriliyor. ( ) f A matrisini
bulunuz.

zm:
3 2
2
( ) 2 f A A A = olup sras ile
2
A ve
3
A matrislerini bulup ( ) f A da

yerine yazalm.

2
1 0 1 0 1 0
1 3 1 3 2 9
A
( ( (
= =
( ( (

3
1 0 1 0 1 0
1 3 2 9 7 27
A
( ( (
= =
( ( (

1 0 1 0 1 0 1 0 2 0 1 0 4 0
( ) 2
7 27 2 9 0 1 7 27 4 18 0 1 3 8
f A
( ( ( ( ( ( (
= = =
( ( ( ( ( ( (

bulunur.

5.3. DETERMNANT

Tanm: Determinant karesel bir matrisi reel sayya dntren bir fonksiyondur.

n n boyutlu bir A kare matrisinin determinant det( ) A A = ile gsterilir.

179

.
. .
. . . .
.
.
) det(
1
2 22 21
1 12 11
nn n
n
n
a a
a a a
a a a
A A = = dr.

5.3.1. DETERMNANTIN ZELLKLER

1) Bir determinantn bir satrdaki veya bir stundaki elemanlar 0 ise, o
determinantn deeri 0 dr.

2) Bir determinantta ayn numaral satrlar ve stunlar yer deitirirse,
determinantn deeri deimez.

3) Bir determinantn iki satr veya stunu yer deitirirse, determinantn iareti
deiir.

4) Bir determinantn bir say ile arplmas demek, her hangi bir satrn veya
stunun o say ile arplmas demektir.

5) Bir determinantn iki satr veya stunu ayn elemanlardan oluuyorsa veya
orantl ise, o determinantn deeri 0 dr.

6) Bir determinantta bir satrn veya stunun elemanlarn bir say ile arpp bir
baka satrn ya da stunun karlkl elemanlarna eklemek determinantn deerini
deitirmez.

5.3.2. KNC MERTEBEDEN DETERMNANT ACILIMI

yedek kegen esas kegen

rnek :
1 2
( 1) 4 2 5 14
5 4
= =

rnek :
2 4
2 2 1 4 0
1 2
= =

rnek :
2 1
0
3
x
x
= ise ? x =

180

zm : ( 2) 3 0 x x = olup
2
2 3 0 x x = ise ( 3)( 1) 0 x x + =

buradan 3 x = ve 1 x = bulunur.

5.3.3. NC MERTEBEDEN DETERMNANT AILIMI

a) SARRUS kural

Bu kurala gre ilk iki satr alt tarafa veya ilk iki stun sa tarafa yazlp esas kegen

arpmlarndan yedek kegen arpmlar karlr.

1 2 2 0 1 4 3 3 1 4 2 3 1 1 1 2 3 0 12 A = + + =
bulunur.

b)LAPRACE kural

Bu kuralla herhangi bir satr veya stuna gre alm yaplr. Ancak sfr elemannn

youn olduu satr veya stunlar kolaylk salar. Bu alm her boyuttaki determinant

iin geerlidir.

11 12 13
21 22 23
31 32 33
a a a
A a a a
a a a
(
(
=
(
(

matrisinin determinantn 1. satra gre aalm.

181

22 23 21 23 21 22 1 1 1 2 1 3
11 12 13
32 33 31 33 31 32
( 1) ( 1) ( 1)
a a a a a a
A a a a
a a a a a a
+ + +
= + + dir.

rnek:
2 3 0
5 1 2
4 3 0
A
(
(
=
(
(

ise ? A =

zm: Bu matrisin determinantn nc stuna gre amakta kolaylk vardr.
nk

bu stundaki sfr elemanlar younluktadr.

2 3
2 3
0 ( 1) 2 0 2 (6 12) 2 ( 6) 12
4 3
A
+
= + + = = = bulunur.
rnek:
1 2 3 4
2 1 5 3
0 3 0 0
0 7 0 2
A
(
(
(
=
(
(

ise ? A =

zm: Bu matrisin determinantn nc satra gre amakta kolaylk vardr.

3 2 3 3
1 3 4
1 3
0 ( 1) 3 2 5 3 0 0 3 0 0 ( 1) 2
2 5
0 0 2
A
+ +
(
= + + + = + + (
(

3 2 (5 6) 6 ( 1) 6 = = = bulunur.

5.4. BR DETERMNANTIN MNRLER VE KOFAKTRLER

Tanm: ,
ij
nxn
i j ve A a
+
( =

kare matrisinin i nci satr ve j nci stunu

silindikten sonra elde edilen yeni matrisin determinantna
ij
a elemannn alt

determinant veya minr denir ve
ij
M ile gsterilir.

( ) 1
i j
ij ij
A M
+
= ifadesine de
ij
a elemann kofaktr denir:

182

rnek :
(
(
(
=
1 3 2
4 1 3
3 2 1
A matrisinin 1.satr elemanlarnn minr ve kofaktrn bulunuz.
zm :
11
a in minr
11
1 4
1 12 11
3 1
M = = = ve

kofaktr ise
1 1
11 11 11
( 1) 11. A M M
+
= = =

12
a in minr
12
3 4
3 8 5
2 1
M = = = ve

kofaktr ise
1 2
12 12 12
( 1) 5 A M M
+
= = =

13
a n minr
13
3 1
9 2 7
2 3
M = = = ve

kofaktr ise
3 1
13 13 13
( 1) 7 A M M
+
= = = .

5.5. EK MATRS

Tanm: A karesel matris olmak zere
ij
a elemannn yerine o elemann kofaktrleri

konularak bulunan matrisin transpozuna A nn ek matrisi denir ve ( ) Ek A ile

gsterilir.

rnek:
2 2
2 1
3 4
A
(
=
(

ise ( ) ? Ek A =

zm:

1 1
11
1 2
12
2 1
21
2 2
22
( 1) 4 4
( 1) 3 3
( 1) 1 1
( 1) 2 2
A
A
A
A
+
+
+
+
= =
= =
= =
= =

4 3 4 1
( )
1 2 3 2
T
Ek A
( (
= =
( (

dir.

183

2 2 boyuttaki bir matrisin ek matrisini bulmak iin, esas kegen zerindeki
elemanlar yer, yedek kegen zerindeki elemanlarda iaret deitirir.
rnek :
3 3
1 1 0
3 2 1
2 2 1
A
(
(
=
(
(

ise ( ) ? Ek A =
zm:

1 1
11
1 2
12
1 3
13
2 1
21
2 2
22
2 3
23
3 1
31
3 2
32
33
2 1
( 1) 2 2 4
2 1
3 1
( 1) 1 (3 2) 1
2 1
3 2
( 1) 6 4 10
2 2
1 0
( 1) 1 ( 1) 1
2 1
1 0
( 1) 1
2 1
1 1
( 1) ( 2 2) 0
2 2
1 0
( 1) 1
2 1
1 0
( 1) 1 1 1
3 1
(
A
A
A
A
A
A
A
A
A
+
+
+
+
+
+
+
+
= = + =
= = =
= = =
= = =
= =
= = + =
= =
= = =
=
3 3
1 1
1) 2 3 5
3 2
+

= + =

4 1 10 4 1 1
( ) 1 1 0 1 1 1
1 1 5 10 0 5
T
Ek A
( (
( (
= =
( (
( (

bulunur.

184

5.6. BR MATRSN TERS (NVERS)

Tanm: A n n tipinde bir matris olmak zere,
n n
A B B A I

= = eitliini

salayan B matrisi varsa, B matrisine A matrisinin tersi(nversi) denir ve
1
B A
=

ile gsterilir. Buna gre
1 1
n n
A A A A I

= = dir.

Tanm: A n n tipinde bir matris olmak zere, A matrisinin tersi
1
A
eklinde

gsterilir ve
1
1
( ) A Ek A
A
= formlnden bulunur.

Not: Bir matrisin tersinin olabilmesi iin matrisin karesel ve determinant sfrdan farkl
olmaldr.
rnek :
(
=
3 5
2 1
A ise
1
? A
=

zm:
1.yol :
1
2 2
A A
= olduundan,
(
d c
b a
A
1
olsun

1 2 1 0
5 3 0 1
a b
c d
( ( (
=
( ( (

(
=
(
+ +
+ +
1 0
0 1
3 5 3 5
2 2
d b c a
d b c a

2 1
2 0
5 3 0
5 3 1
a c
b d
a c
b d
+ =
+ =
+ =
+ =
denklem sistemini zersek,

3
,
7
a =
2 5 1
, ,
7 7 7
b c d = = = bulunur o halde

185

1
3 2
7 7
5 1
7 7
a b
A
c d
(
(
= = (
(
(
(

dir.

2.yol :
1
1
( ) A Ek A
A
= olduundan, nce A bulalm.

1 2
3 10 7
5 3
A = = = ve
3 2
( )
5 1
Ek A
(
=
(

1
3 2
3 2
1 1
7 7
( )
5 1 5 1 7 7
7 7
A Ek A
(
(
= = = (
(
(

dir.
rnek:
2 4
1
1
2
A
(
(
=
(

ise
1
? A
=

zm: 0 A = olduundan A matrisinin tersi yoktur.

rnek:
1 2 1
3 7 4
2 1 3
A
(
(
=
(
(

ise
1
? A
=

zm:

1 2 1
3 7 4 (21 3 16) (14 4 18) 34 28 6
2 1 3
1 2 1
3 7 4
A = = + + = =

imdide tm kofaktrleri bulalm.

186

1 1
11
1 2
12
1 3
13
2 1
21
2 2
22
2 3
23
3 1
31
3 2
32
7 4
( 1) 21 4 25
1 3
3 4
( 1) (9 8) 1
2 3
3 7
( 1) 3 14 17
2 1
2 1
( 1) (6 1) 7
1 3
1 1
( 1) 3 2 1
2 3
1 2
( 1) ( 1 4) 5
2 1
2 1
( 1) 8 7 1
7 4
1 1
( 1) (4 3)
3 4
A
A
A
A
A
A
A
A
+
+
+
+
+
+
+
+
= = + =
= = =
= = =
= = + =
= = =
= = =
= = =
= = =
3 3
33
1
1 2
( 1) 7 6 1
3 7
A
+
= = =

25 1 17 25 7 1
( ) 7 1 5 1 1 1
1 1 1 17 5 1
T
Ek A
( (
( (
= =
( (
( (

1
25 7 1
6 6 6
25 7 1
1 1 1 1
1 1 1
6 6 6 6
17 5 1
17 5 1
6 6 6
A
(
(
(
(
(
= =
(
(
( (

(
(

bulunur.

187

5.7. BR MATRSN RANKI

Tanm: Bir 0
ij
m n
A a

( =

matrisinin karesel alt matrisleri arasnda, determinant

sfrdan farkl olanlarn mertebesi en byk olana A matrisinin rank denir ve rank(A)

ile gsterilir.

rnek :
1 2 0
3 1 2
5 1 0
A
(
(
=
(
(

ise rank( ) ? A =
zm:

2 3
1 2 0
1 2
3 1 2 0 ( 1) ( 2) 0 2 (1 10) 2 ( 9) 18 0
5 1
5 1 0
A
+
= = + + = = =

olduundan rank( ) 3 A = dir.

rnek :
2 3 1
1 5 0
4 6 2
A
(
(
=
(
(

ise rank( ) ? A =
zm:

1 3 3 3
2 3 1
1 5 2 3
1 5 0 ( 1) 1 0 ( 1) 2
4 6 1 5
4 6 2
A
+ +
= = + + =

6 20 2 (10 3) 26 26 0 = + + = + =

olduundan rank( )< 3 A olduundan

1
2 3
1 5
A
(
=
(

alalm.

1
2 3
10 3 13 0
1 5
A = = + =
.

Yani rank( ) 2 A = dir.

188

5.8. LNEER DENKLEM SSTEMLER

Tanm:
11 1 12 2 1 1
......
n n
a x a x a x b + + + = denklemine 1. dereceden n bilinmeyenli
lineer denklem denir. Bu tip lineer denklemlerden oluan sistemine lineer denklem
sistemi(takm) denir.

11 1 12 2 1 1
21 1 22 2 2 2
1 1 2 2
......
......
.
.
......
n n
n n
m m mn n m
a x a x a x b
a x a x a x b
a x a x a x b
+ + + =
+ + + =
+ + + =

Sisteminin katsaylar matrisi:

mxn
mn m m
n
n
a a a
a a a
a a a
A
(
(
(
(
(
(
= .
. .
. . . . .
. . . . .
. .
. .
2 1
2 22 21
1 12 11

olup
sabit vektr
1
2
1
.
.
.
m
mx
b
b
B
b
(
(
(
(
=
(
(
(
(
(

ve bilinmeyenler vektr
1
2
.
.
.
n
x
x
X
x
(
(
(
(
=
(
(
(
(
(

dir.

O halde lineer denklem sistemi

11 12 1 1 1
21 22 2 2 2
1 2
. . .
. . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . .
n
n
m m mn n m
a a a x b
a a a x b
a a a x b
( ( (
( ( (
( ( (
( ( (
=
( ( (
( ( (
( ( (
( ( (
( ( (

A X B = eklinde yazlabilir.

189

rnein,
2 3 1
2 1
2 3 0
x y z
x z
x y z
+ =
+ =
+ =

denklem sistemini
2 3 1 1
1 0 2 1
1 2 3 0
x
y
z
( ( (
( ( (
=
( ( (
( ( (

eklinde yazabiliriz.

5.8.1. LNEER DENKLEM SSTEMNN CRAMER METODU LE ZM

Katsaylar matrisi kare matris olan bir lineer denklem sisteminin zm bu kurala
gre yaplr. rnein 3 n = iin uygulanrsa ;

11 1 12 2 13 3 1
21 1 22 2 23 3 2
31 1 32 2 33 3 3
a x a x a x b
a x a x a x b
a x a x a x b
+ + =
+ + =
+ + =

(
(
(
=
33 32 31
23 22 21
13 12 11
a a a
a a a
a a a
A
(
(
(
=
3
2
1
b
b
b
B ,
(
(
(
=
3
2
1
x
x
x
X

olmak zere lineer denklem sistemini A X B = eklinde ifade edebiliriz.

Burada

33 32 31
23 22 21
13 12 11
a a a
a a a
a a a
A = =

33 32 3
23 22 2
13 12 1
1
a a b
a a b
a a b
=

33 3 31
23 2 21
13 1 11
2
a b a
a b a
a b a
=

190

3 32 31
2 22 21
1 12 11
3
b a a
b a a
b a a
= dir.

Eer,

1) 0 = A ise lineer denklem sisteminin bir tek zm olup

1
1
x

=
,
2
2
x

=
,
3
3
x

=
dir.

2) 0 A = = ise ;

a)
3 2 1
, , saylarndan en az biri sfrdan farkl ise sistemin zm yoktur.

b) 0
3 2 1
= = = sistemin sonsuz zm vardr.

rnek :
6 2 5
2 3 4
3 4 2
x y z
x y z
x y z
+ =
+ =
+ =
denklem sistemini Cramer kural ile znz.

zm: Verilen lineer denklem sistemini

1 6 2 5
2 3 1 4
3 4 1 2
x
y
z
( ( (
( ( (
=
( ( (
( ( (

yazarz.

3
1 4 3
1 3 2
2 6 1
=
=
5 6 2
4 3 1 3
2 4 1
x
= =

9
1 2 3
1 4 2
2 5 1
=

=
y

191

21
2 4 3
4 3 2
5 6 1
=
=
z

3
1
3
x
x

= = =
,
3
3
9
y
y
=
= ,
7
3
21
z
z
=
= olup

( ) { }
. . 1, 3, 7 K =
bulunur.

rnek :
2 3 8
5 9
x y
x y
=
+ =

zm: 13 3 10
5 1
3 2
= + =
=
13 27 40
5 9
3 8
= =

=
x

2 8
18 8 26
1 9
y
= = =

13
1
13
26
2
13
x
y
x
y
= = =
= = =

{ } . . (1, 2) K = bulunur.

rnek :
2 3
3 6 9
x y
x y
=

zm: 0
6 3
2 1
=
=
0
6 9
2 3
=

=
x

192

0
9 3
3 1
=
=
y
olup, sisteminin sonsuz zm vardr.

2 3 2 3 x y x y = = y t = dersek 2 3 x t =

( )} { t t K , 3 2 . = bulunur.

rnek :
2 3
3 6 9
x y
x y
=

zm 0
6 3
2 1
=
=
0 36 18 18
6 9
2 3
= + =

=
x

0 18 9 9
9 3
3 1
= + =
=
y

sistemin zm kmesi bo kmedir.

BLM ALITIRMALARI

1)
(
=
3 0
1 2
A ise ?
T
A A + =

2)
(
+
=
5 4
1 3 y x
A
(
=
y x
B
3 2 4
1 2
matrisleri veriliyor.

A B = ise ? x y + =

3)
(
(
(

=
a a
a A
1
1 1
1 1 1
matrisine gre 6 = A ise ? a =

4)
(
=
1 1
0 2
A ve ( ) x x x f 3 2
2
= ise ( ) ? f A =
5)
(
=
3 3
2 2
A ve
(
=
2 2
3 3
B ise ( ) ( ) ? = + B A B A

193

6)
(
+

=
2 4
2
a
a
A matrisi iin 4 A = ise ? a =

7) 0
3 2 1
3 0
0 5
= x
x
denklemini znz.

8)
6
4
0
x y z
x y z
x y z
+ + =
+ =
sistemini znz.

9)
1 2 3
1 2 3
1 2 3
8
2 9
2 3
x x x
x x x
x x x
+ + =
+ =
+ + =
sistemini znz.

10)
3
2 2
2 3
y z
x z
x y z
=
+ =
sistemini znz.
11)
2 4 0
3 6 0
4 8 0
x y
x y
x y
=
denklem sistemini znz.

12)
2 - 4 5 0
3 - 6 4 0
x y z
x y z
+ =
+ =

13)
2 1
2 3 2 1
2 3 6
x y z
x y z
x y z
+ + =
+ =

14)
3 1 4
4 1 3
3 2 1
determinantnn 3.satrnn minr ve kofaktrlerini bulunuz.

15)
(

=
x x
x x
A
cos sin
sin cos
ise ? = A

194

16)
(
=
5 2
3 1
A matrisinin tersi
(
t z
y x
ise ? = + + + t z y x

17)
1
2 2
x y
x y
+ =
lineer denklem sistemini znz.

18)
(
3 1
2 4

(
y
x
=
(
4
0
ise ? x y =

19)
(
1 2
3 1

(
y
x
=
(
4
5
sisteminin zm olan ( ) y x, bulunuz.

20)
(
b
a
2
1
=
(
4
3
y
x
olduuna gre, y x b a + + + toplam katr.

21)
(
=
4 3
2 1
A ve
(
=
5 2
3 7
B olduuna gre, B A+ matrisini bulunuz.

22)
(
=
2 1
8 0
M ise M 3 matrisi nedir?

23)
(

=
1 0
1 0
A ,
(
=
1 2
1 1
B matrisleri verildiine gre ( ) B A 2 +

toplam nedir?

24)
(
=
3 4
1 2
C ve
(
=
2 5
0 4
D ise D C fark matrisi nedir?

25)
(
=
4 3
2 1
A ve
(
=
5
6
B olduuna gre, B A matrisini bulunuz.

26)
(
(
(
=
0 2 1
1 3 1
1 0 2
A ve
(
(
(
=
1
1
0
B ise B A arpm matrisi nedir ?

27)
(
=
4 2
3 1
A ve
(
=
6
5
B olduuna gre, B A matrisi nedir ?

195

28)
(
=
3 1 0
2 4 2
A ve
(
(
(
=
2 2
4 0
1 2
B matrisleri verildiine gre, A B = ?

29)
(
=
4 2
3 1
A ,
(
=
3 1
1 0
B ve
(
=
5 4
1 3
C olduuna gre, C B A + =?

30)
(

1 3
2 7
matrisinin tersi nedir?

31)
(
=
20 10
7 4
A matrisinin determinant katr?

32) 12
8 5
4
=
k
olduuna gre k katr?

33)
3 0 2
5 1 0
1 2 4
determinantnn deeri katr?

34)
1 4 3
2 0 2
3 4 3
A
(
(
=
(
(

ise ( ) ? Ek A =

35)
1 4 0
2 5 2
3 0 1
(
(
(
(

matrisinin rank nedir?

36)
1 1 1
2 3 1
3 4 2
A
(
(
=
(
(

ise
1
? A
=

196

BLM TEST
1)
1
2 2
x y
x y
+ =
lineer denklem sistemi, aadaki matris gsterimlerinden

hangisi ile ifade edilir?

A)
(
1 2
1 1

(
y
x
=
(
2
1
B)
(
1 1
2 1

(
y
x
=
(
2
1

C)
(
1 2
1 1
| | xy =| | 21 D)
(
y
x

(
1 2
1 1
=
(
2
1

E) | | xy
(
1 2
1 1
=
(
2
1

2)
(
1 2
3 4

(
y
x
=
(
6
5
ifadesi aadaki denklem sistemlerinden hangisinin
matrislerle yazlm biimidir?

A)
4 2 5
3 6
x y
x y
+ =
+ =
B)
4 5 3
2 6
x y
x y
=

C)
2 4 5
3 6
x y
x y
+ =
+ =
D)
2 6
3 4 6
x y
x y
=
+ =

E)
4 3 5
2 6
x y
x y
+ =
+ =

3)
(
1 2
3 1

(
y
x
=
(
4
5
sisteminin zm olan ( ) y x, aadakilerden hangisidir?

A) (1,1) B) (0,1) C) (1, 2) D) ( 1,1) E) ( 1, 2)

4)
(
1 3
2 1

(
y
x
=
(
4
3
sisteminin zm olan ( , ) x y aadakilerden hangisidir?

A) (0, 3) B) (0,1) C) (1,1) D) (1, 2) E) (2, 2)

197

5)
(
z
y x
3 2
1
=
(
5 3 2
1 1 1
olduuna gre, z y x + + toplam katr?
A) 13 B) 12 C) 10 D) 9 E) 7

6)
(
=
4 2
3 1
A ve
(
=
1 3
2 4
B olduuna gre B A+ matrisi aadakilerden
hangisidir?

A) | | 20 B) | | 5 C)
(
5 5
5 5
D)
(
8 20
5 13
E)
(
1 0
0 1

7)
(
=
4 3
2 1
A ,
(
=
5 2
3 7
B olduuna gre, B A+ matrisi aadakilerden
hangisidir?

A)
(
9 5
5 8
B)
(
5 2
2 1
C)
(
4 3
5 8
D)
(
1 1
1 6
E)
(
0 0
0 0

8)
(
=
4 3
2 1
A ,
(
=
1 3
2 4
B olduuna gre B A 2 matrisi
aadakilerden hangisidir?

A)
(
5 0
4 3
B)
(
3 6
0 5
C)
(

2 9
2 9

D)
(
1 0
0 1
E)
(
2
9

9)
(
=
5 0
1 2
A ve
(
=
0 4
3 1
B olduuna gre B A arpm matrisi nedir?

A)
(
6 6
20 0
B)
(
4 6 3
5 6 0
C)
(
4 5
6 20

D)
(
0 20
6 6
E)
(
0 4 5
2 1 3

198

10) | | 2 1 = A ve
(
=
2 4
0 5
B olduuna gre B A matrisi

A)
(
0 0
1 1
B)
(
5 2
4 0
C)
(
4 8
0 10
D) | | 4 13 E)
(
8
5

11)
(
(
(
=
3 4
0 1
1 2
A ve
(
=
5 3 2
0 4 1
B olduuna gre, B A arpm nedir?

A)
(
(
(
15 25 10
0 4 1
5 11 4
B)
(
(
(
10 0 5
25 4 11
15 1 4
C)
(
(
(
4 2 3
6 5 7
12 5 4

D)
(
15 10
5 4
E)
(
2 4 1
5 11 4

12) | |
(
3 0
2 1
4 3 arpm aadakilerden hangisine eittir?

A)
(
12 6
0 3
B)
(
12 0
6 3
C)
(
12 0
8 3
D)
(
18
3
E) | | 18 3

13)
(

=
3 0
1 1
A ve
(
=
0 2
4 3
B olduuna gre B A matrisi

A) | | 0 6 4 1 B) | | 0 6 C)
(

2 6
4 3
D)
(
4
1
E)
(
0 6
4 1

199

14)
(
=
2 1
0 1
A ve
(
=
0 1
2 3
B matrisleri verildiine gre, C A B =
eitliini salayan C matrisi nedir?

A)
(
2 2
5 3
B)
(
2 5
2 3
C)
(
2 3
2 5

D)
(
2 3
2 5
E)
(
2 3
2 5

15)
(
=
2 3
0 1
A ve
(
=
2 1
0 3
B matrisleri iin aadaki ifadelerden
hangisi dorudur?

A)
(
=
4 2
0 2
B A B)
(
= +
4 4
4 4
B A C)
(
=
2 9
0 3
3A

D)
(
=
4 8
0 0
3 B A E)
(
=
8 4
4 12
4B

16)
(
=
4 2
3 1
T
A ise A matrisi aadakilerden hangisidir?

A) | | 2 B) | | 10 C)
(
4 3
2 1
D)
(
6
4
E)
(
2
2

17) Aadaki matrislerden hangisinin ters matrisi yoktur?

A)
(
4 3
2 1
B)
(
9 7
5 3
C)
(
1 0
0 1
D)
(
4 2
2 1
E)
(
0 4
1 0

18) Aadaki matrislerden hangisinin tersi vardr?

A)
(
0 0
0 0
B)
(
1 0
0 0
C)
(
2 0
5 0
D)
(
2 1
11 10
E)
(
12 3
4 1

200

19)
(
4 5
3 4
matrisinin tersi aadakilerden hangisidir?

A)
(

4 5
3 4
B)
(
4 5
3 4
C)
(
4 5
3 4
D)
(
4 3
2 1
E)
(
0 1
2 5

20)
6 4 5
3 0 2
2 1 1
determinantnn deeri katr?

A) 1 B) 0 C)1 D) 10 E) 21

21) 4
1 1 0
3 1
2 0 1
= k olduuna gre, k katr?

A) 4 B) 3 C) 2 D) 1 E) 0

22)
7 0
1 0
x y
x y
+ =
+ =
denklem sisteminin ( ) y x, zm kmesi nedir?

A) ( ) { } 4 , 3 B) ( ) { } 4 , 3 C) ( ) { } 4 , 3 D) ( ) { } 1 , 2 E) ( ) { } 2 , 1

23)
3 2
2 3 1
x y
x y
+ =
+ =
lineer denklem sisteminin zm olan ( ) y x,


A) ( ) 1, 1
B) ( ) 3 , 1 C) ( ) 0 , 2 D) ( ) 4 , 0 E) ( ) 2 , 1

24)
2
1
1
x y z
x y z
x y z
+ + =
+ + =
+ =
lineer denklem sisteminin zm ( ) , , x y z


A) ( ) 0 , 0 , 1 B) ( ) 1 , 0 , 0 C) |
.
|
\
|
1 ,
2
1
,
2
1
D) |
.
|
\
|
2
1
,
2
1
, 1 E) |
.
|
\
|
2
1
, 0 , 1

201

25)
5
2 0
2 2 0
x y z
x y z
x y z
+ + =
+ + =
+ =
lineer denklem sisteminin zm ( ) , , x y z


A) ( ) 2 , 1 , 2 B) ( ) 3 , 1 , 1 C) ( ) 3 , 4 , 2 D) ( ) 1 , 3 , 1 E) ( ) 1 , 2 , 4

26)
2 2 5
1
2 3 4
x y z
x y z
x y z
+ + =
+ =
+ =
lineer denklem sisteminin zm olan ( ) , , x y z


A) ( ) 2 , 1 , 1 B) ( ) 3 , 2 , 1 C) ( ) 3 , 0 , 2 D) ( ) 1 , 5 , 2 E) ( ) 1 , 1 , 1

27)
2 3 12
4
9
x y
z x
y z
+ =
+ =
denklem sisteminin zm olan ( ) , , x y z


A) ( ) 7 , 2 , 3 B) ( ) 7 , 2 , 3 C) ( ) 5 , 2 , 4 D) ( ) 5 , 2 , 4 E) ( ) 5 , 3 , 1

28)
3
1
1
x y z
x y z
x y z
+ + =
+ =
+ =
lineer denklem sisteminin zm ( ) z y x , ,


A) ( ) 0 , 2 , 1 B) ( ) 2 , 1 , 1 C) ( ) 1 , 1 , 1 D) ( ) 0 , 1 , 2 E) ( ) 3 , 2 , 1

Matrisler

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Matrisler

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

171

MATEMATK Takn, etin, Abdullayeva

= ise dikdrtgen matrislerdir.

= olduundan, nce A bulalm.

denklem sistemini Cramer kural ile znz.

denklem sistemini Cramer kural ile znz.

denklem sistemini Cramer kural ile znz.

denklem sistemini Cramer kural ile znz.

denklem sistemini znz.

denklem sistemini znz.

denklem sistemini znz.

lineer denklem sistemini znz.

lineer denklem sistemi, aadaki matris gsterimlerinden

denklem sisteminin ( ) y x, zm kmesi nedir?

lineer denklem sisteminin zm olan ( ) y x,

lineer denklem sisteminin zm ( ) , , x y z

lineer denklem sisteminin zm ( ) , , x y z

lineer denklem sisteminin zm olan ( ) , , x y z

denklem sisteminin zm olan ( ) , , x y z

lineer denklem sisteminin zm ( ) z y x , ,

You might also like