Professional Documents
Culture Documents
T
t
t
t 1
B
B
(1 r )
=
=
+
(3-4)
Chng 3- Phn tch kinh t... 49
Gi s c mt d n thu li vi thi gian quy hoch T nm. Chi ph cho d n
gm 2 phn: Chi ph xy dng cng trnh c thc hin trong 2 nm u vi mc 4 t
ng (nm th nht) v 2 t ng (nm th hai); chi ph qun l v khai thc hng nm
l 150 triu ng k t nm th 3 tr i.
Li ch khai thc t d n bt u t nm th 3 tr i vi s tin thu c hng
nm thng k trong ct (4) bng 3-3. p dng cng thc 3-4 c th tnh c tng chi
ph v li ch 10 nm u tin tnh quy i v thi im hin ti ( u nm th nht)
th hin trong bng 3-3.
Trong bng 3-3: ct (2) l chi ph hng nm; ct (3) l chi ph hng nm c
tnh quy i v thi im hin ti; ct (4) l li ch thu c hng nm; ct (5) l li
ch hng nm c tnh quy i v thi im hin ti.
Theo bng 3-3 tng s tin chi ph hng nm ca 10 nm u tin l 7.200.000
ng, nhng khi tnh quy i v thi im hin ti s l 5.950.611 ng. Cng li ch
tng nm s l 11.700.000 ng nhng khi tnh quy i v thi im hin ti th gi tr
ca n ch tng ng vi s tin l 5.854.402 ng. D rng thy rng, cng trnh
cng nhanh a vo khai thc cng mang li li ch cao v cng nhanh hon vn.
3.3. Cc ch tiu nh gi hiu qu kinh t ca d n
nh gi phng n chp nhn c v mt hiu qu u t c thc hin
thng qua cc ch tiu kinh t c trnh by di y.
3.3.1. Gi tr thu nhp rng ti thi im hin ti NPV (Net Presnt Value)
Gi tr thu nhp rng tnh theo thi im hin ti l gi tr tnh quy i v thi
im hin ti ca mt d n, sau khi tt c chi ph v li ch ca d n c khu
hao vi cng mt t s chn sn. Gi tr thu nhp rng ca d n trong thi gian quy
hoch tnh theo thi im hin ti c xc nh theo cng thc:
T
t t
t
t 1
(B C )
NPV B C
(1 r)
=
= =
+
(3-5)
Trong :
B
t
- rng tin thu nhp nm th t (ng);
C
t
- chi ph nm th t;
T- tui th cng trnh hoc thi gian quy hoch;
r- h s chit khu (t l khu hao).
Nu gi tr thu nhp rng ca mt d n l NPV 0 phng n c coi l chp
nhn c v vn u t c th thu hi c trong thi gian quy hoch T. Trong trng
50 Quy hoch v qun l ngun nc
hp ngc li NPV < 0, phng n quy hoch khng chp nhn c v mt kinh t.
D n c NPV cng ln th hiu qu u t cng cao.
3.3.2. Ch tiu t s li ch v chi ph B/C
T s gia li ch B v chi ph C tnh theo thi im hin ti l mt ch tiu phn
nh hiu qu u t. C th thy ngay l, t s B/C phi ln hn 1 th mi c kh nng
thu hi vn u t trong thi gian quy hoch bng tui th ca d n T.
T
t
t
t 1
T
t
t
t 1
B
(1 r)
B / C
C
(1 r)
=
=
+
=
+
(3-6)
Khi gi tr B/C > 1 th phng n c coi l chp nhn c. T s ny cng
ln, kh nng thu hi vn cng nhanh v hiu qu u t cng ln.
3.3.3. Ch s thu hi vn bn trong IRR (Internal Rate of Return)
Ch s thu hi vn bn trong (IRR) l mt ch tiu quan trng th hin tc thu
hi vn ca mt d n trong thi gian quy hoch.
Ch s thu hi vn bn trong IRR chnh l t l khu hao lm cho gi tr thu nhp
rng trong thi gian quy hoch T bng 0, tc l:
NPV = B C = 0 (3-7)
Trong B v C l li ch v chi ph c tnh quy i v thi im hin ti.
Cng thc (3-7) v th c th vit di dng (3-8) nh sau:
T
t t
t
t 1
(B C )
NPV B C
(1 IRR)
=
= =
+
= 0 (3-8)
Nh vy, IRR cng chnh l mc li sut ti a m d n c th tr ho vn trong
thi gian quy hoch T.
Phng n quy hoch c gi l chp nhn c v mt kinh t nu gi tr IRR
ln hn mt gi tr cho php no :
IRR i
cp
, trong i
cp
l t l khu hao cho php.
T l khu hao cho pho i
cp
theo quan im kinh t do nh nc quy nh m
bo s pht trin cn i ca nn kinh t quc dn, theo quan im ti chnh t l ny
khng c vt t l li sut vay vn thc hin d n.
Xt theo quan im ti chnh, nu mt ch u t no (mt cng ty, mt t
nhn hoc nh nc) phi vay vn vi li sut i no s c 3 trng hp xy ra:
Chng 3- Phn tch kinh t... 51
- Nu IRR = i th ch u t ho vn khi kt thc d n
- Nu IRR< i th ch u t b l
- Nu IRR> i th ch u t s c li
Xt theo quan im kinh t, vic phn tch kinh t d n theo hai trng hp sau:
- Nu IRR i
cp
th vic u t vo d n khng gy s mt cn i cho nn
kinh t quc dn
- Nu IRR< i th d n cn phi xem xt k lng v cn phn tch thm cc
li ch x hi v mi trng v cc li ch khc ca quc gia quyt nh.
xc nh gi tr IRR cn thc hin cc php tnh ng dn. Cc bc tnh
ton nh sau:
Bc 1: Gi nh tr s IRR
Bc 2: Tnh gi tr B, C v NPV theo cng thc dng (3-5) vi t l khu hao IRR:
Bc 3: Kim tra iu kin NPV=0:
Nu NPV vi l s dng kh nh cho trc, th gi tr IRR chnh l gi
tr cn tm.
Nu NPV > vi l s dng kh nh cho trc, th gi tr IRR cha phi l
gi tr cn tm, cn gi nh li gi tr IRR v tin hnh tnh ton li t bc 2.
Nu gi tr IRR > gi tr cho php (thng l gi tr ca t l khu hao r) th
phng n quy hoch chp nhn c. Gi tr IRR cng ln th thi gian thu hi vn
cng nhanh v hiu qu u t ca d n cng ln.
3.3.4. Thi gian hon vn
T
h
= T
xd
+
0
K
D
(3-9)
Trong : Hiu ch bnh qun hng nm:
D =
T
t vht
t 1
kt
(B C )
T t
=
(3-10)
t
kt
- nm bt u khai thc;
B
t
- hiu ch nm th t;
C
vht
- chi ph vn hnh nm th t;
K
0
- vn u t ban u;
T
xd
- thi gian xy dng cng trnh.
Mt d n c coi l chp nhn c v mt kinh t nu T
h
gi tr cho php.
52 Quy hoch v qun l ngun nc
3.4. Phn tch chi ph v li ch trong quy hoch ngun nc
Phn tch chi ph v li ch i vi cc d n quy hoch ngun nc l cng vic
kh phc tp do kh xc nh cc gi tr v li ch v chi ph ca cc hng mc cn
tnh ton. Phn tch chi ph v li ch cng bao gm phn tch kinh t v phn ch ti
chnh. Trong mc ny trnh by mt s ni dung chnh khi phn tch chi ph v li ch
theo quan im kinh t.
3.4.1. Phn tch chi ph i vi cc d n quy hoch ngun nc
Chi ph c tnh i vi d n quy hoch ngun nc rt a dng c th lng
ho c cng c khi ch c tnh hoc khng lng ho c. Nhng hng mc kh
lng ho lin quan n cc vn v x hi hoc mi trng. Nhng chi ph c
tnh tu thuc vo d n c th thng bao gm nhng hng mc chnh nh sau:
- Vn u t cho h thng cng trnh v cc bin php phi cng trnh. Bin
php phi cng trnh c th l bin php pht trin rng phng h, b tr li
cc khu dn c, cc bin php cnh bo v d bo v.v
- Cc chi ph vn hnh sa cha h thng cng trnh
- Tin gii phng mt bng v n b khi thc hin cc d n
- Thit hi kinh t do mt kh nng sn xut phn din tch t dnh cho
lm cng trnh v phn din tch dnh cho gii phng mt bng
- Cc chi ph nhm chng nhim mi trng do d n gy ra
- Thit hi do tc ng xu n mi trng v cc hot ng kinh t khc
khi thc hin cc d n quy hoch (do nh hng xm nhp mn, thit hi
i vi ngh c, s thay i c ch cy trng v.v).
3.4.2. Phn tch li ch i vi cc d n quy hoch ngun nc
Cng tng t nh vic phn tch chi ph, vic phn tch li ch cng rt phc tp
v rt a dng. Di y trnh by cch phn tch li ch d n i vi mt s ni dung
chnh khi lp cc d n quy hoch pht trin ngun nc.
a. Li ch cp nc ti v tiu ng
- Sn lng la go tng ln do c cng trnh cp nc ti v lm tng thu
nhp quc dn.
- Lm tng thu nhp quc dn t vic xut khu la go.
- Lm tng sn phm cho x hi do s thay i tp qun canh tc v thay i
ngnh ngh sn xut ca khu vc di dn.
- Li ch mang li do gim sc lao ng cho ngi trng la vng c cp
nc. Ngi nng dn s c c hi lm nhng ngh ph khc lm tng sn
phm x hi.
- Lm tng sc sn xut ca cc lnh vc c lin quan: sn xut xi mng, st
thp, cng nghip ch bin...
Chng 3- Phn tch kinh t... 53
- Ngoi ra cn c nhng li ch khng tnh c bng tin. l cc vn v
ci thin iu kin mi trng, li ch x hi khc mang li.
b. Li ch pht trin thu nng
- Li ch do cung cp in cho cc ngnh kinh t mang li: tng nng sut lao
ng, tng trng cc ngnh kinh t, tng c hi vic lm gp phn tng thu
nhp ca nn kinh t quc dn.
- Lm h gi thnh in nng do pht trin thy nng v gim ngoi t do nhp
khu in nng.
- Lm thay i ch dng chy vng h du c li cho sn xut nng nghip,
giao thng thy v.v...
c. Pht trin vn ti thu
- Tng kh nng vn chuyn lu thng hng ho trn th trng.
- Lm gim gi thnh vn chuyn hng ho.
- To nhiu cng n vic lm cho x hi.
d. Hiu qu phng l
- Lm gim thit hi do l lt gy ra
- n nh kinh t vng l, to iu kin pht trin kinh t vng l
- Gim thit hi do ci to mi trng vng l
- Ci thin i sng nhn dn vng ngp l
- Ci thin mi trng vn ho x hi vng l.
Trn y l nhng ni dung chnh khi phn tch li ch ca d n quy hoch.
Ngoi ra cc li ch khc nh pht trin du lch, nui trng thy sn, ci to mi
trng, thay i c li v mi trng sinh thi v cc li ch khc cng c phn tch
tu thuc vo tng d n c th.
3.5. V d v nh gi hiu qu kinh t d n
Ly d n no vt sng Ninh C lm v d v phn tch kinh t d n. D n do
Cng ty T vn v chuyn giao cng ngh Trng i hc Thy li thc hin nm
2000-2001 (Bo co D n no vt sng Ninh C, B Nng nghip v Pht trin nng
thn, H Ni, 4-2001).
3.5.1. Gii thiu d n
Sng Ninh C nhn nc sng Hng t ca Mom R, chy theo hng ng Bc
- Ty Nam ra bin ti ca Lch Giang. Tng chiu di sng l 52 km. Knh Qun
Liu c di trn 2 km, ni sng y vi sng Ninh C v tr cch ca sng 28 km.
Knh Qun Liu nhn nc t sng y chy vo sng Ninh C v l trc giao thng
thu quan trng trong vng. Sng Ninh c l ngun nc duy nht cung cp cho cc
54 Quy hoch v qun l ngun nc
vng ti thuc cc huyn Hi Hu, Nam Ninh, Xun Trng. Tng din tch vng
ti ca cc huyn ly nc t sng Ninh C thng k trong bng 3-4. Lu lc sng v
vng hng li th hin trn hnh 3-1.
Bng 3-4: Din tch ti v tiu theo n v hnh chnh 2001
([13] Bo co D n no vt sng Ninh C, B Nng nghip v Pht trin nng thn, H Ni, 4-2001)
TT n v hnh chnh F ti (ha) F tiu (ha)
1 Huyn Xun Trng 4.737
2 Huyn Hi Hu 16.551 16.315
3 Nam Ninh 8.927,5 18.343,5
4 Huyn Ngha Hng 15425.0
Tng cng 30176 50083.5
Trong nhng nm gn y do hin tng bi lp ca sng v cc on cc b
lng nc chuyn vo sng Ninh C gim gy ra hin tng nhim mn su vo t
lin nn kh nng cp nc cho cc knh dn rt cng thng, gy kh khn cho qun
l vn hnh cp nc, c bit l cc vng thuc huyn Hi Hu tnh Nam nh.
Bng 3-5: Din tch hn hng nm trong vng ti
Khu vc Din tch ti (ha) Ti ch ng
(ha)
Hn theo thi tit
(ha)
Hn thng xuyn
(ha)
Xun Trng 4.737,0 1.950 1.200 1.587,0
Hi Hu 16.551,0 6.123 5.000 4.728,0
Nam Ninh 8.927,5 3.000 3.000 1.927,5
Tng cng 30.215,5 11.073 9.200 8.242,5
Tnh trng hn l gim nng sut la ch yu l v ng Xun. Theo nh gi
ca a phng nng sut la b gim thp t 10% n 30%, c th nh sau:
- Din tch hn thng xuyn do thiu ngun nc l 8.242,5 ha gim nng
sut n 30%. Phn din tch ny chim 27,3% tng din tch ti.
- Din tch hn do thi tit l 9.200 ha gim nng sut t 10%.
Chng 3- Phn tch kinh t... 55
Hnh 3-1: Bn vng d n sng Ninh C
(Bo co D n no vt sng Ninh C, B Nng nghip v Pht trin nng thn, H Ni, 4-2001)
56 Quy hoch v qun l ngun nc
khc phc tnh trng thiu nc lp d n no vt vi phm vi no v bin
php cng trnh nh sau:
! No vt on ca vo Mom R t ca vo sng Hng qua cng Hnh Thin,
trn chiu di 2838,7m. Lm k bo v b t nhm y dng chy v pha
b li (b hu).
! No vt ton b bi gia trc cng Mc vi chiu di l 1048m m bo
cho dng chy xui thun.
! Gia c sa cha k n ng (b hu Lch su) gi s n nh ca lng
chnh.
Khi lng xy lp chnh ch yu l khi lng no vt hai on sng ti Mom
R v on t cng Ko n cng Mc 2. Tng hp khi lng xy lp c tng hp
trong bng 3-6.
Bng 3-6: Tng hp khi lng xy lp chnh
(Bo co D n no vt sng Ninh C, B Nng nghip v Pht trin nng thn, H Ni, 4-2001)
No vt Cc k bo v b
TT Loi cng tc n v
Mom R Mc 2 n ng Mom R
Tng cng
1 t o m
3
1.335.583,0 408.540,0 9.890,4 5.998,7 1.760.012,1
2 xy M100 m
3
501,0 278,0 779,0
3 lt khan va M75 m
3
887,0 1.683,5 2.570,5
4 Vi a k thut 100m
2
47,8 60,8 108,5
5 ri m
3
1.118,3 1.118,3
6 R 0.5x1x2 r 1.692,0 1.692,0
7 R 1x1x2 r 1.274,0 1.274,0
8 Rng f=60, l=10m rng 259,0 602,8 861,8
9 Dm si m
3
458,0 349,0 807,0
10 p quai m
3
955,5 955,5
11 p t 110,7 110,7
3.5.2. nh gi hiu qu kinh t
C s nh gi
nh gi hiu qu kinh t c tin hnh trn c s cc gi nh sau:
i sng kinh t ca d n: Tnh theo gi nh thi gian tn ti d n
bng thi gian bi li ca lng dn: T = 20 nm
Thi gian thi cng trong vng 1 nm
Gi u vo, u ra theo mt bng gi ca Nam nh qu IV/2001.
D kin kh nng pht huy hiu qu ca d n:
Chng 3- Phn tch kinh t... 57
+ Nm th nht 60% thu nhp ca d n hng nm;
+ Cc nm cn li t 100% hiu qu.
Chi ph ca d n (C)
Tng chi ph bao gm: Tng vn u t ban u (K); Chi ph qun l vn hnh
(C
QLVH
).
a. Vn u t ban u (K)
D kin vn u t xy dng c phn b trong 1 nm: Tng vn l:
41.003.078.393 ng
b. Chi ph vn hnh (C
QLVH
)
Tng chi ph vn hnh bao gm chi ph lng, chi ph nng lng in v.v...
Theo tiu chun 14TCN 113- 1997 trong giai on nghin cu kh thi ly bng 3%
Tng vn u t xy dng cng trnh.
nh gi li ch d n (B)
Hin nay, theo thng k ca S Nng nghip & PTNT tnh Nam nh, vng d
n thng xy ra thiu nc v ng Xun do ngun nc b nhim mn. Din tch b
thiu nc ch yu thuc huyn Hi Hu v mt phn ca Xun Trng. Tnh trng
thiu nc ch yu l la ng Xun. Tng din tch thng b thiu nc do to
ngun 8.245 ha. Nng sut b gim t 10% n 30%. Do vy trong tnh ton chn
nh sau:
- Din tch b thiu nc F = 8.245 ha.
- Nng sut la khi nc ly bng nng sut la ti Hi Hu nm 1999 l
7.560 kg/ha.
- Nng sut la khi b thiu nc gim bnh qun 15% so vi mc trn.
- Li ch d n ch ly bng li ch tng ln hng nm cho phn din tch b
thiu nc (8.245 ha) khi c cp nc.
Xc nh cc ch tiu hiu qu ca d n
1. Gi tr thu nhp rng ti thi im hin ti (NPV)
T
t t
t
t 1
(B C )
NPV
(1 r)
=
=
+
Trong :
B
t
- rng tin thu nhp nm th t (ng);
C
t
- chi ph nm th t;
T- tui th cng trnh, trong d n chn bng 20 nm;
r- h s chit khu.
Tiu chun nh gi l: NPV > 0.
58 Quy hoch v qun l ngun nc
Theo kt qu tnh ton c:
Vi T =20 nm NPV = 70.889.714.480 ng.
2. Ch tiu t s li ch v chi ph
T
t
t
t 1
T
t
t
t 1
B
(1 r)
B / C
C
(1 r)
=
=
+
=
+
Kt qu cho gi tr B/C > 1, c th l:
Vi T =20 nm B/C = 2,59.
3. Ch s thu hi vn bn trong (IRR)
c tnh theo cng thc:
T
t t
t
t 1
(B C )
NPV B C
(1 IRR)
=
= =
+
= 0
Theo tiu chun nh gi IRR > [r]
Theo kt qu tnh ton c IRR = 29,5%.
4. Thi gian hon vn
T
h
= T
xd
+
0
K
D
Trong :
Hiu ch bnh qun hng nm: D =
T
t vht
t 1
kt
(B C )
T t
=
t
kt
- nm bt u khai thc;
B
t
- hiu ch nm th t;
C
vht
- chi ph vn hnh nm th t;
K - vn u t ban u.
Theo kt qu tnh cho T
h
= 5,0 nm.
5. T s gi tr thu nhp rng v vn u t ban u vi T =20 nm NPV/K=1,73
Kt qu tnh ton li ch sau khi c d n trnh by bng 3-10; kt qu tnh thu
nhp rng v gi tr IRR xem bng 3-8 v 3-9.
Nhn xt: Cc ch tiu kinh t theo tnh ton u t hiu qu kinh t.
Chng 3- Phn tch kinh t... 59
NPV > 0.
IRR > 10% B/C = 2,59 1 T
h
= 5 nm
NPV/K > 0,1.
Vi cc ch tiu kinh t nh trn cho thy hiu qu u t ca d n tng i cao.
Tng hp vn u t
Tng vn u t xy dng l 41.003.078.393 ng. Trong :
! Xy lp: 28,831,372,430 ng
! Chi khc: 8,317,069,519 ng
! D phng: 3,854,636,445 ng
Cc hng mc vn c thng k trong bng 3-7.
Bng 3-7: Tng hp vn u t
(Bo co D n no vt sng Ninh C, B Nng nghip v Pht trin nng thn, H Ni, 4-2001)
TT Hng mc Gi tr DT trc thu Thu VAT Gi tr sau thu
A Xy lp 27.458.449.933 1.372.922.497 28.831.372.430
B No vt sng 25.780.083.492
1 No vt sng cc on sng 16.624.549.079 831.227.454 17.455.776.532
2 Kinh ph pht gm cu, cng 1.503.054.765 75.152.738 1.578.207.504
3 o v vn chuyn t 6.424.856.625 321.242.831 6.746.099.456
4 K n ng 1.659.609.677 82.980.484 1.742.590.161
5 K Mom R 1.246.379.788 62.318.989 1.308.698.777
C Chi ph khc 7.583.699.563 758.369.956 8.317.069.519
- Giai on chun b u t 416.583.035 41.658.303 458.241.338
1 Kho st + lp BCNCKT 409.090.909 40.909.091 450.000.000
2 Thm nh BCNCKT 7.492.125 749.213 8.241.338
- Giai on thc hin u t 6.787.386.252 678.738.625 7.442.315.353
1 Chi ph kho st giai on TKKT 454.545.455 45.454.545 500.000.000
2 Thit k ph (T l % Xy lp) 642.619.000 64.261.900 706.880.901
3 Thm nh TKKT 16.209.575 1.620.957 17.830.532
4 Thm nh tng d ton 14.597.170 1.459.717 16.056.887
5 Lp h s mi thu XL 29.065.644 2.906.564 31.972.208
6 Gim st k thut XD 171.161.599 17.116.160 188.277.759
7 Chi ph qun l d n XL 400.514.951 40.051.495 440.566.446
8 Th nghim m hnh 476.190.476 47.619.048 500.000.000
9 R ph bom mn 1.818.181.818 181.818.182 2.000.000.000
10 nh gi tc ng mi trng 63.636.364 6.363.636 70.000.000
11 n b gii phng mt bng 2.700.664.200 270.066.420 2.970.730.620
60 Quy hoch v qun l ngun nc
TT Hng mc Gi tr DT trc thu Thu VAT Gi tr sau thu
- Giai on kt thc xy dng 379.730.276 37.973.028 416.512.828
1 Kim tra cht lng CT 54.916.900 5.491.690 60.408.590
2 Khi cng, bn giao CT 18.181.818 1.818.182 20.000.000
3 Thm nh & quyt ton 23.809.524 2.380.952 25.000.000
4 Chi ph bo him CT 282.822.034 28.282.203 311.104.238
D Cng d ton (A+B) 35.042.149.496 2.131.292.453 37.148.441.949
E D phng 3.504.214.950 350.421.495 3.854.636.445
Tng d ton 38.546.364.445 2.481.713.948 41.003.078.393
Bng 3-8: Tnh ton gi tr thu nhp rng NPV v B/C (n v tnh: ng)
(Bo co D n no vt sng Ninh C, B Nng nghip v Pht trin nng thn, H Ni, 4-2001)
TT Nm Chi ph QLVH
Tng chi ph hng
nm (ng)
Tng li ch hng
nm (ng)
Li ch quy i
r=10%
Chi ph quy i
r=10%
1 2003 41.003.078.393 8.651.303.984 7.864.821.803 37.275.525.812
2 2004 1.230.092.352 1.230.092.352 4.418.839.973 11.916.396.672 1.016.605.249
3 2005 1.230.092.352 1.230.092.352 4.418.839.973 10.833.087.884 924.186.590
4 2006 1.230.092.352 1.230.092.352 14.418.839.973 9.848.261.712 840.169.628
5 2007 1.230.092.352 1.230.092.352 14.418.839.973 8.952.965.193 763.790.571
6 2008 1.230.092.352 1.230.092.352 14.418.839.973 8.139.059.266 694.355.064
7 2009 1.230.092.352 1.230.092.352 14.418.839.973 7.399.144.788 631.231.877
8 2010 1.230.092.352 1.230.092.352 14.418.839.973 6.726.495.261 573.847.161
9 2011 1.230.092.352 1.230.092.352 14.418.839.973 6.114.995.692 521.679.237
10 2012 1.230.092.352 1.230.092.352 14.418.839.973 5.559.086.993 474.253.852
11 2013 1.230.092.352 1.230.092.352 14.418.839.973 5.053.715.448 431.139.865
12 2014 1.230.092.352 1.230.092.352 14.418.839.973 4.594.286.771 391.945.332
13 2015 1.230.092.352 1.230.092.352 14.418.839.973 4.176.624.337 356.313.938
14 2016 1.230.092.352 1.230.092.352 14.418.839.973 3.796.931.216 323.921.762
15 2017 1.230.092.352 1.230.092.352 14.418.839.973 3.451.755.651 294.474.329
16 2018 1.230.092.352 1.230.092.352 14.418.839.973 3.137.959.682 267.703.936
17 2019 1.230.170.923 1.230.170.923 14.418.839.973 2.852.690.620 243.382.759
18 2020 1.230.170.923 1.230.170.923 14.418.839.973 2.593.355.109 221.257.054
19 2021 1.230.170.923 1.230.170.923 14.418.839.973 2.357.595.554 201.142.776
20 2022 1.230.170.923 1.230.170.923 14.418.839.973 2.143.268.685 182.857.069
Tng cng: 23.372.068.972 64.375.147.365 282.609.263.471 117.512.498.340 46.629.783.859
Chng 3- Phn tch kinh t... 61
NPV = 70.882.714.480
B/C = 2,52
NPV/K =1,73
Bng 3-9: Tnh ton gi tr IRR
(Bo co D n no vt sng Ninh C, B Nng nghip v Pht trin nng thn, H Ni, 4-2001)
Nm
th
Chi ph vn hnh
Tng vn u t
(ng)
Li ch hng nm
(ng)
Chi ph hng nm
quy i
IRR=0,295%
(ng)
Li ch hng nm
quy i
IRR=0,295%
(ng)
1 41.003.078.393 41.003.078.393
2 1.230.092.352 1.230.092.352 8.651.303.984 733.496.729 6.680.543.617
3 1.230.092.352 1.230.092.352 14.418.839.973 566.406.740 8.597.868.233
4 1.230.092.352 1.230.092.352 14.418.839.973 437.379.722 6.639.280.489
5 1.230.092.352 1.230.092.352 14.418.839.973 337.744.959 5.126.857.520
6 1.230.092.352 1.230.092.352 14.418.839.973 260.806.918 3.958.963.336
7 1.230.092.352 1.230.092.352 14.418.839.973 201.395.304 3.057.114.545
8 1.230.092.352 1.230.092.352 14.418.839.973 155.517.609 2.360.706.213
9 1.230.092.352 1.230.092.352 14.418.839.973 120.090.818 1.822.939.160
10 1.230.092.352 1.230.092.352 14.418.839.973 92.734.222 1.407.675.027
11 1.230.092.352 1.230.092.352 14.418.839.973 71.609.438 1.087.007.743
12 1.230.092.352 1.230.092.352 14.418.839.973 55.296.863 839.388.219
13 1.230.092.352 1.230.092.352 14.418.839.973 42.700.281 648.176.231
14 1.230.092.352 1.230.092.352 14.418.839.973 32.973.190 500.522.186
15 1.230.092.352 1.230.092.352 14.418.839.973 25.461.923 386.503.618
16 1.230.092.352 1.230.092.352 14.418.839.973 19.661.716 298.458.393
17 1.230.170.923 1.230.170.923 14.418.839.973 15.183.762 230.469.801
18 1.230.170.923 1.230.170.923 14.418.839.973 11.724.913 177.968.958
19 1.230.170.923 1.230.170.923 14.418.839.973 9.053.987 137.427.767
20 1.230.170.923 1.230.170.923 14.418.839.973 6.991.496 106.121.828
23.372.068.971 268.190.423.498 44.199.308.984 44.063.992.883
Kt qu tnh th dn cho IRR=29,5%.
62 Quy hoch v qun l ngun nc
Bng 3-10: Tnh ton gi tr thu nhp thun tu ca 1 ha la v ng xun
v li ch mang li trc v sau d n
(Bo co D n no vt sng Ninh C, B Nng nghip v Pht trin nng thn, H Ni, 4-2001)
Hng mc
n gi
(ng)
n v S lng
Gi tr
(ng)
I. Thu nhp thun tu trc khi c d n
1. Sn lng thc trn 1 ha 85% 1.800 kg 6.426 11.566.769
2. Tng chi ph 10.350.700
a. Chi ph lao ng cng 265 5.300.000
b. Chi ph u vo 3.583.500
Ging 7.500 kg 85 637.500
Phn chung 200.000 tn 8,4 1.680.000
m 2.500 kg 168 420.000
Ln 1.200 kg 280 336.000
Kali 2.500 kg 84 210.000
Thuc tr su 60.000 kg 5 300.000
c. Thu my 560.000
d. Thy li ph 403200
e. Thu nng nghip 504.000
3. Gi tr thu nhp thun ty 1.216.069,4
II. Thu nhp thun tu sau khi c d n
1. Sn lng thc trn 1 ha (100%) 1.800 Kg 7.560 13.607.964
2. Tng chi ph 10.642.460
a. Chi ph lao ng 20.000 cng 265 5.300.000
b. Chi ph u vo 3.583.500
Ging 7.500 kg 85 637.500
Phn chung 200.000 tn 8,4 1.680.000
m 2.500 kg 168 420.000
Ln 1.200 kg 280 336.000
Kali 2.500 kg 84 210.000
Thuc tr su 60.000 kg 5 300.000
c. Thu my 524.160
d. Thu li ph 655.200
e. Thu nng nghip 579.600
3. Gi tr thu nhp thun tu 2.965.504
Li ch thc ca 1 ha la sau khi c d n: 1.749.434,60
Chng 3- Phn tch kinh t... 63
Tng hp:
- Din tch hn gim t 10% n 30% nng sut l 8242 ha, ly trung bnh
gim 15% nng sut
- Nng sut la v ng Xun ly theo ti liu thng k ca Hi Hu nm
1999: 7.560 kg/ha
- Thu nhp tng sau d n trn 8242 ha b hn l: 8242 x 1.749.434 =
14.418.839.973 ng.
3.6. Gi nc v nh gi nc
Nc l loi hng ho c bit v rt kh nh gi. Theo quy lut gi tr th gi tr
ca 1 m
3
nc l lng sn phm tng thm khi s dng lng nc . Tuy nhin,
khng phi lc no gi tr ca nc cng c nh gi nh vy. Chng hn nc s
dng cho ci to mi trng, m bo yu cu sinh thi th khng th tnh c bng
tin hoc sn phm m n to ra. V vy, vic nh gi nc l mt cng vic rt kh
khn, n khng phi ch ph thuc vo nh sn xut hoc nhu cu ca ngi s dng
n mang tnh x hi cao v cn c s can thip ca nh nc.
Vn cn quan tm l vic nh gi nc nh th no cho mt d n pht trin
ngun nc. Gi nc qu cao v ln hn gi tr ca n th ngi nng dn s khng
s dng nc t d n. Ngc li nu gi nc thp s c nhiu ngi s dng nc
nhng c th vic u t s b l do sut u t cao. Bi vy, vic nh gi nc theo
quan im kinh t l mt vn phc tp v phi c xem xt t cc kha cnh: ca
ngi u t vo d n thu li; ca ngi nng dn; ca chin lc pht trin kinh t
ca nh nc; vn x hi v sinh thi.
Mt gi nc c gi l ti u nu n lm tng thu nhp quc dn nhng c th
li khng c li i vi ngi u t vo d n thu li. Khi nh nc s c bin
php tr gi cho ngi nng dn hoc b l cho ngi u t vo d n.
Ni tm li, vic nh gi nc khng ch da trn quan im ti chnh, quan
im kinh t m cn phi ch n n kha cnh x hi mi trng v sinh thi. Do
vy, nh nc cn c s can thip nht nh trong qu trnh nh gi nc i vi cc
d n pht trin ngun nc.
64 Quy hoch v qun l ngun nc
64 Quy hoch v qun l ngun nc
Chng 4
M HNH HO TRONG QUY HOACH
VA QUN L NGUN NC
4.1. Qu trnh la chn phng n quy hoch ngun nc
La chn cc phng n ca bi ton quy hoch v qun l ngun nc thng
c thc hin theo cc trnh t sau y:
1. Xc nh mc tiu ca bi ton quy hoch hoc qun l h thng.
2. Xc lp tp cc phng n c th (phng n cng trnh, phng n ci to
h thng, phng n vn hnh h thng, phng n s dng ngun nc...).
3. M phng h thng bng m hnh m phng.
4. S dng m hnh m phng nh gi phn ng ca h thng theo cc
phng n c th xc nh cc phng n chp nhn c. Cc phng
n chp nhn c l cc phng n tho mn cc iu kin k thut, cc
iu kin rng buc v mi trng v cc iu kin rng buc khc i vi
h thng.
5. Tm phng n ti u nht hoc phng n hp l trong s cc phng n
chp nhn c bng phng php m phng hoc phng n ti u ho.
Trnh t trn c th m t trn s 4-1.
Khi phn tch la chn phng n quy hoch thng ng dng hai phng php
rt c trng ca l thuyt phn tch h thng, l: Phng php ti u ho v
phng php m phng.
Phng php m phng l phng php so snh trc tip cc phng n chp
nhn tm phng n c hiu qu kinh t cao nht v tho mn cc iu kin k thut
v cc rng buc.
Phng php ti u ho tm phng n ti u bng cch lp v gii bi ton ti
u i vi bi ton ang xem xt.
Cc phng php ti u ho sau y thng dng trong quy hoch v qun l
ngun nc:
- Phng php quy hoch tuyn tnh;
- Phng php gii bi ton ti u phi tuyn c dng v khng dng o hm;
Chng 4- M hnh ha... 65
- Phng php quy hoch ng;
- Phng php d tm ti u.
Nh vy, phn tch la chn phng n quy hoch mt cch hp l nht cn
phi thit lp cc m hnh ton theo mc tiu khai thc h thng. Ta phn bit hai loi
m hnh ton i vi h thng ngun nc: m hnh m phng v m hnh ti u ha.
Tp cc phng n c
th (phng n s
dng nc, phng n
cng trnh v.v)
Tp cc gi tr u
vo ca h thng
(dng chy sng ngi,
ti liu a hnh v.v)
M HNH
M PHNG
H THNG
Bng phng php m phng
Tm phng n hp l trong s cc
phng n chp nhn c bng
phng php m phng
Bng phng php ti u ha
Tm phng n hp l trong s
cc phng n chp nhn c
bng phng php ti u ho
Tp cc phng n
chp nhn c
TM PHONG N TI U
Xc nh mc tiu ca bi ton
Hnh 4-1: S m t qu trnh la chn phng n quy hoch
hoc qun l h thng
M hnh m phng m t qu trnh vt l v cc hot ng ca h thng c
xy dng nhm nhn thc h thng, xem xt ng thi ca h thng v phn tch kh
nng t c ca cc mc tiu khai thc h thng t ra. M hnh ti u c thit
lp nhm mc ch tm phng n quy hoch ti u bng phng php ti u ho.
4.2. M hnh m phng h thng
4.2.1. Khi nim v m phng
Quan im h thng hin i i hi phi xy dng cc m hnh h thng, c
bit i vi nhng h thng ln v phc tp. Cc m hnh h thng nhm m t cc
qu trnh vt l ca h thng, cc hot ng ca h thng v ch lm vic ca h
thng.
66 Quy hoch v qun l ngun nc
M phng h thng l phng thc m t mt h thng thc bng mt h thng
khng thc do ngi nghin cu to ra. Trn h thng nhn to, cc qu trnh vt l
ca m hnh thc c m t gn ng hoc tng t. Cc quy lut vn ng ca h
thng thc c suy ra t nhng kt qu nghin cu trn h thng do ngi nghin cu
to ra.
C nhiu cch m phng, bao gm: M hnh vt l, m hnh ton v.v... Chng
hn qu trnh tp trung nc trn lu vc c th m t bng m hnh tng t in. Cc
quy lut chuyn ng nc trong lng dn c th m t bng cc m hnh vt l c
xy dng trong phng th nghim theo cc tiu chun tng t.
Khi nghin cu cc h thng k thut v h thng ngun nc ngi ta s dng
m phng ton hc.
M phng ton hc l s biu t cc quy lut vt l v qu trnh hot ng ca
h thng bng cc biu thc ton hc bao gm cc hm s, cc cng thc ton hc,
cc biu thc logic, cc bng biu v cc biu .
Nh vy, c th rt ra nh ngha: M hnh m phng l s biu t cc quy lut
ca h thng bao gm cc qu trnh vt l v ng thi ca h thng bng cc biu
thc ton hc.
Cc m hnh ton s dng m phng h thng thc khng th phn nh y
cc tnh cht, quy lut chuyn ng v.v... ca h thng thc, v cc qu trnh t
nhin ca h thng thc b gin ho hoc c biu t theo mt "quan nim" no
ca ngi nghin cu khi h thit lp cc m hnh m phng. Tu thuc vo mc
ch nghin cu m biu t v s gin ho theo cc dng khc nhau. Tiu chun nh
gi cht lng ca m hnh m phng l s sai khc gia gi tr thc v gi tr tnh
ton ca cc c trng m ngi nghin cu quan tm.
M hnh m phng i vi h thng bt k c dng sau:
Y = H ( U, X, A ) (4-1)
vi rng buc: G ( Y, X, U, A ) 0 (4-2)
trong : X - vc t cc bin vo ca h thng v l hm ca thi gian, X = X(t),
X(t) = ( x
1
(t), x
2
(t),..., x
j
(t),..., x
n
(t)) J = 1, n (4-3)
U - vc t cc bin iu khin v cng l hm ca thi gian, U = U(t),
U(t) = (u
1
(t) , u
2
(t) ,..., u
i
(t) ,..., u
n
(t)) i = 1, m (4-4)
Y - cc bin ra ca h thng, Y = Y(t),
Y(t) = ( y
1
(t), y
2
(t), ...., y
ip
(t) , ...., y
p
(t) ip = 1, p (4-5)
Chng 4- M hnh ha... 67
A - vc t cc thng s m hnh m phng h thng,
A = (a
1
, a
2
,..., a
iL
,... a
L
) i
L
= 1, L (4-6)
G - vc t biu th cc hm rng buc ca h thng, ta c th vit:
G
jg
( Y, X, U, A) 0 ; J
g
= 1, Ng (4-7)
H - k hiu biu th dng hm ca m hnh m phng.
4.2.2. Thit lp m hnh m phng
Vic thit lp m hnh m phng c tin hnh theo nhng bc sau y:
1. Thu thp thng tin v h thng, xc nh mc tiu khai thc v lp s h
thng theo mc tiu nh.
2. Xc lp cu trc h thng v m t bng s cc mi quan h gia cc
thnh phn trong h thng.
3. Chn cc thng s ca h thng c trng cho mi quan h gia cc thnh
phn ca h thng v thit lp cc biu thc ton hc, cc biu thc logic
ca cc qu trnh trn. M hnh ton ca h thng bao gm cc m hnh
thnh phn v s ghp ni gia chng. Do cn xc nh:
+ Phng thc m t cc m hnh thnh phn, bao gm:
- M phng cc quy lut v cc qu trnh vt l ca h thng.
- M phng cc qu trnh tc ng vo h thng t mc tiu.
- M phng hm mc tiu khi mc tiu khai thc i vi h thng xc lp.
+ S lp ghp cc m hnh thnh phn.
+ Cc biu thc logic m t cho chin lc iu khin h thng v tho
mn cc rng buc ca h thng.
4. Kim tra s hp l ca m phng v xc nh cc tham s ca m hnh
theo ti liu quan trc c.
Hin nay tn ti kh nhiu m hnh m phng c s dng rng ri trong quy
hoch v qun l ngun nc. in hnh l cc m hnh loi HEC: HEC1, HEC2,...,
HEC6, HEC-HMS, HEC-RESIM; cc m hnh h MIKE: MIKE11, MIKE21, MIKE-
BASIN v rt nhiu cc m hnh khc.
4.2.3. S dng m hnh m phng xc lp mc tiu v phng thc
khai thc
y l bc i u tin trong phn tch v thit k h thng ngun nc. i vi
mt h thng bt k, vic xc nh mc tiu ban u ch l nh tnh, mc t c ca
mc tiu t ra cn c kim tra bng tnh ton vi cc m hnh m phng xc
lp. Cng vi mc tiu khai thc h thng cn xc nh bin php cng trnh v quy
m cc cng trnh cn c xy dng. Ngoi ra, cng cn phi khng nh kh nng
68 Quy hoch v qun l ngun nc
p ng ca h thng i vi cc yu cu khai thc h thng. Tt c nhng vn ny
ch c lm r khi s dng m hnh m phng trong qu trnh tnh ton v phn tch.
Kt qu tnh ton bng m hnh m phng cho php s b quyt nh nhng vn
chnh sau y:
! Quyt nh mc tiu khai thc h thng bao gm nhng yu cu v nc
c chp nhn v mc p ng i vi mc tiu khai thc t ra. Lng
ho mc tiu khai thc bng cc hm mc tiu v cc rng buc v mc tiu.
! Phng thc khai thc ngun nc trn h thng.
! Cu trc h thng bao gm cu trc h thng cng trnh, h thng cc yu
cu v nc v mi quan h ca chng trn h thng.
! Tp cc phng n c th: cc phng n cng trnh v cc phng n khai
thc s dng ngun nc.
! Cc gii hn v rng buc ca h thng: c m t bng cc biu thc
rng buc ton hc.
C th ni m hnh m phng l cng c nhn thc h thng v nh hng
quy hoch v qun l h thng ngun nc.
4.3. M hnh ti u ho trong quy hoch ngun nc
Phng php ti u ho trong quy hoch ngun nc c s dng kh rng ri
trn th gii v c trnh by trong nhiu ti liu c lin quan (Biswas, A.K, Jellali,
M., and Stout G.E., (eds.) (1993): Water for Sustainable Development in the TWenty-
fist Century,oxford University Press (ISBN 0 19 563303 4). Daniel P. Louks, Jery R.
Stedinger, Dougias A. Haith: Water Resource Systemt Planning and Analysis,
International Institute for Hydraulic and Environmental Engineering, Delft, the
Netherlands, 1981, ISBN 0 139 45923 5; Mays L.W., Tung Y.K., Hydrosystems
engineering and management, McGraw-Hill, Inc, 1992, ISBN 0 070 41146 7; Grigg
N.S., Water Resources Management: Principles, Regulations, and Cases, McGraw-
Hill,1996. ISBN 0 070 41146 7).
Phng php ti u ho l phng php xc nh li gii ca h thng theo mc
tiu khai thc h thng bng cch lng ho chng thnh cc hm mc tiu. Sau khi
xc nh c mc tiu ca bi ton quy hoch th vn quan trng nht cn t ra l
xy dng hm mc tiu ca bi ton quy hoch cn gi l thit lp bi ton ti u. M
hnh m t hm mc tiu c gi l m hnh ti u. Vic xy dng hm mc tiu tu
thuc vo nhim v ca bi ton quy hoch v tnh phc tp ca h thng. Trong thc
t thng gp cc bi ton a mc tiu do nhng mc ch khai thc khc nhau. Di
y s trnh by cc dng c bn ca hm mc tiu i vi bi ton thit k h thng,
pht trin h thng v qun l iu hnh h thng ngun nc.
Chng 4- M hnh ha... 69
4.3.1. M t tng qut bi ton ti u h thng
Gi s c h thng c cu trc no . Gi X(t) l vc t cc thng tin vo, U(t)
l vc t iu khin, Y(t) l vc t cc thng tin ra, Z(t) l vc t bin trng thi, A l
vc t thng s cu trc ca h thng. Ta c :
X(t) = ( x
1
(t), x
2
(t), . . .., x
n1
(t))
U(t) = ( u
1
(t), u
2
(t), ......, u
n2
(t))
Y(t) = ( y
1
(t), y
2
(t), ...... , y
n3
(t)) (4-8)
Z(t) = ( z
1
(t), z
2
(t), ....... , z
n4
(t))
A = (a
1
, a
2
, ...................., a
n5
)
M hnh m phng h thng c dng :
Y(t) = H(X(t), U(t), Z(t), A) (4-9)
Cn thit k v iu khin h thng sao cho cc tr mt hm mc tiu no :
F(X(t), Y(t), Z(t), U(t), A) (cc tr) (4-10)
Vi rng buc :
G
j
(X(t), Y(t), Z(t), U(t),A) b
j
j = 1, m (4-11)
Ta c th chia ra lm ba loi bi ton khc nhau.
a. Bi ton thit k
i vi bi ton thit k thng quy nh trc ch lm vic ca h thng, do
vc t U(t) bit trc v quy lut thay i ca bin trng thi Z(t), X(t) cng
bit. Hm mc tiu (4-10) khi ch cn mt loi bin l vc t A.
Nh vy cc biu thc t (4-9) n (4-11) c th vit di dng gin ho, tc l
khng cn m t cc bin bit trong phng trnh tng qut:
Ta c hm mc tiu s l:
F(a
1
, a
2
,, a
n
) cc tr (4-12)
A
Vi rng buc:
G
j
(a
1
, a
2
,..., a
n
) b
j
j = 1, m (4-13)
Trong : A = (a
1
, a
2
,..., a
n
)
(4-14)
l tham s cu trc ti u ca h thng.
Ta gi bi ton ny l bi ton thit k.
70 Quy hoch v qun l ngun nc
b. Bi ton iu khin
Gi thit h thng c thit k, tc l cc thng s cu trc A bit trc.
Nu ta thay (4-9) vo (4-10) ta c dng gin ho:
F(X(t), Z(t), U(t)) cc tr (4-15)
vi rng buc: Y(X(t), Z(t), U(t)) b
j
j = 1, m (4-16)
Ta cn phi tm vc t U(t) lm ti u mc tiu no ang c xem xt.
Bi ton nh vy c tn gi l bi ton iu khin h thng.
c. Bi ton thit k tng qut
i vi bi ton thit k thc ra vic nh ra trc cc gi tr lm vic ca h
thng l khng hp l, v rng cc thng s cu trc ca h thng c mi quan h cht
ch vi ch lm vic ca n v quy lut thay i ca cc bin vo X(t). Do cn
gi nguyn phng trnh dng tng qut (4-9) n (4-11). Tuy nhin tm nghim ca
dng bi ton ny khng n gin, khng nhng do tnh phc tp ca n m cn do s
bt nh v mc ch khai thc h thng na. Trong trng hp c th dng phng
php m phng tm nghim hp l.
4.3.2. Vn thit lp hm mc tiu v cc rng buc ca bi ton ti u
a. Mc tiu v hm mc tiu
Cn phn bit khi nim "mc tiu " v "hm mc tiu".
Mc tiu khai thc h thng c th c lng ho bng mt i lng no .
Cng c th khng c lng ho. i lng dng lng ho mc tiu c th nhn
cc gi tr khc nhau, do c th gi l "mc" ca mc tiu ra. Chng hn mt
kho nc c thit k ti th "ti" l mc tiu khai thc cn din tch cn ti hoc
qu trnh lng nc yu cu ti l mc t mc tiu.
Hm mc tiu l tiu chun nh gi cht lng t c mc tiu ra vi mc
nh, cho nn trong nhiu ti liu cn gi l hm tiu chun hoc hm cht lng.
i vi bi ton ti trn y c th c hai cch thit lp hm mc tiu:
- Hm mc tiu l mt hm s m n cn nhn gi tr cc tr (ln nht hoc nh
nht). Nu W(t) cha nh trc, tc l din tch cn ti cha nh r ta c th t
hm mc tiu theo dng:
(4-17) J F( a , a , ..., a ) max
n
1 2
=
Trong : J - hiu ch mang li ln nht. Trong bi ton phn phi nc nu
nh trc ta c:
1 2 n
a , a , ..., a
(4-18) J
1
F(W(t)) max =
Chng 4- M hnh ha... 71
vi W(t) l vc t lng nc c phn phi cho cc khu ti:
W(t) = (w
1
(t), w
2
(t),..., w
n
(t))
- Hm mc tiu c nhn cc gi tr trong gii hn no . Nu yu cu v ti
W(t) nh ta cn xc nh cu trc v thng s ca h thng cng trnh sao cho:
P{Wc(t)W(t)} [ P] (4-19)
Trong P l k hiu xc sut, Wc(t) l lng nc m kho nc c th p ng
vi lng nc n khc nhau. Biu thc (4-19) c ngha l xc sut m bo nc
phi ln hn mc cho php p .
b. Rng buc ca h thng
Cc biu thc rng buc (4-13) hoc (4-16) m t gii hn hot ng ca h
thng khi thit k v iu khin n. Cc gii hn bao gm cc iu kin k thut,
cc yu cu khai thc ca h thng, cn bng nc h thng v.v...
V d, cn iu khin mt kho nc pht in vi mc tiu t ra l tng in
nng ca nh my trong thi k vn hnh l ln nht. Tc l:
(4-20)
T
0
J E(t)dt max =
= =
+
- B
tj
l li ch thu nhp rng mang li ti nt quy hoch th j ti nm t. Nu ti
nm t cha c li ch mang li th B
tj
= 0.
- C
tj
l tng chi ph ti nt th j bao gm chi ph u t xy dng cng trnh, chi
ph qun l vn hnh, cc thit hi tnh ti nt v.v... ti nm t. Nu ti nm t cng
trnh cha c xy dng ti nt j th chi ph xy dng cng trnh ly bng 0, cc chi
ph khc nh vn hnh h thng, thit hi gy ra ti nt c th khc 0.
- r l h s chit khu;
t
(1 r)
n
x
trong C
j
l vn u t thc t cho cng trnh th j.
Thc cht ca bi ton ny l xc nh phng n thit k cng trnh c mc u
t nh nht khi phi p ng yu cu nc n nh trc.
4.4.3. Bi ton phn phi nc ti u
Khi kh nng khai thc xc nh, cn xem xt phng thc s dng ti
nguyn nc ti u. Nu cha xem xt chin lc u t m ch phn tch phng thc
s dng nc tt nht th hm mc tiu (4-24) tr thnh bi ton cc i li ch kinh t
mang li trong quy hoch s dng nc:
Z = (4-26)
n
j
j 1
B ma
=
c
h
m
a
n
g
l
i
B
(
t
n
g
)
B1
B2
B3
Hnh 4-3
Rng buc v cn bng nc ca h thng c dng:
1 2 3
x x x Y W + + + = (4-28)
Hm B (x
1,
x
2
, x
3
) l hm mc tiu cn c cc i c dng:
3
2
i i i i i i
i 1
B (B (x ) a x b x ) max i 1, 2
=
= = =
, 3 (4-29)
Nh vy bi ton ti u c th vit di dng tng qut:
3
2
i i i i i i
i 1
B (B (x ) a x b x )
Max
x
=
= =
(4-30)
Chng 4- M hnh ha... 75
Vi rng buc:
3
i
i 1
x Y W
=
+ =
(4-31)
4.4.4. Ti u ha trong qun l vn hnh h thng
4.4.4.1. Khi nim hm mc tiu
Trong giai on qun l h thng ngun nc cn phi xc nh phng n phn
phi nc v iu hnh h thng mt cch hp l.
Bi ton qun l vn hnh h thng c t ra nh sau: Gi s cc yu cu v
nc (ti, tiu, cp nc v.v...) c n nh trc vi mc W
i
(t), vi i=1, 2, 3,...,
n, trong n l s cc yu cu v nc i vi h thng. Ly mt s v d minh ho
nh sau: Mt h cha nc cn cp nc cho 3 h dng nc vi mi h dng nc c
yu cu cp nc tng ng l W
1
, W
2
,W
3
, ta c n=3.
Trong thc t thng gp 3 loi bi ton nh sau:
- Dng th nht: iu hnh h thng sao cho mt hm hoc mt phim hm no
m n cn c lm cc tr, hm mc tiu trong trng hp c th c dng:
min (hoc max) (4-32) J F(U, Z, X)dt
0
T
=
- Dng th hai: iu hnh h thng sao cho h thng t trng thi n nh
trc, c biu din di dng bt ng thc hoc ng thc:
F(U, Z, X) B (4-33)
- Dng th ba: l t hp ca hai dng trn
Mt bi ton c th c iu khin vi hai hoc nhiu mc tiu khc nhau, v
c biu din bng mt trong hai dng trn. Trong trng hp ta c bi ton iu
khin a mc tiu. a mc tiu c th c t ra do cng mt ch th iu khin,
cng c th c t ra bi nhiu ch th iu khin.
Cc dng hm (4-32) v (4-33) c gi l hm mc tiu. Bi ton iu khin
m hm mc tiu c dng (4-32) gi l bi ton iu khin ti u.
V d 1:
Gi s ta cn iu khin lu lng nc qua nh my thy in trong cc thng
ma kit sao cho tng in nng t c l ln nht. Gi E l tng in nng t c
trong thi gian khai thc; E
i
l in nng t c thng th i, ta c hm mc tiu:
76 Quy hoch v qun l ngun nc
(4-34)
n n
E E N (V , q , Q ) t m
i i i i i
i 1 i 1
= =
= =
ax
u
V(t) = ( v
1
(t), v
2
(t),..., v
n
(t) l cc dung tch ca h cha
q(t) = (q
1
(t), q
2
(t),..., q
n
(t)) l lu lng ly ra t cc h cha bao gm lu lng
vo cc cng ly nc v lu lng x xung h lu.
Q(t) = (Q
1
(t), Q
2
(t),..., Q
n
(t)) l lu lng t nhin chy vo cc h cha.
V d 2:
Cn iu khin cc cng trnh x l trong thi k l sao cho mc nc cc
tuyn h du cng trnh kho nc phng l khng vt qu mt mc nc cho php ti
tuyn khi xut hin l nh hn hoc bng l thit k phng l. Khi hm mc tiu
ca bi ton l cc bt ng thc c dng:
Z
j
(t) [ Z ]
j
(4-35)
V d 3:
Gi s cn iu khin lu lng nc qua h cha xung h du sao cho cc i
nng lng in trong ma l c m t bng phng trnh (4-34) v tho mn yu
cu phng l cho h du theo tiu chun phng trnh (4-35) khi l xy ra trn h thng
khng vt qu l thit k phng l. Trong trng hp ny c bi ton a mc tiu vi
hai hm mc tiu c dng khc nhau.
4.4.4.2. Khi nim v rng buc ca bi ton iu khin
H thng c iu khin thng phi chp nhn mt gii hn no c gi
l min iu khin. C hai dng rng buc nh sau:
- Rng buc v iu khin: vc t iu khin U(t) = (u1(t), u2(t),..., u
m
(t)) trong
bt k bi ton iu khin no cng khng th chn tu m thng c rng buc
bi cc gii hn nht nh. Cc gii hn c biu th bi cc bt ng thc c
dng:
(4-36) G (U, Z, X) B
u
trong G
u
(U, Z, X) l vc t cc hm rng buc; B
u
l vc t cc hng s. Dng
(4-36) c vit di dng khai trin nh sau:
vi cc B G (U, Z, X) B
u1 u1
u1
, B
u2
,..., B
um
l cc hng s.
(4-37) G (U, Z, X) B
u2 u2
............................
G (U, Z, X) B
um um
x1
, B
x2
,..., B
x
L
l cc hng s.
(4-39) G (U, Z, X) B
x2 x2
............................
G (U, Z, X) B
xL xL
Chng hn khi iu khin i vi h thng kho nc, th dung tch trong mi kho
nc ch c th thay i trong gii hn ln nht v nh nht ca n:
V
jmin
V
j
(t) V
jmax
(4-40)
4.5. Ti u ha i vi bi ton pht trin h thng ngun nc
y l bi ton tng qut nht ca quy hoch ngun nc. i vi mt vng,
min hoc lu vc sng, vi tim nng ngun nc nht nh, ngi lm quy hoch
phi nghin cu mt cch ton din gm nhng vn chnh nh sau:
- Kh nng khai thc ngun nc p ng yu cu pht trin vng
- S dng ti nguyn nc vo nhng mc ch no l hp l.
- Gii php quy hoch v bin php cng trnh no cn c thc hin.
- Chin lc u t: Trnh t u t pht trin vng c v s dng nc cng
nh u t xy dng cc cng trnh cp nc, phng l... va ph hp vi
kh nng ti chnh m li ch mang li l ti u nht.
Cc vn trn c gii quyt trn c s phn tch v cn nhc nhiu mt, trong
phn tch li ch kinh t l cn bn nht. Phn tch li ch kinh t lin quan n vic
la chn phng n ti u v kinh t. Khi cc m hnh ti u ho l cng c hu
hiu cho vic phn tch v tm kim phng n ti u.
Bi ton ti u c thit lp trong giai on ny l s lin kt ca cc bi ton
thit k, bi ton ti u i vi cc yu cu v nc v xem xt n trong chin lc
pht trin (lp k hoch u t pht trin).
78 Quy hoch v qun l ngun nc
y l mt bi ton phc tp, bi vy khi gii quyt loi bi ton ny cn thit s
dng k thut phn cp phn bi ton ln thnh nhng bi ton con c s bin t
hn v phc tp hn v cch tm nghim.
4.5.1. Bi ton chin lc u t xy dng cng trnh
d hiu, ta chia bi ton lm hai loi: loi th nht ch xt chi ph u t xy
dng; loi th hai c tnh n chi ph qun l vn hnh.
4.5.1.1. Khi cha tnh n chi ph qun l vn hnh (bi ton loi A)
Pht biu bi ton
Gi s i vi mt vng c th cn p ng yu cu v nc W(t) trong thi gian
quy hoch T , yu cu t mc ti a cui thi k quy hoch l Wmax. Gi s trong
giai on gii bi ton thit k h thng cng trnh xc nh c tp cc phng n
cng trnh tho mn yu cu nc t ra. Cn xc nh cc cng trnh no s c
a vo xy dng v xy dng vo thi gian no ca thi k quy hoch kinh ph
xy dng l nh nht.
V d:
V d mt h thng c 4 cng trnh s c xy dng. Vn u t xy dng C v
kh nng cp nc W
c
bit. Gi s cc cng trnh c xy dng phi p ng yu
cu nc W(t). Yu cu xc nh trnh t u t xy dng cc cng trnh sao cho chi
ph xy dng l ti thiu. Tc l, tm cc tiu ca hm mc tiu:
F = (4-41)
=
=
+
n
1 i
t
1 t
min
t
r) (1
it
C
it
x
Trong :
C
it
- chi ph xy dng i vi cng trnh th i:
C
it
= 0 nu n khng c xy dng vo nm t;
C
it
= C
it
nu n c xy dng vo nm t;
r - h s trit khu, t l bin thi gian tnh theo nm;
x
it
- h s ly gi tr bng 0 v 1: bng 0 tc l khng xy dng, khi nhn vi
C
it
s c tch bng 0, c ngha l khng c chi ph xy dng. Vic a
vo h s x
it
d dng trong qu trnh tnh ton.
4.5.1.2. C tnh n chi ph qun l vn hnh (bi ton loi b)
Khi c k n chi ph qun l vn hnh trong giai on khai thc, hm mc tiu
ca chin lc u t pht trin h thng cng trnh s c dng sau:
F = min (4-42)
T n
t
i i i it
t 0 i 1
(1 r) (a c b w )
= =
+ + +
Chng 4- M hnh ha... 79
Vi cc rng buc:
- Lng nc cp c ca h thng cng trnh nm t phi ln hn hoc bng
lng nc yu cu theo quy hoch ca nm :
(4-43)
n
it
i 1
w W(t
=
)
- Chng trnh tho mn yu cu v nc ca cng trnh th i vo nm t khng
vt qu nng lc ca cng trnh l w
i
:
0 w
it
w
i
(4-44)
Trong :
t - bin thi gian;
i - ch s cng trnh;
r - h s chit khu;
T - thi gian quy hoch tnh bng nm;
n - tng s cng trnh c nghin cu trong quy hoch;
W(t) - nhu cu nc tng cng ca vng;
W
i
- kh nng p ng yu cu nc ln nht ca cng trnh th i;
c
i
- chi ph xy dng cng trnh th i;
a
i
- chi ph qun l cng trnh hng nm ca cng trnh th i,
(ly c nh cho mi cng trnh);
b
i
- chi ph vn hnh cho mi n v lng nc ca cng trnh th i;
w
it
- chng trnh cp nc ca cng trnh th i trong nm t.
Cch gii bi ton ti u dng (4-42) c thc hin tng t nh bi ton cha
tnh n chi ph vn hnh, ch khc ch, vi mi phng n pht trin h thng phi
tnh chi ph qun l vn hnh cng trnh.
4.6. Bi ton ti u a mc tiu
4.6.1. Khi nim
Khi lp cc d n quy hoch v iu khin h thng ngun nc, c th phi gii
bi ton a mc tiu. Bi ton c t ra nh sau:
Gi s mt h thng no c c trng bi vc t X:
X = ( x
1
, x
2
,..., x
n
) (4-45)
Gi s c m mc tiu khai thc. Cn tho mn iu kin:
g
j
(X) b
j
vi j =1, 2,..., m (4-46)
Vi cc iu kin ti u ring:
80 Quy hoch v qun l ngun nc
f
1
(X) min (max)
f
2
(X) min (max)
.............................. (4-47)
f
i
(X) min (max)
..............................
f
m
(X) min (max)
Nh vy, mi mt mc tiu khai thc u cn khai thc h thng sao cho ti u
mc tiu ca mnh. Cc mc tiu m t trong biu thc (4-47) c th c quyn li mu
thun nhau. Tp hp cc im m quyn li ca mc tiu ny mu thun vi
quyn li ca mc tiu khc gi l vng tranh chp.
Bi ton m t theo biu thc (4-47) gi l bi ton a mc tiu.
Ta xt mt v d v thit k h thng kho nc.
Mt h thng h cha nc c thit k vi nhim v pht in v phng l.
Gi s cc mc nc dng bnh thng c n nh. Cn xc nh dung tch phng
l trn h thng sao cho hiu ch pht in mang li l ln nht ng thi hiu ch
phng l cng ln nht.
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
1 2 3 4 5 6 7
V
B
1
h
o
c
B
2
Hnh 4-4: Quan h B
1
= f
1
(V) v B
2
= f
2
(V)
Gi B
1
l hiu ch tng cng do hiu ch pht in mang li, B
2
l s gim thit
hi (c coi l hiu ch mang li v mt phng l) do c s iu tit l cc kho nc
thng lu. Ta c bi ton ti u hai hm mc tiu:
Chng 4- M hnh ha... 81
B
1
(V) max (4-48)
v B
2
(V) max (4-49)
Trong V l vc t cc dung tch phng l:
V = ( V
1
, V
2
, V
3
,..., V
j
, ... V
n
) (4-50)
Khi tng dung tch phng l ca cc kho nc trn h thng cng ln th hiu
qu phng l B
2
cng ln. Nhng v mc nc dng bnh thng n nh nn hiu
qu pht in B
1
cng gim. Nh vy, hai mc tiu khai thc mu thun nhau. S mu
thun gia hai mc tiu phng l v pht in i vi mt kho nc c lp c th
minh ha trn hnh 4-4.
4.6.2. Phng php gii bi ton ti u a mc tiu
Hin nay tn ti nhiu phng php gii bi ton ti u a mc tiu, nhng nguyn
tc chung l a bi ton nhiu hm mc tiu v bi ton mt hm mc tiu (N. N. Moi
xeep: Cc vn ton hc trong phn tch h thng, Nayka - Mascova, 1981).
Ni chung, i vi bi ton a mc tiu, vic tm nghim ca bi ton thc cht
l bi ton ti u c iu kin. Mt nghim c gi l ti u s mang li quyn li tt
hn cho mc tiu ny v s lm thit hi n quyn li ca mc tiu khc. Bi vy c
th ni, li gii ti u bi ton a mc tiu l tm c mt tho hip tt nht gia cc
mc tiu.
Phng php trng s
Vi phng php trng s ngi ta a hm mc tiu dng (4-47) v dng mt
hm mc tiu c dng:
F(X) = c
1
f
1
(X)+ c
2
f
2
(X) + ... + c
i
f
i
(X) +... + c
n
f
n
(X) (4-51)
Hay l: F(X) = (4-52)
n
i i
i 1
c f (X)
=
Vi 0 c
i
1 v = 1 (4-53)
n
i
i 1
c
=
Rng buc: g
j
(X) b
j
vi j =1, 2,..., m (4-54)
Cc h s c
i
c chn ty thuc vo mc u tin ca tng mc tiu. Quyn
li ca mi mc tiu b xm hi ty thuc vo mc u tin ca cc mc tiu khc.
Khi gii bi ton ti u dng (4-52), ngi ta phi tnh ton theo cc phng n
khc nhau ca s la chn cc h s c
i
. Trn c s phn tch kt qu cc phng n v
nh hng ca vic chn cc c
i
n gi tr ti u ca tng mc tiu s chn c mt
nghim hp l, tc l chn c tho hip chp nhn c gia cc mc tiu.
S chn cc h s c
i
c m t trn hnh 4-5.
82 Quy hoch v qun l ngun nc
M t cc hm mc tiu ca
cc mc tiu ring f
i
(X)
Thit lp hm mc tiu chung
n
i i
i 1
F(X) c f (X)
=
=
Vi cc rng buc g
j
(X) b
j
; j =1, 2,..., m
Chn cc phng n h s c
i
vi iu kin
0 c
i
1 v
n
i
i 1
c 1
=
=
Gii bi ton ti u tm nghim ti u:
- Tham s ti u ca h thng: X
*
= (
1 2 k mk
x , x ,...., x ,..., x )
- Cc gi tr ti u cc hm mc tiu F(X
*
), f
i
(X
*
), vi i=1, 2,...,n
Phn tch nh hng ca cc phng n la chn c
i
n
hm mc tiu ring ca cc i tng khai thc h thng.
T ra quyt nh phng n chn
Hnh 4-5: S xc nh phng n ti u theo phng php trng s
Phng php s dng cc ch s tiu chun
Phng php ny cng a bi ton nhiu hm mc tiu v dng bi ton mt
hm mc tiu bng cch gii bi ton ti u vi mt hm mc tiu ring trong khi
khng cho php gi tr ca cc hm mc tiu cn li vt qu mt gii hn no . Gi
s c bi ton nhiu hm mc tiu c dng:
f
1
(X) min
f
2
(X) min
.................... (4-55)
f
i
(X) min
....................
f
m
(X) min
Vi rng buc:
Chng 4- M hnh ha... 83
g
j
(X) b
j
vi j =1, 2,..., m (4-56)
Trong : X = (x
1
, x
2
,..., x
k
,..., x
mk
) l vc t m
k
tham s ca h thng.
Gi s chn mt hm mc tiu ring, chng hn f
1
(X), m n cn c cc tiu,
ta c:
f
1
(X) min (4-57)
Cc mc tiu cn li cn tho mn iu kin:
f
2
(X) f ( = X)
2
*
1
f
3
(X) f ( = X)
3
*
2
....................... (4-58)
f
i
(X) (X) f
*
=
i i
.......................
f
n
(X) = (X) f
*
n n
Cc gi tr
i
= vi i =1, 2,..., n l cc gi tr n nh trc i vi hm mc
tiu th i. Vic n nh cc gi tr
(X) f
*
i
i
= trong biu thc (4-58) s nh hng n
gi tr ti u ca cc hm mc tiu cn li. Bi vy, trong thc t cn xem xt vic
thay i cc gi tr sao cho tho ng. Vn ny c gii quyt bng cch
xem xt li ch v thit hi i vi cc i tng m yu cu ca h c n nh trc
theo biu thc (4-58). Cch lm tng t c th thc hin i vi bt k hm mc tiu
no trong s n hm mc tiu ca bi ton.
(X) f
*
i
(X) f
*
i
Vi cch thay
i
= ta c th vit: (X) f
*
i
f
i
(X) min (4-59)
vi
l l
f (X) i ; 1, n - 1 = ! !
84 Quy hoch v qun l ngun nc
M t cc hm mc tiu ca
cc mc tiu ring f
i
(X)
Chn hm mc tiu ring tm nghim ti u f
i
(X)
V i cc rng buc g
j
(X) b
j
; j =1, 2,..., m
Chn cc phng n h s
l
vi l=1, 2, 3...n-1 v li
Gii bi ton ti u tm nghim ti u:
- Tham s ti u ca h thng: X
*
= ( ) ,..., ,...., ,
mk k
x x x x
2 1
- Gi tr ti u hm mc tiu f
i
(X
*
)
Phn tch s hp l ca cc phng n la chn
i
n hm
mc tiu ring ca cc i tng khai thc h thng.
i =1
ng
Sai
i > n
i=i+1
Kt thc
ra quyt nh
Hp l
Khng
hp l
Hnh 4-6: S m t qu trnh la chn cc gi tr
i
trong qu trnh tm nghim
Chng 4- M hnh ha... 85
Chng 5- K thut phn tch h thng... 85
Chng 5
KY THUT PHN TCH H THNG NG DUNG
TRONG QUY HOACH VA QUN L NGUN N C
5.1. L thuyt phn tch h thng
Sau chin tranh th gii ln th hai, do yu cu ca thc t sn xut, cc nh
khoa hc phi xem xt cc phng php ton hc nhm tm kim li gii ti u khi
thit k v iu khin cc h thng phc tp. Hai mn hc mi ra i (vo nhng nm
50) - l Vn tr hc v L thuyt iu khin. Hai mn hc ny c mt mc tiu
chung l nghin cu cc chin lc ti u khi iu khin v thit k cc h thng phc
tp. Tuy nhin, vn tr hc hng nhiu hn vo cc bi ton tnh, tc l cc bi ton
khng cha cc bin ph thuc vo thi gian, hoc c th cng a v bi ton tnh
bng cch a v cc s nhiu giai on. Trong khi l thuyt iu khin li bt
u t cc bi ton iu khin trong c cha cc bin ph thuc thi gian.
L thuyt iu khin v vn tr hc l cng c rt hiu qu cho cc nh nhin
cu khi gii quyt cc bi ton thit k v iu khin cc h thng k thut. Tuy nhin,
hai mn hc ny cng ch dng li bi ton c quy m khng ln. Trong thc t
thng gp nhng h thng ln v cu trc phc tp, c bit l nhng h thng c
cha nhiu yu t bt nh. Mt s h thng c cu trc yu, khng cho php m t
bng ngn ng ton hc mt cch cht ch. Trong nhng trng hp nh vy, vn tr
hc v l thuyt iu khin khng cho li gii mong mun. Nhng loi h thng nh
vy i hi mt phng php phn tch khoa hc, cn cn nhc nhiu mt v kt hp
phng php hnh thc v phi hnh thc. iu i hi mt s pht trin mi ca
ton hc v do ra i mt mn khoa hc mi - L thuyt phn tch h thng. L
thuyt phn tch h thng thc ra ch l giai on pht trin ca vn tr hc v l
thuyt iu khin.
5.1.1. Vn tr hc l g?
C th pht biu mt cch tng qut nh l mt nh ngha v vn tr hc
nh sau:
Vn tr hc l mt mn khoa hc m nhim v c bn ca n l tm kim li
gii ti u khi thit k mt h thng phc tp. Cc thng s cu trc ca h thng tm
c trong qu trnh ti u ho gi l cc thng s ti u thit k ca h thng.
86 Quy hoch v qun l ngun nc
Gi s cn xc nh cc thng s cu trc ca h thng vi s i hi ti u theo
mt tiu chun no y, tc l lm cc tr mt hm mc tiu no , c dng:
F(X) min (max) (5-1)
hoc F(x
1
, x
2
,..., x
i
,..., x
n
) min (max) (5-2)
vi cc rng buc:
g
1
(x
1
, x
2
,..., x
n
) b
1
(5-3)
g
2
(x
1
, x
2
,..., x
n
) b
2
(5-4)
g
2
(x
3
, x3,..., x
n
) b
3
(5-5)
...................................
g
j
(x
1
, x
2
,..., x
n
) b
j
(5-6)
...................................
g
m
(x
1
, x
2
,..., x
n
) b
m
(5-7)
Trong b
1
, b
2
,..., b
j
,..., b
m
l nhng gi tr bit.
Gi s X l vc t hng n chiu ca cc bin thng s cu trc.
X = ( x
1
, x
2
,..., x
n
) (5-8)
khi h t (5-2) n (5-7) c th vit li di dng gn hn:
F(X) min (max) (5-9)
vi g
j
(X) b
j
J 1, m = (5-10)
Nghim ti u ca bi ton s l:
2
* * * *
(x , x , ..., x , ... x )
1 i
n
*
X = (5-11)
Nu h (5-9), (5-10) tha mn, ta c nghim ti u ca bi ton .
Cc biu thc ton hc (5-9), (5-10) gi l m hnh ti u. Cc phng php ton
hc i vi bi ton ti u (5-9), (5-10) gi l cc phng php ti u. Trong thc t,
cc phng php ti u ho c tn gi l "quy hoch ton hc". Chng hn quy hoch
tuyn tnh c p dng i vi cc m hnh ti u dng tuyn tnh, quy hoch phi
tuyn c p dng i vi cc bi ton phi tuyn.
Cn phn bit r cc khi nim "bi ton ti u" v " phng php ti u". Khi
xc nh chin lc ti u mt h thng bng cch xc lp cc m hnh ti u dng
tng qut (5-9) v (5-10) gi l bi ton ti u, cc phng php gii cc bi ton dng
trn gi l cc phng php ti u.
Vn tr hc c nhim v c bn l tm kim gi php ti u khi thit k hoc xc
lp mt chin lc khai thc h thng trn c s thit lp cc m hnh ti u v
phng php gii cc bi ton ti u ha.
Chng 5- K thut phn tch h thng... 87
5.1.2. Khi nim v l thuyt iu khin
L thuyt iu khin c nghin cu bt u t cc i tng m chuyn ng
ca n c m t bng phng trnh vi phn thng. Bi vy, c khi nim v bi
ton iu khin hy bt u t v d i vi lp bi thuc loi ny.
Gi s mt i tng chuyn ng theo quy lut c m t bng phng trnh
c dng:
dS
f(x, s, u, t)
dt
= (5-12)
Trong x=x(t) l tc ng t bn ngoi (nhiu) khng iu khin c, s = s(t)
l bin trng thi ca h thng; u = u(t) l bin iu khin c vit di dng y :
u = u(x(t), s(t), t ) (5-13)
Cng c th bin iu khin u(t) ch ph thuc vo mt hoc hai bin s ca
(5-13), chng hn:
u = u(x(t), t); u = u(s(t), t) hoc u = u(t); u = u (s(t)); u = u(x(t)). (5-14)
Phng trnh (5-12) m t s thay i trng thi ca i tng iu khin nn
cn gi l Phng trnh trng thi.
Nhim v ca bi ton iu khin l xc nh chin lc iu khin, tc l tm
kim iu khin u(t) i tng iu khin t mc tiu mong mun ca ngi iu
khin. Mc tiu iu khin c lng ho bng mt hm s c cha bin iu khin
u(t), bin trng thi s(t) v nhiu x(t), c gi l hm mc tiu. Nh vy, t c
mc tiu mong mun, cn phi lm cc tr hm mc tiu.
Gi s cn iu khin i tng no , m quy lut chuyn ng ca n c
m t theo (5-12), t trng thi ban u So = S(to) n trng thi St = S(T) sao cho t
cc tr mt phim hm no y c dng:
T
0
J F(x, u, s, t)dt =
max (min) (5-15)
Vi biu thc rng buc l G(x,u,s,t) b ; b l hng s cho trc.
Trong J gi l hm mc tiu hoc cn gi l hm cht lng, c ngha khc
nhau tu thuc vo lp bi ton c nghin cu.
Nghim ca bi ton iu khin ti u l vc t iu khin ti u:
U U (t)
* *
= (5-16)
Tng ng vi iu khin ti u U
*
l qu o ti u S
*
:
S
*
= S (t)
*
(5-17)
88 Quy hoch v qun l ngun nc
Nh vy, nhim v ca bi ton iu khin l tm iu khin U
*
v qu o iu
khin S
*
a i tng t c mc tiu iu khin t ra.
Ta y mt v d minh ho vi mt h cha lm nhim v pht in. Bi ton
c t ra nh sau: Gi s dung tch ban u ca h cha ti thi im t
0
l V
0
tng
ng vi mc nc ban u l H
0
. Tm qu trnh lu lng qua tua bin q
tb
(t) sao
cho tng cng sut ca trm thu in trong khong thi gian T t t
0
n t
n
(T = t
n
- t
0
)
l ln nht.
Phng trnh trng thi biu th s thay i dung tch h cha chnh l phng
trnh cn bng nc:
( )
r
dV
Q(t) q (t) dt
dt
= - (5-18)
Vi: q
ra
(t) = q
tb
(t)+q
x
(t)+q
tt
(t)
Hm mc tiu c dng:
tn tn
J N(t)dt 8,5q (t)H(t)dt
tb
to to
= =
max (5-19)
Vi rng buc: q
min
q
tb
(t)q
max
Trong :
Q(t), q
tt
(t) - lu lng n h v lu lng tn tht l cc i lng ngu
nhin (nhiu ngu nhin);
q
tb
(t) - bin iu khin - iu khin ca h thng ti thi im t;
H(t) - chnh lch ct nc thng h lu; q
x
(t) l lu lng x tha ti thi
im t; N(t) l cng sut ca trm thu in ti thi im t;
V - dung tch h ti thi im t ng vai tr bin trng thi, V = V(t);
q
min
- lu lng nh nht cn x xung h du m bo yu cu cp nc
cho h du;
q
max
- gi tr ln nht x qua tuyc bin ph thuc vo kh nng tho qua cc
t my.
Gi bi ton ti u trn s tm c iu khin ti u l qu trnh lu lng qua
tua bin
tb tb
q q (t)
* *
= , s bin i dung tch h tng ng
t
V V (t)
* *
= l qu o ti u
hoc cn gi l trng thi ti u.
Chng 5- K thut phn tch h thng... 89
5.1.3. Nhng hn ch ca vn tr hc v l thuyt iu khin - S ra i
ca l thuyt phn tch h thng
Nh trnh by trn, l thuyt iu khin v vn tr hc l cc phng php
rt hiu lc khi thit lp chin lc ti u trong thit k v iu khin cc h thng k
thut v kinh t. Tuy nhin khng phi trng hp no cng c hiu lc bi l n c
nhng hn ch sau y:
1. Vn tr hc v l thuyt iu khin i hi s m t cht ch cc qu trnh
xy ra trong h thng bng cc hm ton hc. Do vy n ch thch hp i vi nhng
h thng c cu trc cht, tc l cc h thng m cc mi quan h trong n c m t
mt cch tng minh bng cc hm ton hc.
2. i vi nhng h thng ln v phc tp mc d c th thit lp c cc m
hnh ti u, nhng cc phng php ti u hin c khng c hiu lc khi gii cc m
hnh ti u ny. Do hn ch v phng php ti u ho, trong mt s trng hp ngi
ta thit lp cc m hnh gin ho dn n s khng chnh xc ca li gii hp l.
3. Vi nhng h thng c nhiu yu t bt nh, c bit l bt nh v mc tiu,
khng th thit lp c cc m hnh ti u v m hnh iu khin v thiu thng tin.
Trong trng hp , mc tiu v dng ca bi ton ti u (hoc iu khin) s c
hnh thnh nh k thut phn tch (thuc phm tr l thuyt phn tch h thng), trong
qu trnh thit lp bi ton.
4. Cui cng cn nhn mnh thm l, vn tr hc v l thuyt iu khin thng
i hi mt s m t ton hc cht ch v chnh xc cc qu trnh ca h thng. Nhng
h thng c cu trc yu trong c h thng thu li, iu ny khng phi lc no
cng thc hin c. Nhng h thng nh vy s l i tng nghin cu ca l thuyt
phn tch h thng.
Do nhng hn ch ca vn tr hc v l thuyt iu khin m mt mn hc mi
ra i - L thuyt phn tch h thng. L thuyt phn tch h thng k tha ton b
phng php ton hc c trong vn tr hc v l thuyt iu khin. Cc mc tiu ca
l thuyt phn tch h thng cng l mc tiu nghin cu ca bi ton vn tr v bi
ton iu khin - Chin lc tm kim li gii hp l cho h thng khi thit k v iu
khin n.
S pht trin ca l thuyt phn tch h thng l ch n b sung thm h thng
phng php lun v phng php phn tch, bao gm:
H thng cc quan im
H thng cc phng php phn tch
Hon thin cc phng php ti u ha
Nguyn l v tip cn h thng.
90 Quy hoch v qun l ngun nc
S b sung v mt l thuyt ca l thuyt phn tch h thng nhm hon thin
kh nng la chn li gii hp l i vi cc h thng phc tp. R rng, l thuyt
phn tch h thng ch l giai on pht trin ca l thuyt vn tr v iu khin. Nh
vy vn tr hc v l thuyt iu khin l mt b phn c bn ca l thuyt phn tch
h thng. L thuyt phn tch h thng l mt mn khoa hc c pht trin trn c s
vn tr hc v l thuyt iu khin bng cch a vo h thng cc quan im v
phng php phn tch hin i, nhm hon thin kh nng la chn li gii ti u i
vi cc h thng phc tp.
Phn tch h thng c th hiu l nhng tp hp cc phng php phn tch nhm
tm li gii ti u khi thit k hoc iu khin mt h thng no .
S hnh thnh l thuyt phn tch h thng c lin quan cht ch vi nhng tin
b v phng php tnh v cng c tnh ton hin i, c bit l kh nng m phng
trn my tnh in t.
Mt c th quan trng ca l thuyt phn tch h thng l, trong khi vn tr hc
v l thuyt iu khin coi trng vic s dng phng php ti u ha tm ra li gii
ti u cho h thng th l thuyt phn tch h thng li s dng rt hiu qu phng
php m phng trong qu trnh tm kim li gii hp l cho bi ton t ra.
5.2. H thng ph- ng php lun ca l thuyt phn tch h thng
Nh trnh by trn, mc ch phn tch h thng l xc nh li gii ti u
hoc hp l khi thit k v iu khin h thng. Phn tch h thng bao gm h thng
cc quan im, cc nguyn l v cc k thut phn tch h thng. K thut phn tch
h thng rt a dng bao gm c cc phng php chun v cc phng php phi
hnh thc. Di y, s trnh by h thng phng php lun ca l thuyt phn tch
h thng.
5.2.1. Phng php m phng v phng php ti u ha trong phn
tch h thng
Phn tch h thng, c bit l h thng ngun nc s dng hai cng c chnh l
phng php ti u ho v phng php m phng. Phng php ti u ho c nhng
hn ch nht nh, khc phc nhng hn ch ca phng php ti u ho, ngi ta
p dng cc phng php m phng, mt phng php rt c th v c hiu lc ca
l thuyt phn tch h thng.
Phng php m phng l phng php s dng cc m hnh m phng nh
gi cht lng ca h thng khi thit k v iu khin n. S phn tch cht lng ca
h thng c tin hnh bng cch a ra tt c nhng tnh hung hoc phng n c
th v phn tch tt c phn ng ca h thng m ta quan tm tng ng vi cc tnh
Chng 5- K thut phn tch h thng... 91
hung t ra. Theo s phn tch ngi nghin cu la chn nghim ca bi ton
trong s cc tnh hung t ra. Nh vy, phng php m phng ch tm nghim
trong tp hu hn cc tnh hung, bi vy nghim ca bi ton c th khng trng vi
nghim ti u. Do , phng php m phng khng cho nghim ti u m ch cho
nghim gn ti u. Cng v vy, nghim ca bi ton c gi l li gii hp l ch
khng gi l li gii ti u. Cc hm mc tiu thit lp cho phng php ti u v
phng php m phng c dng tng t nhau hoc c dng khc nhau, nhng h
thng ch tiu nh gi c a vo nh nhau i vi hm mc tiu. S khc bit ca
hai phng php ny l ch:
- Phng php m phng khng gii bi ton ti u m ch tm cc gi tr kh d
chp nhn c i vi hm mc tiu.
- V phng php ti u c nhng hn ch v phng php nhn nghim, bi vy
c th c s gin ho trong m phng i vi cc qu trnh ca h thng, trong khi
cc m phng c m t chi tit hn khi s dng phng php m phng.
5.2.2. H thng cc quan im v nguyn l tip cn h thng
5.2.2.1. H thng cc quan im
(1) L thuyt phn tch h thng coi trng tnh tng th, y chnh l quan im
h thng, th hin tnh bin chng trong nghin cu h thng. Xut pht t quan im
h thng, khi nghin cu mt h thng cn xem xt cc quy lut ca h thng trong
mi quan h tng tc gia cc thnh phn cu thnh h thng v quan h ca h
thng vi mi trng tc ng ln n. Quan im phi c lng ho bng cc m
hnh ton hc m t cc qu trnh ca h thng. ng thi v xu th pht trin ca h
thng c xc nh nh cc m hnh m phng, v qua c th pht hin cc tc
ng hp l ln h thng. S phn tch h thng trong mi quan h tng tc gia cc
qu trnh trong h thng s pht hin tnh "tri", m n khng nhn bit c nu ch
phn tch cc qu trnh ring r ca h thng.
(2) L thuyt phn tch h thng tha nhn tnh bt nh ca h thng, bao gm
bt nh v mc tiu, bt nh v s trao i thng tin trong h thng, s hiu bit
khng y ca ngi nghin cu v h thng v bt ng do s tc ng ngu nhin
t bn ngoi.
(3) Vi cc h thng ln, tn ti nhiu mi quan h phc tp lin quan n nhiu
lnh vc khc nhau. Bi vy, l thuyt phn tch h thng tn trng v tha nhn tnh
lin ngnh. Khi nghin cu cc h thng phc tp nh vy, cn thit c s tham gia
ca nhiu ngnh khoa hc. Trong qu trnh nhn nghim phi xem xt n quyn li
ca nhng i tng khc nhau v quan h qua li gia chng trong h thng. Nu cc
quyt nh ch v nhng quyn li cc b th trong qu trnh pht trin ca h thng,
cc quy lut c thit lp i vi h thng s b ph v.
92 Quy hoch v qun l ngun nc
(4) Tha nhn tnh bt nh, l thuyt phn tch h thng ch trng s kt hp
gia phng php hnh thc v phng php phi hnh thc, kt hp gia phn tch ton
hc v kinh nghim v tn trng vai tr ca tp th trong nghin cu.
5.2.2.2. Nguyn l tip cn h thng
i vi nhng h thng phc tp do s tn ti cc yu t bt nh trong h thng,
ngi nghin cu khng th ngay mt lc pht hin ht c nhng tnh cht ca h
thng, cng khng th d bo ngay c xu th pht trin ca h thng. Do , cc
mc tiu khai thc h thng cng ch hnh thnh r nt sau khi th phn ng ca h
thng bng cc k thut phn tch hp l. M hnh m phng ng vai tr c bit
quan trng trong qu trnh tip cn h thng.
Qu trnh tip cn h thng l qu trnh tm li gii ca h thng trn c s lin
tip lm r mc tiu ca khai thc h thng, v xem xt s cn thit b sung thng tin
v h thng.
Nguyn l tip cn tng bc trong phn tch cc h thng phc tp c coi nh
l mt nguyn tc i vi ngi nghin cu h thng.
5.3. Phn loi tng qut cc m hnh ti - u
Hin nay tn ti kh nhiu cc phng php ti u ho c phm vi ng dng
khc nhau. Trong cc bi ton k thut ngi ta c gng a cc bi ton ti u v cc
dng chun tc c v c th gii c. lm c iu cn c nhng gi thit
v nhng iu kin gin ho sao cho bn cht vt l ca bi ton c bo ton mt
cch tng i. C th c mt s mu bi ton ti u thch hp khi thit k v iu
khin h thng ngun nc. Do trong ti liu ny chng ti ch trnh by mt s
phng php in hnh cho cc dng p dng c.
5.3.1. Bi ton ti u tng qut
Bi ton ti u tng qut c th m t nh sau:
Cn tm cc tr hm mc tiu c dng:
F(X) min (max) (5-20)
Vi h cc biu thc rng buc:
g
j
(X) b
j
, vi j =1, 2,..., m (5-21)
H (5-20) v (5-21) c th vit di dng y :
1 2 i n
F(x , x , ..., x , ..., x ) min (max) (5-22)
vi cc rng buc:
Chng 5- K thut phn tch h thng... 93
1 1 2 i n 1
2 1 2 i n 2
j 1 2 i n j
m 1 2 i
g (x , x ,...., x ,...., x ) b
g (x , x ,...., x ,...., x ) b
..................................................
g (x , x ,...., x ,...., x ) b
.................................................
g (x , x ,...., x ,
n m
...., x ) b
(5-23)
Vi cc bin ca hm s l vc t c dng:
X = (x
1
, x
2
,..., x
n
) (5-24)
Nghim ti u ca bi ton ti u l vc t nghim :
X
*
= (x
1
*
, x
2
*
,..., x
n
*
) (5-25)
5.3.2. Bi ton quy hoch tuyn tnh
Bi ton (5-20), (5-21) c gi l tuyn tnh, nu hm mc tiu v cc rng
buc u l hm tuyn tnh i vi cc i s ca vc t X = ( x
1
, x
2
,..., x
n
), tc l:
F(X) =
n
i i
i 1
c x
=
vi j = 1, 2,..., m; (5-27)
v x
i
0 vi i =1, 2,..., n
5.3.3. Bi ton quy hoch phi tuyn
Trong trng hp khi d ch mt trong hai biu thc (5-20) hoc (5-21) l phi
tuyn th bi ton trn c gi l phi tuyn.
Cc bi ton phi tuyn c chia ra lm hai loi: quy hoch li v quy hoch
lm. Bi ton quy hoch phi tuyn li l bi ton m hm mc tiu l hm li, cn cc
rng buc to thnh mt tp hp li. Bi ton ti u c rng buc c gi l ti u c
iu kin, hay cn gi l bi ton cc tr vng.
5.3.4. Bi ton cc tr phim hm
Bi ton ti u m hm mc tiu c dng (5-28) c gi l bi ton cc tr
phim hm:
1
0
x
.
x
J(Z) F(Z, Z, x) dx =
(5-28)
Vi Z l vc t ct Z =[ ]
T
1 2 n
z (x), z (x),..., z (x)
94 Quy hoch v qun l ngun nc
.
Z =[
. . .
1
2 n
z (x), z (x)... z (x) ]
T
.
i
i
z (x) dz (x) / dx =
5.4. Ph- ng php gii cc bi ton Quy hoch tuyn tnh
Quy hoch tuyn tnh l mn ton hc nghin cu phng php tm gi tr nh
nht (min) hoc ln nht (max) ca mt hm tuyn tnh (hm mc tiu) theo mt s
bin, tho mn mt s hu hn rng buc c biu din bng h phng trnh v bt
phng trnh tuyn tnh.
5.4.1. Mt s v d
Xin trch ra mt s v d kinh in v cc bi ton thc t c th m t theo dng
bi ton quy hoch tuyn tnh.
V d 1: Bi ton vn ti
C m im sn xut cng mt loi sn phm a v n im tiu th b. Cho rng
trong 1 n v thi gian lng cung v cu bng nhau, tc l:
i
m n
a b
j
i 1 j 1
=
= =
(5-29)
Gi x
ij
(x
ij
0) v c
ij
tng ng l lng sn phm v chi ph vn chuyn cho 1
n v sn phm t i n j. Tm phng n vn chuyn x
ij
sao cho chi ph vn chuyn
l nh nht, tc l:
m n
ij ij
j 1 i 1
Z c x
= =
=
min (5-30)
Cc rng buc ca bi ton s l:
n
ij j
j 1
m
ij i
i 1
ij
x b
x a
x 0
=
=
=
=
(5-31)
V d 2: Bi ton thc n
Gi th phi thit k mt thc n m bo nhu cu hm lng ti thiu hng
ngy ca 4 cht dinh dng l b
1
, b
2
, b
3
, b
4
. Gi s c hai loi thc n P
1
v P
2
cn phi
mua cho thc n trn. Hm lng cht trong 1 n v mi thc n v gi mi loi
thc n nh bng 5-1.
Chng 5- K thut phn tch h thng... 95
Bng 5-1: Bi ton thc n
Hm lng cht dinh dng c trong loi thc n
Loi cht dinh dng Nhu cu ti thiu hng ngy
P1 P2
N1 b
1
a
11
a
12
N2 b
2
a
21
a
22
N3 b
3
a
31
a
32
N4 b
4
a
41
a
42
Gi tin cho 1 n v thc n c
1
c
2
Tm phng n mua lng hai loi thc n l x
1
v x
2
sao cho tin mua l t nht
m vn m bo cht dinh dng ti thiu hng ngy.
Theo bi ton t ra ta c hm mc tiu cn ti u l:
1 1 2 2
Z c x c x min = + (5-32)
V cc rng buc:
11 1 12 2 1
21 1 22 2 2
31 1 32 2 3
41 1 42 2 4
i
a x a x b
a x a x b
a x a x b
a x a x b
x 0; i 1, 2, 3, 4
+
(5-33)
5.4.2. Hai dng c bn ca quy hoch tuyn tnh
5.4.2.1. Dng chnh tc
Nu hm mc tiu v rng buc ( 5-20) v (5-21) l cc biu thc tuyn tnh i
vi cc bin s, ta c m hnh ti u l tuyn tnh: M hnh tuyn tnh c gi l chnh
tc nu cc rng buc l ng thc. Ta c hm mc tiu ca m hnh tuyn tnh l:
1 1 2 2 i i n n
F(X) c x c x ... c x ... c x min + + + + + (5-34)
Vi c
i
l hng s vi bin th i.
Vi rng buc l:
j j1 1 j2 2 jn n j
g (X) a x a x ... a x b ; j 1, m = + + + = = (5-35)
v x
i
0 vi i=1, 2,..., n.
Vi b
j
l hng s vi rng buc th j; a
ji
l cc hng s.
Trong trng hp bi ton cn tm cc i (max), phi nhn hm mc tiu vi
(-1) a v bi ton ti u dng chnh tc.
96 Quy hoch v qun l ngun nc
Bi ton tm cc i (5-21) c dng:
1 1 2 2 i i n n
F(X) c x c x ... c x ... c x max + + + + + (5-36)
Vi c
i
l hng s vi bin th i.
Vi rng buc l:
j j1 1 j2 2 jn n j
g (X) a x a x ... a x b ; j 1, m = + + + = = (5-37)
v x
i
0 vi i=1, 2,..., n;
c a v dng chnh tc vi hm mc tiu:
max F(X) = min(-F(X))
tc l:
1 1 1 2 2 i i n n
F (X) F(X) c x c x ... c x ... c x min = - = - - - - - -
V d: Tm X =
(x
1,
, x
2
, x
3
, x
4
) sao cho hm mc tiu:
Z = x
1
+ 2x
2
- 3x
3
+ 4x
4
max
Vi cc rng buc:
1 2 3 4
1 2 3 4
i
x x 7x x 100
2x 3x x 10x 800
x 0; i 1 4
- + + =
+ - + =
c a v dng chnh tc nh sau:
Tm X =
(x
1,
, x
2
, x
3
, x
4
) sao cho hm mc tiu:
Z = -x
1
- 2x
2
+ 3x
5
- 4x
4
min
Vi cc rng buc:
1 2 3 4
1 2 3 4
i
x x 7x x 100
2x 3x x 10x 800
x 0; i 1 4
- + + =
+ - + =
5.4.2.2. Dng chun tc
Dng chun tc l dng m rng buc l bt ng thc, tc l:
g (X) a x a x ... a x ... a x b
j j1 1 j2 2 ji i jn n j
= + + + + + ; j 1, m = (5-38)
v x
i
0 vi i =1, 2,..., n.
Chng 5- K thut phn tch h thng... 97
5.4.2.3. - a bi ton QHTT v dng chun tc v dng chnh tc
+ Nu rng buc c dng g
j
(X) b
j
: Nhn 2 v ca biu thc rng buc vi (-1),
a bi ton v dng chun vi rng buc dng (5-21).
+ a bi ton chun tc v dng chnh tc:
Bi ton dng chun c th a v dng chnh tc bng cch thm cc bin ph
vo v tri ca cc bt ng thc. C m rng buc bt ng thc s c m bin ph. Do
dng chnh tc mi s c n + m nghim. Ta c:
n j
g (X) x 0
j +
+ = ; j 1, m = (5-39)
trong : x
n j +
l bin ph;
v x
i
0 vi i=1, 2,..., n.
5.4.3. nh l c bn v cc nh ngha v quy hoch tuyn tnh
5.4.3.1. nh l c bn ca quy hoch tuyn tnh
nh l (pht biu cho dng chnh tc): Phng n ti u ca quy hoch tuyn
tnh cha mt s bin dng ng bng s cc rng buc dng ng thc c lp,
cc bin cn li c gi tr 0.
V d bi ton QHTT c 5 bin v 3 rng buc nh sau:
1 1 2 2 i i 5 5
F(X) c x c x ... c x ... c x min + + + + + vi n = 5
vi cc rng buc ng thc:
a
11
x
1
+ a
12
x
2
+ + a
15
x
5
= b
1
a
21
x
1
+ a
22
x
2
+ + a
25
x
5
= b
2
a
31
x
1
+ a
32
x
2
+ + a
35
x
5
= b
3
S rng buc m = 3
Do nghim ti u c 3 bin khc khng, hai bin cn li c gi tr khng.
Chng hn nghim l: X ( , , 0, 0, )
*
= * * * .
Nu bi ton ti u tuyn tnh dng chnh tc c nghim th nghim ca bi ton
s nm cc im cc bin: cc nh tam gic (i vi bi ton phng) v nh cc a
gic (i vi bi ton 3 chiu) v.v... Cc phng php tm nghim ca bi ton thng
l cc php th dn ti cc im cc bin. Gi s d tm tt c nhng im
cc bin m khng tm c mt trng hp no c x
i
0 vi mi i th bi ton l
v nghim.
98 Quy hoch v qun l ngun nc
5.4.3.2. Khi nim v ph- ng n c s chp nhn - c
a. Bin c s (BCS) v bin t do (BTD)
Gi s ta xt mt bi ton ti u chnh tc c n bin s, vi s phng trnh rng
buc ng thc l m. Ta gi:
Tp hp cc bin c chn tu vi gi thit l x
i
o, vi i=1 m,
trong m l s cc phng trnh rng buc c gi cc bin c s.
Tp hp cc bin cn li x
j
vi j i, j = (n-m) n c gi l bin t do.
b. Ph- ng n c s
L phng n m cc bin t do c chn bng khng, tc l ta gi nh x
j
=0
vi mi j thuc bin t do.
Gi tr ca cc bin c s c xc nh theo th tc sau:
- Chn bin c s ca bi ton
- Gi nh cc gi tr ca bin t do bng khng x
j
=0 vi mi j thuc bin t do.
- Xc nh gi tr ca bin c s bng cch gii h cc phng trnh rng buc
sau khi thay cc gi tr bng khng ca bin t do vo phng trnh.
c. Ph- ng n c s chp nhn - c
L phng n c s c cc bin c s nhn cc gi tr dng.
d. V d
Xt bi ton QHTT
1 2 3 4 5 6 7
Z 6x 2x 5x x 4x 3x 12x min = + - + + - +
Vi cc rng buc:
x
1
+ x
2
+ x
3
+ x
4
= 4
x
1
+ x
5
= 2
x
3
+ x
6
= 3 (5-40)
3x
2
+ x
3
+ x
7
= 6
x
i
0, j = 1, 2,..., 7
Chn bin c s:
Ph- ng n 1:
- Chn cc bin x
4
, x
5
, x
6
, x
7
l bin c s, tc l X = (0, 0, 0, x
4
, x
5
, x
6
, x
7
).
- Thay cc gi tr ca X vo h phng trnh rng buc (5-40) tm c gi tr
cc bin l X = (0, 0, 0, 4, 2, 3, 6).
Chng 5- K thut phn tch h thng... 99
Cc bin c s u nhn gi tr dng vy phng n 1 l phng n c s chp
nhn c.
Ph- ng n 2:
- Chn cc bin x
2
, x
5
, x
6
, x
7
l bin c s, tc l X = (0, x
2
, 0, 0,, x
5
, x
6
, x
7
).
- Thay cc gi tr ca X vo h phng trnh rng buc (5-40) tm c gi tr
cc bin l X = (0, 4, 0, 0, 2, 3, - 6).
Trong cc bin c s c mt bin (x
7
) nhn gi tr m vy phng n 2 khng
phi l phng n c s chp nhn c.
5.4.4. Gii bi ton quy hoch tuyn tnh
5.4.4.1. Ph- ng php th
Phng php th c dng khi s bin s 4. V phng php ny c th
tham kho nhiu ti liu chuyn kho. Ta xem xt bi ton phng qua mt v d.
Bi ton:
Tm nghim ti u X (x , x )
1 2
* * *
= sao cho hm mc tiu:
Z = c
1
x
1
+c
2
x
2
max (5-41)
Cc rng buc:
11 1 12 2 1
21 1 22 2 2
i
a x a x b
a x a x b
x 0; i 1, 2
+
(5-42)
Cch gii
Cch gii bi ton phng c tin hnh nh sau:
1. V min chp nhn c (min D m X tho mn rng buc (5-40), xem hnh
(5-1).
+ Nu rng buc l ng thc th min chp nhn c l im A, giao ca
ng N
1
M
1
v N
2
M
2
.
+ Nu rng buc l bt ng thc th min chp nhn c l hnh AN
1
OM
2
bao gm c bin AN
1
v AM
2
.
2. V cc ng cng mc tiu (ng mc):
+ Cho mt gi tr c th Z = Z
0
. V ng x
2
=
o 1
1
1 2
z c
x
c c
-
100 Quy hoch v qun l ngun nc
+ Thay i gi tr Z
0
ta c cc ng song song. Trn mi ng hm mc
tiu c cng gi tr. Gi tr Z
0
cng ln th ng x
2
cng xa im 0.
3. Tm nghim ti u:
+ Di chuyn ng Z
0
(theo gi tr Z
0
) xc nh c nghim cc i ti A
+ Nu ng cng mc tiu tip xc ti 1 nh th nghim ti u l n tr.
+ Nu ng cng mc tiu tip xc ti 2 nh (1 cnh) th nghim ti u l
a tr.
X
2
1
2
1
1
0
2
x
c
c
c
z
x - =
N
2
N
1
A
x
2
*
D
O x
1
*
M
2
M
1
X
1
X
2
1
2
1
1
0
2
x
c
c
c
z
x - =
N
2
N
1
A
x
2
*
D
O x
1
*
M
2
M
1
X
1
Hnh 5-1 Hnh 5-2
Trng hp m rng: i vi bi ton c n bin x
1
, x
2
,..., x
n
vi m rng buc.
+ Nghim ti u l to ca mt nh hay nhiu nh min cho php. Min
a din l mt a din li (n-m) chiu.
+ Nghim n tr nu c 1 nh tip xc vi mt cng mc tiu.
+ Nghim a tr nu c k nh ( k>1) tip xc vi mt mc tiu, to thnh 1
n hnh (k-1) chiu. l c s ca phng php n hnh.
V d: Bi ton phn b din tch cy trng
Gi s c khu ti vi din tch 1800 ha c quy hoch gieo trng 2 nhm cy:
- Nhm A: gieo trng 1 ha loi cy trng ny cn n 3 ha din tch t (trn
mi ha c 1/3 din tch c gieo trng v t trng chim 2/3 din tch). Gi tr tin
thu c trn mi ha gieo trng l 300USD/ha. Din tch ln nht gieo trng loi cy
ny l 400 ha.
- Nhm B: gieo trng 1 ha loi cy ny cn n 2 ha din tch t (trn mi
ha c 1/2 din tch c gieo trng v t trng chim 1/2 din tch). Gi tr tin thu
c trn mi ha gieo trng l 500USD/ha. Din tch ln nht l 600 ha.
Chng 5- K thut phn tch h thng... 101
Hy xc nh din tch gieo trng hai loi cy trn li ch mang li t gi tr
ln nht.
Gi x
A
din tch gieo trng nhm A v x
B
din tch gieo trng nhm B. Gi Z l
tng li ch hng nm ca hai loi cy trng, ta c hm mc tiu cn cc i l v cc
rng buc nh sau:
A B
A
B
A B
A B
Maximize Z 300x 500x
x 400
x 600
3x 2x 1800
x 0 x 0
= +
+
Hnh 5-3
Bng phng php hnh hc (xem hnh 5-3) c th tm c nghim ti u khi
x
A
= 200 ha v x
B
= 600 ha. Gi tr hm mc tiu Z
max
= 300200+500600 = 360.000 $.
5.4.4.2. Ph- ng php n hnh
Phng php n hnh l phng php c bn nht khi gii cc bi ton quy
hoch tuyn tnh. Phng php do G.B. Dantzig a ra nm 1948.
102 Quy hoch v qun l ngun nc
Ni dung ca phng php nh sau: Tm nh ti u ca a din cc nghim cho
php bng phng php ln lt th cc nh ca a din. vic th khng phi m
mm, ngi ta a ra thut ton i t nghim xu n nghim tt hn tc l i dn n
nghim ti u.
Gii bi ton Quy hoch tuyn tnh theo phng php n hnh c tin hnh
bng cch tnh th dn hoc bng bng gi l bng n hnh. Di y s trnh by
cch gii bi ton quy hoch tuyn tnh bng cch lp bng n hnh.
1. Bng n hnh
Gi s c bi ton QHTT c hm mc tiu dng chnh tc (5-43) Dng tm
min (Bi ton tm max c th a v dng tm min nh trnh by trn). Rng buc
ca bi ton vit di dng tng qut cho m phng trnh rng buc.
1 1 2 2 i i n n
Z c x c x ... c x ... c x min = + + + + + ( 5-43)
Vi rng buc:
11 1 12 2 1i i 1n n 1
21 1 22 2 2i i 2n n 2
j1 1 j2 2 ji i jn n j
a x a x .. a x .... a x b
a x a x ... a x .... a x b
.................................................................
a x a x ... a x .... a x b
...............................
+ + + + + =
+ + + + + =
+ + + + + =
m1 1 m2 2 mi mn n m
.....................................
a x a x ... a ... a x b
+ + + + + =
(5-44)
Hoc vit gn di dng:
g (X) a x a x ... a x = b
j j1 1 j2 2 jn n j
= + + + ; j 1, m = (5- 45)
Gi s c phng n c s chp nhn c X vi cc bin c s tng ng l x
1
,
x
2
,..., x
j
,..., x
m
(k hiu tng qut l x
j
, j = 1, 2,..., m). Cc thng tin v mt bc lp
n hnh thc hin i vi phng n chp nhn c ghi trong bng (5-2), gi l bng
n hnh tng ng vi phng n c s chp nhn c X.
Cc ct v hng trong bng (5-2):
- Ct u tin ghi h s c
j
ca hm mc tiu i vi cc bin c s tng ng
- Ct 2: ghi tn cc bin c s
- Ct 3: Gi tr ca cc bin c s c xc nh trn c s gii h m phng
trnh (5-45) vi cc bin t do ly bng khng.
- Ct cui cng ghi h s q tnh theo cng thc (5-48) (xem mc sau).
Chng 5- K thut phn tch h thng... 103
- Dng trn cng ghi gi tr cc h s ca hm mc tiu c
i
vi i =1, 2,..., n. Gi
tr ny i vi cc bin ly bng khng nu bin vng mt trong hm mc tiu.
- Dng th 2: ghi tn cc bin x
i
vi i =1, 2,..., n
- Cc tng ng t ct 4 n ct 8 ghi h s ca cc s hng ca h phng
trnh rng buc (5-44). H s ny s bng khng nu phng trnh rng buc vng mt
bin tng ng.
- Dng cui cng l dng c lng cc phn t tng ng vi cc bin tnh theo
cng thc:
D
i
=
m
j ji i
j 1
c a c
=
-
(5-48)
Dng xoay s l dng c gi tr q
j
nh nht:
q
0
= min (q
j
) (5-49)
Phn t giao im ca dng xoay v ct xoay gi l phn t xoay, k hiu l
j i
0 0
a
- t
o
k
ji
a l cc gi tr thuc ct xoay (ct i
0
) ca bng n hnh ang xt (gi l
bng c), j =1, 2,..., m.
- t
0
k
ij
a l cc gi tr ca dng xoay (dng j
0
) ca bng n hnh ang xt (bng
c), i =1, 2,..., n.
5. Lp bng n hnh mi
Lp bng n hnh mi thc cht l chuyn t phng n c s chp nhn c
c sang phng n c s chp nhn mi. Cch lm nh sau:
i) Chn bin mi thay th cho bin c s thuc dng xoay.
ii) Cc phn t v tr dng xoay thuc bng mi bng cc phn t tng ng
bng c chia cho gi tr ca phn t xoay:
k 1 k
j j i j i
0 0 oi
a a / a
+
=
0
vi j =1, 2,..., m (5-50)
k 1 k
j j i
oi
a a
+
0
, l gi tr ca phn t mi v phn t c thuc dng xoay.
Chng 5- K thut phn tch h thng... 105
iii) Cc phn t v tr ct xoay ca bng mi u bng khng, ngoi tr gi tr
phn t v tr phn t xoay bng 1.
iv) Gi tr ca cc phn t cn li c tnh t phn t c theo cng thc:
o
k 1 k k k
ji ji ji ij i j 0 0
0
a a a a / a
+
= - (5-51)
o
k 1 k k k
i i ij i i j 0 0
0
a / a
+
D = D - D (5-52)
Trong :
k 1
ji
a
+
- gi tr ca phn t ti (ij) ca bng mi;
k
ji
a - gi tr ca phn t ti (ij) ca bng c;
o
k
ji
a - gi tr phn t (ji
0
) thuc hng th j (tng ng vi ang xt ij) nm
trn ct xoay i
0
ca bng c;
k
ij
0
a - gi tr phn t (ij
0
) thuc ct th i ca phn t ang xt, nm trn dng
xoay j
0
ca bng c;
k 1
i
+
D - gi tr c lng ca bng mi ti ct th i ang xt;
k
i
D - gi tr c lng ca bng c ct th i ang xt;
i 0
D - gi tr c lng ca bng c ct ng vi ct xoay i
0
;
i j 0 0
a - gi tr ca phn t xoay ca bng c.
Khi chuyn sang bng n hnh vi c s mi vic nh gi tm ti u li
c bt u t bc u tin cho n khi r ht cc bin ca bi ton.
3. V d minh ha
Gii bi ton QHTT c dng:
1 2 3 4 5 6 7
Z x 6x 32x x x 10x 100x min = - + + + + + (5-53)
Vi cc rng buc dng phng trnh tuyn tnh:
1 2 3 4 5 6 7
1 2 3 4 5 6 7
1 2 3 4 5 6 7
i
x 0x 0x x 0x 6x 0x 9
3x x 4x 0x 0x 2x x 2
x 2x 0x 0x x 2x 0x 6
x 0; i 1, 2,..., 7
+ + + + + + =
+ - + + + + =
+ + + + + + =
(5-54)
Chn phng n chp nhn c (phng n xut pht) vi cc bin c s l x
4
,
x
7
, x
5
. T h cc phng trnh rng buc (5-54) tm c phng n chp nhn u
tin X = (0, 0, 0, 9, 6, 0, 2). Cc thng tin v mt bc lp n hnh thc hin i vi
phng n chp nhn c ghi trong bng (5-3).
106 Quy hoch v qun l ngun nc
Theo tiu chun (5-47) v (5-48) tm c ct (4) l ct xoay, dng (3) l dng
xoay, phn t xoay c gi tr
0 0
j i
a 3 = (c du @).
Trong bng (5-3) cc gi tr c lng D (dng 5) cn tn ti cc gi tr dng
nn cha phi l phng n ti u. Ta phi lp bng n hnh mi.
Chn bin c s mi cho dng xoay l x
1
. Lp bng (5-4) trn c s bng n
hnh (5-3).
Tip tc i chiu vi tiu chun (5-47) v (5-49) bng n hnh mi (5-4) tm
c ct (5) l ct xoay, dng (3) l dng xoay, phn t xoay c gi tr
j i
0 0
a = 1/3 (c
du @).
Bng 5-3: Bng n hnh s 1 (bng xut pht)
(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) (10) (11)
1 -6 32 1 1 10 100 (1) H s c
j
Tn bin
c s
Gi tr
bin c s
x
1
x
2
x
3
x
4
x
5
x
6
x
7
H s
q
j
(2) 1 x
4
9 1 0 0 1 0 6 0 9
(3) 100 x
7
2 3
@
1 -4 0 0 2 1 2/3
(4) 1 x
5
6 1 2 0 0 1 2 0 6
(5) D
301 108 -432 0 0 198 0
Bng 5-4: Bng n hnh s 2
(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) (10) (11)
1 -6 32 1 1 10 100 (1) H s c
j
Tn bin
c s
Gi tr
bin c s
x
1
x
2
x
3
x
4
x
5
x
6
x
7
H s q
j
(2) 1 x
4
25/3 0 -1/3 4/3 1 0 16/3 -1/3 +
(3) 1 x
1
2/3 1 1/3
@
-4/3 0 0 2/3 1/3 2
(4) 1 x
5
16/3 0 5/3 4/3 0 1 4/3 -1/3 16/5
(5) D
0 23/3
3
92 -
0 0 -8/3
3
301 -
Chng 5- K thut phn tch h thng... 107
Bng 5- 5: Bng n hnh s 3
(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) (10) (11)
1 -6 32 1 1 10 100 (1) H s c
j
Tn bin
c s
Gi tr
bin c s
x
1
x
2
x
3
x
4
x
5
x
6
x
7
H s q
j
(2) 1 x
4
9 1 0 0 1 0 6 0
(3) -6 x
2
2
3
1 -4 0 0 2 1
(4) 1 x
5
2 -5 0 8 0 1 -2 -2
(5) D
-23 0 0 0 0 -18 -108
Tng t bng c (5-3) trong bng n hnh mi (5-4) cc gi tr c lng D
(dng 5) cn tn ti cc gi tr dng nn cha phi l phng n ti u. Ta phi lp
bng n hnh mi (bng 5-5). Vic lp bng (5-5) c tin hnh tng t nh bng
(5-4). Nhng bng (5-4) by gi l bng c ca bng (5-5).
Khi lp bng (5-5) chn x
2
l bin c s mi th ch cho bin c s dng
xoay ca bng (5-4).
Trong bng (5-5) tt c cc gi tr c lng D (dng 5) khng cn tn ti cc
gi tr dng. Bi vy, y l phng n ti u.
Nghim ti u l X
*
= (0, 2, 0, 9, 2, 0, 0), gi tr ti u ca hm mc tiu l Z
*
= -1.
5.5. Quy hoch phi tuyn
5.5.1. Khi nim v quy hoch li
5.5.1.1. Tp li
Tp C R
n
c gi l li nu x
1
C, x
2
Cth on x
1
x
2
cng thuc C, tc l C
cha tt c cc im c dng:
x = lx
1
+ (1-l) x
2
; 0 l 1 (5-55)
Hnh 5-4 minh ho tp li tho mn biu thc dng (5-55). Hnh 5-5 khng tha
mn biu thc dng (5-55) khng phi tp li.
5.5.1.2. Hm li
a. nh ngha
Hm f(x) l hm li trn tp li C nu vi mi cp (x
1
, x
2
) thuc C v mi l
thuc [0,1], ta c:
f[lx
1
+ (1-l)x
2
] l f(x
1
)+ (1-l)f(x
2
) (5-56)
108 Quy hoch v qun l ngun nc
C ngha l im x = lx
1
+ (1-l)x
2
trong [x
1
, x
2
] th mi im ca th f(x)
lun nm di M
1
M
2
(hnh 5-6).
x
1
x
2
x
2
x
1
Hnh 5-4 Hnh 5-5
b. Cc tr ca hm li
Bt k cc tiu a phng no ca hm li trn tp li cng l cc tiu tuyt i
ca hm trn tp .
Nh vy, trong quy hoch li th gi tr ti u a phng cng l gi tr ti u
ton th.
f(x)
x
x
1
x
2
x
M
1
M
2
x
L
l
X
*
,l
*
Hnh 5-6 Hnh 5-7
5.5.2. Bi ton quy hoch li tng qut
5.5.2.1. Pht biu bi ton
Tm X = (x
1
, x
2
,..., x
n
) sao cho hm mc tiu:
F(X) = F(x
1
, x
2
,..., x
n
) min (5-57)
Chng 5- K thut phn tch h thng... 109
Vi rng buc X C; g
j
(X) 0 vi j =1, 2,..., m (5-58)
Trong C l tp li; F, g l cc hm li trn C.
5.5.2.2. iu kin ti - u
a. Min nghim chp nhn - c
D = { x C; g
j
(X) 0 } j =1, 2,..., m
b. im yn nga (hnh 5-7)
Hm Lagrange L(X,l) = F(X) +
m
j j
j 1
g (X)
=
l
(5-59)
vi vc t l = (l
1
, l
2
,..., l
m
)
im yn nga ca hm L(X,l) l im ( x*, l*)
vi X D; l 0 sao cho (X,l*) L(X*,l*) L(X*,l) (5-60)
c. iu kin cn v ca ti - u
C hai nh l nhn bit X
*
l gi tr ti u.
nh l 1:
im X
*
l ti u khi v ch khi F
z
(X
*
) = F(X
*
), Z 0 vi mi Z D(X
*
).
Ngha l, nu i t X
*
theo mi hng m F(X) u tng th hm F(X) t gi tr min
ti X
*
.
F(X
*
), Z l o hm theo hng Z ca hm F(X) ti im X
*
.
nh l 2 (nh l Kuhn - Tucker):
Gi s bi ton quy hoch li tho mn iu kin Slater:
Vi mi X
0
thuc C tho mn rng buc g
j
(X) < 0 vi j =1, 2, ..., m)
iu kin cn v X
*
tr thnh nghim ti u l tn ti mt vc t m chiu,
khng m:
l = (l
1
, l
2
,..., l
m
) sao cho cp (X
*
, l
*
) l im yn nga ca hm Lagrange L(X, l
*
).
5.5.2.3. Khi nim v quy hoch lm
Hm F(X) l hm lm nu hm - F(X) l hm li.
Hm F(X) l lm khi:
F[lx
1
+ (1-l)x
2
] l F(x
1
)+ (1-l)F(x
2
) (5-61)
Vi mi x
1
, x
2
R
n
v mi l nm trong khong 0 l 1
110 Quy hoch v qun l ngun nc
5.5.3. Bi ton quy hoch phi tuyn tng qut
Pht biu bi ton
Bi ton quy hoch phi tuyn tng qut c dng: Tm gi tr ti u (max hoc
min) ca hm mc tiu
F(X) min (5-62)
vi rng buc :
g
j
(X) b
j
; j=1, 2,..., m (5-63)
Trong : X = (x
1
, x
2
, ..., x
n
) R
n
; cc hm F(X) v g
j
(X) l phi tuyn.
Tp cc nghim chp nhn c:
D = {XR
n
: g
j
(X) b
j
; j =1, 2,..., m} (5-64)
Ch :
i vi bi ton tm cc i dng: F(X) max c th a v dng tm cc tiu
bng cch tm cc tiu ca hm -F(X), tc l:
max F(X) = min (-F(X))
Tng t vy, nu rng buc c dng g
j
(X) b
j
; j=1, 2,..., m c th a v dng:
g
j
(X) - b
j
; j=1, 2,..., m
5.5.4. Ti u ca bi ton phi tuyn tng qut
Ti u ton b (ti u tuyt i):
max: F(X
*
) F(X); X D (5-65)
min: F(X
*
) F(X); X D
Ti u a phng (ti u tng i):
Nu tn ti ln cn V ca X
*
sao cho:
max: F(X
*
) F(X); X D V (5-66)
min: F(X
*
) F(X); X D V
X
*
l nghim ti u; F(X
*
) l gi tr ti u ca hm mc tiu F(X).
Trn hnh 5-8 (i vi hm 1 bin cc im A, C l cc tiu a phng v A l
cc tiu tuyt i; im B v D l cc i a phng vi D l cc i tuyt i.
Trong quy hoch li th ti u a phng cng l ti u ton th. Trong quy
hoch phi tuyn tng qut th ti u ton th cng l ti u a phng, nhng iu
ngc li khng ng.
Chng 5- K thut phn tch h thng... 111
A
B
C
D
f(x)
x
Hnh 5-8
Trong quy hoch tuyn tnh hm mc tiu t gi tr ti u ti im cc bin ca
min D. Trong quy hoch phi tuyn, hm mc tiu c th t gi tr ti u ti trong
hoc trn bin ca D v c th tn ti mt gi tr ti u a phng.
Khng c phng php chung no c hiu qu gii bi ton quy hoch phi
tuyn. Cc phng php c th chia lm 2 nhm:
- Cc phng php gradient c dng o hm.
- Cc phng php trc tip khng dng o hm.
5.5.5. Bi ton quy hoch phi tuyn khng c rng buc
5.5.5.1. Bi ton
F(X)=F(x
1
, x
2
, x
3
, .., x
i
, .. ,x
n
) min (5-67)
Trong : X = (x
1
, x
2
, ..., x
n
) E
n
5.5.5.2. iu kin cn v ca ti - u a ph- ng
a. iu kin cn
Nghim ti u phi l nhng im m:
-
x 0
F(X ) (cc im dng) (5-68)
- Hm F(X
0
) kh thi ti X
0
Trong :
x 0
F(X ) l cc o hm ring cp 1, tc l:
x 0
F(X ) =
1
2
n
F(X)
x
F(X)
x
......
.......
F(X)
x
(5-69)
112 Quy hoch v qun l ngun nc
b. iu kin
Nhng im dng phi tho mn iu kin : im dng l cc tr nu ma trn
Hessein c xc nh dng i vi bi ton cc tiu v xc nh m i vi bi ton
cc i. Ma trn Hessein c dng:
2
n
x
F
2
..........
i
x
n
x
F
2
......
2
x
n
x
F
2
1
x
n
x
F
2
. . . . . . . . . . . .
n
x
j
x
F
2
........
i
x
j
x
F
2
.......
2
x
j
x
F
2
1
x
j
x
F
2
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
n
x
2
x
F
2
.........
i
x
2
x
F
2
..........
2
2
x
F
2
1
x
2
x
F
2
n
x
1
x
F
2
.........
i
x
1
x
F
2
.........
2
x
1
x
F
2
2
1
x
F
2
)) ( (
=
o
X F H (5-70)
Ma trn Hessein l ma trn i xng c dng tng qut A = (a
ij
) cp n, c xc
nh dng khi v ch khi nh thc cp n v mi nh thc ng vi phn t cho chnh
u dng. Tc l:
11 1n
11 12
n 2 1 11
21 22
n1 nn
a .............a
a a
...................... 0,...., 0; a 0
a a
a ............a
D > D = > D = > (5-71)
V d: Tm min F(X) = (x
1
-2)
2
+ (x
2
- 1)
2
Ta c:
F F
2(x1 2); 2(x2 1)
x1 x2
= - = -
Cc im dng ti
F F
0; 0
x1 x2
= =
khi
1
0 0
2
x 2; x 1 = =
Tnh c:
2 2 2
2 2
1 2 1 2
F F F
0; 2; 2
x x x x
= = =
Vy ma trn Hessein H l:
Chng 5- K thut phn tch h thng... 113
2 0
0 2
Ma trn con chnh th nht bng 2 > 0; ma trn chnh th hai bng 4> 0. V vy
ma trn Hessein l xc nh dng v hm F(X) c cc tiu ti X
0
= (2,1).
5.5.6. Gii bi ton ti u phi tuyn khng rng buc bng phng
php s dng o hm
C hai loi phng php gii bi ton ti u phi tuyn:
- Phng php dng o hm: Phng php gradient; phng php hng dc
nht; phng php Newton v.v...
- Phng php khng dng o hm: Phng php lp trc tip; phng php
Pwell; phng php Nelder v Mead v.v...
5.5.6.1. Ph- ng php gradient
Phng php gradient l phng php c dng ph bin tm cc tiu ca
hm. Phng php lun hi t nu hm c nghim ti u. Theo phng php ny php
lp c tnh theo cng thc:
X
(k+1)
= X
(k)
- l
(k)
F(X
(k)
) (5-72)
Trong :
k 0: bc lp th k.
l
(k)
> 0: l h s xc nh di ca bc i theo hng gradient. C th chn
l = const cho c qu trnh lp, hoc c th chn gi tr ti u ca l theo tng bc
lp theo phng php ti u 1 tham s.
F(X
(k
): hng
ngc li ca gradient ti X
(k)
.
Ban u ta chn im xut pht X
0
ty . Nu dy X
k
khng hi t ta ly l nh
hn. Khi l nh th X
k
s hi t v X
*
.
V d: Tm min ca f(x) = x
2
+3
Gii:
f(x) = 2x. Chn x
(0)
=1 2 x
(0)
= 2 0
x
(1)
= x
(0)
- lf(x
(0)
) = 1 - 2l; l > 0 .
f(x
(1)
) =2 x
(1)
= 2(1 - 2l);
114 Quy hoch v qun l ngun nc
Nu chn l 1/2 th f(x
(1)
) 0
V x
(2)
= (1 - 2l) - 2l(1 - 2l) = (1 - 2l)
2
Tip tc s c php lp th k c
x
(k)
= (1 - 2l)
k
Nh vy, nu 0 < l< 1 th x
(k)
0 khi k +
im x
*
= 0 l im cc tiu v f(x
*
) = 3.
5.5.6.2. Ph- ng php h- ng dc nht
Phng php hng dc nht c thc hin theo trnh t sau:
Chn im xut pht; tnh F(X
(k)
);
( k )
F(X .
Tnh vc t n v theo hng F(X
(k)
):
S
(k)
=
(k)
(k)
F(X )
F(X
t X
(k)
= X
(k)
- l
k
S
(k)
Dng ti u ho 1 tham s:
F(X
(k+1)
) = F(l
k
) min t tm c gi tr ti u
*
k
l .
Chn im mi: X
(k+1)
= X
(k)
-
*
k
l S
(k)
.
Tip tc thc hin cc php lp tip theo.
V d: Tm min ca hm Rosenbrock c dng
F(X) = 100(x
2
- x
1
2
)
2
Gii:
Chn im xut pht X
(k)
= (-0,5; 0,5)
Tnh F(X
(k)
) v
( k )
F(X ) :
F F
47; 50
x1 x2
= =
( k )
F(X ) =
2 2
47 50 + = 68,6
Chng 5- K thut phn tch h thng... 115
Tnh vc t n v theo hng F(X
(k)
):
S
(k)
=
(k)
(k)
F(X )
F(X
=
1 47
68, 6 50
= (0,658; 0,729)
T
Vc t S
(k)
vung gc vi ng cng mc tiu ca F(X) ti X
(k)
= (-0,5; 0,5)
t X
(k)
= X
(k)
- l
k
S
(k)
hay : X
(k0
=
k
0, 5 47
0, 5 50
-
- l
Dng ti u ho 1 tham s:
F(X
(k+1)
) = F(l
k
) =100[0,50.729l
k
(0,5+0,685l
k
)
2
]+(1,5+0,685l
k
) min t
tm c gi tr ti u
*
k
l = 0,164
Chn im mi: thay l =
*
k
l =0,164 vo cng thc X
(k+1)
= X
(k)
-
*
k
l S
(k)
.
X
(k+1)
=
0, 5 47
0,164
0, 5 50
-
-
F(X
(k)
) = 2,6
Tip tc tnh S
(k+1)
, cui cng qu trnh tnh hi t ti X
*
= (1;1) v gi tr ti u
ca hm F(X
*
) = 0.
Cng c th dng
k
l = const cho c qu trnh.
5.5.6.3. Ph- ng php Newton
Phng php Newton c s dng gii phng trnh c nghim gn ng, ng
thi cng l phng php ng dng gii cc bi ton ti u phi tuyn.
1. Ph- ng php Newton gii ph- ng trnh c nghim gn ng
Phng php lp Newton-Raphson l mt phng php kh hiu qu khi phi
gii cc phng trnh c nghim gn ng, v do c p dng kh rng ri i vi
cc bi ton thuc h thng ngun nc. Ta bt u t bi ton c mt bin s.
a. Bi ton mt chiu
Gi s phi tm nghim xp x ca hm s f(x) = 0. Nu hm f(x) c o hm
khc khng, tc l f (x) 0 vi "x. Khi xp x nghim php lp n bt k c
dng:
f(x )
n
x x
n
n 1
f (x )
n
= -
+
(5-73)
116 Quy hoch v qun l ngun nc
Trong : ch s n ch ln lp th n. Php lp s kt thc ln lp th n+1 nu
tho mn biu thc c dng:
x x
n 1 n
- e
+
(5-74)
v gi tr x
n 1 +
l nghim ca phng trnh.
b. Bi ton nhiu chiu
Gi s cn tm nghim xp x ca h phng trnh vi n phng trnh tng ng
vi n bin s cha bit:
f
i
(X) 0 = vi i = 1, n (5-75)
Hoc di dng vc t F(X) = 0.
Trong X l vc t X = (x
1
, x
2
,..., x
n
)
Nghim gn ng ca h phng trnh trn ti ln lp th n l:
X X J(X ) F(X )
n n 1 n 1
1
n 1
= -
- -
-
-
(5-76)
Trong F(X
n-1
) l gi tr ca hm s tng ng vi gi tr ca X ti ln lp th
n-1 l X
n-1
; X
n
l ga tr gn ng ca hm s ti ln lp ang xt n; J(X
n-1
) l ma
trn Jacobien ti X
n-1
:
1 1 1
1 2 n
F F F
...
x x x
J(Xn-1) =
2 2 2
1 2 n
F F F
...
x x x
...........................
(5-77)
n n n
1 2 n
F F F
...
x x x
X=X
n-1
Phng php lp Newton - Raphon c dng nhiu trong phng php gi cc
phng trnh vi phn. Trong lnh vc ngun nc c ng dng gii cc bi ton v
chuyn ng ca nc ngm.
2. Ph- ng php Newton gii bi ton ti - u phi tuyn
Phng php ny c tin hnh theo cc bc sau:
- Chn im xut pht: gi tr ban u ca X
(k)
(im xut pht k =0).
- Tnh gi tr o hm cp 1 ti v tr xut pht:
Chng 5- K thut phn tch h thng... 117
( k )
x
F(X ) =
1
2
n
F(X)
x
F(X)
x
......
.......
F(X)
x
(5-78)
- Tnh ma trn Hesein theo gi tr ban u:
2 2
1 2 1 n
( k)
2 2
n 1 n n
F F
x x x x
H(F(X ))
F F
x x x x
=
LL
LLLLLLLL
LL
(5-79)
- Chn gi tr mi: X
(k+1)
=X
(k)
+
*
k
l H(F(X
(k)
).
( k )
x
F(X ) = X
(k)
+
*
k
l .S
(k)
.
V tip tc vi cc php lp tip theo cho n khi
*
k
l nh s c nghim
ti u.
V d:
Tm (x
1
, x
2
) sao cho cc tiu hm mc tiu:
F(X) =
2 1
2 1
1 1
4
x x
x x + + + min (5-80)
Gii:
1. Chn im xut pht: gi tr ban u ca X
(0)
= (1,13; 3,56).
2. Tnh gi tr o hm cp 1 ti v tr xut pht:
( 0)
x
F(X ) =
2
1
2
2
1
4
x
1
1
x
-
-
=
3, 21
0, 92
Tng ng vi gi tr xut pht c chn X
(0)
= (1,13; 3,56).
3. Tnh ma trn Hesein theo gi tr ban u:
118 Quy hoch v qun l ngun nc
3
1 ( 0)
3
2
2
0
x
H(F(X ))
2
0
x
=
=
1, 41 0
0 0, 04
Gi tr:
1 ( 0)
0, 71 0
H (F(X ))
0 25
-
=
4. Chn gi tr mi: X
(1)
=X
(0)
+
*
k
l H
-1
(F(X
(0)
).
( 0)
x
F(X )
X
(1)
=
1, 13
3, 56
-
k
l
25 0
0 71 , 2 4, 21
0, 92
=
1,13
3, 56
-
k
l
2, 28
23
*
k
l = 0,112
Chn c bin mi l: X
(1)
=
1,13
3, 56
- 0,112
2, 28
23
=
0, 88
0, 98
Sau khi chn bin mi X
(1)
lp tip c kt qu ti u X
*
= (0,5;1). Phng php
kt thc bc th 2. Nu p dng phng php hng dc nht phi mt 20 bc
mi t im ti u.
5.5.7. Gii bi ton ti u phi tuyn khng rng buc bng phng php
khng dng o hm
Cc bi ton dng c in c gii bng cch tm o hm v xc nh cc
im dng ch ph hp vi nhng dng bi ton c th hm ho c. Ngoi ra cn
chng minh s tn ti nghim v cc o hm tng ng.
Trong cc bi ton k thut nhng iu kin ny rt kh tha mn, bi vy ngi
ta tm nghim ca bi ton bng cc phng php d tm ti u. Cc phng php loi
ny p dng cho c bi ton c rng buc v khng rng buc.
Phng php ph bin c p dng l phng php d tm trc tip theo bc.
Trong ti liu ny s trnh by mt s phng php thng c p dng trong lnh
vc pht trin ngun nc.
5.5.7.1. Ph- ng php d tm theo h- ng ca Hooke-Jeeves
Phng php Hooke - Jeeves c th gi l phng php di chuyn theo hng c
th n im cc tr. S d tm theo hng c th c thc hin theo tng to ca
vc t X.
1. Bi ton: Tm gi tr ca vc t X = (x
1
, x
2
,..., x
n
) sao cho:
F(X) min vi X R
n
Chng 5- K thut phn tch h thng... 119
2. Cch gii
Gii bi ton trn theo cc bc thc hin nh sau:
(1) La chn to ban u lm im xut pht:
( )
0 1 0 0
0 2 n
x x , x , ..., x = (5-81)
Tng ng ta c:
( ) ( )
0 1 0 0
0 2 n
F x F x , x , ..., x = (5-82)
(2) Chn mt bin bt k trong vc t X v d tm hng c th cho bin y. Ta
bt u bin u tin
1
x , cc bin khc c gi nguyn gi tr ban u. Gi s ta tng
gi tr ca
1
x mt gi tr Dx
1
.
Ta c:
1 0
1 1 1
x x x = + D (5-83)
(3) Tnh gi tr
0 0 0
1 1 1 2 n
F F(x x , x ..., x ) = + D
v tnh
0
1 1
F F F(X ) D = - (5-84)
(4) Kim tra iu kin:
- Nu
1
F 0 D < chng t hng di chuyn l ng ta c nh im vi
1
x v
d sang bin khc.
Tc l ly
1 0
1 1 1
x x x = + D (5-85)
- Nu
1
F 0 D hng d ny khng v c min (khng t). Ta phi d theo
hng ngc li (li) ly:
1 0
1 1 1
x x x = - D
Tip tc tnh
0 0 0
1 1 1 2 n
F F(x x , x ..., x ) = - D v
0
1 1
F F F(X ) D = -
Nu
1
F 0
(5-116)
trong : L(X, l) l hm Lagrange; l l vc t nhn t Lagrange:
l = (l
1
, l
2
,...,l
j
,...,l
m
)
132 Quy hoch v qun l ngun nc
Ngi ta chng minh c rng nghim ti u ca hm L (X, l) cng l nghim
ti u ca hm F(X) vi rng buc (5-117), tc l:
min( max) L (X, l) = min(max) F (X) (5-117)
Nh vy, vi vic thit lp hm Lagrange bi ton rng buc ng thc c a
v bi ton khng rng buc. Tuy nhin, s bin ca bi ton tng thm m bin l
j
.
Bng cch lp hm Lagrange, a bi ton rng buc ng thc v dng bi
ton ti u c in khng rng buc. n y, ta c th p dng cc cch gii ca bi
ton phi tuyn khng c rng buc cho bi ton ny.
Cc im dng ca hm L (X, l) l:
m
j j j
j 1
i i i
L F
(G (X) b )
x x x
=
= + l -
(5-118)
m
j
j
j 1
i i i
G (X)
L F
0 i 1, n
x x x
=
= + l = =
(5-119)
v
m
j
j j
j 1
K K
L
(G (X) b ) 0
=
l
= - =
l l
K K
K
L
(G (X) b ) K 1, m
= - =
l
(5-120)
v vi j K c
J
K
0
l
=
l
Nh vy ta phi gii h n + m phng trnh s tm ra n + m nghim ca x
i
v l
j
.
5.5.8.2. Bi ton rng buc bt ng thc
Pht biu bi ton
Bi ton ti u vi rng buc bt ng thc c vit di dng:
F(X) min (5-121)
vi G
j
(X) b
j
J 1, m = (5-122)
Ch :
i vi bi ton tm cc i dng: F(X) max c th a v dng tm cc tiu
bng cch tm cc tiu ca hm -F(X), tc l:
Chng 5- K thut phn tch h thng... 133
max F(X) = min (-F(X))
Tng t vy, nu rng buc c dng g
j
(X) b
j
; j=1, 2,..., m c th a v dng:
g
j
(X) - b
j
; j = 1, 2,..., m
Ph- ng php gii
Trong trng hp rng buc l bt ng thc: Ngi ta cng a bi ton c rng
buc v bi ton khng rng buc. C hai cch a bi ton rng buc bt ng thc
v bi ton khng rng buc.
1. Bng cch a thm vo v phi mt bin ph rng buc bt ng thc tr
thnh rng buc ng thc:
G
j
(X) + x
j
= b
j
J 1, m = (5-123)
vi x
j
0
Khi hm Lagrange c dng (5-124). Nh vy ta a v dng bi ton rng
buc ng thc, c gii tng t nh trng hp (5.5.7.1):
m
L(X, ) F(X) (G (X) b x )
j j j j
j 1
l = + l - +
=
(5-124)
Hay l:
L(X, l )= L(x
1
, x
2
,..., x
n
; l
1
, l
2
,..., l
j
,..., l
m
; x
n+1
, x
n+2
,...,x
n+m
) (5-125)
trong cc gi tr ca l = (l
1
, l
2
,..., l
j
,..., l
m
) v ca X
j
= (x
n+1
,..., x
n+j
,..., x
n+m
) l cc
bin s.
Bi ton khng rng buc dng (5-125) by gi c s bin tng ln v l
n+2m bin s. Nh vy, thay v gii bi ton (5-121) vi c n bin s vi rng buc
(5-122) ta c bi ton khng rng buc (5-124) vi n+2m bin s. Sau khi a bi ton
ti u v dng khng c rng buc ta c th d dng mt trong nhng phng php
gii trnh by trn i vi bi ton ti u khng c rng buc.
2. Khng thit lp hm L, bi ton ti u c gii vi hm F(X) tng t nh
trng hp khng c rng buc. Sau cc nghim tm c s c kim tra xem c
tho mn cc rng buc hay khng. Nhng nghim khng tho mn cc rng buc s
b loi.
5.5.8.3. Bi ton c rng buc ng thc v bt ng thc
Pht biu bi ton
Bi ton ti u c rng buc ng thc v rng buc bt ng thc c vit di
dng:
134 Quy hoch v qun l ngun nc
F(X) min (5-126)
vi G
j
(X) b
j
J 1, m = (5-127)
v h
k
(X) = 0
Ch :
i vi bi ton tm cc i dng: F(X) max c th a v dng tm cc tiu
bng cch tm cc tiu ca hm -F(X), tc l:
max F(X) = min (-F(X))
Tng t vy, nu rng buc c dng g
j
(X) b
j
; j =1, 2,..., m c th a v dng:
g
j
(X) - b
j
; j =1, 2,..., m
Ph- ng php gii
Trong trng hp ny thit lp hm Lagrange c dng:
m mk
j j j j k k
j 1 k 1
L(X, , ) F(X) g (X) b x h (X)
= =
l m = + l - + + m
(5-128)
Vi m = (m
1
, m
2
,..., m
mk
) l nhn t Lagrange m rng.
i vi bi ton loi ny hm Lagrange m rng c s bin l n+2m+m
k
. Cch
gii bi ton cng c thc hin tng t nh cc trng hp trn.
Cc bi ton ti u ho dng c in c th c gii vi nhiu phng php
khc nhau.
5.6. Quy hoch ng
5.6.1. Khi nim chung
Phng php quy hoch ng da trn nguyn l ca Bellman, c pht biu
tm tt nh sau:
Mt th hin ti u c c tnh l, bt lun trng thi ban u v nhng quyt
nh ban u nh th no, nhng quyt nh tip theo phi to thnh mt th hin ti
u i vi trng thi ban u, do kt qu ca nhng quyt nh u tin to nn.
Thc cht ca nguyn l ny l, thit lp mt chin lc ti u nhiu giai on,
sao cho li gii mi giai on nhn c theo li ch tng cng c li nht tnh n
cui giai on ang xt. l c s ca vic thit lp ca phng trnh truy hi, th
hin chui cc bi ton ti u nhiu giai on.
Chng 5- K thut phn tch h thng... 135
Phng php quy hoch ng cho php a bi ton ti u nhiu bin v chui
cc bi ton ti u mt bin s. Phng php quy hoch ng l phng php c p
dng nhiu trong quy hoch v qun l ngun nc.
Khi p dng phng php quy hoch ng i vi cc bi ton thc t cn ch
iu kin sau: Hm mc tiu ca bi ton phi l hm tch c, c vit di
dng tng ca cc hm thnh phn, v mi hm thnh phn ch cha mt bin c lp,
tc l:
n
1 2 n j
j 1
Z(x , x ..., x ) z(x )
=
=
(5-129)
Hoc c th vit di dng khai trin:
1 1 2 2 j j n n
Z z (x ) z (x ) ... z (x ) ... z (x ) = + + + + + (5-130)
5.6.2. Phng php quy hoch ng vi bi ton phn b ti nguyn
5.6.2.1. Bi ton
Gi s c lng ti nguyn X
T
c phn b cho n i tng s dng, gi thit
rng hm mc tiu c dng tch c:
1 1 2 2 j j n n
Z z (x ) z (x ) ... z (x ) ... z (x ) = + + + + + (5-131)
tc l hm mc tiu l tng cc hm m trong ch cha mt bin s. Trong (5-131),
cc gi tr
1 2 n
x , x ..., x l cc ti nguyn ca mi i tng nhn c theo mt phng
n phn phi no tho mn iu kin sau:
T
1 2 j n
X x x ... x ... x = + + + + + (5- 132)
Cn xc nh chin lc phn b ti nguyn cho cc i tng s dng sao cho
hm mc tiu (5-131) t gi tr ln nht, tc l:
n
i j
T
j 1
Z Z (x )
X
J max
max
=
= =
(5-133)
5.6.2.2. Ph- ng gip gii ca Bellman
Thut ton ti u c gii theo hai hai bc: Bc tnh xui nhm xc nh cc
th hin ti u c iu kin, bc tnh ngc c thc hin tm nghim ti u i
vi cc bin s.
a. B- c tnh xui
Bellman a ra nguyn l ti u nhiu giai on. u tin xem xt chin lc
phn b ti u cho hai i tng sau l 3, 4 v.v... n n i tng mi mt giai
136 Quy hoch v qun l ngun nc
on, chin lc ti u cho i tng ang xt c kt hp vi chin lc ti u cc
giai on trc.
Trc tin xem xt s phn chia ti nguyn gia hai i tng u tin.
Hai i tng th nht v th hai s ly cc gi tr sao cho:
2 2 1 1
F z (x ) z (x ) = + max (5-134)
Hoc l:
T
2 2 2 2 1 1
2
Z (X ) (z (x ) z (x ))
max
x
= + (5-135)
Vi iu kin tng s ti nguyn phn cho hai i tng u tin khng c
vt qu gi tr
T
2
X , tc l:
T T
1 2 2
X x x X + = (5-136)
Trong :
T
2
X - tng ti nguyn phn cho hai i tng u tin;
T
X l tng s ti
nguyn.
V
T
1 2 2
x X x = - nn (5-135) c vit di dng:
T T
2 2 2 2 1 2 2
2
Z (X ) (z (x ) z (X x ))
max
x
- = + (5-137)
Gii phng trnh (5-137) tm nghim ti u.
Ta lp bng 5-6 nh sau:
- Chia
T
2
X thnh m mc c th (trong bng 5-6, m = 4, ct (2)).
- Gi nh m gi tr x
2
tng ng vi cc mc ca
T
2
X , ct (3) bng 5-6.
- Tnh gi tr
T
1 2 2
x X x = - (ct
(4) bng 5-6).
- Tnh gi tr z(x
1
) v z(x
2
): ct (5) v (6).
- Tnh gi tr ca F : ct (7)
- Tng ng vi mi gi tr
T
2
X , tm c gi tr ti u:
T
2 2
Z X ( ) = max F v cc
2
x
*
tng ng.
Gi s ta cng chia
T
2
X thnh 4 mc tnh ton. Khi , s c tng cng 16 gi tr
c th (xem bng 5-6).
Chng 5- K thut phn tch h thng... 137
Mi mt gi tr c th ca i tng th nht c th phi hp vi 4 gi tr c th
ca i tng th hai sao cho m bo rng buc (5-136). Nh vy, tng ng vi mi
mt mc ca
T
2
X s t hp vi 4 mc ca x
2
v to thnh 4 4 =16 gi tr c th, to
ra 4 gi tr cc i theo biu thc (5-137) tng ng vi mi mc c chia ca i
lng
T
2
X .
Gi s sau khi tnh ton theo bng 5-6 ta tm c 4 trng hp c gi tr ln
nht tng ng vi 4 mc ca gi tr
T
2
X (cc gi tr c du (*).
Nh vy, c th thit lp 4 phng n ti u tng ng vi 4 gi tr x
2
. Cng vi
n l cc gi tr
T
2
X v
T
2 2
z (X ) . Lp c hai quan h ph tr dng bng nh sau:
T
2 2 2
X X (X )
* *
= v
T
2 2
z (X ) (5-138)
Cc gi tr ti u trn y c gi l ti u c iu kin. Cc gi tr hm ti u
l
T
2 2
z (X ) gi l cc gi tr ti u c iu kin ca hm ti u.
Tip tc nh vy tm cc phng n ti u khi phn phi ti nguyn cho i
tng th 2 v th 3. Nhng cc gi tr ti u by gi l tng ca gi tr ti u c iu
kin giai on trc. Tc l:
T T
3 3 3 3 2 3 3
3
Z (X ) (z (x ) z (X x ))
max
x
- = + (5-139)
Tip tc thc hin n bc th j ta c cng thc tng qut:
T T
j j j j j 1 j j
j
Z (X ) (z (x ) z (X x ))
max
x
-
- = + (5-140)
Vi rng buc:
T T
j j 1 j
X X x
-
= + (5-141)
T (5-141) c:
T T
j 1 j j
X X x
-
- = , do cng thc (5-140) c th vit di dng
khc:
T T
j j j j j 1 j 1
j
Z (X ) (z (x ) z (X ))
max
x
- -
= + (5-140a)
giai on cui khi j = n ta c:
T T
n n n n n n 1 n n
n
Z Z x (X ) (z (x ) z (X ))
max
x
-
= - = + (5-142)
vi
T T T
n n 1 n
X X X x
-
= = + (5-143)
n giai on ny gi tr Z
n
chnh l gi tr cc i ca hm mc tiu Z.
138 Quy hoch v qun l ngun nc
Bng 5-6: Cc gi tr c th cc trng hp phn phi ti nguyn
cho hai i tng u tin
TT
T
2
X
x
2
T
1
X = x
1
=
T
2
X - x
2
z(x
1
) z(x
2
) F=z(x
1
)+z(x
2
)
(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7)
x
21
(1)
11
x
z(
(1)
11
x )
z(x
21
) z(x
21
) + z(
(1)
11
x )
x
22
(1)
12
x z(
(1)
12
x ) z(x
22
) z(x
22
) + z(
(1)
12
x )
*
x
23
(1)
13
x
z(
(1)
13
x )
z(x
23
) z(x
23
) + z(
(1)
13
x )
1
T
2(1)
X
x
24
(1)
14
x
z(
(1)
14
x )
z(x
24
) z(x
24
) + z(
(1)
14
x )
x
21
(2)
11
x
z(
(2)
11
x )
z(x
21
) z(x
21
) + z(
(2)
11
x )
x
22
(2)
12
x z(
(2)
12
x ) z(x
22
) z(x
22
) + z(
(2)
12
x )
x
23
(2)
13
x
z(
(2)
13
x )
z(x
23
) z(x
23
) + z(
(2)
13
x )
2
T
2(2)
X
x
24
(2)
14
x
z(
(2)
14
x )
z(x
24
) z(x
24
) + z(
(2)
14
x )
*
x
21
(3)
11
x
z(
(3)
11
x )
z(x
21
) z(x
21
) + z(
(3)
11
x )
x
22
(3)
12
x z(
(3)
12
x ) z(x
22
) z(x
22
) + z(
(3)
12
x )
x
23
(3)
13
x
z(
(3)
13
x )
z(x
23
) z(x
23
) + z(
(3)
13
x )
*
3
T
2(3)
X
x
24
(3)
14
x
z(
(3)
14
x )
z(x
24
) z(x
24
) + z(
(3)
14
x )
x
21
(4)
11
x
z(
(4)
11
x )
z(x
21
) z(x
21
) + z(
(4)
11
x )
*
x
22
(4)
12
x z(
(4)
12
x ) z(x
22
) z(x
22
) + z(
(4)
12
x )
x
23
(4)
13
x
z(
(4)
13
x )
z(x
23
) z(x
23
) + z(
(4)
13
x )
4
T
2(4)
X
x
24
( 4)
14
x
( 4)
14
x
z(x
24
) z(x
24
) +
( 4)
14
x
i vi mt giai on th j bt k vi j = 1, 2, 3,..., j,..., n; vi s bin i ca i
lng
T
j
X , tng t nh giai on th hai ta c 2 cp quan h:
T
j j j
X X (X )
* *
= v
T
j j j
z z (X ) =
(5-144)
n i tng cui cng lp c quan h:
T
n n n
X X (X )
* *
= v
T
n n n
z z (X ) =
(5-145)
Chng 5- K thut phn tch h thng... 139
Vi nhng cp nh vy s thit lp cc bng (bng 5-7) v lu tr trong my tnh
s dng bc tnh ngc. Trong bng 5-7 s mc chia cho mi mt i tng
khng phi l 4 m ly tng qut bng m.
b. B- c tnh ng- c
Qu trnh tm nghim
1 2 n
X (x , x , ..., x )
* * * *
= c thc hin bc tnh ngc.
Bc tnh ngc rt n gin v khng cn thc hin cc php tnh ti u, m ch s
dng cc quan h thit lp giai on tnh xui ghi trong bng 5-2 suy ra
nghim ca bi ton. Qu trnh tm nghim bc tnh ngc c thc hin theo
trnh t sau:
- giai on cui cng ca bc tnh xui ta tm c gi tr
n
X
*
, theo quan
h lp sn tm c
T
n
X
*
.
- Tip tm c
T T
n-1 n n
X X X
* * *
= -
v tra quan h (5-145):
T
n-1 n 1 n 1
X X (X )
* *
- -
= tm c
n-1
X
*
.
- Tip tc nh vy cho n i tng u tin tm c cc gi tr ti u:
1 2 n
X (x , x , ..., x )
* * * *
= . (5-146)
Bng 5-7: Bng cc quan h ph tr bi ton phn b ti nguyn
Giai on 2 Giai on 3 ... Giai on n
T
2
X
T
2 2
Z (X )
2
X
*
T
3
X
T
3 3
Z (X )
3
X
*
...
T
n
X
T
n n
Z (X )
n
X
*
T
21
X
T
2 21
Z (X )
21
X
*
T
31
X
T
3 31
Z (X )
31
X
*
...
T
n1
X
T
n n1
Z (X )
n1
X
*
... ... ... ... ... ... ... ... ...
T
2i
X
T
2 2i
Z (X )
2i
X
*
T
3i
X
T
3 3i
Z (X )
3i
X
*
...
T
ni
X
T
n ni
Z (X )
ni
X
*
... ... ... ... ... ... ... ... ...
T
2m
X
T
2 2m
Z (X )
2m
X
*
T
3m
X
T
3 3m
Z (X )
3m
X
*
...
T
nm
X
T
n nm
Z (X )
nm
X
*
V d:
Bi ton: Mt trm thu in cn chy my vi cng sut N
C
= 250 MW. Cn
tm s phn phi cng sut cho 3 t my pht in pht cng sut N
C
sao cho tng
lu lng vo nh my l nh nht.
140 Quy hoch v qun l ngun nc
Gi thit t nht phi c 1 my pht phi lm vic. Tc l, cng sut nh nht ca
trm thu in s l:
N
min
=
3
j
j 1
N 50MW
=
=
(5-147)
Gi cng sut ca cc my pht l N
j
, ta c tng cng sut ln nht ca cc my
pht l:
3
T
j max
j 1
N N
=
=
(5-148)
Quan h gia lu lng v cng sut ca mi t my Q
j
= f
j
(N
j
), vi j = 1, 2,...,
n, cho trong bng (5-8).
Bng 5-8: Quan h cng sut lu lng ca cc t my
Quan h lu lng Q (m
3
/s) vi cng sut ca cc t my (10
3
kW)
C. sut
T
my
0 50 60 70 80 90 100
Lu 1 0 20 25 30 35 40 45
lng 2 0 18 23 30 37 44 51
(m
3
/s) 3 0 21 22 24 28 35 50
Cng sut ti a ca mi my l 100 MW, do c:
- Cng sut ti a ca hai t my l 200 MW
- Cng sut ti a ca 3 t my l
max
T
N = 300 MW.
Hm mc tiu theo bi ton t ra c vit di dng sau:
Q
n
=
3
j j
j 1
Q (N ) min
=
(5-149)
Vi rng buc l:
max
3
T
j
j 1
50MW N N
=
(5-150)
Cch gii:
B- c tnh xui:
Trc tin ta xt phn phi cng sut cho hai t my.
Hm mc tiu i vi 2 t my s l:
T T
2 2 2 2 1 2 2
2
Q N Q N Q N N
max
N
= + - ( ) ( ( ) ( )) (5-151)
Chng 5- K thut phn tch h thng... 141
Vi
T
2 2 1
N N N - = (5-152)
Trong :
N
1
, N
2
tng ng l cng sut ca t my 1 v t my 2;
Q
1
(N
1
) v Q
2
(N
2
) l lu lng ca t my 1 v 2 tng ng vi cng sut N
1
, N
2
;
T
2
N l tng cng sut ca hai t my u tin, phi tha mn rng buc:
T
2
50MW N 200M (5-153)
Gi s ta chia cng sut
T
2
N thnh cc mc vi bc chia l 10MW. Lp bng
phng n phn phi cng sut v tnh lu lng tng cng ca hai t my u tin
(bng 5-9).
T kt qu tnh ton bng 5-9 c th chn ra cc phng n ti u theo cc cp
chia ca c trng
T
2
N v lp c quan h gia 3 i lng
T
2
N , N
2
v
T T
2 2
Q (N ) (bng
5-10). Ta xem xt cc phng n phn phi cng sut cho 3 t my. Tng lu lng
ca 3 t my c xc nh nh phng trnh dng truy hi:
T T
3 3 3 3 2 3 3
3
Q N Q N Q N N
max
N
= + - ( ) ( ( ) ( )) (5-154)
gim khi lng tnh ton (v y l v d minh ha) ta chn bc tnh ton
h = 50MW.
Tng cng sut 3 t my s nm trong khong:
50MW
T
3
N 300 MW
Theo phng trnh (5-154) ta lp bng (5-11) v cc phng n phn phi cng
sut cho 3 t my, trong cng sut ca 2 t my u tin l cc phng n ti u
khi xem xt cc phng n phn phi cng sut gia 2 t my .
T kt qu tnh ton bng (5-11) c th chn c cc phng n ti u c
tng lu lng qua cc t my l nh nht. Kt qu ghi trong bng (5-12), l kt qu
cui cng ca qu trnh tnh ton. Gi tr ti u tng ng vi cc mc quyt nh v
cng sut m 3 t my phi m nhim.
Nu ta quyt nh 3 t my phi chy my vi cng sut tng cng l 250 MW,
th phng n ti u tng ng s l phng n 5 trong bng (5-11).
B- c tnh ng- c:
Theo thut ton ngc tm c li gii ca bi ton ghi bng (5-13).
142 Quy hoch v qun l ngun nc
Bng 5-9: Cc phng n phn phi cng sut cho hai t my u tin
TT
T
2
N
N2
N1 =
T
2
N -N
2 Q
1
(N1) Q
2
(N2) F = Q
1
(N
1
)+Q
2
(N
2
)
1 200 100 100 45 51 96
2 190 90 100 45 44 89
3 - 100 90 40 51 91
4 180 80 100 45 37 82
5 - 100 80 35 51 86
6 170 70 100 45 30 75
7 - 100 70 30 51 81
8 160 60 100 45 23 68
9 - 100 60 25 51 76
10 - 80 80 35 37 72
11 - 90 70 30 44 74
12 - 70 90 40 30 70
13 150 50 100 45 18 63
14 - 100 50 20 51 71
15 - 60 90 40 23 63
16 - 90 60 25 44 69
17 - 80 70 30 37 67
18 - 70 80 35 30 65
19 140 50 90 40 18 58
20 - 90 50 20 44 64
21 - 60 80 35 23 58
22 - 80 60 25 37 62
23 - 70 70 30 30 60
24 130 50 80 35 18 53
25 - 80 50 20 37 57
26 - 60 70 30 23 53
27 - 70 60 25 37 62
28 120 50 70 30 18 48
29 - 70 50 20 30 50
30 - 60 60 25 23 48
31 110 50 60 25 18 43
32 - 60 50 20 23 43
33 100 0 100 45 0 45
34 - 100 0 0 51 51
Chng 5- K thut phn tch h thng... 143
TT
T
2
N
N2
N1 =
T
2
N -N
2 Q
1
(N1) Q
2
(N2) F = Q
1
(N
1
)+Q
2
(N
2
)
35 - 50 50 20 18 38
36 90 0 90 40 0 40
37 - 90 0 0 44 44
38 80 0 80 35 0 35
39 - 80 0 0 37 37
40 70 70 0 0 30 30
41 - 0 70 30 0 30
42 60 0 60 25 0 25
43 - 60 0 0 23 23
44 50 0 50 20 0 20
45 - 50 0 0 18 18
Bng 5-10: Cc phng n phn phi ti u c iu kin cho hai t my u tin
TT
T
2
N
N2
T
2
Q =max F
TT
T
2
N
N2
T
2
Q =max F
1 200 100 96 12 120 50 48
2 190 90 89 13 120 60 48
3 180 80 82 14 110 50 43
4 170 70 75 15 110 60 43
5 160 60 68 16 100 50 38
6 150 50 63 17 90 0 40
7 150 60 63 18 80 0 35
8 140 50 58 19 70 70 30
9 140 60 58 20 70 0 30
10 130 50 53 21 60 60 23
11 130 60 53 22 50 50 18
144 Quy hoch v qun l ngun nc
Bng 5-11: Cc phng n phn phi cng sut cho 3 t my
TT
T
3
N
N
3
T T
2 3 3
N N N = -
T
2 2
Q (N )
Q
2
(N
3
)
T
2 2 3 3
F Q (N ) Q (N ) = +
1 50 0 50 18 0 18
2 100 50 50 18 21 39
3 150 50 100 38 21 59
4 - 100 50 18 50 68
5 - 0 150 63 0 63
6 200 50 150 63 21 84
7 - 100 100 38 50 88
8 - 0 200 96 0 96
9 250 50 200 96 21 117
10 - 100 150 63 50 113
11 300 100 200 96 50 146
Bng 5-12: Cc phng n phn phi ti u c iu kin cho hai t my u tin
TT
T
3
N
N
3
T
3
Q = max F
TT
T
3
N
N
3
T
3
Q = max F
1 50 0 18 4 200 50 84
2 100 50 39 5 250 100 113
3 150 50 59 6 300 100 146
Bng 5-13: Kt qu phn phi cng sut vi cng sut tng l 250 MW
T my 1 2 3
Cng sut (MW) 100 50 100
Lu lng (m
3
/s) 45 18 50
5.6.3. Phng php quy hoch ng tm qu o hoc trng thi ti u
Phng php quy hoch ng vi bi ton trng thi thng c p dng trong
mt s bi ton ti u c cha bin thay i theo thi gian. Do , loi bi ton ny rt
c lu tm.
Bi ton loi ny l bi ton tm qu o ti u. Thut ng qu o c hiu
theo hai ngha: khng gian v thi gian.
Chng 5- K thut phn tch h thng... 145
V d 1: Cn xy dng mt ng dy ti in ni 2 thnh ph A v B. Tm
tuyn xy dng ng dy sao cho chi xy dng l nh nht. Khi tuyn xy dng
ng dy s l qu o theo ngha khng gian.
V d 2: Xc nh qu trnh lu lng tho qua nh my thy in trong thi
gian ma kit sao cho tng nng in trong thi gian vn hnh l ln nht. S thay i
lu lng qua nh my lm thay i mc nc h cha. Qu trnh thay i mc nc
h theo thi gian c coi l qu o theo thi gian.
Cc bin m t qu o (theo thi gian hoc khng gian) gi l bin trng thi.
Bi ton quy hoch ng loi ny gi l bi ton quy hoch ng vi bin trng thi.
Nguyn l c bn ca bi ton ti u trng thi cng tng t nh bi ton phn
b ti nguyn. Bi ton ti u cng c thc hin theo hai bc: bc tnh xui v
bc tnh ngc. bc tnh xui, thut ton c thc hin nhm tm ra chui cc
nghim ti u c iu kin, sau , thut ton ngc cho php tm trng thi (qu o)
ti u ca c qu trnh.
5.6.3.1. Pht biu bi ton
Bi ton vi bin trng thi l thi gian c t ra nh sau:
Gi s ta phi a trng thi ca h thng t thi im ban u t
0
n thi im
cui t
n
(hnh 5-11). Gi X
0
l trng thi ban u ca i tng; x
n,i
l trng thi ca i
tng nghin cu thi on cui cng t
n
vi i l bt k trong s m trng thi c th
ca n: i = 1,, m. Cn tm qu o di chuyn ca i tng t trng thi ban u X
0
n trng thi cui cng x
n,i
sao cho qu o l ti u. Trong qu trnh di chuyn t
trng thi ban u X
0
n trng thi cui cng x
n,i
, i tng nghin cu s to ra mt
hiu ng no . Dng ca hiu ng rt a dng tu thuc vo dng ca bi ton: c
th l nng lng cn tiu hao, c th l nng lng sinh ra trong qu trnh di chuyn,
cng c th l chi ph cn thit trong qu trnh di chuyn t trng thi ny sang trng
thi khc v.v... Sau y, tin s dng ta gi chung cc hiu ng l nng lng.
Gi Z (x
n,i,
,X
0
) l nng lng sinh ra trong qu trnh di chuyn ca i tng t
trng thi ban u X
0
n trng thi cui cng x
n,i
. Cn tm qu o di chuyn ca i
tng X
0
x
n,i
vi i l trng thi bt k ti thi im cui, sao cho hm nng lng:
F = Z (x
n,i,
,X
0
) max (min) (5-155)
Qu o tng ng s l qu o ti u.
Ta chia thi k
0
t t
n
ra nhiu thi on ni tip nhau, gi s ta chia lm n thi
on. mi thi on, trng thi ca i tng c th l bt k trong gii hn hot
ng ca n (xem hnh 5-11). K hiu
j, i
x l trng thi c th ca i tng thi
on th j (ch s ch thi on); i l ch s ch trng thi ca i tng thi on .
146 Quy hoch v qun l ngun nc
mi mt thi on c phn chia, trng thi ca i tng ch nhn nhng gi tr
tho mn iu kin:
i i
min j, i max
x x x vi i =1, 2,..., n; j = 1, 2,..., m
Trong ,
i
min
x v
i
max
x tng ng l gii hn trn v gii hn di ca trng thi
ti thi on th j phn chia.
K hiu
j j, i j 1, k
z (x , x )
-
l "nng lng" nhn c khi i tng di chuyn t
trng thi k bt k thi on j -1 l
j 1, k
(x )
-
, n trng thi i bt k thi on j l
j, i
(x ) . Ta phn tch cc trng thi ti u i tng khi n di chuyn t trng thi
ban u
0
x n trng thi
j, i
(x ) . C v s cc qu o i tng "chuyn ng" t
ta ban u
0
x n trng thi
j, i
x , nhng ch c mt qu o ti u.
1 2 ............................ n-2 n-1 n
Bc
x
1,1
x
1,2
x
1,3
x
1,4
x
2,4
x
2,3
x
2,2
x
2,1
x
n-2,4
x
n-2,3
x
n-2,2
x
n-2,1
x
n,4
x
n,3
x
n,2
x
n,1
x
0
Qu o ti u
Hnh 5-11
Theo nguyn l Bellman, bi ton ti u trng thi, c pht biu nh sau:
Qu o ti u, mt i tng di chuyn t trng thi ban u x
0
n trng
thi
j, i
x bt k giai on th j, l qu o m khi di chuyn trn n sinh ra mt
"nng lng ti u".
Nng lng ti u nhn c l cc tr ca tng cc nng lng i tng di
chuyn t trng thi ban u n trng thi
j 1, k
(x )
-
cng vi nng lng i tng
di chuyn t
j 1, k
(x )
-
n trng thi
j, i
x . Nh vy, cn tm trng thi no trong s cc
Chng 5- K thut phn tch h thng... 147
trng thi thi on trc
j 1, k
(x )
-
vi k = 1, m, i tng khi di chuyn t
0
x i qua n n
j, i
x t nng lng ti u.
V qu o chuyn ng t
0
x i qua
j 1, k
(x )
-
n
j, i
x phi l qu o ti u, do
, qu o t
0
x n trng thi cn tm trc
j 1, k
(x )
-
cng phi l qu o ti u.
Bi vy, phi tm qu o no trong s cc qu o di chuyn ca i tng t
0
x n
trng thi bt k
j 1, k
(x )
-
giai on j - 1 l qu o ti u. Qu o ti u phi l qu
o m nng lng sinh t gi tr cc tr. Nng lng ny bng tng nng lng ti
u h thng di chuyn t
0
x n
j 2, k
(x )
-
cng vi nng lng sinh ra khi i tng
di chuyn t trng thi ti u thi on trc
j 2, k
(x )
-
n trng thi
j 1, i
(x )
-
.
Mt cch tng t, cn tm trng thi no trong s cc trng thi trc
j 2, k
(x )
-
giai on j - 2, khi i tng di chuyn t trng thi ban u
0
x qua n
n
j 1, i
(x )
-
t nng lng ti u.
C nh vy ta cn tin hnh nhng bc tng t theo chiu ngc li cho n
trng thi ban u.
Nh vy, tm c qu o ti u, ta cn thit lp cc qu o ti u c iu
kin bt u t trng thi ban u (bc tnh xui), sau , trong bc tnh ngc, t
trng thi ti u c iu kin giai on cui cng, ta ln ngc li s c qu o
ti u ca bi ton.
5.6.3.2. Ph- ng php gii
a. B- c tnh xui
Trc tin ta xem xt "nng lng" i tng di chuyn t trng thi ban u
0
x
n trng thi bt k ca n thi on th nht (j =1). Ti thi on th nht, i
tng c th di chuyn t trng thi ban u
0
x n trng thi bt k
1, i
x . Hm nng
lng t c khi i tng di chuyn t trng thi ban u
0
x n trng thi bt k
1, i
x l:
1 1, i 0
z (x , x ) , vi i 1, m = .
thi on u tin, ta cha tm trng thi ti u.
Sang giai on th hai, i tng cng c th di chuyn n trng thi bt k
2, i
x . C v s cc qu o trng thi t
0
x qua cc trng thi bt k thi on j = 1
t n
2, i
x (vi i l bt k). Ta cn xc nh xem trng thi no thi on trc
148 Quy hoch v qun l ngun nc
(j = 1), khi i tng di chuyn qua n trng thi
2, i
x cho gi tr ti u v nng
lng, tc l:
2 2, i 2 2, i 1, k 1 1, k 0
2, i
Z (x ) max (z (x , x ) z (x , x ))
x
= + (5-156)
vi k = 1, 2,..., m; v i = 1, 2,..., m (nu tt c cc thi on, vng gii hn ca
h thng u c chia thnh m trng thi).
Trong :
1 1, k 0
z (x , x ) l "nng lng" sinh ra khi i tng di chuyn t trng thi ban u
x
o
n trng thi x
1,k
thi on u tin;
2 2, i 1, k
z (x , x ) l nng lng sinh ra khi i tng di chuyn t trng thi x
1,k
giai
on 1 n trng thi bt k x
2,i
giai on 2.
Vi mi trng thi th i thi on th 2, s tm c mt gi tr
1, k
x
*
thi
on th nht cho qu o
0 1, k 2, i
x x x
*
- - l qu o ti u. Tng ng vi mi
trng thi th i ( i 1, m = ) c mt gi tr
1, k
x
*
. Ta s c m qu o t ti u n cc
trng thi
2, i
x vi i =1, 2,..., m.
t
1 1, k 1 1, k 0
Z (x ) z (x ,x ) = (5-157)
Ta c th vit li biu thc (5-156) di dng sau:
2 2, i 2 2, i 1, k 1 1, k
2, i
Z (x ) max (z (x , x ) z (x ))
x
= + (5-158)
Trong :
1 1, k
z (x ) l gi tr ti u khi i tng di chuyn t x
0
n x
1,k
, vi k l
bt k thi on th nht.
Theo kt qu tm c, ta lp c cp quan h
1, k
x
*
~ x
2,i
.
Thi on th 3, cn phi tm trng thi no trong s cc trng thi c th thi
on th hai x
2,k
, khi i tng di chuyn t trng thi ban u qua n n trng
thi x
3,i
t nng lng ti u. iu kin c tho mn c m t theo biu thc sau:
3 3, i 3 3, i 2, k 2 2, k
3, i
Z (x ) max (z (x , x ) z (x ))
x
= + (5-159)
Trong :
Chng 5- K thut phn tch h thng... 149
2 2, k
z (x ) l nng lng ti u khi i tng di chuyn t trng thi ban u x
0
n trng thi x
2,k
, c xc nh thi on th 2.
3 3, k 2, k
, x z (x ) l nng lng khi i tng di chuyn t trng thi x
2,k
(vi k l bt
k), n trng thi x
3,i
thi on 3.
Tng t nh giai on 2 ta tm c trng thi
2, k
x
*
ti u thi on trc
(thi on th 2), i tng di chuyn t trng thi ban u x
o
qua n n trng
thi x
3,i
bt k giai on 3. Nh vy, n giai on 3, ta c qu o ti u
0 1, k 2, k 3, i
x x x x
* *
- - - .V tng t ta lp c cp quan h
2, k
x
*
~ x
3,i
n thi im bt k th j ta c biu thc tng qut ca bi ton ti u c iu
kin:
j j, i j j, i j-1, k j 1 j-1, k
j, i
Z (x ) (z (x ,x ) Z (x ))
max
x
-
= + (5-160)
Tng t nh tt c cc thi on trn, thi on bt k th j, c th tm c
mt trng thi thi on trc n j - 1 l
j-1, k
x
*
khi i tng di chuyn t qu o
ti u trc (qu o ti u t trng thi ban u x
o
n trng thi
j-1, k
x
*
) n trng
thi bt k x
j,i
cho gi tr ti u. Nh vy, n giai on th j ta c qu o ti u t
trng thi ban u x
o
, n trng thi bt k x
j,i
l:
0 1, k 2, k 3, k j, i
x x ... x x x
* * *
- - - - - .V c cp quan h
j-1, k
x
*
~
j, i
x
n thi on cui cng j = n, ta c :
n n, i n n, i n-1, k n 1 n-1, k
Z (x ) max(z (x ,x ) Z (x ))
-
= + (5-161)
Trong : x
n,i
l trng thi cn t c thi on cui vi i =1, 2,..., m. Gi
tr Z
n
(x
n,i
) chnh l gi tr ti u ca hm mc tiu, a h thng t trng thi ban
u n trng thi x
n,i
bt k giai on cui. Ti thi on cui, vi mi trng thi
c n nh trong s cc trng thi c th i (vi i =1, 2,..., m) ca n, s tng ng c
mt qu o ti u khi n di chuyn t trng thi ban u n trng thi .
Trong thc t, thi on cui cng c th xy ra hai trng hp sau:
1. n nh trc mt trng thi no trong s cc trng thi x
n,i
m i tng
cn phi di chuyn n. Khi , t trng thi n nh trc, tnh ton theo bc tnh
ngc (xem mc sau) s c qu o ti u tng ng.
150 Quy hoch v qun l ngun nc
2. Cn xc nh trng no trong s cc trng thi x
n,i
c qu o ti u ton
cc. Trong trng hp nh vy, gi tr ti u s l cc tr ca cc gi tr ti u trong s
m trng thi c th giai on cui, tc l:
Z
n
= max(Z
n
(x(
n,i
); i = 1, 2,..., m)) (5-162)
Tng t nh bi ton phn phi ti nguyn, ta lp bng cc quan h gia trng
thi ti u thi on trc vi trng thi bt k ca thi on ang xt (bng
5-14). Cc quan h ny c lu trong b nh ca my tnh v c s dng bc
tnh ngc.
b. B- c tnh ng- c
Vi trng thi x
n
no (gi s l x
n,3
), theo quan h bng (5-14), tm c
mt trng thi ti u
n-1
x
*
=
n-1, k
x
*
, vi k l mt ch s trng thi c th no tng
ng vi trng thi cn t giai on n l x
n
= x
n,3
. Chng hn ta tm c k = 2, khi
:
n-1
x
*
=
n-1, 2
x
*
.
C c gi tr
n-1, k
x
*
, ta tip tc dng bng quan h tm ra chui cc trng thi
ti u (qu o ti u t)
n-1
x
*
n
n
x
*
:
0 1 2 j n
, x , x , ..., x , ..., x ) (x
* * * * *
(5-163)
Bng 5- 14: Bng quan h ph tr s dng cho bc tnh ngc
Giai on
Trng thi
2 3 ... n
1
1, k
x
*
~ x
2,1
2, k
x
*
~ x
3,1
.
n-1, k
x
*
~ x
n,1
2
1, k
x
*
~ x
2,2
2, k
x
*
~ x
3,2
.
n-1, k
x
*
~ x
n,2
3
1, k
x
*
~ x
2,3
2, k
x
*
~ x
3,3
.
n-1, k
x
*
~ x
n,3
. . . . .
m
1, k
x
*
~ x
2,m
2, k
x
*
~ x
3,m
.
n-1, k
x
*
~ x
n,m
5.7. p dng ph- ng php ti - u ha trong quy hoch qun l
ngun n- c
Phng php ti u ha khi p dng trong quy hoch v qun l ngun nc rt
a dng. Trong ti liu ny trnh by mt s ng dng c th minh ha cho phng
php ti u ha.
Chng 5- K thut phn tch h thng... 151
5.7.1. Ti u vi bi ton thit k h thng
V d 1: Bi ton thit k h thng h cha cp n- c
Gi s thit k h thng gm 3 h cha v c nhim v cp nc cho vng A vi
qu trnh lu lng cn l q(t). Xc nh dung tch hiu dng ca 3 h sao cho chi ph
xy dng cng trnh l nh nht. S c 3 cng trnh h cha c a vo xem xt
trong bi ton quy hoch v c 3 loi kh nng phng n cng trnh:
1. Xy dng h cha 1 v h cha 2 vi quy m tng ng l V
1
v V
2
:
Vc
1
V
1
V
1bt
; Vc
2
V
2
V
2bt
Vc
1
,Vc
2
- dung tch cht ca h HC1 v HC2
V
1bt
,V
2bt
- dung tch ln nht cho php tng ng vi mc nc dng bnh
thng cho php ca hai h.
2. Xy dng h 2 v h 3 vi quy m V
2
v V
3
: Vc
3
V
3
V
3bt
Vi Vc
3
l dung tch cht ca h HC3; V
3bt
l dung tch ln nht cho php ca h
HC3 tng ng vi mc nc dng bnh thng cho php.
3. Xy dng c 3 h cha vi quy m V
1
, V
2
v V
3
.
Q(t)
Q
KG1
(t)
Q
KG2
(t)
HC1
HC2
HC3
Vng ti
C
q
C
(t)
Vng ti
A
Vng ti
B
q
B
(t)
q
A
(t)
Hnh 5-12: S h thng cp nc ti
HC1, HC2, HC3 - h cha; Q (t) l qu trnh lu lng n thit k tuyn h HC1;
Q
KG1
(t), Q
KG2
(t) l cc qu trnh lu lng khu gia thit k;
q
A
(t), q
B
(t), q
C
(t) l qu trnh lu lng theo yu cu ti ca vng A, B, C;
Vng A, B, C - vng ti.
C th p dng phng php quy hoch ng gii bi ton ny.
152 Quy hoch v qun l ngun nc
Gi cc gi tr
1 2 3
v ,v ,v l cc quy m dung tch hiu dng ca mi cng trnh.
Khi theo iu kin a hnh dung tch ln nht v nh nht ca dung tch hiu dng
V
h1h
, V
h2h
, V
h3h
l:
0 V
1
V
h1h
= V
1bt
-V
1c
0 V
2
V
h2h
= V
2bt
-V
2c
0 V
3
V
h3h
= V
3bt
-V
3c
V
h1h
, V
h2h
, V
h3h
l dung tch hiu dng a hnh nm gia dung tch cht v
dung tch tng ng vi mc nc dng bnh thng V
1bt
, V
2bt
, V
3bt
.
Cn xc nh quy m cng trnh cho cc cng trnh c a vo quy hoch sao
cho cc tiu hm mc tiu:
3
j j
T
j 1
C (v )
V
J C min
min
=
= =
(5-164)
Phng php gii bi ton c thc hin theo cc bc tnh xui v tnh ngc.
a. B- c tnh xui
Cc phng n xy dng u tin: Chi ph xy dng h u tin c vit
di dng:
T
1 1 1 1
C (V ) c (V ) = (5-165)
Vi cc rng buc:
- V cp nc q
C
(t) = q
A
(t) (5-166)
- V a hnh 0 V
1
V
h1h
; (5-167)
i vi h u tin mi c mt i tng nn cha xt ti u, gi tr V
1
nhn gi
tr bt k trong gii hn cho php ca n, c
1
(V
1
) l vn u t i vi h HC1 vi quy
m V
1
.
Xc nh gi tr dung tch hiu dng nh nht v ln nht ca HC1:
Dung tch nh nht ca h HC1 phi m bo cp nc ly ti thng lu
h l q
A
(t). Tin hnh tnh ton iu tit cho h HC1 c dung tch hiu
dng ti thiu cp nc theo yu cu q
A
(t) l V
h1(min)
Gi s h HC2 v HC3 l p dng, khi h HC1 phi c dung tch iu
tit b sung ln cp nc theo q
B
(t) v q
C
(t). Gi s tnh iu tit cho h
thng c dung tch hiu dng ln nht h HC1 l V
h1T
,. i chiu vi dung
tch hiu dng ln nht cho php theo a hnh V
h1h
:
- Nu V
h1T
V
h1h
th V
h1max
=V
h1h
(v dung tch h khng th vt mc
nc dng bnh thng cho php).
Chng 5- K thut phn tch h thng... 153
- Nu V
h1T
< V
h1h
th V
1max
=V
h1T
(h cha HC1 ch cn dung tch ln nht
V
h1T
cp nc cho ton h thng).
Gi s ta chia bin dung tch h HC1 thnh n1 cp ( tin theo di ta gi
nh chia thnh 4 mc: n1= 4) l V
11
, V
12
, V
13
, V
14
vi iu kin:
V
h1min
V
11
, V
12
, V
13
, V
14
V
h1max
(5-168)
Tng ng s c vn u t xy dng l C
1
(V
11
) C
1
(V
12
) C
1
(V
13
) C
1
(V
14
).
Cho v d bng s:
Phng n b tr dung tch hai h u tin: Phng trnh ti u c iu kin
khi b tr dung tch hiu dng hai h u tin c vit di dng:
T
2 2 2 2 1 1
2
C (V ) (c (V ) c (V ))
min
v
= + (5-169)
Bng 5-15: Dung tch hiu dng v chi ph xy dng h HC1
Phng n dung tch
(triu m
3
)
V
11
=V
h1min
=1,0 V
12
= 4,0 V
13
= 7,0 V
14
=V
h1max
= 10
C1(V
1
) (t ng) C
1
(V
11
)= 10,0 C
1
(V
12
)= 15,0 C
1
(V
11
)= 20,0 C
1
(V
14
)= 30,0
Phng trnh (5-169) c vit di dng phng trnh truy hi:
T T
2 2 2 2 1 1 2
2
C (V ) (c (V ) C (V V
min
v
)) = + + (5-170)
Vi rng buc:
T T
2 1 2
(V ) V V = + , t suy ra:
T T T
2 2 1 2 1
V V V V V = - = - (v trong trng hp xem xt hai h u tin th
T
1 1
V V = )
Trong V
1
v V
2
l quy m cng trnh ca h s HC1 v h s HC2 c th
chn bt k sao cho nm trong gii hn c th ca n;
T
2
V l dung tch tng cng ca
hai h u tin; c
1
(V
1
), c
2
(V
2
) l chi ph xy dng h th nht v th hai vi quy m V
1
v V
2
;
T
2 2
C (V ) l gi tr ti u c iu kin phng n 2 h u tin.
Vi iu kin tng dung tch ca hai h u tin nm trong khong gi tr ln
nht v nh nht ca n:
T T T
2 2 1 2 2
minV V (V V ) maxV = + (5-171)
154 Quy hoch v qun l ngun nc
Trong :
T T
2 2
min V , maxV tng ng l dung tch tng cng nh nht v ln
nht ca hai h u tin.
Xc nh
T T
2 2
minV , maxV :
Tng dung tch nh nht ca h HC1 v HC2 phi m bo cp nc ly ti
thng lu h HC1 l q
A
(t) v h HC2 l q
B
(t), tng ng vi h HC1 c dung tch ti
thiu l V
h1min
. Tin hnh tnh ton iu tit cho h HC1 v h HC2 c dung tch
hiu dng tng cng ca hai h l:
T
2
minV = 3,0 triu m
3
Xc nh
T
2
maxV :
Tng dung tch hiu dng ln nht ca hai h tng ng vi trng hp h HC3
l p dng (dung tch hiu dng bng 0). Khi hai h cha phi m HC1 v HC2
phi iu tit b sung m bo cp nc ti cho c 3 khu ti. Tnh ton iu tit
cho hai h cha HC1 v HC2 theo iu kin trn c tng dung tch hiu dng cho
hai h trn l
T
2tt
maxV . Tng dung tch hiu dng ca hai h
T
2
maxV khng th ln
hn dung tch cho php do iu kin a hnh. Bi vy:
- Nu
T T
2tt 2dh
V maxV = V
h1h
+V
h2h
th
T
2
maxV =
T
2dh
V
- Nu
T
2tt
maxV <
T
2dh
V = V
h1h
+V
h2h
th
T
2
maxV =
T
2tt
V
Gi s thng qua tnh ton c
T
2
maxV = 10 t m
3
. Gi tr ca dung tch hiu
dng tng cng nm trong khong:
3,0 triu m
3
=
T
2
minV
T
2
V
T
2
maxV =10 triu m
3
Gi s chia gi tr
T
2
V thnh 3 mc: 3,0; 5,0; 10,0 (triu m
3
)
S c cc t hp sau y ca dung tch hai h cha u tin (bng 5-15):
Cc gi tr c k hiu (*) l cc gi tr cho kinh ph nh nht c xc nh theo
cng thc (5-169). Cc phng n ti u i vi 3 mc ca tng dung tch
T
2
V c
thng k trong bng (5-16). Trong bng (5-16), mi phng n ti u ca mt mc
tng ng s l gi tr ti u ca V
1
v V
2
.
Chng 5- K thut phn tch h thng... 155
Bng 5-15: Cc t hp phn phi dung tch hai h cha u tin v gi tr ti u
T
2
V
(triu m
3
)
T
1 1
V V =
(triu m
3
)
C
1
(V
1
)
(t ng)
V
2
(triu m
3
)
C2(V
2
)
(t ng)
C
2
T
2
) (V = C1(V
1
)+C2(V
2
)
(t ng)
T
2
V = 3,0 1,0 10,0 2,0 16,0 26,0
(*)
1,0 10,0 4,0 22,0 32,0
T
2
V =5,0
4,0 15,0 1,0 8,0 23,0
(*)
1,0 10,0 9,0 36,0 46,0
4,0 15,0 6,0 28,0 43,0
7,0 20,0 3,0 15,0 35,0
T
2
V =10,0
10 30,0
0,0
(p dng)
2,0 32,0
(*)
Phng n b tr dung tch ba h cha: Phng trnh ti u c iu kin c dng:
T T
3 3 3 3 2 2
C (V ) min (c (V ) C (V ) = + (5-172)
Vi rng buc:
T T
3 2 3
V V V = + (5-173)
T xc nh V
3
=
T T
3 2
V V -
Bng 5-16: Phng n ti u theo cc mc ca
T
2
V
Phng n dung tch
(triu m
3
)
T
2
V = 3,0
T
2
V =5,0
T
2
V =10,0
min C
2
(
T
2
V ) (t ng) 26,0 23,0 32,0
V
1
1,0 4,0 10,0
V
2
2,0 1,0 0,0
Trong : V
3
l dung tch h th 3;
T
3
V l dung tch tng cng ca 3 h cha;
c
3
(v
3
) l chi ph xy dng h th 3 vi quy m v
3
;
T
3 3
C (V ) l gi tr ti u phng n 3
h;
T
2 2
C (V ) l gi tr ti u c iu kin khi xem xt cc phng n 2 h u tin. Gi
tr ti u
T
3 3
C (V ) l gi tr ti u cui cng, gi tr ny ph thuc vo bin chn V
3
.
Bi vy, cn phi thc hin bc cui cng: chn trong s cc gi tr
T
3 3
C (V ) mt gi
tr nh nht v chnh l gi tr ti u ca hm mc tiu.
156 Quy hoch v qun l ngun nc
Bng 5-17: Dung tch hiu dng ca h HC3 v kinh ph xy dng tng ng
Tng dung tch hiu dng h HC1+HC2
(triu m
3
)
Phng n 1
T
2
V = 3,0
Phng n 2
T
2
V =5,0
Phng n 3
T
2
V =10,0
Kinh ph xy dng cc tiu hai h HC1+ HC2
min C
2
(
T
2
V ) (t ng)
26,0 23,0 32,0
Dung tch hiu dng h HC3: V
3
(triu m
3
)
7,0 5,0
0,0
(p dng)
Kinh ph xy dng h HC3: C
2
(V
3
) (t ng) 30,0 26,0 3,0
Tng kinh ph xy dng 3 h (t ng) 56,0 49,0 35,0
(*)
H HC3 l h bc cui cng nn dung tch ca h HC3 phi m bo cp
nc cho vng ti C vi q
C
(t) vi s iu tit b sung ca hai h pha trn. Vi mi
phng n tng dung tch hiu dng ca hai h HC1 v HC2 l
T
2
V trong bng (5-16)
s c tng ng 1 gi tr dung tch hiu dng ca h HC3. Tnh ton iu tit cho h 3
h cha vi cc phng n
T
2
V s c dung tch hiu dng tng ng ca h HC3.
Trong bng (5-17) thng k kt qu xc nh V
3
, kinh ph xy dng km theo ca h
HC3 v kinh ph tng cng xy dng c 3 h theo cc mc khc nhau ca
T
2
V ( ti
u bc tnh ton trc).
b. B- c tnh ng- c
Theo kt qu tnh ton giai on cui cng thng k trong bng (5-17) cho
thy phng n 3 l phng n ti u nht, kinh ph xy dng tng cng nh nht l 35
t ng. Suy ngc li cc gi tr ti u c iu kin bng (5-16) cho kt qu dung
tch hiu dng cc h cha nh sau:
H HC1: Dung tch hiu dng V
1
= 10 triu m
3
; h HC2 v HC3 u c dung
tch hiu dng bng 0. Nh vy, ch nn xy dng h cha HC1 cn cc v tr cn li
ch nn lm p dng.
V d 2: Xc nh su cng tc c li nht ca h thng h cha bc
thang pht in
Trong v d ny xem xt bi ton ti u cho h thng h cha bc thang
pht in.
su cng tc c li nht ca mi h cha trong h thng bc thang pht in
c la chn sao cho lm cc i tng cng sut m bo ca h thng trm thu
in ca cc h cha trong bc thang:
Chng 5- K thut phn tch h thng... 157
F(h
1
, h
2
,..., h
j
,..., h
n
) =
n
j
j 1
Np max
=
= F(h
1
, h
2
,..., h
j
,..., h
n
) (5-174)
Hm mc tiu (5-174) c tham bin nghim l cc su cng tc.
Hm mc tiu ca bi ton ny c dng khng tch c nn khng th ng
dng phng php quy hoch ng.
Bi ton c th gii bng phng php lp ca trc tip i vi vc t:
H = (h
1
, h
2
,... h
n
).
Gii bi ton trn theo cc bc thc hin nh sau:
(1) La chn to ban u lm im xut pht:
0 0 0 0
1 2 n
H (h , h , ..., h ) = (5-175)
Tng ng ta c:
0 0 0 0
1 2 n
F(H ) F(h , h ,..., h ) = (5-176)
(2) Chn mt bin bt k trong vc t H v d tm hng c th cho bin y. Ta
bt u bin u tin h
1
, cc bin khc c gi nguyn gi tr ban u. Gi s ta tng
gi tr ca
1
h mt gi tr Dh
1
.
Ta c:
1 0
h
1 1 1
h h = + D (5- 177)
(3) Tnh gi tr
0 0 0
,
1 2 n
F F(h h , h ..., h )
1 1
= + D
v tnh DF
1
= F
1
- F(H
0
) (5-178)
(4) Kim tra iu kin:
- Nu DF
1
0 chng t hng di chuyn l ng ta c nh im vi
1
h v
d sang bin khc.
Tc l ly
1 0
1 1 1
h h h = + D (5-179)
- Nu DF
1
< 0 hng d ny khng v c max (khng t). Ta phi d theo
hng ngc li (li) ly:
1 0
1 1 1
h h h - = D
Tip tc tnh
0 0 0
F F(h h , h , ..., h )
1 1 1 2 n
= - v
0
'
1
F F F(H ) D = -
158 Quy hoch v qun l ngun nc
Chn gi tr ban u h
o
(1), h
0
(2), .., .., h
0
(n)
Bt u
Tnh hm gi tr F
0
(h
0
(1), h
0
(2), ..,..,h
0
(n)
I=1
(*)T nh hm F
1
= F[h
1
(I), (h
n
(k ), vi k=1,2,..,n) v k I)]
DF
0
> 0
DF
1
= F1 F
B
F
B
=F
0
h
1
(I) = h
0
(I)+Dh(I)
DF
1
> 0
yes
I=I+1
I> n
yes
h
1
(I) = h
0
(I) - Dh(I)
Tnh F
1
DF
1
= F1 F
B
DF
1
> 0
h
1
(I) = h
0
(I)
yes
No
DF
0
= F
1
F
0
h
0
(I) = h
1
(I)
vi mi I
DF
0
> e Dh(I) = 0, 5* Dh(I)
F
B
= F
1
yes
yes
No
No
No
STOP
No
Hnh 5-13: Phng php lp trc tip xc nh su cng tc c li nht
Chng 5- K thut phn tch h thng... 159
Nu
'
1
F 0 D , chng t hng d tm ng, ta c nh im v d tm cho
bin tip theo, tc l:
1 0
1 1 1
h h h = - (5-180)
Nu
1
F 0 D <
'
, hng d tm khng t, tc l ri vo tnh trng "tin thoi lng
nan". Trong trng hp ny ta gi nguyn bin h
1
, tc l "khng tin cng khng li":
1 0
1 1
x x = (5-181)
v d sang bin tip theo.
(5) D tm theo hng c th ca bin th hai: Trong khi bin th nht c
c nh theo mt trong cc biu thc (5-179)(5-181). Gi s chn mt gia lng
2
h D
cho bin th hai ta c:
Chn
2 0
1 2 2
h h h = + D v tnh
1 0 0 0
2 1 2 2 3 n
F F(h , h h , h ..., h ) = +
(6) Tnh:
2 2 1
F F F D = -
Nu DF
2
0 hng di chuyn t yu cu, ta c nh to h
2
v d tm cho
bin tip theo, tc l chn
1 0
2 2 2
h h h = + D (5-182)
Nu DF
2
< 0, hng d tm khng t phi li.
Ta chn
1 0
2 2 2
h h h = D - v tnh -
1 0 0 0
2 1 2 2 3 n
F F(h , h h , h ..., h ) =
Tnh
'
2 2 1
F F F D = -
- Nu
'
2
F 0 D hng d tm t yu cu v c nh im chn:
1 0
2 2 2
h h h = D - (5-183)
v tip tc d tm cho bin tip theo.
- Trong trng hp ngc li, tng t nh i vi bin th nht, ta gi gi tr
ca bin th hai, tc l:
1 0
2 2
h h = (5-184)
v chuyn sang d tm cho bin sau.
(7) Tip tc lm nh cc bc trn dy cho n cui cng l h
n
. Ta kt thc ln
lp th nht.
160 Quy hoch v qun l ngun nc
(8) Sau khi kt thc ln lp th nht, tnh gi tr F(H
1
), vi:
1 1 1 1
1 2 n
H (h , h , ..., h ) = (5-185)
(9) Kim tra iu kin:
1 0
F F(H ) F(H ) 0 D = - > (5-186)
Nu (5-186) khng tho mn, hng d tm khng tho mn, chuyn
sang bc (10).
Nu (5-186) tho mn, s d tm theo hng ny (xu th chung i vi
tt c cc tham bin) t yu cu. Kim tra thm iu kin:
Nu F D e (5-187)
Trong e l s dng cho trc tu (sai s ca kt qu d tm im cc tr)
- Nu (5-187) tho mn, kt thc cng vic d tm v nghim ti u
ca bi ton l:
1 2 n
H (h , h , ..., h )
* * * *
= (5-188)
- Nu F D > e, c ngha l hng di chuyn l ng nhng cha n
im cc tiu vi sai s cho trc e.
Ta tip tc d tm tip, nhng to ban u cho ln d tm tip theo l im kt
thc i vi ln d tm trc, tc l: H
0
= H
1
, ng thi bc d tm c chn nh ln
d tm trc , tc l:
ly
2 1
i i
h h i 1, n D = D =
(10) Trong trng hp DF < 0, chng t hng d tm khng t do vt qu
im c gi tr min. Kim tra iu kin:
k
i 1
h D e vi mi i (5-189)
Trong : k l ch s ch ln lp;
1
e l sai s cho trc i vi cc Dh
i
vi mi i.
Nu (5-189) tho mn, kt thc d tm v nghim ca bi ton.
Trong trng hp ngc li cn chia nh bc d tm bng cch chn:
k k 1
i i
1
h h
2
-
D = D
v tip tc quay li t bc u tin, cho n khi t c cc iu kin (5-188) v (5-189).
Chng 5- K thut phn tch h thng... 161
5.7.2. Ti u ho trong bi ton phn phi nc
Pht biu bi ton
Gi s ta c mt lng nc hn ch l W
T
, cn phn chia cho n vng sao cho
tng li ch mang li l ln nht. Gi thit cc vng c nhn nc t W
T
c th
khng p ng yu cu vng. Trong trng hp nh vy, cc vng c th khai thc
ngun nc ti ch v sp xp c ch cy trng hp l cho vng .
Gi w
j
l lng nc cp cho vng th j; j = 1 n n, sao cho tho mn rng buc:
n
T
i
j 1
w W
=
=
(5-190)
Cn tm phng n phn phi nc sao cho l cc i hm mc tiu c dng:
F = f
1
(w
1
, w
x1
, s
1
, A
1
) +...+ f
j
(w
j
, w
xj
, s
j
, A
j
) +...+ f
n
(w
n
, w
xn
, s
n
, A
n
) max (5-191)
Trong :
w
vj
- lng nc m c th khai thc c trong vng;
s
j
- vn cn u t bao gm chi ph cho yu cu v nc, phn bn v.v... ;
A
j
- thng s hnh thc c trng cho phng n cy trng.
Gi thit rng:
w
j
+ w
vj
= D
j
(5-192)
Trong :
D
j
- lng nc cn ph thuc vo cc phng n cy trng.
Cc hm f
j
(.) l li ch mang li vi phng n phn phi nc. Hm li ch f(.)
c th li ch thu c ca t vic bn nc (theo quan im phn tch ti chnh) hoc
li ch kinh t mang li cho ton vng (theo quan im phn tch kinh t).
Ph- ng php gii
Vic gii bi ton ti u dng (5-191) l rt phc tp v s lng bin ca bi
ton a dng, mt khc kh tm c phng php thch hp cho bi ton t ra i
vi nhng h thng c cu trc phc tp.
gii bi ton loi ny thng ngi ta s dng k thut phn cp. Ta c th
m t bi ton trn y theo h thng hai mc (xem hnh 5-14). Ta m t bi ton phn
phi nc theo hai dng: quan im kinh t v quan im ti chnh.
Theo quan im kinh t, bi ton c m t nh sau:
Cp trung tm cho ch tiu hot ng cc cp di l w
j
, j = 1,..., n, cc cp di
nhn c ch tiu w
j
s tm phng n ti u cho h thng con ang xt v cho phn
hi ln cp trung tm l j
j
f (w ) .
162 Quy hoch v qun l ngun nc
i vi vng th j, khi nhn lng nc h thng l w
j
, s cn lm ti u mt li
ch trong vng ca n biu th bng hm mc tiu:
f
j
(w
j
, w
vj
, s
j
, A
j
) (5-193)
Trong :
Mc tiu t c ca vng th j l lm cc tr hm (5-193) vi rng buc hm
(5-192). Cp trung tm s quan tm n gi tr cc i ca f
j
(w
j
), Ta c:
j j j vj j j
f(w ) max f (w , w , s , A ) = (5-194)
sao cho tho mn rng buc (5-192). Gi tr w
j
l phng n phn phi nc cho vng
th j c coi l bit khi gii bi ton ti u (5-194), nghim ca bi ton i vi
vng s l cc gi tr ti u i vi cc c trng w
vj
, s
j
, A
j
.
Ch rng vi w
j
nhn c, cc phng n cy trng A
j
bao gm cc trng
hp b hoang khng canh tc v khng c li.
Nh vy gi tr ti u ca h thng lm cc i hm li ch:
1 1 2 2 n n
maxF(w) f (w ) f (w ) ... f (w ) = + + + (5-195)
Vi rng buc dng (5-190).
Trong : W = ( w
1
, w
2
,..., w
j
,..., w
n
)
Nh vy, vi k thut phn cp chng ta a mt bi ton ti u nhiu bin s
(n+4n bin) v n bi ton ti u c 5 bin v 1 bi ton ti u n bin. Vi cch nh
vy s lm gim s phc tp ca bi ton ti u.
Cc bc gii bi ton trn nh sau:
(1) i vi mi h thng con th j, gi nh nhng gi tr w
j
khc nhau
(w
j1
, w
j2
,..., w
jm
), vi mi gi tr w
ji
tin hnh tm cc tr hm mc tiu dng (5-194)
c cc gi tr j
j
f (w ) .
(2) Vi mi vng j nh vy v c mt quan h hm ti u gia j
j
f (w ) vi cc
w
j
(hnh 5-15).
(3) Gii bi ton ti u ton h thng dng (5-195).
Bi ton ti u dng (5-195) c th c gii bng cc phng php ti u khc
nhau: Phng php quy hoch tuyn tnh, phng php quy hoch ng, phng php
ti u phi tuyn. a s cc bi ton ti u loi ny hin c gii bng phng php
quy hoch tuyn tnh hoc phng php quy hoch ng.
Chng 5- K thut phn tch h thng... 163
) ( f
j
w
j
) ( f
n
w
n
Trung tm
Vng 1
max f
1
(.)
Vng j
max f
j
(qj)
Vng n
max f
n
(qn)
w1
wj
w
n
)
1
(w
1
f
Hnh 5-14a: S phn cp h thng theo quan im phn tch kinh t
) ( f
j
w
j
) ( f
n
w
n
Trung tm
Vng 1
max f
1
(.)
Vng j
max f
j
(qj)
Vng n
max f
n
(qn)
a
1
a
j
a
n
)
1
(w
1
f
Hnh 5-14b: S phn cp h thng theo quan im phn tch ti chnh
Di y s trnh by cch t bi ton cho cc phng php trn.
Theo quan im ti chnh, ch tiu hot ng ca h thng cp di khng phi
l w
j
m l gi nc. Bi ton t ra nh sau:
Gi s cng ty qun l thu nng cn nh gi nc cho cc vng l a
j
,
j =1, 2,..., n. Vi gi nc n nh cho tng vng, cc vng s phi xem xt kh nng
dng nc vi gi nh vy v quyt nh lng nc dng w
j
. y l gi tr ti u m
h c th dng ti u hm mc tiu cc b dng (5-194). Phn hi ca tng con ln
trung tm (Cng ty) l gi tr ti u j
j
f (w ) bng:
j
j j j
f (w ) a w =
V hm mc tiu vi cp trung tm c dng:
n
j j
j 1
F a w
=
=
(5-196)
164 Quy hoch v qun l ngun nc
C quan qun l nc (Cng ty) phi quyt nh v phng n gi nc sao cho
li ch ca cng ty l ln nht, tc l hm mc tiu (5-196) phi t gi tr cc i.
j f (w
j
)
w
j
Hnh 5-15: Quan h j
j
f (w ) ~ w
j
1. Ph- ng php d tm ti - u
Bi ton ti u dng (5-195) vi rng buc dng (5-190) c th a v dng bi
ton khng c rng buc bng cch lp hm Lagrange:
L (W, l)= F(W) + l (W g(W)) (5-197)
Trong g(W) = w
1
+ w
2
+ ... + w
n
.
Vi l l nhn t Lagrange.
Bi ton ti u dng (5-197) c gii bng cc phng php d tm ti u,
Trong :
W = (w
1
, w
2
,..., w
j
,...,w
n
)
Vi phng php d tm ti u s tm c nghim ti u l
*
v W
*
:
W
*
= (w
*
1
, w
*
2
,..., w
*
n
)
2. Ph- ng php quy hoch ng
Hm mc tiu ca bi ton (5-195) l hm tch c. Bi vy, c th p dng
phng php quy hach ng gii bi ton ti u vi bi ton. Ta vit li hm mc
tiu vi dng sau:
1 1 2 2 n n
Z f (w ) f (w ) ... f (w ) = + + + (5-198)
Vi rng buc:
Chng 5- K thut phn tch h thng... 165
W
T
= w
1
+ w
2
+... + w
n
. (5-199)
Phng php qui hoch ng c gii quyt bng cch s dng cng thc truy
hi ca Bellman:
T T
j
j j j j 1 j j
(W ) max(f (w ) (W w ))
-
= + - Z Z (5-200)
trong : 0
T
j
W W
T
Cc gi tr j
j
f (w ) c tra trn biu (5-15).
Bi ton ti u c gii theo nhiu giai on, u tin xem xt s phn phi
nc cho 2 vng, sau l 3, 4 vng v.v..., cho n n vng. Sau thc hin php tnh
ngc tm c nghim ti u.
3. Ph- ng php quy hoch tuyn tnh
Phng php quy hoch tuyn tnh i hi hm mc tiu v cc rng buc phi
l cc biu thc tuyn tnh. Cc bi ton phn phi nc trn h thng c th coi l
tho mn vi i hi ny. Ta xt 2 bi ton sau:
a. Bi ton phn phi n- c theo quan im phn tch ti chnh
Theo quan im phn tch ti chnh, hm mc tiu c dng (5-196), vi rng
buc (5-190), v c th vit la nh sau:
max F = a
1
w
1
+ a
2
w
2
+... + a
j
w
j
+... + a
n
w
n
(5-201)
Vi rng buc:
w
1
+w
2
+...+w
j
+..+w
n
= W
T
(5-202)
y l dng bi ton tuyn tnh c th gii c theo phng php quy hoch
tuyn tnh.
b. Bi ton phn phi n- c theo quan im phn tch kinh t
Theo quan im phn tch kinh t ly li ch pht trin vng v pht trin quc
gia phn tch chin lc phn phi nc.
i vi tng vng (5-191) c th vit hm mc tiu di dng:
m Nt Nt
j j j j s i q i
j 1 i 1 i 1
F (B y C )A c S c Wn
= = =
= - - -
(5-203)
Trong :
A
j
- din tch cy trng loi j;
B
j
- gi thnh mt n v sn phm cy trng th j;
Y
j
- nng sut loi cy trng th j;
166 Quy hoch v qun l ngun nc
C
j
- chi ph cho mt n v din tch loi cy trng th j (khng tnh chi ph nc;
C
s
, C
q
- gi nc mt v nc ngm;
S
i
- lng nc mt c s dng;
W
q
- lng nc ngm c s dng;
m - s loi cy trng;
Nt - s thi on tnh ton trong mt nm (thi on thng ly bng thng).
Vi mi mt phng n phn phi nc w
j
, vng j phi c phng n b tr cy
trng lm cc i hm (5-203).
Vi cc rng buc:
- Rng buc v din tch:
Tng din tch canh tc khng vt qu din tch canh tc c th A.
Nu gi
j
j
A
A
l = th phi c
m
j
i 1
1
=
l
(5-204)
- Rng buc v nhu cu n- c t- i cy trng:
Tng lng nc mt thi on no i vi loi cy trng khng c vt
qu lng nc m h thng c th cp:
m
j j i s i q j i
i 1
A R S W
=
h + h
(5-205)
Trong R
ji
l mc s dng nc trn mt n v din tch ca cy trng th j
ti thi im i. ,
s q
h h l h s s dng nc mt v nc ngm.
- Rng buc v n- c mt:
Lng nc mt ca vng cng khng c vt qu mc c th cp c ca
h thng:
Nt
i c
i 1
S W
=
(5-206)
- Rng buc v n- c ngm:
Tng t nh nc mt
Nt
i q
i 1
W W
=
(5-207)
Trong W
c
v W
q
tng ng l lng nc mt v nc ngm m h thng c
th cp.
Chng 5- K thut phn tch h thng... 167
- Rng buc v din tch cy trng:
Tu thuc vo iu kin c th ca tng vng din tch cy trng loi j no
phi nm trong gii hn nht nh:
A
min
A
j
A
c
(5-208)
A
min
v A
c
l gi tr nh nht v ln nht ca din tch cy trng dnh cho cy
trng th j.
Cc biu thc t (5-203) n (5-208) u c dng tuyn tnh nn c th p dng
phng php quy hoch tuyn tnh gii.
5.7.3. Ti u vi bi ton pht trin ngun nc
Pht biu bi ton
Gi s i vi mt vng c th cn p ng yu cu v nc W(t) trong thi gian
quy hoch T, yu cu t mc ti a cui thi k quy hoch l Wmax. Gi s trong
giai on gii bi ton thit k h thng cng trnh xc nh c tp cc phng n
cng trnh tho mn yu cu nc t ra. Cn xc nh cc cng trnh no s c
a vo xy dng v xy dng vo thi gian no ca thi k quy hoch kinh ph
xy dng l nh nht.
V d: V d mt h thng c 4 cng trnh s c xy dng. Vn u t xy
dng C v kh nng cp nc Wc tng ng cho bng 5-18. Gi s cc cng trnh
c xy dng phi p ng yu cu nc W(t) c cho trong bng 5-19. H s chit
khu r = 0,05.
Yu cu xc nh trnh t u t xy dng cc cng trnh sao cho chi ph xy
dng l ti thiu. Tc l, tm cc tiu ca hm mc tiu:
F =
n t
-t
it it
i=1 i=1
x C (1 r) min + (5-209)
Trong :
C
it
- chi ph xy dng i vi cng trnh th i:
C
it
= 0 nu n khng c xy dng vo nm t;
C
it
= C
it
nu n c xy dng vo nm t ;
r - h s trit khu, t bin l thi gian tnh theo nm.
x
it
- h s ly gi tr bng 0 v 1: bng 0 tc l khng xy dng, khi nhn vi
C
it
s c tch bng 0, c ngha l khng c chi ph xy dng. Vic vo
h s x
it
d dng trong qu trnh tnh ton.
Vi cc s liu 2 bng (5-18) v (5-19), c 3 phng n v u t xy dng
m bo c yu cu nc pht trin theo thi gian W(t).
168 Quy hoch v qun l ngun nc
Bng 5-18: Vn u t v kh nng cp nc ca cc cng trnh
(Trong v d chi ph: tnh theo n v (t ng); cn kh nng cp nc
v nhu cu nc tnh theo n v th tch bng 1 triu m
3
)
Cng trnh 1 2 3 4
Chi ph xy dng C 20,0 35,0 40,0 50,0
Kh nng cp nc Wc 1,0 2,0 3,0 4,0
Bng 5-19: Nhu cu nc theo thi gian (10 nm)
t 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
W (t) 5 5 5 5 6 6 6 6 6 10
Phng n 1: Xy dng cng trnh 1 v 4 vo nm u tin c th cp c
Wc = 5 n v ( nc theo yu cu), n nm th 5 hon thnh thm cng trnh s 2
v nm th 10 hon thnh cng trnh 3.
Phng n 2: Nm u xy dng hai cng trnh 2 v 3, n nm th 5 hon
thnh cng trnh 1 v n nm th 10 xy dng xong cng trnh 4.
Phng n 3: Nm u xy dng hai cng trnh 2 v 4. Vi 2 cng trnh ny
c xy dng s c kh nng cung cp Wc = 6 n v, p ng n nm th 10.
Bi vy, 2 cng trnh cn li s c hon thnh vo nm th 10. Nh vy, n nm
th 5 khng i hi c thm cng trnh no na ngoi hai cng trnh c xy dng
t nm u. iu c ngha l 2 cng trnh 1 v 3 c th xy dng vo bt k thi
im no, min l n nm th 10 phi hon thnh. Cc phng n xy dng c ghi
trong bng (5-20).
Bng 5-20: Cc phng n xy dng cng trnh
Nm u tin
(W(t) = 5 n v)
n nm th 5
(W(t) = 6 n v)
n nm th 10
(W(t) = 10 n v)
TT
Phng n
cng trnh
S hiu cng trnh theo
phng n
S hiu cng trnh theo
phng n
S hiu cng trnh theo
phng n
1 PA1 1+4 2 3
2 PA2 2+3 1 4
3 PA3 2+4 1+3
Ph- ng php gii
C th gii bi ton theo hai phng php: Phng php so snh trc tip v
phng php quy hoch ng.
Chng 5- K thut phn tch h thng... 169
a. Ph- ng php so snh trc tip
Theo phng php ny nghim ti u c tm trc tip bng cch so snh cc
gi tr ca hm ca 3 phng n trn. C th lp bng dng (5-21) v so snh cc ti
liu tnh c trong bng trn chn ra gi tr nh nht.
Bng 5-21: Tnh ton chi ph theo phng php so snh trc tip
TT Phng n Nm u tin n nm th 5 n nm th 10 Tng cng
1 PA1 1+4 2 3
F(PA1) (20+50)(1+r)
-1
(35)(1+r)
-5
(40)(1+r)
-10
100
2 PA2 2+3 1 4
F(PA2) (35+40)(1+r)
-1
(20)(1+r)
-5
(50)(1+r)
-10
118
3 PA3 2+4 1+3
F(PA3) (35+50)(1+r)
-1
(20+40)(1+r)
-10
118
b. Ph- ng php quy hoch ng
Phng php quy hoch ng vi bin trng thi thng c p dng i vi
cc loi bi ton c bin l hm ca thi gian. Bi ton ny c m t theo thut quy
hoch ng nh sau: Hm mc tiu (5-209) c vit li di dng khc:
Z =
n 0
Z(S , S ) min (5-210)
Vi Wc(t) W(t) vi mi t. (5-211)
Trong S
0
l trng thi cng trnh ti thi im ban u; S
n
l trng thi cng
trnh nm th n (nm cui cng ca quy hoch). iu c ngha l vi trng thi
h thng cng trnh ban u l S
0
th phi c chin lc pht trin h thng cng trnh
nh th no a h thng t trng thi S
0
n trng thi S
n
tng chi ph l nh
nht v vn c th m bo nhu cu nc trong qu trnh l W(t). Trng thi ban
u trong trng hp ny S
0
l mt tp hp trng (khng c cng trnh).
B- c tnh xui:
Trc tin ta xem xt cc phng n cng trnh nm u tin. Gi s nm
u tin ta c I
1
phng n cng trnh p ng yu cu cp nc sau nm u tin
(trong v d trn c 3 phng trnh I
1
= 3). Ta c chi ph xy dng cng trnh nm u
tin l
1 1, k 0
z (S , S ) , trong S
1,k
l trng thi cng trnh sau nm u tin, ch s k l s
phng n cng trnh; k =1, 2,..., k, I
1
.
Tip tc xem xt s pht trin cng trnh sau 5 nm (thi on quy hoch ly
theo thi gian 5 nm). i vi thi on th I
2
phng n cng trnh c chn sao
cho khi n kt hp vi trng thi S
1,k
(vi k =1, 2,..., I
1
) ca giai on 1 lm tho mn
nhu cu nc thi on th 2, cc phng n cng trnh c xy dng thm cui
170 Quy hoch v qun l ngun nc
giai on 2 l S
2,i
, vi i =1, 2,...,I
2
. Khi ta c tng chi ph xy dng cho mi mt
phng n kt hp l:
2 2, i 2 2, i 1, k 1 1, k 0
2,i
Z (S ) min (z (S , S ) z (S , S ))
x
= + (5-212)
Trong :
1 1, k 0
z (S , S ) - chi ph xy dng tnh n cui giai on 1 vi I
1
phng n bt
k S
1,k
thi on u tin;
z
2
(S
2,i
,S
1,k
) - chi ph xy dng giai on 2 vi phng n cng trnh S
1,k
giai
on 1 v phng n S
2,i
giai on 2.
Vi mi trng thi th i thi on th 2, s tm c mt gi tr ti u
1, k
S
*
thi on th nht c s kt hp
0 1, k 2, i
S S S
*
- - l ti u. Tng ng vi mi trng
thi th i (
2
i 1, I = ) c mt gi tr
1, k
S
*
. Ta s c I
2
phng n kt hp ti u khi phng
n cng trnh giai on 2 l
2, i
S vi i =1, 2,...,I
2
.
t
1 1, k 1 1, k 0
Z (S ) z (S , S ) = (5-213)
Ta c th vit li biu thc (5-51) di dng sau :
2 2, i 2 2, i 1, k 1 1, k
2,i
Z
S
(S ) min (z (S , S ) z (S )) = + (5-214)
Trong :
1 1, k
Z (S ) - gi tr vn u t xy dng vi phng n S
1,k
, cui giai
on u tin.
Theo kt qu tm c, ta lp c cp quan h
1, k
S
*
~ S
2,i
.
n giai on bt k th j ta c biu thc tng qut ca bi ton ti u c iu
kin nh sau:
j j, i j j, i j 1, k j 1 j 1, k
j,i
Z
S
(S ) min (z (S , S ) z (S ))
- - -
= + (5-215)
Trong cng thc truy hi tng qut gi tr hm Z
j
(S
j,i
) quy i v gi tr hin
ti, tc l:
n
t
j 1 j 1, k it it
i 1
Z (1 r) x C (S )
-
- -
=
+ =
(5-216)
C
it
l chi ph ca tt c cc cng trnh c a vo phng n tnh ti thi im
bt k; x
it
= 0 th coi nh cng trnh khng c thc hin.
Chng 5- K thut phn tch h thng... 171
Tng t nh tt c cc thi on trn, giai on bt k th j, c th tm c
mt trng thi cng trnh giai on trc n j 1 l
j 1, k
S
*
-
khi kt hp vi phng
n cng trnh bc th j l S
j,i
cho gi tr ti u. Nh vy, n giai on th j ta c
mt chin lc ti u pht trin h thng cng trnh t trng thi ban u S
o
n trng
thi bt k S
j,i
l:
S
0
1, k
S
*
2, k
S
*
3, k
S
*
...
j, i
S .V c cp quan h
j 1, k
S
*
-
~
j, i
S
n giai on cui cng j = n, ta c:
n n, i n n, i n 1, k n 1 n 1,k
Z (S ) min(z (S , S ) z (S ))
- - -
= + (5-217)
Trong : S
n,i
l phng n cng trnh giai on cui vi i =1, 2,..., I
n
. Gi tr
Z
n
(S
n,i
) chnh l gi tr ti u ca hm mc tiu, a h thng t trng thi ban u
n trng thi S
n,i
bt k giai on cui. Ti thi on cui, vi mi trng thi c
n nh trong s cc trng thi c th i (vi i =1, 2,..., I
n
) ca n, s tng ng c mt
kt hp ti u cc phng n cng trnh bt u t trng thi ban u.
Ti giai on cui cng cn xc nh phng n no trong s cc trng thi S
n,i
c ti u ton cc. Khi , gi tr ti u s l cc tr ca cc gi tr ti u trong s I
n
trng thi ti u c iu kin giai on cui, tc l:
Z
n
= min (Z
n
(S
n,i
); i = 1, 2,..., I
n
) (5-218)
B- c tnh ng- c
Vi trng thi S
n
no , tin hnh bc tnh ngc s tm c phng n ti u:
0 1 2 j n
S , S , S , ..., S , ..., S
* * * * *
(5-219)
Cch gii bi ton trn y l bi ton cha k n chi ph vn hnh. Khi c k
n chi ph qun l vn hnh trong giai on khai thc, hm mc tiu ca chin lc
u t pht trin h thng cng trnh s c dng sau:
F =
T n
t
i i i it
t 0 i 1
(1 r) (a c b w )
-
= =
+ + +
min (5-220)
Vi cc rng buc:
- Lng nc cp c ca h thng cng trnh nm t phi ln hn hoc bng
lng nc yu cu theo quy hoch ca nm :
n
it
i 1
w W(t)
=
(5-221)
172 Quy hoch v qun l ngun nc
- Chng trnh tha mn yu cu v nc ca cng trnh th i vo nm t khng
vt qu nng lc ca cng trnh l w
i
:
0 w
it
w
i
(5-222)
Trong : t - bin thi gian;
i - ch s cng trnh;
r - h s chit khu;
T - thi gian quy hch tnh bng nm;
n - tng s cng trnh c nghin cu trong quy hoch;
W(t) - nhu cu nc tng cng ca vng;
W
i
- kh nng p ng yu cu nc ln nht ca cng trnh th i;
c
i
- chi ph xy dng cng trnh th i;
a
i
- chi ph qun l cng trnh hng nm ca cng trnh th i,
(ly c nh cho mi cng trnh);
b
i
- chi ph vn hnh cho mi n v lng nc ca cng trnh th i;
w
it
- chng trnh cp nc ca cng trnh th i trong nm t.
Cch gii bi ton ti u dng (5-220) c thc hin tng t nh bi ton cha
tnh n chi ph vn hnh, ch khc ch, vi mi phng n pht trin h thng phi
tnh chi ph qun l vn hnh cng trnh. Cng thc truy hi theo nguyn l Bellman
vn c dng:
j j, i j j, i j 1, k j 1 j 1, k
j,i
Z
S
(S ) min (z (S , S ) z (S ))
- - -
= + (5-223)
Trong :
j j, i j j j, i j 1, k j 1, j 1,k
Z S (S ) g z (S , S ) h(S )
- - -
= + (5-224)
K
t
j j, i j 1, k kt
k 1
g (S S (a )(1 r)
-
-
=
= +
, ) (5-225)
K
t
j j, i j 1, k kt kt
k 1
h (S S b w (1 r)
-
-
=
= +
, ) (5-226)
a
kt
- chi ph qun l cho cng trnh th k c xy dng vo thi im t;
c
kt
- chi ph xy dng cng trnh th k nu n c xy dng vo thi im t ;
b
kt
- chi ph vn hnh cho mt n v lng nc w
kt
ca k hoch cp nc
ca cng trnh th k ti thi im t.
V d minh ha
Gi s phi xc nh chin lc u t pht trin h thng cng trnh p ng
yu cu nc ca vng trong tng lai vi dung lng nc dng cho trong bng
(5-22). Trong giai on tnh ton thit k h thng chn c 8 phng n cng
Chng 5- K thut phn tch h thng... 173
trnh c th m bo cp nc theo nhu cu trn. Kh nng cp nc v chi ph u t
c bn thng k trong bng (5-23).
Bng 5-22: Yu cu v nc theo thi gian vi thi on 5 nm
Thi gian (Dt=5 nm) 1 2 3 4
Nhu cu nc (10
6
m
3
) 100,0 180,0 250,0 300,0
Bng 5-23: Chi ph xy dng v qun l vn hnh
Cng trnh Tui th
cng trnh
Nng lc cung cp w
i
(10
6
m
3
)
Chi ph xy dng v qun l
cng trnh c
i
+a
i
(10
9
ng)
Chi ph vn hnh b
i
(ng/10
6
m
3
)
1 100 91,250 16,000 28.000
2 100 73,000 15,000 25.000
3 100 54,750 6,000 20.000
4 100 45,625 7,500 12.000
5 100 40,150 8,000 15.000
6 100 36,500 10,000 12.000
7 100 32,850 10,000 10.000
8 100 18,250 15,000 24.000
Bng 5-24: Chi ph xy dng v qun l vn hnh
Lng nc cp c cho tng giai on vi phng n xy dng cng trnh ph trch (10
6
m
3
)
Cng trnh
1 2 3 4
1 0 70,265 91,225 68,225
2 0 0 0 73,000
3 54,375 54,750 54,750 54,750
4 45,625 45,625 45,625 45,625
5 0 0 40,150 40,150
6 0 0 0 0
7 0 0 0 0
8 0 0 18,250 18,250
Tng s 100,000 180,000 250,000 300,000
Yu cu xy dng chin lc pht trin h thng cng trnh sao cho tng chi ph
xy l nh nht. H s chit khu r = 6,125%.
Theo thut ton quy hoch ng ti u hm mc tiu dng (5-220) tnh c kt
qu chin lc u t xy dng h thng cng trnh ghi trong bng (5-24). Theo kt
qu bng (5-24) cng trnh th 6 v th 7 khng a vo d n quy hoch (khng
174 Quy hoch v qun l ngun nc
cn xy dng). Chin lc ti u s l: Giai on 5 nm u xy dng cng trnh 3 v
4; giai on 2 xy dng cng trnh s 1; giai on 3 xy dng cng trnh s 5 v s 8;
giai on 5 nm cui xy dng cng trnh s 2 cn li.
5.8. p dng m hnh m phng trong quy hoch ngun n- c
M hnh m phng l mt cng c quan trng khi lp cc quy hoch hoc qun
l ngun nc. Nh trnh by trn, phng php m phng khng tm li gii
bng m hnh ti u m s dng m hnh m phng tm li gii ti u. Khc vi
phng php ti u ho, phng php m phng s dng m hnh m phng tm
gi tr ln nht (bi ton tm cc i) hoc nh nht (bi ton tm cc tiu) trong s cc
phng n c th bng cch so snh trc tip cc gi tr tnh ton. Nghim ca bi ton
cha chc trng vi nghim ti u ton hc (nghim ca phng php ti u ho),
do n ch l a tr gn ti u v thng gi l nghim hp l.
Gi s ta gii bi ton ti u ho bng phng php m phng khi thit k h
thng cng trnh. Qu trnh phn tch tnh ton xc nh phng n thit k h thng
c thc hin theo cc bc v chu trnh sau:
Bc 1: Xc nh mc tiu khai thc h thng v lng ho cc mc tiu khai
thc.
Bc 2: Thit lp cc phng n c th v bin php cng trnh v cc phng
n khai thc h thng v cu trc h thng cc yu cu v nc (cc phng n s
dng nc, chng l, tiu ng v.v).
Bc 3: Xy dng m hnh m phng h thng theo cc phng n cng trnh v
phng n khai thc h thng.
Bc 4: Kim tra bng m hnh m phng kh nng p ng cc yu cu v
nc vi cc phng n cng trnh thit lp. Qu trnh phn tch c th dn n s
cn thit phi iu chnh b sung cc phng n cng trnh v phng n khai thc.
Bc 5: La chn cc phng n c th sau khi kim tra theo yu cu bc 4.
Bc 6: Tm phng n ti u bng phng php m phng.
Bc 7: Kim tra s chp nhn c ca phng n ti u v phn tch quyt
nh phng n quy hoch.
minh ha cho nguyn l trn ta xem xt v d v thit k h thng h cha
bc thang pht in.
Gi s c 3 h cha bc thang pht in vi cc mc nc dng bnh thng
n nh l Hbt
1
, Hbt
2
, Hbt
8.
Chng 5- K thut phn tch h thng... 175
Cn xc nh cc su cng tc ( su nc t mc nc dng bnh thng
n mc nc cht) l h
CT1
, h
CT2
, h
CT3
sao cho tng cng sut m bo ca h thng h
cha l ln nht:
F (h
CT1
, h
CT2
, h
CT3
) =
3
Pi
i 1
N max
=
(5-227)
Trong N
Pi
l cng sut m bo ca h th i.
h
CT3
h
CT2
h
CT1
Hbt
CT3
Hbt
CT2
Hbt
CT1
Hbt: Mc nc dng bnh thng
h
CT
: su cng tc
H
C
; Mc nc cht
H
C1
H
C2
H
C3
Hnh 5-16: S h thng h cha bc thang pht in
tm nghim ti u cho bi ton trn c th ng dng phng php ti u ho,
cng c th s dng phng php m phng c thc hin theo cc bc nh sau:
Bc 1: La chn cc phng n c th ca cc su cng tc h
CT1
, h
CT2
, h
CT8.
Gi s c m phng n
Bc 2: Tng ng vi mi phng n s dng m hnh tnh ton cng sut m
bo ca h thng xc nh cc gi tr ca hm F (h
CT1
, h
CT2
, h
CT3
).
Bc 3: Phn tch chn mt phng n trong cc phng n tnh ton c hm
mc tiu (5-227) t gi tr ln nht.
Hbt - mc nc dng bnh thng;
h
ct
- su cng tc;
H
c
- mc nc cht.
176 Quy hoch v qun l ngun nc
Cc bc xc nh nghim ti u theo phng php m phng ca bi ton ny
m t trn hnh (5-17).
V ch c th chn hu hn cc phng n tnh ton nn nghim tm c ch l
nghim gn ti u v c th khng trng vi nghim tm c bng phng php ti
u ho.
Hnh 5-17: S tng qut xc nh nghim ti u bng phng php m phng
Cc phng n su
cng tc:
PA
1
(h
CT1,1
, h
CT2,1
, h
CT3,1
)
PA
2
(h
CT1,2
, h
CT2,2
, h
CT3,2
)
PA
3
(h
CT1,3
, h
CT2,3
, h
CT3,3
)
..................................
..................................
PA
j
(h
CT1,j
, h
CT2,j
, h
CT3,j
)
..............................
...
.................................
PA
m
(h
CT1,m
, h
CT2,m
, h
CT3,m
)
Users model
of system
M hnh tnh ton
thu nng xc nh
cng sut m bo
ca h thng h
cha
(M hnh
m phng)
Tnh cc gi tr hm:
F =
3
Pi
i 1
N
=
F
1
(h
CT1,1
, h
CT2,1
, h
CT3,1
)
F
2
(h
CT1,2
, h
CT2,2
, h
CT3,2
)
F
3
(h
CT1,3
, h
CT2,3
, h
CT3,3
)
..................................
F
j
(h
CT1,j
, h
CT2,j
, h
CT3,j
)
.................................
F
m
( h
CT1,m
, h
CT2,m
, h
CT3,m
)
Chn phng n ti u l phng n m gi tr hm mc tiu
c gi tr ln nht
F (h
CT1
, h
CT2
, h
CT3
) =
3
Pi
i 1
N
=
t gi tr ln nht
Chng 6- H thng h tr ra quyt nh 177
Chng 6
h thng h tr ra quyt nh
6.1. Khi nim v h thng h tr ra quyt nh (DSS)
Trong qu trnh lp cc quy hoch ngun nc cho mt vng, mt lu vc sng
ngi ra quyt nh cn nhn dng h thng ngun nc, nh gi ng thi ca h
thng v c cc thng tin cn thit ra quyt nh ng. Thc cht quy hoch
ngun nc l tm kim phng n hp l nhm tha mn nhu cu v nc. c mt
quyt nh hp l, ngi ra quyt nh cn x l mt khi lng ln cc thng tin v
h thng, l mt cng vic kh khn v tiu tn nhiu thi gian i vi ngi ra
quyt nh. ra quyt nh, ngi ra quyt nh cn phn tch cc thng tin v h
thng trn c s cc s liu thu thp c, thit b x l thng tin, m hnh phn
tch ng thi h thng v cng c tr gip ra quyt nh. Theo Larry W. Mays:
Water Resource Handbook, McGraw-Hill, 1996, ISBN 0 07 04 1150 6, qu trnh phn
tch ra quyt nh c th m t theo s trn hnh (6-1).
Hnh 6-1: S qu trnh phn tch ra quyt nh
Larry W. Mays:Water Resource Handbook, McGraw-Hill, 1996, ISBN 0 07 04 1150 6
M hnh
Ngi ra
quyt nh
Phn tch
Thit b x l
thng tin
Cng c
ra quyt nh
S liu
178 Quy hoch v qun l ngun nc
Trc y, vic phn tch h thng ngi ra quyt nh thng ch da vo
nhng s liu hn ch v s cng, cng c ra quyt nh v thit b x l thng tin b
hn ch v khng c s lin kt gia cc ni dung c m t trn hnh 6-1, ta gi
l phng php truyn thng. Vi nhng h thng phc tp v tn ti nhiu yu t bt
nh nh h thng ngun nc th phng php truyn thng rt hn ch n cht
lng ca vic ra quyt nh. Trong nhng nm gn y, vi mc ch nng cao cht
lng ca qu trnh ra quyt nh ngi ta pht trin mt phng php mi c gi
l h thng tr gip ra quyt nh. S pht trin hng nghin cu trn y da trn c
s nhng tin b khoa hc trong lnh vc cng ngh thng tin, tin hc, cng c v
phng php tnh ton hin i.
H thng h tr ra quyt nh (Decision Support System - DSS) cung cp phng
tin cho cc nh ra quyt nh c th tc ng trc tip n c s d liu v m hnh
phn tch h thng.
Hnh 6-2: S m t chu trnh nh hng m hnh DSS
Lucks, D.P and J.R Costa (eds.) (1990): Decission Support Systems: Water Resourses
Planning. Proc. of ARD. Vidago (Porlugal), Springer-Verlag (ISBN-0.38753097.5).
Pht trin DSS
Cc chng trnh
Kim tra &
s dng DSS
Thay i v
iu chnh
S phn tch
Ngi phn tch
Quan im ca ngi s
dng v h thng v cc
vn h thng
Ngi s dng
Cc chng trnh ca M hnh v h
thng v cc vn ca h thng
M hnh ca ngi s
dng v h thng
Bt u
Thit lp DSS
Quan im ca ngi phn tch v
h thng v cc vn ca h thng
DSS
Chng 6- H thng h tr ra quyt nh 179
Lucks D.P a ra nh ngha nh sau:
H thng h tr ra quyt nh - DSS l mt h thng gm cc chng trnh c s
d liu, cc m hnh xp x ton hc ti u hoc m hnh m phng cng vi cc thut
ton tng ng c thit lp lin quan n mt vn c th, mt a im hoc mt
vng c th nhm tr gip cho vic tham kho, quy hoch, qun l, vn hnh, thit
k cng nh vic ra quyt nh x l cc tranh chp ca cc yu cu s dng ti
nguyn nc Lucks, D.P and J.R Costa (eds.) (1990): Decission Support Systems:
Water Resourses Planning. Proc. of ARD. Vidago (Porlugal), Springer-Verlag (ISBN
0.38753097.5).
H thng h tr trong mt ti liu khc c nh ngha nh sau:
H thng h tr ra quyt nh - DSS l mt h thng thng tin tng hp bao gm
cc phn cng (hardware), mng li thng tin, c s d liu, c s m hnh, cc phn
mm (software) v nhng ngi s dng DSS nhm thu thp tng hp thng tin phc
v cho vic ra quyt nh (cc nh ra quyt nh).
H thng h tr ra quyt nh DSS kt hp vic s dng cc m hnh v cc k
thut phn tch vi vic nh gi truyn thng. Vic thit lp DSS nhm mc ch d
dng s dng trong mt hon cnh c s tc ng qua li v c th thch nghi vi s
thay i ca mi trng cng nh s tip cn cc quyt nh ca ngi s dng. Ngoi
ra, nng cao hiu qu v mt kinh t, DSS cng c th tng cng hiu qu v mt
qun l bng vic s dng phn tch c iu kin.
Trn s hnh 6-3 ch r s khc bit ca phng php truyn thng v DSS.
Phng php truyn thng DSS (Decision Support System)
- Nhng vn c cu trc r rng
- S dng phng php tinh ton n gin
- Cu trc cng nhc
- Thng tin hn ch
- C th nng cao cht lng quyt nh
bng cch lm r rng s liu th
- Nhng vn khng c cu trc r rng
- S dng cc m hnh
- Cu trc c tng tc qua li
- C kh nng s dng thch nghi do thng tin
c cp nht thng xuyn
- C th nng cao cht lng quyt nh trn
c s s dng m hnh ton v cc phn
mm tr gip ra quyt nh
Hnh 6-3: S khc nhau gia phng php truyn thng v DSS
Thc cht qu trnh ra quyt nh l qu trnh phn tch h thng c tr gip
bi DSS. i vi cc bi ton quy hoch v qun l ngun nc th m hnh m phng
v m hnh ti u ho l rt cn thit. Nhng m hnh ton ang c s dng rng ri
hin nay trong quy hoch v qun l ngun nc u c xy dng theo dng cu
trc ca DSS.
Qu trnh phn tch h thng ra quyt nh vi s h tr ca DSS c th m t
trn hnh 6-1.
180 Quy hoch v qun l ngun nc
6.2. H thng h tr ra quyt nh trong quy hoch v qun l
ngun n- c
H thng h tr ra quyt nh c thit lp phc v cho cng tc qun l nhiu
ngnh k thut khc nhau. Mi mt lnh vc k thut hoc i tng cn qun l c yu
cu ring v vic thit lp DSS. H thng h tr ra quyt nh hin c ng dng rng
ri trong lnh vc quy hoch v qun l ngun nc c nhng mng chnh nh sau:
1. C s d liu ca h thng
2. Cc m hnh h thng (c coi l cng c phn tch h thng)
3. H thng thng tin v x l thng tin
4. Cc phn mm
Cc mng trn thng c lin kt vi nhau trong mt phn mm qun l iu
hnh hoc cc m hnh ton v h thng.
Hnh 6-4: Cu trc v mi lin kt gia cc khi ca DSS
Loucks, D.P. 1991. Computer Aided Decission Support in Water Resources Planning and
Management. In Loucks D.P. and J.R. Costa (eds), Decission Support Systems: Water
Resources Planning: Proceedings from the NATO Advanced Research Workshop on
Computer-Aided Support Systems for Water Resources, Researc and Management.
Ericeria, Portugal 24-28 September, 1990.
Xc lp thng tin
C s d liu
H thng thng tin a l GIS
Cng c nh gi
Chn tiu chun nh gi
Xy dng kch bn
Kim tra nh gi
Cng c x l thng tin
M phng h thng (m hnh
m phng)
M hnh ti u
Chng 6- H thng h tr ra quyt nh 181
Larry W. Mays a ra cu trc tng qut ca h thng DSS (xem hnh 6-4)
gm nhng khi chnh nh sau:
Cng c nh gi bao gm: chn tiu chun nh gi, xy dng kch bn v
kim tra nh gi.
Xc lp thng tin bao gm c s d liu v h thng thng tin a l GIS.
Cng c x l thng tin bao gm: M phng h thng, v m hnh ti u.
Rene F.Reitsma, Edith A.Zagona (eds.) trn c s tng hp nhng cng trnh
cng b v DSS a ra lc tng qut xy dng h thng h tr ra quyt nh
gm 8 bc nh sau:
(1) Xc nh s cn thit ca phn tch h thng: trn c s xc nh nhng vn
cn thit phi phn tch, s b thit k h thng h tr ra quyt nh v d kin
nhng ti liu c lin quan cho vic thit k DSS.
(2) Xc lp cng, mc tiu v thit lp DSS: bao gm vic lng ho mc
tiu, la chn m hnh i vi bi ton t ra, thit lp cu trc ca DSS v xc lp GIS.
(3) Chi tit ho cc chc nng ca DSS thit lp.
(4) Chi tit ho cc phn mm (Software) ca DSS: Trn c s chi tit ho cc
chc nng ca DSS xy dng cc chng trnh, thut ton m t cc chc nng v hot
ng ca DSS, xy dng c s d liu v xy dng phn mm ca DSS.
(5) Pht trin DSS: y l bc khi qut ho v hon thin thit k DSS trn c
s nhng mc tiu v ni dung cn phi phn tch.
(6) Khi ng v th nghim: l s th nghim bn thit k DSS phn tch
tnh kh dng ca bn thit k.
(7) Kim tra v b sung cho DSS thit lp: trn c s kim tra vi h thng
thc kim tra kh nng lm vic v cht lng ca DSS, t b sung vo bn thit
k ca DSS.
(8) ng gi v tch hp.
6.2.1. C s d liu
C s d liu c lu gi nh mt phn mm Ngn hng d liu. Mun ny
ng vai tr ca mt c s d liu c chc nng lu tr, cho php cp nht (sa cha,
thm, bt) d liu. Cc loi d liu c qun l bao gm:
+ Cc ti liu kh tng-thu vn: Lng ma, lng bc hi, m khng kh
tng i, nhit khng kh, s gi nng, tc gi, lu lng, mc nc...
+ Cc ti liu lin quan n s dng nc: Khu ti, khu tiu, c tnh t ai,
c cu cy trng...
182 Quy hoch v qun l ngun nc
+ Ti liu v h thng cng trnh: H cha, cng iu tit, cng ly nc, trm
bm, knh mng, cc loi cng trnh khc nh cu mng, xiphng...
+ Ti liu dn sinh-kinh t v yu cu dng nc ca cc ngnh;
+ Ti liu vn hnh ti/tiu phng l... ca h thng;
+ Cc bn GIS (H thng thng tin a l) th hin cc loi s liu trn.
+ Ngoi ra, mt s loi ti liu nh h s thit k, quy hoch h thng, cc vn
bn php quy lin quan n h thng, quy trnh vn hnh, cc hnh nh v phim video
cng c qun l trong mun di dng cc trang HTML (ngn ng nh du siu
vn bn c s dng trn Internet).
Cc thng tin do mun qun l c cp nht tin li thng qua cc khung nhp
liu. Cc s liu lu gi trong ngn hng d liu c thit k sao cho c th trao i
thng tin phc v cho tng phn mm ng dng khc: m hnh m phng, phn tch
d liu v.v...
Chc nng ca ngn hng d liu phc v cho mc ch tra cu thng tin. Ngoi
ra, ngi s dng c th tra cu ton b cc thng tin trong c s d liu mt cch tu
bin thng qua tra cu trn cc bn GIS. Thng tin tra cu c th c th hin qua
cc bng biu, cc dng th hoc th hin trn bn GIS, cc dng h s v t liu
khc nh hnh nh, phim v.v...
6.2.2. M hnh ton
M hnh ton l mng quan trng trong h thng tr gip ra quyt nh. M hnh
ton bao gm m hnh m phng v cc m hnh ti u ho.
M hnh m phng c s dng phn tch h thng ngun nc theo cc tc
ng khc vo h thng. M hnh m phng bao gm cc m hnh thnh phn c
lin kt vi nhau hoc c sp xp thnh cc mun ring cu trc trong mt phn
mm chung. M hnh m phng h thng bao gm nhng m hnh tnh nhu cu nc,
chuyn ti nc trong h thng sng (m hnh thu vn, m hnh thu lc), m hnh
cht lng nc, m hnh tnh ton hiu qu kinh t...
M hnh ti u ho c s dng tnh ton v xc nh phng n ti u ca
bi ton quy hoch hoc iu hnh h thng.
6.2.3. H thng trao i thng tin
H thng truyn tin thng c thit lp trong qun l h thng ngun nc. H
thng trao i thng tin thng c thit k hot ng theo nguyn tc t ng ha.
H thng o c quan trc v trao i thng tin c thit k rt a dng ph
thuc vo cng c truyn tin (mng Intenet, k tht Raa, nh v tinh...). C th minh
ho cu trc ca h thng o c v trao i thng tin n gin di y (hnh 6-5,
6-6, 6-7).
Chng 6- H thng h tr ra quyt nh 183
H thng trao i thng tin c nhim v t ng truyn thng tin o c quan
trc, truyn cc lnh iu khin h thng. Cc thng tin ca h thng c lin kt vi
mng c s d liu v mng m hnh ton.
a. Thit b trao i thng tin c th l hu tuyn hay v tuyn
H thng truyn tin dng v tuyn c m t trn hnh 6-5 v 6-6. Tnh nng
hot ng ca h thng nh sau:
- Tt c cc thit b phn cng u phi c chng trnh iu khin (Driver)
truyn/nhn thng tin di dng m v s: bao gm cc thng tin o c, cc d liu
h thng v cc lnh iu khin.
- Truyn thng tin o ti trm o theo thi gian quy nh di dng s ca cc
c trng mc nc, ma, m khng kh v.v...
- Cc thit b phi c chc nng truyn tin theo dng truyn s cc d liu,
truyn lnh iu khin, truyn tp thng tin ca cc d liu lu d t trm o v
trung tm v ngc li.
- Ch truyn thng tin v lu gi thng tin trong thit b o nn c quy nh
theo ch o cc c trng kh tng thy vn v cc c trng khc ca h thng.
- Mt tp tin truyn t trm o v trung tm v ngc li phi bao gm m c
trng c truyn, m ca c trng thi gian tng ng, gi tr ca c trng v a
ch trao i thng tin.
b. S lin kt gia mng phn cng v phn mm
B. SO
S 3-3: S lin kt ti trm o
My thu pht
My tnh
Driver my thu
pht
Thit b
o
Driver
thit b o
Phn mm
Thit b lu d
thng tin
Hnh 6-5: S lin kt ti trm o
184 Quy hoch v qun l ngun nc
Ti trm o: My tnh ti trm o s c ci t phn mm c s d liu, c
chc nng lu tr s liu o c ti trm o v cp nht cc thng tin khc ca h
thng ti vng qun l ca trm o.
Seial port
B. SO
3-4
My thu pht
My tnh
Driver my thu
pht
Bng
in t
Driver
bng in
t o
Phn mm
Thit b lu d
thng tin
Hnh 6-6: S lin kt ti trung tm
S lin kt ti trm o c trnh by trn hnh 6-5. S c cc thnh phn
lin kt sau:
Mt Driver thit b o c chc nng thu tin t thit b o v:
- Chuyn thng thng tin qua Driver ca my pht pht tin v trung tm
- Chuyn thng tin trc tip vo Phn mm my tnh.
Mt Driver my pht c chc nng:
- Chuyn thng cc thng tin thu nhn t trung tm vo phn mm iu hnh
(Khi my tnh ang lm vic) hoc chuyn qua thit b lu d thng tin chuyn vo
my tnh khi my tnh bt u lm vic.
- Chuyn thng tin t trm o v qua phn mm my tnh v trung tm.
- Chuyn trc tip cc thng tin o c ca thit b o v trung tm.
Mt Thit b lu d thng tin c chc nng lu d thng tin truyn v t trung
tm khi my tnh trm o khng lm vic v t ng chuyn thng tin thu c vo
phn mm iu hnh khi my tnh bt u lm vic.
Chng 6- H thng h tr ra quyt nh 185
B ni trung tm (HUB)
Trm 1 Trm 2 Trm 3
RAS
Mng trm o
Mng ni vi trung tm
Hnh 6-7: H thng truyn tin hu tuyn
.....
Cc trm lm vic t xa
Bng hin th
thng tin
(mn hnh
My ch
My in trn mng
My trm ti Trung tm
Mng cc b (LAN)
tai Trung tm
iu khin
186 Quy hoch v qun l ngun nc
Ti trung tm: My tnh ti trung tm s c ci t phn mm H iu hnh cng
Ngn hng d liu, c chc nng thc hin cc kt qu tnh ton cc phng n iu
hnh, lu tr s liu o c v cc d liu khc truyn v t cc trm o, cp nht cc
thng tin khc ca h thng v pht cc mnh lnh t trung tm ti cc trm o. S
lin kt ti trung tm c trnh by trn hnh 6-6. S c cc thnh phn lin kt sau:
Mt Driver ca my thu pht c chc nng:
- Chuyn thng cc thng tin thu nhn t cc trm o vo phn mm iu hnh
ca my trung tm (Khi my tnh ang lm vic) hoc chuyn qua thit b lu d
thng tin chuyn vo my tnh trung tm khi my tnh bt u lm vic.
- Chuyn thng tin t trm o qua Driver bng in t n Bng in t.
- Chuyn thng tin iu khin n cc trm o.
Mt Driver ca bng in t c chc nng chuyn thng tin t cc trm o
hoc t phn mm iu hnh ti trung tm n bng in t. H thng truyn tin v
tuyn c cu trc gm mt mng rng v mt mng ni b (xem hnh 6-7).
6.2.4. Phn mm h tr ra quyt nh
Phn mm h tr ra quyt nh c thit k theo nguyn tc lin kt tt c cc
mng ca h thng h tr ra quyt nh. Trong thc t, phn mm tr gip ra quyt
nh trong quy hoch v qun l ngun nc thng c nhng mng chnh nh sau:
- M hnh m phng h thng
- C s d liu c chc nng lu tr s liu phc v tra cu v c lin kt vi
m hnh m phng phc v tnh ton. C s d liu c lin kt vi h thng
thng tin a l (GIS).
Hin nay, nhng m hnh ton h thng nh m hnh ISIS, MIKE11, HEC-
RESIM v.v... u c xy dng theo nguyn tc H thng h tr ra quyt nh, bi
vy rt tin dng cho ngi s dng trong qu trnh ra quyt nh.
Chng 6- H thng h tr ra quyt nh 187
ti liu tham kho
[1] Branislav Djordjevic: Cybernetics in Water Resources Management, Water
Resources Publications, Highlands Ranch, Colorado,1993, ISBN 0 918334 82 9.
[2] Biswas, A.K, Jellali, M., and Stout G.E., (eds.) (1993): Water for Sustainable
Development in the TWenty-fist Century, oxford University Press (ISBN 0 19 563303 4).
[3] Goodman,A.S. Principles of Water Resources Planing. Prentise-Hall, Inc, 1984,
ISBN 0 137 10616 5.
[4] Daniel P. Louks, Jery R. Stedinger, Dougias A. Haith: Water Resource Systemt
Planning and Analysis, International Institute for Hydraulic and Environmental
Engineering, Delft, the Netherlands,1981, ISBN 0 139 45923 5.
[5] Larry W. Mays:Water Resource Handbook, McGraw-Hill, 1996, ISBN 0 07 04 1150 6.
[6] Mays L.W., Tung Y.K., Hydrosystems engineering and management, McGraw-
Hill, Inc, 1992,ISBN 0 070 41146 7.
[7] Loucks, D.P. 1991. Computer Aided Decission Support in Water Resources
Planning and Management. In Loucks D.P. and J.R. Costa (eds), Decission Support
Systems: Water Resources Planning: Proceedings from the NATO Advanced
Research Workshop on Computer-Aided Support Systems for Water Resources,
Researc and Management. Ericeria, Portugal 24-28 September, 1990.
[8] Grigg N.S., Water Resources Management: Principles, Regulations, and Cases,
McGraw-Hill,1996. ISBN 0 070 41146 7.
[9] James, L.D and Lee, R.R: Economics of Water Resource Planning, McGraw-
Hill,1996. Library of Congress No 79 115146.
[10] Loucks, D.P, Stedinger, J.R: Water Resources Systems Planning and Analysis,
Prentice-Hiall,1981. (ISBN: 0 139 45923 5).
[11] World Bank (1993): Water Resource Planning, A World Bank Policy Paper.
The World Ba. Washington, D.C.
[12] Bo co nng nghip. D n qui hoch tng th ng bng sng Hng (VIE
89/034), H Ni, 2-1993.
[13] Bo co D n no vt sng Ninh c, B Nng nghip v Pht trin nng thn,
H Ni, 4- 2001.
[14] Bo co v kinh t vng ng bng sng Hng. D n qui hoch tng th ng
bng sng Hng (VIE 89/034), H Ni, 2-1994.
[15] Chow V.T., David R. Maidment v Larry W. Mays, Thu vn ng dng,
Hu Thnh v Vn Ton dch, Nh xut bn Gio dc, 1994.
[16] N. N. Moi xeep: Cc vn ton hc trong phn tch h thng, Nayka -
Mascova, 1981.
[17] E.P .Galianhin: Ti u ha trong phn phi nc cho h thng ti. Leningrat - 1981.
[18] B. G. Priazinskaia: M hnh ton trong lnh vc ngun nc, Nayka - Mascova, 1985.
[19] Vit Nam - nh gi tng quan ngnh thy li, Bo co chnh do WB, ADB,
FAO, UNDP, NGO v IWRP lp, 1996.
188 Quy hoch v qun l ngun nc
Nh xut bn Nng Nghip
167/6 - Phng Mai - ng a - H Ni
T: 8524506 - 8523887 Fax: (04) 5760748
Email: NXB.Nongnghiep.BT3@gmail.com
Chi nhnh NXB Nng Nghip
58 Nguyn Bnh Khim - Q.1, TP. H Ch Minh
T: 8297157 - 8299521 Fax: (08) 9101036
Chu trch nhim xut bn:
NGUYN CAO DOANH
Ph trch bn tho:
PHAM KH - HOANG NAM BNH
Trnh by ba:
NGOC NAM
M s:
-
- -
-
63 630
642
06
223
NN 2006
In 520 bn kh 19 x 27 cm ti Xng in NXB Nng nghip. Giy chp nhn ng k
k hoch xut bn s 08-2006/CXB/642-223/NN do Cc Xut bn cp ngy 15/12/2005.
In xong v np lu chiu qu I/2006.