MANUAL PR MENAXHIMIN E PROBLEMEVE MJEDISORE N NIVEL VENDOR

SHKURTIME
2000/60/EC 91/271/EEC ACER ARM BE EM IHM IM ISHP ISO 14020 ISO 14040 KMZM KQM KRM KRRT LAMMNG LAMR LMAN LMM LMMDND LOFQV LPM LPSHP LSPK LTMUN LVNM MB METE MMPAU MPPTT NBO NKO OJF OSBE OZHM Direktiva Kuadr e BE-s pr Ujrat Direktiva e BE-s pr Trajtimin e Ujrave t Ndotura Urbane Qendra Shqiptare pr Krkime Ekonomike Agjencia Rajonale e Mjedisit Bashkimi Evropian Edukimi Mjedisor Instituti i Hidrometeorologjis Instituti i Mjedisit Instituti i Shndetit Publik Standarti Eco - labeling Standarti pr Vlersimin e Ciklit t Jets Komiteti i Menaxhimit t Zonave t Mbrojtura Komisioni Qytetar i Mjedisit Kshilli Rajonal t Mjedisit Komisioni i Regullimit t Territorit Ligji pr Administrimin Mjedisor t Mbeturinave t Ngurta Ligji pr Administrimin e Mbetjeve t Rrezikshme Ligji pr Mbrojten e Ajrit nga Ndotja Ligji pr Mbrojtjen e Mjedisit Ligji pr Mbrojtjen e Mjedisit Detar nga Ndotja dhe Dmtimet Ligji pr Organizimin dhe Funksionimin e Qeverisjes Vendore Ligji pr Largimin Publik t Mbeturinave Ligji pr Pyjet dhe Shrbimin Pyjor Ligji pr Substancat dhe Preparatet Kimike Ligji pr Trajtimin Mjedisor t Ujrave t Ndotura Ligji pr Vlersimin e Ndikimit n Mjedis Ministria e Brendshme Ministria e Ekonomis, Tregtis dhe Energjitiks Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit t Ujrave Ministria e Punve Publike, Transportit dhe Telekomunikacionit Krkes biologjike pr oksigjen Krkes e lart kimike pr oksigjen Organizat Jo-Fitimprurse Organizata pr Sigurimin dhe Bashkpunimin Evropian Objektivat e Zhvillimit t Mijvjearit

PKAMNGU PLVM RKEAV RSH SHGJSH SKIJUSKTQ SKZHES SMQV VKM ZVM UNEP -

Plani Kombtar i Administrimit t Mbetjeve t Ngurta Urbane Plan Lokal i Veprimit pr Mjedisin Ratifikimi i Karts Evropiane t Autonomis Vendore Republika e Shqipris Shrbimi Gjeologjik Shqiptar Strategjia Kombtare t Industris Jo-Ushqimore Strategjia Kombtare pr Transportin e Qndrueshm Strategjia Kombtare pr Zhvillimin Ekonomik dhe Social Strukturat Mjedisore t Qeverisjes Vendore Vendim i Kshillit t Ministrave Zona Veanrisht t Mbrojtura Programi Mjedisor i Kombeve t Bashkuara

FALNDERIME

Manuali Menaxhimi i Problemeve Mjedisore n Nivel Vendor u prgatit nga Qendra Shqiptare pr Krkime Ekonomike (QShKE), si pjes e veprimtaris s ktij institucioni pr vitin 2006, n zbatim t projektit me t njjtin emr, t financuar nga Departamenti i Mirqeverisjes s shtjeve Ekonomike dhe Mjedisore i Prezencs s OSBE-s n Shqipri. Materialet q prbjn manualin u hartuan, u rishikuan dhe u redaktuan nga specialist me prvoj t gjat n kt fush. Ekipi shkencor prbhej nga M.Sc. Mirela Kamberi Koordinatore Projekti n kuadr t Programit t Ndryshimeve Klimatike, UNDP (Tiran), Enis Tela, Jurist, Inspektor n Inspektoratin e Mjedisit t Ministris s Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit t Ujrave, dhe MBA Agron Hetoja, Expert i Pavarur dhe bashkepunetor i QShKE si konsulent i ekipit shkencor pr dizenjimin e prmbajtjes s manualit dhe mbikqyrjen dhe redaktimin e prgatitjes s tij. Ne hartimin e manualit jan marr n konsiderat dhe sugjerimet dhe kontributi i ekspertve t tjere me t cilt sht bashkpunuar pr realizimin e tij dhe prfitoj nga rasti ti falnderoj, veanrisht Znj. Ledia Muo, koordinatore e projektit dhe eksperte ne fushen e Ekonomis dhe Mjedisit pran Prezencs se OSBE, pr sugjerimet mjaft t vlefshme gjat procesit t strukturimit dhe prgatitjes t manualit. Qendra Shqiptare pr Krkime Ekonomike siguroi mbshtetjen teknike pr grumbullimin e materialeve baz dokumentare, raporteve krkimore dhe punimeve t ndryshme rreth 4

prvojs s vendeve t tjera dhe mbikqyri zbatimin e projektit n prputhje me qllimin e tij. Vlersimet dhe pikpamjet e shprehura n kt raport jan t QShKE-s dhe nuk reflektojn domosdoshmrish pikpamjet e Prezencs s OSBE-s n Shqipri. Raporti sht i pranishm n faqen Web t OSBE-s:

(www.osce.org/publications/enviromentaltoolkit). Dr. Zef PREI, Drejtor Ekzekutiv i QShKE

Tiran, shtator 2006

PARATHNIE

Manuali i menaxhimit te shtjeve mjedisore pr specialistt/inspektort e mjedisit n Organet e Qeverisjes Vendore sht prgatitur nga Qendra Shqiptare pr Krkime Ekonomike, me mbshtetjen financiare t dhn nga Prezenca e OSBE-s n Shqipri. Projekti sht vazhdimsi e prpjekjeve te prbashkta te Prezencs s OSBE n bashkpunim me REC, zyra n Shqipri, pr t ngritur kapacitetet e punonjsve te pushtetit vendor pr trajtimin e problemeve mjedisore n nivel lokal, nprmjet projektit: Njohja e Legjislacionit Mjedisor - parakusht pr zbatimin e tij, i realizuar gjate vitit 2004-2005. Zhvillimi urban, konsumi jo i qndrueshm, mungesa e stimujve ekonomik pr ruajtjen, zhvillimin dhe prdorimin e burimeve natyrore, ndotja historike e trashguar, lvizja e pakontrolluar e popullsis, praktikat jo t efektshme t menaxhimit n fushn e shkarkimeve n mjedis dhe mungesa e nj sistemi t fort pr kontrollin e tyre, jan disa nga faktort kryesor q kan rnduar gjendjen e mjedisit duke prkeqsuar treguesit mjedisor n vend. Si kundrprgjigje dhe reagim pr mbrojtjen e elementve prbrs t mjedisit, duke kuptuar edhe pasojat e rnda n mjedis nga zhvillimi ekonomik i centralizuar i para viteve 90 t shekullit t kaluar, gjat periudhs s tranzicionit n Shqipri, vmendja politike ndaj mjedisit dhe mbrojtjes s tij ka qen e konsiderueshme. N kto vite u tregua kujdes m shum n krijimin dhe forcimin e strukturave pr mbrojtjen e mjedisit n nivel qendror dhe vendor, n krijimin e nj kuadri ligjor t ri, t prshtatshm n hartimin e politikave t 6

qndrueshme, aderimin n nj varg marrveshjesh dhe n bashkpunimin n programe ndrkombtare pr mbrojtjen e mjedisit. Gjat viteve t fundit jan zbatuar nj sr projektesh me financim t huaj dhe nga buxheti i shtetit pr studime t ndryshme fizibiliteti, pr hartimin dhe zbatimin e planeve t menaxhimit, hartimin e dokumenteve strategjike pr menaxhimin e burimeve natyrore, t zons bregdetare e t tjera. Megjithat, mbshtetja financiare nga buxheti i shtetit pr sektorin e mjedisit sht akoma e kufizuar. Shkalla e ndrgjegjsimit mjedisor t publikut dhe t komunitetit t biznesit nuk sht ende n nivelin e duhur. Roli i organizatave jofitimprurse mjedisore, edhe pse sht rritur n mnyr t ndjeshme nga viti n vit, nuk ka ndikimin e duhur n jetn publike dhe politike t vendit. Ngritja e strukturave vendore pr mbrojtjen e mjedisit prbn nj arritje t rndsishme, veanrisht po t merret parasysh q trashgimia institucionale dhe ligjore n kt fush ishte shum e pakt. Domosdoshmria e trajnimit t ktyre strukturave shtrohet sot n plan t par dhe ktij synimi i shrben edhe manuali i prgatitur. Qllimi kryesor i ktij manuali sht: kuptimi m i mir, nga ana e organeve t qeverisjes vendore, i mjedisit si nj bank n t ciln jan t depozituara sasi t kufizuara asetesh apo kapitali t burimeve natyrore t rinovueshme (ujra, bota bimore dhe ajo shtazore) dhe t parinovueshme (naft, gaz, burime minerale e t tjera). Prmes operacioneve t banks, kapitali gjeneron interes. Nj shoqri mjedisore e qndrueshme duhet t mbroj kapitalin natyror t rinovueshm, t ul interesin dhe ta prdor me zgjuarsi kapitalin e parinovueshm t burimeve natyrore. sht tashm nj koncept i pranuar q mjedisi kontribuon n prmirsimin e mirqenies s shoqris dhe rritjen ekonomike prmes tre funksioneve baze t tij: Sigurimit t lndve t para pr proceset e aktiviteteve ekonomike;

 Funksionimit t tij si vend-depozitimi pr mbetjet e do lloji, t prodhuara nga aktiviteti ekonomik dhe njerzor; dhe Siguron prdorim t drejtprdrejt t tij pr shoqrin njerzore. Lidhja e ngusht midis mjedisit, si burim baz dhe mirqenie, sht veanrisht e vrtet pr vendet n zhvillim, t cilat, n kontrast me vendet e zhvilluara, varen kryesisht n burimet mjedisore t rinovueshme dhe n kapacitetin e vet-rigjenerimit t mjedisit. Q ktu lind nevoja e zhvillimit t qndrueshm dhe e zgjidhjes s problemeve mjedisore. Problemet mjedisore jan kryesisht t lidhura me ndikimin e aktivitetit njerzor mbi burimet mjedisore. Kto marrin n prgjithsi formn e ndotjes, shterimit apo degradimit t ujrave, ajrit dhe toks. Erozioni i toks, kripzimi dhe ndotja e ujrave, shk rettirzimi, shpyllzimi dhe degradimi i bregdetit llogariten si dmet dhe problemet m t mdha mjedisore n vende si Shqipria. Mirpo, meqense problemet mjedisore jan specifike dhe t veanta, n varsi t vendndodhjes gjeografike, mnyra m e mir pr zgjidhjen e tyre sht ndrtimi dhe zbatimi i strategjive/planeve t veprimit n mnyr t decentralizuar. M posht jepen arsyet pse decentralizimi i vendim-marrjes (delegimi i funksioneve nga qeverisja qendrore n at vendore) sht m efektiv pr adresimin e problemeve mjedisore:

Organet e qeverisjes vendore dhe institucionet lokale kan nj njohje m t mir t problemeve mjedisore dhe socio-ekonomike t zons s tyre dhe, pr pasoj, jan edhe t interesuarit e drejtprdrejt pr t mbrojtur mjedisin e tyre, nse iu jan dhn t drejta t qarta (dhe detyra) lidhur me burimet natyrore; Prgjegjsia m e lart n vendim-marrje shoqrohet me motivim me t lart pr nj prdorim m efikas t burimeve natyrore; Ka m shum mundsi pr t prfshir n vendim-marrje grupe shoqrore m pak t favorizuara; 8

 Lehtson pjesmarrjen lokale, pr shkak t homogjenitetit m t lart t nevojave t prbashkta pr nj numr m t kufizuar njerzish; Rrit transparencn gjat procesit t vendim-marrjes; Lejon ndrtimin e kapaciteteve lokale, pr sigurimin e shrbimeve n pajtueshmri me krkesat lokale. Termat e referencs s projektit kan krkuar pjesmarrje t gjer pr hartimin e manualit, duke mbuluar n detaje t gjitha aspektet ligjore dhe teknike lidhur me menaxhimin praktik t problemeve mjedisore n shkall vendore, n kushtet e Shqipris dhe duke shfrytzuar praktikn m t mir ndrkombtare n kt fush. Prderisa legjislacioni mjedisor po zhvillohet shum shpejt, Manuali sht projektuar q t jet nj dokument n zhvillim, i cili do t marr parasysh ndryshimet e pritshme, pr harmonizimin e shpejt t tij me direktivat evropiane n fushn e mbrojtjes s mjedisit. Manuali prbhet nga 6 kapituj, t cilt duke filluar nga i pari trajtojn: Kapitulli i par: prmbledh shtjet m t spikatura t ligjeve, vendimeve dhe rregulloreve t mjedisit. Kapitulli i dyt: trajton reformn e decentralizimit dhe kuadrin ligjor prkats. Kapitulli i tret: analizon institucionet vendore pr mbrojtjen e mjedisit dhe paraqet nevojn e edukimit mjedisor t organeve t qeverisjes vendore. Kapitulli i katrt: jep nj rast studimor t decentralizimit mjedisor n Japoni dhe dy raste t zbatimit t Axhends Lokale 21 n Mbretrin e Bashkuar dhe Izrael. Kapitulli i pest : trajton shtje t menaxhimit t problemeve mjedisore n nivel vendor duke prfshir platformat e prmirsimit t cilsis s ajrit, ujrave, shtje t menaxhimit t 9

mbetjeve dhe t ruajtjes s biodiversitetit n nivel qendror dhe vendor. N varsi t problematikave mjedisore jan trajtuar raste studimore pr zgjidhjen e situatave konkrete. Kapitulli i gjasht : jep detaje lidhur me hartimin e planeve vendore t veprimit pr mbrojtjen e mjedisit. Ndrsa kapitujt kryesor prbjn nj dokument referimi, disa nga shtojcat sigurojn informacion t dobishm pr aktivitetet e prditshme t strukturave prkatse pr mjedisin n organet e qeverisjes vendore. Kto prfshijn: Ekstrakte nga ligjet e mjedisit me informacione specifike pr inspektort e mjedisit; Prgatitja e dosjes mjedisore nga personat fizik dhe juridik dhe Strukturat Mjedisore t Organeve t Qeverisjes Vendore pr projektet e infrastrukturs vendore q do t zbatohen; mjedisor; mjedisor; Lista e veprimtarive vendore q pajisen me autorizim Lista e veprimtarive vendore q pajisen me plqimin

Urdhr i Prbashkt pr Miratimin e Rregullores s Brendshme Tip t Policis Bashkiake e t Komuns; mjedisit; Nj list referuese materialesh t botuara n fushn e Prcaktime t termave kryesore mjedisore.

10

DECENTRALIZIMI DHE MENAXHIMI MJEDISOR

2.1. QLLIMI DHE OBJEKTIVAT E KUADRIT LIGJOR M JEDISOR

Shqipria ka legjislacionin e saj t ri mjedisor, t krijuar kryesisht gjat dekads s fundit. Ai bazohet ne Kushtetutn e Republiks s Shqipris dhe prfshin lloje t ndryshme t akteve normative, si ligje t prgjithshme e t veanta pr mjedisin e pr prbrs t tij, vendime t Kshillit t Ministrave, urdhra e udhzime t ministrive, rregullore specifike, norma e standarde etj. Ky legjislacion sht prgjithsisht i prqasur me standardet e BE-s, sepse mbshtetet n t njjtat parime q sht mbshtetur legjislacioni mjedisor evropian, sht hartuar me asistencn e ekspertve t huaj, si dhe pasqyron prgjithsisht krkesat e konventave, n t cilat Shqipria sht pal. Megjithat, legjislacioni mjedisor vazhdon t jet n nj proces intensiv plotsimesh e prmirsimesh, pr tiu prgjigjur me efektivitet nevojave pr politika bashkkohore t mbrojtjes mjedisore, zhvillimit t qndrueshm dhe procesit t drejt integrimit t Shqipris n Bashkimin Evropian.

2.2. PRMBLEDHJE S PECIFIKE E L EGJISLACIONIT PR M BROJTJEN E M JEDISIT

11

Kuadri Ligjor pr Mjedisin sht i bazuar n Kushtetutn e Republiks s Shqipris dhe prbhet nga ligjet dhe aktet normative, si vendimet e Kshillit t Ministrave, aktet ministeriale, rregulloret, udhzimet dhe standardet. Kushtetuta, e miratuar nga Parlamenti n 1998, krkon nga institucionet prgjegjse ruajtjen e nj mjedisi t shndetshm, ekologjikisht t prshtatshm pr brezat e tanishm dhe t ardhshm. N dhjetvjearin e fundit dhe n veanti gjat viteve 2001 e n vijim jan hartuar dhe miratuar nj numr i konsiderueshm ligjesh dhe aktesh t tjera nnligjore pr mjedisin, t cilat kan kontribuar n plotsimin e kuadrit ligjor dhe n mbshtetjen m t plot ligjore t masave parandaluese dhe rehabilituese pr mbrojtjen e mjedisit nga ndotja dhe dmtimet. Kuadri ligjor i miratuar sht n masn m t madhe t tij i harmonizuar edhe me legjislacionin prkats t Bashkimit Evropian. N kontekstin e ktij manuali jan cituar disa nga aktet ligjore m kryesore pr mbrojtjen e mjedisit, me fokus qeverisjen vendore. 2.2.1. M BROJTJA E M JEDISIT - LMM (LIGJI NR. 8934, DAT 05.09.2002)
Ligji ka pr qllim t rregulloj marrdhniet ndrmjet njeriut dhe mjedisit, mbrojtjen e prbrsve t mjedisit dhe proceseve mjedisore, sigurimin e kushteve materiale pr zhvillimin e qndrueshem, duke plotsuar kuadrin e nevojshm pr zbatimin e krkesave kushtetuese pr nj mjedis ekologjikisht t pastr.

LMM sht nj ligj kuadr, ku ndr objektivat e tij do t veonim: Prmirsimin e kushteve mjedisore, q lidhen me cilsin e jets dhe mbrojtjen e shndetit publik. Prdorimin racional t resurseve natyrore dhe paksimin e shkarkimeve ndotse n mjedis, parandalimin e dmtimeve ndaj tij dhe rehabilitimin e dmeve n mjedis. 12

 Koordinimin e aktiviteteve ekonomike dhe sociale t vendit me krkesat pr mbrojtjen e mjedisit dhe zhvillimin e qndrueshm. Krijimin dhe forcimin e sistemit institucional pr mbrojtjen e mjedisit n nivel qendror dhe vendor.
2.2.2. Vlersimi i Ndikimit n Mjedis-LVNM (Ligji nr. 8990, dat. 23.01.2003)

LVNM sht nj nga aktet ligjore m t rndsishme pr parandalimin e ndotjes apo dmtimit t mjedisit nga aktivitetet humane. Ai synon t siguroj: Vlersimin e prgjithshm, t integruar dhe n koh, t ndikimeve mjedisore, t projekteve ose veprimtarive q krkojn t zbatohen, duke parandaluar dhe zbutur ndikimet negative n mjedis; Nj proces vlersimi t hapur dhe t administruar me paanshmri, nprmjet pjesmarrjes s organeve qendrore e vendore, publikut, organizatave jofitimprurse pr mjedisin, propozuesit t projektit dhe personave fizik dhe juridik, t specializuar n kt fush. Ky ligj prcakton rregullat, procedurat, afatet, t drejtat dhe

detyrat:

Pr t identifikuar, saktsuar dhe vlersuar ndikimet e drejtprdrejta dhe t trthorta t projektit ose veprimtaris n mjedisin ku do t zbatohen; Pr t krahasuar prparsit dhe mangsit e nj projekti, t propozuar n variante t tjera, t mundshme, q prmbajn ndryshime; Pr vendin ku do t zbatohet projekti; Pr prmasat dhe kapacitetet e tij; Pr teknologjin; 13

 Pr krahasimet me gjendjen e mjedisit, nse nuk do t zbatohej projekti; Pr prcaktimin e masave pr t parandaluar dhe zbutur dmtimet n mjedis; Pr t siguruar shqyrtim cilsor teknik, profesional, juridik dhe administrativ t krkess dhe t marrjes s vendimit nga organet prkatse. 2.2.3. ADMINISTRIMI M JEDISOR I M BETURINAVE
T N GURTA -LAMMN

(LIGJI NR. 9010, DAT 12.02.2003)

Ky ligj synon mbrojtjen e mjedisit dhe t shndetit nga ndotja dhe dmtimi prej mbetjeve t ngurta, nprmjet administrimit mjedisor te tyre n do faz, prfshir krijimin, grumbullimin, ndarjen, ruajtjen, transportin, riciklimin, prpunimin dhe asgjsimin, t cilat ojn n paksimin e mbetjeve dhe zvoglimin e ndikimeve t tyre t rrezikshme e t dmshme.

Objekt i ktij ligji jan: Mbetjet urbane; Mbetjet industriale; Mbetjet spitalore; Mbetjet e ndrtimit; Mbetjet n sistemin e kanalizimeve t ujrave t zeza, kanaleve kulluese e rezervuarve; Mbetjet bujqsore dhe blegtorale; Mbetjet e vllimshme. Ky ligj nuk zbatohet pr mbetjet e rrezikshme, radioaktive, brthamore dhe eksplozive, administrimi i t cilave rregullohet me ligje t veanta.

14

2.2.4. LARGIMI PUBLIK I MBETURINAVE - LPM (L IGJI NR. 8094, DAT 21.03.2000) Ky ligj synon mbrojtjen e mjedisit urban nga ndotja me mbeturina, si dhe largimin publik t tyre n brendsi t territoreve bashkiake e t komunave, sipas vijave kufizuese q jan n juridiksionin e do bashkie e komune. Ligji synon gjithashtu disiplinimin e shrbimeve publike pr pastrimin e mbeturinave t qyteteve (dorzimin, mbledhjen, fshirjen dhe grumbullimin) brenda perimetrit t territoreve t msiprme. Shrbimi i pastrimit t mbeturinave respekton kto parime t prgjithshme: Mnjanimin e do dmi a rreziku pr shndetin, mirqenien dhe sigurin e jets s personit; Garantimin e krkesave higjeno-shndetsore dhe do rrezik ndaj ndotjes s ajrit, ujit, toks e nntoks; Ruajtjen dhe mbrojtjen e fauns e t flors dhe minimizimin e degradimit t mjedisit e t pejsazhit. Mbledhja e mbeturinave dhe largimi i tyre pr n vendgrumbullim bhet nga personat fizik e juridik, q jan t specializuar e licencuar n shrbimet e pastrimit t mbeturinave. Metodat dhe teknologjit q prdoren ose do t prdoren pr largimin publik t mbeturinave, caktohen nga bashkit dhe komunat, n bashkpunim me organet kompetente, sipas rregullores pr shrbimin e pastrimit publik. 2.2.5. TRAJTIMI M JEDISOR I UJRAVE T NDOTURA - LTMUN (LIGJI NR. 9115, DAT 24.07.2003)
Ligji ka pr qllim t mbroj shndetin e njeriut dhe mjedisin nga ndikimet negative t ujrave t ndotura, duke prcaktuar rregullat e

15

trajtimit mjedisor t tyre, si dhe detyrimet e shkarkuesve t ujrave t ndotura.

Objekt i zbatimit t ktij ligji jan: industris; ujrat e ndotura urbane; ujrat e ndotura industriale, sipas degve t veanta t ujrat nga kullimi i tokave bujqsore; ujrat e ndotura t do lloji. (LIGJI NR. 8897, DAT 16.05.2002)
Ligji prcakton detyrimet e personave fizik dhe juridik pr mbrojtjen e ajrit nga ndotsat e shkarkuar prej aktiviteteve q zhvillohen n territorin e Republiks s Shqipris.

2.2.6. M BROJTA E AJRIT NGA NDOTJA MAN

Inspektorati i Mjedisit dhe Inspektorati i Mjedisit Urban ushtrojn kontrolle dhe vendosin masa ndshkimore n prputhje me t drejtat dhe detyrat e prcaktuara n legjislacionin q rregullon veprimtarin e tyre. Rregullore nr.1, dat 15.03.2006, e MMPAU dhe MPPTT: Pr parandalimin e ndikimeve negative n shndet e n mjedis t veprimtarive ndrtimore. Personat fizike dhe juridike nuk mund t fillojn t ushtrojn veprimtari ndrtimore pa u pajisur me leje, autorizim ose plqim mjedisor. Normat pr shkarkimet nga burimet e lvizshme jan miratuar me Udhzim t prbashkt t Ministrave t MPAU dhe PPTT, nr.6527, date 24.12.2004: Mbi vlerat e lejueshme t elementeve ndots t mjedisit nga shkarkimet e gazrave dhe zhurmave shkaktuar nga mjetet rrugore dhe mnyrat e kontrollit t tyre .

16

2.2.7. S UBSTANCAT DHE PREPARATET K IMIKE SPK (LIGJI NR. 9108, DAT 17.07.2003)
Ligji ka pr qllim t rregulloj administrimin e substancave dhe t preparateve kimike pr mbrojtjen e shndetit t njerzve e t kafshve, si dhe pr mbrojtjen e mjedisit nga rreziqet q mund t shkaktojn lndt e rrezikshme.

Subjektet prodhuese dhe importuese jan t detyruara t regjistrojn substancat q hedhin n treg edhe n rastet kur kjo substanc prmbahet n nj substanc tjetr si shtes, przierje ose papastrti, ose prmbahet n preparat, si nj nga prbrsit e tij. Prodhuesi dhe importuesi, prpara hedhjes n treg t substancs apo preparatit q regjistrohet, paraqet n ministrit e ngarkuara nga ky ligj, nj aplikim me shkrim, i cili prmban informacion edhe mbi substancat/preparatet, sasit, sigurimin teknik, etj. Personat juridik dhe fizik, t autorizuar pr kryerjen e veprimtaris tregtare, jan t detyruar q pr menaxhimin e substancave dhe t preparateve t klasifikuara sipas pikave 6 dhe 7, t nenit 5 t ktij ligji, t njoftojn ARM-n prkatse t regjistroj hyrjet e ktyre substancave dhe sasin maksimale t ruajtur. Gjithashtu ata duhet ti drgojn ksaj agjencie, rregulloren e sigurimit teknik pr kto substanca. Ky detyrim vlen edhe pr substancat e prdorura pr krkime shkencore dhe pr zhvillim. 2.2.8. M BROJTJA E M JEDISIT D ETAR NGA NDOTJA DHE DMTIMET - MMDND (LIGJI NR. 8905, DAT 6.06.2002)
Ligji ka pr qllim mbrojtjen e mjedisit detar t Republiks s Shqipris nga ndotjet e dmtimet, parandalimin dhe shmangien e tyre, t shkaktuara nga veprimtarit njerzore n det e n zonn bregdetare, t cilat prishin cilsin e ujit, dmtojn burimet e detit e t bregdetit, rrezikojn faunn dhe florn, krcnojn shndetin e njeriut, si dhe vshtirsojn zhvillimin normal t veprimtarive n kt mjedis.

17

2.2.9. M BROJTJA E LIQENEVE NDRKUFITARE MLN (L IGJI NR. 9103, DAT 10.07.2003)
Ky ligj synon mbrojtjen e gjendjes natyrore t liqeneve ndrkufitare, garantimin e kushteve t prshtatshme pr zhvillimin e jets dhe t ekosistemeve n to, duke nxitur zhvillimin e veprimtarive t dobishme, n prputhje me krkesat e parimit t zhvillimit t qndrueshm dhe duke ndaluar veprimtarit q i rrezikojn kto ekosisteme.

N kapitullin q trajton mbrojtjen e liqeneve ndrkufitare, n nenin 4 t tij, theksohet se pr mbrojtjen e gjendjes natyrore t liqeneve ndrkufitare veprojn t gjitha aktet ligjore e nnligjore q mbrojn mjedisin n Republikn e Shqipris, si dhe konventat, protokollet dhe marrveshjet ndrkombtare, n t cilat Republika e Shqipris sht pal. 2.2.10. ADMINISTRIMI I M BETJEVE T RREZIKSHME - AMR (L IGJI NR. 9537, DAT 18.05.2006)
Ky ligj ka pr qllim t prcaktoj normat q rregullojn administrimin e sigurt t mbetjeve t rrezikshme, grumbullimin, transportin, ruajtjen e prkohshme, prpunimin, trajtimin, asgjsimin, importimin dhe eksportimin e tyre.

Klasifikimi sht br referuar nenit 3 te Ligjit nr.9010, dat 13.02.2003, Pr administrimin mjedisor t mbetjeve t ngurta dhe VKM nr. 99, dat 18.02.2005, Pr miratimin e Katalogut Shqiptar t Mbetjeve. Parimet e administrimit t mbetjeve t rrezikshme: Administrimi i mbetjeve t rrezikshme realizohet pa rrezikuar shndetin e njeriut apo mjedisin dhe pa prdorur procese, t cilat mund t dmtojn mjedisin, veanrisht: kafsht; nuk paraqesin rrezik pr ajrin, ujin, tokn, bimt dhe

18

 aromave;

nuk shkaktojn bezdi, me an t zhurms apo

nuk ndikojn negativisht mbi zonn rurale, urbane apo vende t tjera me interes t veant. Mbetjet e rrezikshme nuk lejohen t przihen me mbetje t tjera, prvese kur przierja sht e dobishme pr prmirsimin e siguris gjat transportit, rikuperimit apo asgjsimit t tyre. Personi q prodhon mbetje t rrezikshme paguan kostot e transportit, t rikuperimit dhe asgjsimit. N nenin 20 ndalohet n t gjitha rrethanat importimi i mbetjeve t rrezikshme n Republikn e Shqipris, si dhe tranziti ndrkufitar i tyre prmes territorit t Republiks s Shqipris. Ndrsa n nenin 21 lejohet eksporti i Mbetjeve t Rrezikshme me leje mjedisore, e cila jepet n prputhje me rregullat dhe krkesat e Konvents s Bazelit. 2.2.11. PYJET DHE S HRBIMIN PYJOR - PSHP (LIGJI NR . 9385, DAT 4.05.2005)
Objekti i ligjit sht prcaktimi i rregullave t njjta pr marrdhniet, detyrat, t drejtat dhe prgjegjsit e institucioneve shtetrore, organeve t pushtetit vendor, organizatave jofitimprurse, pronarve privat dhe t biznesit pr ruajtjen, administrimin, menaxhimin dhe prdorimin e fondit pyjor kombtar, t toks pyjore dhe t burimeve natyrore e biologjike t tyre.

Qeverisja e fondit pyjor kombtar mbshtetet n parimet e zhvillimit t qndrueshm e shum-funksional t pyjeve e kullotave, t prfshira n strategjin e zhvillimit t sektorit t pyjeve e kullotave, n programin kombtar dhe n planet afatgjata t veprimit.

19

REFORMA E D ECENTRALIZIMIT N S HQIPRI

Reforma e decentralizimit n Shqipri synon t bj m t qndrueshm sistemin demokratik, t rris efiencn dhe efikasitetin qeveriss, t stimuloj krijimin e nj baze t qndrueshme pr zhvillimin ekonomik, ta bj qeverisjen m transparente dhe t siguroj pjesmarrjen e qytetarve n vendim-marrje pr administrimin e jets komunitare. N kuadr t zhvillimit t reforms s decentralizimit, n kuptim t transferimit t funksioneve, prgjegjsive dhe kompetencave nga pushteti qendror, njsive t qeverisjes vendore, n parametra bashkkohor, Shqipria ka nnshkruar Kartn Evropiane t Autonomis Lokale dhe e ka ratifikuar at me Ligjin Nr.8548, dat 11.11.1999, Pr ratifikimin e Karts Evropiane t autonomis vendore". Gjithashtu legjislacioni i miratuar pr decentralizim sht n prputhje me parimet dhe frymn e ksaj karte. Shqipria, si vend antar i Kshillit t Evrops, merr pjes aktive n komisionet dhe aktivitetet e zhvilluara pr rritjen dhe konsolidimin e demokracive lokale. Nprmjet ktyre pjesmarrjeve sht prfituar nga eksperiencat e vendeve t tjera antare prsa i prket zhvillimit dhe pasurimit t filozofis s decentralizimit dhe rritjes s autonomis vendore. Reforma e decentralizimit, si nj proces kompleks dhe i vazhdueshm, prmbledh kalimin e funksioneve t mposhtme nga qeverisja qndrore n at vendore: Furnizimi me uj t pijshm dhe kanalizimet: ktu prfshihet edhe transferimi i pronave t paluajtshme shtetrore t shoqrive anonime t Ujsjells-Kanalizimeve, ne pronsi t bashkive dhe/apo komunave; Planifikimi urban dhe menaxhimi i toks urbane prmes krijimit dhe funksionimit te KRRT-ve pr do njsi t qeverisjes vendore; Inventarizimi i plot i rrugve urbane dhe transferimi i tyre, si dhe fondet e investimeve kapitale prkatse n pronsi t bashkive; 20

 Shrbimi i transportit publik, sipas t cilit bashkit dhe komunat gzojn t drejtn e liensimit t mjeteve t transportit urban; Mbrojtja e mjedisit, e cila realizohet nga organet prkatse t qeverisjes vendore n bashkpunim me Agjencit Rajonale t Mjedisit, t ngritura n nivel prefekturash dhe n varsi t Ministris s Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit t Ujrave; Me miratimin e dokumenteve t politikave t decentralizimit n fushn e arsimit, shndetsis, si edhe ndihms dhe shrbimeve sociale u arrit ndarja e prgjegjsive dhe kompetencave, t cilat transferohen menjher apo gradualisht ne organet e qeverisjes vendore sipas fushave: o N arsimin para-universitar; o N shrbimin parsor shndetsor dhe mbrojtjen e shndetit publik; o N ndihmn ekonomike dhe shrbimet sociale, q konsiston n administrimin e azileve, shtpive t fmijve, objekteve t shrbimit social, si dhe n administrimin e fondeve pr pun, ndihm ekonomike e shrbime n komunitet, t cilat jan kompetenca t plota t njsive t qeverisjes vendore. ? Shprndarja e prgjegjsive brenda pushtetit vendor bhet n prputhje me rolin q luajn organet prkatse vendore n bashki, komuna dhe qark sipas ligjit, duke ndjekur fazat e mposhtme:
1. Prcaktimi i qart i prgjegjsis dhe autoritetit si dhe prcaktimi i skems s varsis; 2. Prcaktimi i kritereve t financimit, i fondeve dhe i procedurave; 3. Kuadri ligjor i krkuar; 4. Ngritja e kapaciteteve; 5. Vlersimi.

N kuadr t decentralizimit t kompetencave lidhur me mjedisin, strukturat e mbrojtjes s mjedisit n njsit e qeverisjes vendore, si dhe inspektorati e policia e bashkis dhe komuns, kan 21

prgjegjsi q rrjedhin nga ligji organik i organizimit dhe funksionimit t tyre, legjislacioni mjedisor dhe akte t tjera normative. Kompetencat specifike vendore pr mjedisin i kan cilsuar Agjencit Rajonale t Mjedisit si organe t specializuara pr monitorimin dhe kontrollin e mjedisit dhe t elementve t tij.
KUADRI LIGJOR SPECIFIK PR ORGANIZIMIN E Q EVERISJES VENDORE

Kuadri ligjor specifik pr organizimin e qeverisjes vendore sht gjithashtu i bazuar n Kushtetutn e Republiks s Shqipris dhe prbhet nga ligjet dhe aktet normative, si vendimet e Kshillit t Ministrave, aktet ministeriale, rregulloret, udhzimet dhe standardet prkatse. Kjo pjes e legjislacionit kombtar sht hartuar n kuadr t reforms s decentralizimit dhe n prgjigje t prpjekjeve t vendit pr harmonizimin e legjislacionit me direktivat prkatse t BE-s. 2.4.1. ORGANIZIMI DHE FUNKSIONIMI I Q EVERISJES VENDORE OFQV (L IGJI NR. 8652, DAT 31.07.2000)
Ky ligj rregullon organizimin dhe funksionimin e njsive t qeverisjes vendore, si dhe prcakton funksionet, kompetencat, t drejtat dhe detyrat e tyre dhe t organeve prkatse. N gamn e funksioneve dhe kompetencave q prcakton ky ligj pr qeverisjen vendore n fusha t ndryshme t veprimtaris ekonomikosociale, si n infrastruktur, shrbimet me karakter kulturor, ekonomik dhe sportiv, zhvillimit ekonomik, rendit dhe mbrojtjes civile, disa prej tyre, jan t lidhura drejtprsdrejti apo trthorazi me mbrojtjen e mjedisit: 1) Funksionimi i sistemit t kanalizimeve t ujrave t bardha dhe t ujrave t zeza; 2) Ndrtimi, rehabilitimi dhe mirmbajtja e rrugve me karakter vendor, trotuareve dhe shesheve publike; 3) Administrimi i parqeve, lulishteve dhe zonave t gjelbruara publike; 4) Grumbullimi, largimi dhe prpunimi i mbeturinave;

22

5) Planifikimi urban, menaxhimi i toks dhe strehimi, sipas mnyrs s prcaktuar me ligj; 6) Prgatitja e programeve t zhvillimit ekonomik vendor; 7) Ruajtja dhe zhvillimi i pyjeve, kullotave dhe burimeve natyrore me karakter vendor.

N funksionet e prbashkta t qeverisjes vendore me pushtetin qendror, krahas arsimit, shndetsis, kujdesit social, rendit dhe mbrojtjes civile, prfshihet dhe mbrojtja e mjedisit (referuar piks 3/d t nenit 11, t ligjit t msiprm). Organet e njsive t qeverisjes vendore mund t ndrmarrin nisma me interes publik vendor pr do shtje q nuk u ndalohet me ligj ose q nuk i sht dhn ekskluzivisht me ligj, nj organi tjetr shtetror. Komunat dhe bashkit kan kompetenca t plota administrative, shrbimi, investimi dhe rregullatore pr funksionet e veta t prcaktuara n kt ligj, t cilat i ushtrojn duke respektuar politikat kombtare dhe rajonale. Pr kto funksione, pushteti qendror mund t vendos standarde e norma specifike kombtare. Parimet themelore t funksionimit t organeve t njsive t qeverisjes vendore: 1) Organet e njsive t qeverisjes vendore veprojn n baz t parimit t autonomis vendore; 2) Marrdhniet ndrmjet vet organeve t njsive t qeverisjes vendore, si dhe marrdhniet e tyre me organet e pushtetit qendror bazohen n parimin e ndrvarsin dhe t bashkpunimit pr zgjidhjen e problemeve t prbashkta; 3) N veprimtarin e tyre organet e njsive t qeverisjes vendore respektojn Kushtetutn, ligjet dhe aktet e nxjerra n baz dhe pr zbatimin e tyre; 4) Organet e njsive t qeverisjes vendore jan persona juridik; 23

5) do komun, bashki dhe qark sht organ qeveriss me vazhdimsi. Funksionet e Qarkut:
1) Funksionet e qarkut jan ndrtimi dhe zbatimi i politikave rajonale dhe harmonizimi i tyre me politikat shtetrore n nivel qarku, si dhe do funksion tjetr i vet i dhn me ligj; 2) Qarku ushtron t gjitha funksionet q i delegohen nga nj ose m shum komuna e bashki brenda territorit t tij, sipas nj marrveshjeje t lidhur midis palve; 3) Qarku kryen dhe ushtron kompetencat e deleguara nga pushteti qendror, sipas parimeve t parashikuara n nenin 12 t ktij ligji.

2.4.2. RATIFIKIMI I KARTS EVROPIANE T AUTONOMIS VENDORE - RKEAV (L IGJI NR. 8548, DAT 11.11.1999)
Duke ruajtur dispozitat m t prgjithshme, t krijuara nga ligji, bashksit vendore mund t prcaktojn vet strukturat e brendshme administrative, me t cilat duhet t pajisen, me synimin q t'ia prshtatin ato nevojave t tyre specifike dhe t sigurojn nj drejtim efikas. Statuti i personelit t bashksive vendore duhet t mundsoj nj rekrutim cilsor njerzish, bazuar n parimet e merits e t aftsis; pr kt qllim ai duhet t prmbledh kushtet e duhura t formimit, t shprblimit dhe t perspektivave t profesionit.

2.4.3. PREFEKTI (L IGJI NR. 8927, DAT 25.7.2002)

Ky ligj prcakton misionin e prefektit, si prfaqsues i Kshillit t Ministrave n Qark, cilsin dhe kushtet pr emrimin e tij dhe n mnyr t veant prgjegjsit, detyrat dhe t drejtat e tij n marrdhniet me administratn shtetrore dhe me organet e qeverisjes vendore q veprojn n qark.

24

Misioni i prefektit: 1) kujdeset, ndjek dhe merr masa pr plotsimin nga t gjitha institucionet n nivel qarku t detyrimeve q ato kan pr t garantuar sovranitetin, rendin kushtetues dhe shndetin publik; 2) mbikqyr, kontrollon dhe bashkrendon veprimtarin e institucioneve qendrore n nivel vendor; 3) drejton veprimtarin e strukturave administrative shtetrore, t cilat me akte ligjore e nnligjore t veanta, jan caktuar n varsin e tij t drejtprdrejt; 4) bashkrendon veprimtarin e institucioneve qendrore n nivel vendor, si dhe t ktyre me organet e qeverisjes vendore n komuna, bashki e qarqe; 5) sht i vetmi institucion administrativ q verifikon ligjshmrin e akteve t miratuara nga organet e qeverisjes vendore n komuna, bashki e qark.
REFORMA D ECENTRALIZUESE DHE D ELEGIMI I KOMPETENCAVE TEK AUTORITETET M JEDISORE VENDORE

2.5.1 INSTITUCIONET VENDORE PR MBROJTJEN E MJEDISIT

Organet e qeverisjes vendore prfaqsojn strukturn m t rndsishme shtetrore pr administrimin dhe mbrojtjen e mjedisit q kan n juridiksion, duke zbatuar prgjegjsit, t drejtat e detyrat q u jep Ligji nr.8652, dat 31.07.2000, Pr organizimin dhe funksionimin e qeverisjes vendore. (Referuar nenit 73 t Ligjit nr.8934, dat 5.09.2002, Pr mbrojtjen e mjedisit).

N mbrojtje t mjedisit ato kan pr detyr:

1. t realizojn zbatimin e ligjeve pr mbrojtjen e mjedisit; 2. t hartojn plane vendore pr mbrojtjen e mjedisit, duke integruar mbrojtjen e mjedisit n planet e rregullimit t territorit; 3. t bjn publike programet dhe masat pr mbrojtjen e mjedisit;

25

4. t njoftojn publikun pr gjendjen e mjedisit dhe pr veprimtarit vendore, subjekte t vlersimit t ndikimit ndaj mjedisit. 5. t nxisin e t mbshtesin veprimtarit e organizatave jofitimprurse pr mjedisin, duke trhequr mendimin e tyre n vendimmarrjet pr mjedisin; 6. t prcaktojn vendet e grumbullimit e t prpunimit t mbeturinave prodhuese dhe jetsore, n prputhje me kriteret mjedisore dhe planet e zhvillimit; 7. t organizojn depozitimin e mbetjeve dhe t lndve t rrezikshme dhe ruajtjen e zonave t gjelbra n qendrat qytetse dhe rreth tyre; 8. t administrojn mbeturinat qytetse, impiantet e trajtimit t ujrave t ndotura dhe t mbeturinave t ngurta; 9. t disiplinojn transportin dhe ndrtimet n mjediset qytetse.

2.5.2. AGJENCIT RAJONALE T M JEDISIT

Agjencit Rajonale t Mjedisit (ARM) jan organe t specializuara pr mbrojtjen e mjedisit, q varen nga Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit t Ujrave dhe organizohen e veprojn n nivel qarku. (Referuar nenit 69 t Ligjit nr.8934, dat 5.09.2002, Pr mbrojtjen e mjedisit).

N zbatim t prparsive dhe objektivave t MMPAU, Agjencit Rajonale:

1) realizojn zbatimin e ligjshmris pr mbrojtjen e mjedisit n nivel vendor; 2) ndihmojn organet e pushtetit vendor pr administrimin dhe mbrojtjen e mjedisit q kan n juridiksion, bashkpunojn pr hartimin dhe zbatimin e planeve vendore t veprimit pr mjedisin; 3) nxisin prdorimin e teknologjive t pastra dhe futjen e sistemeve t administrimit mjedisor; 4) marrin pjes n procesin e miratimit t lejes dhe t deklarats mjedisore, duke prmbushur detyrat q prcakton Ministri i Mjedisit me udhzim t veant. Japin plqimin dhe autorizimin mjedisor pr veprimtari vendore; 5) hartojn dhe paraqesin pr miratim n kshillin e qarkut raportin dyvjear t gjendjes s mjedisit t qarkut. Pas miratimit, ky

26

raport i bhet i ditur publikut nprmjet mediave t shkruara dhe elektronike; 6) ndrmarrin veprimtari ndrgjegjsuese pr mjedisin, bashkpunojn me bashksit, me organizatat jofitimprurse mjedisore dhe profesionale t biznesit.

Rregullat e hollsishme pr organizimin, funksionimin dhe sistemimin e agjencive rajonale t mjedisit caktohen nga Kshilli i Ministrave, me propozimin e Ministrit t Mjedisit. 2.5.3. INSPEKTORATI I M JEDISIT Inspektorati i Mjedisit prbhet nga Kryeinspektori, nga inspektort n Ministrin e Mjedisit dhe nga inspektort e agjencive rajonale t mjedisit. Detyrat kryesore t Inspektoratit t Mjedisit: (Referuar nenit 71 t Ligjit nr.8934, dat 5.09.2002, Pr mbrojtjen e mjedisit).
1) ushtron kontroll t va zhdueshm mbi mjedisin dhe ndaj veprimtarive ndotse, pr t siguruar mbrojtjen e mjedisit nprmjet zbatimit t legjislacionit mjedisor dhe krkesave t vna n lejen dhe n deklaratn mjedisore. Kontrollet kryhen nga grupe inspektorsh ose nga nj inspektor i vetm; 2) krkon pjesmarrjen e organeve t qeverisjes vendore, t prfaqsuesve t bashkis, t organizatave jofitimprurse mjedisore dhe t mediave n kontrollet mbi veprimtarit ndotse; 3) krijon dosjen mjedisore pr do veprimtari t pajisur me leje mjedisore. Rregullat e hollsishme pr formn, prmbajtjen, administrimin e dosjes mjedisore, prcaktohen nga Ministri i Mjedisit; 4) ndihmon personat fizik e juridik pr t realizuar vetmonitorimin, verifikimin dhe zbatimin e sistemeve t integruara t administrimit dhe kontrollon zbatimin e tyre; 5) urdhron masa t detyrueshme pr zbatim pr prmirsimin e gjendjes s mjedisit, pr paksimin e ndotjes dhe t dmtimit t mjedisit;

27

6) v n dijeni rregullisht pushtetin vendor pr gjendjen e mjedisit, pr veprimtarit, projektet dhe instalimet e miratuara, sipas krkesave t ktij ligji; 7) kontrollon regjistrat e ndotsve, rregulloret e brendshme, teknike e teknologjike dhe dokumentet e tjera q lidhen me veprimtarin dhe rrezikun e ndotjes; 8) vendos sanksione, sipas ktij ligji dhe akteve t tjera ligjore, q mbrojn prbrs t veant t mjedisit; 9) bn publike rezultatet pr do kontroll t ushtruar.

Veprimtaria kontrolluese e Inspektoratit t Mjedisit pasqyrohet n dokumente standarde t miratuara nga Ministri i Mjedisit. Rregullat e hollsishme pr organizimin, funksionimin e Inspektoratit t Mjedisit sanksionohen n Vendimin nr. 24, dat 22.01.2004, Pr organizimin dhe funksionimin e Inspektoratit t Mjedisit, t Kshillit t Ministrave. Gjithashtu, Inspektorati i Mjedisit: 1) Kujdeset q gjendja e mjedisit dhe ndikimet mbi t t pasqyrohen vazhdimisht n mjetet e informimit publik; 2) Inspektorati propozon prmirsime t kuadrit ligjor, me qllim rritjen e efektshmris s kontrollit, prsosjen e masave detyruese ligjore, rritjen e prgjegjsis s subjekteve, pr t ulur ndikimin n mjedis e t tjera; 3) Inspektorati i Mjedisit n organizimin e kontrolleve bashkpunon me Policin e Rendit, Policin Pyjore, Policin e Ndrtimit, Inspektoratin Sanitar Shtetror, Inspektoratin Shtetror t Puns, Inspektoriatin e Mbrojtjes s Bimve, Inspektoriatin e Peshkimit, Inspektoriatin e Hidrokarbureve, Inspektoriatin Veterinar dhe strukturat e organeve t qeverisjes vendore, sipas njsive territoriale prkatse. 2.5.4. INSPEKTORATI I M JEDIS IT URBAN Inspektorati i Mjedisit Urban sht organizuar dhe funksionon duke zbatuar VKM nr. 228, 27.05.1992, Pr ruajtjen e mjedisit urban nga ndotja dhe dmtimet. 28

Ruajtja e mjediseve urbane dhe e peizazhit natyror brenda, n periferi e ndrmjet qyteteve e qendrave t tjera t banuara, si rrugt trotuaret, mjediset e prbashkta n lagjet e banimit, mjediset e gjelbruara, parqet periferike, parqet kombtare anash rrugve kombtare, qendrat e pushimit jasht qyteteve, plazhet, varrezat e mjedise t tjera t ksaj natyre nga ndotsit, (e ngurt, t lngt e t gazt, duke prfshir dhe ndotjet akustike t lokaleve e t tjera) si dhe nga dmtimet nga ndrtimet pa leje t subjekteve t ndryshme, sht e detyrueshme pr t gjith personat juridik e fizik, vendas e t huaj, q ushtrojn veprimtari n territorin e tyre administrativ.

2.5.5. POLICIA BASHKIAKE N Republikn e Shqipris, pran bashkive e komunave, organizohet dhe funksionon policia e bashkis dhe e komuns, prkatsisht n vartsi t kryetarit t bashkis e t komuns. Policia bashkiake dhe e komuns sht organ ekzekutiv, q ka pr detyr t kryej funksione n shrbim t rendit, qetsis dhe mbarvajtjes s punve publike brenda territorit t bashkis a t komuns, n prputhje me dispozitat e ktij ligji dhe q nuk jan n kompetenc t autoriteteve t tjera shtetrore N zbatim t Ligjit nr. 8224, dt.15.05.1997, Pr organizimin dhe funksionimin e policis s bashkis dhe t komuns, t ndryshuar me Ligjin nr. 8335, dat 23.04.1998, t Kuvendit t Republiks s Shqipris, Policia Bashkiake ka pr detyr:
1. t siguroj zbatimin efektiv t akteve t nxjerra nga kryetari i bashkis, t vendimeve t kshillit q kan t bjn me sigurimin e rendit e t qetsis dhe mbarvajtjen e punve publike; 2. t marr masa pr ruajtjen e pasurive t Bashkis, si dhe atyre q administrohen prej saj; 3. t siguroj zbatimin e urdhrave t nxjerra nga kryetari i Bashkis n lidhje me personat juridik ose fizik, q nuk plotsojn konform ligjit detyrimet financiare e fiskale ndaj Bashkis, si dhe do detyrim tjetr pasuror ndaj tyre; 4. t mbikqyr e t verifikoj nse shtetasit n administrim t pasuris s tyre, zbatojn ose plotsojn krkesat e akteve bashkiake; 5. t konstatoj e t parandaloj ndotjet e mjedisit, hedhjet e mbeturinave t ndryshme, t sinjalizoj kryetarin e Bashkis pr

29

shfaqjet e parazitve t dmshm e t rrezikshm, si dhe pr rastet e shfaqjes s epidemive; 6. t ndaloj, shmang e prish ndrtimet e paligjshme, t ndaloj zniet e paligjshme t trojeve dhe t ndrtesave e objekteve publike t Bashkis, si dhe t organizoj lirimin e tyre; 7. t kujdeset pr qetsin publike, duke shmangur znkat, duke mnjanuar zhurmat e shkaktuara nga grumbullimet e njerzve, altoparlantt e radiove e magnetofonave, rnien pa vend t burive t automjeteve n rrug, banesa, plazhe e mjedise t tjera publike, q sjellin shqetsime pr t tjert; 8. t marr masa pr ruajtjen e rendit, kur ka grumbullime njerzish, si n tregje, panaire, ceremoni publike, artistike, fetare e sportive, n kinema, teatro e salla sportive, objekte t kultit dhe n mjedise t tjera publike; 9. t inspektoj tregjet, t kontrolloj znien e vendeve pr tregti ambulante, t verifikoj pajisjen me licenc t tregtarve dhe personave t tjer, q merren me veprimtari shit-blerjeje, me tregtimin e pijeve alkoolike,t objekteve me vlera artistike e kombtare, t lndve djegse, t kontrolloj respektimin e mass, peshs dhe mimit t shitjes; 10. t kujdeset pr respektimin e orarit t shrbimit t njsive tregtare, bar-bufeve, restoranteve, bilardove, lojrave t fatit e t objekteve t tjera me veprimtari publike, si dhe pr zbatimin nga ana e ktyre t rregulloreve apo urdhrave t nxjerra nga kryetari i Bashkis; 11. t kontrolloj marrjen e masave t siguris q parandalojn fatkeqsit e ndryshme natyrore, si dhe t ndihmoj n kaprcimin e tyre, duke u dhn gjithashtu ndihm t dmtuarve n raste urgjence; 12. t marr masa t prkohshme ndaj t smurve psikik n gjendje t rnd, q krijojn shqetsime pr rendin publik; 13. t kujdeset pr ruajtjen e afisheve, njoftimeve e shpalljeve publike, si dhe heqjen e atyre q jan t paligjshme ose t paautorizuara. 14. t kontrolloj e t marr masa pr zbatimin e rregulloreve, urdhrave e udhzimeve t lshuara nga kryetari i Bashkis pr probleme q lidhen me zbatimin e ktij ligji.

30

2.5.6. KOMPETENCAT M JEDISORE T D ELEGUARA TEK A UTORITETET LOKALE N zbatim t Ligjit nr.8990, dat 23.01.2003, Pr vlersimin e ndikimit n mjedis dhe t VKM nr. 805, dat 04.12.2003, Pr miratimin e lists s veprimtarive, q ndikojn n mjedis, pr t cilat krkohet leje mjedisore, organi q shqyrton dhe miraton lejet mjedisore sht Komisioni i Shqyrtimit t Krkesave n MMPAU. N kuadr t krijimit t lehtsirave, t shmangies s barrierave administrative ndaj subjekteve, si dhe t decentralizimit t kompetencave ligjore, Ministri i Mjedisit ka miratuar Udhzimin nr.3, dat 17.08.2004, Pr miratimin e veprimtarive, formatimin e aplikimit dhe rregullat e procedurat e dhnies s plqimit dhe autorizimit mjedisor nga agjencit rajonale t mjedisit. 1) Veprimtarit me karakter vendor q ndikojn n mjedis, por q nuk prfshihen n Vendimin e Kshillit t Ministrave nr. 805, dat 4.12.2003, Pr miratimin e veprimtarive me ndikim n mjedis pr t cilat krkohet leje mjedisore, miratohen nga Agjencit Rajonale t Mjedisit (ARM), n bashkpunim me organet e qeverisjes vendore. 2) Agjencit Rajonale t Mjedisit pajisin me autorizim ose me plqim mjedisor veprimtarit me karakter vendor q ndikojn n mjedis, sipas Lists q i bashkngjitet ktij Udhzimi ne formn e shtojcs. 3) Autorizimi dhe plqimi mjedisor prcaktojn kushtet dhe krkesat, n baz t t cilave duhet t zhvillohet veprimtaria, me qllim q t shmangen apo t zbuten ndikimet negative n mjedis dhe shndetin e njeriut. 4) Autorizimi dhe plqimi mjedisor jan t njvlershm me lejen mjedisore q lshon Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit t Ujrave pr veprimtarit me karakter kombtar q ndikojn n mjedis. 5) Veprimtarit q pajisen me autorizim apo plqim mjedisor, respektojn krkesat e legjislacionit mjedisor dhe t 31

autorizimit e t plqimit, njsoj si ato q jan pajisur me leje mjedisore.

NEVOJA PR NJ STRATEGJI T EDUKIMIT M JEDISOR N NIVEL VENDOR

Me qllim gara ntimin e zhvillimit t qndrueshm dhe mbrojtjen e mjedisit, si nj nga prioritetet m kryesore t Strategjis Kombtare pr Zhvillimin Ekonomik dhe Social dhe t Objektivave t Zhvillimit t Mijvjearit, si dhe n kuadr t plotsimit t detyrimeve t Marrveshjes s Stabilizim - Asociimit me BE-n, hartimi dhe miratimi i Strategjis s Edukimit Mjedisor (EM) n Nivel Vendor prbn domosdoshmri, pasi: 1) Edukimi mjedisor si nj strategji komunikimi do t proj dashurin dhe kujdesin pr natyrn n t gjitha komunitetet; 2) EM duhet t jet nj nga komponentt kryesor t Planeve Lokale t Veprimit pr Mjedisin (PLVM); 3) Agjencit Rajonale t Mjedisit, Strukturat Mjedisore n organet e qeverisjes vendore (SMQV), Drejtorit Arsimore, Drejtorit e Shrbimit Parsor Shndetsor duhet t prdorin element t EM n aktivitetet e prditshme dhe ato t prbashkta; 4) ARM, SMQV dhe Dhomat e Biznesit npr bashki, duhet t punojn pr futjen e EM n bizneset dhe veprimtarit lokale, pr prezantimin e bizneseve t gjelbra dhe prfitimet q i vijn biznesit dhe komunitetit nga prdorimi i tyre; 5) N bashkpunim me OJF-t mjedisore dhe bazuar n Strategjin e Edukimit Mjedisor, SMQV duhet t organizojn aktivitete, si dhe t shfrytzojn mediat lokale pr ndrgjegjsimin e komunitetit dhe rolin e tij n prmirsimin e cilsis s jets, duke u prkujdesur pr mjedisin n t cilin jetojn, me qllim mbrojtjen e tij n trsi dhe t burimeve natyrore vendore, pr tu prezantuar me dinjitet n familjen evropiane edhe n aspektet e edukats mjedisore.

32

MENAXHIMI I PROBLEMEVE MJEDISORE N NIVEL VENDOR

N zinxhirin e prpjekjeve ne shkalle kombtare pr mbrojtjen e mjedisit, organet e qeverisjes vendore luajn nj rol t rndsishm pr vet faktin se problemet mjedisore, nga natyra, jan specifikisht t lokalizuara dhe, pr pasoj, krkojn rregullime t tilla institucionale dhe prdorim t instrumenteve ekonomike t ndryshme, sipas faktorve mjedisor dhe ekologjik n zona gjeografike t ndryshme. Ktu vjen n ndihm decentralizimi institucional pr adresimin e problemeve mjedisore, prmes t cilit autoriteti dhe prgjegjsia pr disa funksione jan transferuar nga organet qndrore n ato t qeverisjes vendore.
PROBLEMET KRYESORE MJEDISORE

Me fillimin e periudhs tranzitore n Shqipri u evidentua menjher ndikimi negativ i ekonomis s centralizuar t s kaluars n mjedis. Pr pasoj, q n fillim t viteve 90, krahas shum problemeve t tjera m prioritare, shtjet mjedisore u shtruan pr zgjidhje nga Komiteti pr Mbrojtjen e Mjedisit, pararends i organeve t tjera qendrore, me rrjetin prkats pran organeve t qeverisjes vendore, pr t ardhur sot n Ministrin e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit t Ujrave, si institucioni qendror i specializuar pr mbrojtjen e mjedisit: parandalimin dhe kufizimin e ndotjes, t degradimit t mjedisit, prtritjen, ruajtjen dhe prmirsimin e tij. Vendi prballet me nj sr problemesh mjedisore, t cilat evidentohen n raportet e gjendjes s mjedisit dhe n t tjera dokumente pr mjedisin, t hartuara n kto 10-15 vitet e fundit: 33

1) Sektori industrial, me teknologjin e vjetr n prdorim, dhe parku i automjeteve t vjetra gjenerojn ndotje t ajrit. Pellgjet e ujrave nntoksore ndoten potencialisht nga shkarkimet e ujrave industriale, megjithse gjendja e ujrave siprfaqsore sht disi m e mir se sa prpara viteve 90, pr shkak t mosfunksionimit t nj pjese t mir t industris s rnd; 2) Mbetjet urbane dhe shkarkimet industriale ndotin tokn. Mosprdorimi i mir i toks dhe praktikat e shfrytzimit joracional t saj kan rritur fenomenin e erozionit dhe kan ndikuar n kripzimin e toks s punueshme; 3) Zonat e nxehta mjedisore, q jan n shumicn e tyre zona industriale t braktisura, karakterizohen nga prqendrime t larta t substancave toksike dhe kancerogjene, duke ekspozuar popullsin n afrsi t tyre prkundrejt rreziqeve shndetsore, pr pasoj t mjediseve t kontaminuara; 4) Mungesa e masave organizative dhe shfrytzimi afat-gjat, sistematik dhe pa kriter i burimeve pyjore kan shkaktuar shpyllzim n shkall t gjer. Shpyllzimi, fragmentimi i habitateve dhe degradimi i ekosistemeve kan ndikuar rrjedhimisht negativisht edhe mbi biodiversitetin. Pr zgjidhjen e problemeve t siprprmendura, jan br deri m tani prpjekje t rndsishme, pr t prqafuar nj sjellje bashkkohore n lidhje me mjedisin, prmes: 1) Formulimit t strategjive, planeve t veprimit dhe programeve pr mbrojtjen e mjedisit me t gjith komponentt e tij; 2) Dekretimit t nj kuadri t ri ligjor pr mjedisin; 3) Ngritjes dhe funksionimit t strukturave t veanta shtetrore pr mbrojtjen e mjedisit; 4) Prfshirjes s shoqris civile n problemet mjedisore (prmes aktivitetit t OJF-ve mjedisore);

34

5) Prcaktimit t roleve dhe prgjegjsive t aktorve kryesor n fushn e mjedisit si organet shtetrore, qendrore dhe vendore, shoqria civile, biznesi dhe investuesit e ndryshm etj.; 6) Koordinimit n shkall t gjer edhe me faktorin mjedisor ndrkombtar: me organizatat ndrkombtare, globale apo rajonale, me shtete t ndryshme, midis t cilve m t rndsishme jan ato fqinj, me t cilt ndajm nj mjedis t prbashkt etj.; 7) Formulimit dhe zbatimit t nj serie projektesh t rndsishme mjedisore, t mbshtetura me fonde buxhetore apo nga donatore t fuqishm.
M ENAXHIMI I M BETJEVE

Shoqria e sotme shqiptare po prballet me transformimet e mdha ekonomike, t shoqruara me rritjen e konsumit prej popullsis s t mirave materiale dhe pr rrjedhoje edhe me rritjen e sasis s mbeturinave t gjeneruara. Ve ksaj, edhe pr shkak t migrimit t popullsis dhe ritmeve t larta t rritjes s popullsis, menaxhimi i mbetjeve t ngurta urbane sht shndrruar n nj sfid t fuqishme, kryesisht n qytetet e mdha t vendit. 3.2.1. SITUATA AKTUALE Mbetjet e ngurta urbane gjenerohen nga burime shtpiake, administrata shtetrore me t gjitha strukturat e saj, sektort e ndrtimit, prodhimit e shrbimet e ndryshme. Mbetjet e gjeneruara grumbullohen pa asnj ndarje paraprake t tyre, ndrsa problemi rndohet sa koh q bashk me to grumbullohen edhe mbetje t tjera q prdoren n jetn e prditshme, por q mund t rezultojn t rrezikshme (psh. baterit etj.). Largimi i mbetjeve t gjeneruara bhet npr pikat e grumbullimit bashkiak apo komunal me hedhje t drejtprdrejt ose nprmjet qesesh plastike t posame ose jo, por gjithsesi pa asnj ndarje t mbetjeve sipas llojit apo prbrjes. Transporti i mbetjeve n vend-depozitimet (fushat) e plehrave nga pikat e grumbullimit t mbetjeve nuk ka frekuencn dhe cilsin e 35

dshiruar; pr pasoje, koha e qndrimit t mbetjeve n kto pika lejon fermentimin e tyre e, pr rrjedhoj, keqsimin e cilsis urbane dhe rritjen e rrezikut pr shndetin e qytetarve. Problemi prkeqsohet n periudhn e vers. Sa i takon przgjedhjes dhe caktimit zyrtar t venddepozitimeve t mbetjeve urbane, shumica e vend-depozitimeve nuk plotsojn kriteret mjedisore q synojn drejt kufizimit maksimal t mundshm t shprhapjes s ndotjes dhe shkall minimale t ekspozimit t popullats ndaj ksaj ndotjeje. Informacioni mbi sasin e gjeneruar t mbetjeve dhe kompozimin e tyre sht relativisht i kufizuar. Vlersimi n shkall kombtare jep nj shifr rreth 600,000 ton n vit, me nj prodhim specifik rreth 0,8 kg/banor n dit. Sasia e mbetjeve t gjeneruara pritet t rritet me rritjen graduale t ekonomis dhe rritjen e nivelit t jetess. Prbrsit m t rndsishm t mbetjeve jan ato organik, letra, xhama, metale, mbetje tekstile, plastmasa dhe druri, nga t cilat prqindja e lnds organike, n varsi nga qarku, luhatet nga 40 - 60% t totalit t tyre. Ksaj sasie mbetjesh i shtohet edhe nj sasi prej rreth 350,000 ton n vit mbetje insertesh, te ardhura nga industria e ndrtimit, t cilat nuk kan vend-depozitime t posame dhe pr pasoj shkojn n vend-depozitimet e mbetjeve urbane, duke shtuar volumin dhe vshtirsuar menaxhimin e tyre. Prgjegjsia e drejtprdrejt e menaxhimit t mbetjeve t ngurta urbane sht e organeve t qeverisjes vendore. N pjesn m t madhe t qyteteve, mbetjet grumbullohen dhe transportohen prmes kompanive t shrbimit t bashkive, ose private t kontraktuara nga bashkit. Zonat rurale nuk mbulohen me asnj lloj shrbimi pr grumbullimin apo transportimin e mbetjeve, gj q on n krijimin e vend-depozitimeve ilegale ans rrugve, apo n djegien e tyre t hapur n natyr. Sa lidhet me vend-depozitimet, problemet kryesore mjedisore t identifikuara lidhen me djegien e plehrave n to, duke u shndrruar n nj burim t rndsishm t ndotjes s ajrit dhe filtrimet e 36

mundshme t ujrave t perkolatit n ujra nntoksore. Pr pasoj, pjesa m e madhe e vend-depozitimeve jan shndrruar n zona t nxehta mjedisore. Nga ana tjetr, pr shkak t mungess s fondeve, ka mungesa t theksuara pr mjete t nevojshme dhe fuqi puntore pr mir-menaxhimin e mbetjeve. Mungojn lehtsit pr veimin, ndarjen, prpunimin apo riciklimin e mbetjeve, me prjashtim t nj pjese t shisheve t qelqit, letrs, kartonit, mbetjeve t skrapit dhe knaeve t aluminit, t cilat n sasira t vogla grumbullohen pr tu ricikluar. Problemi vshtirsohet kur n shumicn e rasteve edhe mbetjet spitalore dhe ato industriale, duke prfshir edhe mbetje t rrezikshme, trajtimi dhe asgjsimi i t cilave sht prgjegjsi e gjeneruesve dhe pr t cilat ka nj kuadr t veante ligjor, shkojn dhe depozitohen n vend-depozitimet e mbetjeve t ngurta urbane, duke ndikuar n keq-menaxhimin aktual, prmes rritjes s ndikimit negativ n shndet dhe n mjedis. Sa lidhet me organizimin aktual t trheqjes s mbetjeve n shkall vendore, vrehet se: 1) Automjetet jan t standardit t dobt dhe t pambuluara; 2) Gjendja e kazanve t grumbullimit t mbetjeve sht relativisht e keqe; 3) Heqja jo e shpesht e mbetjeve on n tejmbushje, madje dhe derdhje t kazanve; 4) Mbetjet n rrug shkaktojn er t rnd dhe rrezik epidemish. N komunat e vogla nuk ofrohet shrbimi i mbledhjes s mbetjeve dhe individt jan vet prgjegjs pr heqjen dhe eliminimin e mbetjeve t tyre. Kjo shpesh on n hedhjen e mbetjeve kuturu, n an t rrugs, apo n djegien e mbetjeve n natyr. Hedhja e paautorizuar zakonisht bhet n tok dhe kanale uji, sidomos buz vendbanimeve t vogla. Materialet shpesh i merr uji 37

apo era dhe i shprndan n mjedis, duke ndotur tokn dhe rrjedhn e ujit, n t ciln bien. 3.2.2. LEGJISLACIONI SPECIFIK N fushn e administrimit t mbetjeve veprojn nj sre ligjesh dhe aktesh nnligjore si m posht: a) Ligji Pr mbrojtjen e mjedisit (1993) dhe m pas Ligji i ri Pr mbrojtjen e mjedisit (Shtator 2002); b) Ligji Pr largimin publik t mbeturinave (1996); c) VKM Pr mbetjet e rrezikshme dhe mbeturinat (1994); d) Ligji Pr organizimin dhe funksionimin e Pushtetit Vendor (2000); (2003); f) Ligji Pr sistemin e taksimit n Republikn e Shqipris (2003), me kapitullin prkats pr eko-taksat, sipas t cilit sht vendosur nj takse prej 1.5 lek pr shishet plastike dhe ambalazhe kartoni t plastifikuar 1.5 litrshe, si dhe 2 lek pr ato me volum mbi 1.5 litra. T ardhurat nga kto taksa shfrytzohen me destinacion mbrojtjen e mjedisit. g) VKM Pr rregullat dhe procedurat e importimit t mbetjeve pr qllime trajtimi, prdorimi dhe riciklimi (2003); h) VKM Pr miratimin e Katalogut Shqiptar t klasifikimit t mbetjeve, 2005, e t tjera. Legjislacioni i siprprmendur sht n pjesn m t madhe t tij i harmonizuar me direktivat prkatse t BE-s n kt fush. Gjithsesi, Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit t Ujrave, n bashkpunim me ministrit e linjs dhe aktoret e interesuar, po bn prpjekje maksimale pr harmonizimin e tij t plot me legjislacionin evropian. N paketn e siprprmendur, duke filluar me Ligjin baz Pr mbrojtjen e mjedisit, administrimi i mbetjeve urbane sht ai 38 e) Ligji Pr administrimin mjedisor t mbetjeve t ngurta

proces q synon parandalimin e krijimit t mbetjeve, si edhe riciklimin, riprdorimin dhe rigjenerimin e tyre n procese t tjera. Ligji Nr. 9010, dat 13.02.2003, Pr administrimin mjedisor t mbetjeve t ngurta, trajton nga ana e tij n mnyr t detajuar t gjitha fazat e administrimit, q nga krijimi, grumbullimi, ndarja, ruajtja, transportimi, riciklimi, prpunimi dhe asgjsimi i mbetjeve. Sipas t njjtit ligj, prpunimi dhe asgjsimi i mbetjeve urbane duhet t kryhet nprmjet metodave dhe renditjes s detyrueshme pr zbatim: ndarjes sipas klasifikimit t miratuar, riciklimit dhe riprdorimit, fermentimit, djegies dhe groposjes sanitare. Prcaktimi i vendit, ku instalohet impianti i prpunimit dhe asgjsimit t mbetjeve urbane, duhet ti nnshtrohet procedurs s vlersimit t ndikimit n mjedis dhe bhet pasi mbahen parasysh nj sr kriteresh mjedisore. Organet e qeverisjes vendore duhet t marrin masa pr rehabilitimin e fushave ekzistuese t mbetjeve urbane n drejtim t: 1) Mbulimit me dh dhe ngjeshjes; 2) Hapjes s kanaleve t veanta pr ujrat e kullimit; 3) Mbrojtjes nga zjarret; 4) Ndalimit t hyrjes pr personat e paautorizuar; mbetje. Po sipas Ligjit Pr administrimin mjedisor t mbetjeve t ngurta, mir-administrimi dhe rehabilitimi i vend-depozitimeve ekzistuese t mbetjeve urbane kryhet sipas rregulloreve lokale t venddepozitimeve. Nga ana tjetr, personat fizik dhe juridik q prodhojn, zotrojn, prpunojn dhe asgjsojn mbetje t ngurta urbane, duhet t aplikojn pr leje mjedisore pr ushtrimin e ktyre veprimtarive. Leja mjedisore jepet vetm pas marrjes s miratimit nga qeverisja vendore dhe agjencia prkatse rajonale e mjedisit. Ve organeve t qeverisjes vendore, n shkall qendrore pr hartimin e Planit Kombtar t Administrimit t Mbetjeve t Ngurta Urbane dhe kontrollin e zbatimit t tij, veprojn edhe Ministria e 39 5) Gjelbrimit t pjess s fushs, ku nuk depozitohen

Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit t Ujrave, Ministria e Punve Publike, Transportit dhe Telekomunikacionit dhe Ministria e Brendshme. T tjera organe dhe/ose aktor me detyra dhe prgjegjsi n kt fush jan edhe: 1) Inspektorati i Mjedisit Urban dhe Inspektorati Sanitar Shtetror, si organe kontrolli pr cilsin e pastrimit e transportit t mbetjeve n vend-depozitimet e tyre, t prpunimit dhe asgjsimit t mbetjeve urbane, t ndrtimit dhe mbetjeve t vllimshme, si dhe zbatimin e akteve nnligjore t nxjerra nga organet q i kan nn varsi; 2) Inspektorati i Mjedisit, si organ kontrolli pr zbatimin e kushteve t vna n lejet mjedisore, pr kompanit q kontraktohen t bjn pastrimin e trajtimin e mbetjeve; 3) Biznesi privat, q me pak investime, mund t prdor praktika t prodhimeve t pastra, duke prfshire riciklimin apo gjenerimin minimal t mbetjeve nga sektori i shrbimeve dhe ai i prodhimit; 4) Publiku i interesuar pr menaxhimin mjedisor t mbetjeve, duke qen njkohsisht edhe gjenerues i tyre. Nj dispozit e rndsishme n kuadrin ligjor pr administrimin mjedisor t mbetjeve t ngurta urbane, lidhet me ndalimin n Republikn e Shqipris t importimit t mbetjeve t rrezikshme dhe t fardolloj mbetjeje pr qllime asgjsimi. Ligji prcakton edhe cilat mbetje nuk mund t groposen n etapn e tyre t fundit pas trajtimit, si m posht: 1) Mbetjet e lngta; 2) Mbetjet eksplozive dhe oksiduese; 3) Mbetjet e prflakshme; 4) Mbetjet spitalore, infektive dhe shpuese; 5) Gomat e prdorura t automjeteve. Me qllim q t bhet plotsisht i zbatueshm, Ligji Pr administrimin mjedisor t mbetjeve t ngurta duhet t plotsohet edhe me nj numr aktesh nnligjore, kryesisht rregullore, q lidhen 40

me seciln nga metodat e prpunimit dhe asgjsimit t mbetjeve t ngurta urbane dhe pastaj edhe me mbetjet e ndrtimit, mbetjet industriale, t minierave, mbetjet bujqsore dhe blegtorale, mbetjet spitalore dhe ato te krijuara n pikat e kalimit ndrkufitar. Mbi bazn e ktyre rregulloreve tip, organet e qeverisjes vendore do te duhet t nxjerrin rregulloret e tyre pr do rast konkret. 3.2.3. PLATFORMA KOMBTARE Objektivat n fushn e administrimit t mbetjeve urbane jan t prcaktuara n Planin Kombtar t Veprimit n Mjedis si m posht: 1) Hartimi i nj strategjie pr menaxhimin e qndrueshm t mbetjeve urbane, ku prfshihet plotsimi i kuadrit ligjor dhe projekte demonstrimi n kt fush; 2) Stabilizimi i administrimit urban, duke prfshir gjithashtu edhe menaxhimin e mbetjeve urbane; 3) Hartimi i nj programi pr mbylljen e sigurt t vendgrumbullimeve ekzistuese t plehrave, q paraqesin rrezik pr shndetin dhe mjedisin, si dhe ndrtimin e fushave t grumbullimit t mbeturinave, bazuar n kriteret mjedisore; 4) Ndrgjegjsimi i publikut lidhur me mir-menaxhimin e mbetjeve urbane. N zbatim t legjislacionit mjedisor, Ligjit Nr. 9010, date 13.02.2003, Pr administrimin mjedisor t mbetjeve t ngurta , Ligjit Nr. 8652, dat 31.07.2000, Pr organizimin dhe funksionimin e qeverisjes vendore , si edhe n baz t konkluzioneve t nj serie aktivitetesh ( konferenca, seminare, takime t tjera pune n nivel qendror apo lokal), q kan trajtuar probleme t menaxhimit t mbetjeve n Shqipri, platforma pr menaxhimin e mbetjeve t ngurta urbane krkon:

41

1) Ngritjen e nj organi koordinues pr administrimin e mbetjeve t ngurta, me prfaqsues t institucioneve qendrore dhe t organeve t qeverisjes vendore; 2) Hartimin dhe zbatimin e Planit Administrimin e Mbetjeve t Ngurta Urbane; Kombtar pr

3) Prcaktimin e metodologjis pr trajtimin mjedisor t mbetjeve, n prputhje me natyrn dhe llojin e tyre; 4) Sigurimin dhe prdorimin e efektshm t mjeteve financiare pr administrimin mjedisor t mbetjeve t ngurta urbane; 5) Kontrollin e vazhdueshm mbi veprimtarit q krijojn mbetje, si edhe mbi ata q angazhohen n transportimin, riciklimin, prpunimin dhe asgjsimin e tyre n fushat e sektort q mbulohen nga ana e Inspektoratit t Mjedisit, Inspektoratit Sanitar, organit q ka liensuar veprimtarin, si edhe organet e qeverisjes vendore t zons, ku zhvillohet veprimtaria; 6) Hartimin, miratimin dhe zbatimin e rregulloreve tip pr prpunimin dhe asgjsimin e mbetjeve t ngurta urbane, t ndrtimit, t mbetjeve t vllimshme, t mbetjeve industriale dhe atyre t minierave, bashke me kriteret dhe rregullat pr instalimin e impianteve t prpunimit t tyre, t trajtimit t mbetjeve bujqsore e blegtorale, si edhe t mbetjeve spitalore, bashk me kriteret dhe rregullat pr instalimin dhe funksionimin e impianteve t djegies s tyre; 7) Hartimin, miratimin dhe zbatimin e aktit nnligjor pr administrimin e mbetjeve t ngurta urbane n pikat e kalimit ndrkufitar; 8) Hartimin, miratimin dhe zbatimin e rregullores pr monitorimin e mbetjeve t ngurta urbane; 9) Hartimin, miratimin dhe zbatimin e aktit nnligjor pr rehabilitimin e vend-grumbullimeve industriale ekzistuese; 10) Sqarimin e kompetencave dhe prgjegjsive n rastin e mbetjeve t depozituara ilegalisht gjat segmenteve t rrugve nacionale, me qllim asgjsimin e tyre dhe ndalimin e depozitimeve t tjera n t ardhmen; 42

11) Prcaktimin me t mir t prgjegjsive dhe kompetencave t organeve qendrore t prfshira n administrimin e mbetjeve t ngurta urbane; 12) Ngritjen e nj rrjeti pr t lehtsuar komunikimin dhe shkmbimin e informacionit midis specialistve prgjegjs n institucionet qendrore dhe vendore; 13) Informimin e donatorve, bashkpunimin me to dhe trajnimin e specialisteve, pr t aplikuar pr projekte n nivel qarku, bashkie apo komune; 14) Rritjen e bashkpunimit me OJF-t q jan t prfshira n fushn e administrimit t mbetjeve urbane dhe t ndrgjegjsimit t publikut. 3.2.4. DIMENSIONI LOKAL I PROBLEMIT Organet e qeverisjes vendore, t ngarkuara me detyra dhe kompetenca n fushn e administrimit t mbetjeve t ngurta urbane, duhet t marrin masa pr t: 1) Rritur ndrgjegjsimin n t gjitha nivelet, duke filluar nga drejtuesit e institucioneve deri te qytetart e thjesht dhe duke prfshir gjithnj e m shum median, edukimin n shkolla, trajnimin e personave prgjegjs n do qark, bashki e komun etj., me qllim q administrimi i mbetjeve t kthehet n shtje prioritare; 2) Caktuar n nivel qarku, bashkie e komune t paktn nj specialist pr problemet e administrimit t mbetjeve urbane; 3) Prgatitur raportin e gjendjes dhe administrimit t mbetjeve n shkall njsish t qeverisjes vendore; 4) Hartuar dhe zbatuar planet vendore pr administrimin e mbetjeve t ngurta, si pjes t planeve lokale t veprimit n mjedis (qarqet, bashkit, komunat), me qellim q nevojat e studiuara (pr fonde dhe burime njerzore) t prfshihen n buxhetin respektiv dhe fondet e siguruara t prdoren pr pastrimin, transportin dhe depozitimin e sigurit t mbetjeve t ngurta n shkall vendore; 43

5) Studiuar dhe zbatuar skema tarifore t efektshme n shkall vendore, pr t mbuluar nj pjes t konsiderueshme t kostos pr pastrimin, transportimin dhe depozitimin e sigurt t mbetjeve t ngurta; 6) Studiuar, projektuar dhe thithur fonde (prmes hartimit dhe zbatimit t projekteve prkatse) pr ndrtimin e venddepozitimeve t sigurta (landfilleve) t t gjitha niveleve dhe mundsisht n shkall qarku; 7) Kryer t gjitha procedurat pr miratimin e vendit pr depozitimin e mbetjeve t ngurta, n prputhje me studimet e kryera dhe duke respektuar mendimin e komunitetit; 8) Rehabilituar deri n mbyllje vend-depozitimet ekzistuese, n raste t identifikimit t problemeve mjedisore t shkaktuara prej tyre; 9) Hartuar rregulloret lokale, mbi bazn e rregulloreve tip t miratuara pr ndarjen e mbetjeve sipas klasifikimit t miratuar, riciklimin dhe prdorimin e tyre, kompostimin, groposjen dhe djegien n impiante t veanta t mbetjeve urbane; 10) Siguruar kontrollin mbi zotruesit e mbetjeve, me qllim q ata vet, me shpenzimet e tyre, t sigurojn grumbullimin, transportin, ruajtjen, prpunimin dhe asgjsimin e mbetjeve t gjeneruara prej tyre; 11) Disiplinuar tregjet pr depozitimin e mbetjeve tregtare; 12) Rishikuar sistemin e gjobave pr ndotsit publik t mjedisit; 13) Prcaktuar vendet pr grumbullimin e mbetjeve inerte; 14) Shtrir shrbimin e pastrimit edhe n zonat periferike; 15) Modeluar dhe vendosur kosha rrugore, t paktn pr parqet apo sheshet kryesore; 16) Hartuar dhe zbatuar projekte pilot pr ndarjen e mbetjeve q n burim; 44

17) Kontrolluar zbatimin e kushteve n lejet mjedisore dhe n kontratat e pastrimit t qyteteve; 18) Hartuar dhe zbatuar planet e veprimit dhe marrjen e masave t posame pr pastrimin e plazheve nga mbetjet e ngurta, pr prmirsimin e gjendjes n qarqet e zonave bregdetare.

3.2.5. RAST KONKRET PR ANALIZIMIN E PROBLEMIT: M ENAXHIMI I MBETJEVE T NGURTA URBANE N VLOR Pozimi i problemit Qyteti i Vlors ka nj siprfaqe rreth 1609 km2 dhe nj popullsi prej 110,000 banor. Popullsia sht rritur n mnyr t konsiderueshme gjat 10-12 viteve t fundit, n saj t fenomenit t migrimit nga zonat rurale prreth, si edhe nga zona t tjera t vendit. Rritja e popullsis sht shoqruar nga ana tjetr me rndimin e situats lidhur me menaxhimin e mbetjeve t ngurta urbane dhe, m specifikisht, lidhur me gjetjen e mundsive pr asgjsimin e mbetjeve, pa shkaktuar dm n shndetin e popullats dhe mjedisin prreth. Aktualisht, mbetjet urbane n qytetin e Vlors asgjsohen n nj fush t hapur plehrash, n varsi t organeve t pushtetit vendor. Kjo fush plehrash, rreth 2 km n perndim t qendrs s qytetit, sht n funksionim q prej vitit 1970, nuk ka kapacitetin e duhur pr t prballuar sasin n rritje t mbetjeve urbane dhe, meqense sht projektuar pa marr n konsiderat mbrojtjen e mjedisit, nuk ka sistem pr grumbullimin e ujrave t perkolatit. Prpara viteve 90, fusha konsiderohej zon periferike, ndrsa sot banort prreth i kan shtpit vetm 10-20 m larg saj.

45

Pr pasoj, kontaminimi i mundshm nga kjo fush plehrash prben nj krcnim t vazhdueshm n rritje pr mjedisin prreth dhe shndetin e qytetarve. Mbetjet q shkojn n fushn e plehrave pr tu asgjsuar jan me natyr shtpiake, t tregtis, t institucioneve, t pastrimit t rrugve dhe t qytetit n prgjithsi, nga sektori i ndrtimit, i shndetsis dhe i industris. N total, sasia ditore e drguar n fushn e plehrave sht rreth 102 ton, e rritur rreth tre her n raport me vitin 1990. Sa lidhet me prbrjen e mbetjeve urbane, pjesn m t madhe e z lnda organike, e ndjekur nga dhera dhe t tjera lnd t dekompozueshme. Nj pjes e ktyre mbetjeve digjen, n kundrshtim me t gjitha aktet ligjore dhe nnligjore, duke prodhuar nj ndotje t konsiderueshme t ajrit pr t gjith rajonin. Sistemi aktual i grumbullimit dhe i transportimit t mbetjeve pr n vend-depozitim nuk ka ndryshuar q prej vitit 1990 dhe pr pasoj sht i paprshtatshm. N Vlor ka rreth 600 vende t miratuara pr grumbullimin e plehrave, me rreth 500 kontenier metalik, bashk me rreth 100 kontenier t hapur imentoje, t cilt normalisht mbushen dhe nuk mjaftojn pr sasin ditore t plehrave t gjeneruara. Nga ana tjetr, zonat periferike jan t pambuluara me kontenier, duke prfshir edhe popullsin q banon afr fushs s plehrave. M pas plehrat transportohen n vend-depozitim nj her n dit, me makina jo t p rshtatshme, apo edhe me karroca te trhequra me kafsh. Kur konteniert nuk zbrazen plotsisht dhe vendi prreth nuk pastrohet, era q vjen, si pasoj e fermentimit t tyre, prben nj shqetsim konstant pr banort. Ky sht nj rast tipik, sa koh q menaxhimi i mbetjeve urbane vuan nga mungesa e organizimit, sidomos afr qendrave tregtare, ku edhe sasia ditore e mbetjeve t gjeneruara sht m e madhe. Grumbullimi, transportimi dhe depozitimi i mbetjeve urbane n Vlor kryhet nga nj kompani private e kontraktuar nga Bashkia, e cila me mjetet, teknologjin dhe personelin n dispozicion nuk arrin t mbuloj t gjitha nevojat e qytetit. Ky proces mbikqyret nga Bashkia e cila jep edhe fondet pr pastrimin e qytetit dhe menaxhimin 46

e mbetjeve. N fushn e plehrave mbetjet nuk i nnshtrohen ndonj seleksionimi paraprak. Ato kompaktohen t gjitha s bashku dhe n raste t rralla i nnshtrohen ndonj dezinfektimi me glqere. N fushn e plehrave nuk ka sisteme drenazhimi apo kontrolli t biogazit t gjeneruar. Pr m tepr kanali kryesor i ujrave t ndotura t qytetit t Vlors kalon prmes fushs s plehrave, e cila sht e ndrtuar n nj zon ranore, n nivel t ult n krahasim me nivelin e detit, duke prbr edhe nj zgjidhje jo t gjetur n lidhje me shtresat gjeologjike. Ndotja e identifikuar n zon lidhet me cilsin e prkeqsuar t ajrit dhe t ujrave. Problemi rndohet nga prania e banorve prreth, jetesa e t cilve bazohet n aktivitetin bujqsor dhe n prdorimin e ujit t puseve pr uj t pijshm. Rekomandime pr zgjidhjen e problemit Ndrsa Vlora rritet dhe ndryshon aktivitetin ekonomik, ekziston nevoja pr t ndryshuar edhe sistemin aktual t menaxhimit t mbetjeve urbane. Situata aktuale jasht kontrollit dhe afr qendrs s qytetit, jo vetm q ka nj ndikim negativ n shndetin e banoreve dhe mjedisit prreth, por ndikon negativisht edhe n prparimin ekonomik t Vlors. Pr pasoj, shtrohet domosdoshmria e gjetjes s nj tjetr vendi pr asgjsimin e mbetjeve urbane dhe e hartimit t nj plani afatgjat menaxhimi pr mbetjet e ngurta t qytetit, q t mund t zgjidhet ky problem pr t paktn 15 vitet e ardhme. 1. Przgjedhja e vendit t ri t depozitimit t mbetjeve urbane Nj list prej t paktn 10 vendesh potenciale duhet t sigurohet nga nj studim paraprak, i porositur nga Bashkia e qytetit. M pas kto 10 vende duhet ti nnshtrohen nj analize multikriteriale, q merr n konsiderate largsin nga qendrat e banuara, faktort natyror (gjeologjin, drenazhimin, florn dhe faunn), faktort kulturor, aksesin e ktyre vendeve nga rrugt q i lidhin me Vlorn dhe koston e prllogaritur t ndrtimit t vend47

depozitimit. Pronsia mbi tokn dhe gatishmria e banorve prreth vendit t zgjedhur prbn nj prej faktorve m t rndsishm n przgjedhjen e vendit. Nga kjo list prej t paktn 10 vendesh, tre m t mundshmet duhen seleksionuar ne raundin e par, t cilat do ti nnshtrohen m pas nj studimi edhe m t hollsishm, q merr n konsiderat edhe hartimin e raportit t vlersimit t ndikimit n mjedis pr seciln prej tyre dhe konsultimin e vazhdueshm me banort q jetojn pran vendit t przgjedhur. Sa m lart, kjo do t oj n vendin potencial pr ndrtimin sipas t gjitha kritereve t vend-depozitimit t ri t mbetjeve t ngurta urbane. Ky vend-depozitim, n prputhje me konkluzionet e studimeve kombtare n kt fush, t porositura nga Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit t Ujrave dhe Ministria e Punve Publike, Transportit dhe Telekomunikacionit, duhet t ndrtohet me teknologjin prkatse, me ndikim minimal n shndet dhe n mjedis. Zona e przgjedhur m pas duhet t miratohet nga organet prkatse t qeverisjes vendore, t cilat njkohsisht kryejn edhe punn pr gjetjen e fondeve pr ndrtimin e tij. 2. Plani i menaxhimit t Mbetjeve t Ngurta Ky plan duhet t hartohet nga organet e qeverisjes vendore, n prputhje me udhzimet e dala pr kt qllim nga organet qendrore t caktuara me prgjegjsin e hartimit t politikave kombtare pr menaxhimin e mbetjeve urbane. Plani duhet ti shrbej menaxhimit t mbetjeve pr popullsin aktuale dhe at t parashikuar pr Vlorn n njzet vitet e ardhme. N vazhdim jepen elementt e ktij plani: Sigurimi i t dhnave baz pr popullsin aktuale dhe t pritshme n Vlor, si edhe pr gjenerimin specifik t mbetjeve pr banor n dit, aktual dhe t pritshm, me qllim projektimin e skems s grumbullimit dhe transportimit dhe t parametrave t vendgrumbullimit t ardhshm t mbetjeve t ngurta urbane;

48

 Studimin paraprak t mundsive pr riciklim, kompostim, trajtim paraprak t mbetjeve t ngurta urbane, q do t shoqrohej me reduktimin e mbetjeve pr tu asgjesuar n vend-depozitim; Prllogaritja e kostove pr seciln faz t administrimit t mbetjeve t ngurta urbane, q nga gjenerimi deri te asgjesimi i tyre n vend-grumbullim; Vlersimi i potencialit t Bashkis ( burime njerzore dhe financiare) pr administrimin si duhet t mbetjeve urbane dhe planifikimi i tyre n buxhet pr vitet q vijn n prputhje me koston e prllogaritur; Studimi, hartimi, diskutimi me t gjith t interesuarit dhe miratimi i nj skeme t pranueshme tarifore pr menaxhimin e mbetjeve t ngurta urbane; Studimi i nevojave dhe hartimi i t gjitha akteve n nivel bashkiak dhe n zbatim t legjislacionit kombtar n kt fush, q mundson zbatimin e t gjitha elementeve t ktij plani; Bashkpunimi me strukturat qendrore dhe donatort pr gjetjen e fondeve pr realizimin e elementve prkats t planit te hartuar/miratuar nga Bashkia; Studimi i mundsive pr mbylljen e sigurt t fushs aktuale t plehrave n Vlor.

KONTROLLI DHE P ARANDALIMI I NDOTJES S UJRAVE

49

Shqipria sht e pasur n rezerva ujore, prfshir ktu lumenjt, liqenet dhe lagunat, detet dhe ujrat nntoksore. Rrjeti hidrografik sht mjaft kompleks, i shprndar n tr territorin dhe me rezerva t bollshme, si dhe mbulon rreth 43,305 km2. Gjithsej jan gjasht basene kryesore lumore, t cilat shtrihen edhe jasht kufijve t vendit. Kto prfshijn edhe katr liqene dhe tre rezervuare t mdhenj. N total, rezervat ujore t Shqipris llogariten rreth 13,300m3 pr person n vit. Burimet ujore prdoren pr nevoja urbane, industriale, pr sektorin bujqsor si edhe pr prodhim hidro energjie. Shqipria sht gjithashtu e pasur me burime ujore nntoksore, me nj potencial prej 1,250 milion m3 n vit n shtat pellgje gjeologjike kryesore. Kontrolli dhe parandalimi i ndotjes s ujrave prbn nj sfid pr organet qendrore dhe vendore, t cilat ndihmojn dhe kontrollojn procesin e trajtimit mjedisor t ujrave t ndotura dhe mbrojn mjediset ujore t Republiks s Shqipris nga ndotjet dhe dmtimet e shkaktuara nga veprimtaria njerzore. Mbrojtja e ujit prfshin ujrat siprfaqsore dhe nntoksore, burimet e tyre, sasin dhe cilsin, shtretrit dhe brigjet e ujrave siprfaqsore dhe formimet akuifere. 3.3.1. SITUATA AKTUALE Cilsia e ujrave, si nj parametr shum i rndsishm dhe i lidhur ngusht me shndetin e njeriut, florn, faunn dhe zhvillimin normal t aktiviteteve ekonomike n mjediset ujore, prcaktohet prmes monitorimit fiziko - kimik dhe bakteriologjik t tyre, t kryer mbi baza vjetore nga institucionet prgjegjse si Instituti i Shndetit Publik, Instituti i Hidrometeorologjis, Instituti i Mjedisit, Shrbimi Gjeologjik Shqiptar e t tjera institucione. Monitorimi i ujrave dshmon se ujrat siprfaqsore jan pjesrisht t ndotur. N aspektin cilsor, ndonse vlersohet nj paksim i ndotjes nga aktivitete industriale dhe bujqsore, si rrjedhoj e mbylljes s mjaft aktiviteteve industriale pas vitit 1991 dhe rnies s prodhimit 50

bujqsor n prgjithsi, sht shtuar ndotja urbane, si rrjedhoje e migrimit t popullsis nga zonat rurale drejt qyteteve. Si faktor kryesor t ndotjes vlersohen: Ujrat e ndotura urbane, t shkarkuara direkt n ujrat siprfaqsore pa u trajtuar; Ujrat e ndotura industriale dhe ujrat e shkarkuara nga sektori i bujqsis. Ndotja historike industriale gjithashtu vazhdon t mbetet nj faktor konstant n prishjen e cilsis s ujrave siprfaqsore / nntoksore. N lidhje me shkarkimet e ujrave t ndotura urbane situata sht kritike. Kjo sepse akoma mungon gati plotsisht infrastruktura e grumbullimit dhe e trajtimit t tyre, duke prfunduar n shkarkime direkte n ujra siprfaqsore dhe n dete, pa kurrfar trajtimi fillestar. Kjo edhe pse popullsia sht rritur n mnyr t ndjeshme sidomos n qytete t mdha si Tiran, Durrs etj. Situata vshtirsohet akoma m shum n zonn bregdetare, ku rritja e madhe e strukturave turistike ( veanrisht n zonat e plazheve nga Velipoja n Sarand) nuk sht shoqruar me masat respektove pr menaxhimin e mbetjeve t ngurta dhe trajtimin e ujrave t zeza. Nga ana tjetr, mungesa e metodave t prshtatshme t asgjsim/depozitimit t mbetjeve t ngurta ka rritur mjaft trysnin e ktij sektori mbi cilsin e ujrave siprfaqsore (lumenjt q kalojn pran vend-depozitimeve t mbetjeve dhe infiltrimet e ujrave t perkolatit n ujrat nntoksore t zons). Ndotja e ujrave siprfaqsore nga veprimtarit bujqsore dhe blegtorale sht nj dukuri q po shtohet krahas zhvillimeve n kt sektor. Megjithat, aktualisht nuk ekziston nj program monitorimi apo vlersimi pr potencialin ndots n trupat ujore nga ky sektor.

51

Industria sht nj kontribues n rritje i shkarkimeve ndotse n ujrat siprfaqsore. M par ujrat kishin ndotje t rnda nga prodhimi i plehrave azotike dhe fosfatike, sods dhe kimikateve t tjera, impiantit t metalurgjikut, prodhimit t imentos dhe industris s drurit dhe letrs. Tani shum nga kto industri nuk funksionojn. Ndotja m evidente vjen nga industria ushqimore, ajo e materialeve t ndrtimit dhe e lkurve. Shumica e ktyre aplikojn teknologji t vjetr, gj q do t thot se nuk i trajtojn shkarkimet prkatse. Si rezultat, shum lumenj tregojn nj deficit n oksigjen, me nj krkes t lart kimike pr oksigjen (NKO) dhe krkes biologjike pr oksigjen (NBO), vlerat e t cilave prcaktojn ndotjen nga materialet organike, shpesh me origjine shtpiake. Lumenjt m t ndotur n vend jan: Semani, Gjanica, Erzeni dhe Lumi i Tirans. Kta lumenj prmbajn prqendrime t larta fenolsh (0.98-3.90 mg/l). Gjithashtu, n konkluzionet e monitorimeve vjetore t ujrave bregdetare, evidentohet fakti se, pr shkak se t gjitha ujrat urbane t vendit ton shkarkohen pa asnj lloj trajtimi paraprak, vrehet nj ndotje bakteriologjike mjaft e lart e ujrave siprfaqsore dhe bregdetare, sidomos ne zonat pas shkarkimeve urbane. M e theksuar kjo ndotje sht e shprehur n zonn e shkarkimeve pas hidroforve dhe stacioneve t pompimit n Shkodr, Lezh, Durrs, Vlor dhe Sarand. 3.3.2. LEGJISLACIONI SPECIFIK N fushn e administrimit t burimeve ujore vepron nj paket e tr ligjore, n prbrje t s cils renditen sa m posht: 1) Ligji Nr. 8093/ 1996, Pr rezervat ujore, i cili sht ligji kryesor pr sa i takon administrimit t burimeve ujore. Ligji parashikon mbrojtjen dhe prdorimin me kriter dhe t qndrueshm t rezervave ujore dhe organizon menaxhimin dhe administrimin e rezervave ujore nga kshillat e baseneve ujore; 2) Ligji Nr. 8102/1996, Pr shprndarjen e ujit dhe rregullimin n sektorin e sanitimit, i cili ka t bj me sigurin e 52

shndetit si rezultat i shprndarjes s sigurt t ujit t pijshm dhe trajtimit t ujrave shtpiake; 3) Ligji Nr. 7846/1994, Pr ndrtimin, administrimin, mirmbajtjen dhe operacionet n sistemet e vaditjes dhe drenazhimit, i cili rregulon veprimtarin e prdorimit t ujit n sektorin e bujqsis; 4) Ligji Nr. 8934, dat 05.09.2002, Pr mbrojtjen e mjedisit i cili mbron prbrsit e mjedisit dhe proceset mjedisore, siguron kushtet materiale pr zhvillimin e qndrueshm, duke plotsuar kuadrin e nevojshm pr zbatimin e krkess kushtetuese pr nj mjedis ekologjikisht t pastr. Sipas ktij ligji, mbrojtja e ujit prfshin ujrat siprfaqsore dhe nntoksore, burimet e tyre, sasin, cilsin, shtretrit dhe brigjet e ujrave siprfaqsore dhe formimet akuifere. Po sipas ktij ligji, mbrojtja e ujit siguron parandalimin e dmtimit t cilsis s ujrave siprfaqsore dhe tejkalimin e normave respektive t cilsis, prmirsimin e cilsis s ujrave siprfaqsore t ndotura dhe arritjen e cilsis s ujit, parandalimin e shkatrrimit t cilsis s ujrave nntoksore, rehabilitimin e ujerave nntoksore t ndotura, prmirsimin e bilancit ndrmjet shkalls s ekstraktimit dhe riprtritjes natyrore t ujrave nntoksore, si edhe mbrojtjen e flors dhe t fauns ujore; 5) Ligji Nr. 8652/2000, Pr organizimin dhe funksionimin e qeverisjes vendore, i cili i jep qeverisjes vendore fuqi t plot administrimi, shrbimi, investimi dhe rregullimi pr sistemin e shprndarjes s ujit, t grumbullimit dhe t drenazhimit t tij; 6) Ligji Nr. 9115/2003, Mbi trajtimin mjedisor t ujrave t ndotura, i cili ka pr qllim t mbroj mjedisin dhe shndetin e njeriut nga ndikimet negative t ujrave t ndotura, duke prcaktuar rregullat e trajtimit mjedisor t tyre, si edhe detyrimet e shkarkuesve t ujrave t ndotura. Sipas ktij ligji, organet shtetrore, qendrore dhe vendore kan pr detyr t bashkpunojn me Ministrin e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit t Ujrave pr:

53

 Prcaktimin e teknikave dhe metodave m t mira pr trajtimin mjedisor t ujrave t ndotura; Hartimin e planeve pr trajtimin e ujrave t ndotura n mnyr t integruar; Krijimin e kuadrit ligjor dhe institucional; Sigurimin dhe prdorimin e frytshm t mjeteve t nevojshme financiare; Kontrollin a vazhdueshm t veprimtarive q shkaktojn ndotje t ujrave.

Nga ana tjetr, personat fizik dhe juridik, veprimtaria e t cilve shkarkon ujra t ndotura, kan pr detyr: T ulin n vazhdimsi sasin e ujrave t prdorura q shkarkojn; T paksojn shkalln e ndotjes s ujrave q shkarkojn; T administrojn dhe trajtojn ujrat q shkarkojn, prmes ndrtimit dhe funksionimit t rrjetit t kanalizimeve, t impiantit t trajtimit t ujrave t ndotura, nxitjes s riprdorimit t ujrave t trajtuara, zbatimit t normave t shkarkimeve t lngta; T hartojn dhe zbatojn programin e masave, subjekt kontrolli m pas nga Inspektorati i Mjedisit. Sipas t njjtit ligj, n lejet mjedisore pr veprimtarit q shkarkojn ujra t ndotura, Ministria e Mjedisit prcakton edhe: Kushtet e veanta pr respektimin e normave t shkarkimeve t lngta; Krkesat pr ndrtimin e rrjetit t brendshm t kanalizimeve; Krkesat pr trajtimin parsor t ujrave t ndotura; Masat pr parandalimin e ndotjes s mjedisit; Kolektorin, ku duhet t shkarkohen ujrat e ndotura dhe rrgjimin e shkarkimit t tyre; 54

 Mbajtjen e regjistrave prkats; Kryerjen e vet - monitorimit. Ndrsa leja mjedisore pr trajtuesit e ujrave t ndotura prmban: Krkesat dhe kushtet e vendit t ndrtimit t impianteve dhe instalimeve pr pastrimin e ujrave; Llojin e impiantit qe do t prdorin; Metodikat, teknikat dhe teknologjit q prdor impianti; Normat e lejuara q duhet t plotsojn ujrat pas trajtimit; Mjedisin prits, ku do t derdhen ujrat e pastruara; Krkesat pr trajtimin mjedisor t llumrave; Mbajtjen e regjistrave prkats; Kryerjen e monitorimit dhe publikimin e rezultateve t tij. Ligji Pr trajtimin mjedisor t ujrave t ndotura prcakton si veprime t ndaluara: Shkarkimin n tok ose siprfaqe ujore t ujrave t ndotura q nuk plotsojn normat e shkarkimeve; Trajtimin dhe pastrimin e ujrave jasht vendeve t prcaktuara n lejen mjedisore pr kt qllim, nga persona t paliensuar, ose me teknika dhe teknologji t paprshtatshme; Przierjen me ujra siprfaqsore t shkarkimeve t lngta t vend-depozitimeve t mbetjeve; Prdorimin e ujrave t ndotura pr do qllim ose veprimtari tjetr. VKM Nr. 177, dat 31.03.2005, Mbi normat e lejuara t shkarkimeve t lngta dhe kriteret e zonimit t mjediseve ujore prits : Normat e lejuara t shkarkimeve t lngta, sipas ktij Vendimi, jan instrumenti kryesor q mbshtetin zbatimin e Ligjit 55

Pr administrimin mjedisor t ujrave t ndotur, q mundsojn kontrollin e zbatimit t tij nga Inspektorati i Mjedisit dhe organet e tjera t ngarkuara me parandalimin e ndotjes s ujrave siprfaqsore pr shkak t derdhjes n to t ujrave t ndotura urbane dhe industriale. Sipas VKM-s s msiprme, veprimtarit e reja industriale do t respektojn krkesat e tij q nga dita q do t fillojn aktivitetin. Ato nuk pajisen me leje mjedisore, nse nuk kan t instaluar paraprakisht impiantin e trajtimit t ujrave q ndotin. Pr veprimtarit ekzistuese, sht parashikuar nj koh prej pes vjetsh pr marrjen e masave pr respektimin e normave t lejuara t shkarkimeve sipas ktij vendimi. Ndrkoh, pr shkarkimet e lngta urbane, koha pr tu prgatitur pr respektimin e normave sipas ktij vendimi sht parashikuar t jet 8 vjet, sepse do t duhet t rikonstruktohen e t ndrtohen kanalizimet, sistemet kolektor, si dhe t ngrihen impiantet e trajtimit t tyre, q mungojn n vendin ton. VKM-ja parashikon pjesmarrje aktive t Kshillave t Baseneve Ujmbledhs n parandalimin dhe eliminimin e ndotjes s baseneve nn juridiksionin e tyre prmes prgatitjes, publikimit dhe zbatimit t programeve dyvjeare, t cilat prfshijn: Identifikimin e shkarkimeve t lngta dhe t mjediseve ujore pritse q ndoten; Masat dhe teknikat m t mira t mundshme pr zvoglimin e ndotjes; Propozimet pr zvendsimin ose riciklimin substancave t rrezikshme pr veprimtarit industriale prkatse; e

Personat prgjegjs pr zbatimin e krkesave t programit; tij. 56 Kohn e zbatimit dhe monitorimin e procesit zbatues t

3.3.3. PLATFORMA KOMBTARE N zbatim t legjislacionit t mjedisit, platforma e mbrojtjes dhe prmirsimit t cilsis s ujrave krkon: 1) Zbatimin e legjislacionit mjedisor n prgjithsi dhe atij specifik n fushn e ujrave n veanti; 2) Plotsimin e legjislacionit pr mbrojtjen e ujrave me aktet nnligjore prkatse dhe paralelisht me kt, harmonizimin e tij me direktivat prkatse t BE-s n fushn e ujrave, m t rndsishmet ndr t cilat cilsohen: Direktiva Kuadr pr Ujrat (2000/60/EC) dhe Direktiva pr Trajtimin e Ujrave t Ndotura Urbane (91/271/EEC); 3) Rritjen e cilsis s monitorimit t ujrave, si baz pr ndrtimin e planeve dhe strategjive sektoriale pr mbrojtjen e cilsis s ujrave (industria, bujqsia, sektori urban e t tjera); 4) Hartimi i projekt-propozimeve dhe trheqja e donatorve, ve fondeve t buxhetit t shtetit, pr kompletimin e sistemeve t kanalizimeve t ujrave t ndotura urbane n shkall vendi; 5) Hartimi i projekt-propozimeve dhe trheqja e donatoreve, ve fondeve t buxhetit t shtetit, pr ndrtimin e impianteve t trajtimit t ujrave t ndotura urbane n shkall vendi, duke filluar me qytetet e zons bregdetare; 6) Rritja e bashkpunimit dhe bashkrendimi i puns midis organeve qendrore, prgjegjse pr menaxhimin e qndrueshm t ujrave, si edhe midis tyre dhe organeve t qeverisjes vendore pr inventarizimin e burimeve ujore dhe hartimin/miratimin/zbatimin e planit kombtar t menaxhimit t burimeve ujore mbi bazn e planeve respektive t baseneve ujmbledhs; 7) Rritja e bashkpunimit me vendet fqinje, n kuadr t marrveshjeve mjedisore dypalshe, shumpalshe dhe n rang ndrkombtar, pr mbrojtjen e ujrave n kontekstin ndrkufitar.

57

3.3.4. DIMENSIONI LOKAL I PROBLEMIT Organet e qeverisjes vendore, t ngarkuara me detyra dhe kompetenca n fushn e menaxhimit t burimeve ujore, duhet t marrin masa pr t: Fuqizuar strukturat prkatse n shkall vendore dhe bashkpunimin e tyre me Kshillat e Baseneve Ujmbledhs dhe Agjencit Rajonale t Mjedisit, me qllim q t prgatisin, publikojn dhe zbatojn programet dyvjeare, ku do t prfshihen: Identifikimi i burimit t shkarkimeve t lngta dhe i mjediseve ujore pritse q ndoten; Masat dhe teknikat m t mira t mundshme pr zvoglimin e ndotjes; Propozimet pr zvendsimin ose riciklimin e substancave t rrezikshme, pr veprimtarit industriale q shkarkojn n basenet ujmbledhs prkats; programit; t tij. Pr t ndaluar veprimtarit ndotse industriale n qarqet/bashkit/komunat prkatse q shkarkojn ujra t ndotura tej normave t lejuara; Pr t ndaluar ndrtimet turistike dhe ato urbane pa infrastrukturn prkatse t ujsjells - kanalizimeve; Pr t kompletuar sistemin e kanalizimeve t ujrave t ndotura urbane; Pr t projektuar dhe ndrtuar impiantet e trajtimit t ujrave t ndotura urbane. Personat prgjegjs pr zbatimin e krkesave t Kohn e zbatimit dhe monitorimit t procesit zbatues

58

3.3.5. RAST KONKRET PR ANALIZIMIN E PROBLEMIT: ADMINISTRIMI MJEDISOR I UJRAVE 1 N BASHKIN E POGRADECIT DHE M BROJTJA E LIQENIT Pozimi i problemit Qyteti i Pogradecit ka ndryshuar n mnyr t konsiderueshme gjat viteve t fundit, si pasoj e ndryshimeve politiko - ekonomike n vend. Popullsia sht rritur, si pasoj e migrimit nga zonat rurale, duke e uar numrin e banorve q jetojn n kt qytet n rreth 38,000. Qyteti, duke prjashtuar zonn ekonomike, ndrtimet e parregullta n fushn e Buimasit dhe ato t zons periferike prgjat rrugs kombtare Pogradec-Kor, shtrihet n nj siprfaqe t prgjithshme rreth 233.4 ha. Sistemi i kanalizimit t qytetit sht i shtrir (prgjat bregut 30-40%) me drejtim nga perndimi n lindje, paralel me vijn e bregut. Ujrat e zeza t aksit kryesor pompohen nga tre stacione pompimi n nj kanal q vuan nga infiltrimet dhe punon n gjendje mbingarkese, sidomos gjat periudhs s shirave. Kjo ka sjell q ujrat e ndotura t qytetit t derdhen direkt n liqen. N zonn q nuk sht e lidhur me sistemin e kanalizimeve, bhet derdhja direkt e ktyre ujrave n prrenj dhe prej ktej n liqen. Nga ana tjetr, gjendja e rrjeteve dhe e stacioneve t pompimit t ujrave t zeza sht e rnduar pr shkak t shkalls s lart t amortizimit t tyre, si edhe shrbimit t pamjaftueshm. Ndrmarrja e Ujsjells Kanalizimeve sh.a., Pogradec ka br nj sr pastrimesh n tubacionet kryesore dhe pesetat e kontrollit, me objektivin q, m pas, t funksioj e gjith skema, e cila krkon ndrhyrje t plot n stacionet e pompimit. Pr t mbrojtur cilsin e ujit t liqenit, sht vn n zbatim Projekti i Menaxhimit t Ujit, Kanalizimeve dhe Drenazhimit (me fonde t prbashkta t qeveris Gjermane dhe Zvicerane).

Ky rast studimor i referohet Planit Lokal t Veprimit n Mjedis pr Bashkin e Pogradecit, prgatitur nga REC ( Qendra Rajonale e Mjedisit) dhe botuar m 2005.

59

Pr shkak t sa m sipr, jan identifikuar: dmtimi i flors dhe i fauns s liqenit, q shoqrohet me ulje t vlerave turistike rekreative t tij; dmtimi i bregut t liqenit dhe rritja e rrezikshmris pr smundje infektive; eutrofikimi i liqenit, pr shkak t shkarkimit masiv t ujrave t zeza dhe prdorimit t detergjenteve me prbrje t lart fosfori.

Rekomandime pr zgjidhjen e problemit Ve masave t rrepta pr zbatimin e legjislacionit kombtar n fushn e parandalimit dhe kontrollit t ndotjes s ujrave dhe nxjerrjes se akteve ligjore lokale, t domosdoshme pr mbrojtjen e liqenit dhe t ujrave siprfaqsore t zons, pr organet e qeverisjes vendore rekomandohet edhe: qytetin; Ndrtimi i rrjetit t plot t ujrave t zeza pr t gjith Ndrtimi i impiantit t trajtimit t ujrave t zeza;

Hartimi dhe zbatimi i planit dy-vjear pr prmirsimin e cilsis s ujrave t zons dhe me specifikisht t ujit t liqenit (nga Kshilli i Basenit dhe Agjencia Rajonale e Mjedisit); Organizimi i aktiviteteve pr rritjen e ndrgjegjsimit t popullsis lokale pr mbrojtjen e ujrave.
M ENAXHIMI I NDOTJES S AJRIT

Mbrojtja e ajrit siguron mbrojtjen e shndetit t njeriut, t kafshve dhe t bimve, bashksive dhe habitateve t tyre, vlerat natyrore dhe kulturore, nga ndikimet negative t ajrit t ndotur, parandalimin e dmtimit dhe krcnimit t shoqris nga cilsia e 60

prkeqsuar e ajrit atmosferik, mbrojtjen e cilsis s ajrit n zonat ku nuk sht i dmtuar dhe prmirsimin e tij n zonat e tjera. 3.4.1. SITUATA AKTUALE Ndotja e ajrit pati nj rnie t theksuar mbas ndryshimeve politike n fillim t viteve 90, si pasoj e mbylljes s aktiviteteve industriale m t rndsishme t vendit q ishin njkohsisht edhe burimet m potenciale t emetimit t ndotsave n ajr. Paralelisht me kt fenomen lindi dhe u zhvillua nj problem i ri mjedisor, ai i ndotjes n rritje t ajrit urban, kryesisht nga shkarkimet e automjeteve, aktivitetet e ndrtimit dhe keqadministrimi i mbetjeve t ngurta. 1) Importimi gjat 15 vjetve t fundit i rreth 300,000 automjeteve, n pjesn drmuese t prdorura, nga t cilt rreth 80% punojn me naft, si dhe cilsia e dobt e karburanteve t prodhuara n vend dhe t importuara, kan shkaktuar nj prkeqsim progresiv t cilsis s ajrit urban n qytetet kryesore t vendit; 2) Faktor tjetr i ndotjes s ajrit jan edhe ndrtimet e shumta q nuk respektojn kriteret pr mbrojtjen e mjedisit, si edhe ndrhyrjet e paligjshme n territoret urbane e suburbane. T dy aktivitetet q lidhen me industrin e ndrtimit dhe trafikun rrugor pritet t rriten, duke u bashkshoqruar me ndotje t mtejshme t ajrit, nse nuk merren masa parandaluese; 3) Cilsia e rrugve e problematikat q lidhen me shfrytzimin, mirmbajtjen e pamjaftueshmrin e tyre dhe t parkimeve kontribuojn n rritjen e sasis s pluhurit dhe t shkarkimeve n ajr nga automjetet; 4) Mosrespektimi i krkesave t vendosura n kontratat e firmave q pastrojn qytetet sht gjithashtu nj shkak i prkeqsimit t cilsis s ajrit; 5) Reduktimi i ndjeshm i siprfaqeve t gjelbruara; 6) Nj tjetr faktor ndots lidhet me sektorin industrial (shkarkime prtej normave t lejuara, kryesisht n qytetet industriale si Elbasani, Fieri e t tjera). 61

Kto dukuri vihen re kryesisht n qytetet kryesore t vendit e n radh t par n kryeqytetin e vendit, Tiran, n t cilin jan prqendruar aktivitetet e ndrtimit dhe t tjera, si edhe qarkullojn do dit rreth 100.000 automjete. Ndonse sht e vshtir t flitet me shifra reale pr burimet e sakta t ndotjes s ajrit n hapsir, koh dhe parametra, pr shkak t mungess s inventarit t shkarkimeve n ajr, t dhnat e monitorimit t cilsis s ajrit t botuara n Raportet e Gjendjes s Mjedisit t Ministris s Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit t Ujrave tregojn pr nj rritje progresive t prbrjeve ndotse karakteristike pr shkarkimet e automjeteve. Tashm treguesit e nivelit t ndotjes nga pluhuri dhe PM10, pr qytetin e Tirans, jan gjetur disa her m t larta se limitet e lejuara pr cilsin e ajrit urban, sipas legjislacionit shqiptar t vitit 2003, (VKM Nr. 803, dat 04.12.2003, Pr Normat e Cilsis s Ajrit). Pran limitit t lejuar jan edhe tregues t tjer t ndotjes si NOx dhe Ozoni. Nj situat e ngjashme sht edhe n qytete t tjera kryesore t vendit si Elbasani, Durrsi, Fieri, dhe Vlora. 3.4.2. LEGJISLACIONI SPECIFIK Prapa faktorve t siprprmendur e t prcaktuar si prgjegjs pr ndotjen e ajrit, qndrojn fusha veprimtarie t trajtuara e t mbuluara me legjislacion specifik, trsia e t cilve prbn kuadrin ligjor rregullator pr mbrojtjen e ajrit. M posht sht trajtuar vetm kuadri ligjor mjedisor pr mbrojtjen e ajrit, i cili sht relativisht i ri dhe, si i till, ndikimet e tij pozitive n ruajtjen e ajrit jan akoma modeste. Kjo edhe pr faktin e njohur se ai prcaktohet si legjislacion shum teknik e profesional dhe nga ana tjetr zbatimi i tij prfaqson nj poes q prmbledh shum veprimtari e masa konkrete e me kosto t lart. Legjislacioni i ri mjedisor pr mbrojtjen e ajrit prbhet nga: 1) Ligji nr.8934, dat 5.09.2002, Pr mbrojtjen e Mjedisit; 2) Ligji nr.8897, dat 16.05.2002, Pr mbrojtjen e ajrit nga ndotja ; 62

3) Vendimi i Kshillit t Ministrave nr.435, dat 12.09.2002, Pr miratimin e normave t shkarkimeve n ajr; 4) Vendimi i Kshillit t Ministrave nr.248, dat 24.04.2003, Pr miratimin e normave t prkohshme t shkarkimeve n ajr; 5) Vendimi i Kshillit t Ministrave nr.803, dat 04.12.2003, Pr normat e cilsis s ajrit; 6) VKM nr. 103, dat 31.03.2002, Pr monitorimin e mjedisit n RSH; 7) Udhzimi nr. 6527, dat 24.12.2004, Mbi vlerat e lejueshme t elementve ndots t ajrit n mjedis, nga shkarkimet e gazrave dhe zhurmave, shkaktuar nga mjetet rrugore dhe mnyrat e kontrollit t tyre, i cili ka hyr n fuqi n fillim t muajit qershor t vitit 2005; 8) Rregullorja e Ministris s Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit t Ujrave e vitit 2006, Pr parandalimin e ndikimeve negative n shndet e n mjedis t veprimtarive ndrtimore; 9) Urdhr i Ministrit t Mjedisit nr. 37, dat 29.03.2004, Pr realizimin e vetmonitorimit, Hartimi dhe miratimi i ktij legjislacioni ka plotsuar nj boshllk t ndjeshm n legjislacionin mjedisor, jo vetm se tani kemi nj kuadr ligjor t veant pr mbrojtjen e ajrit, por edhe sepse ai prpunoi koncepte e kategori specifike t fushs dhe futi n prdorim terminologjin e nevojshme juridike; hartoi dhe vuri n prdorim normat e shkarkimeve dhe t cilsis s ajrit, pa t cilat as q mund t flitet pr mbrojtje efektive t pastrtis s ajrit. Po kshtu, ai grupoi veprimtarit ndotse mbshtetur n kritere bashkkohore; saktsoi detyrat e operatorve, veprimtarit e t cilve gjenerojn shkarkime n ajr; avancoi konceptet dhe praktikat pr monitorimin e cilsis s ajrit e t shkarkimeve n t; riformuloi rolet e prgjegjsit e organeve shtetrore e t kontrollit pr zbatimin e krkesave t ligjit. Dhe t gjitha kto jan njhersh edhe tregues konkret t prafrimit t tij me legjislacionin prkats t BE-s. Gjithsesi, hartimi dhe vnia n zbatim e ktij legjislacioni sht vetm fillimi n vargun e angazhimeve pr t krijuar nj kuadr t 63

plot ligjor mjedisor pr mbrojtjen e ajrit, i cili t jet edhe plotsisht i prputhur me direktivat e BE. N kt kndvshtrim, aktualisht ai sht n proces aktiv plotsimesh e prmirsimesh, q shfaqen n disa drejtime dhe kan t bjn: Me plotsimin e kuadrit nnligjor rregullator; Me plotsime apo amendime t detyrueshme t akteve t veanta, t identifikuara si t tilla gjat zbatimit t ktij kuadri ligjor; Me thellimin e procesit t prafrimit t tij me direktivat prkatse t BE-s; Me krijimin e infrastrukturs s domosdoshme q lehtson zbatimin e ktij kuadri ligjor; N trsin e ktij kuadri ligjor pr mbrojtjen e ajrit, m i drejtprdrejti sht pa dyshim Ligji Nr. 8897, dat 16.05.2002, Pr mbrojtjen e ajrit nga ndotja, i cili ka pr qllim t garantoj t drejtn e shtetasve pr t jetuar n nj mjedis me ajr t pastr, duke mbrojtur shndetin e njeriut, faunn, florn dhe vlerat natyrore e kulturore t mjedisit shqiptar nga ndotja e ajrit. Ligji prcakton burimet e ndotjes (t palvizshme dhe t lvizshme), treguesit baz t gjendjes s ajrit, normat e shkarkimeve n ajr (bashk me normat e prkohshme t shkarkimeve), normat e cilsis s ajrit, si edhe lartsit e pajisjeve shkarkuese. N ligj jepen gjithashtu: Detyrimet pr mbrojtjen e ajrit t operatoreve t burimeve t palvizshme, t cilt kan pr detyr t zbatojn kushtet teknike, t respektojn normat e shkarkimeve n ajr, t prgatisin rregullore teknike pr funksionimin e burimeve t ndotjes, t kryejn monitorimin e shkarkimeve n ajr, t ndalin aktivitetin n rast avarie, t marrin masa pr normalizimin e gjendjes, si edhe t njoftojn publikun; Detyrimet pr mbrojtjen e ajrit t operatorve t burimeve t lvizshme, t cilt detyrohen ti prdorin dhe mirmbajn ato n prputhje me kushtet e prcaktuara nga prodhuesit dhe t respektojn normat e shkarkimeve; 64

 T gjith operatort q shkarkojn ndots n ajr, detyrohen t publikojn t dhna pr ndotjen e ajrit dhe t drgojn periodikisht njoftim t plot n Ministrin e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit t Ujrave; Ministria e Mjedisit prgatit inventarin e shkarkimeve n ajr n nivel kombtar, rrethi, qyteti dhe burimi individual ndotjeje; Personat fizik dhe juridik, vendas ose t huaj, detyrohen t pajisen me leje mjedisore nga Ministria e Mjedisit n bashkpunim me qeverisjen vendore pr t gjitha aktivitetet me potencial ndots pr ajrin; Pr ndotjen e ajrit, operatort e burimit ndots paguajn taks shkarkimesh, sipas sasis dhe tipit t ndotsve t shkarkuar, sipas prcaktimeve n Ligjin Nr. 8435, dat 28.12.1998, Pr sistemin e taksave n Republikn e Shqipris . N mnyr q ligji t bhet plotsisht funksional sht e nevojshme q ai t plotsohet edhe me nj sre aktesh t tjera nnligjore, me an t t cilave do t: miratohen edhe tregues t tjer mjedisor t gjendjes s ajrit pr zona t veanta dhe n varsi t natyrs s shkarkimeve n ajr; shfaqen; miratohen edhe burime t tjera t ndotjes, q mund t

miratohen normat e cilsis s ajrit, t depozitimit dhe normat specifike pr zona t veanta; miratohen krkesat e cilsis s lndve djegse te detyrueshme pr tu zbatuar nga prodhuesit, importuesit, eksportuesit, transportuesit dhe tregtuesit; shpallen zonat q krkojn mbrojtje t veant t ajrit, pr te cilat edhe Ministri i Mjedisit, i Shndetsis dhe organet prkatse t qeverisjes vendore udhzojn masa t veanta mbrojtse; miratohen kriteret e ngritjes dhe t vnies n funksionim t sistemit paralajmrues pr smogun; 65

 miratohen rregullat, procedurat dhe afatet e raportimit t gjendjes s ajrit n situat smogu e t tjera.

3.4.3 PLATFORMA KOMBTARE Kjo platform konsiston n disa aspekte: N fushn e shkarkimeve n ajr: monitorimit dhe t regjistrave t

Fuqizimi i rrjetit kombtar t monitorimit t ajrit dhe hartimi i programit kombtar t monitorimit, duke prcaktuar stacionet e monitorimit, parametrat, metodat, frekuencn e monitorimit dhe menaxhimin e t dhnave deri n publikim t tyre; Prmirsimi i pajisjeve laboratorike pr monitorimin e cilsis s ajrit dhe matjen e shkarkimeve n ajr, bashk me trajnimin e personelit teknik t angazhuar me monitorimin; Rishikimi i lejeve mjedisore pr aktivitetet potencialisht ndotse t ajrit, me qllim futjen n to t krkesave specifike pr monitorim t shkarkimeve t tyre n ajr dhe raportimin pran Agjencive Rajonale t Mjedisit; Hartimi, mirmbajtja dhe botimi i regjistrave t shkarkimeve n ajr nga burimet kryesore stacionare t ndotjes. N fushn e transportit: Riazhornimi dhe zbatimi i normave t lejuara t shkarkimeve nga mjetet e lvizshme me Udhzimin e prbashkt t Ministrit t Transportit dhe Telekomunikacionit dhe Ministrit t Mjedisit nr. 6527, dat 24.12.2004, n mbshtetje t Ligjit Nr. 8897, dat 16.05.2002, Pr mbrojtjen e ajrit nga ndotja; Prgatitja e infrastrukturs s nevojshme pr kontrollin periodik t mjeteve t transportit pr shkarkimet n ajr sipas normave t lejuara dhe marrja e masave t nevojshme pr trajnimin e stafit teknik. 66

 Marrja e masave pr unifikimin e standardeve kombtare me standardet evropiane pr lndt djegse nafte dhe benzine t importuara pr prdorim n automjete dhe zbatimi i tyre nga strukturat prkatse.; Prgatitja e standardeve t reja lidhur me vajrat lubrifikante t importuara, konform parametrave cilsor t vajrave q qarkullojn n tregun evropian; Prgatitja dhe miratimi i akteve ligjore prkatse q sanksionojn prdorimin e karburanteve t vendit q nuk plotsojn standardet e BE-s vetm pr traktort bujqsor, transportin detar, peshkimin dhe pr ngrohje, duke minimizuar dhe shmangur nga tregu prdorimin e tyre nga mjetet e transportit rrugor; Zbatimi i Planit t Masave n mbshtetje t Strategjis Kombtare t Energjis pr nxitjen e transportit publik; Aprovimi dhe zbatimi i rekomandimeve prkatse lidhur me reduktimin e ndotjes nga sektori i transportit sipas dokumentit t Strategjis Kombtare t Mjedisit; Prgatitja dhe miratimi i Strategjis Kombtare pr Transportin e Qndrueshm, q ve sa m lart do t konsideroj rrugt dhe mjetet pr promovimin e transportit publik dhe prdorimit t mjeteve t tjera shoqrore pr mjedisin si biikleta e t tjera. Masat fiskale: Nj seri masash duke ndrhyr n Ligjin Nr.8977, dat 12.12.2002, Pr sistemin e taksave n RSH, ndryshuar me Ligjin Nr.9158, dat 18.12.2003, q synojn drejt prmirsimit t strukturs s mjeteve t transportit me qllim: Favorizimin e mjeteve t reja dhe q prdorin si lnde djegse benzinn, n raport me ato me naft; Rritjen e detyrimeve fiskale mbi distributort e mjeteve t prdorura dhe favorizimin e distributorve t mjeteve t reja t transportit;

67

 Rendimin e tarifave fiskale pr pajisjet dhe pjest e kmbimit pr mjetet e prdorura n raport me pajisjet dhe pjest e kmbimit pr mjetet e reja; Minimizimin me qllim t heqjes nga prdorimi t gomave t prdorura, t cilat ndotin mjedisin dhe ndalimin e prdorimit t tyre pr djegie; N fushn e industris: Respektimi i VKM Nr.435, dat 12.09.2002, Pr miratimin e normave t shkarkimeve n ajr n Republikn e Shqipris, pr t gjitha burimet e reja stacionare t ndotjes s ajrit dhe respektimi i VKM Nr. 248, dat 24.04.2003, Pr miratimin e normave t prkohshme t shkarkimeve n ajr dhe zbatimin e tyre pr t gjitha burimet e ekzistuese stacionare t ndotjes s ajrit; Respektimi i VKM Nr.103, date 31.03.2002, Pr monitorimin e mjedisit n Republikn e Shqipris; Prgatitja dhe zbatimi i Planit t Veprimeve n zbatim t Strategjis Kombtare t Industris Joushqimore, sa lidhet me mbrojtjen e mjedisit dhe prkatsisht me mbrojtjen e cilsis s ajrit. N fushn e ndrtimit: Rishikimi i ligjit t urbanistiks me qllim evidentimin e elementeve t mbrojtjes s mjedisit dhe zhvillimin e qndrueshm; Prmirsimi i rregullores s kantiereve t ndrtimit n drejtim t respektimit t normave pr mbrojtjen e mjedisit nga ndotja; Rishikimi i kompetencave t policis ndrtimore dhe asaj bashkiake me qllim rritjen e efektiviteteve t kontrolleve n kantieret e ndrtimit; Rishikimi i normave n ndrtim lidhur me raportet midis siprfaqes ndrtuese dhe siprfaqeve t gjelbra n favor t ktyre t fundit.

68

3.4.4. DIMENSIONI LOKAL I PROBLEMIT Organet e qeverisjes vendore t ngarkuara me detyra dhe kompetenca n fushn e mbrojtjes se ajrit duhet t : Parashikojn n organikat e tyre edhe nj struktur pr mbrojtjen e mjedisit, me staf teknik t trajnuar pr shtjet e mjedisit, midis t tjerave edhe pr kontrollin dhe parandalimin e ndotjes s ajrit; Prgatisin Planet Lokale t Veprimit n Mjedis n bashkpunim me Ministrin e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit t Ujrave, Ministrin e Punve Publike, Transportit dhe Telekomunikacionit, Ministrin e Ekonomis, Tregtis dhe Energjetiks dhe Ministrin e Brendshme, me qllim q t parashikojn masat lidhur me: prmirsimin e kualitetit t rrugve; prmirsimin e qarkullimit rrugor pr shmangien e fluksit t madh t makinave n qendr t njsive t tyre vendore, ku sht e prqendruar dhe pjesa m e madhe e popullsis; hartimin dhe miratimin e rregulloreve q lidhen me parkimet e automjeteve; hartimin dhe miratimin e rregulloreve q lidhen me lvizjen e makinave q prdoren n sektorin e ndrtimit, me qellim minimizimin e ndotjes q vjen si pasoj e tyre; prmirsimin e cilsis s ajrit nga t gjitha subjektet q ushtrojn veprimtari industriale n territoret q ata kan nn juridiksion; shndrrimin e Vlersimit t Ndikimit n Mjedis n nj procedur baz t veprimtaris parandaluese t organeve t qeverisjes vendore. Bashkit duhet t marrin masa pr t: rritur investimet n sektorin e transportit publik pr t rinovuar stokun e autobusve, subvencionuar biletat e udhtimit me 69

mjetet e transportit publik, caktimin e korsive t rezervuara vetm pr autobus dhe rritjen e cilsis s shrbimit n transportin publik; kompletuar pajisjet semaforike t rrugve me sistemin e dhnies prioritet autobusve; hartuar dhe zbatuar strategjit e parkimit n qytete; hartuar dhe zbatuar projekte pr asfaltimin e t gjitha rrugve n qytete (asfaltimi i rrugve ekzistuese dhe hapja e rrugve t reja t shoqruara edhe me sinjalistikat prkatse); zonifikuar qytetet me qllim uljen e fluksit t trafikut; krijuar vendparkimeve t sigurta pr biikletat dhe korsi prkatse ans rrugve t qyteteve, bashk me sinjalistikn prkatse; t kryer kmbsorimin e segmenteve te caktuara rrugore pr gjat gjith dits ose pr pjes t caktuara t dits. pr: Rigjallrimin e parqeve ekzistuese dhe ngritjen e parqeve t reja n hapsirat e identifikuara si te lira t mundshme pr ngritjen e ktyre parqeve; Kryerjen e investimeve me qllim gjelbrimin rrugor ne rrugt e asfaltuara; Prcaktimin e kritereve pr siprfaqet e gjelbra t detyrueshme n lejet e reja t ndrtimit; Organet e qeverisjes vendore duhet t marrin masa pr informimin e vazhdueshm t popullsis mbi gjendjen e ndotjes s ajrit dhe masat e marra pr prmirsimin e tij prmes: Hartimit t raportit mbi gjendjen e mjedisit (do dy vjet) me kapitullin prkats pr ndotjen e ajrit; Informimit t publikut prmes medias s shkruar, audiovizive, botimeve; Organet e qeverisjes vendore duhet t marrin masa

70

 Prgatitjes s materialeve t thjeshta sensibilizuese (flet-palosje e t tjera); Organizimit t dits pa makina dhe gjate ditve t tjera organizimit t aktiviteteve sportive apo teatrore me temn e mbrojtjes s cilsis s ajrit; Ngritjes dhe funksionimit t Kshillit Rajonal t Mjedisit si organ konsultativ pran Kshillit t Qarkut, i cili t analizoj midis t tjerash edhe problemet e cilsis s ajrit; Ngritjes dhe funksionimit t Komisioneve Qytetare t Mjedisit pran bashkive, nj prej shqetsimeve t t cilve t prbj edhe mbrojtja e ajrit; Prfshirjes s OJF-ve mjedisore n vendim-marrjen e organeve vendore. 3.4.5. RAST KONKRET PR ANALIZIMIN E PROBLEMIT: PRMIRSIMI I CILSIS S AJRIT N TIRAN
NGA AKTIVITETET Q LIDHEN ME TRANSPORTIN URBAN /TRAFIKUN
2

Pozimi i problemit Tirana ka 250 km rrug, prej t cilave nj kilometrazh shum i vogl sht i asfaltuar, ndrkoh q n nj pjes tjetr t tyre kryhen rikonstruksione, t cilat megjith rezultatet e pritshme n drejtim t prmirsimit t infrastrukturs e qarkullimit, pr momentin shkaktojn vshtirsi n qarkullimin e automjeteve n kryeqytet si edhe prkeqsimin e cilsis s ajrit. Gjendja e rrugve, mungesa e sinjalistikave, numri i kufizuar i vend-parkimeve dhe mosrespektimi i rregullores s qarkullimit e rndojn tej mase trafikun e prditshm. Nga ana tjetr, numri i makinave q qarkullojn n qytet sht i madh (rreth 30% e numrit t
2

Ky rast studimor i referohet Strategjis Lokale pr nj Mjedis t Shndetshm n Qytetin e Tirans, 2005-2008, prgatitur nga Bashkia Tiran dhe Qendra EDEN m 2005.

71

prgjithshm t automjeteve n shkall vendi jan t regjistruara n Tiran, shto ktu edhe numrin e madh t automjeteve q hyjn e dalin prdit n kryeqytet). Transporti publik, megjith prmirsimet e vazhdueshme t bra nga ana e Bashkis, prdoret ende n mas t ult dhe shprndarja e tij gjeografike nuk i mbulon nevojat e popullsis. Cilsia e karburanteve t tregtuara n vend l pr t dshiruar e ve ksaj pjesa m e madhe e automjeteve prdorin naftn pr lnd djegse. Sa m lart kan ndikimin e tyre negativ n: Ndotjen e ajrit dhe zhurmave n kryeqytet, duke ndikuar drejtprdrejt n shndetin e popullats; Kushtet e transportit dhe prdorimin me efienc t tij, i cili lidhet direkt me zhvillimin ekonomik; Sigurin e shndetit n rrug.

Rekomandime pr zgjidhjen e problemit: Q Tirana t ket standarde bashkkohore n fushn e qarkullimit rrugor (menaxhimin e trafikut) dhe transportit publik, si edhe me qllim arritjen e siguris rrugore, komoditetit t lvizjes me transport publik dhe uljen e ndotjes s ajrit, Bashkia e Tirans duhet t punoj pr: rrugore; Rritjen e standardeve t transportit publik dhe privat; Aplikimin e sinjalistiks rrugore n t gjitha traktet Qetsimin e trafikut dhe rritjen e siguris n rrug.

Pr t arritur sa m sipr, Bashkia duhet t ndrmarr iniciativat e mposhtme: qytet; Hartimi dhe zbatimi i strategjis s parkimit publik n

72

 Hartimi dhe zbatimi i projekteve pr kompletimin e qytetit me sinjalistikn vertikale, horizontale dhe elektronike; publik; Prmirsimi i cilsis s shrbimit n transportin

Hartimi dhe zbatimi i strategjis s transportit t qndrueshm pr qytetin; Hartimi dhe zbatimi i skems funksionale t trafikut q merr n konsiderat reduktimin e ndotjes s ajrit; Ngritja e qendrave t administrim-kontrollit dhe mirmbajtjes pr sinjalistikat; Hartimi dhe aplikimi i standarteve t reja n fushn e transportit publik; Studimi dhe projektimi i stacioneve (terminal) pr t gjitha kategorit e transportit; qendrore

Realizimi i transportit alternativ (biikletat, trami elektrik e t tjera); Forcimi i edukimit mjedisor pr publikun n prgjithsi me konceptet baz mjedisore lidhur me mbrojtjen e cilsis s ajrit dhe efektin negativ t sektorit t transportit; Forcimi i bashkpunimit (pushtet vendor-pushtet qendror-biznes-OJF) dhe koordinimi i veprimtarive me qllim menaxhimin e qndrueshm t trafikut; Zhvillimi i programeve edukative-informuese me piksynim familjen dhe grupimet komunitare lidhur me impaktin e transportit/trafikut n mjedis dhe rrugt e prmirsimit t cilsis s ajrit; Prfundimi i ngritjes s sistemit t informacionit mjedisor n nivel lokal pr informimin aktiv dhe pasiv t publikut prmes komunikimit elektronik.

73

DHE

M ENAXHIMI I B IODIVERSITETIT ZONAVE T M BROJTURA NATYRORE

Mbrojtja e biodiversitetit prfshin t gjitha organizmat e gjalla, biocenozat dhe habitatet e tyre. Flora dhe fauna mund t prdoren vetm nse nuk dmtohen proceset natyrore, kushtet e biodiversitetit, si dhe nuk rrezikohen funksionet e tyre pr t siguruar zhvillimin e qndrueshm t popullatave n mjedisin e tyre natyror. Me qllim q t sigurohet nj mbrojtje e veant e prbrsve t rndsishm t rezervave natyrore, t biodiversitetit dhe t natyrs n trsi, organet qendrore prgjegjse, n bashkpunim dhe mbi bazn e mendimit t organeve t qeverisjes vendore, u sigurojn zonave t caktuara statusin e zonave t mbrojtura dhe m pas kujdesen pr ruajtjen, administrimin, menaxhimin dhe prdorimin e qndrueshm t tyre dhe t burimeve natyrore dhe biologjike, lehtsimin e kushteve pr zhvillimin e turizmit mjedisor si edhe pr informimin dhe edukimin e publikut n lidhje me administrimin e tyre n prputhje me legjislacionin n fuqi. 3.5.1. SITUATA AKTUALE Biodiversiteti sht nj nga thesaret m t muara vendit ton. Llojet dhe ekosistemet q prbjn biodiversitetin sigurojn burime dhe shrbime q jan thelbsore pr jetn ton. Sfidat, me t cilat ndeshemi n kt drejtim, kan t bjn me: humbje dhe coptim habitati, dmtim, varfrim dhe degradim t ekosistemeve e habitateve, shqetsim t kafshve t egra n natyr, zhdukje llojesh apo krcnim pr zhdukje dhe prishje apo erozion gjenetik. N ruajtje t biodiversitetit kan prfunduar apo jan duke u zbatuar nj sr projektesh si: projekti pr ruajtjen e liqenit t Ohrit, projekti pr ruajtjen e ekosistemeve ligatinore dhe bregdetare t Mesdheut dhe projektet e prvitshme pr monitorimin e biodiversitetit, t cilat japin t dhna prkatsisht pr gjendjen e flors dhe fauns n zona t mbrojtura e ligatinore bregdetare. Nga viti ne vit informacioni ka ardhur n rritje dhe sht pasuruar me 74

elemente t reja: sot kryhet edhe monitorimi nprmjet llojeve bioindikatore. N zbatimin e angazhimeve globale, evropiane, rajonale apo kombtare, Shqipria dhe vendet e tjera jan duke zbatuar plane pr t ndalur degradimin e mtejshm t biodiversitetit. Zonat e mbrojtura vazhdojn t jen nj instrument i rndsishm pr strategji t tilla ruajtjeje dhe prbjn elementet baz pr ngritjen e nj rrjeti mbar evropian ekologjik. N t njjtn koh integrimi i shtjeve t biodiversitetit n sektor t ndryshm sht duke u br gjithnj e m tepr nj realitet. 3.5.2. LEGJISLACIONI SPECIFIK Legjislacioni aktual mjedisor shqiptar pr mbrojtjen e biodiversitetit dhe menaxhimin e zonave t mbrojtura prbhet nga aktet e mposhtme: Ligji Nr. 8934, dat 05.09.2002, Pr mbrojtjen e mjedisit; Ligji Nr. 8906, dat 06.06.2002, Pr zonat e mbrojtura; Ligji Nr.9103, dat 10.07.2003, Pr mbrojtjen e liqeneve ndrkufitare; VKM Nr. 676, dat 20.12.2002, Pr shpalljen e monumenteve t natyrs shqiptare; VKM Nr. kompleksit ligatinor t natyrore veanrisht e ligatinave me rndsi shpendve ujore; 531, dat 31.10.2002, Pr shpalljen e Butrintit dhe t territorit prreth tij zon mbrojtur dhe prfshirjen e tij n listn e ndrkombtare, veanrisht si habitate t

VKM Nr. 267, dat 24.04.2003, Pr procedurat e shpalljes s zonave t mbrojtura dhe atyre buferike; VKM Nr. 266, dat 24 .04.2003, Pr administratat e zonave t mbrojtura; 75

 VKM Nr. 865, dat 22.10.2004, Pr shpalljen e sistemit ligatinor Vjos-Nart peizazh ujor-toksor i mbrojtur; VKM Nr. 86, dat 11.02.2005, Pr krijimin e komiteteve t menaxhimit t zonave t mbrojtura; VKM Nr. 807, dat 04.12.2003, Pr rregullat e dhnies n prdorim t shpellave; VKM Nr. 804, dat 04.12.2003, Pr miratimin e lists s specieve t flors shqiptare q vihen n mbrojtje; VKM Nr. 86, dat 11.02.2005, Pr Komitetet e menaxhimit t zonave t mbrojtura ; Ligji Nr.9385, dat 4.05.2005 Pr pyjet dhe policin e shrbimit pyjor, i ndryshuar. VKM Nr. 648, dat 13.12. 2002, Pr ndalimin e prkohshm t prerjes s lndve drusore, me prjashtim t asaj q prdoret pr dru zjarri . 3.5.3. PLATFORMA KOMBTARE Kjo platform konsiston n disa aspekte: Zbatimi i legjislacionit ekzistues dhe plotsimi i tij n prputhje me direktivat prkatse evropiane dhe marrveshjet e tjera dypalshe, shumpalshe apo ndrkombtare, ku Republika e Shqipris sht aktualisht pal; mbrojtura; bregdetare; erozionit; Ngritja e Komiteteve t Menaxhimit t Zonave t Shpallja e zonave t reja t mbrojtura detare dhe Marrja e masave t karakterit hidraulik kundr

Moslejimi i shfrytzimit t rrs s lumenjve pr qllime ndrtimi, me qllim shtimin e prurjeve t ngurta t lumenjve dhe depozimin e tyre n brigjet detare dhe mbrojtja nga erozioni; 76

 Disiplinimi apo kufizimi i hapsirave q mund t shfrytzohen si plazhe; Prgatitja e planeve t veprimit te habitateve dhe specieve t rrezikuara pr ranishtat dhe dunat ranore; Mbajtja nn kontroll dhe moslejimi i prhapjes s specieve invazive n territore t prcaktuara; Zgjerimi i siprfaqeve t mbrojtura, ku t prfshihen t gjitha siprfaqet ligatinore dhe prfshirja brenda Zonave Veanrisht t Mbrojtura dhe shpallja e tyre si Zona Ramsar: Prgatitja e planeve t menaxhimit; Ndrmarrja e pyllzimeve t reja dhe ndrprerja e prerjeve t paligjshme dhe e ndrtimeve pr qllime turistike n brezin pyjor me pisha mesdhetare; Ndrhyrje me ripyllzime n vendet m t dmtuara. Ndalohet gjuetia n zonat ligatinore bregdetare t vendit pr nj afat kohor prej 3-5 vjetsh, me qllim qe ti jepet mundsi fauns s egr q t rimarr veten dhe m pas t kalohet n nj gjueti t kontrolluar dhe racionale brnda mundsive reale t vjeljes s gjahut; Rritja e shkalls s edukimit mjedisor pr rndsin ekoturistike t llojeve t shpendve nprmjet bashkpunimit t Ministris s Mjedisit me Ministrin Bujqesis dhe Ushqimit dhe Ministris s Rregullimit te Territorit dhe Turizmit. Ndalimin nga ana e Rojs Bregdetare, n bashkpunim me Inspektoriatin e Peshkimit dhe Inspektoriatin e Mjedisit, t peshkimit me lnd plasse. 3.5.4. DIMENSIONI LOKAL Organet e qeverisjes vendore, t ngarkuara me detyra dhe kompetenca n fushn e mbrojtjes s natyrs, duhet t ken parasysh sa m posht vijon:

77

 Zbatimin e t gjitha detyrave dhe ushtrimin e kompetencave t organeve t qeverisjes vendore sipas legjislacionit mjedisor; Prmirsimin e strukturave vendore pr kontrollin dhe mbarshtimin e pyjeve; Vazhdimin e procesit t transferimit t pyjeve tek njsit vendore; Rehabilitimin dhe ruajtjen e pyjeve prmes nxitjes s investimeve private e kolektive; Nxitjen e nismave individuale dhe kolektive pr pyllzimin e tokave t zhveshura e t abandonuara; Rritjen e efektivitetit t administratave t zonave t mbrojtura pr prgatitjen/zbatimin e planeve t menaxhimit te tyre, duke prfshir gjersisht komunitetin; Hartimin dhe zbatimin e planeve t veprimit pr zhvillim t integruar t territoreve nn juridiksionin e organeve t qeverisjes vendore; Hartimin dhe zbatimin e planeve lokale pr mbrojtjen e toks nga erozioni.

78

RAST KONKRET PR ANALIZIMIN E PROBLEMIT : SHTIMI I SIP RFAQEVE T GJELBRTA N KOR 3 Pozimi i problemit Pozicioni gjeografik si dhe klima e favorshme kan ndikuar q Kora t konsiderohej si nj nga qendrat me t admirueshme, duke filluar q nga periudha prehistorike, gati 6000 vjet para ers son. Nga pikpamja ekonomike, Kora prbn nj qendr t rndsishme t zons me nj popullsi prej rreth 84,000 banor n vitin 2004. Ndryshimet e mdha sociale t ndodhura n Shqipri n periudhn e fundit e gjetn t paprgatitur qytetin nga ana urbanistike, gj q solli rritjen e problematiks lidhur me zhvillimin urban t qytetit. Kshtu nga nj planifikim i programuar dhe i mbajtur gjithmon nn kontroll, ky zhvillim urban filloi t dal nga kontrolli n prmasa t pallogaritshme. Ndrtimet e reja brenda zons ekzistuese t banimit kan prmirsuar kushtet aktuale t banimit, duke shtuar rrezikun e shkatrrimit t vlerave natyrore, t kulturs e t arkitekturs. Pjesa e kodrave, q prfshihet brenda vijs s verdh t qytetit dhe q prbn parkun periferik t qytetit, ishte mjaft e gjelbruar, por n periudhn e transzicionit u dmtua nga prerjet e shumta. Nga ana tjetr, pjesa e kodrave, dikur t gjelbruara, sot iu sht kthyer ish-pronarve dhe krijon vshtirsi pr gjelbrimin e tyre. N parqet ekzistuese n qendr dhe n periferi t qytetit mungon infrastruktura. Pr pasoj, parqet jan dmtuar si rezultat i keqtrajtimeve nga kalimtart, bagtia, si dhe plakja e degradimi i bimsis ekzistuese. Vihen re boshllqe t bimsis me drur dekorativ n rrugt ekzistuese dhe mungesa n mbjellje n rrugt e reja. Gjithashtu
3

Ky rast studimor i referohet Planit Lokal t Veprimit n Mjedis pr Bashkin e Kors, prgatitur nga REC - Qendra Rajonale e Mjedisit dhe botuar m 2005.

79

mungojn parqet dhe lulishtet n bllok -pallatet ekzistuese dhe n ato q pritet t ngrihen. sht br evident edhe shqetsimi pr dmtimin e veprave t artit dhe monumentet e kulturs n parqet ekzistuese dhe dmtime n bordura rrugsh, stola, shatrvan e t tjera. Pr pasoj, mungesa e mjediseve lodhse dhe ulja e cilsis s ajrit sjell pasoja negative n shndetin e qytetarve, krijon nj mjedis jo t prshtatshm banimi dhe ul vlerat turistike dhe trheqse t qytetit. Rekomandime pr zgjidhjen e problemit Duke vn re mungesat e siprprmendura, Ndrmarrja e Shrbimeve Publike, biznesi dhe vete qytetart e Kors kto pes vitet e fundit jan angazhuar pr mbjelljen e mjaft pemve n zonn e kodrave t qytetit, pr ti kthyer disi gjelbrimin ksaj zone. Sidoqoft, organet e qeverisjes vendore do t duhet t marrin masa edhe pr: Ndrtimin e lulishteve t reja me pem dhe shkurre dekorative, stola, fusha sportive dhe t ndriuara n bllok-pallatet ekzistuese, si edhe miratimin e projekteve ndrtimore pr pallatet e reja vetm nse kan t prfshira lulishte dhe siprfaqe t tjera t gjelbruara prreth tyre; Ndrtimin e rrjetit rrugor si rrugica t brendshme, stola dhe pjergullata, vepra arti, mbjellje pemsh dhe shkurresh dekorative n parqet periferike si parku Rinia dhe kodrat Belvedere; Ndrtimin e rrugve dhe rrugicave, tapeteve t barit, stola dhe vepra arti, basene e shatrvan dhe vendosjen e ndriimit dekorativ n parqet kryesore t qytetit; Mbjelljen e pemve dhe shkurreve dekorative n rrugt ekzistuese dhe n rrugt e reja; Mbjelljen dhe prmirsimin e pemve dhe shkurreve dekorative. pr t krijuar nj brez t gjelbruar izolues n varrezat e qytetit. 80

 Ngritjen e qendrave t informimit t publikut pr problemet mjedisore dhe kryerjen e aktiviteteve t ndryshme jo vetm n ditt mjedisore.

81

HARTIMI I PLANEVE VENDORE T VEPRIMIT PR MBROJTJEN E MJEDISIT

Organet e qeverisjes vendore hartojn plane veprimi pr mjedisin, n prputhje me prparsit dhe krkesat e strategjis kombtare t mjedisit. N hartimin dhe miratimin e planeve dhe t programeve mjedisore, organet e qeverisjes vendore angazhojn publikun dhe organizatat jofitimprurse mjedisore dhe profesionale t biznesit. Domosdoshmria e hartimit t planeve lokale t veprimit sht n prputhje me strategjin e decentralizimit t pushtetit sipas sektorve prioritar dhe me dhnien e kompetencave n rritje qeverisjeve vendore. Rritja e rolit t shoqris civile dhe e komuniteteve n vendimmarrje sht shum e rndsishme. Veprimtarit specifike nn kto plane jan: 1) Vlersimi i kapaciteteve njerzore (duke prfshir numrin dhe shkalln e kualifikimit t tyre) dhe financiare brenda organeve t qeverisjes vendore n dispozicion t mbrojtjes s mjedisit;

2) Organizimi i programeve trajnuese me pjesmarrjen e subjekteve t interesuara; 82

3) Vlersim i gjendjes s mjedisit n nivel vendor; 4) Identifikimi i prioriteteve dhe i rrugzgjidhjeve; 5) Ngritja e strukturave t koordinimit ndrsektorial vendor; 6) Zhvillimi i partneritetit ndrmjet pushtetit vendor dhe OJQ-ve. Kostot ekonomike dhe sociale t dmtimit t mjedisit, t cilat duhen vlersuar n kuadr Strategjive dhe planeve lokale t veprimit n prputhje me Deklaratn e Mijvjearit t nnshkruar nga RSH, t Strategjis Kombtare t Zhvillimit Ekonomik e Social dhe Planit Kombtar t Veprimit pr Mjedisin jan: 1. Kostoja e shndetit; 2. Kostoja e produktivitetit; 3. Kostoja pr aspektet estetike.

83

KUTIA 1: ZHVILLIMI I PLANIT T VEPRIMIT: KRITERET, O BJEKTIVAT DHE VEPRIMET

Kriteret pr Vlersimin e Problemeve Ndikimi n produktivitet in dhe efektshmrin ekonomike Ndikimi n shndet Ndikimi n uljen e varfris Ndikimi n ekosisteme Shprndarj a hapsinore e problemit Shkalla e emergjenc s s problemit Grupet e Problemeve Prioritare Mbishfrytz imi i pasurive natyrore dhe ekosistemet e rrezikuara Problemet e Mjedisit e t Shndetit dhe lndt e rrezikshme Problemet specifike t elementeve t mjedisit Objektivat e Planit t Veprimit Kriteret pr Klasifikimin e Veprimeve Mundsit financiare Kapacitetet zbatuese institucional e Niveli i mbshtetjes politike dhe publike Qndruesh mria Integrimi ndrsektorial Urgjenca Ndikimi n zbutjen e varfris dhe rritjen ekonomike Grupet e Aktiviteteve Prioritare Masat politike Masat ligjore dhe rregullatore Ndrtimi i kapaciteteve institucionale Investime Informimi dhe ndrgjegjsi mi i publikut Rritja e rolit t publikut dhe e shoqris civile n vendimmarrje

Zbatimi parimit t zhvillimit t qndrueshm Prtritja e burimeve natyrore Parandalimi dhe zbutja e ndotjes s mjedisit Nxitja e prdorimit optimal t pasurive natyrore pr qndrueshmrin dhe efektshmrin ekonomike Rritja e kapaciteteve t institucioneve qendrore, vendore dhe komuniteteve n fushn e administrimit t mjedisit Prmirsimi i cilsis s jets

84

KUTIA 2: PRFITIMET NGA PLANI I VEPRIMIT

P ROJEKTET Projektet institucionale Mnjanimi i ndotjes s ajrit Mbrojtja e ujrave Furnizimi me uj Projektet q lidhen me ujin e pijshm dhe pastri-min e ujrave t zeza Rritja e ndrgjegjsimit pr prdorimin e qndrueshm t ujit Administrimi i burimeve toksore Administrimi i hedhurinave P RFITIMET Zhvillimi i burimeve njerzore; prmirsimi i efektshmris administrative; rritja e t ardhurave nga prdorimi i qndrueshm i burimeve natyrore, rritja e cilsis s jets nga prmirsimi i mjedisit. Prmirsimi i shndetit nga paksimi i pluhurave dhe i prbrjeve ndotse nga trafiku, rritja e vlerave estetike dhe t biodiversitetit. Prmirsimi i shndetit, ulja e varfris Prmirsimi i shndetit, ulja e varfris Prmirsimi i shndetit, cilsia e jets, ruajtja e burimeve ujore, zhvillimi i turizmit, rritja e efektshmris ekonomike, ulja e varfris dhe rritja ekonomike, paksimi i potencialit ndots. Rritja e efektshmris n prdorimin e ujit, paksimi i shkalls s ndotjes, ulja e shpenzimeve pr rehabilitim. Rritja e produktivitetit dhe administrimi i qndrueshm i toks, ulja e varfris, nxitja e zhvillimit t bujqsis s qndrueshme. Prmirsimi i shndetit, rritja e vlerave estetike, parandalimi i ndotjes s mjedisit. Paksimi i erozionit t toks, paksimi i prmbytjeve, prmirsimi i biodiversitetit, stabilizimi i pellgjeve ujmbledhs, rritja e t ardhurave nga drut e zjarrit dhe lnda drusore, ulja e varfris dhe rritja ekonomike, zhvillimi i turizmit, paksimi ndryshimeve klimatike, rritja e shkalls s pastrtis s ajrit, prmirsimi i cilsis s jets. Prmirsimi i mbrojtjes s pellgjeve ujmbledhs, prmirsimi i mbrojtjes s habitateve pr speciet e rrezikuara, prmirsimi i mbrojtjes s habitateve t zogjve migrator, prmirsimi i mjedisit rekreativ dhe rritja e t ardhurave nga ekoturizmi. Prmirsimi i shndetit, prtritja e burimeve natyrore, ulja e varfris, rritja ekonomike dhe riaftsimi i vetive natyrore te mjediseve t ndotura dhe prmirsimi i tyre.

Pylltaria

Ruajtja e biodiversitetit

Rehabilitimi i zonave t ndjeshme dhe t nxehta

85

EKSPERIENCA N DECENTRALIZIMIN MJEDISOR

Shqipria, si v end antar i Kshillit t Evrops, merr pjes aktive n komisionet dhe aktivitetet e zhvilluara pr rritjen dhe konsolidimin e demokracive lokale. Nprmjet ktyre pjesmarrjeve sht prfituar edhe nga eksperiencat e vendeve t tjera antare.
5.1 PRVOJA J APONEZE N DECENTRALIZIMIN INSTITUCIONAL DHE F UNKSIONAL M JEDISOR

5.1.1. NEVOJA PR D ECENTRALIZIM Lvizja drejt decentralizimit vjen nga vjetrimi i sistemit administrativ t centralizuar, i cili karakterizohej nga nj mbiprqendrim i pushtetit, parave, njerzve dhe informacionit midis autoriteteve qendrore, q ka uar n m t shumtn e rasteve n zhveshjen e rajoneve lokale nga burimet e vitalitetit t tyre dhe, nprmjet nj mbitheksimi mbi uniformitetin dhe barazin mbarkombtare, jan injoruar kushtet dhe ndryshimet lokale. Si rezultat, tani sht duke u rritur ndjesia q nxitja e decentralizimit sht e nevojshme pr tiu prgjigjur rrethanave dhe sfidave t nj kohe t re. Decentralizimi sht vlersuar gjithashtu pr subvencionimin m t madh dhe lokalizimin e vendim-marrjes midis komuniteteve dhe qeverisjes lokale, pr prcaktimin m t mir t rolit dhe prgjegjsive midis niveleve t ndryshme t qeverisjes, pr shrbime t 86

ndryshme drejtuese q lidhin nevojat e kushteve lokale, si dhe pr reduktimin e kontrollit dhe interferimin n minimum t qeveris qendrore n qeverisjen lokale. Paralel me kt proces decentralizues dhe rritjen e autonomis lokale sht duke u rritur t kuptuarit midis t gjitha niveleve t palve t interesuara q zgjidhja pr problemet globale mjedisore mund t gjendet vetm n nivel lokal, nprmjet veprimeve lokale q ndrmerren nga aktort lokale. Kjo ka hedhur drit mbi qeverisjet lokale, q t marrin iniciativa pr t zhvilluar politika krijuese, programe dhe projekte t mbrojtjes s mjedisit n nj mnyr t koordinuar, gj q on n ndikime pozitive globale. Nga qeverisjet lokale sht pritur gjithashtu t krijohet nj mjedis m i thjesht, ku t zr vend pjesmarrja m e thell e aktoreve, e palve t interesuara. 5.1.2. PROCESI D ECENTRALIZUES Me aprovimin e ligjit Pr nxitjen e decentralizimit, lvizja decentralizuese n Japoni lvizi nga stadi i debatimit n stadin e implementimit. Reformat q u kryen jan vlersuar si vala e tret e reforms e q pasuan ato t bra gjat Meiji Restoration dhe ato t viteve t para t pas-Lufts s II Botrore. N dhjetor 1996, Komiteti pr Nxitjen e Decentralizimit dorzoi Raportin e Rekomandimeve t Para tek Kryeministri, t ndjekura nga nj raport i dyt n korrik 1997. Bazuar n kto rekomandime, Qeveria vendosi nj plan gjithprfshirs pr decentralizimin. N mnyr q t arriheshin rezultate kuptimplote, pr decentralizimin, institucioneve lokale iu desh q t nxisin reforma administrative nprmjet rindrtimit gjithashtu t organizatave dhe institucioneve t tyre. N respekt t zbatimit t masave t cituara n Raport, Ministria e Puns nxiti reformat lokale nprmjet shkrirjes s bashkive lokale, ristrukturimit t shpenzimeve kombtare t grandeve t thesarit dhe rishikimin e sistemit t taksave lokale.

87

Nj zhvillim i prgjithshm q vuri n lvizje fokusin mbi qeverisjen lokale ishte zhvendosja e theksit zhvillues nga rritja sasiore e ekonomis lokale n prmirsimin cilsor t jets s qytetarve. Sloganet zhvilluese t 1960 dhe 1970 fillimisht theksonin rritjen sasiore t ekonomis lokale dhe qndrore dhe vmendje n infrastrukturn dhe shrbimet zhvilluese. Kjo i ka dhn tani rrug theksimit t nj metod zhvilluese cilsore, duke u fokusuar m shum n cilsin e jets s qytetarve t tij. Edhe njher energjit krijuese t qeverisjes lokale dhe strukturave t tjera lokale jan prdorur pr t zhvilluar nj mjedis jetsor q i prshtatet dshirave t qytetarve dhe qndrueshmris n t njjtn koh. Tre zhvillimet e msiprme jan veanrisht domethnse n dritn menaxhimit lokal mjedisor si brenda qytetit n vetvete dhe ndikimeve, efekteve n nj mjedis m t gjer rajonal dhe global. Qeverisja lokale dhe partnert lokale q punojn dhe shrbejn aty jan prballur me situatn e rritjes dhe t forcimit t kapaciteteve t tyre pr t menaxhuar mjedisin lokal. Ka nj sr mjetesh dhe ligje q jan t vlefshme pr qeverit lokale pr nj menaxhim t mir mjedisor. Shum prej tyre kan qen krijuar n nivel ndrk ombtar, por q e kan vendosur qeverisjen lokale si nj aktor ky dhe mbshtets n zbatimin e tij dhe duke patur nj bashkpunim t gjer me mbshtetsit lokal n stade t ndryshme t vendim-marrjes dhe implementimit. Fjal t tilla si cilsi e jets, menaxhim i ujrave dhe mbetjeve, ruajtja e burimeve natyrore, reduktimi i ndotjeve, ndryshime administrative jan t lidhura me mjetet e menaxhimit mjedisor. Pr shembull, nj cilsi e lart jete dhe mjedis urban i mir jan t lidhura me: 1) Zbatimin e Axhends Lokale 21; (Konferenca e Kombeve t Bashkuara pr Mjedisin dhe Zhvillimin, e vitit 1991, nxori nj urdhres pr t gjitha autoritetet e qeverisjeve vendore pr t prgatitur nj Axhend Lokale 21. Njsit e Qeverisjes vendore n secilin vend jan pr t ndrmarr nj proces konsultativ me popullsin e komunitetit t tyre, pr t arritur nj konsensus pr nj plan axhenda 21 pr komunitetin. Pas ktij procesi, n m shum se 88

102 njsi t qeverisje vendore n Japoni, ose n rreth 90% t tyre, u zhvillua dhe implementua nj Axhend Lokale 21). 2) Reduktimi i problemeve t ndotjes dhe ruajtja e burimeve t rralla jan t lidhura me zbatimin e analizs vlersuese t ciklit t jets dhe Eko-labeling (etiketimit ekologjik ose miqsor me mjedisin); 3) Reduktimi i ndotjeve, modelet e konsumit t qndrueshm dhe ndryshimet n prodhim jan t lidhura me krijimin e nj sistemi menaxhues mjedisor dhe standardit ISO 14001; 4) Prdorimi i energjive alternative, ruajtja e energjis, ruajtja e burimeve natyrore me rregullat e racionalizmit t planifikimit urban dhe rregullave t ndrtimit; 5) Shkarkimi i karbonit dhe ndotja e ajrit me protokollin e Kyotos; demokracia, autonomia e qeverisjes lokale dhe decentralizimi prmes Qeverisjes Lokale. 5.1.3. QEVERISJA LOKALE
DHE MENAXHIMI MJEDISOR N JAPONI

Q prej 1980 sht rritur krkesa e konsumatorve pr produkte q nuk kan ndikim n mjedis. Kjo sht evidente n shitjen e produkteve si detergjentet jo toksik, letra pa prmbajtje klori, vajra t riciklueshme dhe bateri pa Mrkur. Dshira e publikut pr t prdorur fuqin e tij blerse si nj mjet pr t mbrojtur mjedisin u jep prodhuesve mundsi pr t zhvilluar produkte t reja. Nevoja pr rregulla rreth etiketimit miqsor me mjedisin ka uar n prpjekje konkrete pr t zhvilluar protokolle t etiketimit ose standarde q i vlejn besimit t publikut. Qeverisja lokale n Japoni ka luajtur nj rol t rndsishm n gjenerimin e ndrgjegjsimit t publikut t gjer pr kto shtje, duke ushtruar presion mbi biznesin dhe aktoret e industris, t marrin pjes dhe t mbshtesin iniciativa t tilla. S bashku t dyja palt jan pjes t standardit ISO 14040 (Vlersimi i ciklit t jets) dhe ISO 14020 (Eco-labeling).

89

5.1.4. SISTEMI I MENAXHIMIT MJEDISOR

DHE ISO 14001.

ISO 14001 sht nj standard ndrkombtar vullnetar, i cili n themel t tij vendos krkesat pr krijimin e nj sistemi menaxhimi mjedisor. Ai ka t bj me identifikimin e ndikimeve m t rndsishme mjedisore t nj aktiviteti prodhues dhe vullnetarisht vendos nj sistem menaxhimi mjedisor n vend, pr t minimizuar ose eliminuar ndikimet negative nga veprimtaria. Qytetet n Japoni kan qen n ball t krkesave pr tu ertifikuar me ISO 140001, pr t shrbyer si model pr industrin dhe organizatat e tjera. Q prej 2000 m shum se 40 prefektura, bashki dhe komuna rreth Japonis kan krkuar t ertifikohen me ISO 14001. 5.1.5. PROTOKOLLI I K YOTOS Marrveshja e par midis kombeve m t mdha industriale pr arritjen e objektivave detyruese pr reduktimin e gazeve ser u mbajt n dhjetor t 1997, n nj takim t Konferencs s Kombeve t Bashkuara pr Ndryshimet Klimatike n Kyoto. 5.1.6. RREGULLAT PR PLANIFIKIMIN URBAN
DHE LIGJET E NDRTIMIT

Sistemi i planifikimit t qyteteve n Japoni krkon parashikime baz pr zhvillimin e planifikuar t zonave urbane. Ato prfshijn: - tipin dhe standardet e planifikimit t qyteteve; - procedurat e planifikimit; - kontrollin e planifikimit; - projektet e zhvillimit urban. Detaje t rregulloreve dhe praktikave t planifikimit jan planifikuar n nj legjislacion t veant; pr shembull, pr ndrtesat standarde ky akt rregullon aktivitetet ndrtuese n lidhje me planifikimin zonal dhe Akti i konsolidimit t toks siguron procedura ligjore pr projekte t konsolidimit t toks n vende t specifikuara, sipas planeve t miratuara t qytetit. 90

Akti i planifikimit t qytetit i vitit 1968 formoi baza pr planifikimin e qyteteve n Japoni dhe sht lidhur me kontrollin efektiv t prdorimit t toks, funksionimin e zonave t planifikuara t qyteteve dhe delegimin e kompetencave ligjore autoriteteve t qeverisjes vendore. Nj dizenjim dhe implementim efektiv i rregulloreve t planifikimit urban dhe standardeve t ndrtimit on n krijimin e nj jete mjedisore t standardeve t nj cilsie t larte, duke respektuar mjedisin natyror.
5.2 PRVOJA BRITANIKE N ZBATIMIN E AXHENDS LOKALE 21

N janar 1993, shoqata e pes autoriteteve lokale n Mbretrin e Bashkuar (Shoqata e Kshillave t Distrikteve, Shoqata e Kshillave Vendore, Shoqata e Autoriteve Metropolitane, Konfederata e Autoriteve Lokale Skoceze dhe Shoqata e Autoriteteve Lokale t Irlands s Veriut) vendosn nj Rend Dite Lokal (RDL Axhend Lokale 21) t prbashkt. Grupi drejtues pr zhvillimin dhe drejtimin e fushats kishte pr qllim sigurimin e nj baze t gjer prgjegjsish nga autoritetet lokale q rrjedhin nga RDL 21. Ata krijuan nj grup drejtues shum sektorsh, pr t drejtuar fushatn me prfaqsimin nga zyrtare lokal t zgjedhur, OJQ mjedisore, sektori i biznesit, ba shksit e grave, sektori arsimor dhe akademik, unionet tregtare dhe bordet menaxhuese t autoriteteve lokale (BMAL). BMAL, e cila sht agjencia teknike e shoqatave t qeverisjes lokale, u krijua si nj sekretariat pr fushatn. Si detyr t par grupi drejtues prcaktoi elementt thelbsor t RDL 21 n kontekstin e menaxhimit dhe prmirsimit t performancs mjedisore bashkiake; integrimi i zhvillimit t qndrueshm n politikat dhe aktivitetet bashkiake; rritja e ndrgjegjsimit, konsultimi dhe pjesmarrja publike, ngritja e partneritetit, masat monitoruese dhe raportuese n progresin e qndrueshmris. Fushata prkrahu qeverisjet vendore n prpjekjet e tyre pr tu deleguar kto fusha duke i dhn asistence teknike (trajnime), 91

ekspertiz teknike dhe mundsi pr shkmbim informacioni. Si rezultat i ksaj, m se 60% e autoriteteve lokale n Mbretrin e Bashkuar kan hedhur hapa kryesore drejt siprmarrjes s RDL 21. Iniciativa ka qen nj mnyr pr t forcuar organet e qeverisjes vendore, prkushtimin e tyre pr mjedisin, zhvillimin ekonomik dhe social dhe demokracin lokale. Prmes fushats britanike pr axhendn, shoqata e autoriteteve lokale e kan br axhendn pjes t biznesit t prditshm pr shumicn e autoriteteve lokale. Nj nivel i lart suksesi n nj periudh kaq t shkurtr kohore mund t shpjegohet nga rndsia e Shoqatave Kombtare t Bashkive, roli i antarve t grupit drejtues dhe rrjeteve t tyre prkatse n influencimin e autoriteteve lokale dhe gatishmria e vet ktyre t fundit pr t marr rolin drejtues n zhvillimin e qndrueshm. Kshilli Ndrkombtar pr Iniciativat Lokale Mjedisore (ICLEI) sht nj shoqat e organeve t qeverisjes vendore dedikuar parandalimit dhe zgjidhjes s problemeve lokale, rajonale dhe globale t mjedisit nprmjet planeve lokale t veprimit. ICLEI u krijua m 1990, sponsorizuar nga UNEP (Programi Mjedisor i Kombeve t Bashkuara), IULA (Unioni Ndrkombtar i Autoriteteve Lokale) dhe Qendra e Diplomacis Krijuese. sht nj shoqat demokratike me m shum se 300 qytete antare, qytete t vogla, rrethe dhe shoqatat e tyre n 56 shtete, prkushtuar zhvillimit t qndrueshm. do antar ka nj pozicion n kshillin e ICLEI. N punn e vet intensive me qeverit lokale, ICLEI ka krijuar dy programe botrore q jan shum t rndsishme pr zbatimin e zhvillimit t qndrueshm n t gjith botn. Iniciativa RDL 21 mbshtet qeverisjet lokale n prgatitjen e zbatimin e planeve pr zhvillimin e qndrueshm. Tashm ekzistojn m se 2 000 autoritete lokale n 64 vende t prfshira n planifikimin e RDL 21. Qytetet pr fushatn e mbrojtjes klimatike (CCP), punojn me mse 250 qytete n 41 shtete pr t vendosur dhe zbatuar veprime konkrete pr t reduktuar efektin ser t shkaktuar nga emetimi i gazrave n atmosfer. Kto aktivitete prmirsojn cilsin e ajrit lokal dhe kushtet e banimit urban. ICLEI mbshtet kto programe me krkime t detajuara, 92

projekte pilot, ekspertiz teknike, ndrtim kapacitetesh, grande t vogla inkurajuese, materiale burimore plus dhe nj faqe Web ndrkombtare. ICLEI organizon trajnime intensive dhe programe shkmbimi pr prfaqsuesit e autoriteteve lokale dhe deri tani 8 000 persona kan marr pjes n aktivitetet e rrjetit dhe trajnimeve t ICLEI. Ky i fundit sht pozicionuar mir pr t dhn projekte ndrkombtare me kontakte t autoriteteve lokale n m shum se 50 shtete. Aktivitetet e tij zhvillohen nprmjet shoqrive jo-fitimprurse t lidhura me t dhe t inkorporuar n Kanada, Amerik dhe Gjermani, si dhe nprmjet nj organizate partnere n Japoni. Sekretariati Botror sht n Toronto-Kanada, Sekretariati Evropian dhe Qendra Ndrkombtare e Trajnimit ndodhet n Freiburg-Gjermani, ka zyra n Berkley-Amerik, Tokyo-Japoni, Harare-Zimbabve dhe Santiago-Kili.
5.3 PRVOJA IZRAELITE N ZBATIMIN E AXHENDS LOKALE 21

M 14 maj 2003, Qeveria e Izraelit aprovoi n mnyr unanime propozimin e ministrit t Mjedisit, Prof. Yehuith Naot, pr prgatitjen e planit strategjik pr zhvillimin e qndrueshm t Izraelit. U vendos q politika e qeveris s Izraelit t bazohet n parimet e praktiks s zhvillimit t qndrueshm q kombinon nj ekonomi dinamike, nj prdorim me kriter t burimeve natyrore, mbrojtjen e ekosistemeve dhe krijimin e mundsive t barabarta pr t gjith, pr t prballuar t gjitha nevojat e brezave ekzistues dhe t ardhshm. Pr m tepr vendimi krkon nga qeveria promovimin e Planit t Zbatimit q u aprovua n Samitin Botror t Johanesburgut dhe u krkonte ministrive prkatse t qeverive t hartonin Planin Strategjik pr Zhvillimin e Qndrueshm, q do t prfshij ndr t tjera nj plan me mjete t zbatimit, burime financimi n kuadrin e buxhetit t vet, objektiva t matshme dhe afate q duhen zbatuar.

93

Pr her t par, kandidatt pr zgjedhjet bashkiake nnshkruan nj marrveshje, ku deklaronin prkushtimin e tyre ndaj mjedisit. Ceremonia e veant shnoi konkluzionin e mbledhjes speciale t 100 kryetarve t bashkive, antarve dhe kandidatve t kshillave bashkiake, q u zhvillua n Parlamentin e Izraelit (Knesset) m 7 tetor 2003. Ngjarja q bashkoi kokat e autoriteteve lokale dhe kandidatt bashkiak me antart e Knesset dhe aktivistt ambientalist, u fillua me nj Komitet t Brendshm dhe t Mjedisit t Knesset dhe nga Jeta dhe Mjedisi, organizata mm e OJQ-ve ambientaliste. N prgatitjen pr zgjedhjet lokale n tetor 2003, Ministria e Brendshme prgatiti nj udhzues pr zyrtart e rinj t sapo zgjedhur pr prafrimin e cilsis ambientaliste dhe Rendin e Dits Lokal n 21 autoritete lokale. Guida u ofronte prfaqsuesve t zgjedhur publik mjetet e nevojshme pr t prparuar n zhvillimin lokal, bazuar mbi nj vizion afatgjat q merr parasysh brezat e tashm dhe t ardhshm. Prfshin kapituj mbi rolin e komiteteve mjedisore, menaxhimin e mjedisit lokal, parimet e planifikimit mjedisor, menaxhimin e infrastrukturave mjedisore dhe prdorimin e trojeve, zbatimin mjedisor, pjesmarrjen e publikut ne vendim-marrjen lidhur me mjedisin dhe zbatimin e zhvillimit t qndrueshm n autoritetet lokale. Kapitulli mbi zhvillimin e qndrueshm lidhet me t tilla shtje si gjurma ekologjike e bashkis, konservimi i burimeve, pjesmarrja e publikut n drejtsin sociale dhe mjedisore. Pr ti nisur kto mesazhe n vendet e tyre, sht organizuar nj seminar special me kryebashkiakt dhe antart bashkiak pr ti familjarizuar me procesin e Rendit t Dits Lokal (RDL), n prputhje me parimet pr nj autoritet t qndrueshm lokal.

Shndeti dhe qndrueshmria. Konferenca vjetore m 2003 e Rrjetit t Qyteteve t Shndetshme t Izraelit (RQS) iu dedikua nj plani t prbashkt lokal 94

n emr t shndetit dhe qndrueshmris. Konferenca e mbajtur n bashkpunim me Ministrin e Mjedisit dhe Qendrs Heschel pr Lidershipin Mjedisor bashkoi koordinatort e RQS t Izraelit dhe koordinatort e iniciativs Rendi i Dits 21. Si konferenca dhe seminari nnvizuan lidhjet midis RQS dhe RDL 21, duke hedhur drit mbi format e prbashkta t bashkpunimit n nivel lokal. Gjithashtu, panele dhe lektor mbi temat e zhvillimit t qndrueshm, RDL 21 dhe impakti i konsumit mbi shndetin dhe qndrueshmrin, pjesmarrsve n seminar iu krkua t analizonin tre raste studimore, nga perspektiva e shndetit, shoqris dhe ambientit dhe t paraqisnin rekomandime t prbashkta pr autoritetet lokale pr zgjidhje t qndrueshme. Pr t katrtin vit, Ministria e Mjedisit ka vazhduar projektin e fushs s gjelbr n bashkpunim me Shoqatn e Qendrave Komunitare t Izraelit. N vern e 2003, 13,761 fmij nga t gjitha shtresat e popullsis morn pjes n rreth 70 fusha t gjelbra n autoritetet lokale t gjith vendit. Ministria e Mjedisit subvencionoi koston e fushs pr 6 227 fmij q nuk mund t prballonin t gjith mimin. Motoja e ktij viti n t gjitha fushat ishte konsumi i gjelbr. Aktivitetet qen t fokusuara n reduktimin e prdorimit t qeseve plastike, duke rritur jetgjatsin e produkteve t ndryshme, duke promovuar nj konsum t menur dhe efektiv, duke analizuar rolin e publicitetit, reduktimit t mbeturinave, nda rjen e burimeve t mbeturinave, riprdorimin e produkteve, riciklimin etj. N katr vitet e fundit 60 000 fmij morn pjes n fushat e gjelbra n t gjith vendin. Rreth 91% e popullsis s Izraelit jeton n zona

urbane.

Shum autoritete lokale jan ertifikuar me ISO 14001 (Sistemet e Menaxhimit Mjedisor), ku prfshihen Raahana, Maale Adumim, Karmiel dhe Eilat. 95

 Ekzistojn 39 njsi mjedisore lokale n Izrael, prfshi shoqatn e qyteteve pr mjedisin dhe njsit e sektorit Arab. RQS t Israelit prfshin 43 antar, prej t cilve 34 jan autoritete lokale, katr jan ministri qeveritare dhe 5 institucione. 41% e popullsis s Izraelit jeton n Qytete t Shndetshme. Ekzistojn tre lloje autoritetesh lokale n Israel: bashkit me popullsi mbi 20,000; kshillat lokale q menaxhojn qytete me popullsi midis 2,000 dhe 20,000 dhe kshillat rajonale q mbajn prgjegjsi pr disa fshatra t grupuara brenda nj rrezeje t caktuar.
5.4. B ASHKPUNIMI MIDIS AUTORITETEVE LOKALE M JEDISORE DHE ATYRE T QEVERISJES VENDORE

5.4.1. SHMANGIA E KONFLIKTEVE GJYQSORE NDRMJET

AUTORITETEVE LOKALE MJEDISORE DHE AUTORITETEVE T QEVERISJES VENDORE

T gjitha studimet urbanistike, master-planet lokale, rajonale dhe kombtare marrin paraprakisht n fazn e miratimit nga KRRT prkatse t komunave, bashkive, qarqeve miratim ose plqim mjedisor nga autoriteti lokal mjedisor (ARM). N zbatim t Ligjit Nr.8453, dat 4.02.1999, Pr urbanistikn, t ndryshuar, prve Bashkis Tiran, ku antar i KRRT sht kryetari i Agjencis Rajonale t Mjedisit t Qarkut Tiran, n KRRT e bashkive t tjera dhe t qarqeve sht antar nj inspektor i mjedisit. Gjat praktiks s prditshme sht konstatuar se Organet e Qeverisjes Vendore gjat fazs s realizimit t projekteve t prmendura m sipr nuk kan zbatuar legjislacionin mjedisor. Edhe pse kto organe kryejn dhe projektimin dhe jan investitor, n zbatim t ligjit pr prokurimin publik dhe akteve nnligjore kta persona juridik kontraktojn me firma zbatuese, t cilat kan detyrimin e zbatimit t projektit me cilsi dhe n afat. Kto 96

firma, pr vet detyrimin q kan, nuk mund t aplikojn pr leje apo autorizim mjedisor pr objektin e kontrats s tyre pasi kjo do ti penalizonte ato pr tejkalim t afatit t dorzimit t veprs. sht detyrim ligjor i Organeve t Qeverisjes Vendore t aplikojn pran Agjencive Rajonale t Mjedisit pr tu pajisur me leje apo autorizim mjedisor. Firmat fituese do t zbatojn kondicionet e vendosura n lejet apo autorizimet mjedisore prkatse q merren n emr t njsis s qeverisjes vendore n kuptim t nenit 42 t Ligjit pr Mbrojtjen e Mjedisit. 5.4.2. FORCIMI I ZBATIMIT T LEGJISLACIONIT MJEDIS OR: ZBATIMI I VENDIMEVE T A UTORITETEVE LOKALE M JEDISORE NGA ANA E A UTORITETEVE T N JSIVE T Q EVERISJES V ENDORE Nga praktika tre-vjeare e funksionimit t Inspektoratit t Mjedisit sht konstatuar se Autoritetet e Njsive t Qeverisjes Vendore nuk kan zbatuar legjislacionin mjedisor n ekzekutimin e vjeljes s gjobs pas delegimit t ksaj kompetence me aktin prkats ktyre njsive, pasi subjektet e dnuara nuk e kan paguar vullnetarisht gjobn dhe u sht parashkruar e drejta e ankimit. N zbatim t nenit 19 t Ligjit nr.7697, dat 7.04.1993, Pr kundravajtjet administrative, t ndryshuar, Autoritetet e Njsive t Qeverisjes Vendore jan t detyruara t nxjerrin titujt ekzekutiv pr vjeljen e gjobave t vendosura nga organet shtetrore e, n kt rast, t gjobave t vendosura nga Inspektorati i Mjedisit ndaj subjekteve, t cilat kryejn veprimtari me ndikim n mjedis, brenda juridiksionit administrativ t ktyre njsive dhe q kan kryer kundravajtje administrative t prcaktuara n legjislacionin mjedisor. Fondet e nxjerra nga gjobat duhet t prdoren nga kto njsi n kuptim t nenit 87 t ligjit pr mbrojtjen e mjedisit

97

Shtojca

6.1. EKSTRAKTE NGA LIGJET E MJEDISIT ME INFORMACIONE

SPECIFIKE PR INSPEKTORT E MJEDISIT

6.1.1. LIGJI PR M BROJTJEN E M JEDISIT (LMM) NR. 8934, DAT 05.09.2002

PRDORIMI DHE MBROJTJA E ELEMENTVE T MJEDISIT N Republikn e Shqipris ndalohet importimi i lndve dhe mbetjeve t rrezikshme, i mbetjeve dhe mbeturinave t tjera, me qllim ruajtjeje, depozitimi ose asgjsimi. N zbatim t ligjit sht miratuar VKM nr.835, dat 28.12.2005, Pr miratimin e lists s mbetjeve t rrezikshme, mbetjeve dhe mbeturinave t tjera, q ndalohen t importohen, me qllim ruajtjeje, depozitimi dhe asgjsimi. PROCESI I VLERSIMIT T N DIKIMIT N MJEDIS (VNM) N nj kapitull t veant trajtohet VNM i cili n vija t prgjithshme prcakton detyrimin e subjekteve publike dhe private pr hartimin e raportit t VNM pr veprimtari q ushtrohen n territorin e Republiks s Shqipris. Dokumentacioni prmban: prshkrimin e projektit, t dhna pr zonn, projektin teknik, prshkrimin e masave pr t shmangur, paksuar dhe rehabilituar pasojat negative n mjedis, t dhnat e nevojshme pr identifikimin dhe matjen e ndikimeve q mund t ken ndaj mjedisit, variante t ndryshme, t dhna t tjera t krkuara nga organi prgjegjs. 98

Vlersimit t ndikimit n mjedis i nnshtrohen edhe politikat, strategjit dhe planet e zhvillimit t sektorve ekonomik. Po ashtu projektet e siguris kombtare jan objekt i vlersimit t ndikimit n mjedis ose t vlersimit strategjik mjedisor. Organi prgjegjs pr shqyrtimin dhe vlersimin e krkesave q lidhen me procedurat e VNM sht Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit t Ujrave ( MMPAU ). LEJA MJEDISORE Veprimtarit e ndryshme ekonomiko-sociale me ndikim n mjedis jan t detyruara t pajisen me leje mjedisore. Krkesa pr lejen mjedisore sht e prcaktuar n kapitullin V t LMM. N ligj prcaktohet detyrimi pr marrjen e lejes mjedisore pr te gjitha subjektet publike e private q shfrytzojn pasurit natyrore, zotrojn impiante, veprimtaria e t cilave ndikon n mjedis. Pr zotrimin e lejes mjedisore subjektet duhet t paraqesin krkesn dhe dokumentacionin prkats. Miratimi i krkess bhet me dhnien e: a) Deklarats mjedisore; b) Lejes mjedisore; c) Plqimit ose autorizimit mjedisor. N kuadr t decentralizimit t kompetencave dhe krijimit t lehtsirave pr subjektet ekonomike, Plqimi dhe Autorizimi Mjedisor iu sht deleguar Agjencive Rajonale t Mjedisit n qarqe.

PARANDALIMI DHE KUFIZIMI I N DOTJES S MJEDISIT Ligji parashikon vendosjen e normave mjedisore, pr t parandaluar dhe kontrolluar n prgjithsi ndotjen dhe dmtimin e mjedisit: 1. pr cilsin e mjedisit dhe shkarkimet n mjedis; 99

2. norma provizore q aplikohen pr objektet ekzistuese q shkarkojn lnd ndotse n mjedis. N zbatim t ligjit jan miratuar: 1. VKM nr. 248, dat 24.04.2003, Pr miratimin e normave t prkohshme t shkarkimeve n ajr dhe zbatimin e tyre. 2. VKM nr. 435, dat 12.09.2002, Pr miratimin e normave t shkarkimeve n ajr n Republikn e Shqipris. 3. VKM nr.177, dat 31.03.2005, Pr normat e lejuara t shkarkimeve t lngta dhe kriteret e zonimit t mjediseve ujore pritse. MONITORIMI DHE INFORMIMI Subjektet publike dhe private jan t detyruara t dorzojn pran Ministris s Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit t Ujrave, ARM-ve dhe Organeve t Qeverisjes Vendore t dhnat e monitorimit. Organet shtetrore i bjn publike kto t dhna nprmjet medias. MMPAU krijon Sistemin Kombtar t t dhnave mjedisore dhe publikon do dy vjet Raportin pr Gjendjen e Mjedisit. N zbatim t ligjit sht miratuar VKM nr.103, dat 31.03.2002, Pr monitorimin e mjedisit n Republikn e Shqipris.

KONTROLLI MJEDISOR Kapitulli i kontrollit mjedisor prcakton Inspektoriatin e Mjedisit, punonjsit e caktuar nga Ministri i Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit t Ujrave, si dhe ARM, si organe q ushtrojn kontrollin mbi gjendjen e mjedisit. Agjencit Rajonale t Mjedisit: 100

1. Agjencit rajonale t mjedisit jan organe t specializuara pr mbrojtjen e mjedisit, t cilat organizohen e veprojn n nivel qarku. 2. N zbatim t detyrimeve ligjore, Agjencit Rajonale t Mjedisit: a) realizojn zbatimin e ligjshmris pr mbrojtjen e mjedisit n nivel vendor; b) ndihmojn organet e pushtetit vendor pr administrimin dhe mbrojtjen e mjedisit q kan n juridiksion, bashkpunojn pr hartimin dhe zbatimin e planeve vendore t veprimit pr mjedisin; c) nxisin prdorimin e teknologjive t pastra dhe futjen e sistemeve t administrimit mjedisor; ) marrin pjes n procesin e miratimit t lejes dhe t deklarats mjedisore, duke prmbushur detyrat q prcakton Ministri i Mjedisit me udhzim t veant. Japin plqimin dhe autorizimin mjedisor pr veprimtari vendore; d) hartojn dhe paraqesin pr miratim n Kshillin e Qarkut raportin dyvjear t gjendjes s mjedisit t qarkut. Pas miratimit, ky raport i bhet i ditur publikut nprmjet mediave t shkruara dhe elektronike; dh) ndrmarrin veprimtari ndrgjegjesuese pr mjedisin, bashkpunojn me bashksit, me organizatat jofitimprurse mjedisore dhe profesionale t biznesit.

INSPEKTORATI I MJEDISIT Inspektorati i Mjedisit:

a) ushtron kontroll t vazhdueshm mbi mjedisin dhe ndaj veprimtarive ndotse, pr t siguruar mbrojtjen e mjedisit nprmjet zbatimit t legjislacionit mjedisor dhe krkesave t vna n lejen dhe n deklaratn mjedisore. Kontrollet kryhen nga grupe inspektorsh ose nga nj inspektor i vetm; b) krkon pjesmarrjen e organeve t qeverisjes vendore, t prfaqsuesve t bashkis, t organizatave jofitimprurse mjedisore dhe t mediave n kontrollet mbi veprimtarit ndotse;

101

c) krijon dosjen mjedisore pr do veprimtari t pajisur me leje mjedisore. d) ndihmon personat fizik e juridik pr t realizuar vetmonitorimin, verifikimin dhe zbatimin e sistemeve t integruara t administrimit dhe kontrollon zbatimin e tyre; e) urdhron masa t detyrueshme pr zbatim pr prmirsimin e gjendjes s mjedisit, pr paksimin e ndotjes dhe t dmtimit t mjedisit; f) v n dijeni rregullisht pushtetin vendor pr gjendjen e mjedisit, pr veprimtarit, projektet dhe instalimet e miratuara, sipas krkesave t ktij ligji; g) kontrollon regjistrat e ndotsve, rregulloret e brendshme, teknike e teknologjike dhe dokumentet e tjera q lidhen me veprimtarin dhe rrezikun e ndotjes; h) vendos sanksione, sipas ktij ligji dhe akteve t tjera ligjore q mbrojn prbrs t veant t mjedisit; i) bn publike rezultatet pr do kontroll t ushtruar.

Veprimtaria kontrolluese e Inspektoratit t Mjedisit pasqyrohet n dokumente standarde t miratuara nga Ministri i Mjedisit. Inspektoratet e tjera shtetrore dhe Inspektorati i Mjedisit Urban ushtrojn kontroll pr gjendjen e prbrsve t veant t mjedisit. D ETYRAT E ORGANEVE T QEVERISJES VENDORE
Organet e qeverisjes vendore prfaqsojn strukturn m t rndsishme shtetrore pr administrimin dhe mbrojtjen e mjedisit, q kan n juridiksion, duke zbatuar prgjegjsit, t drejtat e detyrat q u jep Ligji nr.8652, dat 31.07.2000, Pr organizimin dhe funksionimin e qeverisjes vendore. N mbrojtje t mjedisit, ato kan pr detyr: a) t realizojn zbatimin e ligjeve pr mbrojtjen e mjedisit; b) t hartojn plane vendore pr mbrojtjen e mjedisit dhe planet e rregullimit t territorit;

102

c) t bjn publike programet dhe masat pr mbrojtjen e mjedisit; d) t njoftojn publikun pr gjendjen e mjedisit dhe pr veprimtarit vendore, subjekte t vlersimit t ndikimit ndaj mjedisit; e) t nxisin e t mbshtesin veprimtarit e organizatave jofitimprurse pr mjedisin, duke trhequr mendimin e tyre n vendimmarrjet pr mjedisin; f) t prcaktojn vendet e grumbullimit e t prpunimit t mbeturinave prodhuese dhe jetsore, n prputhje me kriteret mjedisore dhe planet e zhvillimit; g) t organizojn depozitimin e mbetjeve dhe t lndve t rrezikshme dhe ruajtjen e zonave t gjelbra n qendrat qytetse dhe rreth tyre; h) t administrojn mbeturinat qytetse, impiantet e trajtimit t ujrave t ndotura dhe t mbeturinave t ngurta; i) t disiplinojn transportin dhe ndrtimet n mjediset qytetse.

D ETYRAT E ORGANEVE SHTETRORE PR MJEDISIN

Organet shtetrore kryejn detyrat pr mbrojtjen e mjedisit n baz t prcaktimit t prgjegjsive dhe ndarjes s qart t tyre ndrmjet organeve qendrore dhe vendore, duke zgjeruar n vazhdimsi detyrat e organeve t qeverisjes vendore.

6.1.2. LIGJI NR. 8990, DATE 23.01.2003, PR VLERSIMIN E NDIKIMIT N MJEDIS VLERSIMI I N DIKIMIT N MJEDIS

103

Procesit t vlersimit t ndikimit n mjedis i nnshtrohen t gjitha projektet dhe veprimtarit, q jepen n shtojcat e ktij ligji, prpara miratimit t tyre nga organet prkatse. Projektet dhe veprimtarit i nnshtrohen dy niveleve t shqyrtimit pr vlersimin e ktij ndikimi: a) mjedis. b) procesit t thelluar t ndikimit n mjedis; procesit t prmbledhur t vlersimit t ndikimit n

Raportet e vlersimit t ndikimit n mjedis duhet t prgatiten nga persona fizik ose juridik t licencuar, t cilt jan prgjegjs pr saktsin e t dhnave dhe rekomandimeve t bra. VLERSIMI STRATEGJIK MJEDISOR (VSM) krkohet pr: a) strategjit, planet e veprimit pr sektort e zhvillimit ekonomik dhe menaxhimin e mbetjeve. b) planet kombtare dhe rajonale t rregullimit t territorit pr qendrat dhe zonat urbane dhe rurale, zonat industriale, zonn bregdetare, zonat e mbrojtura. VLERSIMIT STRATEGJIK MJEDISOR I NNSHTROHEN: a) strategjit e planet e veprimit pr energjetikn, minierat, industrin, transportin, bujqsin, pyjet, pr administrimin e burimeve natyrore dhe t pasurive minerale dhe pr administrimin e mbeturinave; b) planet kombtare dhe rajonale t rregullimit t territorit pr qendrat e zonat urbane dhe rurale, pr zonat industriale, pr zonn bregdetare, pr zonat turistike, pr zonat e mbrojtura dhe zonat me ndjeshmri t lart ndaj ndotjes dhe dmtimit.

104

6.1.3. LIGJI NR. 9010, DATE 13.02.2003, PR ADMINISTRIMIN MJEDISOR T MBETJEVE T NGURTA D ETYRAT E ORGANEVE SHTETRORE:
1. MMPAU n bashkpunim me ARM dhe Inspektoratin e Mjedisit organizojn punn pr funksionimin e procesit t administrimit mjedisor t mbetjeve dhe kontrollojn zbatimin e tij n t gjitha nivelet; 2. Organet shtetrore, qendrore e vendore, n bashkpunim me MMPAU kan pr detyr: a. hartimin e planeve kombtare dhe lokale pr administrimin mjedisor t prcaktimit mbetjeve; b. hartimin e metodologjis pr trajtimin mjedisor te mbetjeve, n prputhje me llojin e natyrn e tyre; c. sigurimin dhe prdorimin e efektshm te mjeteve t nevojshme financiare; d. kontrollin e vazhdueshm mbi veprimtarit q krijojn mbetje, si dhe mbi ato q angazhohen n transportimin, riciklimin, prpunimin dhe asgjsimin e tyre n fushat e sektort q mbulojn.

PARANDALIMI I NDOTJES NGA MBETJET E NGURTA: Ndr veprimet e ndaluara sipas ktij ligji do t veonim: Braktisjen Depozitimin/prpunimin n vende t pamiratuara nga organet prgjegjse; Importimin depozitimi dhe asgjsimi; e mbetjeve pr qllime ruajtjeje,

Administrimi i mbetjeve nga subjekte te palicensuara; Djegia n natyre, prfshir vetdjegien.

105

TRAJTIMI I MBETJEVE S IPAS LLOJIT: N zbatim t ktij ligji, groposja e mbetjeve sht etapa e fundit, s cils i nnshtrohen t gjitha mbetjet. Prjashtohen nga groposja: Mbetjet e lngta Mbetjet eksplozive dhe oksiduese Mbetjet e prflakshme Mbetjet spitalore dhe infektive Gomat e prdorura t automjeteve

N zbatim t ligjit sht miratuar VKM nr. 99, dat 18.02.2005, Pr miratimin e Katalogut Shqiptar t Mbetjeve. LEJA MJEDISORE: Personat fizik dhe juridik q menaxhojn mbetjet duhet t pajisen me leje mjedisore. MONITORIMI I ADMINISTRIMIT T MBETJEVE: Monitorimi i mbetjeve bhet bazuar n Programin Kombtar t Monitorimit dhe prfshin t gjitha fazat e procesit t administrimit t tyre.
Personat fizik dhe juridik, t cilt krijojn ose administrojn mbetje, jan t detyruar t kryejn monitorimin e tyre dhe t publikojn rezultatet. T drejtn e kontrollit pr veprimtarit q lidhen me administrimin e mbetjeve e ka IM, organi q ka licencuar veprimtarin, Inspektorati Sanitar Shtetror dhe Inspektorati Mjedisit Urban. Kto dy t fundit kontrollojn administrimin e mbetjeve n t gjitha fazat.

SANKSIONET: 106

Pr rastet kur shkeljet e dispozitave t ktij ligji prbjn vepr penale IM bn kallzim pr ndjekje penale. Pr nj kategori shkeljesh t dispozitave t ktij ligji q nuk prbjn vepr penale, trajtohen si kundravajtje administrative. 6.1.4. LIGJI NR. 9115, DATE 24.07.2003, PR TRAJTIMIN MJEDISOR T UJRAVE T NDOTUR A N nenin 4 prcaktohen detyrat e organeve shtetrore sipas ktij ligji, t cilat konsistojn: 1. MM, ARM dhe IM, krahas organeve t tjera t ngarkuara me ligj pr administrimin e rezervave ujore, ndihmojn n funksionimin e procesit t trajtimit t ujrave t ndotura dhe kontrollojn zbatimin e tij. 2. Organet shtetrore qendrore dhe vendore, secila n linjn e vet, bashkpunojn me MMPAU pr: a) Prcaktimin e teknikave, teknologjive dhe metodave m t mira t mundshme pr trajtimin mjedisor t ujrave t ndotura, n prputhje me llojin dhe natyrn e tyre; b) Hartimin e planeve pr trajtimin mjedisor t ujrave t ndotura n mnyr t integruar, si pjes e planeve t menaxhimit t pellgjeve ujmbledhs prkats; c) Krijimin e kuadrit ligjor bashkkohor, pr trajtimin e ujrave t ndotura dhe t prdorura; d) Prsosjen e rrjetit institucional prgjegjs; e) Sigurimin dhe prdorimin e frytshm t mjeteve t nevojshme financiare; f) Kontrollin e vazhdueshm t veprimtarive q shkaktojn ndotje t ujrave, si dhe subjekteve q angazhohen n pastrimin e tyre. PARANDALIMI I NDOTJES S UJRAVE DHE PAKSIMI I UJRAVE T NDOTURA . 107

pjes:

N synimet e trajtimit mjedisor t ujrave t ndotura bjn

paksimi i sasis s ujrave t ndotura q gjenerohen nga veprimtarit prodhuese dhe shkalla e ndotjes s ktyre ujrave; m t mira; mtejshme; formon ato. nprmjet prdorimit t teknikave dhe teknologjive shkurtimin e kohs s ekspozimit t tyre n mjedis; trajtimin paraprak pr t lehtsuar trajtimet e si dhe pastrimin e tyre sa m pran burimit q i

Pr plotsimin e detyrimeve prkatse subjektet n do rast duhet t hartojn programe masash teknike, teknologjike dhe organizative, t cilat kontrollohen nga IM, organi q ka liensuar veprimtarin e tyre, si dhe nga strukturat e organeve t qeverisjes vendore. Personat fizik dhe juridik q trajtojn ujrat e ndotura jan t detyruar t prdorin teknika t prshtatshme dhe ujrat e shkarkimit t plotsojn krkesat e standardeve pr kt qllim. Ata jan prgjegjs pr dmtimet e shkaktuara n shndetin e njeriut dhe mjedisin rrethues. TRAJTIMI I UJRAVE T NDOTURA SIPAS LLOJIT N trajtimin e ujrave t ndotura prfshihen ujrat e ndotura industriale, nga objekte t veanta ose zona industriale dhe ujrat e ndotura urbane. Ktu, prcaktohen detyrimet e subjekteve q shkarkojn ujra t ndotura nga veprimtari industriale, pr trajtimin paraprak t tyre dhe at prfundimtar, n prputhje me specifikat dhe tipet e industris. N zonat industriale ndrtohen impiante pastrimi t ujrave t ndotura, n varsi t kapaciteteve dhe specifikave q kan prbrjet e ujrave t ndotura n zonn industriale. 108

Trajtimi i ujrave t ndotura urbane konsiston n pastrimin mjedisor paraprak, i cili prfshin rrjetin e kanalizimeve n zonat urbane dhe rurale, trajtimin e tyre t ndar nga shkarkimet e tjera t lngta, ndrtimin dhe funksionimin e impiantit t trajtimit t tyre para shkarkimit n ujrat siprfaqsore, si dhe shkalln e trajtimit t tyre, e cila duhet t jet n prputhje me veorit e mjedisit prits. LEJA MJEDISORE Leja mjedisore aplikohet pr subjektet q krijojn ujra t ndotura dhe pr ato q pastrojn ujrat e ndotura. N rastin e par subjekti duhet, ndr t tjera, t respektoj normat e shkarkimeve t lngta, mbajtjen e regjistrave, kryerjen e monitorimit dhe publikimin e rezultateve. Pr subjektet q pastrojn ujrat e ndotura krkohet: prcaktimi i vendit t ndrtimit t impiantit t pastrimit sipas krkesave dhe kushteve t caktuara, lloji i impiantit apo impianteve q do t prdoren, mjedisi prits dhe regjimi i shkarkimit n t, trajtimi mjedisor i llumrave q rezultojn nga impianti i pastrimit, mbajtja e regjistrave, monitorimi dhe publikimi i rezultateve. MONITORIMI T gjitha subjektet q shkarkojn ujra t ndotura si dhe ato q pastrojn ujrat e ndotura, organizojn monitorimin e veprimtarive t tyre, duke i mbuluar vet shpenzimet pr kt qllim. Monitorimi i realizohet n t gjitha fazat e trajtimit t ujrave t ndotura, prfshir edhe mjedisin prits. KONTROLLI Pr kontrollin e respektimit t rregullave dhe t krkesave pr trajtimin mjedisor t ujrave t ndotura, si dhe t normave t shkarkimeve t lngt, sipas nenit 21 t Ligjit, ngarkohet IM, Inspektorati Sanitar Shtetror dhe Inspektoratet Bashkiake. 109

VEPRIMET E NDALUARA

N veprimet e ndaluara n territorin e RSH prfshihen shkarkimet prtej normave t lejuara, trajtimi i ujrave nga persona t paliensuar, prdorimi i ujrave t ndotura pr qllime t tjera, shkarkimi i tyre n ujrat siprfaqsor etj. Kto veprime si dhe moskryerja e monitorimit, mungesa e regjistrave dhe mosdhnia dhe mospublikimi i informacionit, prbjn kundravajtje administrative, pr t cilat IM vendos gjoba nga 100 000 deri n 1 000 000 lek. Kur shkeljet e ktij ligji prbjn vepr penale, sipas kapitullit Vepra penale kundr mjedisit t Kodit Penal, IM bn kallzimin pr ndjekje penale. 6.1.5. LIGJI NR. 9108, DATE 17.07.2003, PR SUBSTANCAT DHE PREPARATET KIMIKE Sipas ktij ligji substancat dhe preparatet kimike klasifikohen n: Eksplozive Oksiduese Ekstremisht t ndezshme Shum t ndezshme T ndezshme , me pik flakrimi 21-51 OC. Shum helmuese T dmshme pr shndetin Korrozive Irrituese Sensibilizuese Kancerogjene Mutagjene Dmtuese pr riprodhim T rrezikshme pr mjedisin. Vetit e rrezikshme t substancave dhe preparateve, sipas ktij ligji, testohen vetm nga persona juridik ose fizik, t autorizuar, t cilt jan t pajisur me certifikat si laborator i akredituar pr kt qllim. 110

6.1.6. LIGJI NR. 8905, DAT 06.06.2002, PR MBROJTJEN E MJEDISIT DETAR NGA NDOTJA DHE DMTIMET N MJEDISIN DETAR NDA LOHET: 1. hedhja e lndve dhe e mbetjeve t rrezikshme, helmuese e plasse; 2. hedhja e substancave dhe e lndve t prcaktuara n Aneksin I, q i bashklidhet ktij ligji; 3. derdhja e hidrokarbureve dhe e ujrave t ndotura; 4. hedhja e lndve dhe e materialeve t ngurta, t fardo natyre dhe lloji, me prjashtim t mjeteve e pajisjeve t peshkimit dhe t lndve e mjeteve t nevojshme pr ndrtimin e porteve, pontileve e konstruksioneve t tjera, sipas projekteve t miratuara nga Ministria e Mjedisit dhe n kushtet e prcaktuara prej saj; 5. hedhja e mbeturinave dhe e do lloj lnde nga anijet, platformat, instalimet dhe nga bregdeti; 6. 7. lloji e tipi; transportimi i lndve dhe i mbetjeve t rrezikshme; fundosja e anijeve, e ngarkesave dhe e mallrave t do

8. fundosja dhe braktisja e do lloj instalimi, q ka shrbyer pr veprimtari t ndryshme; 9. ndrtimi dhe vnia n funksionim e pajisjeve q lshojn rrezatim jonizues; 10. djegia e lndve dhe e materialeve t do lloji;

11. hyrja n porte me ballaste t papastra e mjeteve detare t fardo lloji, tipi e tonazhi. 111

Largimi i mbeturinave dhe i hidrokarbureve t prdorura, q rrjedhin nga kryerja e veprimtarive n mjedisin detar, bhet nga persona fizik e juridik t specializuar pr pastrim, t pajisur me leje mjedisore dhe q prdorin teknologjit m t mira t mundshme pr pastrim. Personat juridik e fizik, q ushtrojn veprimtari n mjedisin detar, si dhe anijet, para hyrjes n port, dorzojn mbeturinat dhe hidrokarburet e prdorura te subjekti pastrues i licencuar. N JOFTIMI I NDOTJES do person ka detyrimin ligjor pr t njoftuar kapitanerin e portit ose organin shtetror m t afrt, pr konstatimin e ndotjes s mjedisit detar. Lidhur me sa m sipr kapitaneria kryen verifikimin e njoftimit dhe v n dijeni Ministrin e Transportit dhe Telekomunikacionit, MMPAU, si dhe qeverisjen vendore n territorin, ku ka ndodhur ndotja. PASTRIMI I NDOTJES N nenin 14 prcaktohet prgjegjsia dhe detyrimi i personit fizik ose juridik, q ka shkaktuar ndotjen e mjedisit detar, pr pastrimin e zonn s ndotur, sjelljen e saj n gjendjen e mparshme, si dhe shprblimin e dmit.

SANKSIONET Ndaj subjektit q ushtron veprimtari t ndaluara nga neni 6 i ktij ligji, kur kto veprimtari prbjn vepr penale, IM bn kallzimin pr ndjekje penale.

112

6.1.7. LIGJI NR. 9103, DAT 10.07.2003, PR M BROJTJEN E LIQENEVE NDRKUFITARE. Pr mbrojtjen e liqeneve ndrkufitare jan t detyruar t zbatojn dispozitat e ktij ligji: personat fizik e juridik, publik dhe privat, vendas ose t huaj, q shfrytzojn pasurit ujore, natyrore dhe biologjike t liqenit e t pellgut ujmbledhs, ose ushtrojn veprimtari t ndryshme n to; personat fizik e juridik, publik dhe privat, vendas ose t huaj, veprimtarit e t cilve jan t vendosura n pellgun ujmbledhs dhe q me veprimtarin e tyre mund tu shkaktojn dmtime liqeneve. D ETYRAT E ORGANEVE SHTETRORE Sipas nenit 5, ngarkohet Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit t Ujrave q, n bashkpunim me organet shtetrore qendrore e vendore dhe me autoritetet e ujit, secili n linjn e vet, t organizojn punn pr mbrojtjen mjedisore t liqeneve ndrkufitare, t kontrollojn zbatimin e krkesave t ktij ligji dhe t marrin pjes:
a) n hartimin dhe zbatimin e planeve t menaxhimit t liqeneve ndrkufitare; b) n hartimin dhe zbatimin e programeve t veanta t monitorimit; c) n hartimin dhe zbatimin e planeve vendore pr rehabilitimin e pjesve t ndotura e t dmtuara t liqeneve ndrkufitare; d) n krijimin e kuadrit ligjor, bashkkohor, pr administrimin dhe mbrojtjen mjedisore t tyre; e) n sigurimin dhe prdorimin e frytshm t mjeteve t nevojshme financiare; f) n kontrollin e vazhdueshm pr t siguruar ruajtjen e gjendjes natyrore t liqeneve ndrkufitare dhe t fauns e flors s tyre.

113

VEPRIME T NDALUARA N liqenet ndrkufitare dhe pellgjet e tyre ujmbledhse jan t ndaluara: g) rrezikshme; hedhjet ose depozitimet e lndve dhe t mbetjeve t

h) shkarkimet e ujrave t ndotura e t patrajtuara urbane, industriale, bujqsore dhe t do veprimtarie njerzore; i) depozitimet dhe hedhjet e mbetjeve t do lloji; j) ndrtimi e funksionimi pran tyre i vend-depozitimeve t mbetjeve dhe i vend-grumbullimeve t minierave e degve t industris prpunuese; k) betonimet n breg, q ndrpresin komunikimet e shumfishta ndrmjet ujit dhe toks; l) ndrtimi i godinave, i instalimeve dhe i do formacioni inxhinierik n breg dhe brenda zons s ndaluar pr ndrtime; m) marrja e rrs, e zhavorreve dhe e do materiali tjetr t brigjeve dhe t cektinave t liqeneve, si prcaktohet n Ligjin nr.8093, dat 21.03.1996, "Pr rezervat ujore"; n) elja e guroreve, ndrtimi i furrave t glqeres, instalimi i impianteve t asfalto-betonit pran zonave urbane dhe n vende q dmtojn peizazhin e zons; o) shfrytzimi i ujit t liqeneve pa leje dhe jasht kushteve t vna n licenc; p) q) prerja e pakontrolluar e pemve dhe e pyjeve; shfrytzimi pa kriter i kullotave dhe djegia e tyre;

r) ushtrimi i peshkimit dhe i gjuetis jasht sezoneve e kalendarve prkats dhe me metoda, mnyra dhe mjete t ndaluara me ligj; s) mbledhja e bimve mjeksore, tarnifere eterovajore me mnyra, metoda e n periudha t ndaluara; dhe

114

t) mbledhja e krmijve, bretkosave, breshkave e reptilve me mnyra, metoda dhe n periudha t ndaluara; u) kapja pr qllime tregtimi e peshqve, kafshve dhe shpendve t rralla dhe t rrezikuara; v) futja n liqen dhe n zonn ujmbledhse e gjallesave (peshq, kafsh, shpend, bim) t popullatave jovendase. SANKSIONET Pr zbatimin me rigorozitet t ligjit parashikohen edhe nj numr sanksionesh, pr shkeljen e t cilave, n rastin e veprave penale, IM dhe Administrata e Liqenit bjn kallzim pr ndjekje penale. Krahas gjobs IM mund t vendos edhe pr mbylljen e prkohshme ose t prhershme t veprimtaris s subjektit q ka shkelur ligjin, bazuar n shkalln e ndotjes ose dmtimit t shkaktuar. 6.1.8. LIGJI NR. 9385, DAT 04.05.2005, PR PYJET DHE SHERBIMIN PYJOR, I NDRYSHUAR HEQJA E SIPRFAQEVE (TOKAVE) NGA FONDI PYJOR
KOMBTAR

Pjes t fondit pyjor kombtar, q krkohen nga subjekte juridike ose fizike, apo nga organet e qeverisjes vendore, pr tu kthyer n truall, pr ndrtimin e strukturave turistike, t qendrave t pushimit apo shndetsore, pr zgjerimin e vijs kufizuese t ndrtimit dhe t shtrirjes territoriale t periferis s qytetit dhe t qendrave t banuara n zonat rurale, ose pr qllime t tjera publike, pr rrug automobilistike ose hekurudhore, pr shpim dhe shfrytzim t puseve t nafts e t gazit, pr veprimtari minerare e gjeologjike, pr aeroporte dhe struktura t telekomunikacionit, pr qllime t strukturave ushtarake e qendrave industriale, pr gurore e karriera, hiqen nga fondi pyjor dhe nga Kadastra Kombtare e Pyjeve, si m posht: a) pyjet dhe tokat me bimsi pyjore, me siprfaqe deri n 115

30 ha, me miratimin e Kshillit t Ministrave; b) pyjet dhe tokat me bimsi pyjore, me siprfaqe mbi 30 ha, me ligj t veant. RUAJTJA E FONDIT PYJOR KOMBTAR Republika e Shqipris zbaton parimet dhe normat e konventave, t marrveshjeve e traktateve ndrkombtare, n t cilat sht pal, si dhe merr parasysh, njeh dhe respekton parimet dhe normat prgjithsisht t pranuara t s drejts ndrkombtare pr pyjet. Ruajtja e pyjeve dhe e mjedisit pyjor nga ndotja dhe dmtimi me lnd t gazta, t lngta, t ngurta, radioaktive, lnd dhe mbetje t rrezikshme, q krijohen ose shkarkohen nga objekte a veprimtari industriale, bujqsore, komunale, tregtare, shoqrore e kulturore, ushtarake, t transportit ose nga veprimtari t tjera, q cenojn ekuilibrin e sistemeve ekologjike, natyrore ose dmtojn t mirat materiale dhe vlerat kulturore e historike, sht e detyrueshme pr t gjitha organet shtetrore, t pushtetit vendor dhe pr personat fizik a juridik, vendas e t huaj. Personat fizik a juridik, q kan n pronsi, n administrim ose n prdorim pyje, grumbuj drursh ose dru pyjor, brenda ose jasht fondit pyjor kombtar, jan t detyruar t sigurojn mbrojtjen e tyre. N rast se n fondin pyjor, ose n nj pjes pylli, dhe n shkurre bie zjarr, organet e shrbimit pyjor, organet e njsive t qeverisjes vendore, do subjekt shtetror a privat, njsi apo repart ushtarak, shkoll, institucion publik e privat, si dhe do shtetas kan detyr t njoftojn dhe t marrin pjes pr shuarjen e tij. A DMINISTRIMI DHE ZHVILLIMI I FONDIT PYJOR N PRONSI T NJSIVE T QEVERISJES VENDORE 116

Administrimi dhe zhvillimi i pyjeve vendore apo i pjesve t tyre, bhen sipas planeve t mbarshtimit dhe t dispozitave t ktij ligji. Pr nj administrim t qndrueshm e shumfunksional t fondit pyjor vendor, pr rregullimin e prdorimit e t shfrytzimit t pyjeve, t kullotave dhe t burimeve t tjera pyjore e jopyjore, pr mbrojtjen nga zjarri, dmtuesit etj., brenda territorit administrativ t njsive t qeverisjes vendore krijohen njsit tekniko-administrative, n varsi t drejtprdrejt t organeve t qeverisjes vendore. Strukturat e Drejtoris s Prgjithshme t Shrbimit Pyjor ndihmojn, kontrollojn, kshillojn dhe sigurojn mbshtetjen teknike pr kto njsi dhe pr shoqatat e prdoruesve t pyjeve. Organet e qeverisjes vendore kan pr detyr t marrin masa dhe t planifikojn fonde pr investimet n pyjet, n territorin q ata mbulojn, pr prmirsimin dhe planifikimin e mbledhjes e t promovimit t pajisjeve t reja t prpunimit dhe t tregtimit t prodhimeve pyjore, si dhe pr krijimin e sektorit t agro-pylltaris. Shteti mbshtet nismat individuale a kolektive t njsive t qeverisjes vendore pr shtimin e siprfaqes s pyjeve, pr ripyllzimin e tokave t braktisura, t zhveshura, t shpyllzuara dhe t grryera, n pronsi t tyre, nprmjet sistemit t kredive me kushte lehtsuese. Njsia e qeverisjes vendore, do vit, nga t ardhurat e realizuara planifikon fonde pr ruajtjen, mirmbajtjen, kryerjen e punimeve silvikulturore dhe prgjigjet pr trajtimin shkencor t tyre. Vjelja e materialit drusor dhe e prodhimeve t tjera nga pyjet vendore bhet n prputhje me kt ligj.
6.2. DOSJA MJEDISORE PR PROJEKTET E INFRASTRUKTURS
VENDORE

Pr tu pajisur me autorizim mjedisor, propozuesi prgatit dhe dorzon n ARM-n e qarkut ku do t ushtroj veprimtarin, dosjen me dokumente n prputhje me krkesat e VKM Nr. 249, dat 24.04.2003, Pr miratimin e dokumentacionit pr leje mjedisore dhe t elementeve t lejes mjedisore dhe konkretisht: 117

a) KRKESN drejtuar ARM-s, t hartuar sipas formatit t prcaktuar n aneksin 3 t ktij udhzimi. b) FOTOKOPJE t vendimit t gjykats, q e ka regjistruar propozuesin si person fizik ose juridik. c) DOKUMENTET TEKNIKE , q prshkruajn veprimtarin q do t ushtrohet dhe vendin ku do t instalohet (projekti, skica, planimetria, foto etj.), t prgatitura nga ekspert t licencuar. d) RAPORTIN E VLERSIMIT T NDIKIMIT N MJEDIS t veprimtaris, t hartuar nga specialist t ertifikuar e t licencuar. e) DOKUMENTE q vrtetojn se subjekti ka diskutuar me komunitetin e OJF-t lokale dhe se kto jan dakord me zhvillimin e veprimtaris. f) ushtrohet. PROGRAMIN E MONITORIMIT t veprimtaris q do t

Pr tu pajisur me plqim mjedisor, propozuesi prgatit dhe dorzon n ARM-n e qarkut ku do t ushtroj veprimtarin: a) KRKESN, drejtuar ARM-s pr tu pajisur me plqim mjedisor. b) DOKUMENTET TEKNIKE , q prshkruajn veprimtarin q do t ushtrohet dhe vendin ku do t instalohet (projekti, plan vendosja e t tjera). RAPORT T SHKURTR T VLERSIMIT TE NDIKIMIT NE MJEDIS t veprimtaris, ku t jen t identifikuara ndikimet kryesore dhe masat e propozuara pr minimizimin dhe eliminimin e tyre. c)

118

6.3. VEPRIMTARIT VENDORE Q PAJISEN ME AUTORIZIM M JEDISOR

Pikat 14, 15, dhe 16 jan pr Strukturat Mjedisore t Organeve t Qeverisjes vendore. 1. Punishte e vogl prodhimi mblsirash; 2. Pik shrbimi pr automjete; 3. Distributor pr mbushje gazi GLN, kapaciteti deri 5 m; 4. Pik pr larje e pastrim mjetesh; 5. Pik pr shitje karburanti me pakic deri 50 000 litra; 6. Sharrim i lnds drusore, trupa (sharra dhe garda); 7. Shfrytzim pyjesh; 8. Punishte prpunim druri, mobilieri, tapiceri deri 1 000 m3/vit; 9. Punishte e vogl prpunimi dhe ambalazhimi uji natyral mineral; 10. Punishte e vogl prodhimi lngje frutash, pije freskuese; 11. Punishte e vogl prodhimi pije alkolike; 12. Furra t prodhimit t buks; 13. Prodhim birre deri 100 000 litra/vit; 2 km; 15. Ujsjellsa dhe rehabilitime t tyre deri n 2 km; 16. Ndrtim dhe rikonstruksion rrugsh deri 2 km; 17. Prodhim konfeksione, trikotazhe; 18. Punishte pr prpunim qumshti deri 10 kv/dit; 19. Punishte pr prpunim vaji luledielli; 119 14. Kanalizime t ujrave t zeza dhe rehabilitime t tyre deri n

20. Prpunim ulliri; 21. Thertore deri 5 kv/dit; 22. Punishte prpunimi fruta perime; 23. Studio fotografike; 24. Prodhim glqereje (shuarja) deri 100 ton/vit:
6.4
VEPRIMTARIT VENDORE Q PAJISEN ME P LQIM M JEDISOR

1) 2) a) b) c) d) e) 3) a) b) 4)

Objekte t veanta banimi; Objekte t veanta social-kulturore: Hotele; Shkolla; Kopshte; Teatro; Kinema; Lokale shrbimi (bare, restorante, diskoteka e t tjera); Farmaci; Laborator; Pika t vogla shrbimesh dhe tregtimi;

120

6.5. URDHR I P RBASHKT PR M IRATIMIN E RREGULLORES S B RENDSHME TIP T POLICIS B ASHKIAKE E T KOMUNS

Plani i vendosjes s efektivave t policis n shrbim

Nr Vendi i vendosjes n shrbim Koha e shrbimit Nr.i personave n shrbim Detyrat q do t kryhen lidhur me mbrojtjen e mjedisit dhe shndetit publik - ruajtjen e qetsis - mbrojtjen e mjedisit urban nga ndotja - t parandaloj hedhjen e mbeturinave jasht vendeve t prcaktuara - t kontrolloj automjetet e firmave t ndrtimit nga dalja e kantierit, n rrug dhe n destinacionin e lejuar t hedhjes - zbatimin e rregullave n parkimet e prkohshme t automjeteve - t mbikqyr lulishtet nga dmtimet e mundshme -t kontrolloj lokalet, baret e diskotekat pr orarin e tyre dhe nivelin e zhurmave Verifikimi i ankesave t qytetarve

1.

Sektori i shrbimit _____________prfshin 16 or (2x8) 8 (4x2) Rruga nr.1,2,3,4,5, Stacioni urban 1,2,3,4,5 ....................................... Qendra e biznesit 1, 2, 3 ........................................ Kontrolli i mbylljes s lokaleve sipas orareve

2.

121

6.6.LIST REFERUESE BOTIMESH

PR SHTJE T MJEDISIT

Raport pr Gjendjen e Mjedisit, 1995-2002; aktesh mjedisore kombtare dhe

Prmbledhje ndrkombtare (1, 2, 3);

Prmbledhje e Legjislacionit Mjedisor Shqiptar;

Vlersimi shndetsor i banorve n zonat e ndotura industriale dhe urbane. Ndikimi i ndotjes s mjedisit n shndetin e policve t Trafikut Rrugor n Tiran; Vlersimi shndetsor i banorve n zonat e ndotura industriale dhe urbane. Ndikimi i ndotjes s mjedisit t puns n shndetin e puntorve t Industris Metalurgjike n Elbasan; Vlersimi shndetsor i banorve n zonat e ndotura industriale dhe urbane. Ndikimi i ndotjes s mjedisit n shndetin e banorve t zons s Porto-Romanos; 2005; Nj mjedis m i mir pr fmij t shndetshm; Manual i Inspektoriatit t Mjedisit; Buletini mjedisor; Raport pr monitorimin e Ajrit, Ujrave dhe Zhurms, Indikatort Kombtar pr monitorimin e mjedisit;

Zonat e mbrojtura sipas rretheve dhe kategorive menaxhuese; Liqeni I Ohrit dhe Ujmbledhsi I tij, Raport I Situates Mjedisore; Pogradec ). Planet lokale t veprimit pr mjedisin (Kor,

Pr m shum, vizitoni Web - site e Ministris s Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit t Ujrave n adresn: www.moe.gov.al dhe 122

pr aktet ligjore faqen Web t Qendrs s Publikimeve Zyrtare www.qpz.gov.al 6.7. PRCAKTIME T TERMAVE KRYESORE N FUSHEN E
MJEDISIT

Mjedis sht bashksia e ndrveprimeve t prbrsve biotik dhe jobiotik, q nxisin dhe ushqejn jetn e gjall n tok, duke prfshir mjedisin biofizik natyror t ajrit, t toks, t ujrave, larmin e ekosistemeve biologjike, shndetin e njeriut, vlerat dhe trashgimit kulturore, shkencore, fetare e shoqrore. Mbrojtja e mjedisit sht veprimtaria q synon parandalimin dhe kufizimin e ndotjes, t degradimit t mjedisit, prtritjen, ruajtjen dhe prmirsimin e tij. Ndotja e mjedisit sht futja e drejtprdrejt ose e trthort e lndve, vibracioneve, energjis, nxehtsis, rrezatimit, zhurms e faktorve biologjik n ajr, n uj e n tok, t cilat mund t ndryshojn cilsit e mjedisit dhe t dmtojn cilsin e jets. Dmtimi i mjedisit sht prishja e karakteristikave fiziko-kimike dhe strukturore t ekosistemit natyror, ulja e prodhimtaris biologjike dhe shumllojshmris s ekosistemeve natyrore dhe antropike, prishja e ekuilibrit ekologjik dhe cilsis s jets, t shkaktuara kryesisht nga ndotja e ujit, ajrit, toks prej veprimtarive njerzore ose fatkeqsive natyrore, si dhe nga mbishfrytzimi i burimeve natyrore dhe minerare. Shkarkimi n mjedis sht lirimi dhe dalja n mjedis, n mnyr t drejtprdrejt ose t trthort, e lndve t gazta, t ngurta, t lngta, si dhe energjis, vibracioneve e zhurmave, nga nj ose disa burime t palvizshme, n lvizje ose t shprndara. Lnd t rrezikshme jan ato lnd, prodhimi, transporti, ruajtja, prdorimi e shkarkimi i t cilave n mjedis, si rezultat i vetive t tyre, dmtojn ose mund t dmtojn shndetin e njeriut, cilsit e mjedisit, florn, faunn, biocenozat dhe biotopet. 123

 Mbetje jan lndt, objektet ose pjes t tyre, q prcaktohen nga autoriteti prgjegjs, t cilat nuk prdoren m ose q pronari do ti largoj. Mbetjet vlersohen si t tilla, pr sa koh q materialet e nxjerra prej tyre ose energjia e prodhuar nuk prfshihet n procesin e prodhimit. Mbetje t rrezikshme jan mbeturinat toksike grryese, ngacmuese, shprthyese, t prflakshme, kancerogjene, infektive dhe radioaktive, q kan vetin t prishin gjendjen natyrore t ujit, toks dhe ajrit, me pasoja negative pr shndetin e njeriut dhe pr ekosistemet natyrore. Treguesi mjedisor sht nj ndryshore q jep n mnyr t prmbledhur dhe t thjesht t dhna pr nj dukuri mjedisore, duke e br at t perceptueshme nprmjet dhnies s nj vlere numerike, matjes dhe komunikimit. Dukurit mjedisore lidhen me cilsit e mjedisit e t prbrsve t tij, shkarkimet n mjedis, ndotjen e mjedisit e dmtimin e tij, biodiversitetin dhe shkalln e dmtimit ose t ruajtjes s tij dhe masat e marra pr mbrojtjen e mjedisit. Monitorimi i mjedisit sht grumbullimi, vlersimi dhe prgjithsimi i t dhnave mjedisore me an t vzhgimit, t vazhduar ose periodik, t nj grupi treguesish mjedisor, cilsor dhe sasior, q karakterizojn prbrsit e mjedisit dhe ndryshimet e tyre nga ndikimi i faktorve natyror dhe njerzor. Veprimtari q ndikon n mjedis sht do veprimtari ekonomike e shoqrore, q prdor mjedisin ose prbrs t tij ose q shkarkon n mjedis lnd dhe energji, duke ndryshuar cilsit e tij. Ndikimi n mjedis sht do ndryshim i mjedisit fizik, prfshir pasojat shndetsore, ekonomike, shoqrore, estetike, natyrore dhe fizike. Ndikimi ndrkufitar n mjedis sht do ndikim n nj zon, q ndodhet n juridiksionin e nj vendi, ku veprimtaria zhvillohet plotsisht ose pjesrisht n nj zon n juridiksionin e nj 124

vendi tjetr, ku nuk prfshihen dukurit e ndikimit n mjedisin global (ndryshimet klimatike, ujrat ndrkombtare, biodiversiteti, toka). Vlersimi i ndikimit n mjedis sht procesi q kryhet pr t identifikuar, parashikuar, interpretuar, matur, komunikuar e parandaluar ndikimin e nj projekti n mjedis, sipas disa varianteve t tij, me qllim q t przgjidhet varianti m i mir pr parandalimin dhe zbutjen e ndikimit negativ, para se projekti t miratohet dhe t zbatohet. Vlersimi strategjik mjedisor sht procesi i vlersimit t ndikimeve t mundshme n mjedis t nj politike, plani dhe programi. Deklarata mjedisore sht dokumenti zyrtar i lshuar nga Ministri i Mjedisit, pas shqyrtimit t krkess pr miratimin e nj projekti, plani ose programi t prcaktuar n shkronjn a t piks 14 t ktij neni, q miraton ose jo krkesn, duke e shoqruar me kushte detyrimisht t zbatueshme pr propozuesin dhe organet shtetrore prgjegjse. Leja mjedisore sht dokumenti zyrtar i lshuar nga Ministria e Mjedisit, pas shqyrtimit dhe kshillimit me t gjitha palt e interesuara t krkess dhe dokumentacionit t saj shoqrues, q miraton ushtrimin e do veprimtarie, q ka ndikim n mjedis, ku prcaktohen kushtet dhe rrethanat detyrimisht t zbatueshme, pr t mos dmtuar e ndotur mjedisin mbi normat e lejuara. Normat e cilsis s mjedisit jan nj grup krkesash, q duhen plotsuar pr nj koh t dhn dhe n nj pjes t dhn t mjedisit, pr prmbajtjen e lndve ndotse, n disa pika t veanta t ajrit, ujrave dhe toks, vlera e t cilave nuk duhet t kaloj vlern kufi t lejuar. Ndotja mbi norm e mjedisit sht tejkalimi i normave t cilsis s mjedisit. Norma e shkarkimeve n mjedis sht vlera m e madhe e lejuar e prmbajtjes s lndve ndotse n shkarkimet pr nj periudh kohe t dhn. Normat e shkarkimeve zbatohen n pikat ku shkarkimet dalin nga instalimi pa u holluar. 125

 Burime natyrore jan elementet biotike dhe jobiotike, q prdoren ose q mund t prdoren nga njeriu pr plotsimin e nevojave t tij. Burime t prsritshme jan burimet natyrore, q prtrihen n mnyr natyrore, ose q mund t prtrihen plotsisht ose pjesrisht me rrug t tjera. T gjitha burimet e tjera jan t paprsritshme. Dmtimi historik i mjedisit sht ndotja me lnd t rrezikshme dhe mbetje e zonave industriale dhe e rrethinave t tyre, e shkaktuar nga veprimtarit e ndrmarrjeve, t cilat sot mund t jen n gjendje pune, ose t mbyllura, t braktisura, t privatizuara ose t dhna me koncesion dhe q vazhdojn t krcnojn shndetin dhe mjedisin. Zhvillimi i qndrueshm sht zhvillimi q plotson nevojat e s tashmes dhe t s ardhmes, pa shtrnguar ose prekur mundsit dhe kapacitetet q edhe brezat e ardhshm t plotsojn nevojat e tyre. Prdorimi i qndrueshm i burimeve natyrore e minerare siguron plotsimin e nevojave t sotme, pa cenuar nevojat e brezave t ardhshm pr kto burime. Teknikat m t mira t mundshme prfaqsojn fazn m t prparuar dhe me nivel t lart t mbrojtjes s mjedisit, t zhvillimit t nj veprimtarie dhe q jan plotsisht t zbatueshme nga pikpamja praktike dhe ekonomike. Parimi i kujdesit sht marrja e vendimeve dhe e veprimeve t nevojshme pr t paksuar rrezikun mjedisor, pr t parandaluar dhe paksuar n kohn e duhur do dmtim t ardhshm t mjedisit. Parimi i parandalimit sht przgjedhja dhe miratimi i variantit m t mir, q n fazn fillestare t vendim-marrjes, pr t shmangur ndikimet e dmshme t nj veprimtarie n mjedis.

126

 Parimi i riaftsimit sht domosdoshmria pr t riparuar dmet mjedisore t shkaktuara nga vet personat fizik e juridik dhe pr t prtritur dhe riaftsuar mjedisin e dmtuar. Parimi Ndotsi paguan nnkupton koston q paguan ndotsi pr prmirsimin e nj mjedisi t ndotur dhe pr kthimin e tij n nj gjendje t pranueshme. Kjo pasqyrohet n koston e prodhimit, t konsumit t mallrave dhe t shrbimeve q shkaktojn ndotjen. Vlersimi mjedisor sht rivlersimi periodik i administrimit t mjedisit dhe mbrojtjes s tij, q bjn personat fizik e juridik pr instalime ose veprimtari t pajisura me leje mjedisore. Sistemi i administrimit mjedisor prmbledh kuadrin institucional, politikat, planet e veprimit dhe masat teknikoadministrative pr mbrojtjen e mjedisit, i ertifikuar nga organizmat ndrkombtar ISO dhe EMAS. ________________________

127