T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

SERAMK VE CAM TEKNOLOJS

FOLYO LE MASKELEME

ANKARA 2007

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulaabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR ....................................................................................................................ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1. DESEN FOLYO AYIKLAMA ............................................................................................ 3 1.1. Plother Makinesi ........................................................................................................... 4 1.1.2. Plother Makinesinin Blmleri.............................................................................. 4 1.1.2. alma Prensipleri................................................................................................ 5 1.2. Desen............................................................................................................................. 5 1.3. Negatif-Pozitif Desen.................................................................................................... 6 1.4. Maket Baklar ............................................................................................................. 7 1.5. Kretuar (Acto)............................................................................................................... 8 1.6. Folyo eitleri (Desen kesim folyosu) (Transfer-tayc folyosu)............................... 8 UYGULAMA .................................................................................................................... 10 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 14 RENME FAALYET2 .................................................................................................. 16 2. YAPITIRMA N CAM FORMU HAZIRLAMA ........................................................ 16 2.1. Turnet zerinde Formu Merkezleme ve llendirme .............................................. 16 2.2. Kalem ile aretleme ................................................................................................... 17 2.2.1. aretlemenin Bana Gelecek ok eitli aretleme ve llendirme Yollar . 18 UYGULAMA .................................................................................................................... 19 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 22 RENME FAALYET3 .................................................................................................. 24 3. DESEN FOLYO YAPITIRMA ....................................................................................... 24 3.1. Folyo Istma ................................................................................................................ 25 3.2. Prmz ........................................................................................................................ 26 3.3. Transfer (Tayc) Yaptrma.................................................................................... 27 3.4. Acto (Kretuar)............................................................................................................. 29 3.5. Folyolama ................................................................................................................... 30 UYGULAMA .................................................................................................................... 31 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 37 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 39 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 42 NERLEN KAYNAKLAR.................................................................................................. 43 KAYNAKA ......................................................................................................................... 44

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
MODLN KODU ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI 215ESB195 Seramik ve Cam Teknolojisi ndirme Folyo ile Maskeleme Bilgisayara bal plohter (kesim) makinesinden kan deseni ayklama, folyoyu cama yaptrmak iin formu hazrlama, desenli folyoyu cama yaptma ile ilgili renim konularnn anlatld renme materyalidir. 40/16 Bu modln n koulu yoktur. Bilgisayar plother kts ile maskeleme yapmak. Genel Ama Bu modl ile, kesim makinesinden kan desenli folyoyu hatasz ayklayabilecek, cam formu yaptrmaya hazlayarak, tekniine uygun desen folyo yaptrabileceksiniz. Amalar Cam zerinde deseni, indirme (andrma) ile oluturabilmek iin, bilgisayara bal plohter (kesim) makinesinden kan deseni ayklalayabilecek, Folyoyu cama yaptrmak iin formu hazrlayabilecek, Desenli folyoyu cama yaptrabileceksiniz. Ortam: Yeterli ortam scakl ve yeterli aydnlatma, bilgisayar atlyesi, cam atlyesi. Donanm: Bilgisayar, plother folyo kesim makinesi, bilgisayar izim ve kesim programlar, folyo, maket ba, tayc transfer, lastik rulo cam form, turnet, tiner, temiz bez, desen folyo, cam form, kretuar (akto), prmz, cam kalemi. Modln iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra, verilen lme sorular ve uygulamal test ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek kendi kendinizi deerlendireceksiniz. retmen, modl sonunda size lme arac (test, oktan semeli, doru yanl vb.) uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri deerlendirecektir.

SRE NKOUL YETERLK

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

ii

GR GR
Sevgili renci, Cam yapm dnda cam zerine yaplan ilemlerin tm, camda ikincil ilemler olarak gemektedir. Camda ikincil ilemlerin atlye ve fabrika iilii gerektiren ksm gelimekte olan ve bu alanda potansiyel yetimi eleman ihtiyac olan bir alandr. Teknolojik gelimeler bu alanda bilgisayar kullanabilen ve teknolojik gelimeleri takip eden gen ve donanml eleman ihtiyacn dorulamaktadr. te bu alanda genlere ve yetimi elemanlara olan ihtiya her geen gn artmaktadr. Cam indirme teknikleri cam yzeyinde eitli ilemlerle andrma yapmaktr. Bu ilemlerin yaplabilmesi iin eski yntemlerin dnda artk bilgisayar ile bilgisayarda hazrlanm rnlerden yararlanlmaktadr. Hazrlanan bu modlde cam yzeyinde andrma (kumlama ile ya da asit ile) yapabilmek iin deseni maskeleyip (gizleyip) cam yzeyinde desenler oluturabileceksiniz. Maskeleme ile cam yzeyi desenleyerek andrma aamasna hazrlayabileceksiniz.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET1

AMA
Bu faaliyette verilecek bilgiler dorultusunda, uygun ortam salandnda, cam zerine deseni maskeleyerek cam formu indirmeye hazrlayabileceksiniz.

ARATIRMA
Cam zerine uygulanan dier maskeleme tekniklerini aratrarak folyo ile maskelemenin avantajlarn aratrnz ve yaptnz almalar inceleyerek tartnz

1. DESEN FOLYO AYIKLAMA

Maskeleme cam yzeyleri folyo ile gizleyerek ya da deseni folyo ile gizleyerek cam zerinde rtme (kapatma) yapmaktr.

Resim 1.1: Desen folyo ile kapl cam

Resim 1.2: Folyo kapatma

Maskeleme iin kullanlan malzemeler bilgisayar kts folyo ile, elde yaplacak ise yapkanl kt bantlarla yaplr.

1.1. Plother Makinesi

Bilgisayara bal alan bu makine bilgisayarda izilmi desenlerin Casmete ya da mpact gibi programlar ile folyo zerine deseni keserek aktaran makinedir.

Resim 1.3: Plother makinesi

1.1.2. Plother Makinesinin Blmleri

Plother makinesi (kesici) bilgisayar balants, folyonun geirildii rulo, kesici bak ile onun takld kafa, kendi zerinde bulunan kumanda blmlerinden olumaktadr. Plother makinesi kullanmak iin bu blmlerin ilemleri ve zellilerini iyi tanmak gereklidir. Rulo = 60x60, 60x100 cm ya da 100x120 cm gibi folyo tabakasnn geniliine ve kesicinin byklk ebadna gre deien geniliklerdedir. Kenardaki ya da zerindeki dmeden rulonun bakla balants kesilerek arasna folyo yerletirilir.

Resim 1.4: Folyo yerletirme

Kesici bak = Kesici bak plother makinesinin en nemli blmlerinden biridir. Kafa denilen kesme ilemini gerekletiren ve folyonun gidip gelerek deseni folyoya izerek oluturan ince ulu blmdr. Kesme as basnc ok nemlidir. Kreldiinde i gremez hle geldiinde deitirilmelidir. Pahal bir para olduu iin belirli periyotlarda temizlenmeli ve bakm yaplmaldr. Tek kat folyo iin basn; ift kat folyo iin basn deiir.

Resim 1.5: Kesici bak

Resim 1.6: Kesici bak

1.1.2. alma Prensipleri

Plother (kesici) bilgisayara bal alan bir alet olduu iin birok ayar deseni kesime vermeden nce yaplr. Kesim sresi desene gre deiir. Unutmamak gereklidir ki bir desenin kesim sresi nceden tutulmaldr. Bu hem makinenin alma sresini geri verir, retimde de maliyet karma gibi nemli bilgilerin edinilmesine yardmc olacaktr. Plother kesim makinesinin alma prensipleri makinenin model ve markasna gre ve kullanlan kesim programna gre de deiiklikler gsterir. Bu nedenle makineyi ve kullanlacak kesim programn iyi tanmak gereklidir.

1.2. Desen
Desenin her eyden nce folyo kesimine uygun olup olmad nceden bilgisayarda kontrol edilmelidir. rnein, ular ak kalm ve tamamlanmam desenler kesim programnda yarm kesilmi olaca iin ayklamada mmkn olmayacaktr.

ekil 1.1: Doru

ekil 1.2: Yanl

Eer desenimiz kopacak kadar ince ise yine makine kesiminde toplanma folyoda kalkma yapacaktr ki bu tm desenin bozulmasna sebep olur. Bir birine teet izgiler olmamaldr.

ekil 1.3: Doru

ekil 1.4: Yanl

ekil 1.5: Doru

ekil 1.6: Yanl

Yukardaki gibi izgisellii belli olmayan noktalarda kesim program iin uygun deildir; nk makine bunlar da kesmeyecek deseni datacaktr. Desenin tek ya da ift kat folyo kesimine uygun dnlmesi gerekmektedir. Tek kat folyo kesimine uygun desen incelii ile ift kat kesime uygun incelik arasnda fark vardr.

ekil 1.7: ift kat kesime uygun desen

ekil 1.8: ift kat kesime uygun olmayan desen

1.3. Negatif-Pozitif Desen

Desen kesim makinesinin prensibi desenin negatif ya da pozitif olmas prensibine uygun alarak kesim yapmasdr. Burada nemli olan bizim deseni ne ekilde istediimizdir. Andrlacak yzeyi desende nceden belirlemek gereklidir. nk eer i rlyef desenli yzeyler elde etmek istersek, nceden desende d kenarlarna mmkn olduu lde geni bir folyo kapatma pay brakmamz gerekmektedir. Bazen de desenin kendi iinde i ve d rlyef blmleri belirlenmeli ve kesimden sonra soyma ilemi iin negatif ya da pozitif olan blm ayklanmaldr.

ekil 1.9: Pozitif desen

ekil 1.10: Negatif desen

1.4. Maket Baklar

Maket baklar folyo kesiminde en nemli ara gereler arasndadr. nk folyo maket baklar zellikle ayklama ncesi ve sonras keskinlii ve cetvellerle kolay kullanm nedeni ile kolaylk ve serilik salamaktadr. Ucu yenilenebilen ve krarak keskin yeni ular salayan kretuarlar kullanlmaldr.

Resim 1.7: Maket baklar

1.5. Kretuar (Acto)

Kretuar ya da Acto hem desen kesmeye hem de kesimden sonra deseni ayklamaya yarayan ince ulu bak anlamna gelir. Bazen ayn ilemi ince ulu ineli sapl aletlerle de yaplabilir ama yaplan iin seri oluu ucun ayn zamanda kesim, desen toplama ve kayan deseni dzeltmeye yaramas bu aleti ok kullanl klar. Bu sebeptendir ki aletin ucunun anma, krelme ya da krlma olduu takdirlerde yenisi ile deitirilmesi gereklidir en ok kullanlan eidi ise kafas vidal ve gemeli olandr. Sk sk ucun deitirilmesi gereklidir tutu ekli ok nemlidir.

Resim 1.8: Kretuarla kesme

1.6. Folyo eitleri (Desen kesim folyosu) (Transfer-tayc folyosu)

Folyo yal bir kt zerinde arkas yapkanl plastik esnek bir kaplama malzemesidir. zellii asitten (cam indirme iin kullanlan) kumlama basncndan etkilenmemesidir. Daha ok grafik ajanslar yaz kartmalar iin kullanrlar. Ama camda maskeleme yapmak iin mkemmel bir kaplama malzemesidir. eitli kalnlklarda ve ebatlarda esnek ya da sert eitleri vardr. Kullanm alanna gre bunlar seilebilir. Eer iki kat kesim yaplmas gereken bir desen ise iki folyo aralarnda hava kalmayacak ekilde st ste konur ve plastik rulo ile zerinde geilerek tamamen aradaki havas alnr. ki kat folyolu desen iki kat derinlik salayacaktr. Yani ilk andrmada 1,5 mm'lik derinlik elde ediliyor ise 2 kat folyo ile 3 mm'lik derinlik elde etme imkn sunar. Cam maskelemek iin iki aamal folyo kullanlr. Desenin kesildii desen folyosu Tayc folyo Desen plotherdan kesilip karlr ve negatif pozitif blmleri ayklanr.

Resim 1.9

Resim 1.10

zerine transfer folyosu yaptrlarak plastik rulo ile tayc folyoya yapmas salanr ki, bu tayc folyo effaf olup deseni yaptrrken yzeyde deseni yaptracamz blm grme kolayl ve kolay yaptrma imkn salar.

Resim 1.11

Resim 1.12

UYGULAMA UYGULAMA
Aadaki ilemleri tamamladnzda desenli folyo ayklam olacaksnz. Desenli folyo ayklama lem Basamaklar neriler Plotherdan kan deseni kolay ayklama ve yaptrma iin (eer desen para para ise) kesip ayrmak ve zeminden deseni kurtarmak iin keserek ayrnz.

Plotherdan kan ve kesilmi deseni paralarna ayrmak.

10

 Desende camn effaf kalacak blmleri desenin folyo olarak kalacak ksm, andrlacak yerleri de kacak atlacak ksmn oluturduunu dikkate alarak ilk paray karnz.

Negatif pozitif belirlemek.

blmleri lk paray kardktan sonra bo dolu ekilde giderek desenin tmn kretuar ucunu dereceli ekilde tutarak folyoyu kaldrarak ayklaynz. Seri ayklama iin kk paralarn ban ya da inenin zerinde kalmasn salayarak hzl ayklayp zaman zaman bakta birikenleri temizleyiniz.

ilk paray ayklama

11

 Tayc ruloyu dz bir zemin zerine (masa) yerletirerek ucundan ekip yapkanl yzey ste gelecek ekilde anz. Atnz rulonun zerine ayklanm desenli folyoyu folyolu blm alta gelecek ekilde (kt ksm ste gelecek) yapkanl yzeye yaptrnz.

Maket baklar ile istenilen blm folyodan karmak.

Taycya yaptrdmz deseni n yznden lastik ruloyu bastrarak birka defa ileri geri hareketlerle geiniz.

12

 Yan yana koyduumuz desenleri kenarlarndan maket ba ile keserek birbirinden ayrnz ve yaptrma iin bir rnlk deseni istifleyiniz.

13

LME VE DE ERLEND RME LME VE DE ERLEND RME

Bu faaliyet ile kazandnz bilgileri aadaki sorular cevaplandrarak kendinizi lnz.

A. LME SORULARI
Aadaki boluklara uygun doru kelimeleri yaznz. 1. Maskeleme cam yzeyleri folyo ile ya da deseni folyo ile cam zerinde . (kapatma) yapmaktr. . makinesi bilgisayarda izilmi desenleri eitli kesim programlar ile folyo zerine deseni keserek aktaran makinedir. Aadakilerden hangisi plother makinesinin blmlerindendir? A)Kumlama kabini B)Transfer (tayc) bant C)Kesici bak D)Klavye Aadaki ifadelerden hangisi dorudur? A) Plother makinesinde rulonun bakla balants kesilerek folyo yerletirilir. B) Desenin izgilerinin birbirine teet olmaldr. C) Desenin folyo kesimine uygun olup olmad bilgisayarda kontrol etmeye gerek yoktur. D) Eer desen kopacak kadar ince ise kesimde toplama yapmaz.

2.

3.

4.

Aadaki sorular DORU ya da YANLI diye cevaplandrnz. 5. ( 6. ( 7. ( ) Kretuarlarn en ok kullanlanlar ucu gemeli kafas vidal olanlardr. ) Cam maskelemek iin iki aamal folyo kullanlr. ) ki kat folyolu desen iki kat derinlik salayacaktr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz kitapn sonundaki cevap anahtar ile karlatrnz. Kendinizi deerlendirmeniz sonucunda yanl cevap verdiyseniz ya da cevaplama annda tereddt yaadnz sorular iin ilgili konulara dnerek ya da retmeninize danarak tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz uygulamal teste geiniz.

14

B.UYGULAMALI TEST
AIKLAMA: Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet ve Hayr kutucuklarna (X) iareti koyarak kontrol ediniz. rlyef bir desen ayklayarak kendinizi lnz.

DEERLENDRME LTLER
1. Plotherdan kan kesilmi folyo deseni maket ba ile keserek paralara ayrdnz m? Desenin negatif-pozitif yani karlacak ve cam kalmas gereken (folyo) blmlerini belirleyerek ilk paray kardnz m? Maket baklarn kullanarak istenilen blmleri para kalmamasna ve desenin bozulmamasna dikkat ederek aykladnz m? Transfer (tayc) folyoyu aarak zerine desenleri folyo ksm taycn yapkanna gelecek ekilde yaptrdnz m? Desenlerin taycl blmn zerinden lastik rulo ile bastrarak zerinden aa yukar getiniz mi? Maket ba ile desen kenarlarndan desenleri keserek birbirinden ayrp bir rn maskeleyecek deseni istiflediniz mi?

Evet

Hayr

2.

3.

4.

5.

6.

Yukardaki performans testini kendinize veya arkadanza uygulaynz.

DEERLENDRME
Yaptnz deerlendirme sonunda eksikleriniz varsa, uygulama faaliyetine dnerek ilemleri tekrarlaynz. Yoksa bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

15

RENME FAALYET2 RENME FAALYET2

AMA
Bu faaliyette verilecek bilgiler dorultusunda, uygun ortam salandnda, cam zerine deseni maskeleyerek cam formu indirmeye hazrlayabileceksiniz.

ARA TIRMA ARA TIRMA

Cam zerine uygulanan dier maskeleme tekniklerini aratrarak folyo ile maskelemenin avantajlarn aratrnz ve yaptnz almalar inceleyerek tartnz

2. YAPITIRMA N CAM FORMU HAZIRLAMA

Folyo ile maskeleme iin bilgisayarda hazrlanm olan desen zaten nceden llendirilip yaptracamz camn llerine gre kesilip hazrlanm olmaldr. Hatta zor yaptrma yaplaca dnlen formlar zerinden nceden folyo ile kalp kartlp desen bu kalbn zerine izilir ya da bilgisayarda oturtulur. Bunun iin desenin yapaca yerler form zerinde zaten nceden belirlenmitir. Ama dzgn ve net yaptrma iin desenlerin birbirleri ile pmesi iin form zerinde bir hazrlk yaplmaldr. Bunun iin cam form tekrar llendirilmelidir.

2.1. Turnet zerinde Formu Merkezleme ve llendirme

Cam formun llendireceimiz turnetin tablasnda merkezden da doru izgiler izilmitir. Bu izgilere formu yerletirip de formu turnet zerine koyduumuzda tam bir merkez salarz bu da bize turnetin koluna sabitlediimiz bir kalemle formun evresinde dz bir izgi izmemizi salar. Turnetin dikey kolu (cetvel) ise formu istediimiz kadar eit sayda yapmamza imkn salar. Turnetin Blmleri Tabla Merkez (cetvel) kolu Blme ayar

16

2.2. Kalem ile aretleme

Cam kalemi kullanarak llendirme yapabiliriz. Eer turnetsiz llendirme yapacak isek ince cam plakalar st ste koyarak da iaretleme yaplabilir.

Resim 2.1: Turnette blme

Resim 2.2: Turnette blme

Resim 2.3: Cam plakalar ile az erevesi

Resim 2.4: llendirerek blme

Eer turnetsiz blme yapacak isek formumuzun dndan mezura ile l alarak bu ly bler ve buna gre cam kalemi ile form zerinde iaretleme yapabiliriz. Baz durumlarda zellikle seri retimde form zerinden kalp karlarak (karton kalp) bu kalplar kullanlarak da iaretleme yaplabilir. Karton kalplar anma yapacandan, bu kalplarn yedeklenmesi gereklidir. Yine cam kalemleri yerine soba boyas kullanlarak metal ularla da iaretleme yaplabilir.

17

Resim 2.5: aretleme

aretleme iin dier bir yntem ise karbon tornasdr. Burada tahta bir diske dayanan rn az ya da aya baz alnarak dnen diske srtlerek llendirme ve iaretleme yaplr.

2.2.1. aretlemenin Bana Gelecek ok eitli aretleme ve llendirme Yollar

Turnet ve cam kalemi ile iaretleme ve llendirme Turnet ve soba boyas ile iaretleme ve llendirme Mezura ve cam plakalar ile iaretleme ve llendirme Tahta dner disk ile iaretleme

Bu iaretleme yntemleri yaplacak rnn retim ekline, hzl alma (seri retim) eklinde formun ve desenin artlarna gre seilmelidir. Zaten retim esnasnda en kolay ve hzl yntem alma yapldka kendiliinden ortaya kacaktr.

18

UYGULAMA UYGULAMA

Aadaki ilemleri tamamladnzda folyo yaptrma iin cam formu hazrlam olacaksnz. Yaptrma iin cam formu hazrlama. lem Basamaklar neriler Atlye nlnz giymeyi unutmaynz. Malzemeleri hazrlaynz. aretleme ekline karar veriniz. Tineri beze ya da cama dkerek cam temizleyiniz. Gerekli ise prmz ile cam yzeyini starak cam zerindeki el izi ve yalarda yakarak temizleyiniz.

Cam formu tinerle temizleme.

19

 Turnet zerindeki izgileri dikkate alarak cam formu turnetin merkezine yerletiriniz ve dndrerek merkezde olup olmadn kontrol ediniz. Turnet zerine cam formu merkezleme yaparak yerletirme.

Turnetin altndaki ve tablasndaki blmden turnetteki sesi dinleyerek blme izgisi saysn kontrol ederek blme ayarn yapnz.

Turnetin blme ayarn ve cetvel ayarn yapma.

Turnetin cetvel ayan yaknlatrp uzaklatrarak forma gre cetvel ayarn yapnz.

20

 Blme yaplacak yerlerin ve dz hat oluturulacak izgileri cam kalemi ile iziniz.

Cam formu blme yaplacak ve desenin yaptrlaca blmlerini iaretlemek.

21

LME VE DE ERLEND RME LME VE DE ERLEND RME

Bu faaliyet ile kazandnz bilgileri aadaki sorular cevaplandrarak lnz.

A. LME SORULARI
Aadaki boluklara uygun doru kelimeleri yaznz. 1. ve yaptrma iin desenlerin bir biri ile pmesi iin form zerinde bir hazrlk yaplmaldr. Aadakilerden hangisi llendirme yollarndan biri deildir? A) Turnet ve cam kalemi ile iaretleme llendirme B) Turnet ve soba boyas ile iaretleme llendirme C) Tahta dner disk ile iaretleme llendirme D) Tkenmez kalem ve krk cam ile iaretleme llendirme Aadakilerden hangisi turnetin blmlerinden biridir. A) Lastik rulo B) Merkez kolu (cetvel) C) Kretuar D) Cam kalemi Aadaki sorular DORU ya da YANLI diye cevaplandrnz. 4. ( ) Turnetsiz llendirme yapacak isek ince cam plakalar st ste koyarak da iaretleme yapabiliriz. ( ) Eer turnetsiz blme yapacak isek formumuzun dndan mezura ile l alarak bu ly blmeden cam kalemi formun zerinde iaretleme yapabiliriz.

2.

3.

5.

DEERLENDRME
Cevaplarnz kitapn sonundaki cevap anahtar ile karlatrnz. Kendinizi deerlendirmeniz sonucunda yanl cevap verdiyseniz ya da cevaplama annda tereddt yaadnz sorular iin ilgili konulara dnerek ya da retmeninize danarak tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz uygulamal teste geiniz.

22

B.UYGULAMALI TEST
Cam formu Turnet zerinde 4e blerek cam kalemi ile iaretleyerek kendiniz lnz. AIKLAMA: Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet ve Hayr kutucuklarna (X) iareti koyarak kontrol ediniz.

DEERLENDRME LTLER
1. 2. 3. 4. 5. Atlye nlnz giydiniz mi? Cam formu tinerle temizlediniz mi? Turnet zerine cam formu merkezleme yaparak yerletirdiniz mi? Turnetin blme ayarn 4e ayarlayp cetvel ayarn yaptnz m? Cam formu blme yaplacak ve desenin yaptrlaca blmlerini cam kalemi ile iaretlediniz mi?

Evet

Hayr

Yukardaki performans testini kendinize veya arkadanza uygulaynz.

DEERLENDRME
Yaptnz deerlendirme sonunda eksikleriniz varsa uygulama faaliyetine dnerek ilemleri tekrarlaynz. Yoksa bir sonraki renme faaliyetine geebilirsiniz.

23

RENME FAALYET3 RENME FAALYET3

AMA

3. DESEN FOLYO YAPITIRMA

Desenli folyoyu yaptrmak iin ncelikle deseni kdndan eksiksiz kaldrmak gereklidir. Bunun iin deseni transferin (taycnn) kenarndan tutarak yava ve aamal kaldrmak kttan ayrmak gereklidir. Bu yaptrmann en nemli aamalarndan biridir. Hatta ilk basamaktr.

Resim 3.1: Deseni kttan ayrma

Resim 3.2

Ayrma ileminden sonra ok dikkatli bir ekilde katlanma olmakszn cam zerinde iaretli blmlere desen yaptrlr. Yaptrma ileminde dikkat edilecek nokta desen kenarlarnn birbiri ile birlemesidir. Ama unutulmamaldr ki baz desenler devam ederken sadan sola baz birleimler yapar eer yanl desen yaptrlr ise iki desen birlemez ve yanl yaptrma olur.

Resim3.3:Deseni yaptrma

Resim 3.4:Cam zerine yaptrma

24

Bunun iin desenin nceden takip ettii yn saptamak gereklidir. Yaptrma iin cam formdaki az boluu 5 mm'lik folyo eritlerle kapatlr, bylece az stnn anarak formun bozulmas engellenmi olur. Desenli folyoyu yaptrmak dikkat zen ve sabr gerektirir.

Resim 3.5: Kayan blmleri acto ile dzeltme

3.1. Folyo Istma

Yaptrlan desenin sabitlenmesi gereklidir. Eer sabitleme yaplmaz ise andrma esnasnda kaymalara ve desenin ince, kk paralarnn yok olmasna engel olur, stma folyonun yzeye skca yapmasn salar. Istma prmz ile yaplr. Prmz yakldktan sonra folyolu yzeye alevi 10-15 cm mesafeden hareketli bir ekilde (srekli ayn yeri stacak ekilde deil) yukar aa, saa sola tutulur. Istma rezistansl bir ocak yardm ile de yaplabilir. Ayn yntemle 15-20 cm uzaklkta rezistansa yaklatrlp el ile snp snmad yapp yapmad kontrol edilir.

Resim 3.6: Prmz ile stma

25

Resim 3.7: .Prmz alevi

Resim 3.8: Prmz

3.2. Prmz
Prmz seri retimde kullanlan bir folyo stma aracdr. ok dikkatli kullanlmaldr. Yanmalara kar dikkatli olunmal masada prmz bo alana ve karya doru tutulmaldr. Prmzn alevi yaktktan sonra ayarlanmal ve alev mesafesi 6-10 cm'yi gememelidir. Piyasada ok eitli prmzler bulunmaktadr kendinden manyetolu (akmakl) olanlar da mevcuttur. Ayar yeri tutma kolu ya da gvde stnde yer alr. Kullanlmayan zamanlarda prmz iyice kslarak, hem gaz tasarrufu salanmal hem de oluabilecek kazalara kar koruma salanmaldr.

26

Resim 3.9

Resim 3.10

Resim:3.11

3.3. Transfer (Tayc) Yaptrma

Taycy deseni ile cam forma yaptrdktan sonra cam yzeyden ayrmak gereklidir. Ayrma ileminde desenin tekrar taycda kalmamas gereklidir. Yapmayan paralar tekrar tayc camn zerine yaptrlarak gerekletirilir. Bir tayc ikinci, nc kez kullanlamaz bu nedenle bu para atlr. Eer yaptrma srasnda d bkey yzeye yaptrmakta zorluk ekiliyor ise taycda entikler atlarak kolay yaptrma iin zeminler hazrlanr.

27

Resim 3.12

Resim 3.13

Resim 3.14: Esnetme

Eer desen oturmuyorsa taycdaki desen taycs ile birlikte esnetebilir, paralara bile ayrlabilir.

Resim 3.15

28

Resim 3.15

3.4. Acto (Kretuar)

Resim3.16: Kretuar ile kesme

Resim3.17: Kretuar ile dzeltme

Acto yaptrma srasnda desenin kttan ayrlmas srasnda ve yaptrdktan sonra kullanlacak en nemli malzemedir. Fakat kullanm ok nemlidir; ok kk paralarn bile tekrar yaptrlmasna imkn salar. Ama yanl kullanldnda folyo desende delikler aaca ya da cam izecei iin dikkatli kullanlmaldr. Camda izik oluturmas telafi edilmesi g hatalara sebep olabilir. Desendeki kk kaymalarda ayn zamanda kretuar (acto) ile dzeltilebilir.

29

3.5. Folyolama
Yaptrlm desenin az i ve dip gibi andrlmas istenilmeyen blmleri olabilir bu blmler folyolama ile kapatlr. Para folyolar kesilerek cam yzeyde ak yer kalmayacak ekilde kapatma yaplmaldr. Ak kalan yerlerden kum ya da asit girecei iin buralarda anr ve yine hatal rn oluturur.

Resim 3.18: Folyolama

Kapatmadaki dier zenli bir husus da kapatma folyosunun desen zerine gelecek ekilde yaptrlmamasdr. Byle bir hatann da cam zerinde telafisi mmkn deildir. Baz hatal andrma yaplm hatal rnler istenirse tekrar desen ayn yerlerden yaptrlarak ve kapatlarak andrma yaplp geri dn salanabilir. Buna da hatal rn folyolama kapatma denir.

Resim 3.19

Byle bir alma birok rnde geri dnm salayarak cam bize temiz rn olarak kazandracaktr. Baz i rlyef desenlerinde cam yzeyde kapama gerektiren blgeleri folyolanr ve kapatlr.

30

UYGULAMA UYGULAMA
Aadaki ilemleri tamamladnzda desenli folyoyu cam yzeye yaptracaksnz. lem Basamaklar

neriler Folyo deseni taycnn kenarndan tutarak yava ve dikkatli bir biimde taycya geiriniz. Desendeki eksiklikleri geri dnerek taycya yerletiriniz.

Folyo deseni kdndan ayrarak transfere geirme.

31

 Taycdaki deseni camn iaretli blmlerine dikkatli ve lleri iinde tutarak yaptrnz, eer gerekli ise tayc da kesikler yapnz.

Transferi (taycy) cam formda iaretlenmi blmlere yaptrma.

32

 Yaptrlan blm zerindeki taycy yine yava ve dikkatli bir ekilde cam yzeyden ayrn ve eksik desen kalp kalmadn kontrol ediniz kalan paralar tekrar yaptrnz.

Transfer (tayc) karp alma.

33

 Taycda kalm ya da cam yzeyde kaym desen var ise bunlar acto (kretuar) kullanarak dzeltir ve yeniden yaptrabilirsiniz.

Acto (kretuar) ile desende bozulan blmleri dzeltme.

34

 Yaptrmann bandan itibaren prmzmz ak kalabilir eer ortam nemli, souk, cammz kirli, yal ise prmz ile her bir paray yaptrmadan nce cammz stabilirsiniz, ama nemli stma folyo desen yaptrdktan sonra yapmal ve desenin yapp yapmadn kontrol etmelisiniz.

Prmz ile starak folyo deseni cama yaptrma.

35

 Cam formumuzun az, dip ya da i rlyef desenden dolay effaf kalmasn istediiniz blmleri kesilmi para folyolar ile kapatnz.

Cam formda clear (effaf) kalmasn istediiniz blmleri folyo ile kapama.

Kapama ilemi bittikten sonra da prmz ile stma yapnz. Ak blm kalp kalmadn kontrol ediniz.

36

LME VE DE ERLEND RME LME VE DE ERLEND RME

Bu faaliyet ile kazandnz bilgileri aadaki sorular cevaplandrarak lnz.

A. LME SORULARI
Aadaki boluklara uygun doru kelimeleri yaznz. 1. Yaptrma iin cam formdaki az boluu .. lik folyo eritlerle kapatlr. Aadakilerden hangisi doru folyo stmadr? A) Prmz alevi folyoya ok yakn tutmaldr. B) Folyolu yzeye 10-15 cm mesafeden hareketli bir ekilde aa yukar, sadan sola tutulur. C) Prmz alevi folyoya hi dememelidir. D) Frnda folyo stma yaplmaldr. Aadaki sorular DORU ya da YANLI diye cevaplandrnz. 3. 4. 5. ( ) Prmz seri retimde kullanlan bir folyo stma aracdr. ( ) Desenli taycy cam yzeye yaptrdktan sonra yzeyden ayrmamaldr. ( ) Desendeki kk kaymalar acto ile dzeltilebilir.

2.

DEERLENDRME
Cevaplarnz kitapn sonundaki cevap anahtar ile karlatrnz. Kendinizi deerlendirmeniz sonucunda yanl cevap verdiyseniz ya da cevaplama annda tereddt yaadnz sorular iin ilgili konulara dnerek ya da retmeninize danarak tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz uygulama testine geiniz.

37

B. UYGULAMALI TEST
rlyef bir desenli folyoyu cam yzeye yaptrarak kendinizi lnz. AIKLAMA: Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet ve Hayr kutucuklarna (X) iareti koyarak kontrol ediniz. DEERLENDRME KRTERLER 1. Folyo deseni kdndan ayrarak transfere (taycya) desen paras kalmayacak ekilde geirdiniz mi? 2. 3. 4. 5. 6. Transferi (taycy) cam formda iaretlenmi blmlere yaptrdnz m? Transfer (taycy) cam zerinden desenin camda kalmasn salayacak ekilde karp aldnz m? Acto (kretuar) ile desende bozulan blmleri eksik paralar dzelttiniz mi? Prmz ile starak deseni cama yaptrdnz m? Cam formda i rlyef desene gre clear (effaf) kalmasn istediiniz blmleri kapatarak folyolar tekrar prmz ile sttnz m? Son kontrollerini yaptnz m? Yukardaki performans testini kendinize veya arkadanza uygulaynz. Yaptnz deerlendirme sonunda eksikleriniz var ise uygulama faaliyetine geri dnerek ilemleri tekrarlaynz. Yoksa modl deerlendirme blmne geebilirsiniz. Evet Hayr

7.

38

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Modl sonunda kazandnz yeterlii aadaki uygulamay yaparak deerlendiriniz. D rlyef desen ayklayarak kumlama iin cam zerine yaptrnz. FOLYO LE MASKELEME Kullanlacak ara ve gereler: 1- Cam form 2- Tiner bez 3- Turnet, cam paralar, mezura 4- Acto, maket ba 5- Plastik rulo 6- Desenli folyo, tayc folyo 7- Prmz Aadaki ilemleri tamamladnz da d rlyef desen ayklayarak cam yzeye yaptrabileceksiniz. Atlye nlnz giymeyi unutmaynz! Plotherdan kan kesilmi folyo deseni maket ba ile keserek paralara ayrnz. Desenin negatif-pozitif yani karlacak ve cam kalmas gereken (folyo) blmlerini belirleyerek ilk paray karnz. Maket baklarn kullanarak istenilen blmleri para kalmamasna ve desenin bozulmamasna dikkat ederek ayklaynz. Transfer (tayc) folyoyu aarak zerine desenleri folyo ksm taycn yapkanna gelecek ekilde yaptrnz. Desenlerin taycl blmn zerinden lastik rulo ile bastrarak zerinden aa yukar geiniz. Maket ba ile desen kenarlarndan desenleri keserek birbirinden ayrp bir rn maskeleyecek deseni istifleyiniz. Cam formu tinerle temizleyiniz. Cam formu blme yaplacak ve desenin yaptrlaca blmlerini cam kalemi ile iaretleyiniz.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7. 8.

39

9. 10. 11.

Turnetin blme ayarn istenilen blme saysna ayarlayp cetvel ayarn yapnz. Turnet zerine cam formu merkezleme yaparak yerletiriniz. Folyo deseni kdndan ayrarak transfere (taycya) desen paras kalmayacak ekilde geiriniz. Transferi (taycy) cam formda iaretlenmi blmlere yaptrnz. Son kontrollerini yapnz. Acto (kretuar) ile desende bozulan blmleri, eksik paralar dzeltiniz. Prmz ile starak deseni cama yaptrnz. Cam formda i rlyef desene gre clear (effaf) kalmasn istediiniz blmleri kapatarak folyolar tekrar prmz ile stnz. Transfer (taycy) cam zerinden desenin camda kalmasn salayacak ekilde karp alnz.

12. 13. 14. 15. 16.

17.

Cam zerinde folyo desenli olmasn istemediiniz ya da andrma yaplmamasn istediiniz blmler varsa, o blmleri folyodan paralar ile kapatnz! NOT: Uygulama testi ile bu almanz deerlendiriniz.

40

PERFORMANS TEST (YETERLK LME)

Aklama: Bu faaliyet kapsamnda listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet ve Hayr kutucuklarna (X) iareti koyarak kontrol ediniz. D rlyef kumlamaya uygun, desenli folyo ayklayarak, cam zerine yaptrarak, kendinizi lnz.

DEERLENDRME KRTERLER
1. 2. 3. Plotherdan kan kesilmi folyo deseni maket ba ile keserek paralara ayrdnz m? Desenin negatif-pozitif yani karlacak ve cam kalmas gereken (folyo) blmlerini belirleyerek ilk paray kardnz m? Maket baklarn kullanarak istenilen blmleri para kalmamasna ve desenin bozulmamasna dikkat ederek aykladnz m? Transfer (tayc) folyoyu aarak zerine desenleri folyo ksm taycn yapkanna gelecek ekilde yaptrdnz m? Desenlerin taycl blmn zerinden lastik rulo ile bastrarak zerinden aa yukar getiniz mi? Maket ba ile desen kenarlarndan desenleri keserek birbirinden ayrp bir rn maskeleyecek deseni istiflediniz mi? Atlye nlnz giydiniz mi? Cam formu tinerle temizlediniz mi? Turnet zerine cam formu merkezleme yaparak yerletirdiniz mi? Turnetin blme ayarn 4e ayarlayp cetvel ayarn yaptnz m? Cam formu blme yaplacak ve desenin yaptrlaca blmlerini cam kalemi ile iaretlediniz mi? Folyo deseni kdndan ayrarak transfere (taycya) desen paras kalmayacak ekilde geirdiniz mi? Transferi (taycy) cam formda iaretlenmi blmlere yaptrdnz m? Transfer (taycy) cam zerinden desenin camda kalmasn salayacak ekilde karp aldnz m? Acto (kretuar) ile desende bozulan blmleri eksik paralar dzelttiniz mi? Prmz ile starak deseni cama yaptrdnz m? Cam formda d rlyef desene gre clear (effaf) kalmasn istediiniz blmleri kapatarak folyolar tekrar prmz ile sttnz m? Son kontrollerini yaptnz m?

Evet

Hayr

4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17.

18.

DEERLENDRME
Modl ile kazandmz davranlarda iaretlediiniz "Evet" ler kazandnz becerileri ortaya koyuyor. Hayr larnz iin ilgili faaliyetleri tekrarlaynz. Cevaplarnz doru ise bir sonraki modle gemek iin ilgili kiiler ile iletiim kurunuz.

41

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET1 CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 Gizleyerek/gizleyerek/rtme plother C A D D D

RENME FAALYET2 CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 Dzgn/net D B D D

RENME FAALYET3 CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 5 mm B B Y D

42

NERLEN KAYNAKLAR NERLEN KAYNAKLAR

http://www.matbaa.cjb.net http://www.home.tr.net Yaln Gm karma Sanayi stanbul Glistan Dekor-stanbul

43

KAYNAKA KAYNAKA
DEMR Cevat, Cam zeri Ssleme Resmi Teknikleri. Prof. KKERMAN nder, Cam Sanat, stanbul, 1978. Prof. KKERMAN nder, Cam ve ada Tasarm indeki Yeri, stanbul, 1978. GEREK Selahattin, Endstriyel Boya ve Dekorasyon, MEB-stanbul, 1993. KARASU Bekir, Nuran AY, Cam Teknolojisi, MEB, Ankara, 2000. YILMAZ Yksel, Dursun KARACAN, Decorium, stanbul. AHN S.Sleyman, AR-AH Kristal A.., stanbul. AHN Servet, Cam izgi L.T.D .T.., stanbul. SOYSAL Glsen, Yaynlanmam Ders Notlar, stanbul. http://www.matbaa.cjb.net

44