Dnyada Ve Trkiyede Think Tank Kurulular: Karlatrmal Bir Analiz

Think Tank Institutions in the World and Turkey: A Comparative Analysis

Bilal Karabulut*
zet Bu almann temel amac dnyada ve Trkiyedeki think tank alglamalarn analiz etmektir. almann ilk blmnde think tank olgusu kavramsal ve tarihsel adan irdelenmitir. Bu aamadan sonra dnyadaki think tank kurulularn karlatrma bir analizi yaplmtr. almann son blmnde ise ABD ve Trkiyedeki think tank alglamalar ele alnmtr. Ana hatlaryla bylesi bir ereve ekseninde ekillenen bu almada savunulan temel tez Trkiyenin think tankler konusunda gelimi lkelere nazaran gerilerde olduu ve bu durumun deimesi gerektiidir. Anahtar Kelimeler: Think Tank, Trkiye, ABD, Karar Alma Sreci, Uluslararas likiler. Abstract The basic aim of this study is examining perceptions about think tanks in the world and Turkey. In the fist chapter of the study, the think tank phenomenon is reviewed conceptually and historically. After this phase, a comparative analysis of the think tanks in the world is conducted. In the last chapter of the study, think tank perceptions in USA and Turkey is discussed. The thesis defended in this study, which takes on the above mentioned shape substantially; is that the Turkey left behind about think tanks compared to developed countries and this situation should be changed. Key Words: Think Tank, Turkey, USA, Decision-Making Process, International Relations.

Giri Think tankler (dnce merkezleri) Souk Sava sonras dnemde uluslararas ilikiler alannda etkisi giderek artan bir aktr konumuna gelmitir. zellikle ABDde faaliyet gsteren think tankler gerek Amerikan i ve d politikasn ekillendirme noktasnda gerekse dnya politikasn ynlendirme adna youn bir aba ierisindedir. Bu dnce fabrikalar nmzdeki dnemde de dnya politikasnda arlklarn hissettirmeye devam edeceklerdir. Konuya Trkiye asndan bakldnda ise bu konuda adeta dnce fakirlii yaand grlecektir. Bata ABD ve dier Batl lkeler olmak zere dnyann gelimi lkelerinde dnce merkezlerinin Trkiyeye nazaran hem niceliksel hem de niteliksel olarak olduka gl olduklar grlmektedir. Bylesi bir tablonun ortaya kmasnda ekonomik, siyasi, toplumsal ve kltrel etkenler sz konusudur. Fakat, en nemli sebep Trkiyede dnce merkezlerinin neminin henz idrak edilemediidir. Bylesi bir alglama sorunu var olan ya da yeni kurulacak dnce merkezlerinin devlet ya da zel sektrden gerekli ekonomik destei grememesini beraberinde getirmektedir.
* Dr., Gazi niversitesi, ..B.F., Uluslararas likiler Blm. e-mail: bkarabulut@gazi.edu.tr

Akademik Bak
91

Cilt 4 Say 7 K 2010

Bilal Karabulut

Bu almada savunulan temel tez Trkiye gibi jeostratejik ve jeopolitik eksenlerin tam ortasndaki bir lkenin dnce merkezlerinin itici gcn kullanma konusunda yeterli seviyeye ulaamaddr. Bu soruna zm bulunabilmesi iin en temel gayretin dnce merkezleri konusunda Trkiyedeki mevcut alglamalarn dntrlmesi gerektiidir. almada ncelikli olarak think tank olgusu kavramsal ve tarihsel adan ele alnacaktr. Bu aamadan sonra dnyadaki think tank kurulularn karlatrma bir analizi yaplarak konu somutlatrlmaya allacaktr. Think tank kurulularnn merkezi olarak kabul edilen ABDnin bu alandaki konumu ele alndktan sonra Trkiyenin think tankler konusundaki durumu ortaya konmaya allacaktr. I. Kavramsal Adan Think Tank Olgusu Kelime anlam olarak think tank; dnce kuruluu anlamna gelmekle birlikte, aratran, analizler yapan, yaynlar yaynlayan ve danmanlk hizmetleri gerekletiren sivil toplum kurululardr. Bu kurulular, toplumdaki ihtiyalarn tespitinde ve projelendirilmesinde demokratik aktrler olarak nemli bir yere sahiptir. Entelektel giriimciler olarak da adlandrabilecek bu dnce kurulular, zgr, bamsz yaplaryla1; yeni fikirler ve siyasi inisiyatifler yaratma aamasnda, siyasi partilerin basklarndan arnm kurumlar olarak farkl ve yeniliki birok fikir ortaya koyabilmektedirler. Lobi gruplarnn aksine think tankler; belli kesimlerin, zel ihtiyalarn projelendirmek yerine, rettikleri politikalar ile ulusal ve uluslararas boyutta etki yaratrlar. Bu sebeplerden dolay demokrasilerin gelimesi ve glenmesi noktasnda olduka byk etkiye sahiptirler.2 Ayrca ilgili lkenin ulusal gcnmaksimum dzeye ulatrma ve rasyonel bir ekilde bu gc kullanma noktasnda dnce merkezleri olduka nemli bir rol oynamaktadr. Think tank olgusu, dnce kurulular anlamna gelmekle beraber terminoloji de farkl terimlerle de ifade edilmeye allmtr. rnein Amerikan literatrnde kimi zaman think tank yerine Public Policy Research Institute (Kamusal Siyasa Aratrma Enstits) terimi kullanlmtr. Kta Avrupasnda da 1960lardan itibaren kimi yazarlarca Denkfabrik (Dnce Fabrikas) terimi kullanlmtr. Trkiyede de kimi yazarlarca think tank yerine; dnce retim merkezi, dnce kp ve akl depolar gibi terimler kullanlmtr.3 Tm bu farkl terminolojik yaklamlara ramen gnmzde genel kabul gren terim think tankdir. zgr ve yeniliki fikirler retebilmek adna bamszlk ncelikli arttr. Bu nedenle bu dnce kurulularnn bamszl nemlidir.Bamsz think
1 2 3 Btn think tanklerin zgr ve bamsz bir yapya sahip olduklar tam anlamyla gerei yanstmasa da teorik olarak bamsz olduklar varsaylmaktadr. Salim Ezer, Yeni Dnya Fenomeni; Think Tankler, s.1. http://www.politikamerkezi.org.tr /tr/ bilgi-merkezi/arastirma/198-think-tank-nedir-ne-yaparFatih Keskin, Modern Demokrasilerde Yeni Politik Sekinler: Think Tanklar ve Politikadaki Rolleri, Sosyo Ekonomi, Ocak-Haziran 2005, No:1, s.4.

Akademik Bak
92

Cilt 4 Say 7 K 2010

Dnyada Ve Trkiyede Think Tank Kurulular: Karlatrmal Bir Analiz

tankler,hkmet kaynaklarnn aksine, hkmet d fonlardan beslenmektedir. yle ki bu durum onlar hkmet dahilindeki fonlardan beslenen topluluklarn aksine, siyasi basklardan ve ynlendirmelerden koruyarak, onlara farkl, yeniliki ve alternatif politikalar retmeleri konusunda destek salar.4Dier bir anlatmla dnce kurulularnn bamsz hareket edebilmeleri asndan en nemli nokta ekonomik zerklie sahip olabilmeleridir.5 Yeterli ekonomik zerklie sahip olan ve gl bir akademik kadro ile hareket eden think tanklerin daha verimli almalara imza ataca sylenebilir. Think tankler kurulular zellikle yapm olduklar yaynlar ve hazrlam olduklar raporlarla gerek ilgili lkelerin d politikalar gerekse dnya politikasn ynlendirebilmektedirler. rnein, George Kennann Council of Foreign Affairsn (CFR) yayn olan Foreign Affairsda, 1947 ylnda, yaynlam olduu Mr. X balkl makalesi ABDnin Souk Sava dnemi sresince temel d politika stratejilerinden biri olan evreleme politikasnn ekillenmesinde byk rol oynamtr. Think tanklerin yaynlam olduklar rapor ve yllklarn etkinlii konunda da Stocholm International Peace Research Instituten (SIPRI) her yl dzenli olarak yaynlamakta olduu yllk gsterilebilir.6 Bu rnekler daha da oaltlabilir. Think tanklerin devletlerin politika retimine katklar ksaca u ekilde sralanabilir:7 1- D politikada yeni dnceler ve alternatifler retmeleri 2- Hkmette almaya hazr uzman salamalar 3- st dzeyde tartma ortam hazrlamalar 4- lgili lke vatandalarn dnya hakknda bilgilendirmeleri 5-Arabuluculuk ve atmalarn zlmesi konusunda resmi abalar tamamlayc imkanlar salamalar. II. Think Tanklerin Tarihsel Geliimi Think tank terimi ilk kez XX. yzyln banda, ABDde aklc ynetim fikrinin egemen olduu bir dnemde (1901-1917) ortaya kmtr. Bilimsel aratrmalarn ve uzmanlarn ynetimi daha aklc ve verimli klacana inanld, ekonomi ve devlet aygt iinde planlamaya ve teknolojiye dayandrlmas gereinin sklkla vurguland bu dnemde ne kan ya da kartlan ynetim uzmanlar, politik yetki sahiplerine danmanlk hizmeti vermeye balamlardr. 1907de kurulan Russell Sage Foundation, 1910da Russell Foundation, 1911de Carnegie Endowment ile Twentieth Century Fund ve 1916da Hoover Institution izlemitir.8
4 5 6 7 8 Salim Ezer,a.g.m. Graham Evans ve Jeffrey Newnham, The Penguin Dictionary of International Relations, Penguin Books, England, 1998, s.531. Graham Evans ve Jeffrey Newnham, a.g.e., s.532. Amr Abdul AT, Think Tank Kurulular ve Amerikann D Politikas, ev. Furkan Torlak,http:// www.yakindoguhaber.com/haber_detay.php?haber_id=2841, 10/04/2007 Fatih Keskin, a.g.m., s.4.

Akademik Bak
93

Cilt 4 Say 7 K 2010

Bilal Karabulut

Yeni think tanklerin kurulmasna Souk Sava dneminde de devam edilmitir. Souk Sava dnemde dnyada think tanklerin en youn ekilde kurulduu lke ise ABDdir. Bu dnemde faaliyet gsteren think tanklerin bamsz bir yapya sahip olduklar sylenemez. Realizmin baskn paradigma olarak karar alclar etkisi altna ald bu dnemde tm dnya gibi think tankler de ideolojiye bulanmtr. Bu dnem faaliyet gsteren think tankler arlkl olarak strateji ve gvenlik alanlarnda almalarn younlatrmlardr. Bu dnem kimi zaman Strateji almalarnn Altn a -Golden Age of Strategy Studies- kimi zaman da Gvenlik almalarnn Rnesans -The Renaissance of Security Studies- eklinde isimlendirilmitir.9 ABDde, 1907 ile 1950 yllar arasnda sadece iki dzine kadar think tank kurulmuken, 1950 sonras bu say katlanm ve think tankler adeta bir endstri haline dnmtr. ABDnin uluslararas alanda d ilikilerini nasl yrtecei ile ilgili kmazlar, ynetenlerin politik uzmanlara bamlln arttrm, dolaysyla da RAND Corporation (1948), Foreign Policy Research Institute (1955), Center for Strategic and International Studies (1962) gibi enstitlerin kurulmasn salamtr.10 Souk Savan sona ermesiyle birlikte dnyadaki think-tank anlay ve alglamas da deimeye balamtr. evresel sorunlar, insan haklar, kreselleme ve ekonomi-politik gibi konular ya mevcut think-tanklerin alma alanlarn geniletmelerine sebep olmu ya da bizzat bu yeni alma alanlar zerine kurulan think-tankler ortaya kmaya balamtr.11

Akademik Bak
94

Cilt 4 Say 7 K 2010

Bu konuda geni bilgi iin bkz. Stephen M. Walt, Gvenlik almalarnn Rnesans, Avrasya Dosyas -Gvenlik Bilimleri zel-, Cilt: 9, Say: 2, Yaz 2003, s.71-106. 10 Fatih KESKN, a.g.m., s.6. 11 Graham Evans ve Jeffrey Newnham, a.g.e., s.533.

Dnyada Ve Trkiyede Think Tank Kurulular: Karlatrmal Bir Analiz

Tablo 1: Yllara Gre Kurulan Think Tank Says

Kaynak: James G. McGann, The Global Go-To Think Tanks, RAND, 2008, s.10. pdfadresi: http://foreignpolicy.com/files/2008_Global_Go_To_Think_Tanks.pdf Yukardaki grafikte grlebilecei gibi kinci Dnya Savandan sonra her yl kurulan think tank saysnn bir nceki dneme gre artmtr. zellikle 1992-1996 yllar arasnda think tanklerin altn an yaad sylenebilir. Bu periyotta bu kadar fazla think tankin kurulmas ABDnin ilan ettii Yeni Dnya Dzeni sylemiyle yakndan ilikilidir. ABDli yetkililer kurulacak yeni dzende think tanklere nemli bir rol bimitir. Bugn neredeyse her lkede varlk gsteren dnce kurulular birka milyon alana ve belirli bir entelektel zgrle sahiptir. Dnce kurulular artk siyasi sistemlerin, belirli faaliyetleri ve rgtsel yaplanmalar gibi, eitli kademelerinde faaliyet gstermektedirler. Siyasi manzarann kalc bir paras olan dnce kurulular, birok lkede siyasal srecin ayrlmaz bir paras durumuna da gelmilerdir.12 III. Think Tankleri Snflandrma Biimleri Think tankler eitli biimde snflandrlabilir. zerinde uzlama salanan ortak bir yaklam sz konusu olmamakla birlikte mevcut think tanklerin kurumsal zelliklerinden ve yapsndan hareketle yle bir snflandrma yaplabilir:
12 Erhan Akdemir, Amerikann Ortadou Politikasnn ekillenmesinde Dnce Kurulularnn Rol, Uluslararas Hukuk ve Politika, Cilt 2, No: 8, 2007, s.54.

Akademik Bak
95

Cilt 4 Say 7 K 2010

Bilal Karabulut

1- Etkinlik Derecesine Gre: Kresel, Blgesel ve lkesel 2- Bamszlk Kriterine Gre: Tam Bamsz, Yar-bamsz/baml, Tam Baml13 3- levlerine Gre a- Blgesel ya da lkesel almalar Yapan (Avrupa, ABD, Kafkasya v.b) b- levsel almalar Yapan (Gvenlik, nsan Haklar, Enerji, evre v.b) Bu snflandrmann yan sra dier baz yaklamlar da vardr. rnein, Foreign Affairs tarafndan yaynlanan think tank indeksinde u ekilde bir snflandrma yaplmtr;14 1- Politika Yapclar: RAND, Urban Institute, Overseas Development Institute v.b. 2- Partizanlar: Heritage Foundation, Center for American Progress, Adam Smith Institute v.b. 3- Fantomlar: China Development Institute, Institute for Democracy and Cooperation (Russia) v.b. 4- Bilim Adamlar: Brookings Institution, Council on Foreign Relations, Chatham House v.b. 15 5- Aktivistler: Human Rights Watch, Centre for Conflict Resolution (South Africa),Amnesty International IV. Dnyada ne kan Think Tanklerin Karlatrmal Analizi: Bteleri, Etkinlik Alanlar, alma Sahalar almann bu blmnde dnyadaki dnce merkezlerinin karlatrmal analizleri grafikler araclyla ortaya konmaya allacaktr. Bylesi bir alma yaplrken ABDde faaliyet gsteren think tankler ile dnyadaki dier think tankleri ayr ayr ele almak gerekmektedir. Zira gnmzde dnya genelinde ortalama 5800e yakn think tank kuruluu vardr. Sadece ABDde faaliyet gsteren thik tanklerin says ise 1777dir. Bu kurulularn 350si bakent Washingtonda faaliyetlerini srdrmektedir. Bunun yan sra ABDde faaliyet gsteren think tankler etkinlikleri, bteleri, alan saylar gibi kriterler asndan da dnyann dier blgelerindeki think tanklerin nndedir. Bu nedenle ncelikli olarak ABDdeki en iyi 10 think tank ortaya konacaktr. Ardndan ABD d en iyi 10 think tank (tamam Avrupa lkelerinde yer almaktadr) ele alnacaktr. Son aamada ise think tankler blgesel ve ilevsel olarak irdelenecektir.
13 Devletin eitli kurumlarna bal alan think tankler. Bu think tankler zellikle ilgili lkelerin devlet niversitelerine, askeri kuvvetlerine ya da bakanlklara bal olarak faaliyetlerini srdrmektedirler. 14 James McGann, The Think Tank Index, Foreign Affairs, January/February 2009. http://www.foreignpolicy.com/story/cms.php?story_id=4598 15 James McGann, The Think Tank Index, Foreign Affairs, January/February 2009. http://www.foreignpolicy.com/story/cms.php?story_id=4598

Akademik Bak
96

Cilt 4 Say 7 K 2010

Dnyada Ve Trkiyede Think Tank Kurulular: Karlatrmal Bir Analiz

Tablo 2: ABDde Faaliyet Gsteren En yi 10 Think Tank

Ad 1. Brookings Institution 2. Council on Foreign Relations Konumu Washington New York Yllk (Ortalama) Btesi alma Alanlar ne kan simler

3. Carnegie Endowment for Washington International Peace 4. Rand poration 5. Heritage Foundation CorSanta Monica, California

Amerikan D Politikas, Strobe Talbott, Kenneth Ortadou Pollack, Alice Rivlin Richard Haass, Michael Amerikan D Politikas, 38.3 milyon dolar Gerson, Walter Russell Ulusal Gvenlik Mead 60.7 milyon dolar 22 milyon dolar 251 milyon dolar 48.4 milyon dolar 34.5 milyon dolar Nkleer Silahszlanma, Jessica T. Mathews, Robert in Kagan, Minxin Pei Askeri Strateji, Ekonomi-Politik James Dobbins, Gregory Treverton, William Overholt

Washington

Vergi Politikas, Savun- Edwin Meese, Peter Brooma Fzeleri kes, James Jay Carafano Blgesel almalar, Lee Hamilton, Haleh EsDemokrasi almalar fandiari Savunma Politikas, Dplomasi John Hamre, Richard Armitage, Zbigniew Brzezinski, Anthony Cordesman Newt Gingrich, David Frum, Richard Perle David Boaz, Edward Crane, Christopher Preble Larry Diamond, Michael McFaul, Victor Davis Hanson

6. Woodrow Wilson International Washington Center for Scholars 7. Center for Strategic & Interna- Washington tional Studies 8. American Washington Enterprise Institute 9. 10. Hoover Institution Cato Institute Washington Stanford, California

29 milyon dolar

23.6 milyon dolar Ticaret, Savunma 19 milyon dolar Liberalleme 34.1 milyon dolar Savunma Politikas, Muhafazakarlk

Kaynak: James McGann, The Think Tank Index, Foreign Affairs, January/February 2009. http://www.foreignpolicy.com/story/cms.php?story_id=4598 Tablo 3: ABD Dnda Dnyadaki En yi 10 Think Tank
Ad 1. Chatham House Konumu Londra Londra Solna, sve Londra Brksel Berlin Yllk (Ortalama) Btesi 12.4 milyon dolar 15.3 milyon dolar 5.3 milyon dolar 25.9 milyon dolar 8.6 milyon dolar 13.3 milyon dolar alma Alanlar Uluslararas Ekonomi, Blgesel almalar Nkleer Silahszlanma, Terrizmle Mcadele Silahlarn Kontrol, atma Ynetimi Uluslararas Gelimeler, nsan Haklar, nsancl Sorunlar AB likileri Yolsuzlukla Mcadele

Akademik Bak
97

2. International Institute for Strategic Studies 3. Stockholm International Peace Research Institute 4. Overseas Development Institute 5. Centre for European Policy Studies 6. Transparency International

Cilt 4 Say 7 K 2010

Bilal Karabulut

7. German Council on Foreign Relations 8. German Institute for International and Security Affairs 9. French Institute of International Relations 10. Adam Smith Institute

Berlin Berlin Paris Londra

6.4 milyon dolar 16.4 milyon dolar 8.1 milyon dolar 500,000 bin dolar

Alman D Politikas, Uluslararas likiler Alman D Politikas, Gvenlik Trans-Atlantik likileri, Avrupa likileri Serbest Piyasa, Sosyal Politikalar

Kaynak: James McGann, The Think Tank Index, Foreign Affairs, January/February 2009. http://www.foreignpolicy.com/story/cms.php?story_id=4598 Tablo 4: ABD ve Avrupa Dnda Blgelere Gre Dnyadaki En yi Think Tankler
Asyadaki En yi 5 Think Tank 1. 2. 3. 4. 5. Chinese Academy of Social Sciences (in) Japan Institute of International Affairs (Japonya) Institute for Defence Studies and Analyses (Hindistan) Centre for Strategic and International Studies (Endonezya) Institute for International Policy Studies (Japonya) Ortadou ve K. Afrikadaki En yi 5 Think Tank Al-Ahram Center for Political and Strategic Studies (Msr) Center for Strategic Studies (rdn) Institute for National Security Studies (Israil) Gulf Research Center (Birleik Arap Emirlikleri) Emirates Center for Strategic Studies and Research (Birleik Arap Emirlikleri) Afrikadaki (Sahra Alt)En yi 5 Think Tank Centre for Conflict Resolution (Gney Afrika) South African Institute of International Affairs (Gney Afrika0) Institute for Security Studies (Gney Afrika) Free Market Foundation (Gney Afrika) Council for the Development of Social Science Research in Africa (Senegal)

Kaynak: James McGann, The Think Tank Index, Foreign Affairs, January/February 2009. http://www.foreignpolicy.com/story/cms.php?story_id=4598 Tablo 5: levsel Adan En yi Think Tankler
Akademik Bak
98 Uluslararas likiler ve GvenUluslararas Gelimelere Yn Veren lik Konularnda En yi 5 Think lk 5 Think Tank Tank 1. Brookings Institution Brookings Institution 2. Chatham House 3. Carnegie Endowment for International Peace 4. Council on Foreign Relations 5. International Institute for Strategic Studies Overseas Development Institute Ekonomi-Politik Konularnda En yi 5 Think Tank

Cilt 4 Say 7 K 2010

Brookings Institution Peterson Institute for International Economics Council on Foreign Relations Fraser Institute National Bureau of Economic Rand Corporation Research Woodrow Wilson International Center for Adam Smith Institute Scholars

Kaynak: James McGann, The Think Tank Index, Foreign Affairs, January/February 2009. http://www.foreignpolicy.com/story/cms.php?story_id=4598

Dnyada Ve Trkiyede Think Tank Kurulular: Karlatrmal Bir Analiz

Tablo 6: Think Tanklerin Dnya zerindeki Blgesel Dalmlar

Kuzey Amerika Bat Avrupa Asya Latin Amerika ve Karayipler Dou Avrupa Afrika (Sahra-Alt) Ortadou ve Kuzey Afrika Okyanusya 1,872 1,208 653 538 514 424 218 38

Kaynak: James McGann, The Think Tank Index, Foreign Affairs, January/February 2009. http://www.foreignpolicy.com/story/cms.php?story_id=4598 V. Think Tank Kurulular ve ABD Yukardaki istatistiksel verilerden grlebilecei gibi dnyadaki etkin think tanklerin tamamna yakn ABDde faaliyet gstermektedir. Think tank kurulular ABDnin hem etnik anlamda eitliliinin hem de zellikle I. Dnya Savandan sonra balayan bir srele giderek kresel bir g olmasnn ama zellikle II. Dnya Savandan sonra hem kendi karlarn hem de Batnn karlarn koruma sorumluluunu kendinde grmesinin de etkisiyle Bat Avrupadan farkl olarak hem kamusal anlamda hem de zel anlamda d politika alanndaki kurumlarn gelitirmesinin ve zenginletirmesinin bir sonucudur.16 ABDdeki think tanklerde retim yeleri, eski brokratlar, siyasetiler, diplomatlar bir araya gelmekte ve uluslararas siyaset ya da blgesel sorunlar konusunda dnce ve strateji retmektedirler. Raporlar yaynlanmas, dergi ve kitap gibi yaynlar karlmas ve proje retilmesi gibi almalar bu kurulularn temel ura alanlardr. ABDde bu kurumlar Amerikan Bakanlar, Temsilciler Meclisi ve Senato yeleri tarafndan dikkate alnmakta yani nemsenmektedir. Ksacas Amerikan sisteminde think tankler karar alma srecine etkin bir biimde katlmaktadrlar. Bu kurulularn ngrleri gerekletii zaman dinlenirlikleri, yani karar alma srecindeki etkileri de artmaktadr.17 Tm bunlarn yan sra ABDde faaliyet gsteren think tankler demokratlara ya da cumhuriyetilere nitelikli eleman yetitirerek de karar alma srecine dahil olmaktadrlar. Bilindii gibi ABDde think tanklerden siyasete gei ya da tersi olduka yaygndr. ABDdeki think tanklerin siyasal ve ideolojik izgileri birbirinden radikal bir biimde farkllk gstermektedir. Amerikan think tanklerinin byk bir ksm devletle i iedir. ABDde nde gelen think tankler Federal Hkmetten, ordu btesinden, CIA kaynaklarndan ve de nde gelen irketlerin balarndan
16 Tayyar Ar, Evrensel Gazetesi ile Sylei, http://www.tayyarari.com/download /soylesi/Evrensel.doc 17 Sheyl Batum, Demokrasi: ABD, AB ve Biz (2).http://haber.gazetevatan.com/haber detay.asp ?Newsid=69802&Categoryid=4&wid=45

Akademik Bak
99

Cilt 4 Say 7 K 2010

Bilal Karabulut

yararlanmaktadrlar.18Fakat, bu kurulularn byk bir ounluu devlet desteinden faydalansa da tamamnn kendilerini ABDnin kresel egemenliine vakfetmi olduu da sylenemez.19 ABDde faaliyet gsteren think tankler sz konusu olunca dikkat edilmesi gereken en nemli husus bu kurulularn salt bilimsel amalarla hareket etmeyip daha ziyade Amerikan ulusal karlar adna hareket ettikleridir. rnein Washingtonun en gl think tanklerinden biri faaliyet konularn ve amacn u ekilde aklyor: ABDnin menfaatleri iin almak. Radikal slam ile mcadele etmek. Filistinin srail devletini tanmasn salamak. Batdan petrol reticisi Ortadou lkelerine akan parasal kaynaklarn azaltlmasn salamak. ran konusunda ABD politikasn kamuoyuna kabul ettirmek. (The Middle East Forum / MEF).20 Buradan hareketle ABDdeki think tankler konusunda deinilmesi gereken son nokta bu kurululardaki Yahudi nfuzunun yadsnamaz boyutlarda olduu gereidir. ABDdeki Yahudi diasporasnn lobicilik faaliyetlerinin yan sra think tankleri ynlendirme konusunda da olduka gl olduu sylenebilir. VI. Think Tank Kurulular ve Trkiye Think tankler demokratik toplumlar iin temel politik aktrlerden biridir. Bu kurulular politik toplumlarn bilgi tabanl hareket eden, entelektel yumuak altyaplar olarak nitelendirilebilir. Think tankler ilgili lkelerde oulculuk ve aklk salanmas adna olduka nemli bir rol oynamaktadrlar.21 Dier bir anlatmla dnce kurulular devletlerin bir nevi yumuak gc (soft power)dr. Ekonomik, kltrel ve sosyal gcn yanstarak kar taraf etkileme sanat olarak dnlebilecek bu olgu Siyaset, Ekonomi ve Toplum Aratrmalar Vakf (SETA) Genel Koordinatr brahim Kaln tarafndan backdoor (arka kap) diplomasisi olarak nitelendirilmektedir.22 Trkiyenin bu g unsuruyla tanmas ise olduka ge bir tarihte gereklemitir. Dnya, bugnk anlamda think tank kurulularyla, 19. yzylda tanmtr. Trkiyede bir dnce kuruluunun bu anlamda ortaya kmas ise tam 144 yl sonra gereklemitir.23 Bu gerek lke18 Gngr Uras, ABDli Think Tanklarn gndeminde Trkiye var. http://www. milliyet.com. tr/2006/05/27/yazar/uras.html 19 Thomas Pany, IV. Dnya Savann Emirleri ABD Think Tankleri ve Neo-Muhafazakarlarn likiler A, ev. Refi k TUN. http://eski.iktibas.info/dergi/2003/kasim/ceviri1.htm 20 Gngr Uras, a.g.m. 21 Madoka Nakamura, NIRAs World Directory of Think Tanks 2002, s.1. http://www.nira.or.jp/past/ice/nwdtt/2005/intro/intro2002.html 22 Muhsin ztrk ve Mesut evikalp, Ankarann Yeni Aktrleri, Aksiyon, Say: 715. http://www.aksiyon.com.tr/detaylar.do?load=detay&link=2317618-08-2008 23 Sedat Lainer, Trkiyedeki Think Tank Kltr zerine Bir Deerlendirme.http://www. usakgundem.com/yazar/1297/t%C3%BCrkiye-39-deki-think-tank-k%C3%BClt%C3%BCr%C3 %BC%C3%BCzerine-bir-de%C4%9Ferlendirme.htm. l6.11.2009

Akademik Bak
100

Cilt 4 Say 7 K 2010

Dnyada Ve Trkiyede Think Tank Kurulular: Karlatrmal Bir Analiz

mizin think tanklerden yararlanma adna dier modern toplumlara nazaran ne kadar gerilerde kaldn ortaya koymaktadr. Dnyadaki dier lkelere kyasla Trkiyenin think tankler konusunda olduka gerilerde olduu istatistiksel verilerle de ortaya konabilir. rnein Nijeryada 38, Kenyada 42, Bangladede 34, Romanyada 53, Ukraynada 45, ilide 36, Meksikada 54, Hollandada 55 think tank faaliyet gstermektedir. Grlebilecei gibi dnyann farkl corafyalarndaki ounluu Trkiyeden daha az gelimi lke grnm veren lkelerde dahi think tank says lkemizden fazladr. Foreign Affairsn think tank indeksine gre Trkiyedeki think tank says 21dir.24 Bu dndrc rakam gelimi lkelerdeki think tank saylar ile kyaslandnda ise durumun vehameti artmaktadr. rnein; Almanyada 186, Fransada 165, ngilterede 283, Kanadada 94, Rusyada 107, Japonyada 105 think tank faaliyet gstermektedir.25 Bylesi bir saysal stnln yan sra bu lkelerde faaliyet gsteren think tankler bteleri, alan profilleri, yaynlar ve etkinlik dereceleri bakmndan da olduka ndedirler. Think tank olgusu ile Trkiyenin ge tanm olmas dier baz sorunlar da beraberinde getirmitir. Trk dnce merkezleri finans, kalc kadro temini, kurulan kadronun uyumlu ekilde kurgulanmas, zamann verimli kullanm ve gncel bilgi tedariki sorunlar ile kar karyadr. Ayrca, Trkiyede dnce kurumlar kariyer meslei deildir. Trkiyede stratejist, analist, siyasi analist, d politika uzman, d politika aratrmacs, dnce merkezi uzman, think-tanker adyla tanmlayabileceimiz bu meslek, tam zamanl bir meslek olarak bilinmez. Kariyere dnmemi, tanmlanmam, kabul edilmemi, ad tam olarak konmam bir meslektir. Dnce merkezlerinde geirilen zaman boa geirilen zaman olarak grlmektedir. Tam zamanl alan stratejistler iin dnce merkezlerinde geirilen zaman buz stne yazlan yazlar gibi srekli erimeye mahkumdur. Genelde emekli st dzey brokratlarn ve yksek lisans veya doktora rencilerinin tam zamanl (full-time), akademisyenlerin ise yar zamanl (part-time) ii olarak bilinir.http://www.orsam.org.tr/ tr/yazigoster.aspx?ID=323 - _edn8#_edn8Trkiyede dnce merkezlerinde en nemli sorun, renci (25 ya st) ile emekli (55 ya alt) arasnda kalan (2555 ya aras) iyi eitimli uzmanlar tam zamanl alma ortamna uzun sreli olarak ekebilmektir. Dnce merkezlerinin salkl bir gelecei olabilmesi iin stratejistlere uzun dnemli kontrat, uzun dnemli i gvencesi, dnce merkezlerinin kariyer meslei haline gelmesi, geigenliin (brokrasi, siyaset, idnyas) salanmas nemlidir. Stratejistliin kamuoyu, kamu ve zel sektr tarafndan resmen tannan bir meslek haline gelmesi gerekmektedir.26
24 Indekste dnyada nde gelen think tanklere de yer verilmitir. Trkiyeden listeye giren think tankler unlar; TESEV, TEPAV, Liberal Dnce Topluluu, Van Leer Jerusalem Institute. 25 James McGann, a.g.e. 26 Hasan Kanbolat,Trkiyede Dnce Merkezi Kltrnn Oluum Sreci: Trkiyede D Politika ve Gvenlik Alanndaki Dnce Merkezleri.http://www.orsam.org.tr/tr/yazi goster. aspx?ID=32325.08. 2009.

Akademik Bak
101

Cilt 4 Say 7 K 2010

Bilal Karabulut

Dnce merkezleri ve stratejistler, Batda sistem iidir. Dnce merkezleri politikalarn oluturulduu mutfaktr. Restoranda oturan mteri ise karar alclardr. Bu nedenle, Batda (zellikle ABDde) dnce merkezleri ile kamu, medya, niversite, zel sektr ve siyaset arasndaki geikenlik fazladr. Trkiyede ise dnce merkezleri karar alclara yakn olmasna ramen sistem ddr. Kamu, zel sektr ve siyaset ile arasndaki geikenlik ok azdr. Geikenlik akademik dnya ve ksmen medya ile bulunmaktadr.27 Trkiyede bulunan think tankler genel olarak dzenledikleri seminer, panel, ulusal ve uluslararas konferanslarla ve internet yayn ile gerek kamuoyunu gerekse de siyasal aktrleri bilgilendirmekte, rettikleri bilgiyi karttklar hakemli dergide yaynlayarak yaymakta ve bilimsel bilgi retmektedirler. Bu etkinliklerinin yannda uyguladklar staj programlar ile uzman yetitirmekte ve en nemlisi bilginin ulusal yollarla retilmesini salamaktadrlar.28Fakat, bu faaliyetlerinde gerek yurt iinde gerekse yurt dnda ne kadar etkin olduklar ise tartmaya aktr. Trkiyedeki think tanklerin uluslararas alanda ses getiren bir almas yok denecek kadar azdr. Yurt iinde ise karar alma srelerinde etkin bir rol oynadklar sylenemez. Trkiyedeki think tanklerin ilerleyen dnemlerde etkinliklerini arttrmalar beklenmektedir. Bunun gereklemesi ise yukarda ayrntlaryla ortaya konduu ekilde Trkiyedeki think tank alglamasnn deimesine baldr. Kuzey Irak Krt Ynetiminin Amerikan think tanklerine yaklak 300 milyon dolar cret deyerek danmanlk hizmeti ald dnlrse29 Trkiyenin bu alandaki zafiyeti daha net anlalabilir. Zira, Trkiyede hkmetler think tanklerden yararlanmak ya da think tankleri desteklemek adna bylesine bte oluturmamtr. Trkiye, yalnzca Ermeni lobisiyle mcadele amacyla ABDdeki kimi nde gelen think tanklere para aktarmaktadr. Fakat bylesine bir btenin Trkiyedeki think tanklerinin gelitirilmesine ynelik kullanlmas daha rasyonel olacaktr. Sonu
Akademik Bak
102

Cilt 4 Say 7 K 2010

Dnce eylemin temelidir. Bireyler, kurumlar ve toplumlardan gelecek iin fikri hazrlk dzeyi yksek olanlar, gelecei ekillendirebilmek konusunda da avantajl olurlar. Gelecek, birou kontrol edilemeyen farkl trendin ve gelimenin sonucunda ekilleniyor. Ancak gelecein arzulanan ekilde olumas iin ne kadar erken harekete geilirse, arzulanan gelecei ekillendirmek de o kadar daha kolay ve etkili olabiliyor. Bu nedenle, gelecek iin hayal kurup, bugnden hazrlk yapan bireyler; ar-ge ve tasarm konusuna kaynak ayrarak
27 Hasan Kanbolat, a.g.m. 28 Alper Tolga Bulut ve Fatma Akkan Gngr,Think-Tankler ve D Politika: Trkiye ve ABD rnei.http://cesran.org/index.php?option=com_content&view=article&id=182%3Athink-tanklerve-d-politika-tuerkiye-ve-abd-oernei&catid=55%3Amakale-ve-raporlar&Itemid=103&lang=en 29 Pelin Cengiz, Krtler Think Tanklere Milyon Dolarlar Harcyor, http://www.taraf.com.tr/makale/ 5923. htm 07.06.2009.

Dnyada Ve Trkiyede Think Tank Kurulular: Karlatrmal Bir Analiz

yenilikilik ve yaratclk yetkinliklerini gelitiren irketler ve gelecek politikalarn belirlemek iin dnce merkezleri kurarak fikri hazrlklarn gelitiren lkeler arzu ettikleri gelecei hazrlama konusunda daha baarl sonular elde edebiliyorlar.30 Trkiyenin de lke olarak blgesinde ve dnyada sz sahibi olmas noktasnda dnce merkezlerinin etkin bir rol oynamas gerekmektedir. Dnce merkezleri Trkiyenin ulusal gcne arpan etkisi benzeri bir etkiyle katk yapmaldr. Think tank kurulular dncenin ar-geleri olarak kabul edilebilir. Hedef ok dnmek ve mmkn olduunca ok dnce retmektir. Bir bakma, think tanklar dncesizlie kar bir isyandr.31Bir lkenin ynetim baarsn etkileyen en nemli unsurlardan biri de rettii politikalarn nitelii ve uygulamann etkinliidir. Politika retme srecinde bilimsel almalardan faydalanmak, blsesel ve kresel bazda etkinlii arttraca gibi Trkiyedeki ynetim kalitesini de artracaktr. Ksacas, Trkiyedeki dnce merkezlerini gelitirmek, bu konuda kariyer yapacak nitelikli insan saysn artracak cazibe merkezleri yaratmak, gelecein Trkiyenin istedii gibi ekillendirilebilmesi konusundaki etkinliini artrabilmek iin byk bir katk salayacaktr.32 Trkiye gibi tarihsel ve corafi derinlii olan bir lkede dnce merkezlerinin says ve nitelii ykseltilmeli ve bu dnce kurulular ABDye benzer ekilde karar alma srelerinde sz sahibi olabilmelidir.
Kaynaklar AKDEMR Erhan, Amerikann Ortadou Politikasnnekillenmesinde Dnce Kurulularnn Rol, Uluslararas Hukuk ve Politika, Cilt 2, No: 8, 2007, ss.53-74. AT Amr Abdul, Think Tank Kurulular ve Amerikann D Politikas, ev. Furkan TORLAK, http://www.yakindoguhaber.com/haber_detay.php?haber_id=2841, 10/04/2007 ARGDEN Ylmaz, Dnce Merkezleri, http://www.arguden.net/makale.aspx?id=379 ARI Tayyar,Evrensel gazetesi ile Sylei, http://www.tayyarari.com/download/soylesi/ Evrensel.doc BATUM Sheyl, Demokrasi: ABD, AB ve Biz (2),http://haber.gazetevatan.com/haberdetay.asp?Newsid=69802&Categoryid=4&wid=45 BULUT Alper Tolga veFatma AKKAN GNGR,Think-Tankler ve D Politika: Trkiye ve ABD rnei.http://cesran.org/index.php?option=com_content&view=article&id= 182%3Athink-tankler-ve-d-politika-tuerkiye-ve-abd-oernei&catid=55%3Amakale-veraporlar&Itemid=103&lang=en CENGZ Pelin,Krtler Think Tanklere Milyon Dolarlar Harcyor, http://www.taraf.com.tr/makale/5923.htm 07.06.2009. Akademik Bak
103

Cilt 4 Say 7 K 2010

30 31 32

Ylmaz Argden, Dnce Merkezleri, http://www.arguden.net/makale.aspx?id=379 Abdulkadir Demir, Beyin Frtnas ve Think Tanklar. http://refleksolojimerkezi.org/genel-makaleler/beyin-firtinasi-ve-tink-tanklar-2.html Ylmaz Argden, a.g.m.

Bilal Karabulut

DEMR Abdulkadir, Beyin Frtnas ve Think Tanklar,http://refleksolojimerkezi.org/ genel-makaleler/beyin-firtinasi-ve-tink-tanklar-2.html EVANS Graham ve Jeffrey NEWNHAM, The Penguin Dictionary of International Relations, Penguin Books, England 1998. EZER Salim, Yeni Dnya Fenomeni; Think Tankler. http://www.politikamerkezi. org.tr/ tr/bilgi-merkezi/arastirma/198-think-tank-nedir-ne-yaparKANBOLAT Hasan, Trkiyede Dnce Merkezi Kltrnn Oluum Sreci: Trkiyede D Politika ve Gvenlik Alanndaki Dnce Merkezleri.http://www. orsam.org.tr/tr/yazigoster.aspx?ID=32325.08. 2009. KESKN Fatih, Modern Demokrasilerde Yeni Politik Sekinler: Think Tanklar ve Politikadaki Rolleri, Sosyo Ekonomi, No:1, Ocak-Haziran 2005. LANER Sedat Trkiyedeki Think Tank Kltr zerine Bir Deerlendirme,http:// www.usakgundem.com/yazar/1297/t%C3%BCrkiye-39-deki-think-tankk%C3%BClt%C3%BCr%C3%BC-%C3%BCzerine-bir-de%C4%9Ferlendirme.htm. l6.11.2009 MCGANN James, The Think Tank Index,Foreign Affairs, January/February 2009. http://www.foreignpolicy.com/story/cms.php?story_id=4598 NAKAMURA Madoka, NIRAs World Directory of Think Tanks 2002. http://www.nira. or.jp/past/ice/nwdtt/2005/intro/intro2002.html ZTRK Muhsin ve Mesut EVKALP, Ankarann yeni aktrleri, Aksiyon, Say: 715. http://www.aksiyon.com.tr/detaylar.do?load=detay&link=2317618-08-2008 PANY Thomas, IV. Dnya Savann Emirleri ABD Think Tankleri ve Neo Muhafazakarlarn likiler A, ev. Refik TUN. http://eski.iktibas.info/dergi/ 2003/kasim/ceviri1. htm URAS Gngr, ABDli Think Tanklarn gndeminde Trkiye var,http://www.milliyet. com.tr/2006/05/27/yazar/uras.html WALT Stephen M., Gvenlik almalarnn Rnesans, Avrasya Dosyas -Gvenlik Bilimleri zel-, Cilt: 9, Say: 2, Yaz 2003.

Akademik Bak
104

Cilt 4 Say 7 K 2010