RADYOTERAPDE VOLM TANIMLAMALARI ICRU 50 ve 62

DR. FADME AKMAN DETF RADYASYON ONKOLOJS Haziran 2010

ICRU:International Commission on Radiation Units and Measurements

1973 ICRU 23: Tek ynl fotonla fantom nlamas 1976 ICRU 24: Fotonla hasta nlamasnda doz tanmlamalar 1978 ICRU 29: Foton ve elektron nlamalar doz tanmlamas 1985 ICRU 38: Jinekolojik brakiterapi 1984 ICRU 35: 1-50 MeV elektron dozimetrisi j foton 1987 ICRU 42: Yksek enerji f elektron nlamada bilgisayar kullanm

RADYOTERAPDE VOLMLER
1993 ICRU 50 GTV: Gross Tumor Volume CTV: Clinical Target Volume PTV: Planning Target Volume TV : Treated Volume IV : I di t d V l Irradiated Volume OAR: Organ At Risk 1999 ICRU 62 IM: Internal Margin ITV:Internal Target Volum g SM:Set-up margin PRV: Planning organ at risk volum

Volm tanmlamalar neden g gerekli?

Tedaviyi tanmlama (prescribing) Tedavinin kaydedilmesi (recording) Tedavinin raporlanmas (reporting)

Radyoterapide basamaklar:
1. Klinik Deerlendirme 2. Tedavi Karar 3. Simlasyon, Hedef Volm Tesbiti 4. 4 Tedavi Planlama 5. Tedavi Plannn Seimi 6. Kontrol-simlasyon y 7. Tedavi Aygt Set-up / TEDAV 8. Tedavide Periyodik Deerlendirme 9. zlem

Sonularn deerlendirilmesi

K A Y I T ! ! !

RADYOTERAPDE VOLMLER

James A. Purdy Seminars in Radiation Oncology, Vol 14, No 1 ( January), 2004: pp 27-40

GTV: Grntlenebilir tmr volm

-GTV primer tmr p -GTV lenf nodu -GTV metastatik tmr GTV Fizik muayene y Grntleme yntemleri Evreleme E l D Doz

Yant Y t

GTV
Tmr hcrelerinin en youn olduu blge Tanmlanmas en kolay volm Ancak her zaman kesin deil Yeni yntemlere ak ve ynteme gre deiebilir (BT, MRG, PET, dier g y ) sintigrafik yntemler)

GTV / BT
Farkl dokular elektron younluuna g y gre ayrr Doz hesaplama algoritmalarnda kullanlr Normal doku / tmr kontrast rezolsyonu snrl GTV saptanmasnda inter / intraobserver farkllklara neden lur f rkl l kl r n d n olur Metallik yaplardan (di dolgular vb) olumsuz etkilenir l kl
Gregoire et al. THE JOURNAL OF NUCLEAR MEDICINE Vol. 48 No. 1 (Suppl) January 2007

GTV/ MRG
Farkl sekanslara sahip (T1/T2 (T1/T2arlkl, kontrastl T1, ya baskl/basksz) b k l /b k ) BTyi tamamlayc veya yerini alabilir y m m y y y Yumuak doku / kemik uzanmlarnn saptanmas BTye gre daha dk inter / y g intraobserver farkllklar
Gregoire et al. THE JOURNAL OF NUCLEAR MEDICINE Vol. 48 No. 1 (Suppl) January 2007

GTV / PET
zellikle 18F-FDG kullanm onkolojide hzla artyor t PET ile tmrlerin molekler yaylmlar; metabolik, oksijen tk ti i reseptor veya t b lik k ij tketimi, t gen ekspresyonu yntemleri ile saptanabilir Kli ikt evreleme, radyoterapi volm Klinikte l d t i l saptamada, yant deerlendirmede kullanlabilir RT volm saptanmasnda zel parametrelere gereksinim vardr gelimeye vardr, ak
Gregoire et al. THE JOURNAL OF NUCLEAR MEDICINE Vol. 48 No. 1 (Suppl) January 2007

CTV: Klinik hedef volm

GTV subklinik hastalk GTV+ bkli ik h t l k -GTV etraf mikroskopik uzanmlar -Tmre zg olas perivaskler Tmre perivaskler, perinral, lenfatik yaylmlar iermeli Tmr tipi ve yerleime bal deiir p y Klinik deneyimler nemli

GTV / CTV

CTV: Klinik hedef volm

Kratif amal tedavilerde mutlak tedavi edilmeli Birden fazla CTV olabilir CTV snrlar grntleme tekniine gre de deiebilir (BT/MRG/PET) birikim Patolojik zellikler hakkndaki birikimdeneyim nemli B Baz planlamalarda gz ard edilebilir l l l d d dil bili

PTV: Planlanan hedef volm

Geometrik kavram,
CTV tanmlanan dozu verebilmek i i CTVye t l d bil k iin gerekli geometrik belirsizlikleri ngrebilmeli bil li -Hasta pozisyonu (tedavi/tedaviler aras), mmobilizasyon -mmobilizasyon yntemi PTV saptamada nemli boyutlu olarak tasarlanmal-planlanmal

PTV: Planlanan hedef volm

Bazen hasta konturu dna taabilir CTV i i d ki anatomik yaplarn iindeki t ik l fizyolojik nedenlerle oluan ekil, boyut ve pozisyon deiikliklerini iermeli (IM) Hasta ve n pozisyonuna bal gnlk b l l k deiiklikleri gz nne almal (SM) g ( )

IM: (Internal margin) ( g )

F zy j Fizyolojik hareketler -Solunum -Yutkunma Y k -Mesane-rektum doluluu Mesane rektum -Kalp atm -Barsak hareketleri..... ITV= CTV+IM

SM: Set-up margin

Hasta pozisyon deiiklii Aygtlarn mekanik farkll Set up hatalar (BT simlatr/tedavi Set-up aygt-koordinat aktarm problemleri) nsan faktr Her departman, her alan, her immobilizasyon yntemine gre ayr l llmeli ve hesaplanmal p

SM: Set-up margin

Geometrik belirsizlikler
Donanm ve protokol hatalar BTde setup BTde organ hareketi Hedef volum tesbiti Tedavi aygtnda setup Tedavi aygtnda organ hareketi Hasta fizyolojik hareketleri Hasta gruplar Sistematik Tedavi planlama

Tedavi uygulamada (fraksiyonlar aras) Fraksiyon srasnda

Random

TV (Tedavi volm):
Tanmlanan tedavi dozunu alan volm (Referans izodoz +%7 / %5) /-

IV (Inlanan Volm):
Normal doku toleransna gre anlaml doz alan volm (V20-V30)

OAR: (Organ at risk)

Riskli organlar: Planlanan tedavi alan iinde kalacak, radyasyon duyarll nedeniyle tedavi plan plan, doz deiikliine neden olacak yaplar Medulla spinalis, beyin sap optik sinir spinalis sap, sinir, akcier, bbrek vb Class I-III aras oluacak morbidite dzeyine gre tanmlanm Class I organlar tanmlanm, plan deiikliinde nemli

PRV= Planning organ at Risk Volume g g Hasta hareketiyle riskli organlar da hareket eder OARde beklenmedik yksek dozlar OAR de nlemek iin PTV iindeki volmn belirlemek gerekir PTV / PRV ilikisine gre doz dzenlemesi gerekir

Sonu: Departmanda baboyun kanserlerinde IMRT planlamalar iin PTV snr 5 mm, PRV snr 3 mm olarak uyarlanmtr

Hedef volmler

ALANLAR
Hedef volmler, riskli organlar ve g ngrlen dozlar ayrntl gzden geirerek alanlar oluturmak g gerek PTVye penumbra ve kullanlan tekniin PTV ye zelliklerine gre snrlar eklemek gerekir Geleneksel alanlar ngrlenden daha kk PTVl k k PTVlere neden olabilir. d l bl

Conformity I d (CI) C f it Index

CI = TV/PTV TV PTVyi iermeli PTV yi CI optimizasyonu PTVdeki doz homojenitesi iin geerli

Doz tanmlamalar (I)

Doz tanmlamalar dzeyde yaplr: Dzey I (Level I): Temel teknik, referans nokta dozu tanmlanr, PTV iindeki minimum ve maksimum doz noktalar standard izodoz erileri ve derin doz tablolarndan yararlanlarak tahmin edilebilir. Her merkezin en az tanmlamas gereken dzeydir, dzeydir ancak gelien teknolojilerle sadece palyatif tedavilerde referans nokta tanmlar nerilmelidir. nerilmelidir

Doz tanmlamalar (II)

Dzey II (Level II): leri teknikte BT ve MR g grntlerinden yararlanlarak GTV; CTV, PTV, y ; , , OR ve PRV tanmlanr. Ayrca tm planlarda ve volmlerde geerli doz dalmlarn gstermek, inhomojenite d l l t k i h j it dzeltmelerini yapmak mmkndr. Kalite gvenirlii programlarnn olmas ve uygulanmas gereklidir. Dzey III (Level III): Gelimekte olan teknikleri ierir ierir. IMRT gibi teknikler iin henz standardizasyon g gelitirilememitir

Doz tanmlamalar (III) ( )

Planlanan tedavi volm iinde doz dalmnn homojen olmas gerekir ve +%7; +%7;%5 izodoz farkllna izin verilir. Dmax: PTV ve riskli organdaki maksimum doz noktasdr, 3 boyutlu (3D) planlamada volmdr ve 15 mm zerindeki hacimler anlamldr ve kaydedilmelidir. Dmin: PTVdeki minimum doz noktasdr, volm limiti yoktur yoktur.

Doz tanmlamalar (IV) ( )

Hesaplanan doz noklarnn ortalama, median ve en sk dozlar olan Daverage, en sk Dmedian, Dmodal bilgisayarl tedavi sistemleri dnda verilmez verilmez. Hot spots (scak nokta): PTV dndaki y yksek doz alanlardr. Yzde 100 zerindeki izodozlarn getii ve 15 mm den mmden byk apta anlamldr, zellikle anlaml d r, zell kle gz, sinir, larenks gibi kk riskli organlarda dikkat edilmelidir.

Doz tanmlamalar (V)

ICRU Referans nokta dozu PTVdeki maksimum ve minimum dozlar Doz-volm histogram (DVH) g ( ) OARd ki absorbe d tanmlanmal OARdeki b b doz l l ( (V20-V30) )

Tm bu tanmlamalar eliinde veri kayd iin:

GTV:*ICD O (International Classification of Diseases Oncologie) GTV:*ICD-O Diseases-Oncologie) WHO-1976a-1990 ve *TNM (UICC 1987-1990) snflamasna gre tanmlanr. CTV: TNM yeterli deildir, topografik anatomik tanmlar gerekir. PTV: Geometrik kavramdr, boyutlar tanmlanr. TV: Absorbe doz (Gy) ve volm (cm3) cinsinden tanmlanmaldr tanmlanmaldr. IR: Alnan izodoz grecelidir, absorbe doz ve volmlerle tanmlanr. Doz: PTV merkezinde tanmlanr, ayrca Dm , Dmin de verilmelidir. D m m , y Dmax, Dm m ICRU referans noktas: PTV iin tanmlayc, tanm kolay, seilen noktada fizik olarak doz tanmlanabilmeli, hzl doz deiimi olmamaldr. olmamaldr Bu zelliklere bakldnda merkezi aks veya yaknnda olmas uygundur. Birden fazla PTV ieren kompleks tedavilerde; her bir PTVde ayr tanmlamalar yaplmaldr (rnek:meme-perilenfatikler) , st ste sahalarda (boost) toplam doz verilmelidir verilmelidir.