Radyasyonun Fetus zerine Etkileri

The Effects of Radiation On The Fetus Beyhan CEYLANER BIAKI* *Sivas Numune Hastanesi, Radyasyon Onkolojisi Klinii, Sivas Trk Onkoloji Dergisi 2009;24(4):185-190 Derleme / Review Sunumu Hazrlayan: Uzm. Fiz. Ahmet Krat ZKAN** ** Mersin Devlet Hastanesi, Radyasyon Onkolojisi Blm, Mersin Radyasyondan Korunma Sorumlusu 09.09.2012

Konu Balklar

Radyasyonun Fetus zerine Etkileri

zet Giri Fetusun Geliim Evreleri

Preimplantasyon Evresi Organogenez Evresi Fetal Dnem

Organ Geliimi ve Radyasyon Etkisi Fetal Dnemde Radyasyonun Neoplazi Geliimine Etkisi Embriyo ve Fetusu Radyasyon Etkilerinden Koruma nlemleri Gebelikte Grntleme Yntemleri Kullanm ve Mutlak Radyoterapi Karar
X In eren Tetkikler Ultrasonografi Manyetik Resonans Grntleme (MRG) Radyoterapi Uygulamas

Kaynaklar

ZET
yonizan radyasyon,

Radyasyon dozu ve maruziyet zaman,

fetus geliimini direkt olarak eitli mekanizmalarla etkileyebilir. bu etkilerin geliiminde kritik ekilde nemlidir. hzl blnen ve mitotik fazdaki hcrelerdir.

yonize edici radyasyona en hassas hcreler Radyasyonun organizma zerine etkileri

Bu sunuda,

doum ncesi veya doum sonras lmle sonulanabilecei gibi, doumsal anomaliler, byme bozukluklar ve eitli yapsal ve fonksiyonel gerilikler olarak da karmza kabilir.

radyasyon ve hamilelik arasndaki iliki, son literatr bilgileri eliinde deerlendirilmitir.

Giri
yonize edici radyasyona en hassas hcreler

Embriyo ve fetus gibi gelien organizmalar

hcre oalmas, hcre g ve hcre farkllamasnn olutuu dinamik bir sistem ierir.

hzl blnen ve mitotik fazdaki hcrelerdir.

Bu nedenle radyasyonun meydana getirdii deiiklikler

embriyonun gelime evreleri ile yakn ilikilidir.

Giri
Radyasyonun organizma zerine etkileri
doum ncesi veya doum sonras lm ile sonulanabilecei gibi, doumsal anomaliler, byme bozukluklar ve eitli yapsal ve fonksiyonel gerilikler olarak da karmza kabilir.

Giri
Eldeki verilerin ou
fare ve sanlarla yaplan almalardan elde edilmitir.

Yaplan almalarda
hayvan trlerinde radyasyona maruziyet sonucu oluan deiikliklerin insandakine benzer olduu tartmal olmakla birlikte genellikle kabul grmtr.

Giri
nsan kaynakl verilerin ou
Hiroima ve Nagasakide
atom bombasna maruz kalm gebeler

ve koruma nlemlerinin alnmad dnemlerde

tan ve tedavi amal nlamalar sonucu radyasyondan etkilenen hasta verilerinin deerlendirilmesi

ile elde edilmitir.

Giri
Birok almada
dk doz radyasyonun insan fetusuna zarar verdii gsterilmitir.

Radyasyonla meydana gelen hasar,

maruz kalnan toplam doza, dozun uygulanma hzna, lineer enerji transferi (LET) deerine ve dozun uygulanma ekline
(tek ya da oklu fraksiyon)

baldr.

Giri
Fetusta meydana gelebilecek
anormalliklerin says ve tipi etkilenir.
radyasyonun uygulama ekli ve fetusun yandan (fetusun geliim evresi)

nsan iin gebeliin 18-38. gn aral

fetusun embriyo evresinden erikin evreye getii dnem olup radyasyona en duyarl olunan fazdr. Bu dnemde yaplan nlama ile

doumsal anomali insidans art gsterir.[1-6]

Fetusun Geliim Evreleri

Fetusun Geliim Evreleri Preimplantasyon Evresi Organogenez Evresi Fetal Dnem

Fetusun Geliim Evreleri Preimplantasyon Evresi

Preimplantasyon evresi,

nsan embriyoner hayatnn ilk 3 haftasnda

yumurtann dllenmesi ile uterus duvarna implantasyon arasndaki dnemdir. (preimplantasyon ve erken nronogenesis dnemi) hcrelerde farkllama yerine ayn hcre grubunda srekli ve hzl bir art olmas nedeniyle radyasyona maruz kalan hcreler doza bal olarak

ya lr ya da hibir anomali olmadan yoluna devam ederek olgun hcreye dnr.

Fetusun Geliim Evreleri Preimplantasyon Evresi

Bu dnemde radyasyon duyarll
lethalite ltlerine gre yksek olmakla birlikte hep ya da hi kural geerlidir. 0.1-0.15 Gy (100-150mGy) eik doz deerleri bildirilmitir. Olgunlaan hcre
radyasyona daha direnli hale gelerek implante olur ve normal geliim evrelerine devam eder.[5-7]

Fetusun Geliim Evreleri Organogenez Evresi

Organogenez evresi,
nc ile yedinci gestasyonel hafta arasndaki dnemdir.

Bu evrede radyasyona maruz kalnmas sonucunda

doum ncesi lm yerine organ anomalileri ve doum sonras lm oranlarnda art grlr.

Bu dnemde
0.05-0.5 Gy (50-500mGy) arasnda deien dozlar eik doz deeri olarak bildirilmitir.[5-7]

Fetusun Geliim Evreleri Organogenez Evresi

Erken organogenez dneminde
radyasyona maruziyet sonucu
embriyoda byme gerilii ve doumsal anomali oranlarnda art gzlenmitir.

Organogenez srasnda ise

her organ farkl dnemde gelitii iin,
radyasyona maruz kalnan dnemde gelimekte olan organda spesifik hasar meydana gelebilmektedir.

Fetusun Geliim Evreleri Organogenez Evresi

rnek olarak farelerde

7. gn uygulanan radyasyon nedeniyle

8.-11. gnde yaplan nlamalarda

eksensefali, anensefali, hidrosefali ve mikrosefali gibi ba blgesine ait anomaliler olumutur.

ene anomalileri grlmken,

Doz artnn

anomali orannda da arta neden olduu bilinmektedir.[2,3,8]

Fetusun Geliim Evreleri Fetal Dnem

Fetal dnem;

Bu evre

gebeliin son dnemi olup yedinci gestasyonel haftadan sonrasn ierir. organ oluumunun tamamland ve organ fonksiyonlarnn geliiminin n planda olduu sretir. en direnli olunan evredir.

Radyasyon etkilerine kar

Bu evrede radyasyon maruziyeti sonucunda

lm ve doumsal anomali yerine organ fonksiyon bozukluklar grlmektedir.

Fetusun Geliim Evreleri Fetal Dnem

Farelerde yaplan nlamalarda fetal dnemde
hematopoietik sistem, karacier ve bbreklerde baz bozukluklar gzlemlenmi olup

oluan hasar meydana getirecek

radyasyon dozlarnn ise ok yksek olduu saptanmtr.

Fetusun Geliim Evreleri Fetal Dnem

Zeka gerilii ve byme bozukluklar
bu dneme zg oluan radyasyon hasarlarna rnektir.

Radyasyon hasar oluma riski en yksek dnem

8.-15. gebelik haftalar arasndaki dnemdir ve ilerleyen gebelik haftalarnda
ayn dozla etkilenen fetusta oluan hasarn azalarak devam ettii izlenir.

Fetusun Geliim Evreleri Fetal Dnem

Normal IQ deeri 100 kabul edilirse, 8.-15. gebelik haftalar arasnda
1 Gy(1000mGy) radyasyon maruziyeti ile 30 puanlk azalma grlrken,

16-25. gebelik haftalar arasnda

IQda gerilemenin daha az olduu grlmtr.[1,2,9-14]

Organ Geliimi ve Radyasyon Etkisi

Organ sistemleri iinde

merkezi sinir sistemi, optik dokular ve gonadlar

radyasyona en duyarl yaplar olup

5-10 rad (50-100 mGy) gibi dk dozlarda radyasyon maruziyeti sonras bile hasara urayabilirler.

Organ Geliimi ve Radyasyon Etkisi

ekil 1[15] ve ekil 2de[2,16]

fare ve insanlarda dllenmeyi takip eden radyasyona maruziyet sonras
embriyonel geliim evrelerine gre oluan hasarn nlama zaman ve uygulanan doza bal ilikisi gsterilmitir.

Organ Geliimi ve Radyasyon Etkisi

ekil 1. Inlama zaman-hasar oluum oran.[15]

ekil 2. Inlama zaman-LD50 deeri.[16]

Organ Geliimi ve Radyasyon Etkisi

Yaplan almalarda
hasar olumasna neden olabilecek en dk doz (eik doz) konusunda fikir birlii salanamamtr.[13,14,17]

Organ Geliimi ve Radyasyon Etkisi

Merkezi sinir sisteminde en sk grlen defekt

zellikle neokorteks geliim dnemindeki radyasyon etkisi

ciddi zeka gerilii, alglama bozukluu ve kaslmalara neden olur.

mikrosefali ve elik eden mental retardasyondur.

Gestasyonun 4.-13. haftalarnda radyasyondan etkilenen

fetuste mikrosefali %28 orannda grlmken; >13. haftada bu oran %7 olarak bildirilmitir.[8,9,11-13,18]

Organ Geliimi ve Radyasyon Etkisi

BEIRin 1980 verilerine gre Hiroimaya atlan atom bombas ile radyasyondan etkilenen ocuklarda

(radyasyona en duyarl dnem olan 6.-11. haftada) mikrosefali grlme oranlar 1-9 rad(10-90mGy) gibi ok dk dozlarda balamakta ve >100 rad (1000mGy) dozda %100 oranna ulamaktadr.

Nagasakide ise <150 rad(1500mGy) dozlarda mikrosefali insidansnda anlaml art izlenmemitir. Hiroima ve Nagasakideki

ocuklarda farkl etkilerin grlmesi radyasyon kalitesindeki farkllklara bal olabilir.[12,13]

Organ Geliimi ve Radyasyon Etkisi

BEIRin 1990 verilerine gre mental retardasyon iin eik deer

0.2-0.4Gy (20-40 rad, 200-400mGy) olarak bildirilmitir.[19]

Organ Geliimi ve Radyasyon Etkisi

Gestasyonun ilk 5 aynda

pelvik nlamaya maruz kalm ve gebelii doumla sonulanm olan olgularn ocuklarnda %20 orannda mental yetersizlik grlmektedir. Atom bombasna maruz kalan ocuklarda IQ 21-29 puan/Gy (21-29 puan/1000mGy ) olarak rapor edilmitir.

8.-15. gebelik haftasnda Yine bu haftalarda

>10 rad(100mGy) doza maruz kalan olgularda

Kaslma iddetinin

epilepsi grlme oranlar da en yksek seviyededir. doza bal olarak artt gsterilmitir.[3,8,9,11-13,18]

Organ Geliimi ve Radyasyon Etkisi

Fetal yaamda 100-300 rad (1000-3000 mGy) dozdan etkilenen rodentlerde

en sk gelien gz anomalisi
anoftalmi ve mikroftalmidir.

Retina hcreleri

radyasyondan etkilenmekle birlikte

Anoftalmi insidans

oluan hasar tamir etme yeteneine de sahiptirler ancak retina tekrar yaplansa bile mikroftalmi kalcdr.

X nnn dozuna bal olarak art gsterir.[3,8,13,18]

Fetal Dnemde Radyasyonun Neoplazi Geliimine Etkisi

Embriyonel nlamalarn
en korkulan etkilerinden biri uzun dnemde ortaya kmas muhtemel kanserlerdir.

Kanser geliim riskinin

fetusun maruz kald radyasyon dozuna bal olarak artt gsterilmitir.

Radyasyon maruziyeti
gebelikte ekilen radyografilerin saysndan etkilenir ve 1. trimestr en riskli dnemdir.[2,3,20-23]

Fetal Dnemde Radyasyonun Neoplazi Geliimine Etkisi

Atom bombasna maruz kalan ocuklarda
doza bal olarak kanser insidansnda
2-3 kat art saptanmtr.

Uterin hayatta nlanan fetuslerde

ernobil nkleer reaktr kazasnn ge dnem etkileri

yakn evrede yaayan ocuklarda incelenmitir. Bu ocuklarda tiroid kanseri grlme insidans 15-20 kat fazla saptanmtr. kaza annda domu ya da ge ftal dnemde olan ocuklardr.[3,9,24,25]

zellikle lsemi insidans ok yksektir.

Tiroid kanseri gelien ocuklarn tm

Fetal Dnemde Radyasyonun Neoplazi Geliimine Etkisi

1970 ylnda Stewart ve Knealenin yapt almada,
gebelii srasnda pelvis blgesine tan amal olarak radyasyon uyguland bilinen kadnlarn ocuklar incelenmitir. lsemi ve dier kanserlerden len ocuklar ile ayn sayda kanser tans olmayan ocuklar ve bu ocuklarn embriyonel geliim dneminde ka tanesinin radyasyona maruz kald deerlendirilmitir.

On yana kadar

deerlendirilmeye alnm

Fetal Dnemde Radyasyonun Neoplazi Geliimine Etkisi

Embriyonel geliim dneminde X nna maruz kalan ocuklarda
1-5 film ekildii ve film bana alnan fetal radyasyon dozu 0.2-0.4 cGy (2-4 mGy) olarak hesaplanmtr.

Eldeki veriler deerlendirilerek fetal dnemde radyasyona maruz kald bilinen ocuklarda
ocukluk a kanser mortalitesinin normalden %50 orannda daha fazla olduu sonucuna varlmtr.[2,22]

Fetal Dnemde Radyasyonun Neoplazi Geliimine Etkisi

Ancak bu sonular,
gebelikleri srasnda sk rntgen incelemesi gereksinimi duyulan kadnlarn
baz genetik anomalileri olabilecei

ve bunlarn ocuklarnda da
benzer anomalilere bal kanser gelime

ihtimali nedeniyle tartmaldr.

Fetal Dnemde Radyasyonun Neoplazi Geliimine Etkisi

Baz almalarda, zellikle Hiroima ve Nagasakide
prenatal radyasyona maruz kalan kiilerde kanser oluumu ile radyasyon arasnda anlaml iliki bulunamamtr.[2]

Literatrde
prenatal radyasyon maruziyeti ile kanser oluumu arasnda iliki kurulamayacan gsteren farkl almalarda mevcuttur.[23]

Fetal Dnemde Radyasyonun Neoplazi Geliimine Etkisi

Son incelemelerde,
embriyonun radyasyona maruz kalmas ile kanser oluumu arasndaki ilikiyi aklayan geerli bir kant olmamakla birlikte,

embriyo ve fetusun karsinojen etki bakmndan

ok duyarl olduu sonucuna varlm ve rlatif risk 1.4 olarak belirtilmitir.[22]

Embriyo ve Fetusu Radyasyon Etkilerinden Koruma nlemleri

Hamile kadnn radyasyona maruz kald zaman
oluabilecek riskler ve neriler Uluslararas Radyasyondan Korunma Komisyonu (ICRP) tarafndan yaynlanan raporlarla belirtilmektedir.

Amerikan Radyoloji Dernei (ACR),

tan amal yalnzca bir kez uygulanan direkt grafi ekimiyle fetus ve embriyoda olumsuz bir etki olumadn belirtmitir.[4,5,26]

Embriyo ve Fetusu Radyasyon Etkilerinden Koruma nlemleri

Fetusa zararl olabilecek
kmlatif iyonize radyasyon dozu iin snrn ise 5 rad (50 mGy) olduu bildirilmitir.

Meslek gerei
radyasyon ile alan annelerin tm gebelikleri boyunca almalarna izin verilen en yksek doz 5 mSv dir.

Embriyo ve Fetusu Radyasyon Etkilerinden Koruma nlemleri

ocuk dourmay planlayan

radyasyonla alan kadnlarda yllk biriken doz snr ise 20- 30 mSv dir.

Gebelik renildikten sonra ise

yaplmas en uygun olan radyasyon alanlarnn dnda almaktr.[2,6,7]

Embriyo ve Fetusu Radyasyon Etkilerinden Koruma nlemleri

Gebe kalmay dnen kadnlarda abdominal ve zellikle pelvik blgesine
tan amal radyasyon uygulamas zorunlu ise
uygulama mutlaka ovulasyon ncesi dnemde (menstrel siklusun ilk 10 gn) yaplmaldr.

Embriyo ve Fetusu Radyasyon Etkilerinden Koruma nlemleri

Gebelik srasnda tan ve tedavi amal
radyasyona maruz kalan kadnlara ise
gebelik dnemine gre fetusle ilgili geliebilecek patolojiler hakknda bilgi verilmelidir.

Embriyo ve Fetusu Radyasyon Etkilerinden Koruma nlemleri

Hammer-Jacobsene gre
10 cGy (100mGy) doz eik doz deeri olarak kabul edilmeli,
gebeliinin ilk 6 haftasnda bu doza maruz kalm gebelere,
anomalili ocuk domasn nlemek amacyla kretaj ile gebeliin sonlandrlmas nerilmelidir.

Kesin bir doz deeri olmamakla

birlikte zellikle organogenez dneminde
100 mGy zerindeki dozlarla radyasyon maruziyetinin kesin kretaj ile sonulandrlmas gerektiini destekleyen grler de mevcuttur.[17]

Gebelikte Grntleme Yntemleri Kullanm ve Mutlak Radyoterapi Karar

Gnmzde hastalklarn tans amacyla

yonizan radyasyon ieren birok grntleme yntemleri kullanlmaktadr.

Gebelik boyunca
bilerek ya da bilmeyerek maruz kalnan radyasyon dozlarnn fetus zerine olumsuz etkileri bilinmektedir.

Gebelikte Grntleme Yntemleri Kullanm ve Mutlak Radyoterapi Karar

Tan amal olarak

sklkla kullanlan yntemler X n ieren;
direkt grafi, bilgisayarl tomografi, floroskopi

ve daha gvenli olduu dnlen

ultrasonografi ve magnetik resonans grntleme

teknikleridir.

Gebelikte Grntleme Yntemleri Kullanm ve Mutlak Radyoterapi Karar

X In eren Tetkikler

X n ieren tetkikler,
gebelik tespit edildii andan itibaren
radyasyonun fetus zerindeki olumsuz etkilerinin
(teratojen etki, karsinogenesis, germ hcre mutasyonu ve genetik bozukluklar)

bilinmesi nedeniyle tercih edilmemesi gereken grntleme yntemleridir.[6]

Gebelikte Grntleme Yntemleri Kullanm ve Mutlak Radyoterapi Karar X In eren Tetkikler

Gebelii bilinen kadnda

bu yntemlerin kullanlmas gerekli ise

fetusun uygulamadan etkilenebilecei konusunda kurun bariyerlerle koruyucu nlemler alnmal ve fetusun ald tahmini dozlar hesaplanmaldr. radyasyon dozu tespit edilirse

hasta bilgilendirilmelidir. Uygulama srasnda

Toplamda 5 Raddan (50mGy) daha dk dzeyde

bu dozlarn fetal kayp ve anomali ile ilikisiz olduu hastaya anlatlmaldr.

Gebelikte Grntleme Yntemleri Kullanm ve Mutlak Radyoterapi Karar X In eren Tetkikler

Tablo 1de sk kullanlan yntemlerle fetusun maruz kald yaklak X n dozlar gsterilmitir.[4,27]

Gebelikte Grntleme Yntemleri Kullanm ve Mutlak Radyoterapi Karar

Ultrasonografi

Ultrasonografi,
ses dalgalar kullanlan radyasyon iermeyen bir tetkiktir.

Gebelik sresince
fetal tan ve takipte fetus zerine zararl etkisi olmad iin tercih edilen yntem olmutur.[28]

Gebelikte Grntleme Yntemleri Kullanm ve Mutlak Radyoterapi Karar

Ultrasonografi

Baz zel ultrasonografi tekniklerinin (Doppler)

yaplan almalara dayanarak
dokuda yksek s art ve kavitasyon oluturma gibi etkileri

nedeniyle zellikle
embriyonik dnemde snrl kullanlmas nerilmektedir.

Ancak,
tbbi olarak
kesin gereklilik varsa kullanlabilicei belirtilmitir.[29]

Gebelikte Grntleme Yntemleri Kullanm ve Mutlak Radyoterapi Karar

Manyetik Resonans Grntleme (MRG)

Manyetik resonans grntleme (MRG),

radyasyon iermeyen,
gl magnetik alan iinde organizmadaki hidrojen atomlarnn yer deiimi etkisiyle

ntrauterin dnemde

oluan enerji ile alan bir yntemdir. Fetal SSS anomalileri, plasentaya ait yerleim ve invazyon anomalilerinin tespiti iin ska kullanlan bir yntemdir.[28]

MRGye maruz kalan ve MRG ile alan gebelerde

fetusla ilgili herhangi bir olumsuz etki bildirilmemitir.

Gebelikte Grntleme Yntemleri Kullanm ve Mutlak Radyoterapi Karar

Manyetik Resonans Grntleme (MRG)
Ancak, baz yaynlarda
ilk trimestrda
%30 orannda bildirilen kendiliinden dk nedeniyle teratojen etkisi olduu aklda tutulmal ve bu dnemde MRGden kanlmaldr.

Tetkik srasnda
plasentadan geerek fetus tarafndan absorbe edildii bilinen
gadolinium ieren kontrast maddeler eer fayda riskten daha fazla ise kullanlmaldr.[26,30-32]

Gebelikte Grntleme Yntemleri Kullanm ve Mutlak Radyoterapi Karar

Radyoterapi Uygulamas

Radyoterapi uygulamas,
gebelik yann artmas ve onkolojik hastalklarn ilerleyen yala grlme olaslnn daha fazla olmas nedeniyle gnmzde daha da nem kazanmtr.

Radyoterapi ile alnan dozlar ok yksek olduu iin nerilen,

tedavi boyunca gebe kalnmamasdr.

Gebelikte Grntleme Yntemleri Kullanm ve Mutlak Radyoterapi Karar

Radyoterapi Uygulamas

Gebelikte radyoterapi uygulamas karar

tmrn yerleimine, evresine, alternatif tedavi yntemlerinin kullanlabilirliine, gebelik dnemine ve hastann isteine bal olarak deiiklik gsterir.

Gebelikte Grntleme Yntemleri Kullanm ve Mutlak Radyoterapi Karar Radyoterapi Uygulamas

Pelvik yerleimli tmrlerde
radyoterapi uygulamas kesin gerekli ise
teraptik abortus konuulmal;

eer erteleme mmknse gebelik sonrasnda yaplmaldr.

Pelvis d yerleimli tmrlerde

radyoterapi ertelenemiyorsa gebeliin en az 2. trimestr ortasna kadar beklenmelidir.

Fetusun alaca dozlar hesaplamak

iin tedaviden nce tedavi planlar ve fantomlarda lmler yaplmaldr.

Gebelikte Grntleme Yntemleri Kullanm ve Mutlak Radyoterapi Karar Radyoterapi Uygulamas

Tedavi srasnda ise
uygun korumalar yaplmal , <25 MV foton enerjisi tercih edilmeli ve in vivo dozimetrisi ile fetusun ald doz bilinmelidir.[4,33,34]

Ancak, dk radyasyon dozlarnda bile

meydana gelebilecek sitotoksik etkiler nedeniyle
fetusta tedavi ile oluabilecek riskler ve radyasyon etkileri hakknda

bilgilendirme mutlaka yaplmaldr.

Kaynaklar
1.Dunn K, Yoshimaru H, Otake M, Annegers JF, Schull. 2. zalpman A.
WJ. Prenatal exposure to ionizing radiation and subsequent development of seizures. Am J Epidemiol 1990;131(1):114-23. Radyasyonun embriyo ve fetus zerine etkileri. Temel Radyobiyoloji 2001;20:308-30. nsan ftsne radyasyonun zararl etkileri. Radyasyon Biyolojisi 2001;9:95-102. International commission on radiological protection pregnancy and medical radiation. ICRP Publication 84. Ann ICRP 2000;30:1-43. Biological effects after prenatal irradiation (embryo and fetus). ICRP Publication 90. Ann ICRP 2003;33:1-200.

3. Kra FS, Yksel D. 4. Valentine J. 5. Valentine J.

Kaynaklar

6. Hall EJ, Giaccia AJ.

Effects of radiation on the embryo and fetus. Radiobiology for the radiologist. 6th ed. Philadelphia: Lippicott; 2006. p. 168-80.

7. Wagner LK, Lester RG, Saldana LR.

Exposure of the pregnant patient to diagnostic radiations. 2nd ed. Medical Physics Publishing; Madison, Wisconcin: 1997.

8. Friedberg W, Faulkner DN, Neas BR, Hanneman GD, Darden EB Jr, Deal RB Jr, et al.
Dose-incidence relationships for exencephalia, anophthalmia and prenatal mortality in mouse embryos irradiated with fission neutrons or 250 kV X-rays. Int J Radiat Biol Relat Stud Phys Chem Med 1987;52(2):223-36.

9. Miller RW.
Discussion: severe mental retardation and cancer among atomic bomb survivors exposed in utero. Teratology 1999;59(4):234-5.

10. Mole RH.

Irradiation of the embryo and fetus. Br J Radiol 1987;60(709):17-31.

Kaynaklar

11. Mole RH.

The effect of prenatal radiation exposure on the developing human brain. Int J Radiat Biol 1990;57(4):647-63.

12. Otake M, Schull WJ, Yoshimaru H.

A review of fortyfive years study of Hiroshima and Nagasaki atomic bomb survivors. Brain damage among the prenatally exposed. J Radiat Res (Tokyo) 1991;32 Suppl:249-64.

13. Otake M, Schull WJ.

Radiation-related brain damage and growth retardation among the prenatally exposed atomic bomb survivors. Int J Radiat Biol 1998;74(2):159-71.

14. Fattibene P, Mazzei F, Nuccetelli C, Risica S.

Prenatal exposure to ionizing radiation: sources, effects and regulatory aspects. Acta Paediatr 1999;88(7):693-702.

15. Russell LB, Russell WL.

An analysis of the changing radiation response of the developing mouse embryo. J Cell Physiol Suppl 1954;43(Suppl. 1):103-49.

Kaynaklar
16. Rugh R. 17. Hammer-Jacobsen E. 18. Schull WJ, Otake M. 19. BEIR.
Radiation biology of the fetal and juvenil mammal. In: usaec conference. Us Atomic Energy Commission; Washington: 1969. p. 381. Therapeutic abortion on account of x-ray examination during pregnancy. Dan Med Bull 1959;6(4):113-22. Cognitive function and prenatal exposure to ionizing radiation. Teratology 1999;59(4):222-6. Health effects of exposure to low levels of ionizing radiation. National Academy Pres; Washington, D.C: 1990. The biology and radiobiology of in utero development in relation to radiological protection. Br J Radiol 1993;66(792):1095-102.

20. Mole RH.

Kaynaklar
21. Yoshimoto Y. 22. Stewart A, Kneale GW.
Cancer risk among children of atomic bomb survivors. A review of RERF epidemiologic studies. Radiation Effects Research Foundation. JAMA 1990;264(5):596-600. Radiation dose effects in relation to obstetric x-rays and childhood cancers. Lancet 1970;1(7658):1185-8. Associations between childhood cancer and ionizing radiation: results of a population-based case-control study in Germany. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 1999;8(9):793-9.

23. Meinert R, Kaletsch U, Kaatsch P, Schz J, Michaelis J.

24. Astakhova LN, Anspaugh LR, Beebe GW, Bouville A, Drozdovitch VV, Garber V, et al. 25. Tuttle RM, Becker DV.
Chernobyl-related thyroid cancer in children of Belarus: a case-control study. Radiat Res 1998;150(3):349-56.
The Chernobyl accident and its consequences: update at the millennium. Semin Nucl Med 2000;30(2):133-40.

Kaynaklar

26. Adal F, Adal E.

Gebelikte tansal grntleme yntemlerinin fetusa etkisi. Van Tp Dergisi 2008;15(2):64-9.

27. Mayr NA, Wen BC, Saw CB.

Radiation therapy during pregnancy. Obstet Gynecol Clin North Am 1998;25(2):301-21.

28. ACOG Committee on Obstetric Practice.

ACOG Committee Opinion. Number 299, September 2004 (replaces No. 158, September 1995). Guidelines for diagnostic imaging during pregnancy. Obstet Gynecol 2004;104(3):647-51.

29. Barnett SB, Maulik D;

International Perinatal Doppler Society. Guidelines and recommendations for safe use of Doppler ultrasound in perinatal applications. J Matern Fetal Med 2001;10(2):75-84.

30. Guo Y, Luo BN.

The state of the art of fetal magnetic resonance imaging. Chin Med J (Engl) 2006;119(15):1294-9.

Kaynaklar
31. Sandrasegaran K, Lall CG, Aisen AA. 32. Coakley FV, Glenn OA, Qayyum A, Barkovich AJ, Goldstein R, Filly RA. 33. Stovall M, Blackwell CR, Cundiff J, Novack DH, Palta JR, Wagner LK, et al.
Fetal dose from radiotherapy with photon beams: report of AAPM Radiation Therapy Committee Task Group No. 36. Med Phys 1995;22(1):63-82. Fetal dose during radiotherapy: clinical implementation and review of the literature. Cancer Radiother 2002;6(6):352-7. Fetal magnetic resonance imaging. Curr Opin Obstet Gynecol 2006;18(6):605-12.

Fetal MRI: a developing technique for the developing patient. AJR Am J Roentgenol 2004;182(1):243-52.

34. Nuyttens JJ, Prado KL, Jenrette JM, Williams TE.