13. Ek 1.

HIZ VE ORANLARA İLİŞKİN EPİDEMİYOLOJİK ÖLÇÜTLER

VE
FORMÜLLERİ

Prof. Dr. Ömer R. ÖNDER

Ankara Üniversitesi
Sağlık Bilimleri Fakültesi

A.ORANLAR;
1.Genel Cinsiyet Oranı,
2.Yaşa Özel Cinsiyet Oranı,
3.Doğumdaki Cinsiyet Oranı,
4.Toplam Bağımlılık Oranı,
5.Genç Bağımlılık Oranı,
6.Yaşlı Bağımlılık Oranı,
7.Kadın Çocuk Oranı,

1.Genel Cinsiyet Oranı=Erkek Sayısı/Kadın Sayısıx100

2.Yaşa Özel Cinsiyet Oranı=20-30 Yaş Erkek Sayısı/20-30 Yaş Kadın Sayısı X 100

3.Doğumdaki Cinsiyet Oranı=Doğan Kız Bebek Sayısı/Doğan Erkek Bebek SayısıX100

4.Genç Bağımlılık Oranı=0-14 yaş grubu/15-64 yaş grubuX100

5.Yaşlı Bağımlılık Oranı=65 yaş ve üstü/15-64 yaş grubuX100

6.Toplam Bağımlılık Oranı=0-14 ve 65 yaş ve üstü grupX100

7.Çocuk/Kadın Oranı: 0-4 Yaş Çocuk Sayısı / 15-49 Yaş Kadın Sayısı X 100

1
B.HIZLAR;
ı.MORTALİTE(ÖLÜM) HIZLARI:
1.Kaba Ölüm Hızı(KÖH),
2.Yaşa Özel Ölüm Hızı,
3.Cinsiyete Özel Ölüm Hızı,
4.Nedene Özel Ölüm Hızı,
5.Cinse, Yaşa ve Nedene Özel Ölüm Hızı,
6.İle Özel Ölüm Hızı,
7.Bebek Ölüm Hızı(BÖH),
8.Neonatal Bebek Ölüm Hızı,
9.Erken Neonatal Bebek Ölüm Hızı,
10.Geç Neonatal Bebek Ölüm Hızı,
11.Post Neonatal Bebek Ölüm Hızı,
12.Perinatal Ölüm Hızı,
13.Anne Ölüm Hızı,
14.Yaşa Özel Orantılı Ölüm Hızı(0-4 Yaş),
a.Yaşa Özel Orantılı Ölüm Hızı(50 Yaş ve Üzeri),
b.Nedene Özel Orantılı Ölüm Hızı,
15.Fatalite(Letalite) Hızı,

1.Kaba Ölüm Hızı: Toplam Ölen Sayısı / Yıl ortası Nüfus X 1000

2.Yaşa Özel Ölüm Hızı(5-14): 5-14 Yaşlarda Ölüm Sayısı / 5-14 Yaş Nüfus X 1000

3.Cinsiyete Özel Ölüm Hızı(Erkek): Ölen Erkek Sayısı / Tüm Erkek Sayısı X 1000

4.Nedene Özel Ölüm Hızı(Kanser): Kanserden Ölen Sayısı / Yıl Ortası Nüfus X 1000

5.İle Özel Ölüm Hızı (Sivas): Sivas’da Ölenlerin Sayısı / Sivas’ın Yıl Ortası Nüfusu X 1000

6.Cinse,Yaşa ve Nedene Özel Ölüm Hızı(Erkek/20-29/kanser);

Kanserden Ölen Erkek Hızı (20-29) : 20-29 Yaş Kanserden Ölen Erkek Sayısı / 20-29 Yaş Erkek Sayısı X 1000

7.Bebek Ölüm Hızı(Total) : Bir yaşını doldurmadan(0-365 Gün) Ölenler / Canlı Doğum Sayısı X 1000

8.Neonatal BÖH : 0-28 Gün İçinde Ölen Bebek Sayısı / Canlı Doğum Sayısı X 1000

9.Erken Neonatal BÖH : 0-7 Gün İçinde Ölen Bebek Sayısı / Canlı Doğum Sayısı X 1000

10.Geç Neonatal BÖH : 8-28 Gün İçinde Ölen Bebek Sayısı / Canlı Doğum Sayısı X 1000

11.Post Neonatal BÖH : 29-365 Gün İçinde Ölen Bebek Sayısı / Canlı Doğum Sayısı X 1000

12.Perinatal Ölüm Hızı : Ölü doğan ve Canlı Doğup 0-7 Günlükken Ölen Bebek Sayısı / Toplam Doğum Sayısı (Ölü+Canlı
Doğum) X 1000

13.Anne Ölüm Hızı: Gebelik,Doğum,Lohusalık(6 hafta) Nedeniyle Ölen Kadın Sayısı /Canlı Doğan Bebek Sayısı X 1000

14.Orantılı Ölüm Hızları:

a.Yaşa Özel Orantılı Ölüm Hızı(0-4 Yaş) : 0-4 Yaşında Ölen Sayısı / Toplam Ölüm Sayısı X 1000

b.Yaşa Özel Orantılı Ölüm Hızı(50 ve Üzeri Yaş):50 Yaşın Üzerinde Ölen Sayısı/Toplam Ölüm SayısıX1000

c.Nedene Özel Orantılı Ölüm Hızı(Tüberküloz) : TB’den Ölen Sayısı / Toplam Ölüm Sayısı X 1000

15.Fatalite/Letalite Hızı(Kanser): Kanserden Ölenlerin Sayısı / Toplam Kanser Hasta Sayısı X 1000

2
2.FERTİLİTE(DOĞUM) HIZLARI:
1.Kaba Doğum Hızı,
2.Genel Doğurganlık Hızı,
3.Evli Kadınların Özel Doğurganlık Hızı,
4.Yaşa Özel Doğurganlık Hızı,
5.Toplam Doğurganlık Hızı,

1.Kaba Doğum Hızı: Canlı Doğum Sayısı / Yıl Ortası Nüfus X 1000

2.Genel Doğurganlık Hızı: Canlı Doğum Sayısı / 15-44(49) Yaş Kadın Sayısı X 1000

3.Evli Kadınların Özel Doğurganlık Hızı: Canlı Doğum Sayısı / 15-49 Yaş Evli Kadın Sayısı X 100
(15-49)

4.Yaşa Özel Doğurganlık Hızı(20-24): 20-24 Yaşlar Arasındaki Kadınların Canlı Doğum Sayısı / 20-24
Yaşlar Arası Kadın Yıl Ortası Nüfusu X 1000

5.Toplam Doğurganlık Hızı: S x (1.hız+2.hız+3.hız+4.hız+5.hız+6.hız+7.hız) / 1000

3
3.MORBİDİTE(HASTALIK) HIZLARI:
a.Prevalans Hızı,
a1.Nokta Prevalans Hızı(Günlük),
a2.Süre Prevalans Hızı(Hastalık “Vaka” / Aylık-Yıllık),
a3.Süre Prevalans Hızı(Hasta “Kişi” / Aylık-Yıllık),
a4.Ortalama Prevalans Hızı,
b.İnsidans Hızı,
b1.İnsidans Hızı(Hastalık-Vaka),
b2.İnsidans Hızı(Hasta-Kişi),

a.1.Prevalans Hızı: Eski ve Yeni TB Kişi Sayısı / Toplam Nüfus X 100

(Tüberküloz-Yıl)

2.Nokta Prevalans Hızı (Günlük): Aralık ayının 8. Gününde Eski-Yeni Hastalık Sayısı / Risk Altındaki
Nüfus X 100

3.Süre Prevalans Hızı (Aylık): Aralık Ayı İçinde Eski-Yeni Tüm Hastalık (Vaka) Sayısı / Risk Altındaki
Nüfus X 100
(Hastalık-Vaka)

4.Süre Prevalans Hızı (Aylık): Aralık Ayında Eski-Yeni Hasta (Kişi) Sayısı / Risk Altındaki Nüfus X 100
(Hasta–Kişi)

5.Ort.Prevalans Hızı(Aylık): Aralık Ayı İçinde Ortalama Günlük Hasta Sayısı / Risk Altındaki Nüfus X
100
(Bir ay içindeki tüm toplam hasta sayısı, o ayın gün sayısına (30/31) bölünerek ortalama günlük hasta
sayısı bulunur)

b.1İnsidans Hızı:İncelenen Süre İçinde Yeni Görülen Vaka Sayısı / Risk Altındaki Nüfus X 100
(Hastalık-Vaka)

2.İnsidans Hızı:İncelenen Süre İçinde Yeni Hastalanan Kişi Sayısı / Risk Altındaki Nüfus X 100
(Hasta–Kişi)

4
C.HASTANE İSTATİSTİKLERİ;

1.HASTANE ÖLÜM HIZLARI;

1.Kaba Ölüm Hızı (HKÖH),
2.Net Ölüm Hızı (HNÖH),
3.Anne Ölüm Hızı (HAÖH),
4.Bebek Ölüm Hızı (HBÖH),
5.Ameliyat Sonrası Ölüm Hızı (ASÖH),
6.Anestezi Ölüm Hızı (ANÖH),

1.Hastane Kaba Ölüm Hızı: Klinikte Ölen Toplam Hasta Sayısı / Taburcu Edilen + Ölen Toplam Hasta
Sayısı (Klinikte Yatan Hasta Sayısı) X 100

2.Hastane Net Ölüm Hızı: Klinikte 48 Saatten Sonra Ölen Toplam Hasta Sayısı / Taburcu Edilen + Ölen
Toplam Hasta Sayısı (Klinikte Yatan Hasta Sayısı-48 Saatten Sonra Ölen) X 100

3.Hastane Anne Ölüm Hızı: Gebeliğe Bağlı Nedenden Ölen Toplam Kadın Sayısı / Taburcu Edilen +
Ölen Obstetrik Toplam Hasta Sayısı (Klinikte Yatan Hasta Sayısı) X 100

4.Hastane Bebek Ölüm Hızı: Hastanede Doğup Ölen Bebekler / Hastanede Doğup Ölen + Doğup
Taburcu Edilen Bebekler X 100

5.Ameliyat Sonrası Ölüm Hızı: Ameliyattan Sonra İlk 10 Gün İçinde Ölen Hasta / Toplam Ameliyat X
100

6.Anesteziye Bağlı Ölüm Hızı: Anesteziye Bağlı Toplam Ölüm Sayısı / Toplam Ameliyat Sayısı X
10.000

2.HASTANE ENFEKSİYON HIZI;

1.Kaba Enfeksiyon Hızı (KEH),
2.Net Enfeksiyon Hızı (NEH),
3.Ameliyat Sonrası Enfeksiyon Hızı (ASEH),

1.Kaba Enfeksiyon Hızı(KEH)= Hastanede Görülen Toplam Enfeksiyon Sayısı / Ölen ve Taburcu Edilen
Toplam Hasta Sayısı X 100

2.Net Enfeksiyon Hızı(NEH)= Hastaneden Alındığı Kanıtlanan Enfeksiyon Sayısı / Ölen ve Taburcu
Edilen Toplam Hasta Sayısı X 100

3.Ameliyat Sonrası Enfeksiyon Hızı(ASEH)= Temiz Cerrahi Vakalarda Görülen Enfeksiyon Sayısı /
Toplam Ameliyat Sayısı X 100

5
3.GEREKSİZ AMELİYAT HIZI;
Gereksiz Ameliyat Hızı(GAH)= Patolojik Muayene Sonucu Normal Bulunan Preparat Sayısı / Toplam
Ameliyat Sayısı X 100

4.OTOPSİ HIZI;
Otopsi Hızı (OH) = Klinikte Ölen Hastalara Yapılan Otopsi Sayısı / Toplam Ölen Sayısı X 100

5.DOLULUK ÖLÇÜTLERİ;
1.Ortalama Hasta Kalış Gün Sayısı (OHKGS)
2.Klinikte Yatan Ortalama Hasta Sayısı ( KYOHS)
3.Yatak İşgal Oranı (YİO)
4.Devir Aralığı (DA)

1.Ortalama Hasta Kalış Gün Sayısı (OHKGS) = Hastaların Kalış Gün Sayıları Toplamı / Ölen ve
Taburcu Olan Toplam Hasta Sayısı

2.Klinikte Yatan Ortalama Hasta Sayısı (KYOHS)=Klinikte Yatan Hastalara Verilen Toplam Hasta
Bakım Gün Sayısı /Aynı Süredeki Toplam Gün Sayısı

3.Yatak İşgal Oranı (YİO)= Yatan Tüm Hastalara Verilen Toplam Hasta Bakım Gün Sayısı (Yenidoğan
Hariç) / Maksimum Hasta Bakım Gün Sayısı X 100

(Maksimum Hasta Bakım Gün Sayısı-MHBGS=Hastane Mevcut Yatak Sayısı X Gün Sayısı(Aylık-Yıllık))

4.Devir Aralığı (DA)= Kullanılmayan Toplam Hasta Bakım Gün Sayısı / Ölen ve Taburcu Edilen Hasta
Sayısı

( Kullanılmayan Toplam Hasta Bakım Gün Sayısı= Maksimum Hasta Bakım Gün Sayısı - Yatan
Hastalara Verilen Toplam Hasta Bakım Gün Sayısı )

KAYNAKLAR
1.Tezcan, S., (1992). “Epidemiyoloji Tıbbi Araştırmaların Yöntem Bilimi” Hacettepe Halk Sağlığı Vakfı Yayın No: 92/1. Ankara:
Üçbilek Matbaası.

3.Sümbüloğlu, K., (1990). “Sağlık Alanına Özel İstatistiksel Yöntemler” Hatiboğlu Yayınları: 59, Yüksek Öğretim Dizisi: 13. 3.
Baskı, Ankara: Hatiboğlu Yayınevi.

6
7