Professional Documents
Culture Documents
KULLANIM ALANLARI
(2)
SKY 204. EPİDEMİYOLOJİ DERSİ
2
SAĞLIK SORUNLARININ ZAMAN İÇERİSİNDE
GÖSTERDİĞİ DEĞİŞİMİN İNCELENMESİ(SOĞAN KABUĞU
İLKESİ)
SOĞAN KABUĞU İLKESİ: Toplumdaki bir sağlık sorununun ya da hastalığın yok edilmesi ya da
öneminin azalması halinde, bir diğer sorun ya da hastalığın önemli hale gelmesi,
a. Bir soğan kabuğunun soyulması halinde altından bir diğeri
nin çıkması gibi,
a. Bakteriyel bulaşıcı hastalıkların çoğu azaltılmış, ancak
kalp hastalıkları ve kanser,gibi bir çok hastalık sorun olarak
ortaya çıkmış,
3
1.SAĞLIK SORUNLARININ ZAMAN İÇERİSİNDE
GÖSTERDİĞİ DEĞİŞİMİN İNCELENMESİ(2)
HASTALIKLARIN SIKLIĞINDA ARTMA;
KESİN ARTMA: Hasta sayısının hastalığa yakalanma riski altındaki kişilere oranlanması ile elde
edilen hastalık hızlarındaki artış(Prevalans, İnsidans vb.,) kesin artıştır. Örneğin;
10.000 kişiden 85 TB vakası, (‰8.5)
20.000 kişiden 110 TB vakası,(‰5.5)
RÖLATİF ARTMA: Bir sistem ya da organın hastalıkları arasında, birinin azalmasıyla diğerinin
artmış görünmesidir.
Streptekok infeksiyonlarına bağlı romatizmal kalp hastalığı azaldığından, toplam kalp hastalıkları
içerisinde doğumsal kalp hastalıklarının (ventriküler septal defekt, fallot tetralojisi) oranı artmış
görülebilir.
c. Kızamık salgını, risk altındaki grup birikeceğinden 2-3 yılda bir görülür.
SEKÜLER ÖZELLİK(DEĞİŞİKLİK);
Hastalıkların uzun zaman içinde (30-40-50 yılda) gösterdikleri değişikliklerdir.
a. Amerikalı Japonlar-Kısa/Uzun Boy,
b. Türkiye’de yeni kuşağın boy ve kilo özellikleri,
c. Kanser hastalığının sıklığındaki artış,
7
2.TOPLUMUN SAĞLIK SORUNLARINA
TANI KONULMASI VE ÖNLENMESİ(4)
KORUMA YAKLAŞIMI(Tüberküloz-Verem Örneği);
8
KONJENİTAL FENİLKETONÜRİ-PKU(ÖRNEK)
TANIM:
a. Fenilalanin amino asiti beyin ve vücut gelişimi için gereklidir,vucutta
üretilemez,dışarıdan alınır,
b. Fenilalanin kullanıldıktan sonra Fenilalanin Hidroksilaz Enzimi (PAH) ile
parçalanıp dışarı atılır,
c. Enzim,doğuştan yetersiz salındığında, atılamayıp kanda düzeyi yükselir(10-15 mg
üzeri),
d. Fazla fenilalanin beyin hücrelerini tahrip eder, zeka geriliği gelişir,
11
KONJENİTAL HİPOTİROİDİ(ÖRNEK)
KORUMA YAKLAŞIMI;
1.Birincil Koruma(Hastalık oluşmadan-sağlamken koruma):
a. Akraba evliliklerinin önlenmesi(Türkiye’de %22),
b. Genetik danışmanlık, kalıtsal taşıyıcılık önemli,
c. Gebelikte annenin iyotlu ilaç kullanması hipotiroidili bebek doğma olasılığı artar,
d. Gebelikte ilaç,röntgen,enfeksiyonlar (TORCHS) dan kaçınmak,
e. Gebelik kontrol ve bakımı,
2.İkincil Koruma(Erken tanı, erken tedavi):
a. Doğumdan sonra(24-48 saat içinde) kan testi(TSH, T3, T4),
b. Gelişme geriliği, vb.),
c. Erken Bulgular:
Şiddetli uzamış yeni doğan sarılığı,
Doğum ağırlığı 4000 gr.dan fazla(iri bebek),
Vücut ısısı düşük,
Göbek fıtığı,
Hareketsizlik, ağlamama,
Büyük dil,
Ön ve arka bılgıldak fazla büyük,
Gebelik süresinde uzama(42 haftayı geçen),
Kabızlık(ilk 24 saat içinde mekonyum çıkaramama,
ASYE,
İshal,
13
AKUT SOLUNUM YOLU ENFEKSİYONLARI-ASYE
(ÖRNEK)
ÖNEMİ:
Bebek/Çocuk ölümlerinin önemli nedeni,
Önlenebilir,
Tedavi edilebilir,
SINIFLANDIRMA
I. Anatomik Lokalizasyonuna Göre ASYE;
a. Rinit,
b. Tonsilit,
c. Farenjit,
d. Larenjit,
e. Trakeit,
f. Bronjit,
g. Bronşiyolit,
h. Alveolit(Zatürre),
Hafif ASYE:
Bulgular:
Burun akıntısı,
Burun tıkanıklığı,
Öksürük, aksırık,
Ateş,kırıklık vb.
(HIZLI SOLUNUM ve GÖĞÜS-KARIN ÇEKİLMESİ yok).
Orta ASYE:
Ağır ASYE:
18
DEHİDRATASYON SINIFLANDIRMASI VE
YAKLAŞIM
Bulgular Dehidratasyon Hafif/Orta Ağır
(Yok)
Dışkı sayısı 4’den az 4-10 10’dan çok
Kusma Yok/Az Arasıra Çok sık
Solunum Normal Hızlı Çok Hızlı-Derin
Gözler Normal İçe Çökmüş Çok Çökmüş-Kuru
Bıngıldak Normal İçe Çökmüş Çok Çökmüş
Turgor Yok Az Çok
Nabız Normal Hızlı Çok Hızlı-Zayıf
İdrar Normal Koyu-Az Yok
Susuzluk Yok/Az Var/İstekli İçemiyor
Örneğin;
HIV / AIDS,
Adreno-kortikal sendrom,
Reye sendromu vb.,
23
6.HASTALIK VE SAĞLIK SORUNLARI
NEDENLERİNİN BELİRLENMESİ (1)
Gerek saha (alan), gerekse laboratuvar ve klinik araştırmalarla,
hastalık ve sağlık sorunlarının nedenleri belirlenmekte,
24
6.HASTALIK VE SAĞLIK SORUNLARI
NEDENLERİNİN BELİRLENMESİ (2)
BİMODALİTE:
Sık görülen yaşlarda hastalığın ayrı nedenlerden ileri gelmesinden dolayı, bir
hastalığın yaşlara ya da yıllara göre dağılımının grafiği çizildiğinde, farklı
yaşlarda hastalık sıklığında farklı yükselme trendi görülmesi durumu,
26
7.SAĞLIK KURUMLARININ VE SAĞLIK
HİZMETLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ(2)
SUNULAN HİZMETİN;
Amaç ve kapsamının,
Sunuluş biçiminin yasa ve yönetmeliklere uygun olup olmadığının,
Değişen sağlık sorunlarına uyum sağlayıp, sağlayamadığının,
Bilimsel bulguların, bilgilerin sağlık hizmetlerine yansıtılıp,
yansıtılamadığının,
Toplumun sağlık sorunlarının çözümünde yeterli olup, olmadığının,
Yüksek risk gruplarının gereksinimlerine yanıt vermede yeterli olup
olmadığının,
Dağılımının ve yaygınlığının, nitelikli olup olmadığının,
Hedefe ulaşıp ulaşamadığının,
30