DÜNYADA VE

TÜRKİYEDE
NÜFUS VE
ÜREME-CİNSEL
SAĞLIĞIN DURUMU
AMAÇ:

Üreme Sağlığının tanımı, Temel Sağlık Hizmetleri içerisindeki

yeri ve birinci basamakta Üreme Sağlığı hizmetleri konusunda
bilgi kazanmak
ÖĞRENİM HEDEFLERİ:

Bu dersin sonunda öğrenciler;

 Üreme sağlığını tanımlayabilmeli ve amacını ve kapsamını açıklayabilmeli
 Türkiye’nin Nüfus Yapısındaki Değişimi açıklayabilmeli
 ÜS hizmetlerinin Ana Sağlığı konusundaki yararlarını sayabilmek
 ÜS hizmetlerinin Çocuk Sağlığı Konusundaki yararlarını sayabilmeli
 2827 sayılı yasadaki yenilikleri sayabilmeli
 Türkiye’deki kontraseptif kullanımı ile ilgili verileri söyleyebilmeli
 Temel sağlık hizmetlerine entegre edilerek birinci basamakta verilebilecek
üreme sağlığı hizmetlerini açıklayabilmeli
 Üreme haklarını sayabilmeli ve bireyler açısından önemini tartışabilmeli
ÜREME SAĞLIĞI:
Üreme sağlığı;
• Üreme sistemi, işlevleri ve süreci ile
ilgili sadece hastalık ve sakatlığın
olmaması değil, tüm bunlara ilişkin
fiziksel, zihinsel ve sosyal yönden
tam bir iyilik halinin olmasıdır”.
ÜREME SAĞLIĞI:

– İnsanların tatmin edici ve güvenli

bir cinsel yaşamlarının olması
– Üreme yeteneğine sahip olmaları
– Üreme yeteneklerini kullanmada
karar verme özgürlüğüne sahip
olmaları demektir.
AİLE PLANLAMASINDAN ÜREME
SAĞLIĞINA GEÇİŞ

• 1960’larda nüfus artışının kalkınma ilişkisi

• 1970’lerde demografik yaklaşım (1974-Bükreş)
• 1980’lerde sağlığa ilişkin kaygılar (1984-Mexico City)
• 1990’larda insan hakları ve gereksinimleri (1994-Kahire)
ULUSLARARASI NÜFUS VE KALKINMA
KONFERANSI (1994 KAHİRE)

• Kalkınma temel ve vazgeçilmez bir insan hakkıdır

• Nüfus politikaları, bireylerin yaşam kalitesini
yükseltmeyi hedeflemelidir.
• Nüfus, kaynaklar, çevre ve kalkınma arasındaki
ilişkilerin bilincinde olunmalıdır
• Yoksulluğun yok edilmesi için ülkelerin işbirliği
yapması zorunludur.
• Kadınlarla kız çocuklarına özel
önem verecek şekilde eğitim
herkesin hakkıdır
• Çocuklara öncelik verilmelidir.
4. DÜNYA KADIN KONFERANSI (1995
PEKİN)

Kahire Konferansının sonuçları bir kez daha vurgulanmıştır.

Eylem Platformunun ana konuları;
• Kalkınma ve nüfus ilişkisi
• Kadınların güçlendirilmesi
• Cinsiyetler arası eşitliğin ve hakkaniyetin sağlanması
• Kadınlara yönelik şiddetin önlenmesi
• Üreme sağlığı ve aile planlaması
• Kız çocuklar, gençler ve yaşlılar

Ayrıca üreme sağlığı hizmetlerinin aile planlamasını

da kapsayacak şekilde TSH aracılığı ile herkese
sağlanması şart koşulmuştur.
 TÜRKİYE’NİN NÜFUS
YAPISINDAKİ DEĞİŞİM
1923-1955
Ölüm hızı azaldı Nüfus çok arttı
Doğurganlık arttı

1955-1985
Doğurganlık azaldı Nüfus arttı
Ölüm hızı çok azaldı

1985-1990
Nüfus artış hızı
Doğurganlık çok azaldı
azaldı
Ölüm hızı çok azaldı
 TÜRKİYE’NİN NÜFUS
POLİTİKALARI
Pronatalist Antinatalist
Politika Politika

•1965’teki 557 sayılı yasa

•1927-1965 ile kontraseptifler
•Nüfus artış hızı %3 serbestleşti.
•Düşüklere bağlı anne •Düşük ve sterilizasyon
ölümleri arttı. 1983’teki 2827 sayılı
yasa ile isteğe bağlı oldu.
 • 557 no’lu İlk Nüfus • 2827 no’lu İkinci Nüfus
Planlaması Yasası (1965) Planlaması Yasası (1983)

• Yöntemlerle ilgili bilgi ve • Gebeliklerin on haftaya kadar isteğe

eğitim verilmesi bağlı sonlandırılması

• Tüm geri dönüşlü • Eğitimli pratisyen hekimlerin MR

yöntemlerin sunulması yapabilmeleri

• Yalnızca tıbbi nedenlerle • Gönüllü cerrahi sterilizasyon

eğitimli doktor, hemşire ve ebelerin
isteyerek düşüklere ve
RİA uygulayabilmesi
cerrahi sterilizasyona izin
verilmesi.
• Disiplinler arası işbirliği sağlanması
 Sayım Yıllarına Göre
Toplam Nüfus ve Yıllık Artış Hızları
 DÜNYADA ÜREME SAĞLIĞI
SORUNLARI

10,5 Milyon
40-60 Milyon
500 000 Bebek Ölümü
İsteyerek
Anne Ölümü
Düşük

AP Hizmetlerine
Ulaşamayan 60-80 Milyon
300 Milyon Çift İnfertil Çift

CYBE Cinsellik konusunda

Adölesan
Epidemi Kadın ve Erkek
Gebelikler
Düzeyinde Arasında Eşitsizlik
 YILLARA GÖRE BEBEK ÖLÜM HIZI

Binde

https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Olum-ve-Olum-Nedeni-Istatistikleri-2019-33710
 YILLARA GÖRE ANA ÖLÜM HIZI

https://data.tuik.gov.tr/
YILLARA GÖRE AİLE PLANLAMASI YÖNTEM KULLANIMI
TÜRKİYE’DE YÖNTEM
KULLANIMI
• Türkiye’de modern yöntem kullanımı
geleneksel yöntem kullanımından fazladır.

• En çok kullanılan
– geleneksel yöntem geri çekme
– modern yöntem kondom
 TÜRKİYE’DE AİLE PLANLAMASI
HİZMETLERİ
• Türkiye’de aile planlaması yöntemleri
– hem devlet hem de özel sektör tarafından verilir.
• Eğitimli ebe ve hemşireler tarafından
– RİA uygulaması,
– hormonal kontraseptifler ve kondom danışmanlığı ve yöntem sunumu
yapılabilir.
• RİA, vazektomi uygulaması ve MR uygulaması
– eğitimli pratisyen hekimler, aile hekimleri tarafından sunulabilir.
• Tüp ligasyonunu
– kadın hastalıkları ve doğum uzmanları ile genel cerrahi uzmanları
yapabilir
• Vazektomi
– üroloji uzmanlarınca ve eğitimli pratisyen hekimler tarafından
yapılabilir.
 ÜREME SAĞLIĞI

İnsanların; tatmin edici ve

güvenli bir cinsel yaşama,
üreme yeteneğine ve bunun ne
zaman, nasıl olması gerektiğine
karar verme özgürlüğüne sahip
olmaları demektir.
Üreme Sağlığı varsa;
Kişilerin kendi doğurganlıklarını
güvenli ve etkili yöntemlerle kontrol
ederek, kendi nesillerini kendi kararlarına
göre devam ettirme şansı vardır.
TOPLAM DOĞURGANLIK
HIZI
BÖLGELERE GÖRE DOĞURGANLIK
HIZI
YAŞA GÖRE
DOĞURGANLIK HIZI
Üreme Sağlığı varsa;
Gebeliği hem annenin
hem de doğacak bebeğin
sağlığı ve iyiliği ile
sonuçlandırma imkanı vardır.
DOĞUM ÖNCESİ BAKIM ALMA
 DOĞUMLAR
Sağlık Kuruluşunda
veya evde Sağlık
Personeli
Yardımıyla:
% 99

Evde Kendi Kendine %1

 EVLİ KADINLAR ARASINDA
GEBELİK AÇISINDAN
HERHANGİ BİR RİSK
TAŞIYANLARIN ORANI ÖNEMLİ
ÖLÇÜDE YÜKSEKTİR.
TÜRKİYE ‘DE GENÇLER, ADOLESAN
YAŞ SINIRLARI İÇİNDE EVLENİYOR

• İlk evlilik yaşı, Kızlarda 26,5; Erkeklerde 30,6

• Çocuk sahibi olmaya başlayan adölesanların oranı

2013 TNSA’dan bu zamana %5’ten %4’e
gerilemiştir.
• Adölesan dönemde çocuk sahibi olma batıda %2,
güneyde %7’dir.
DOĞUMDAKİ ANNE YAŞINA GÖRE
BEBEK VE 5 YAŞ ALTI ÇOCUK ÖLÜM HIZLARI
 ÖNCEKİ DOĞUM ARALIĞINA GÖRE
BEBEK 5 YAŞ ALTI ÇOCUK ÖLÜM HIZLARI
 DOĞUM SIRASINA GÖRE
BEBEK VE 5 YAŞ ALTI ÇOCUK ÖLÜM HIZLARI
İSTEYEREK DÜŞÜK NEDENLERİ

MART 2000
 DÜŞÜK SONU
YÖNTEM KULLANIMI
Modern Yöntem Kullanımı Modern Yöntem Kullanımı
SON
NEDEN:
ANNE ÖLÜMLERİNİN
ÖNLENEBİLİRLİK DURUMU
 Akraba Evliliği Öyküsüne Göre Çocuk
Ölüm hızı Ölümleri
Binde

90

0
0-29 Gün 1-11 Ay BÖH ÇÖH 5 yaş altı ÖH
Üreme Sağlığı varsa;
Bireyler kendi cinselliklerinin
farkındadırlar. İstenmeyen gebelik
ve cinsel yolla bulaşan
hastalıklardan uzak bir yaşam
sürdürebilecek korunma
imkanlarına sahiptirler.
 CİNSEL YOLLA BULAŞAN
HASTALIKLAR:

Neden İlgilenmek
Zorundayız?

*Komplikasyon riski yüksek

*Bulaşıcılığı fazla
*Belirtisiz seyir yaygın
*Risk Grupları çok geniş
 İstenmeyen ve ÜS ve AP ile ilgili
riskli gebeliklerin ihtiyaçların
önlenmesi karşılanması

Emzirmenin Erkek katılımının

teşviki artırılması
Üreme Sağlığı
CYBE’ın Hizmetlerinin
önlenmesi Gençlere
ve tedavisi Amaçları danışmanlık
Cinsiyetler arası
eşitliğe dayanan bilgi, eğitim ve
cinselliğin hizmetlere ulaşma
geliştirilmesi
 Yaşlılık
. Osteoporoz

Prolapsus

Kanserler
Maternal
Mortalite /
Morbidite
Kadına
karşı
GYE Şiddet
Prenatal /CYBH
Dönem İstenmeyen /AIDS
Malnutrisyon Gebelik
Genetik /Anemi
Bozukluklar
 ÜREME HAKLARI

İnsanların üreme yeteneğine ve

bunu ne zaman ve nasıl
gerçekleştireceklerine
karar verme özgürlüğüne
sahip olmaları
ÜREME HAKLARININ
KAPSAMI
• Bireylerin ve çiftlerin, çocuklarının sayısı ve aralığına
özgür ve sorumlu bir şekilde karar vermeleri ve bunu
sağlayabilmek için gerekli bilgiye sahip olabilmeleri
• En yüksek üreme ve cinsel sağlık standardına
ulaşabilmeleri,
• Şiddet, baskı ve ayrımcılık olmaksızın karar
verebilmeleri
• Adölesan dönemden başlanarak, postmenopozal ve
yaşlılık dönemi de dahil üreme sağlığı hizmetlerinden
yararlanabilmeleri
• Kadınların gebelik dönemlerini ve doğumlarını güvenli
koşullarda gerçekleştirmelerini sağlayacak uygun sağlık
hizmetlerinden yararlanabilmeleri
 ÜREME HAKLARI
• Çocuk Sahibi Olup
• Yaşama hakkı Olmamaya Karar Verme
• Özgürlük hakkı Hakkı
• • Sağlık Bakımı Alma ve
Eşitlik hakkı
Sağlığın Korunması Hakkı
• Mahremiyet hakkı
• Bilimsel Gelişmelerden
• Düşünce özgürlüğü hakkı Yararlanma Hakkı
• Bilgilenme ve eğitim hakkı • Toplanma Özgürlüğü ve
• Evlenme ve Aile Kurma Siyasete Katılma Hakkı
Konularında Seçim Yapma • İşkence ve Kötü
Hakkı Muameleden Özgür Olma
Hakkı