GEBELİKTE BESLENME

Öğr. Gör. Dr. Hülya YARDIMCI

Ankara Üniversitesi
Sağlık Bilimleri Fakültesi
Beslenme ve Diyetetik Bölümü

12.04.2023 Dr. Hülya YARDIMCI 1

Tanımlar
• Gebelik (pregnancy): Dişide yumurtanın
döllenmesi ile başlayıp, fetüsun doğması ile
sonuçlanan süreçtir.
• Embriyo: Yeni gelişen canlı döllenmeden
başlayarak gebeliğin 8. haftasına kadar geçen
süreye denir.
• Fetüs: 8. Haftadan doğuma kadar geçen
süreye denir.

12.04.2023 Dr. Hülya YARDIMCI 2

• Gestasyon: Döllenmeyi takiben doğuma kadar
olan dönemir.
İnsan gebeliğinin süresi 280 gündür ( 9 ay 10
gün=40 hafta). 38 haftadan küçük ise preterm,
42 haftadan büyük ise postterm olarak
adlandırılır.

12.04.2023 Dr. Hülya YARDIMCI 3

Tanımlar
40 haftadan oluşan gebelik dönemi üçe ayrılır.
Her bir dönem trimester olarak adlandırılır.
I.trimester, bebeğin organ gelişiminin büyük ölçüde
tamamlandığı annenin bedeninin gebeliğe uyum sağladığı
dönemdir. (0-12 hafta)
II.trimester, bebeğin organ gelişiminin hızla devam ettiği
annenin de gebeliğe tümü ile adapte olduğu dönemdir.(13-28
hafta)
III.trimester, doğuma yapılan hazırlıkların hızla devam ettiği
bir dönemdir. Bebeğin akciğerlerinin olgunlaşması, annenin
de fiziksel ve ruhsal olarak doğum eylemine hazırlanması bu
dönemde gerçekleşir. (29-40 hafta)
12.04.2023 Dr. Hülya YARDIMCI 4
12.04.2023 Dr. Hülya YARDIMCI 5
Tanımlar
• Antenatal :Gebelik devresine ait demektir. Doğum
öncesi dönemde annelerin daha sağlıklı bebekler
doğurmaları amacı ile doğum öncesi bakım
verilmelidir.
Antenatal dönemde verilen bakımın amacı:
Gebelik dönemindeki risk faktörlerini ortaya
çıkarmak, önlenebilir risk faktörlerinden korunmayı
sağlamak ve risk faktörleri ortaya çıktığında gerekli
bakım-tedavilerin yapılmasını sağlamaktır.

12.04.2023 Dr. Hülya YARDIMCI 6

 Gebe kadının beslenmesi ile anne karnındaki
bebeğin sağlığı arasında önemli bir ilişki
bulunmaktadır. Anne karnındaki bebeğin
bedensel ve zihinsel olarak büyümesi ve
gelişmesi annenin gebeliği süresince yeterli ve
dengeli beslenmesi ile mümkündür.

12.04.2023 Dr. Hülya YARDIMCI 7

 Anne karnında büyüme ve gelişme

Gereksinimler
Fetus sağlığı
anneden karşılanır

Gebelik Gebelikte
öncesi Anne Sağlığı
beslenme
beslenme

Annenin optimal beslenmesi

12.04.2023 Dr. Hülya YARDIMCI 8

 Gebelik süresince annenin yetersiz ve dengesiz beslenmesi ile bebekte oluşabilecek sorunlar

• Zamanından önce, erken doğum (prematüre)

•Düşük doğum ağırlıklı bebek (doğum ağırlığı 2500g’ın
altında olanlar)
• Bedensel ve zihinsel gelişimi yetersiz bebek
doğumları
• Ölü doğumlar

12.04.2023 Dr. Hülya YARDIMCI 9

 Sağlıklı Sağlıklı
Embriyonik periyot
fetal doğum
( yaşamın başlangıcı)
büyüme

Sağlıklı bir gebelik süreci için gebe beslenmesinin etkileri?

Gebelik öncesi beslenmenin etkileri?
Gebelik süresince gelişen sorunlar ve bunlara yaklaşım
Gebelikte enerji ve besin öğeleri gereksinimi?
Gebe kadının gebeliği süresince gebelik ve beslenme
konularında bilgilendirilmesi önemlidir.

12.04.2023 Dr. Hülya YARDIMCI 10

 GEBELİKTE BESLENMENİN ÖNEMİ

1. Kendi fizyolojik gereksinmelerini (enerji ve besin

öğelerini) karşılamak,
2. Vücudundaki depolarını (besin öğeleri yedeğini)
dengede tutmak,
3. Anne karnındaki bebeğin sağlıklı büyüme ve
gelişmesini sağlamak,
4. Emzirmeye hazırlık için salgılanacak sütün enerji
ve besin öğelerini karşılamak için
YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEK ZORUNDADIR.
12.04.2023 Dr. Hülya YARDIMCI 11
Bu dönemde aşırı beslenme de yetersiz ve dengesiz
beslenme kadar hem anne açısından hem de bebek
açısından zarar verici olabilmektedir.
Bu zararlı etki;
• Artan enerji ve protein gereksiniminin
karşılanmamasına bağlı olarak annede ağırlık
azalmasına
• Artan gereksinimlerin karşılanmaması çeşitli sağlık
sorunlarının ( anemi, osteomalasi, ödem, toksemi vb)
oluşmasına neden olabilmektedir.

12.04.2023 Dr. Hülya YARDIMCI 12

 Annenin yetersiz ve dengesiz beslenmesi
Çocuk Sağlığı Anne Sağlığı

Fetal mortalite- morbidite Ağırlık kazanımının artması-azalması

Prematüre Morbidite
İntrauterin malnütrisyon Mortalite
Konjenital anomali
Bebek-çocuk mortalite-morbidite

RİSKLERİ ARTAR

12.04.2023 Dr. Hülya YARDIMCI 13

 Gebelikte gereksinimlerle ilgili teoriler

Gebelikte gereksinme ile ilgili

teoriler
Fetüs gereksinimlerini anne içgüdüsel olarak ona karşı istek
depolarından karşılar Anne Sağlığı Fetüsün neye ihtiyacı varsa anne

Gebelik öncesi beslenme Fetüs Gebelikte beslenme

sağlığı

12.04.2023 Dr. Hülya YARDIMCI 14

 GEREKSİNİMLERİN BELİRLENMESİNDE

1.Annenin yaşı ve gebelik sayısı

– Genç ( adolesan) gebeler ( büyüme ve gelişme
sürecinde olmaları nedeni ile)
– Sık aralıklı ve çoğul gebelikler (Annenin besin öğeleri
depolarını etkileyerek gereksinimi artırırlar)
2.Gebelik öncesi beslenme: Yaşam boyunca
alışkanlıkların bir göstergesi olup gebelikteki beslenmeyi
etkileyerek anne ve yeni doğan sağlığını belirler .
 

12.04.2023 Dr. Hülya YARDIMCI 15

 Adölesan annelerin;

Adölesan annelerin, özellikle de 18 yaşından genç

olanların, daha ileri yaşlarda anne olan kadınlara
göre, düşük veya ölü doğum yapmaları veya anne
ölümlülüğü riskine maruz kalmaları daha olasıdır.
Ayrıca, kadınların adölesan dönemde anne
Olmasının kadının eğitimine devam edememesi ve
iş imkanlarından faydalanamaması gibi başka
olumsuz sonuçları da bulunmaktadır.

12.04.2023 Dr. Hülya YARDIMCI 16

• TNSA-2008 sonuçlarına göre, adölesan
dönemde olan kadınların yüzde 6’sının çocuk
doğurmaya başladığı görülmektedir. Bu
kadınların yüzde 4’ü çocuk sahibi olmuştur;
yüzde 2’si ise araştırma tarihinde ilk
çocuklarına gebedir.

12.04.2023 Dr. Hülya YARDIMCI 17

• TNSA-2003’ten bu yana adölesan doğurganlık
düzeyinde önemli bir azalma gözlenmektedir.
TNSA-2003’te adölesan dönemde bulunan
kadınların % 8’i doğurganlığa başlamışken,
TNSA-2008’de bu oran % 6 düzeyine
gerilemiştir.

12.04.2023 Dr. Hülya YARDIMCI 18

• Adölesan dönemde çocuk doğurmaya başlayanların
yüzdesinin yaşla birlikte hızla arttığı
gözlenmektedir. Onbeş yaşında %1’den bile az olan
bu oran, 19 yaşındaki kadınlar arasında % 13’e
yükselmektedir. Adölesan annelik, kırsal yerleşim
yerlerinde kentsel alanlara göre daha yaygındır
(sırası ile %9 ve % 5).

12.04.2023 Dr. Hülya YARDIMCI 19

Yetersiz ve dengesiz beslenmenin anne sağlığına etkileri-I

• Gebelik öncesinde ağırlığı düşük anneler

• Gebelikte ağırlık kazanımı yetersiz olanlar
(<7 kg)
• Gebelikte ağırlık kaybedenler veya
< 225 g/hafta az ağırlık kazananlar
• Besin öğeleri depoları azalır
• Adölesanlarda büyüme duraklar  

12.04.2023 Dr. Hülya YARDIMCI 20

Yetersiz ve dengesiz beslenmenin anne sağlığına etkileri II

• Anemi [ Hemoglobin ( < 12 g/dL) ve hemotokrit (< 35 mg/dL)

düşüklüğü]
a. Enfeksiyonlara direnç azalır Hb Anemi
b. Anne-bebek mortalite ve morbite riski artar 9-11 Hafif
5-10 Orta
c. Ödem <5 Ağır
Aneminin nedenleri:
1. Artan gereksinimin karşılanamaması
2. Protein, C vitamini yetersizliği, fitat, okzalat, posa vb.
fazlalığı, çoğul ve sık gebe kalmak, kan kaybı olması, toprak, buz
vb. yeme, parazitlerin varlığı sayılabilir.
 

12.04.2023 Dr. Hülya YARDIMCI 21

 Yetersiz ve dengesiz beslenmenin anne sağlığına etkileri III

• Aneminin Türkiye’ de gebelerde görülme sıklığı

%40
• Yeterli ve dengeli beslenmenin sağlanması
önlemede önemlidir.
• Tedavide; Fe suplementasyonu+yeterli ve
dengeli beslenme

12.04.2023 Dr. Hülya YARDIMCI 22

Yetersiz ve dengesiz beslenmenin anne sağlığına etkileri-IV

• Hipertansiyon ( minimal ≥ 85 mmHg)

• Eklemsi sonucu toksemi ( gebelik zehirlenmesi)
 
Yetersiz beslenme→Hipertansiyon, Ödem→ Anne ölümü
↓ Plasental dolaşım bozukluğu
Malnütrisyon, Ölü doğum

12.04.2023 Dr. Hülya YARDIMCI 23

Yetersiz ve dengesiz beslenmenin anne sağlığına etkileri-V

• Kemik dokusu harabiyeti ( osteomalasia):

Pelvik deformiteleri, diş çürükleri ve diş
kayıplarına neden olur. Osteomalasianın oluşum
nedenleri arasında yetersiz D vitamini ve Ca, P,
protein tüketiminin yetersiz olması sayılabilir.
• Konjenital bozukluklar: B2, Folik asit, A
vitamini, Zn, İyot vb. yetersizliği sonucu oluşur.

12.04.2023 Dr. Hülya YARDIMCI 24

Yetersiz ve dengesiz beslenmenin anne sağlığına etkileri-VI

• Şişmanlık: Fazla ağırlık kazanımı ya da gebelik öncesi ağırlığın fazla

olması sonucu oluşabilir.
Bu durum ise;
– Zor doğum, erken , ölü doğum, sezeryan olma riski
– Gestasyonel diyabet ( Enerji alımı ↑, CHO↑, FA)
– Kadın doğum hastalıkları
– Kalp-damar hastalıkları
– İdrar yolu enfeksiyonları
– Bozulmuş glikoz toleransı (IGT)
– Tromboembolik bozukluklar
– Preeklemsi gibi sorunların gelişmesine yol açar.
_ Fetüsta mekonyum aspirasyonu

12.04.2023 Dr. Hülya YARDIMCI 25

 Yetersiz ve dengesiz beslenmenin anne sağlığına etkileri VII

• Folik asit yetersizliği

Megaloblastik anemi
Nöral tüp defekti, spina bifida
Düşük doğum ağırlığı
Hiperhomosisteinemi

12.04.2023 Dr. Hülya YARDIMCI 26

Yetersiz ve dengesiz beslenmenin anne sağlığına etkileri VIII

• Gestasyonel Diyabetes Mellitus

Glikozüri ve yemekten 2 saat sonraki (tokluk)
kan şekerinin 110 mg/dL’ nin üzerine çıkması
olarak tanımlanır.
Risk faktörleri: Aile hikayesi, önceden olan ve
nedeni açıklanamayan ölü doğumlar, birbirini
izleyen ≥3 gebeliğin düşükle sonuçlanması,
aşırı şişmanlık

12.04.2023 Dr. Hülya YARDIMCI 27