Doğum Öncesi

Doğum Öncesi Gelişim

Germinal Dönem
• Döllenme sonrası ilk iki hafta
• Zigot oluşur ve hızlı hücre bölünmesi ve zigotun uterus duvarına
tutunması
• İç hücrelerden (blastosit) embriyo, dış hücrelerden (trafoblast) destek
sistemi oluşur.
Doğum Öncesi Gelişim
Embriyonik Dönem
2 – 8. haftlar
Blastosist uterus duvarına yerleşmesiyle başlar.
Hücrelerin farklılaşma hızı yüksek
• Endodrem (iç tabaka) => sindirim ve solunum
• Mezoderm (orta tabaka) => dolaşım, boşaltım, üreme sistemi, kaslar,
kemikler
• Ektoderm (son tabaka) => sininr sistemi, beyi, duyusal alıcılar ve cilt
Doğum Öncesi Gelişim
Embriyonik Dönem
Yaşam destek sistemleri oluşur.
• Amnion: Gelişmekte olan embriyonun içinde yüzdüğü temiz sıvı ile
kaplı bir torba
• Göbek Kordonu: Bebeği iki atar damar ve bir toplardamar ile
plasentaya bağlayan yaşam-destek sistemi
• Plasenta: İçinde anne ve bebeğin küçük kan damarlarının sarmal
olduğu disk biçiminde doku grubundan oluşmuş yaşam -destek
sistemidir.
Doğum Öncesi Gelişim
Embriyonik Dönem
Organların oluşumu başlamıştır.
Ortagenez denen bu dönemde çevresel değişkenlere duyarlılık
yüksektir.
Doğum Öncesi Gelişim
Fetal Dönem
2 aylıktan doğuma kadar
Büyüme ve gelişme kendi seyrinde sürer.
24. hafta yaşam sınırıdır.
Teratoloji ve Hasarlar
• Teratojen kimyasal madde, virüs gibi doğum hasarına neden
olabilecek ya da bilişsel ve davranışsal sonuçları olumsuz olarak
değiştirebilecek herhangi bir çevresel faktördür.
• Etkisi doğum sırasında ortaya çıkabileceği gibi uzun zaman sonra da
görülebilir.
• Maruz kalınan zaman, doz ve genetik yatkınlık hasarın şiddetini etkiler.
Teratoloji ve Hasarlar
Doz
Maruz kalınan doz arttıkça teratojenin etkisi de artar.

Genetik yatkınlık
Hasarın tipi veya şiddeti, embriyo veya fetüsün genotipi ve hamile
kadının genotipi ile bağıntılıdır.
Teratoloji ve Hasarlar
Maruz kalma zamanı
Gelişimin bazı noktalarında teratojenleri hasarları daha fazladır.
• Germinal dönemdeki hasarlar uterusa implantasyonu önleyebilir.
• Embriyonik dönem fetal dönemden daha fazla hassasiyet taşır.
• Bedensel her yapının kendi hasar oluşum dönemi vardır.
• Organogenez tamamlandıktan sonra teratojenlerin anatomik hasara
neden olma ihtimali azalır.
• Fetal dönemde, yapısal hasarlar yerine organ işlev sorunları veya
büyümenin durması şeklinde olabilir.
Teratoloji ve Hasarlar
Reçeteli ve Reçetesiz İlaçlar teratojen fonksiyonu gösterebilirler.

Antibiyotikler, ağrı kesiciler, nefes darlığı ilaçları, antidepresanlar,

progestin ve östrojen gibi hormonlar…

Antidepresan kullanımının bebekte kalp hasarı oluşturduğunu gösteren

çalışmalar => davranışsal faktörlerin belirsizliği => fayda - zarar
Teratoloji ve Hasarlar
Reçeteli ve Reçetesiz İlaçlar
Talidomid
1957 yılında yaygın reçete edildi
Kısa bir süre sonra, ekstremitelerin yetersiz gelişmesi ile karakterize olan bebek doğumlarında büyük
artış görülmüştür.
Hamburg 1949-1959 yılları arasında tek vaka gözlenmişken, bu sayı 1960 yılında 30, 1961 yılında 164
vakaya ulaşmıştır.
Bu doğum vakalarının gebeliğin üçüncü ve sekizinci haftaları arasında alınan talidomidle ilgili
olduğu anlaşılmış ve ilaç piyasadan çekilmiştir.
90.000’den fazla düşük, 10.000’den fazla sakat ve ölüm vakası bildirilmiştir.
Teratoloji ve Hasarlar
Reçeteli ve Reçetesiz İlaçlar
Hamile hastalara hekimlerin reçete yazma işlemini yönlendirmek
amacıyla, FDA (Food and Drug Administration) tarafından
ilaçların olası teratojen etki oluşma riskine sınıflama kategorileri
hazırlanmıştır.
İlaç prospektüslerine ilacın hangi kategoride olduğu bu sınıflamaya göre
zorunlu olarak eklenmektedir. (A ve B kategorisi seçilmeli)
Teratoloji ve Hasarlar
Psikoaktif İlaçlar duygu durumunu değiştirme, algıyı hafifletme, bilinç
durumunu değiştirmede sinir sistemi üzerinde etkili olan ilaçlardır.
Kafein günde 200mg+ tüketimi düşük tehlikesiyle ilişkilendirilir.
Nikotin doğum öncesi gelişimi, doğumu ve sonrasını olumsuz etkiler.
Kalp sorunları, DEHB ve düşük doğum ağırlığı ile ilişkilendirilmiştir.
Teratoloji ve Hasarlar
Psikoaktif İlaçlar
Alkol kullanımı FASB (Fetal Alkol Spektrum bozukluğu) yol açar.
750 bebekte 1 görülür
Yüz, kol, bacak hasarları; Öğrenme güçlüğü, zihinsel gerilik ile ilişkili.
Teratoloji ve Hasarlar
Psikoaktif İlaçlar
Kokain boy, kilo ve baş çevresinde gerilik, motor gelişimde gerilik, öz-
düzenlemede eksiklik, dil gelişiminde gerilik gibi bulgular var.
Gebelikte kokain kullanan kadını etkileyen diğer çevresel faktörler de
teratojendir (beslenme yetersizliği vb)
Metamfetamin yüksek bebek ölümleri, düşük doğum ağırlığı ve
gelişimsel ve davranışsa! problemler dahil olmak üzere pek çok sorunla
ilişkilendirilmiştir.
Teratoloji ve Hasarlar
Psikoaktif İlaçlar
Marihuana düşük zeka düzeyi ile ilişkili bulundu
Eroin pek çok davranışsal problem, geri çekilme semptomları, titreme,
huzursuzluk, normal dışı ağlama, uyku bozukluğu ve bozuk motor
denetimi içeren sorunla ilişkili bulundu.
Teratoloji ve Hasarlar
Kan Uyuşmazlığı
Anne Rh (-), baba Rh(+) ise fetüs (+) olabilir.
Bu durumda annenin bağışıklık sistemi fetüse saldırır.
düşük doğum ağırlığı, anemi, kalp hasarları, beyin hasarları, sarılık hatta doğum
sonrası ölüm gibi durumlara yol açabilir.
Genellikle ilk Rh pozitif bebeği, risk altında değildir fakat sonraki her gebelikte risk
artar.
28. Haftada ve doğumdan 3 gün sonra iğne yapılır. Aynı şekilde Rh uyuşmazlığından
etkilenen bebeğe doğumdan önce veya hemen sonra kan değişimi yapılabilir.
Teratoloji ve Hasarlar
Çevresel Tehditler
Radyasyon, zehirli atıklar, kimyasallar…
X-ışınları nın yaydığı radyasyon özellikle döllenmeden sonraki ilk birkaç
hafta içinde etkileyebilir.
Çevresel kirlenme ve zehirli atıklar tehlike kaynaklarıdır.
Karbonmonoksit, cıva, kurşun…
Teratoloji ve Hasarlar
Annenin Sağlığı
Annenin hastalıkları ve enfeksiyonları plasenta duvarını geçerek bebeğe
zarar verebilir ya da doğum sırasında hasara neden olabilir.
Çocuk sahibi olmayı planlayan kadınlar öncelikle hastalıklara karşı
bağışıklıklarının olup olmadığını belirlemek için bir kan testi
yaptırmalıdır.
Teratoloji ve Hasarlar
Annenin Sağlığı
Kızamıkçık, su siçeği doğum öncesi hasara neden olan bir hastalıktır.
Frengi, göz ve cilt sorunlarına neden olur.
AIDS gebelik sürecinde, doğumda ya da doğum sonrasında bebeğe bulaşabilir.
HIV'li annelerden doğan bebekler, (l) HIV belirtileri gösterir, (2)hastalık kapmıştır
fakat belirtiler yoktur, (3) hiç hastalık kapmamıştır.
Hastalık kapmış ama belirti göstermeyen bir bebekte HIV belirtileri bebek 15 aylık
oluncaya kadar gelişecektir.
Teratoloji ve Hasarlar
Annenin Sağlığı
Diabet, gittikçe artan bir risk faktörü.
Gebelik diabeti olan kadınlar çok büyük bebekler doğurabilir (4.450 gr
ve üzeri ) ve bebeklerin kendileri de diabet riski altındadır.
Teratoloji ve Hasarlar

Annenin beslenmesi
Embriyo beslenme için anneye bağımlıdır.
Besin değeri yüksek beslenme daha kolay bir doğum ve sağlıklı bir
bebeğe sahip olma ile ilişkili
Teratoloji ve Hasarlar

Annenin beslenmesi
Obezite fetüsün yüksek doğum ağırlıklığı (makrosomia) doğum öncesi
ölüm, ölü doğum ve yenidoğan yoğun bakım ünitesine ( NICU) alınma
Folikasid kullanımı erken doğum riskini azaltır, spina bfida riskini azaltır.
Balık yeme, büyük balıklar ve dip balıkları civa bakımından risklidir.
Teratoloji ve Hasarlar

Annenin yaşı
Ergen annelerin bebeklerinde ölüm oranı yüksektir. Bu oran iyi bir
doğum sonrası bakımla azaltırlabilir. Ergen anneler, sağlık hizmetlerine
erişimi en kısıtlı gruptur.
Anne 35 yaşında ise düşük doğum ağırlığı, zamanından önce doğum ve
ölüm açısından risk artar.
40 üstü (1:100) ve 50 üstü (1:10) anneler down sendromu için artan
risk gösterir.
Teratoloji ve Hasarlar

Duygusal durum ve stres

Gebelikte yaşanan yoğun endişe, korku fetüsü etkiler.
• zayıf doğum öncesi bakım gibi sağlıksız davranışları artırarak dolaylı
• DEHB, bilişsel sorunlar, dil problemleri ile ilişkilidir.
• Anne depresyonu fetüs ve yenidoğanda kortizol yüksekliği ile ilişkili
bulundu.
• Depresyonun erken doğumla ve doğum öncesi büyüme hızının yavaşlığı ile
ilişkili
Teratoloji ve Hasarlar

Babayla ilgili faktörler

Babanın kurşun ve radyasyona maruz kalma sperm anomalilerine,
düşüklere, çocukluk kanseri gibi hastalıklara yol açabilir.
Babanın sigara içmesiyle erken dönem düşükler ve düşük doğum ağırlığı
ile ilişkili bulundu.
Alkol ve uyuşturucu kullanımı kromozomal bozukluklara yol açar.
Tüm bunlar ayrıca anne stresiyle ilişkili bulundu.
Doğum Öncesi Bakım
• Bebeği ve anneyi etkileyebilecek tedavisi mümkün hastalıkları
taramayı ve koşulları ayarlamayı içeren tıbbi bakım, eğitim, sosyal ve
beslenme hizmetlerini içerir.
• İlk gebelikler ve düşük SED için önemlidir.
• Sağlık bakanlığı gebelik izleme programları, hastanelerin gebe
eğitimleri ve özel gebelik programları var.
Doğum Öncesi Bakım
• Bebeği ve anneyi etkileyebilecek tedavisi mümkün hastalıkları
taramayı ve koşulları ayarlamayı içeren tıbbi bakım, eğitim, sosyal ve
beslenme hizmetlerini içerir.
• İlk gebelikler ve düşük SED için önemlidir.
• Sağlık bakanlığı gebelik izleme programları, hastanelerin gebe
eğitimleri ve özel gebelik programları var.
Gebelik Eğitimleri

• Her kadının üreme sağlığı, gebelik, doğum ve yeni

doğan bakımı ile ilgili yeterli eğitim ve bilgi alma
hakkı vardır.
• Doğuma sahip çıkmak
• Sezaryen oranını azaltır, eş ilişkileri güçlenir,
lohusalık depresyonunu azaltır, emzirmeyi artırır,
anne-bebek bağlanmasını güçlendirir, gebelik
stresini azaltır.
Gebelik Eğitimleri
1. Gebelik ve sağlık
• Gebeliğin oluşumu, uyum, değişimler, yakınmalar ve baş etme, öz bakım, riskler, tıbbi
kontroller, günlük yaşam, beslenme ve spor)
2. Doğumun fizyolojisi
3. Emzirme
4. Yenidoğan bakımı
5. Lohusalık
Babanın rolü
• Destekleyici olmalı
• Bebek annenin bedeninde ama
yalnızca anne ile ilgili değil
• Yeni bir rol: baba => bebekle
iletişim (bebek duyuyor ve
öğreniyor)
• Erkeğe biçilen geleneksek rol
«becereksiz» ve «otorite»
Doğum Öncesi Normal Gelişim
• Röntgen çekimlerinin planlanması, diş kontrolü, aşı kontrolleri, 3 ay
öncesinden dkh’nin bırakılması.
• Düzenli, dengeli beslenmek ve doğum öncesi vitaminleri kullanmak.
• Alkol, sigara ve ilaç kullanımına dikkat etmek
• Kafein alımını sınırlamak
• Düzenli egzersiz
Doğum
• Kortikotropin salıcı hormon (CRH) ile doğuma yol açacak süreç başlar.
• Oksitosinin yeterli seviyeye gelmesi ile periyodik kasılmalar başlar.
• Rahim, bebekle birlikte büyür.
• 4. aydan itibaren doğuma hazırlık için Braxton – Hicks kasılmaları başlar.
Doğum
Birinci evre
En uzun evredir, 15-20 dk aralıklarla kasılmalarla başlar, 1 dakika aralığa
düşer, yoğunluğu artar.
Bu kasılmalar serviksi açar ve bebeğin doğum kanalına hareket etmesini
sağlar.
İlk doğum için 12-16 saat sürebilir.
Doğum
İkinci evre
bebeğin başının doğum kanalına hareketi ile başlar.
Her kasılma ile bebek dışarı itilir.
Yaklaşık 90 dk sürebilir.

Üçüncü Evre
Plasenta, göbek kordonu ve diğer membranlar ayrılır.
En kısa evredir.
Doğum
Doğum süreci ve doğuma verilen tepkiler kültürel normları yansıtır.
son dönemde yaygınlaşan bir şekilde baba kasılma sürecinde anneye
eşlik ediyor.
Ebeler ve Doulalar doğum yardımcısıdır.
Doğum yöntemleri
danışmanlık desteği alma ve doğum yöntemini seçme hakkı
• İlaç kullanımı
Anaeljezi ile ağrı azaltılır
Bölgesel anestezi (epidural blok)
Oksitosin
• Doğal Doğum
Gevşeme ve nefes teknikleri ile eğitilirler.
Lamaze, Bradley, hipnodoğum, suya doğum, uygulamalar popülerlik
kazanıyor
• Sezaryenle doğum
Makat geliş, enine duruş ya da diğer risk faktörlerinde söz konusu olabilir
Yenidoğanın Değerlendirilmesi
Doğumdan hemen sonra bebekler acil bakım gerektirebilecek sorunlar için
değerlendirilirler.
Apgar Ölçeği
Doğumdan 1-5 dk sonra uygulanan tarama ölçeği
5 gösterge 0-2 arasında puanlanır.
7 + her şey yolunda
4 – 6 gelişimsel sorunlar var destek gerekli
0 – 3 acil müdahale
Yenidoğanın Değerlendirilmesi
Brazelton Yenidoğan Davranış Değerlendirme Ölçeği (NBAS)

Doğumdan sonra 24-36 saat içinde uygulanır.

yenidoğanın nörolojik gelişimini, reflekslerini ve insanlara ve nesnelere

tepkilerini değerlendirir.

Aksırma, göz kırpma, arama ve benzeri 16 refleksi ve yüz ve ses gibi canlı,
çıngırak sesi gibi cansız uyarıcılara tepkilerini
Yenidoğanın Değerlendirilmesi
Brazelton Yenidoğan Yoğun Bakım Zinciri Nörodavranış Değerlendirme Ölçeği
(NNNS)

yenidoğanın diğer davranış, nörolojik ve stres tepkilerini ve günlük rutinlere

uyum kapasitesini değerlendirir.

risk altındaki bebekleri değerlendirmek iizere Tgeliştirildi.

Özellikle erken doğan ( 30 haftalıktan az gebeliklere uygun olmamasına rağmen)

ve anneleri uyuşturucu bağımlısı olan bebeklerin değerlendirilmesinde kullanılır
Yenidoğanın Değerlendirilmesi
Yenidoğana işitme testi yapılır ve topuk kanı alınır
• Fenilketonüri (FKU): önlenebilir zihinsel geriliğin önemli nedenidir, özel
bir beslenme programı uygulanır.
• Biyotinidaz eksikliği (BE): zekayı etkileyen bir metabolik hastalık, vitamin
desteği ile tedavi edilir
• Konjenital hipotiroidi (KH): Tiroid bezinin yokluğu ya da az çalışması.
Gelişim geriliğine neden olur.
• Kistik fibrozis (KF): akciğeri ve sindirim sistemini etkiler. Gelişme geriliğine
neden olur.
Yenidoğanın Karşılanması
Yenidoğanın bedeni lanugo denen tüylerle kaplı ve şişkindir.
Doğum kanalında ilerlemesini kolaylaştıran verniks, değerlendirme sonrası
temizlenir.
Yenidoğanla ebeveynin fiziksel teması önemlidir:
Beyin gelişimi, kilo alımı, uyku döngüsünü etkiler.
Erken Doğum ve düşük ağırlıklı bebekler
Düşük doğum ağırlığı

Doğum ağırlığının 2,5 kg altında olması => düşük

1,6 kg altında olması => çok düşük

Özellikle yoksulluk ve ergen gebelikleri

Öğrenme güçlüğü, DEHB, astım riski daha yüksektir.

Erken Doğum ve düşük ağırlıklı bebekler
Düşük doğum ağırlığı risk faktörleri
Daha önce erken doğum yapmış olmak
Çoğul gebelik
İdrar yolu enfeksiyonu gibi enfeksiyonlar,
Yüksek tansiyon,
Annenin çok zayıf ya da obez olması
Önceki doğum ile gebelik arasında 6 aydan az olması
Plasenta previa
Diyabet
Kan pıhtılaşması
Erken Doğum ve düşük ağırlıklı bebekler
Zamanından önce doğmuş bebekler

37. Haftayı tamamlamadan doğan bebekler

33. haftadan önce doğanlar çok erken

28. Haftadan önce doğanlar aşırı erken

Erken Doğum ve düşük ağırlıklı bebekler
Zamanından önce doğmuş bebekler

Son 50 yılda artış gösteriyor: madde kullanımının artması, çoklu doğumun

artması, 35+ gebeliklerin artması, şiddet, stres

• Progestin hormonu

• Gebelikte egzersiz yapmak

Erken Doğum ve düşük ağırlıklı bebekler
Doğum yaşına göre küçük bebekler

Gebelik süresi boyunca aynı gebelik yaşında olan bebeklerin % 90'ından

daha az ağırlıktadır.

Zamanında ya da önce doğabilir.

Erken Doğum ve düşük ağırlıklı bebekler
Erken doğan bebeklerde kanguru
bakımı artmaktadır.

Bebeklerin solunum, vücut ısısı ve

kalp atışlarını düzenlemeye
yardımcı

Daha hızlı kilo almayı sağlar, ağrı

tepkilerini azaltır
Geç Doğum ve İri doğum
Doğum tarihinden 2 hafta geç doğan bebekler (postmatür)

Riskleri;

Bebeğin beslenmesi sağlanamadığı için beyin hasarı olabilir

Doğum kanalından geçişi risklidir.

Ölü Doğum ya da Bebek Ölümleri
• Bebeğin öldüğü anlaşıldığında doktorlar doğumu başlatır ya da bebek
kanalda ölür (oran %1’den az)
• Bebek ölümleri ise ilk 1 yıldaki ölümlerdir (binde 9)

• Trajik bir olaydır ve ebeveynler yas tutar.

• Depresyon, TSSB görülebilir.
• Destek eksikliği
Doğum Sonrası Dönem
Fiziksel Uyum
• Annenin bedeni yeni duruma uyum sağlamaya çalışıyor.
• Hormonal dengenin yeniden oluşturulması gerekir.
• Yorgunluk olağandır ancak başa çıkma gücünü olumsuz etkileyebilir.
• Uyku eksikliği önemli bir faktör (evlilik çatışması, stres ve karar verme
güçlüğüne yol açar)
• Rahmin hamilelik öncesi boyuta geri dönmesi 5-6 hafta sürer ve
emzirmek yardımcıdır.
Doğum Sonrası Dönem
Psikolojik Uyum
• Duygusal çalkantılar yaygındır.

• Bazı kadınlar için birkaç hafta sürerken bazılarında süre uzar.

• Doğumdan 2-3 gün sonra çökkün endişeli ve üzgün hissetme,

çoğunlukla 1-2 hafta içinde kendiliğinden kaybolur.
Doğum Sonrası Dönem
Postpartum Depresyon
• Yakaşık 4 hafta sonra ortaya çıkar ve majör depresif epizod içerir.
• Tedavi gerektirir ancak yardım arama davranışı düşüktür.
• Bazı antidepresanlar ve BDT etkili.
• Annenin bebeğe olan duyarlılığını etkileyebilir, bakım aktivitelerinde
gecikme, atlama olabilir.
• Eş ilişkisi ve desteği önemli bir faktördür.