BİOLOJİK ETKİNLİKLERDEKİ DEĞİŞİMLER

1. Kısa süreli fizyolojik ve morfolojik değişiklikler: Çevre uyaranlarına göre

değişen uyum mekanizmalarıdır.Vücut ısısı ve vücut aktivitesine göre değişir. Genelde geri
dönüşümlüdür.(reversibl)
Ex: Yumruk yediğimizde oluşan morarma

2. Uzun süreli genetiksel ve evrimsel değişiklikler: (Filogenetik evrim) Bir canlı

türünün daha ilkel canlı türlerinden kendi özgün durumuna gelebilmek için geçirdiği evrime
denir. Darwin’in teorisine göre insanoğlunun atası ağaçlarda yaşayan Lemur’dur.
Günümüzden 5 milyon yıl öncesinde fosilleri bulunmuştur. Genetiksel ve evrimsel değişimler
sonucunda da insanoğlu bugünkü halini almıştır. Filogenetik evrim sonucunda da çağdaş
insan 3 ana ırka bölünmüştür.
a. Sarı Irk (Mongoloid ırk)
b. Beyaz Irk (Caucasian ırk)
c. Siyah Irk (Negroid Irk)

3. Gelişimsel olaylar: (Ontogenetik evrim) Bir insanın yaşamında doğumdan

ölünceye kadar geçen olaylardır. Tek hücreden, organize olmamış hücre topluluklarına,
oradan spesifik organlara ve daha sonrada bireylere dönüşmesine Ontogenetik evrim denir.
3. sınıf
BÜYÜME ve GELİŞİM
Büyüme: genel olarak yaşayan materyalin miktarındaki artıştır. Birim zamandaki
birim artış olarak adlandırılır. Ex: Yıla 5 cm boy uzaması gibi. Büyüme hücre bölünmesi yada
biolojik etkinlikler sonucu ortaya çıkan kıkırdak kemik gibi maddelerin miktarının artmasının
doğrudan bir sonucudur. Genel olarak madde artışı ile simgelense de yaşayan materyalin
azalması ile birlikte görüldüğü durumlarda vardır. Ex: Puberte ile beraber timus bezinin
küçülmesi
Ex: Küçük bir karenin daha büyük kareye dönüşmesi
Gelişim: fertilize ovumdan yetişkin bir birey olana kadar geçen kademeli olaylardır.
Tek bir hücre döllendikten sonra, hücrelerin bölgelere göre farklılaşarak organları
oluşturmasıdır. Gelişim büyüme esnasında meydana gelen farklılaşma olayıdır.
Ex: Bir karenin aynı büyüklükte başka daireye dönüşmesi
Aslında büyüme ve gelişim olaylarını birbirinden ayırmak mümkün değildir. Büyüme ve
gelişim beraber seyreden bir takım olaylar zinciridir.
Büyüme için N. Gürsoy fotoğrafı koy Yahya Tosun
Gelişim için mandibulanın gonial açısını koy M. Ülgen

BÜYÜME ve GELİŞİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

1. Kalıtım 2. Beslenme 3. Hastalıklar 4. Hormonlar
5. Irksal Faktörler 6. İklim ve mevsimlerin etkisi 7. Egzersizler
8. Sosyo-ekonomik faktörler 9. Ruhsal Faktörler 10. Seküler Mekanizma
11. Sinirsel Kontrol Mekanizmaları 12. Zaman
1. Kalıtım: Birey anne ve babasından aldığı genler vasıtasıyla (genetik şifre) aldığı özellikleri
sürdürür.
2. Beslenme: yeterli ve dengeli beslenme şarttır. Açlık durumunda vücut bileşiminde bazı
değişiklikler olur. Beslenmenin eksik olduğu durumlarda proteinler vücut bileşimine
eklenememekte aksine var olanlar harcanmaktadır. Bunun sonucu olarak kilo kaybedilmekte
ve bu kilo kaybı ekstrasellüler sıvı artışı ile dengelenmektedir. Vücutta görülen bu sıvı
artışlarına “Amina Odema” (açlık şişmesi) denir. Eğer yetersiz beslenme 3 yılı geçerse artık
bu durum geri dönüşümsüz olur.
 Ca, P, Mg gibi inorganik yapıların eksikliğinde dişlerde ve kemiklerde gelişim
gerilikleri görülebilir.
A vit: kemik yapımı ve yıkımını kontrol eder. Az alınırsa kemiklerin şekilleri etkilenir,
sinirlerin geçtiği delikler yeterli boyuta ulaşamaz ve sinir sıkışmaları olur. Fazla alınırsa
kemikleşme erken tamamlanır
C vit: kemikte hücreler arası maddelerin oluşmamasına rol açar ve kırılgan kemik
oluşur.
D vit: Kıkırdakların yetersiz derecede kalsifiye olmasına neden olur. Ricketts hastalığı.
Fazlalığında Raşitizm olur. Kemikte Ca emilimi artar.
3. Hastalıklar: bazı sistemik hastalıklar B&G’i olumsuz yönde etkileyebilir. Genelde
bu hastalık ortadan kalkınca organizma eski haline döner.
4. Hormonlar:
Hipofiz bezi: Sella turcica’da bulunan hipofiz bezinin ön lobundan büyüme hormonu
(growth)(somatotrophic hormon)(STH) salgılanır. Kıkırdak ve bağ dokusu büyümesini
sağlar. Hücrelerde protein sentezini artırır, karbonhidrat kullanımını azaltır. B&G döneminde
aşırı salgılanırsa hipofizier gigantizm(devlik), az salgılanırsa hipofizier dwarfizme (cücelik)
neden olur. Erişkin yaşta fazla salgılanırsa Acromegaly denir.
Gigantizm’de maxilla mandibula ve dik yön yüz boyutları artmıştır. Makroglossi vardır.
Dişler erken sürer, poly diastema vardır.
Acromegaly’de alt çene kondilden büyüme gösterir.Sınıf III anomali olur. Makroglossi olur.
Eller, ayaklar, kafatası büyür.
Dwarfizm’de ortodontik anomali oluşmaz B&G döneminde eller ve ayaklar yeterli B
göstermez kısa kalır.
Tiroid bezi: trachea’nın önünde larynx’in alt tarafında sağda ve solda iki loblu bir bezdir.
Hipertiroizm: genelde erişkinde görülür. Kilo kaybı, ateş, sinirlilik, osteoporosis görülür.
Çocukta olursa süt ve sürekli diş sürmeleri hızlanır, hatta doğumda diş görülebilir. Kemik
gelişimi artar ama boy uzamaz.
Hipotirodizm: 0-6 yaş arası çocukta olursa Cretinizm denir. 7-puberte çağında olursa Jüvenil
myxedema; erişkinde myxedema denir.
Cretinizm: zeka geriliği, kısa boy, kol ve parmakları kısa, elleri geniş, kafaları
büyüktür. Hipoplazi, geç erüpsiyon ve diş düşmesi görülür. Makroglossi vardır.
Jüvenil myxedema: boy kısalığı, zeka geriliği daha azdır. Süt ve sürekli dentisyon
sürmesi geçikmiştir. Makroglossi vardır.
Myxedema: Yorgunluk, zihinsel faaliyette azalma, makroglosi vardır.

5. Irksal Faktörler: sosyo-ekonomik faktörlerden ayırmak zordur ama doğum kilosu,

boy uzunluğu, diş oluşumları, pubertal zamanlama ırklara göre değişiklik gösterir.
6. İklim ve Mevsim: ilkbaharda boy uzaması, sonbaharda ise kilo artışı daha çok
görülür.
7. Egzersizler: vücudun kas, yağ oranını değiştirerek B&G’e etki eder.
8. Sosyo-ekonomik faktörler: beslenmenin etkisi ile ilgilidir.
9. Ruhsal durum: sürekli stres altındaki çocuklarda B&G gerilikleri görülür.
10. Seküler Mekanizma: zaman içersinde bireylerde boyutsal olarak ve maturasyon
zamanı olarak çeşitli farklılıklar ortaya çıkmaktadır. Ex: 50 yıl öncesine göre boy ortalaması
artmıştır.
11. Sinirsel kontrol mekanizmaları: merkezi sinir sistemi hipotalamus aracılığıyla
hipofizi etkileyerek B&G’de rol oynar. Perifer sinirlerde büyümede rol oynar. Bir organda
sinir kesilirse o organın B’si durur.
12. Zaman: büyüme anne karnında, bebeklikte, çocuklukta farklılık gösterir.
 MATURASYON (OLGUNLAŞMA) İNDİKATÖRLERİ
Kronolojik yaş: bireyin doğum tarihinin o günkü tarihten çıkartılmasıyla bulunur.
Maturasyonla ilgili kısıtlı bilgi verir.
Diş yaşı: diş germlerinin oluşmasından sonra kök apeksleri kapanana kadar radyolojik
olarak incelenir. Daha çok dişlerin sürme zamanları hakkında bilgi verir. Bireyin B&G’i
hakkında yetersiz bilgi verir.
Kemik yaşı: bireyin maturasyon aşamasını en doğru olarak veren kriterdir çeşitli
kemiklerin kalsifikasyon aşamalarına bakılarak karar verilir. El-bilek kemikleri, boyundaki ilk
beş omur pubertal olgunluğu(maturasyonu) belirlemede kullanılır.