Taramalar (YDİT, okul taramaları)

Anamnez-Öykü Alımı ve Önemi

ODY. ELİF KÖSE
Taramalar
• Tarama, hedeflenmiş bir popülasyonda belli bir bozukluğun belirti
vermeden önce tespit edilmesi amacıyla yapılır.

• İşitme Taramaları;
• Yenidoğan
• Okul öncesi
• Okul çağı
• İş yeri
 Ülkemizde
Yeni Doğan • Yenidoğan Tarama Programı (NTP)

Döneminde • Yenidoğan İşitme Taraması Programı (YİTP)

• Gelişimsel Kalça Displazisi (GKD) Tarama
Yapılan Programı

Taramalar
 Yenidoğan Tarama Programı (NTP)
• Kistik Fibrozis-KF
• Akciğerleri ve sindirim sistemini etkileyen genetik bir hastalıktır
• Biotinidaz eksikliği-BE
• Tedavi edilmezse bebekte kas zayıflığı, işitme kaybı, görme (göz)
problemleri, saç dökülmesi, deri döküntüleri, havale (kasılma–
nöbet), gelişme geriliği gibi problemler gelişebilir.
• Konjenital Hipotioidi-KHT
• Bebeklerin başlangıçta hemen tamamında herhangi bir belirti ve
bulgu yoktur. Erken tanı yapılmaz ise kalıcı zekâ geriliği
kaçınılmaz.
• Fenilketonüri-FKÜ
• Kalıtsal metabolik bir hastalıktır. Bu hastalıkta bir protein yapıtaşı
olan fenilalanin metabolize edilemez, kanda birikir ve geriye
dönüşümsüz beyin hasarı yaratır. Erken tanımlanıp tedavi
edilmediği takdirde kaçınılmaz sonuç ağır zihinsel geriliktir.
Yenidoğan İşitme Taraması Programı
• 2004 yılında ulusal olarak yapılmaya başlandı.
• Amaç;
• 1 ay içerisinde taramak,
• 3 ay içinde tanılamak,
• 6 ayda cihazlandırmak.
• Risk faktörleri; YYBÜ, hiperbilirubinemi, CMV, erken doğum(<35
hafta), kraniyofasiyal anomali…
 • Tüm bebeklere t-ABR yapılmakta.
YDİT Prosedür
Erken Müdahale

• Erken tanı ve işitme cihazının erken dönemden itibaren

kullanılması; işitme engelli çocukların dil gelişimlerinin ve buna
bağlı olarak akademik başarılarının artması konusundaki görüşler
evrensel boyutta yenidoğan işitme taraması’nın oluşturulmasını
sağlamıştır.
• Bir odyolog için, ebeveyn-profesyonel karşılaşması yenidoğan taramasında başlar.
• İlk olarak tarama ile başlayan süreç, tanılama süreci, işitme cihazı veya koklear
implantasyona ve hatta çocuğun okul hayatına ilişkin kararlarda devam eder.
• İlk zamanlar ve tanıyı takiben ilk temaslar, gelecekteki karşılaşmaların tonunu
belirleyebilir ve takip eden etkileşimler için bir temel oluşturabilir (Roush, 2001).
 Okul Taramaları

• İlköğretim 1. Sınıfa devam eden çocuklara, Toplum Sağlığı Merkezlerinde görev yapan ebe, hemşire, sağlık
memuru ya da ilde görev yapan odyometristler tarafından, okullarda tarama odyometri cihazı ile test
yapılmaktadır.
• Tarama Odyometri cihazı ile 500-1000-2000-4000 Hz ve 20 dB’de test yapılıp frekanslardan hepsine yanıt
veren çocuk testten “GEÇTİ” kabul edilir.
• 500-1000-2000-4000 Hz frekanslarından herhangi birinde 20 dB ses uyaranına cevap veremeyen çocuk 48
saat- 1 hafta sonra tekrar testte de aynı şekilde herhangi bir frekansta 20 dB’de cevap veremezse testten “
KALDI” kabul edilir.
• Sevk gerekir.
Hikaye Alma
(Anamnez)
Hasta hikayesinin Öyküde yeterli bilgi
uygun elde edilememesi,
dokümantasyonu değerlendirmeden
odyometrik elde edilen
değerlendirme verilerin miktarını
kadar önemli ve kalitesini
olabilmektedir. azaltabilir.
• Hikayenin hangi şekilde kaydedildiği sözele (informal) yakın olan ile yazılı bir form
arasında değişen birkaç formattan birine uyabilir.
• Bazı odyologlar sadece hastanın belirgin şikayetleri ile ilişkili gözüken soruları
sormayı tercih ederler ve kayıt dışı (informal) olarak hastaların ifadelerini not
alırlar.
• Bu yaklaşım daha çok yetenek ve tecrübe gerektirir. Ayrıca temel soruların
atlanması olasılığına neden olabilir.
• Bazı hikaye formları uzundur ve işitme probleminin ayrıntılarıyla ilgili verilerinin
toplanması için daha fazla madde içerir.
• Öykü almak, bir çocuğun gelişimi ve sağlığı hakkında gerekli olan bilgileri almamızı
sağlar.
• Vaka öyküsü aynı zamanda çocuğu gözlemlemek ve ihtiyaçlarını anlamak,
ebeveynleri değerlendirmek için bir fırsat verir.
• Ailenin konuşmasına izin verilmelidir. → Bu size ailenin anlama düzeyini ve
iletişim stilini değerlendirme fırsatı verir.
• Öykü alımı sırasında hastayı ve
yakınlarını değerlendirmek,
onlara uyum sağlamak
odyoloğun değerlendirme
sonuçlarını ve sonraki
önerilerini kabul etme
konusundaki güvenlerini
artırabilir (karşılıklı güven
ilişkisi).
• Görüşme sonunda, odyolog çocuğun bilişsel ve gelişimsel durumunun iyi bir
resmini ve çocuğun işitsel becerilerinin ilk tahminini sağlamalıdır.

Gözlem/Öngörü/İlk Değerlendirme
Öykü Bilgilerinin Toplanması

1 2 3
Değerlendirme öncesi Değerlendirme günü Değerlendirme öncesi
verilen ve hasta verilen hasta yakınları uzman tarafından
yakınları tarafından veya yardımcı doldurulan formlar
doldurulan formlar personel tarafından
doldurulan formlar
• Bazı klinikler randevu öncesinde anketleri gönderir ve değerlendirme
için gelmeden önce aileler tamamlarlar.
• Bu yöntem, ailenin cevapları düşünmesini, gerekirse diğer aile üyeleri
veya klinisyenleri ile kontrol etmesini sağlar.
• Ancak, tüm aileler önceden alınsa bile formları tamamlayamaz.
• Bazı programlar, değerlendirme için görüşmeden hemen önce
merkeze vardıklarında ailelerin anketlerini tamamlamasını sağlar.
• Bu yöntem formu doldurma ve cevapları düşünmek için zamanı
sınırlar ve kolay hatırlanamayan bilgileri elde etmesine izin vermese
de bazı bilgilerin elde edilmesini sağlar.
• Hikaye formları aile tarafından önceden
tamamlanmış olsa bile, odyolog testleri
uygulamadan önce soruları sormak ve
bilgileri gözden geçirmek için zaman
harcamalıdır.
• Bu gözden geçirme, test başlamadan
önce bilinmesi gereken eksik cevapları
sıklıkla ortaya çıkaracaktır.
• Bazı odyologlar, tüm soruları sorarak hikaye bilgilerini toplamayı tercih
ederler.
• Bu yöntem, odyologun belirli soruları gerektiği gibi yönlendirmesine
ve belirli alanlarda soruları genişletmesine veya silmesine izin
vermesine rağmen, bir değerlendirme için planlanan süreyi uzatır.
DİKKAT
Vaka öyküsü formu, görüşme sürecine
rehber olarak görülmelidir.

1 2
Basılı bir tarih Ancak, formun
formu, temel soruları
bilgiler sağladığı için sınırlamasına izin
sıklıkla yararlıdır; vermemek
önemlidir.
Anamnezde Yer • Tam bir öykü, çeşitli içerik alanlarını kapsar ve
değerlendirmenin nedenine bağlı olarak, farklı bilgi
Alması Gereken segmentlerini vurgular.

Konular
 Değerlendirme
Yaş/Doğum Bilgilerin
Adı/Soyadı Cinsiyet Tarihi/Uzman Telefon/Adres
Tarihi İsmi Alındığı Kişi

Demografik Bilgiler/İletişim Bilgileri

Temel Şikayeti/İşitme Kaybı Öyküsü
• Kliniğe başvurma nedeni? Şikayeti?
• İşitme kaybı tanısı var mı? (Varsa İ.C./C.I. – Cihaz Marka/Model –
Cihazı düzenli kullanım-Özel Eğ.– ÖEM adı)
• İlk ne zaman fark edildi?
• Yeni doğan işitme taraması yapıldı mı?
• Size göre hangi sesleri duyuyor/duymuyor?
• Progresif kaybı olup olmadığına yönelik sorular (Sonradan mı oldu,
bebekken sesle uyanır mıydı?...)
• Çocuk cevap verebilecek yaşta ise kendisine de neden geldiği,
şikayetinin ne olduğu sorulabilir.
Medikal Bilgi

1 2 3
Prenatal Perinatal Postnatal
Medikal Bilgi-Prenatal
• Gebelikte hastalık öyküsü var mı? Enfeksiyon?
• Evet ise, gebeliğin hangi ayında?
• Annede sistemik bir hastalık var mı?
• Gebelik süresince ilaç kullanımı oldu mu?
• Gebelik süresince travma öyküsü?
• Radyasyona/kimyasallara/sigara/alkole maruziyet?
• Düşük/kanama öyküsü?
 Medikal Bilgi-
Perinatal
• Doğum haftası (prematüre ise düzetilmiş yaşı)
• Doğum şekli (normal/sezaryen, neden?)
• Doğum ağırlığı (<1500)
• Tüp bebek / normal gebelik
• Zor doğum/Hipoksi
• Yoğun bakım öyküsü-Solunum Problemi
• Hiperbilirubinemi/Fototerapi/Kan Transfüzyonu
• APGAR Skoru
• Kan uyuşmazlığı
Medikal Bilgi-Postnatal
• Hastalık (Kabakulak, kızamık, alerji, otoimmün,
menenjit, havale…)
• Doğumsal/Kraniyofasiyal Anormallikleri(Yarık
dudak/damak, mikrotia, atrezi…)
• Düzenli ilaç kullanımı (Ototoksik)?
• Kaza/Düşme Öyküsü/Travma
• Ameliyat öyküsü
• Nöbet geçirme öyküsü
• Başka bölümden takip?
 • Anne-baba arasında akrabalık var mı?
• Anne ve baba yaşı
Aile Öyküsü • Çocukluk çağı işitme kaybı hikayesi ailede var mı?
• Kardeş/ler hakkında bilgi
• Evde konuşulan başka dil var mı?
Gelişim Öyküsü

• Motor Gelişim(Başını dik tutma, destekle/desteksiz oturma,

emekleme, yürüme yaşı, kendisi yemek yer, giyinebilir mi?…)
• Tuvalet eğitimi
• Dil Gelişimi (Sözel komutları uygular mı, ilk anlamlı kelimesi ne zaman,
kaç sözcük bilir, söyleyemediği harf var mı?...)
Fiziksel Gelişim
• 3-4 aylık bebekte baş kontrolünü sağlar.
• 4-5 aylık bir bebek destekle oturabilir.
• Desteksiz oturma becerisi ise 7-8. aylarda kazanılır.
• 8. aydan itibaren bebek, yardımsız yatma pozisyonundan oturma
pozisyonuna geçebilir.
• 8-10 aylık bebek emekleme ile yer değiştirme görülür.
• Normal gelişim gösteren bebekler 10-12 aylar arasında tutunmadan
ayakta durabilirler. Sonrasında yürüme süreci başlar.
…
Sosyal-Duygusal-Davranış Öykü
• Davranış problemleri var mı(İçine
kapanık, saldırgan, stereotipik hareketler,
hiperaktivite…)?
• Çocuğunuzun genel olarak iletişimi nasıl
(işaret dili, konuşma, vücut dili-hareket)?
• Arkadaşlarıyla, yetişkinlerle iletişimi
nasıl?
• Göz teması kurar mı?
• Ekran bağımlılığı/toplam süresi?
• Oynadığı oyunlar, oyuncaklar, nesneler
nelerdir?
 • Okula/kreşe gidiyor mu?
• ÖEM?
• Akademik başarısı nasıl?

Eğitim/Akademik Başarı
Durumu
Diğer Bilgiler/Ek Gözlemler

‘’Sizin eklemek istediğiniz

bir şey var mı?’’

Gözlem!!!
 1 2 3 4 5 6
Görüşme öncesi var Anlaşılır sorular İyi dinlemek, Aile sorularını Suçlayıcı olmamak, Göz teması kurmak.
olan dosyaları, sormak, mümkün olduğunca
kayıtları incelemek, cevaplamak,

Hikaye alınırken dikkat edilmesi gerekenler…

 Doğru olmayan yanıtlar/ifadeler!!!

• Ailelerden alınan bilgilerin güvenilir olması gerekir.

• Farklı uzmanlar tarafından sorulan aynı tarz sorulara tekrar olarak
cevap veren insanlar konuşurken pratik hale gelirler ve soruları
yanlış olarak cevaplamada özgüvenli olabilirler.
• Bu yüzden klinisyen objektif sonuçları olabildiğince doğru olarak
öğrenmeye çalışmalıdır.
• ‘Bende Meniere var.’, ‘Çocuğumda iletim tipi işitme kaybı var.’ gibi
tanısal yapılı ifadeler, önceki bir tanının yanlış yansıtılması
olabileceğinden iyice araştırılmalıdır.
ÖZET
• Bir öykünün elde edilmesi zaman alır, ancak değerli bilgiler sağlar.
• En azından, bir öykü elde etmenin sonunda, odyolog şu konularda çok iyi
bir fikir sahibi olmalıdır:
• Uygun davranışsal test protokolünü (BOA, VRA veya CPA) seçmek için kritik olan
çocuğun bilişsel durumu ve motor becerileri
• Konuşma algı testi için test materyallerinin seçiminde önemli olan çocuğun konuşma,
dil ve gelişim düzeyleri
• Odyolojik değerlendirme sırasında, odyolog ilk izlenimlerin doğru olup
olmadığını belirler.
• Öyküden ve test başlamadan önce çocuğun durumundan yola çıkarak
odyogramı tahmin etmeye çalışmak yararlı olabilir.
• DENEYİM!!!