Dini stihza Konusu Edinmek.............................................................................................6 Tefsr-i erifi:......................................................................................................................6 Sebeb-i Nzul......................................................................................................................6 lm Tetkik...........................................................................................................................6 Kafirler Dost Edinilmez......................................................................................................6 Ezanla Alay Edenler............................................................................................................

6 Ezn- erifin Delili............................................................................................................7 Ezn- erifin Hikmetleri....................................................................................................7 Ezana Kar cret Almak....................................................................................................7 irkin Sesli Mezzin...........................................................................................................7 Ezan-I erifin Fazileti.........................................................................................................8 Hesab Az olan Kii.......................................................................................................9 mamlk m Mezzinlik mi?................................................................................................9 Efendimiz (s.a.v.) Sesli Ezan Okumad!.............................................................................9 Hz. mer (R.A.)nmezzinlii .........................................................................................9 Ezanda Teganni Yapmak....................................................................................................9 Ezanda Teganniye Misal.....................................................................................................9 Ezana cabet Etmek...........................................................................................................10 Ezann Mstahaplar.........................................................................................................10 Zayf Hadisle Amel...........................................................................................................10 Ezan Okunurken Yaplacaklar..........................................................................................10 Kadnlara Byk Mjde....................................................................................................10 Ezn- erifte nkif ve Tecelliler...................................................................................10 Ezann Fazilet ve Havss.................................................................................................11 mm Sbyn Hastalna ifdr....................................................................................11 Korkulu Anlarda Ezan Okunmaldr.................................................................................11 Ezann iaret Ettikleri........................................................................................................11 Sebeb-i Nzul....................................................................................................................12 Yahudiler slam'dan Holanmaz.......................................................................................12 Yahudiler Fsktr.............................................................................................................12 Mesbet.............................................................................................................................13 En Kt nsan....................................................................................................................13 Yahudiler Maymun Oldular..............................................................................................13 Yahudilerin Hnzra evrilmeleri.....................................................................................13 Yahudiler Tut'a Tapyorlar............................................................................................14 Yahudilik...........................................................................................................................14 Hakka Tabi Olmak............................................................................................................14 Muhabbet Gzel Ahlaktr..................................................................................................14 Evliyann zellikleri.........................................................................................................14 Cevhere Sahip Olmak ......................................................................................................15 Tarikatlar Arasnda htilf.................................................................................................15 Kalpler Ksmdr..........................................................................................................16 Tevhit ile Megul Olmak..................................................................................................16 eytan'dan Korunmann Yolu...........................................................................................16 Yahudiler Hep Ktlk Yaparlar......................................................................................16 Tefsr-i erifi:....................................................................................................................16 Sebeb-i Nzul....................................................................................................................16 Yahudilerin Mnafklklar...............................................................................................16 Peygamberler Aldatlamaz................................................................................................17 Yahudiler Zulm in Yaryorlar...................................................................................17

Yarma Kelimesi..............................................................................................................17 Yahudiler zulm ve haram................................................................................................17 Yahudi limleri................................................................................................................17 Ktl Yasaklamayan Kavim.......................................................................................18 Hakka Davet......................................................................................................................18 Hakikate Vasl Olan Slik.................................................................................................18 rd Peygamberlerin Yoludur..........................................................................................18 rad ile ller Cn Bulurlar.............................................................................................18 Mrid-i Kmiller ve Hakik limler Mahfuzdurlar........................................................19 Hikye...............................................................................................................................19 Yahudilerin Allh Tel Hakknda Kt Dnceleri....................................................20 Tefsr-i erifi:....................................................................................................................20 Yahudiler Cimridirler........................................................................................................20 Yahudiler Melundurlar......................................................................................................20 Mekrden Emin Olma.........................................................................................................21 Yahudilerin ou Tuyana Dtler................................................................................21 Kfr ve Tuyann Artmas?............................................................................................21 Yahudilerin Bozuk nanlar.............................................................................................21 Yahudilerin Arasnda Dmanlk Vardr..........................................................................22 Yahudiler Fitnecidirler......................................................................................................22 Mekr-i lh.......................................................................................................................22 Yahudiler Fesatdrlar......................................................................................................23 mn ve Takva Ehli...........................................................................................................23 Tefsir- erifi.....................................................................................................................23 mn ve Takva Ehli..........................................................................................................23 slm Gemii Siler...........................................................................................................23 Madd Skntlar................................................................................................................23 Yanl Anlamak Saptmadr..............................................................................................24 Mutedil mmet.................................................................................................................24 ktisd Nedir?....................................................................................................................24 Yahudilerin oklar...........................................................................................................24 Rzk Geniliine Takva.....................................................................................................24 (Hikye) Fl Eti Yemedi....................................................................................................24 Hikyeden karlan Ders.................................................................................................25 Hikaye (Ar ile Karnca)....................................................................................................25 Manev Rzklar..................................................................................................................25 Srlara Nail Olmak............................................................................................................26 Efendimiz (S.A.V.)'In Allah'n Korumasi Altndadr.......................................................26 Tebli emri........................................................................................................................26 Herkese Verilmeyen lim..................................................................................................26 eriat ve Hakikat tmleri..................................................................................................26 Tebl Etmemi Olursun...................................................................................................27 Talk..................................................................................................................................27 Byk Gvence.................................................................................................................27 Efendimiz (s.a.v.) Korunmutur........................................................................................27 Peygamberlerin Bel Grmeleri........................................................................................27 AHh Kfirlere Hidyet Vermez......................................................................................28 Peygambere Kar Gelenler...............................................................................................28 Evliyay inkr Edenler......................................................................................................28 Allah'n Emrine Balan.....................................................................................................28

Efendimize (s.a.v.) Tevessl.............................................................................................28 Hikye...............................................................................................................................28 Efendimiz (s.a.v.)n Korunmas........................................................................................29 Ehli Kitap Hibir ey zerine Deildir............................................................................29 Tefsr-i erifi:....................................................................................................................29 Efendimiz (s.a.v.)'e man...................................................................................................30 Kurn- Kerim Cihan muldr........................................................................................30 Kitap Ehli..........................................................................................................................30 Dinin Hakikati...................................................................................................................30 lacn Faydas inde Gizlidir............................................................................................30 Btnda Nasipleri Olmayan...............................................................................................31 inkr ve Kskanlk...........................................................................................................31 Hikye...............................................................................................................................31 Mafiret, Tvbe ve Sahih man........................................................................................31 hirette M'minler............................................................................................................33 M'minler hirette zlrler............................................................................................33 nsanlar plak Olarak Har Olunacaklar.........................................................................33 Mminlerin Hzn Geicidir............................................................................................33 Misafire krm...................................................................................................................33 Evliyuilha Korku Yoktur...............................................................................................34 Mminin Vazifesi.............................................................................................................34 Kalbin lalar...................................................................................................................34 Zikir ve Kalbleri Islh.......................................................................................................34 hir Zamann En erlileri limleridir..............................................................................35 srail Oullarndan Alnan Msk.....................................................................................35 Tefsr-i erifi:....................................................................................................................35 Yahudler Peygamberleri ldrdler................................................................................36 Yahudilerin Birinci fsatlar..............................................................................................36 Allah tvbelerini Kabul Buyurdu......................................................................................36 Yahudilerin kinci fsatlar................................................................................................37 Yahudilerden man Edenler ok Azdr.............................................................................37 Allah Gryor...................................................................................................................37 Yahya Aleyhisselm'n Kan ............................................................................................37 Nefs Ahd ve Nimeti Unutur..............................................................................................38 Nimete kr Vaciptir......................................................................................................38 Hikye...............................................................................................................................38 Drt lm.........................................................................................................................38 Kr Korkuyla Yrr..........................................................................................................39 Btn Kilitler Allah'n Kudretiyle Alr..........................................................................39 Fsyn Nisyna (Unutmaya) Sebep....................................................................................39 Teslis nanc Kfrdr......................................................................................................39 Isa (a.s.) Tevhide Davet Etti..............................................................................................39 Zlimlerin Yardmcs Yoktur..........................................................................................40 Teslise Sahip Olanlar........................................................................................................40 Allah Birdir.......................................................................................................................40 Kfirlere Elim Azap Vardr...............................................................................................40 Tvbe Etmeyecekler mi?...................................................................................................40 sa (A.S.) Bir Peygamberdi...............................................................................................41 Peygamberler Allah'n yetlerinin Tezahrdr..............................................................41 Hazret-i Meryem Sddkadir.............................................................................................41

bdet Edilmez..................................................................................................................41 Kitap Ehli Saptm Kfirlerdirler.....................................................................................42 Tefsr-i erifi:....................................................................................................................42 Tevilt-i Necmiyye'den.....................................................................................................43 Allah'n Olu demeleri......................................................................................................43 Hazret-i sa'y lahlatrmalar...........................................................................................43 Hakka Vasl Olmak...........................................................................................................43 Deli Ve Medlul..................................................................................................................43 Sultann Huzuruna Varnca...............................................................................................43 Nur Bir Emnettir..............................................................................................................44 Isa Aleyhisselm'a Bir Misl.............................................................................................44 Bayezid- Bestm'nin Szleri...........................................................................................44 Hallac- Mensurun Mecaz Szleri....................................................................................45 Vusul Nedir?.....................................................................................................................45 Feyz ve Yokluk................................................................................................................45 Davud Aleyhisselm Yahudilere Lanet Okudu.................................................................45 sa Aleyhisselm Yahudilere Lanet Okudu.......................................................................46 Yahudilerin Lanete Uramalarnn Sebebi........................................................................46 Lanete Sebep.................................................................................................................46 Allah'n Gazab Yahudiler ................................................................................................46 Kfirlerin Dostluu...........................................................................................................46 Yahudilerin ou Fasklardir............................................................................................47 Hilfete Ehil Olan.............................................................................................................47 Yahudilere Lanet...............................................................................................................47 Sen Atmadn Allah Att.....................................................................................................48 Bayezid-i Bestm'nin Syledikleri...................................................................................48 syan nkr Tat ise Marifettir...........................................................................................48 Yaclar.............................................................................................................................49 Yaclk Kfirlerin Amelidir.............................................................................................49 Allah Cennete Davet Ediyor.............................................................................................49 Allah'n Dmanlarn Dost Edinmek Allah'a Dman Olmaktr...........................49 Sohbeti Zararl Olanlar......................................................................................................49 Ruh ve Ten........................................................................................................................49 Mminlerin En Byk Dman.......................................................................................50 Yahudilerden Sonra ..........................................................................................................50 Mminlere Sevgice En Yakn Olanlar..............................................................................50 Yahudi ve Mriklerin Dmanlklar..............................................................................50 Hristiyanlarn Yaknl ve Sevgisi..................................................................................50 Yahudi ve Hristiyanlarn Kfr.......................................................................................51 Hristiyanlarn Hepsi Mminleri Sevmezler.....................................................................51 Sebeb-i Nzul....................................................................................................................51 Habeistan'a Hicret............................................................................................................51 Necnin smi?.................................................................................................................51 Habeistan'a Hicret............................................................................................................52 mm Habibe (r.a.) Annemiz...........................................................................................52 Efendimiz (s.a.v.)'e Selm.................................................................................................52 Nec'nin Olunun Denizde Boulmas..........................................................................53 Sebeb-i Nzul....................................................................................................................53 Kssis.................................................................................................................................53 Ruhban..............................................................................................................................54

vgye Layk Ameller......................................................................................................54 Kfirin yilikleri................................................................................................................54 Amelden Yoksun Olan......................................................................................................55

Dini stihza Konusu Edinmek Yce Meali: Ey o btn imn edenler! Ne o sizden evvel kitap verilenlerden dininizi elence ve oyuncak yerine tutanlar, ne de dier kfirleri dost tutmayn. Allah'tan korkun; eer mminlerseniz.57 Namaza ezan okuduunuz zaman, onu bir elence ve o-yun yerine koyuyorlar. Bu, ite onlarn akllar ermez bir gruh olmalarndan...58 1 Tefsr-i erifi: Sebeb-i Nzul Rivayet olundu: Rfa bin Zeyd ve Sveyd bin Haris nce Mslman oldular. Sonra da ikisi de mnafk oldu. mminlerden baz erkekler yine de onlarla olan dostluunu devam ettiriyorlard. Allh Tel hazretleri onlarla dostluu yasaklad ve buyurdu: "Dininizi elence ve oyuncak yerine tutanlar, edinmeyin." 2 lm Tetkik "Onlar ki tuttular," kav erifi, "edinmeyin" erifinin birinci mefidr. kinci mef ise, ai|if "dost" kav erifidir. Ve "dininiz" kelimes"edindiler," fii/inin birinci mefidr. 0S-* "e/ence" kemesi de onun mef/dr. "Alay" dalga gemek ve elenmek, demektir. "oyun" kelimesi Farsa'da "oynamak" demektir. Manas: Onlar islm dinini istihza ve alay mevzuu edindiler ve slm dini ile oynadlar. Mnafklar, kalpleriyle kfr zerine srar etmekle beraber slm dini ile alay etmek ve oynamay dilleriyle izhr ettiler. Bu nehiy onlarn tslam dini ile alay etmeleri zerine terettp etti. Bu illete {yani din ile alay etmek ve oynamaya) im ve iaret etmesi; o mnafklarn durumlarnn dman edinmelerine daha layk olduunu ve onlarla nasl dostluk kurulacana tembih iindir. "O sizden evvel kitap verilenlerden..." islm dini ile istihza edenleri beyan etmektedir. "sizden nce," Fiiline taalluk etmektedir. 3 Kafirler Dost Edinilmez "Ve kfirleri," Nasb iledir. Birinci ism-i mevsln zerine atftr. Bundan (yani kfirlerden) murad, mriklerdir. Kfrn mriklere tahsis edilmesi, onlarn kfrlerinin kat kat olmasndandr. (Bu yet-i kerimede) hak zere olmayan (ve btl zere o-lanlarla) dostluk kurmay resen yasaklad. Bu kii ister din sahibi olup, dinde hev- hevesine tabi olan kii ve dini doruluktan tahrip edip saptranlardan olsun, kitap ehli gibi; ve isterse hibir din zere olmayan kiiler olsun, mrikler gibi.... (Ne Edinmeyin?) "Dost," Btn yaknlnzla onlarla yaknlk kurmayn "Ve Allah'tan korkun;" Bu konuda onlarn (din ile istihza edenlerin) dostluunuterk edin. "Eer mminlerseniz," Eer hakik mminlerseniz. nk mn bunu gerektirir. 4 Ezanla Alay Edenler "Namaza ezan okuduunuz
1 2

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/590-591. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/591. 3 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/592. 4 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/592-593.

zaman, onu yerine koyuyorlar." Namaz veya mndlar. "Bir elence ve oyun," Mezzinler "Ezn- Muhammedi" okuduklar zaman, Ya-hudler kendi aralarnda glyorlard. Sefahat ile ezan ve namaza dalyorlard. Namaz ile istihza ediyorlard. Namaz ehlinin cehaletini sylyorlard. nsanlar namazdan ve namaza aran ezan- Muhammedi'den nefret ettirmeye alyorlard. "Bu, ite," istikrar eden zikredilen istihza, "onlarn akllan ermez bir gruh olmalarndan..." Onlarn akllarnn olmaynn sebebi, onlarn sefahetleri ve kendilerini hakkn gzelliklerine cehaletleri sebebiyle istihza ediyorlard. Eer akllar olmu olsayd, bu byk eye yani ezan ile istihza etmeye cret edemezlerdi. Mesnev-i erifte buyuruldu: Aslan demir atmadan gemiyi getirdi. O yol ok tehlikeli ve sakncaldr. Geminin demiri akldr. Akla teslim ol Dnn demiri bu gn gafiller oldular. (2/409) 5 Ezn- erifin Delili limler buyurdular: Ezn- erifin sbutu sadece rya ile deildir. Belki ezn- erif, bu yet-i kerime ile sabittir. nk (6lUj ^i "Siz namaza nida ettiiniz zaman" kavl-i erifinin) mans; ezan ile namaza davet ettiiniz, demektir. udi "nida etmek," yksek sesle armak, demektir. 6 Ezn- erifin Hikmetleri Ezn- erifin bir ok hikmetleri vardr. 0 hikmetlerdendir, 1- islm'n iarnn izhr.... 2- Kelime-i tevhit, 3- Namazn vaktinin girdiini iln etmek, 4- Namazn meknn beyan etmek, 5- Cemaate davet etmek, Bunlardan baka da hikmetleri vardr. 7 Ezana Kar cret Almak Eer gzel sesli bir mezzin bulunup, ezan okumasna kar, cret, rzk ve baka bir ey talep ederse; ezan iin teberru edilir. Lakin sesi gzel olmayana teberruda bulunulmaz. Bunlarn hangisi alabilir? Burada iki vecih vardr. Bu grlerin en sahihi, gzel sesine karlk cret verilir. nk gzel sesin byk bir tesiri vardr. Sesin irkini deitirip, nefret ettirdii gibi... 8 irkin Sesli Mezzin Mesnevfyi erifte buyuruldu: Kfirler diyarnda gzel sesli bir mezzin vard. Gzel sesiyle ezan okurdu. Ona; -"Artk yeter Ezan okuma! Zira sava ve dmanlklar uzar gider!" dedilerse de; Gzel sesli mezzin buna aldrmad. Gzel sesiyle kfiristanda (kfir lkesinde) ezan okumaya devam etti. Halk byk bir fitneden korkuyordu. Sonra o mezzin gitti yerine bed sesli bir mezzin geldi. Bir kfir ok deerli bir elbiseyle bu bed sesli mezzine
5 6

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/593-594. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/594. 7 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/594. 8 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/594-595.

geldi, gibi. O kfir, elinde mum, helva, yiyecekler ve elbiseyi bir dost Mezzine hediye etmeye gelmiti. -"O mezzin nerede?" diye sordu. Ona; -"Senin mezzinle ne iin olur?" dediler O: -"Zira onun sesi her kula rahatlk vermektedir!" dedi. Ona: -"O irkin ses hi rahatlk verir mi?" dediler. Kfir: -"Havra onun sesiyle dolunca; Pek ho ve gzel bir kzm var. mna meyil etti. Mslman olmay arzulad. Kfirler ona nasihat ettiler. Bir trl ondan gizli olan bu sevda gitmedi. mn sevgisi gnlne yle tesir etmiti ki, Kzmn bu haline kar ben de, gam buhurdanmda d a-aci gibi yaniyordum. Zaman zaman onun mna meyli arttka benim de azabm, ikence ve derdim oalyordu. Kzm bu mn ve Mslman olma sevdasndan kurtarmaya hibir re bulmaya gcm yetmedi. Ancak bu irkin sesli mezzin ezan okuyunca; Kzm sordu: -MBu irkin ses nedir? Bu ses kulama ok korkun geldi? mrmde kilise ve havralarda byle irkin bir ses gelmemiti?" diye sordu. Kz kardei ona; -"Bu ezan, Mminleri namaza arr, onlarn irndandr!" dedi. Kzm buna inanmad. Gidip bakalarna sordu. 0 da kz kardeini tasdik edince; Kzm tamamen inand. Yz sarard. Gnlnden Mslmanlk sevgisi soudu.... Bunun zerine benden o huzursuzluk, o azap gitti. Dn gece rahat bir uyku ektim. Bu irkin sesli mezzinin sesinden rahatladm iin, Hediyeyi ona bir kran borcu olarak vermek istiyorum..." dedi. Bu kfir kii, mezzini grnce; -"u hediyeyi ltfen kabul et! Zira ben seninle rahata kavutum! Ettiin ihsan iin karlk olarak sana daim kulluk eylesem yakr! Malm mlkm, servetim olsayd, eer senin azn gm ve altn ile doldururdum!" 9 dedi. 10 Ezan-I erifin Fazileti Ezn- erifin fazileti hakknda bir ok hadis-i erif varid oldu. Hadis-i erifte buyuruldu: -"nsanlardan cennete lk girecek olanlar; 1- Peygamberler, 2- ehitler, 3- BHl-i Habe (r.a.) hazretleridir." 11 Kabe'nin iki mezziniyle beraber. Sonra Beyt-i makdis'in mezzini, Sonra Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin mescidinin mezzini, Sonra dier mezzinler kendi amellerine ve mertebelerine 12 gre.. 13

10

MenevNyi erif: Deftir: S, a. 136= 137, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/595-596. Kenzul-Ummal: 23278,

11 12

hadis-i erifte yle buyuruyordu Cbir (r.a.) hazretlerinden rivayet olundu. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine soruldu: -"Ya Reslallah (s.a.v.)! Cennette ilk nce insanlardan kimler girecektir?" Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: 1- Peygamberler, 2- Sonra ehidler, 3- Kbenin mezzinleri, 4- Beyt-i makdis'in mezzinleri, 5- Benim bu mescidimin mezzinleri, 6- Sonra amelleri kaderince dier mezzinler, cennette gireceklerdir," Kenzul-Ummal: 23278, 13 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/596-597.

Hesab Az olan Kii Hadis-i erifte buyuruldu: -"U kii ok hesap grmez. Sayha onlar korkutmaz. Feze-i ekber onlara hzn ve znt vermez. 1- Hmil-i Kur'n ve Kur'n- kerimin ierisinde olanlar ile amel edenler. Bu kii seyyid ve erif olarak Allh Tel hazretlerine takdim edilir. 2- Yedi sene (Allah rzs iin) okuyup ezanna kar hibir yiyecek (cret) almayan kii, 3- Efendisinin hakkn ed eden ve Rabbine gereince ibdet eden abd-i memlk (kle...)"533 14 mamlk m Mezzinlik mi? Bir ahsta imamet ve mezzinlik topland zaman, imamet daha faziletlidir. nk Efendimiz (s.a.v.) hazretleri imamlk yapmaya devam etti. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri hep imamlk etti. Hi mezzinlik yapmad. 15 Efendimiz (s.a.v.) Sesli Ezan Okumad! Efendimiz (s.a.v.) hazretleri ezan okumad. Eer Efendimiz (s.a.v.) hazretleri ezan okumu olsayd, namaza ge kalan (cemaate gelmeyen) kii elbette kfir olurdu. Eer Efendimiz (s.a.v.) hazretleri ezan okumu olsayd, kendi nefsine ahadet etmesi caiz olmazd. (2/409) Eer Efendimiz (s.a.v.) hazretleri ezan okumu olsayd ve; -"Ben ahadet ederim ki, Allah'tan baka ilh yoktur. Ve (ben ahadet ederim ki) Muhammed Allah'n resuldr," demesi gerekirdi ve o zaman, peygamberin kendisinden bakas olduu dnlebilirdi. Yine ezan- erifi. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinden bakalar ryada grd. Ezan okuma iini Allh Tel hazretleri. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinden bakasna vermi oldu. Yine Efendimiz (s.a.v.) hazretleri bir eyi yapt zaman, onu sabit eder yani o ii devaml yapardr. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri rislet vazifesinden dolay, kendisini bu ie tam olarak veremezdi. 16 Hz. mer (R.A.)nmezzinlii Bu konuda Efendimiz Hazret-i mer'e (r.a.) buyurdular: -"Eer halifeliim olmasayd; elbette mezzinlik yapardm. 17 Ezanda Teganni Yapmak Ezanda teganni yapmak mekruhtur. Rivayet olunduu zere, adamn Ibni mer (r.a.) hazretlerine geldi. Adam, Ibni mer (r.a.) hazretlerine, -"Allah rzs iin seni seviyorum!" dedi. Ibni mer (r.a.) hazretleri ona; -"Ben Allah iin senden buz ediyorum!" dedi. Adam; -"Niin?" diye sordu. Ibni mer (r.a.) hazretleri, -"Bana ulaan habere gre sen ezan okumanda, teganni yapyormusun!" dedi. 18 Ezanda Teganniye Misal Bu (yani teganni ve lahn) kiinin, "Allh Ekber" derken; Allh Ekber" diyerek, birinci hemzeyi uzatmaktr. nk bu ekilde "AAllh Ekber" demek istifham, soru, ek ve phe mansna gelir (ve Allah byk m? mans kar....) Yine kii, "Allh Ekber" derken; "Allh Ekbeer" diye be harfini uzatmas da tegannidir. Bu da yani kelimesi, eytann ismidir. Ve bundan baka ezann dier kelimelerini deitirmek tegannidir. 19

14 15

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/597-598. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/598. 16 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/598. 17 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/598-599. 18 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/599. 19 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/599.

Ezana cabet Etmek Mezzine icabet etmek vaciptir. Onu (ezan) iiten herkesin ezana icabet etmesi (onunla birlikte ezan tekrarlamas) vaciptir. Eer cnp ve hayzl olsa bile... Bu kii, helada (tuvalette) ve cima hlinde olmad mddete.... "Tc'-era" isimli kitapta zikredildi: Ezana icabet etmek snnettir. 20 Ezann Mstahaplar mam Nevev (r.h.) buyurdular: Mezzinin sylediklerinin aynn sylemek (onun okuduklarn aynen tekrarlamak) mstahaptr. Ezanda ba parman ve iki ahadet parman pmek zayftr. Ve ezanda, "Muhammed'r-Reslllah" kavl-i erifini okurken, gzlerini meshetmek de zayftr. nk bu merf hadis-i erifle sabit deildir. 21 Zayf Hadisle Amel Lakin muhaddisler, sadece terb ve terhb konularnda zayf hadislerle amel etmenin caiz olduunda ittifak ettiler. 22 Ezan Okunurken Yaplacaklar Ve ezan dinleyen kii, "Hayye ale's-salh" kelimesinin yannda; "L havle vel kuvvete ill biHahi'1-aliyyi'l-azm," der. "Hayye ale'l-felh" kelimesi okunurken de; "Maallh kne ve m lem yese' lem yekn" Allh Tel hazretlerinin diledii olur; ve Allh Tel hazretlerinin dilemedii de olmaz!" der. Sabah ezannda; kavl-i erifi okunurken; "Saddakte ve bi'1-hayr natakte" doru syledin ve hayr konutun!" denilir. Ve kamet okunurken; kavl-i erifi sylenirken de; "Allah ikame ettirsin ve devaml ettirsin!" diye dua edilir. Kamette kavl-i eriflerinin ikincisi sylenip sona ererken namaza davete fiil ile icabet etmek lazm. (Yani hemen namaza balamak gerekir....) Szle deil.... 23 Kadnlara Byk Mjde Rivayet olundu: Meymne (r.a.) hazretlerinden rivayet olundu. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, erkek ve kadn saflarnn arasnda ayaa kalkt ve buyurdular: -"Ey kadnlar topluluu! Siz bu Habe'nin ezan ve ikmetini iittiiniz vakit; siz de onun syledikleri gibi syleyin. Muhakkak ki (ezan ve kametin her bir harfi iin) bin sevap vardr." Hazret-i mer (r.a.): -"Bu kadnlaradr! Erkekler iin ne vardr?" diye sordu. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -'ki kat var! Y mer! 24 Ezn- erifte nkif ve Tecelliler Mehur eyh ftde Efendi (k.s.) hazretleri buyurdular: Ezan- erif, en gzel kelm ve en iyi nidadr. "Allh Ekber Allh Ekber Allh ekber Allh ekber" kavi-i erifinin nnda eer inkif etse, Allh Tel hazretlerinin azamet ve kibriys tecelli etse... "Ehed en L ilahe illallah" kavli erifinin a-nnda; Allh Tel'nn vahdaniyeti inkif etse;
20 21

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/599. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/600. 22 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/600. 23 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/600.
24

Kenzul-Ummal: 21010, Mecmuatz-Zevid: 7644, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/601.

"Ehed enne Muhammeder-Reslllah" kavl-i erifinin annda da hakkaniyeti inkif etse, ki hayyealede (yani, "Hayye ale's-salh" ve, "Hayye ale'l-felh" kavl-i eriflerinde de) talipten matlba talep zahir olsa, Allh Ekber Allh Ekber" ve, " L ilahe illallah" kavli erifinde zt tecelli etse, (ite o zaman) maksut tamam olur ve murad hsl olur. ftde hazretlerinin szleri bitti. 25 Ezann Fazilet ve Havss Ezann fazletlerindendir ki, eer bir yolcunun ardndan ezan okunursa, emniyet iinde evine dner (yani sa gidip selmetle geri gelir...) 26 mm Sbyn Hastalna ifdr Yeni doan sabnin bir kulana ezan ve dier kulana da kamet okunursa, o ocuk "mm sbyn" 27dan emin olur. Kendisine mm sbyn musallat olduu zaman kulana ezan ve kamet okunursa, ocuk ifya kavuur. 28 Korkulu Anlarda Ezan Okunmaldr Yine, 1- Yangn vaki olduu zaman, 2- Sel hcum ettiinde, 3- ok souk olduu zaman, 4- Frtna, 5- Veya her hangi bir eyden korkulduu zaman; Ezn- erif okunmaldr..... "El-Esrrl-Muhammediyye" isimli kitapta da byledir. 29 Ezann iaret Ettikleri Ezn- erif, Allh Tel hazretlerine hakk davete iarettir. Davet eden (ezan okuyan ise) "Vris-i Muhammedi" olan (mrid-i kmillerdir. (Mrid-i kmiller) gaflet ve hicap ehlini; kurb (manev yaknlk) makamna ve hitap mahalline davet etmektedirler. Hakk iitmekten sar olan kii, daveti (mrid-i kmil) ve onun davetiyle istihza etti; cehaletinin kemli ve dalletinden dolay.... Ama; "Yahut hd halinde kulak tutan kimse..V'lerden olan kiiler ise, aziz ve hamd olan Allh Tel hazretlerinin davetini kabul ederler. Hazret-i izzete kar cezbeye tutulurlar. Zt iin cemli hd ederler. Visal esrarnn ganimetlerine nail olurlar. Ey gencim! Prin dn tutl Prin gryle can bahtiyar olur. 30 Yce Meali: De ki: "Ey ehl-i kitap! Siz srf unun iin bizden holanmyorsunuz: Biz Allah'a imn ettiimiz gibi, hem kendimize indirilene, hem daha evvel indirilmi olana imn etmekteyiz. Sizin ise ekseriniz fsksnz."59 De ki: "Size Allah yannda cezaca ondan daha fenasn haber vereyim mi? 0 kimseler ki, Allah kendilerine lanet etmi, gadabna uratm, onlardan maymunlar, hnzrlar ve Taut'a tapanlar yapm. te bunlar mevkce daha fena ve dz yoldan daha sapkndrlar.'0 Tefsr-i erifi:
25 26

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/601-602. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/602.

27

mm Sbyn, yeni doan ocuklara musallat olan ve onlara korku veren, onlar bayltan ve hatta lmlerine sebeb olan kt bir yeldir. Buna Arapada "Yal nine" de denilir. Farsa ise buna "yedi gnlk" denilir. mm Sbyn, "teb'"dan ayr bir eydir. Kendisine teb' denilen ey, kadnlarn rahimlerinde bulunan ceninleri, teekkl etmi olan ocuklara daha annesinin karnnda iken kendilerine musallat olup, ldrp, drr. Teb' ile ilgili geni gilgi iin "Kitabu'r-Rahmeh ftTbb vel-Hikmeh" sayfa 242'ye baknz. Umm Sbyn canl olarak doan ve hayatta olan ocuklara musallat olur. Daha yeni doan yedi gnlk ocuklara musallat olduu iin kendisine sabilerin annesi mansnda "mm sbyn" denildi. Bu hastaln sebepleri ve bundan if bulmann yollan ve daha geni bilgi iin; mam Celleddin Suyt hazretlerinin. "Kitab'r-Rahmeti fit-Tbbi ve'l-Hikmeti, s. 249 ve devamna baknz. 28 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/602. 29 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/602-603. 30 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/603.

"De ki: "Ey ehl-i kitap!" (2/410) Sebeb-i Nzul

31

Rivayet olundu: Yahudilerden bir nefer (gelip) Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine "dinden" sordular. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdu: -"Ben, Allah'a imn ettiim gibi, bize ne indirildiyse brahim'e ve ismail'e ve shak'a ve Yakup'a ve Esbat'a ne indirildiyse, Musa'ya ve s'ya ne verildiyse ve btn peygamberlere rablarndan olarak ne verildiyse hepsine imn ettik. O'nun resullerinden birinin arasn ayrmayz ve biz ancak O'nun iin boyun een Mslimleriz". 32 Yahudiler, Isa Aleyhisselm'n isminin zikredilmesini iittikleri vakit; -"Dnya ve hirette sizin dininizin ehlinden, hazz daha az bir din ehli bilmiyoruz! Ve sizin dininizden daha erli bir din de bilmiyoruz!" dediler. te bunun zerine Allh Tel hazretleri bu -yet-i kerimeyi indirdi. 33 Yahudiler slam'dan Holanmaz "De ki: "Ey ehl-i kitap!" u kfir ve fecere olan Yahudilere de ki, demektir. "Siz bizden holanmyorsunuz," "Ondan da holanmad 34sznden gelmektedir. Bu da kendisini ayplad, inkr ettii ve kerih grp, kendisinden holanmad zaman sylenir. Yani sizin dinimizi ayplamanz ve inkr etmeniz, illetlerden bir illet iindir. (Sebeplerden u sebebe dayanmaktadr:) "Srf biz Allah'a imn ettiimiz..." "Srf biz Allah'a imn ettiimiz iindir!" demektir.' frjlal i "holanmyorsunuz," fiilinin mefl lehi'dir. Mefl bin 'i olan '"din" kelimesinin hazfiyledir. "Ve hem kendimize indirilene..." Kur'n- mecd'ten.... "Ve hem daha evvel indirilmi olana..." Daha nce Allh Tel'nn indirdii, Tevrat, ncil ve dier 1-lh kitaplara imn etmekteyiz. 35 Yahudiler Fsktr

"Sizin ise ekseriniz fsksmz." Bu kavl-i erif, "biz mn ettik" kavl-i erifinin zerine atftr. nk muhakkak ki onlarn ou, zikredilenlere taknlk yapyor ve mndan kyorlardr. Hatta eer sizler, bizim kitabmzn tasdikini konuan kitabnza inanm Mminler olmu olsaydnz; elbette ona (Kur'n-i kerime) mn ederdiniz. Yahudilerin hepsinin fsk olmalaryla beraber burada fkn onlarn ouna isnat edilmesi; nk onlar, boyunlarna taknlk ve fesad yklemektedirler.
31

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/604. Bakara: 2/136,

32 33

Tefsr't-Taberi: 1735, Taberi tefsiri yani "Cmlu'I-Beyn an Tevili yati'l-Kur'n," isimli mbarek tefsir kitabnn yeni diziliinde hadis-i eriflere numara konuldu. Aslnda otuz cilt olup, be cilt halinde yeni basks yaplan "Cmlu'I-Beyn an Tevili yati'l-Kur'n," tefsirinde tam, "29684" (yirmldokuzbln aityzseksendrt) hadisi erif bulunmaktadr. Onun in burada cilt ve sayfa yerine hadis numarasn koydum. Mtercim. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/604-605.
34

NAKM bir eyden holanmamaktr ki, nimetin zdd ve azab demek olan "nikmet" bundan veya bu mn ondan alnmtr. Bu yette pek gzel bir "kyas- muhassem" vardr. Yani ey kitap ehli, sizin bizden holanmamanz, bizi ayplamanz, dinimizi beenmemeniz, baka bir eyden deil, ancak iki sebepten dolaydr: Birisi, bizim Allah'a ve Allah tarafndan bize, bizim Peygamberimiz Muhammed Mustafa'ya indirilen eriat ve yola, Kitap ve Snnete ve bundan nce geen peygamberlere indirilmi olan kitaplara ve bu arada Tevrat ve incil'e de iman etmemiz: dieri de sizin ounuzun fsk olmasdr. te bizi beenmemenize ve bize kzmanza bu iki eyden baka sebep yoktur. Bizim imanmz sizden geni ve sizin esaslarnz da iine almaktadr. Sizin ise hem iman sahanz ve vicdannz dar, hem de ounuz fsk ve vicdansz. phe yok ki, birincisi olan iman ve vicdan genilii ayplanacak bir ey deil, takdir edilmesi gereken bir haktr. u halde sizin bizden holanmamanzn tek sebebi fsklmz ve vicdanszl-nzdr. Gerekte dar kafallar yksek kafallar, vicdanszlar vicdanllar, gnahkrlar dorulan sevmezler ve onlar rahatsz etmek iin ellerinden geleni yaparlar. Ellerinden gelirse bir yudum suda bomak isterler. Byklerin kymeti de bunlara tahamml etmek ve mcahede eylemektir. Demek oluyor ki bu yet, kitap ehline cevap verirken, ilk nce mslmanlara bir derstir. nk mslmanlar toplum olarak bu cevab verebilmek iin, bu geni ve kuvvetli imana sahip olmas ve ounluun gnahkr olmamas lazm gelir. Yoksa yahudilerin ve hristiyanlarn gnahlarna itirak edip de onlara kendini beendirmeye almak veya onlara galip gelme midini beslemek hem hakka iftira ve hem kendini rezil etmektir.
35

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/605-606.

Denildi ki: Bu mefl bih olmak zere kavl-i erifinin zerine atftr. Lakin matuflarn mecmuu olan mstesna zerine deil... Belki o ikisinin lzm deildir. Belki o ikisinin muhalefetinin lzmdr. Sanki yle denildi: Siz bizim tarafmzdan Allh Tel'ya ve indirilen btn kitaplarna, mn kerih gryorsunuz. (Bizim 1-mn etmemizden holanmyorsunuz) Sizler mndan km kiilersiniz, demektir. Sizin bize olan dmanlnz; sizin hilafnza bizim mna girmi olmamz ve sizin mnn dnda kalmaniz-dandr. De ki: "Size haber vereyim mi?" Hitap, Yahudleredir. "Ondan daha fenasn," aret edilen menkm (Yahudiler tarafndan holanlmayan) mn ve (menkmun minh yani) kendilerinden nefret edilip holanlmayan mminlerdir. Yani, hakikatte neyin er olduunu size haber vereyim mi? Sizin er olduuna inandnz eyi deil gerek errin ne olduunu size bildireyim mi? Haddi zatnda hayrdan baka bir ey olmad halde... bni eyh (r.h.) buyurdular: Katiyetle bilinen eylerdendir ki, slm dininde asla er yoktur. Bundan murad, mutlaka ziydedir. 36 Mesbet "Allah yannda cezaca..." Allh Tel hazretlerinin hkmnde sabit bir ceza, demektir. "' "' "sevapa" kelimesi, hayra mahsustur, "kba" kelimesi de erre mahsustur. Fakat burada "sevapa" kelimesi, hakaret yolu zere, "kba" kelimesinin yerine konuldu. Nasb olmas ise, kelimesinden temyiz olduu iindir. 37 En Kt nsan... "0 kimseler ki, Allah kendilerine lanet etmi, gadabna uratm." Mahzf mbted'nm haberidir. Kendisinden nceki bir muzn takdiriyle ve "Bu" kelimesiyle kendisine iaret edilene mnsip olandr. Oda^ din"kelimesidir. kimseler ki, Allah kendilerine lanet etmi" kiiler, Yahudlerdir. Allh Tel hazretleri, Yahudileri, rahmetinden uzaklatrd ve kfrlerinden dolay kendilerine lanet etti. yetlerin vuzuhundan sonra onlar ma'siyetlere daldlar. 38 Yahudiler Maymun Oldular "Ve onlardan maymunlar, hnzrlar yapt." Yani Davut Aleyhisselm'in zamannda, Davut Aleyhisselm'in kendilerinin aleyhinde yapm olduu beddualardan dolay onlardan bazlarn maymunlara evirdi. Yahudiler, Cumartesi gnnn hrmetine tecvz ettikleri ve o gn istihll (helal) ettikleri iindir. 39 Yahudilerin Hnzra evrilmeleri Allh Tel hazretleri, Yahudilerden bazlarn da hnzra evirdi; sa Aleyhisselm'n zamannda... Yahudiler, gkten inen sofradan yemekleri yedikten ve Isa Aleyhisselm'n peygamberliine dellet eden ak yet ve beyyineleri grdkten sonra kfre girmelerinden dolay hnzra dndler. Denildi ki: Bu iki mesh (maymun ve domuza evrilmeleri) de "Cumartesi ashab" zamannda oldu. Cumartesi gnnn hrmetine tecvz eden, Yahudilerin genleri maymuna, ihtiyarlar da domuza mesh olundular. Bu yet-i kerime nazl olduu zaman, Mslmanlar, Yahudilere; -"Ey Maymunlarn kardeleri! Domuzlarn kardeleri!" demeye baladlar. Bunun zerine Yahudiler, utanlarndan balarn nlerine ediler, rezil ve rsv oldular. 40

36 37 38 39 40

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/606-607. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/608. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/608. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/608. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/609.

Yahudiler Tut'a Tapyorlar "Ve Taut'a tapanlar..." ism-i mevsnn slas zerine atftr. Kendisinden mtekin olan zamir ise ^ kelimesine rcidir. eytann kendilerine ssl gsterdii konularda ona itaat ettiler. "te bunlar," Bu kabahatler ve rsvalklarla mevsf olanlar; "Mevkce daha fena (ve erlidirler.)" Onlarn meknlar ve yerleri daha erli klnd ki, onlarn serlerine dellet etmesi daha bel olsun diyedir. "Ve dz yoldan daha sapkndrlar." S kelimesinin zerine atftr ve onu ikrar etmektedir. Yani sirt- mstakimden ok saptan ve dallete denlerdir. 41 Yahudilik Bu yet-i kerimede Yahudilerin dinlerinin (Yahudilerin Ms Aleyhisselm'n getirmi olduu dini tahrif ederek ortaya karttklar Yahudilik dininin) mahz er olduunu ve haktan ok uzak olduuna dellet vardr. nk Yahudilerin girmi olduklar dinlerinin slku dallet olduu zaman; onlarn dinleri de apak dallet olmu olur. Bunun dnda bir gayeleri yoktur. iki yerde tafdl sas, mutlak ziyde iindir. Yoksa er ve dalletin aslnda kendilerine mterek olana izafet iin deildir. 42 Hakka Tabi Olmak Bil ki: nsanlardan her bir snf, kendilerinin yannda olan (inandklar) din ile ferahlanmakta (ve sevinmekte) 43 bakasnn zerinde olduu dine buz etmektedir.... Lakin hak olan hakka tbi olmaktr. 44 Muhabbet Gzel Ahlaktr Mmin/mmini sever. Muhakkak ki muhabbet, gzel ahlaktandr. (2/411) Ve erif olan vasflardandr. Hadis-i erifte buyuruldu: Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Muhakkak ki Allh Tel hazretlerinin kullarndan baz kullar vardr ki; onlar peygamberler deiller, ehitlerde deildir. Fakat peygamberler ve ehitler, kyamet gnnde, onlarn Allh Tel hazretlerinin katnda olan meknlarndan dolay onlara gpta ederler." Sahabeler sordular: -"Ya Reslallah (s.a.v.)! Bize onlarn kimler olduunu haber ver! Onlarn amellerini bize bildir! Belki onlar severiz!" Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Onlar Allh Tel hazretlerinin rzs iin birbirlerini sevenlerdir. Kendilerinden bir z rahm (akrabalk, ba ve yaknlk) olmakszn ve aralarnda bir mal ve birbirlerine verecekleri bir fayda olmakszn; Allah iin birbirlerini sevenlerdir! Allah'a yemin olsun ki, (kyamet gnnde) onlarn yzleri nurlar gibidir (parlar) ve onlar nurdan minberler zerine ykseltirler, insanlar korktuklar zaman, onlar asla korkmazlar ve insanlar hznlendikleri zaman onlar asla zlmezler. " 45 Evliyann zellikleri Abdullah es-Slim (r.h.) hazretlerine soruldu: -"Evliyullah, (olan bir zat) kullarn arasnda hangi eyle bilinir? (Bir kiinin evliya olup olmadn nasl bilebiliriz?)" Buyurdular: 1- Tatl dil, 2- Gzel ahlak.
41 42

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/609-610. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/610.

43

Bu konuda Allh Tel buyurdu: "Her hlzib kendilerininkine gveniyor." El-M'minn: 23/53, "Onlardan ki dinlerini ayrp, bek bek olmulardr, her hizib kendilerindeklne gvenmektedir. Rum: 30/32, 44 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/610.
45

Eb Davud: 3060, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/610-611.

3456789-

Gleryzllk, Cmertlik, zrleri kabul etmek, Hogr Tam efkat, Merhamet, Btn mahlukata acmak ile bilinir..." 46

Cevhere Sahip Olmak Hafz (k.s.) buyurdular: -"ahlk tacn talep edersin Ztna mensup bir cevher gster. Ve eer Cemd ve Ferdn Gibi ahlarn neslinden olsan bile...." 47 Tarikatlar Arasnda htilf Mehur eyh ftde (k.s.) hazretleri buyurdular: Bayrmiyye (tarikatna) 48 mensup olanlar ile Halvetiyye (tarikatna543 mensup olanlar) arasnda buz (ve kin) sre gelmektedir. Yine onlar (Bayrmiyye ve Halvetiyye tarikatlar) ile Seyyid Buhr (k.s.) hazretlerine tabi olanlar arasnda byk bir buz (ve rekabet ) vardr. Halbuki bununla beraber, buz ve nefret hak ehline asla yakmaz. Grmyor musun, dem Aleyhisselm'n zamanndan Peygamberlerin sonuncusu (olan Efendimiz s.a.v.) hazretlerinin zamanna kadar gelen peygamberlerin hibirinin arasnda buzun hibir eidi grlmedi. Hatta baz alarda ve drt peygamber ayn anda bulunduklar halde ne peygamberlerin ve ne de onlara tabi olanlardan hibirisinin arasnda en kk bir ta'n (yerme, knama veya nemsememek) asla bulunmad. Sa'd buyurdu: Benim gnlm, hep sofularn sevgisiyle doludur. Benim iimde asla kimseye kar kin ve dmanlk yoktur. 49

46

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/611-612.

47 48

Divn- Hafz-i irz s. 202, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/612. Bayrmiyye Tarikat; Hac Bayram Vel hazretleri tarafndan XIV. asrn sonlar ile XV. asnn balarnda kurulan ehli snnet ve'1-cemaat'a menb bir tarikat. Adn Hac Bayram Vel hazretlerinden (833/1429)'den almtr. Hac Bayram, 753/1352 ylnda Ankara ubuksuyu civarnda bugnk syleyiiyle Solfasol (Z'l-Fadl) kynde domutur. Asl ad Numan'dr. eyhi ile Kurban Bayram'nda tant ve ok mtevazi olduundan Bayram adn alm ve bu adla n yapmtr. Babas, Koyunluca Ahmed adnda bir kyldr, Safyddin ve Abdal Murat isminde iki kk kardei vardr. yi bir eitim grd. Melike Hatun'un yaptrd Kara Medrese'de mderris oldu. Hac Bayram, Kay serili eyh Hamdddin b. Musa (Somuncu Baba)'ya (815/1412) intisb ederek ondan feyz ald. eyhinin ne'e ve kemline olan aknn sonucu hep onunla birlikte oldu, onunla birlikte am ve Mekke'ye gitti. Hac grevini yerine getirerek Aksaray'a geri geldiler. Hac Bayram eyhinin irtihlinden sonra Ankara'ya dnd. mam Gazal hazretlerinin Badat Nizamiye Klliyesi'nden ve Molla Cm'nin vazife yapt etlerinin Badat Nizamiye Klliyesi'nden ve Molla Cm'nin vazife yapt medreseden ayrldklar gibi Hac Bayram Vel de Kara Medrese mderrisliinden ayrld. Bu sralar Anadolu halk zerinde Muhyiddin bn'l-Arab (k.s.). Celleddn-i Rm (k.s.) Sadreddin Konev (r.h.) hazretleri ve eyhi Hamideddin'in nfuzlar hissediliyordu. Hac Bayram'n tasavvuf terbiyesinin yanna mderrislii de eklenince, fikirlerini yaymas ok kolay oldu. rtihlinden sonra da Bayramlik adyla n salan bu tasavvuf ekol (tarikat)'n. yetitirdii mrid ve halifeleri devam ettirdiler. Bayramlik tarikatnn bizim tasavvuf tarihimizde byk bir yeri vardr. Silsilesi: Bayramlik, bir koldan Bayezid Bestam'ye kar. Dieri, bilhassa Halvetler ve Melmiler tarafndan kabul edilen silsile olup Hasan Basr'ye uzanr. Birinci silsile, Ebu'l-Hasan Zarafn'den Nakibendiyye silsilesine ular. Bayram tarikatnn hem Hazret-i Eb Bekire ve hem de Hazret-i Aliye nisbeti vardr. Sesli zikri Halvetlikten. sessiz zikri de Naklikten ald kabul edilir. Bayramlik, dnya hayatnda kimseye yk olmamay, alnteriyle kazanc esas alr. Bizzat Hac Bayram. Ankara'da geimini ziraatle salamtr. Bayramlk'te ayn zamanda, bakasnn da geim zorluklar karsnda yardmna komak prensibi vardr. Bu husus ile ilgili olarak Hac Bayram'n aylarda halktan zekt toplayp fukarasna datt bilinmektedir. Hac Bayram Veli Hazretleri, Ak emseddin hazretlerinin koluyla yaylmtr. Ak emseddin. Mehmed ve Ahmed Bcan. gibi byk zatlar yetitirmitir. Anadolu'da Islm varln korunmasnda da byk tesirler icra etmilerdir. Hac Bayram Vel' nin (k.s) kabri, nemini ve deerini ykselttii Ankara'da kendi adyla anlan camiin avlu-sundadr. Bayrmiyye Tarikat gnmzde inktaa uramtr. Mtercim. 543 Halvetiyye tarikati, Suhreverdiye'nin bir kolu, Kbreverdiyye'nin bir ubesi olan ve eyh Ebu Abdullah Sircddin tarafndan kurulan bir tarikattr. Sircddin Ebu Abdullah'a Halvetiyye'nin birinci piri denilmektedir. Ebu Abdullah nceleri Tebriz yaknlarnda "Hoy" ehrinde, sonra Msr'da ve oradan da Hicaza giderek ilm almalarna balam; bir sre sonra Sultan veys'in daveti zerine Hert'a gelmi orada 750/1349, dier bir rivayette 800/1397 ylnda vefat etmitir. eyh Sircddin Eb Abdullah'n yedi defa hacca gittii, sahralarda dolarken bir gn ii bo ve ok byk bir nar aac grp, halvete niyetle krk erba'n'i bir biri ardnca burada tamamlad iin tarikatna Halvetiye denilmitir. Abdullah Bosnev hazretleri, "Semarat'lfud" adl eserinde, halvet kelimesinin "h" snn, siv'dan kalb kuvvetine; "lnV'mn zikir lezzetine: "vav"nn zahir ve btn korumak ile ahde vefaya; "te"sinin temkine; "ye"sinin zorluklardan kolayla; "he"sinin ise mahedeye dellet ettiini zikreder. Halvetiye tarikat gnmzde inkta'a uram tarikatlardandr. Mtercim.
49

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/612-614.

Kalpler Ksmdr Bazlar buyurdular: Kalpler ksmdr. 1- Dnyada ehvetlerin etrafnda uar. 2- Ukbda kerametlerin etrafnda uar. 3- Sidre-i mnteh'da mnctlarn etrafnda uar. Hafz (k.s.) buyurdular: "Elsiz ve ayaksz kiilerin himmetlerinde, an ve hret bir samandr." 50 Tevhit ile Megul Olmak Akll kiiye den vazife, nefsin zulmt, hev- heves, eytan ve vesveselerinden kurtulu iin, Tevhit ile megul olmak lazmdr. 51 eytan'dan Korunmann Yolu mer bin Hattab (r.a.) hazretleri bir gence bakt ve ona buyurdu: -"Ey gen, eer sen eyin errinden korunursan; eytann errinden korunmu olursun. 1- Laklak'nm, 2- Kabkab'nn, 3- Zebzebi'nin errinden. Esmu (r.h.) buyurdular: "Laklak,11 dildir. "Kabkab" batn yarn mide ve karn, demektir. Zebzeb" ise ferctir. 52 Yahudiler Hep Ktlk Yaparlar Yce Meali: Size geldiklerinde de "menna" derler. Halbuki kfir girmiler, kfir kmlardr. Neler gizlediklerini ise, Allah kendilerinden daha iyi bilir.61 Onlardan bir ounu grrsn ki; gnha girmek, zulmetmek ve haram yemekte srat yar yaparlar. Her halde ne fena yaparlar.62 Bari rabbniyyn ve ahbr, bunlar gnh sylemekten ve haram yemekten nehyetseler... Ne fena sanata almlar.63 53 Tefsr-i erifi: "Ve size geldiklerinde de "menna" derler." 54 Sebeb-i Nzul Bu yet-i kerime, Yahudilerden baz insanlar hakknda nazil oldu. Bunlar, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin huzuruna giriyor ve mnlarn izhr ediyorlard. Nifak yoluyla (ahadet kelimesi getirip Mslman olduklarn sylyorlard)... Hitap, Efendimiz (s.a.v.) hazretleri iindir. "size geldiler" kelimesinin) cemi gelmesi, tazm iindir. Veya Efendimiz (s.a.v.) hazretleriyle beraber onun yannda olan Mslmanlaradr. Yani size gelip, slm' izhr ettikleri zaman, demektir. 55 Yahudilerin Mnafklklar "Halbuki muhakkak," Halbuki muhakkak ki onlar "Girmiler,"
50

Divn-Hafz-irzs.200, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/614.
51

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/614. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/614-615. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/615-616. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/616. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/616.

52
53 54 55

Sarldklar halde, Onlar) kfre (girmiler) ve onlar kmlardr." Senin yanndan karken sarlmlardr. 'Ona (kfre)" Yani kfrle senin yanndan ktlar; kfre girdikleri gibi... Senden iittikleri asla kendilerine tesir etmedi. Neler gizlediklerini ise, Allah kendilerinden daha iyi bilir." Kfrden ne gizlediklerini Allah daha iyi bilir. (Burada "Daha yi bilir" kelimesi ismi) tafdl sgasyla geldi; nk Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, o Yahudilerden zahir olan ve onlardan grlen emarelerden onlarn mnafk kiiler olduklarn zannediyordu. Allh Tel hazretleri bunu kendisine izhr etti. 56 Peygamberler Aldatlamaz Mesnev'de buyuruldu: Akl ve temyiz sahibi, Gayba aina (kendisine vahiy gelen peygamberlere), ala hile yaplamaz. Hibir hile, dzen ve tuzak gnl sahiplerinin gnlne perde olamaz. (Peygamberlere iin dorusu vahiyle bildirilir)". 57 Yahudiler Zulm in Yaryorlar "Ve grrsn ki;" Ey Habibim Ahmed! Resulm ya Muhammed (s.a.v.)I Gzn grmesiyle grrsn ki, "Onlardan bir ounu," Yahudilerden mnafklarnn olduklarn grrsn; "Gnha girmekte, srat yar yaparlar," Yani mutlak olarak gnaha girmek iin, demektir. Burada, (yani"Gnahn iine"kelimesinde) "harf-i cerrinin yerine harf-i cerrinin tercih edilmesi, Yahudilerin gnahn (yalan, zulm ve hakszln) iine daldklarna dellet etmesi iindir. 58 Yarma Kelimesi Onlarn yarmalar, mertebelerden baz mertebe iindir. (2/412) u kavl-i erifte olduu gibi: "te bunlar hayrlarda srat yar yaparlar ve hem onun iin ileri giderler!" 59 Burada mminler, hayrdan hari deiller, hayra ynelmilerdir. u kavl-i erifte olduu gibi: "Ve kouun Rabcinizden bir mafirete ve bir cennete ki, eni semvt u arz geniliidir; mttakler iin hazrlanmtr 60""' Yahudiler zulm ve haram "Ve zulmetmek," Zulm ve (hakk brakp) gayriye tecvz etmeleri. "Ve haram yemekte," Haram yerler, demektir. "Her halde ne fena yaparlar." Yaptklar eyler, ne kt eylerdir. Mz ve mzri kelimelerinin arasnn cem edilmesi, istimrar zerine dellet iindir. 61 Yahudi limleri "Bari,"
56

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/616-617. Mesnev-yi erif: Defter: 4, s. 50, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/617-618. el-Mu'mnn: 23/61,

57
58

59 60

l-i mrn: 3/133, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/618. 61 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/618.

Tahdid (sitem) harfidir. "Rabbniyyn ve ahbr, bunlar nehyetseler..." kisinden Rabbaniler ve ahbrdan") murad, Yahudilerin limleridir. Zira; "Rabbniyyn", zhid, arif ve vsl olanlardr. "Ahbr" lmiyle amel eden mrekkep yalam ve makbul olan lim, demektir. "Onlar gnh sylemekten," Bu gnah sz, onlarn mn etmedikleri halde, biz mn ettik, demeleridir. "Ve haram yemekten..." Onun irkin ve kabahat olduunu bildikleri ve onu mahede ettikleri halde, harama dalp yemektedirler. U "Ne fena sanata almlar." Bu kavl-i erif, Her halde ne fena yaparlar." Kavl-i erifinden daha belidir. nk sanat, amelden daha kuvvetlidir. nk amel, ancak srekli yapld, yerletii ve kii o amelde rush sahibi olup onu meslek haline getirdii zaman, sanat olur. Burada, gnah ilemek, zulm etmek ve haram yemek, rush olmayan bir amel klnd. Ama mnkiri nehyetme ameli ise rush olan gnahlardan sayld. Bu yet-i kerimede, limlerin ktlklerden nehyetmede hileli ve tuzakl davranmalarn tehr olduu phesizdir.... Sa'd buyurdu: Eer sen nehyi mnkiri elden brakrsan, O el ve ayak hi bir eye layk deildir. 0 zaman el ve dilde hibir mecal kalmaz. Himmet ricalden (byklerden) kalmaz olur. 62 Ktl Yasaklamayan Kavim mer bin Abdlaziz (r.h.) hazretleri buyurdular: Muhakkak ki Allh Tel hazretleri, baz kiilerin huss amellerinden dolay mmeye (btn topluma) azap etmez. Lakin ma'siyetler zahir olur da; hibir kimse onlar inkr etmez (onlar yapmakta olduklar ktlklerden nehyetmezlerse); (ite o zaman) btn kavim azaba mstahak olurlar...." 63 Hakka Davet Meyih (mrid-i kmiller) ve (hakikat erbab olan) limler, nasihati terk etmek hakknda varid olan tevbh, azarlama ve knanmalar olmasayd; hakikat erbab; hakk mahede etme ve onunla nsiyet kurmaya dalm olduklar istirak brakp halk davet etmekle megul olmazlard. 64 Hakikate Vasl Olan Slik Mehur eyh ftde Efendi (k.s.) hazretleri buyurdular: Slik Hakikate vsl olduu zaman; ya irad iin gnderilir veya vuslatn huzurunda braklr. Ayrlk murad edilmez. eyh Eb Yezd el-Bestm (k.s.) hazretleri gibi. O irad tercih etmedi. 65 rd Peygamberlerin Yoludur Lakin ird, Peygamberler (a.s.) hazertnm yoludur. Muhakkak ki btn peygamberler, halk ird iin gnderildiler. Peygamberler huzur makamnda braklmadlar. 66 rad ile ller Cn Bulurlar Mesnev'de, Allh Tel hazretleri tarafndan, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine hitaben buyuruldu: Ey hasta gnllerin ifs, -Sara kzp krn deneini alma! Yolda kre sahip kan Hakkn yzlerce ecrine nail olur.
62 63 64 65 66

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/619-620. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/620. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/620. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/620. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/620.

Kim bir kre krk adm delil olursa, O Mevl'nn gufranna nail olur, diye sen buyurdun. yleyse ey medet vereni Bu cihanda, bunca katar katar krlere rehber ol! Sen ki doru yolu gstericisin! Doru yolu gsterenin ii budur. Vaktin matem ekenleri seninle d olsun! Ey Hak'tan saknanlarn imam ve nderi! Bu hayale dalanlar hakikate sen gtr! Dnyada kim sana bir hile yapacak olsa, Onun boynunu ben kendim keserim! Krln daha kahredici krlk eder. Arttrrm, onun eker sandn zehir eylerim! Zira akllar benim nurumla parlar, Hileler benim mekrim yannda aslsz kalr. Erkek filler onu ineyecek olsa; Trkmenlerin kara adrlar nedir ki? Ey benim yce peygamberim! Benim kahr frtnam nnde, O kandil nedir ki? Manen korkun, sru fr ki Binlerce ller de topraktan ksnlar! 67 Mrid-i Kmiller ve Hakik limler Mahfuzdurlar Hakikat ehli (mrid-i kmiller) ve i'l-i kelimetllah (Allah'n dinini yksek tutmak)tan baka bir garaz ve maksatlar olmayan, masivdan baka btn mlahazalardan tecrit eden ilimleriyle mil olan limler; kendi szlerinde ve fiillerinde mahfuzdurlar. 68 Hikye Tabinden bir zhid vard. Halife Mervn bin Hakem'in elence aletlerini krd. Onu yakalayp, Halifeye getirdiler. Halife; o-nun (gnlerce a braklan) aslanlarn nne atlmasn emretti. Onu alp Aslanlarn nne attlar. O zhid orada namaza balad. Aslan geldi. Ona yaklat. Ve Kuyruunu sallamaya balad. Orada bulunan btn aslanlar onun bana topland. Aslanlar, dilleriyle onu yalamaya baladlar. (2/412) O zat ise namaz klyordu. Aslanlara hi aldrmyordu. Mervn, sabahladnda (cellatlarna) sordu: -"O zahidimizi ne ettiniz?" Onlar; -"Aslanlarn nne atld..." dediler. Mervn; -"(Gidin) bakn hele aslanlar onu yemi mi?" dedi. Mervn'n adamlar geldiler. Aslanlarn o zhid ile nsiyet kurduklarn grdler. Onu oradan karttlar. Halifeye gtrdler. Mervn ona sordu: -"Sen o Aslanlardan korkmadm m?" Zhid; -"Hayr!" dedi. -"Nasl olur?" dedi. 0; -"Ben gece boyunca tefekkr (ve ibdet) ile megul oldum. Tefekkrden Aslanlardan korkacak bir zamanm olmad" dedi. Zahide sordu: -"Ne tefekkr ediyordun?" Buyurdular: -"O aslan dndm! Bana geldi, diliyle beni yalad. Ben onun salyalar acaba temiz mi yoksa necis mi olduunu (onun saiyalaryla namaz klmann caiz olup olmadn) tefekkr ettim. te benim bu tefekkrm; beni onlardan korkmaktan alkoydu." Mervn, buna at. Onu serbest brakt. "Nisb'l-htisb" isimli kitapta da byledir. 69

67

Mesnev-yi erif. Defter 4, s. 57-58, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/620-621. 68 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/621. 69 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/622.

Yahudilerin Allh Tel Hakknda Kt Dnceleri Yce Meali: Bir de yahudiler, "Allah'n eli bal" dediler ve dedikleriyle elleri baland ve melun oldular. Hayr! Onun iki eli de ak; diledii gibi bahediyor. Cellim hakk iin sana rabbinden indirilen, onlardan bir ounun tuyann ve kfrn artracaktr. Mamafih biz onlarn arasna kyamete kadar srecek buz ve adavet braktk. Her ne zaman harb iin bir yangn tututurdularsa, Allah onu sndrd. Hep yeryznde fesat iin koarlar. Allah ise, mfsitleri sevmez/ 70 Tefsr-i erifi:

"Bir de Yahudiler dediler." Mfessirler buyurdular: Allh Tel hazretleri, Yahudilere byk nimetler verdi. Hatta Yahudiler zamanla mal ynnden insanlarn en zengini oldular. Ve onlardan en huss yere sahip olanlardan oldular. Yahudiler, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin peygamberlii hakknda. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerini tekzip etmeleri zere; Allh Tel hazretleri, onlara vermi olduu fimetleri onlardan ekti. Allh Tel hazretleri, Yahudilerden nimetlerini ekince; Yahudiler dediler ki: a) "Allah'n eli baldr." Allah'n eli kabz olunmu, sk ve vermekten tutuktur, dediler. Eli skl ve el akl kastsz olarak, sadece cimrilik ve cmertlikten mecazdr, (yani el skl, cimrilik, el akl da cmertlik demektir.) Bunda el, cimrilik ve cmertlii ispat etmektedir. Allh Tel hazretleri buyurdu: "Hem elini balayp boynuna asma , hem de onu bsbtn ap sama ki piman olur, ak kalrsn;' 71 Yani onu infaktan tutmaz, demektir. 72 Yahudiler Cimridirler "Onlarn elleri baland." Bu kavl-i erif, Yahudilerin cimrilik ve tutukluuyla aleyhlerine bedduadr. Yani onlarn elleri hayra infak etmekten tutulsun.' Yahudiler, cimri kiiler klndlar. Yahudiler, insanlarn en cimrileridirler. Yahudilerden daha cimri bir millet yoktur. 73 Yahudiler Melundurlar "Ve melun oldular." Yahudiler, Allh Tel hazretlerinin rahmetinden tara olup uzaklatrldlar. "Dedikleri sebebiyle," Syledikleri o kt kelime sebebiyle demektir. Bu Yahudilerin aleyhine bir bedduadr. Kullara bir talimdir. Yoksa bu acz eseri deildir. Allh Tel hazretleri, onlarn sylediklerinden ok yce ve ok byktr. (Onlarn sylediklerinden mnezzehtir...) "Hayr! Onun iki eli de ak;" Yani Allh Tel hazretlerinin sn onlarn vasfettikleri gibi deildir. Belki (tam aksine) Allh Tel hazretleri, gayet cmertlikle mevsftur. Allh Tel hazretlerinin fazl ve ihsan nihayetsizdir. Bu man, "el" kelimesinin tesniye gelmesindendir. Sahi (cmert) kiinin vermesi ve datmas; kiinin btn maln kendi eliyle infak etmesidir. "Yedllah," mtebihattandr. Bu da, iitmek ve grmek gibi, Allh Tel hazretlerinin sfatlarndan bir sfattr. "Allah'n iki eli" hakikatte, Ceml ve Cell sfatlarndan ibarettir. Hadis-i erifte buyuruldu: -"Onun iki eli de yemin (sa)dir. 74
70

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/623. el-sr: 17/29, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/623-624. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/624. Sahih-i Mslim: 3406, Snen-i Nese: 5284,

71
72 73

74

Yeryz, btn alemin seferinin yeridir. Onu okudu, dost da dman da... Dilediine tnfak Eder "Diledii gibi bahediyor." Allh Tel hazretleri infaknda muhtardr. Diledii gibi infak eder. Bazen geniletir ve bir dierini de skar; meiyetinin (dilemesinin) gerei ve hikmetinin iktizsna gre muamele eder. Onlarda bulunan ma'siyetlerin uursuzluu sebebiyle onlar skar ve darlk verir. 75 Mekrden Emin Olma Kt iinden kork, asla emin olma! nk Allh Tel o tohumu bir gn yeertir. Belki piman olur ve haya edersin diye, Nice kereler, ltfuyla muamele edip onlar rter. Nice kere rterek keremiyle muamele eder. Su tekrarlanrsa eer; Cezalandrarak Allah adlini izhr eder. Bylece ltf ve adli zahir oldu. Biri mjdeleyici dieri de korkutucudur. 76 Yahudilerin ou Tuyana Dtler Cellim hakk iin onlardan bir ounun artracaktr." "Onlardan," (murad) Yahudilerin limleri ve reisleridir. "Bir ou" kavl-i erifi, fiilinin birincimefldr. "Sana rabbinden indirilen..." O Kur'n- kerimdir. Ve Kur'n- kerim'de bulunan ahkm (ilh)dir. fiilinin birinci failidir. "Tuyann ve kfrn..." Bu kavl-i erif, ziydetin (yani fiilinin) ikinci mefldr 77 Kfr ve Tuyann Artmas? Yani onlarn eski tuyanlarnn zerine tuyan ve kfrlerinin zerine kfrlerini arttrr, demektir. Yahudilerin tuyan ve kfrlerinin ziyde olmas; 1 - Ya iddet ve takn cihetinden 2- Ya da kemiyet ve kesret ynnden okluktur.... Bu yet-i kerime indii zaman, Yahudiler, onu inkr ettiler. Bylece Yahudilerin kfr ve tuyanlar, kfrleri miktarlar ha-sebince daha da ziyde oldu. (yet-i kerimenin Yahudilerin kfr ve tuyanlarn ziyde etmesi tpk) salkl (ve bedenleri salam) olan kiiler iin (hazrlanan) sahih (yararl ve ar) bir yemek, hastalarn hastalklarn daha arttrd gibi.... 78 Yahudilerin Bozuk nanlar "Ve biz onlarn arasna braktk." Yahudilerin arasna braktk. nk Yahudilerin bazlar; Cebriye, bazlar; Kaderiye, bazlar: Mrcie, bazlar; Mebbihe'dir... Cebriye, 79kulun fiilini, Allh Tel hazretlerine nispet edenlerdir. Cebriye, "asla kulun fiili ve semesi yoktur" dediler. (2/414) nsann hareketleri, cmidt (ta gibi canszlarn) hareketi menzilesindedir (dediler...) Kaderiye 80 ise, her kulun kendi fiilinin hliki olduuna inanrlar. Kaderiye olanlar, kfr ve masiyetleri, Allh
75

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/624-625.

76

Mesnev-yi erif Defter: 4, s. 8, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/625-626. 77 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/626. 78 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/626-627.
79 80

Cebriye mezhebi hakknda daha geni bilgi iin baknz; "el-Milel ve'n-Nihal" c. 1, s. 72, mam Eb'1-Feth Muhammed bin Abdul-Kerim e-ehristn, Dar'l-Kiitbi'I-lmiyye, Beyrut. Kaderiyye mezhebi hakknda daha geni bilgi iin baknz; "el-Milel ve'n-Nhal" c. 1, s. 92, mam Eb'1-Feth Muhammed bin AbdulKerim e-ehristan, Dar'l-Ktbi'l-lmiyye, Beyrut.

tel hazretlerinin dilemesiyle olacan grmezler (inanmazlar....) Mrcie; 81 ise ehli kebirin (byk gnah sahiplerinin) af veya cezalandrma gibi bir eyi kesmezler. Belki bunda hkm rc ettirirler, yani kyamet gnne kadar te'hir ettirirler. Mebbihe, 82 ise Allh Tel hazretlerini mahlkata benzeten ve ona hadis (sonradan olan eylerin arz) olduuna inanrlar. 83 Yahudilerin Arasnda Dmanlk Vardr "Buz ve adavet," Yani biz onlar kendi dinlerinde ihtilaf karan ve birbirlerine buz eden kiiler, kldk, demektir. Allh Tel hazretleri buyurduu gibi: "Size hepsi toplanarak ktal yapamazlar, ancak mstahkem mevkilerde veya duvarlar, siperler arkasndan yaparlar. Aralarnda be'sleri' iddetlidir. Sen onlar toplu sanrsn, halbuki kalpleri danktr. Bu onlarn akl etmez bir kavim olmalarndandr." 84 Yahudilerin hibir zaman kalpleri bir ey zerine ittifak etmeyecek ve szleri bir konuda birbirine mutabk olmayacaktr. Cmle mbteddr. Bu kavl-i erit Yahudilerin, tuyan ve kfrlerinin zikrinden ve onlarn Mslmanlar zerine icm etmelerinin (toplanmalann)dan doan birlik dncesini (zihinlerden) defetmek iindir. Denildi ki: "Dmanlk", buz"dan daha hussdir. (Aralarnda min vechin umm ve husus vardr.) nk her dman buz eder; ama her buz eden dman deildir. "Kyamete kadar srecek..." "Biz braktk," kavl-i erifine taalluk etmektedir. 85 Yahudiler Fitnecidirler "Her ne zaman harb iin bir yangn tututurdularsa," Yahudiler, her ne zaman, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine (ve mminlere) kar muharebe etmeyi dilediklerinde ve herhangi bir erri tercih ettiklerinde; "Allah onu sndrd," Allh Tel hazretleri, onlar reddetti ve onlarn arasna mnazaa (ve mnkaann) vaki olmasndan dolay onlar kahretti. Bununla Allh Tel hazretleri, Yahudilerin errini Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinden (ve mminlerden) men edip (uzaklatrd...) 86 Mekr-i lh Mesnev'de Rislet sahibi Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine hitaben yle buyurdu: Dnyada, sana kim hile yapacak olsa. Onun boynunu ben kendim keserim. Krln, daha da kahredici krlk ederim, Arttrrm... Onun eker zannettiini zehir ederim. Zira akllar benim nurumla parlar. Hileler, benim mekrimin yannda aslsz kalr. Erkek filler onu ineyecek olsa, Trkmenin kara adr nedir ki? 87

81 82

Mrcie mezhebi hakknda daha geni bilgi iin baknz; "el-Milel ve'n-Nihal" c. 1, s. 137, mam Eb'1-Feth Muhammed bin Abdul-Kerim e-ehristn, Dar'l-Ktbi'l-lmiyye, Beyrut. Mebbihe mezhebi hakknda daha geni bilgi iin baknz; "el-Milel ve'n-Nihal" c. 1, s. 92, tmam Eb'1-Feth Muhammed bin AbdulKerim e-ehristn, Dar'l-Ktbi'l-Imiyye, Beyrut. 83 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/627-628.
84
85 86

El-Har; 57/14, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/628-629. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/629.

87

Mesnev-yi eif Defter: 4, 58, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/629.

Yahudiler Fesatdrlar "Onlar hep yeryznde fesat iin koarlar," Yahudiler hep, slm ve ehline tuzak ve hile dzenlemek iin alyorlar. er ve fitnenin eserleri, onlarn kendi aralarnda tabir edilen, harbi tututurmaya myir (ve zt) olan eylerdendir. "Allah ise, mfsitleri sevmez." Bundan dolay Allh Tel hazretleri, Yahudilerin tututurmu olduu fitne ve fesat ateinin eserini sndrd. Ve onlar ancak erle cezalandrr. 88 mn ve Takva Ehli Meali erifi: Eer ehl-i kitap mn etselerdi, Allah'tan korksalard, phesiz kabahatlerini kefaretler ve kendilerini na'm cennetlerine koyardk.65 Eer onlar Tevrat' ve ncil'i ve rablar tarafndan kendilerine sair indirileni doru tutsalardi; elbette hem stlerinden yerlerdi, hem ayaklarnn altndan... lerinden mutedil bir mmet yok deil; lkin, ou ne kt iler yapyorlar.66 89 Tefsir- erifi mn ve Takva Ehli "Eer ehl-i kitap," Yani, Yahud ve Hristiyanlar "mn etselerdi," Kendisine imn etmek vacip eylere mn etselerdi. "Ve Allah'tan korksalard," Ma'siyetlerden ittik etselerdi, yalan sylemek, haram yemek ve benzeri eylerden saknmalar gibi.... "phesiz kabahatlerini kefaretler..." Yani elbette onlar affederim. Onlardan gnahlarn rterim. Kefaret, gnahlardan kurtulmak, demektir. "Ve kendilerini na'm cennetlerine koyardk." Yani biz onlar, cennetlerde daim ve muhalled klarz. Sevap ile zaferdir. 90 slm Gemii Siler Bu yet-i kerimede, -slm m kablini (kendisinden ncekileri) siler!" 91 Gnahlar ne kadar ok olursa olsun; (hakikatine) tembih (ve iaret) vardr. Yahud ve Hristiyanlar, Muhakkak ki bu iki kitap ehli Mslman olmadka asla cennete giremezler. "Eer onlar Tevrat' ve ncil'i doru tutsal ard;" Tevrat ve ncilin iinde bulunanlarla amel etseler; Peygamberlerin Efendisi (s.a.v.) hazretlerini tasdik etmek gibi; Tevrat ve ncilin iinde bulunan ahitlere Allah iin vefa etselerdi, demeBfctreyi ikme etmek, onun hukukuna ve hkmlerine riyet etmek, demektir. (Mesel) namaz klmak gibi... "Ve rablar tarafndan kendilerine sair indirilen..." Kendi ellerindeki kitaplar tasdik eden, Kur'n- mecd'ten bulunanlardr. Bu unvan ile beyn edilmesi, onlarn arldklar eylerin srail oullarna indirilen eyler olmadnn iptalini tasrih etmek iindir. "Elbette hem stlerinden yerlerdi, hem ayaklarnn altndan..." Allh Tel hazretleri, onlarn zerine gk ve yerin bereketlerini samakla, onlara rzklarn geniletti; yamurunu indirmek ve nebatat karmakla genilik verdi. 92 Madd Skntlar... Bu yet-i kerimeden, onlarn bana gelen sknt ve darlklar kendilerine isabet etmesinin; (asl sebebinin)
88 89 90

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/630. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/630. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/631. Kenzul-Ummal: 33664. Kef'-Haf: 363, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/631-632.

91
92

onlarn kendi cinayetlerinden kaynaklandna tembih vardr. Feyyz'n feyzinin kusurundan deildir. 93 Yanl Anlamak Saptmadr Mesnev-i erifte buyuruldu: Gnln varsa eer dikkat et! Her i ardnca bir nesne doar 94 Bu bel sana ahmaklndan dodu. Remz (iaret) ve nkteleri anlamada yanld." 95 Mutedil mmet Sanki (mukadder bir sul ile) yle denildi: -"Onlarn hepsi mi bylece manszlk, takvsz ve ikmetsiz-likte srar etmektedirler?" (Cevaben) denildi: ilerinden mutedil bir mmettir." dil ve sapmayan bir taife ve kusurlu olmayanlar demektir. Abdullah bin Selm ve benzerleri gibi; Yahudilerden tmn edenler, demektir. Ve Hristiyanlardan mn eden krk sekiz kii gibi. 96 ktisd Nedir? "ktisd," Lgatte, amelde saptmama ve taksirsiz olmaktr. 97 Yahudilerin oklar "Ve onlardan ou," Onlarn haklarnda sylenilmitir. La ili. "Ne kt iler," diler, "Yapyorlar," Makam hasebince bunda taaccb vardr. Yani Yahudilerin amelleri ne kt! 1- natlar, 2- Kibirleri, 3- Hakk tahrif etmeleri, 4- Ve hakdan yz evirmeleri ne kt! 98 Rzk Geniliine Takva Bu yet-i kerimede, takvann, dnya ve hiret ilerinde istikmetin, Rzk geniliine sebep olduuna beyn vardr. 99 (Hikye) Fl Eti Yemedi Abdullah el-Kalans (r.h.) buyurdular: Bir seferimde bir gemiye bindim. iddetli bir rzgr kt. Gemi ehli, dua ve adaklarla megul olmaya baladlar. (Her biri kurtulursam unu datacam, u kadar hayvan keseceim diye deiik adaklarda bulunmaya
93

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/632.

94 95

Bu beyit, kendisinden nce gelen, beyitten sonradr. Musannif hazretleri, byle bir sralamayla ald iin, onun sralamasn bozmadm. Mesnev-i erif; Defter: 4. s. 95. Mesnev-yi erif; Defter: 4, s. 95, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/632. 96 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/633.
97

KTSD : Lgatte "ite ll olma" demektir ki "kasd" den alnmtr. nk istediini iyi tanyan bir kimse, onu hi eilip bklmeden doru bir ekilde kasteder. stediinin yerini ve mevkisini bilemeyen ise aknlk iinde kalr. frat veya tefrit ile kh saa, kh sola bocalar, abalar durur. te bu sebeple iktisd, maksada sebep olan amel (i) demek olmutur. Maliyeye ait ilerdeki iktisadn da esas budur. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/633. 98 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/633-634. 99 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/634.

baladlar...) Bana da adakta bulunmaya iaret ettiler. Ben onlara; -"Ben dnyadan tecrit olunmu (hibir eyi olmayan) bir kimseyim! Benim nezredecek hibir eyim yok!" dedim. Fakat onlar daha da zerime gelmeye baladlar. (-"Bu frtnadan kurtulmak iin bir eyler adak et!" dediler.) Ben de; -"Eer Allh Tel hazretleri, beni bu frtnada boulmaktan kurtarrsa; fil eti yemeyeceim!" dedim. Gemidekiler (daha kzdlar ve bana); -"Fil etini yiyen kim? Kim fil eti yiyor ki bir de kalkm kendini fil etinden alkoyuyorsun! Fil etini yemeyeceine dair nezredi-yorsun?" dediler. Ben onlar; -"Hatrma bu geldi!" dedim. (Gemi paralanp batt) Allh Tel hazretleri, (gemide arkadalardan) bir cemaat ile birlikte beni de boulmaktan kurtard. Sahile ktk. Gnler geti. Yiyecek bir ey bulamadk. Aramzda alk zahir oldu. Bir fl yavrusu grdk. Arkadalarm onu yakalayp ldrdler. (Alktan lmemek iin zaruret halinde) onun etinden yediler. Ben yemedim. Gemide yapm olduum nezrime (adak) ve ahdime sdk kaldm. Arkadalarm yine zerime geldiler. -"Buras iztrar (mecbur olmak) makamdr. (Alktan lmemek iin haram yemenin mbh olduu bir yerdir)" dediler. Ben onlarn sylediklerinin hibirini kabul etmedim. Sonra arkadalarm (karnlarnn doymalarnn vermi olduu arlkla) uyudular. O yavrunun annesi geldi. Fil, yavrusunun kemiklerini grd. O cemaatin hepsini teker teker koklad. Kimden yavrusunun kokusunu bulduysa onu paralayp helak etti. Sonra bana geldi. Beni koklad. Benden yavrusunun kokusunu grmedi. Bana srtn dnd. Ve srtna binmemi iaret etti. Ben de onun srtna bindim. Beni ykledi. (Byk bir hzla yol ald. Sonra) bir yerde bana inmemi iaret etti. Ben de indim. Seher vakti bir cemaat (insan) ile karlatm. Onlar beni alp evlerine gtrdler. Beni misafir ettiler. Tercmann dili zere onlara bamdan geenleri haber verdim. Bana; -"Filin seni alp getirdii yerden buraya kadar; tam sekiz gnlk mesafedir. Sen (filin srtnda) bunu bir gecede kat ettin," dediler. 100 Hikyeden karlan Ders Bu hikyeden zahir oldu ki: Muhakkak ki takva tarafna riyet etmek ve ahde vefa etmekle kii, din ve dnya ynnden ilerini istikmete koyar. leri yoluna girer. Ama dnya ehvetlerinden sadece bir ehvetin bile uzun bir hzn ve kederi vardr. Byk bir tuzak ve hiledir. Belki helak olmaktr. Fil yavrusunu yiyen bu cemaatin helake dmeleri gibi.... (2/416) 101 Hikaye (Ar ile Karnca) Bir vakit Ari'nin biri, bir Karnca grd. Binbir hile ve zorlukla hanesine (yuvasna) dne tayordu. Karncann byk bir sknt ve zorluk ektiini gren ar ona dedi ki: -"Ey karnca! Bu ne skntdr. Sen hayatn iin lazm olan yiyecek ve iecei ayaklarla tamaktasn. Bakyorum ki sen latf ve leziz olan yiyeceklerden korkmaktasn! Benim gibi ol! Ben Pdihlardan bile korkmam! Dilediim yere konarm! Dilediim yere gidip gezer, yer, ier ve istirahat ederim..." (Ar karncay da yanna ald.) Bu sz esnasnda, utu ve bir hayvann derisini yzmekte olan bir kasabn dkkannn nne kondu. Bak kasabn elindeydi. An marur bir ekilde oradan uup gitti. Ve istedii yere kondu. Karnca ise orada ayaklar altnda kald. Ve yle dedi: -"Rabbim! Bir saat ehvet sahibine uzun bir hzn verir!" Ar; -"Beni bir yere gtrme ki istemiyorum!" Karnca; -"Bamza gelen her bir ey, hrs ve ehvetten dolay geldi. Cann ektii yere gidersen ite istenilmedik bir ekilde lrsn!" 102 Manev Rzklar Bil ki;
100 101 102

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/634-635. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/635. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/635-636.

-"Elbette hem stlerinden yerlerdi, hem ayaklarnn altndan..." Kavl-i erifi, Rahmn Vehb hsl olana ve kesb insan ile meydana gelene iarettir. Kim bildiiyle amel eder ve hak yolda btn gayretiyle mchede ederse; o kii manev zevklerin mertebelerine ve mahedelere nail olur. 0 zaman ona iki cennet hsl olur 103. 1- Amel cenneti, 2- Fazl- kerem cenneti. te makbul olan bu manev rzktr. 104 Srlara Nail Olmak Mesnev'de buyuruldu: Bu az kapansa. Lokmas srlar olan baka bir az alr. eytann style beslenmekten kurtulursan eit eit lezzetlere nail olursun. (Gnahtan kurtulursan manev nimetlere nail olursun...)" 105 Allah'm! Fazl- kerimin ve ihsann feyziyle bize imdat eyle!Amin. 106 Efendimiz (S.A.V.)'In Allah'n Korumasi Altndadr Yce Mel: Ey anl resul! Sana rabbinden her indirileni tebli et. Etmezsen, onun risletini ed etmi olmazsn. Allah seni insanlardan koruyacak. Emin ol, Allah kfirleri muradlarna erdirmeyecek.67 107 Tebli emri Ey anl resul! tebli et." Hepsini "Sana rabbinden ner Kullarn maslahatlarna taalluk eden eyler. (Bu kavl-i erif) baz ilh esrarn ifa edilmesinin haram ol duunu da reddetmez... 108 Herkese Verilmeyen lim Eb Hreyre (r.a.) buyurdular: "Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinden iki kap ilim hfzedip aldm. Biri, ite gerekten bu rivayet edip dattm ilimdir. Ama dieri ise eer onu anlatacak ve datacak olsam elbette bu boaz kei-lir." 109 eriat ve Hakikat tmleri in gerei udur ki, eriatta taalluk eden ilimler ummidir. Ve herkese tebl edilmesi gerekir. Ama marifet ve hakikate taalluk eden ilimler ise hussdir. Bunlardan her birinin kendisine hs bir ehli vardr. Bu ilimler (erat ve hakikat ilimleri) mbelliin yannda bulunan emnet gibidirler. Bunlar erbabna vermesi ve tebl etmesi lazmdr. 110
103

Bildiiyle amel eden kiiye ilmi Vehb olarak bilmedikleri retilir. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Kim bildiiyle amel ederse, Allh Tel hazretleri, o kiiyi bilmedii bir ilme varis klar." Kefl-Hafa: 2542, 104 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/636.
105
106

Mesnev-i erif: Defter: 3, s. 143. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/636-637. 107 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/637. 108 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/637.
109

Sahih-i Buhri: 120, Kef'z-Zunn An Esmii'l-Ktb ve'I-Fnn, c. 1, s. 49, Hac Halife, Milli Eitim Bakanl Basm evi istanbul1971- kinci Basl. lim hakknda geni bilgi iin buraya baknz. Hac Halife (r.h.) hazretleri Kef'z-Znn isimli ansiklopedinin banda ilimler hakknda ok gzel ve geni bilgi vermektedir. Gerekten ilim ehlinin ilim hakknda okumas bilmesi gereken sistemli ve tanzim edilmi malumat var. Mtercim. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/638.
110

Her Mslman erat erbabdr. erat ile ilgili ilmi yani ilmihali renmek ve gerektiinde de fkh meseleleri renmek her Mslman erkek ve kadnn zerine vacibtir. Ser ilimler olmadan slmiyet olmaz. Fakat, tasavvuf, marifet ve hakikat ilmi, erbab olmayana verildii

Tebl Etmemi Olursun "Ve eer etmezsen," Sana herhangi bir ktln gelmesi korkusuyla eer sana indirilenlerin hepsini tebl etmezsen; "Onun risletini ed etmi olmazsn," nk Allh Tel hazretlerinin indirdiklerinin bazsn gizlemek; hepsini gizlemek gibidir. Rislet ise, onu dil ite tebl etmekten baka bir yolu yoktur. Bundan dolay risletin tebliinin terkine ruhsat verilmedi. Eer korksabile... 111 Talk te bu kavl-i erif, bizim (Hanef mezhebinin); "Zorlanan kiinin konuup verdii talak ve tak (kle azad etmenin) geerli olduu, talakn vaki olduu ve klesinin hr olduu" (fetvamza) delildir. nk bunlar (talk ve kle azad etme ileri) dile taalluk etmektedir. Kalbe deil. krah (zorlama) ise dilin fiiline (iine) mni deildir. Ve dil ile yaplan iin geerli olmasna da bir engel deildir. Teysr tefsirinde de byledir. 112 Byk Gvence "Anan seni insanlardan koruyacak." Bu Allh Tel hazretlerinden, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine bir emn (gvence)dir. Hi korkmamas ve ekinmemesi i-indir. Haberde rivayet olduu zere; Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, Medine'ye terif ettiklerinde; Yahudler, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine; -"Ey Muhammed (s.a.v.)! Bizler adete (ok) say (da insan) ve g sahibiyiz! Eer sen (geldiin Mekke'ye) geri dnmezsen mutlaka seni ldreceiz! Ve eer sen geri dnersen, sana kar saygl olur ve sana ikramda bulunuruz!" dediler. Bu hadise zerine muhacir ve ensrdan yz kii kadar sahabe, geceleri, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin evresinde nbet bekleyip onu koruyor ve gndzleri de onunla beraber oluyorlard. Yahudiler ona herhangi bir zarar vermesin diye... "Allah seni insanlardan koruyacak." yet-i kerimesi indii zaman; Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, Allh Tel'nn kendisini Yahudilerin ve bakalarnn hile ve tuzaklarndan koruyacan bildirdi. Bunun zerine Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, muhacir ve ensra buyurdu: -"Daln ilerinize (ve evlerinize) gidin. Muhakkak ki elbette Allh Tel hazretleri, beni Yahudilerden korur!" Bu yet-i kerimenin nzulnden sonra Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, sabahn erken saatlerinde ve seher vakti annda tek bana (yapa yalnz) kard; Medine vadilerine ve diledii yerlere giderdi. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin dostlar az; ve dmanlarnn okluuna nazaran Ailh Tel hazretleri onu koruyordu. Bundan nce, yznn yarlmas ve diinin krlmas olmutu. 113 Efendimiz (s.a.v.) Korunmutur "Allah seni insanlardan koruyacak." yet-i kerimesinden murad, edilen) ismetten murad; Allh Tel hazretleri, onu ldrlmekten mutlaka muhafaza eder. Ama dier bellar, mihnet ve dier skntlar ise peygamberlerin evliyann (ve dier slih kullarn) bana gelen ve cereyan eden eylerdendir. (2/417) 114 Peygamberlerin Bel Grmeleri
zaman fitne kar. Herkese esrar ilhiyeden, marifet ve hakikattan bahsedilemez. Buna ehil olmayan kiilerde aksi tesir yapar. Onun iin musannif hazretleri, bu ilimleri erbabna vermek lazm dediler. Tasavvuf tarihine bakld zamanda marifet ve hakikat ehli, kaplarna gelen bir ok kiiye srlarn kaplarn amamlardr. Hatta kaplarna gelen padiahlarla grmemilerdir bile... Sokakta geen bir Mslman ilmihal bilgisinden sz edebilirsin; ama rabta, kef, keramet, marifet ve hakikattan ancak erbab olan erenlere sz edebilirsin. Mtercim. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/638. 111 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/639. 112 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/639. 113 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/639-640. 114 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/640.

Kirmn (r.h.) buyurdular: Peygamberler (a.s.)'in bana gelen bel ve hastalklar ise; 1 - Peygamberlerin byk sevaplara nail olmalar iindir. 2- Peygamberler, kendilerinin beer olduunu bilsinler. 3- Dnyann mihnetlerine ve cesetlere gelenlere nasipleri olduunu bilsinler. 4- Peygamberler mahlukturlar. Kendi ellerinde zahir olan mucizelerle fitneye dmemeleri iindir. Kirmn hazretlerinin szleri bitti. 115 AHh Kfirlere Hidyet Vermez "Muhakkak ki, Allah kfirleri muradlanna erdirmeyecek." Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin ismetinin ta'lilidir. Yani kfirler, sana vermek istedikleri zarar vermek asla mmkn olmayacaktr. 116 Peygambere Kar Gelenler Bu yet-i kerimede una iaret vardr: Muhakkak ki, Allh Tel hazretlerinin, peygamberlerin peygamberliine cehd edenleri (kar gelen) kavimleri huzuruna hidyete erdirmemesi snnetliahtr. Onlar Rableri tarafndan gelen resullerin risletini kendilerine tebl etmelerini kabul etmediler. 117 Evliyay inkr Edenler Veya evliyay inkr ettiler. Allh Tel hazretlerine vsl olmak iin evliyann velayet kulpuna sarlmadlar. Btn bunlar; "Allah'n bundan evvel geenler hakkndaki kanunu ki Allah'n kanununu tebdile are bulamazsn." 118 Allah'n Emrine Balan Bu yet-i kerimede yine u iaret vardr: Kim Allh Tel hazretlerinin emrine imtisal eder (ve balanrsa) Allh Tel hazretleri onu, mahlkatnn zararndan korur.... Efendimiz (s.a.v.) hazretlerini ve Hazret-i Eb Bekir (r.a.) hazretlerini hicret yolunda maarada koruduu gibi... 119 Efendimize (s.a.v.) Tevessl Allh Tel hazretleri, emirlerine sarlan kiileri (dmanlarn errinden ve fitnelerden) koruduu gibi, Reslllah Efendimiz (s.a.v.) hazretlerini kendisine efaati edinen (Efendimiz s.a.v. hazretlerine tevessl edenleri de) korur ve onu srat- mstakmin ortasna hidyet buyurur. 120 Hikye Reslllah (s.a.v.),in azatl klesi Sfeyne r.a. hazretleri Rum topranda iken orduyu kaybetti. Yolunu ard. Orduyu bulmak iin kouyordu. Bir de bakt ki bir Aslan! Sfeyne (r.a.) hazretleri Aslana seslendi; -"Ey Ebe'l-Hris! Ben Reslah (s.a.v.) hazretlerinin azatl klesi Sfeyne'yim! Benim muradm udur,.." deyip (oralara dmanla savamak iin geldiini ve orduyu kaybettiini syledi..) Bunun zerine Aslan kuyruunu sallayarak ve yaltaklanarak onun yanna geldi. Onu okamaya balad. Sfeyne (r.a.) hazretleri konutuka aslan onun sesine kulak veriyordu. Ta ki ordunun yanna gelinceye kadar, aslan onun yanndan ayrlmad. Orduya katld zaman aslan geri dnd. Sa'd, "Bostan"da buyurdu: Bir adam grdm. Bir nehrin arsasnda bir nehir kenarnda,
115 116

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/640-641. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/641. 117 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/641.
118

EI-Ahzb: 33/62. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/641. 119 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/641-642. 120 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/642.

nnde bir kaplan, geliyordu. Bir ounun korktuu o hal ile geldi, nmde durdu. Korktum. Ayaklara binip (tabanlara kuvvet) deyip kamak istedim. O tebessm etti. Elleriyle dudaklarna gtrd. Ki Sa'd, o ne haldir, dnmektesin, dedi. Tevehhm edip hayvanlarn hkm hakknda karar verme! Hkm geldiinde onlarn penesi hi olur. Eer sen dosta dost olursan; Dost btn dmanlar sana dost eyler! 121 Efendimiz (s.a.v.)n Korunmas Cbir (r.a.) hazretlerinden rivayet olundu. Buyurdular: Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, baz savalarda, kavmi (sahabelerle) birlikte bir vadiye indi. nsanlar (sahabeler) daldlar. Aalarn glgesinde glgelenmeye baladlar. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri bir aacn glgesinde glgelendi. Kllarn da aacn bir dalna asmt. Bir de baktk ki Efendimiz (s.a.v.) hazretleri bize sesleniyordu. Biz Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin huzuruna vardmzda, bir Arb grdk. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Ben uyurken bu adam klcm ekti. Ben uyandm. Onun elinde benim klcm o bana; -"Seni benden kim men edecek (kurtaracak?" dedi. Ben; -"Allah," dedim. Onun elinden kl dt. Klc ben aldm ve ona; -"Seni benden kim kurtaracak?" dedim. 0; -"Hayr yapma! yilik sende kalsn!" dedi. Rv (r.h.) buyurdular: -"Efendimiz (s.a.v.) hazretleri ona; -"Sen AUh Tel hazretlerinden baka ilh olmadna ve benim Allah'n resul olduuma ahadet edermisin?" dedi. O; -"Hayrl (imn etmem) lakin bundan byle asla seninle savamayacama ve seninle savaan hibir kavimle beraber olmayacama sz veririm!" dedi. Efendimiz {s.a.v.) hazretleri, onu serbest brakt. Bu hadis-i erifte; 1 -Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin tevekklnn kemli ve; 2- "Allah seni insanlardan koruyacak." Kavli erifinin tasdiki vardr. 3- Ktle mukabil iyilik yapmann gzellii vardr. bni Melek (r.h.) hazretlerinin erh'l-Merik'inde de byledir.." 122 Ehli Kitap Hibir ey zerine Deildir Yce Meali: De ki: "Ey ehl-i kitap Siz, Tevrat' ve ncil'i ve daha size Rabbinizden indirileni tutup icra etmedike, hibir ey deilsiniz. "Cellim hakk iin, sana Rabbin'den indirilen, "bu Kur'an" onlardan bir ounun tuyann ve kfrn artracak. O halde kfirlere acyacan tutmasn.68 phe yok ki, iman edenler ve Yahudiler, Sbi'ler ve Nas-rnler; bunlar iinden her kim Allah'a ve hiret gnne iman edip de slih olarak alrsa, artk onlara korku yoktur ve onlar mahzun olacak deillerdir.69 123 Tefsr-i erifi: "De ki:" Ey habibim Ahmed Resulm Ya Muhammed (s.a.v.)! Yahud ve Hristiyanlara hitaben de ki: "Ey ehl-i kitap! hibir ey deilsiniz." Kendisiyle ibdet ettiiniz bir din zerine deilsiniz. ey isminin verilmesi, dinlerinin btl ve fesatlarnn akln beyn iindir. 124

121

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/642.

122

Mebriku'l-Ezhr F erh/i Meriku'l-Envr, c. 2. s. 165, Ibni Melek hazretleri. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/643-644. 123 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/645. 124 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/645-646.

Efendimiz (s.a.v.)'e man "Siz, Tevrat' ve ncil'i tutup icra etmedike..." Tevrat ve incil'i ikme etmek; Muhammed Mustafa (s.a.v.) hazretlerine iman etmek ve onun hkmlerini uygulamadka, demektir. nk ilh kitaplar, btn srlaryla iman etmeyi emreder. Kendisine taati gerektirdiini beyan eden mucizelerin tasdikiyle iman gerektirir ikmeden murad, Tevrat ve incil'in asllardr. (Yoksa bozulmu tahrif ve nesh olunmu olanlar deil...) Tevrat ve incil'in furunda nesh olunmayanlardr. (Tevrat ve ncil'in nesh olunmayanlar da Kur'n- kerimde zikredilenlerdir...) 125 Kurn- Kerim Cihan muldr "Ve daha size Rabbiniz'den indirileni..." Kur'n- mecd ve ona iman etmektir. Burada inzalin onlara nispet edilmesi, Onlar, Kur'n- kerim'in israil oullarna inmediini iddia ediyorlard. (2/418) Halbuki Kur'n- kerim evrenseldir ve btn mahlkata indi... 126 Kitap Ehli "Cellim hakk iin, onlardan bir ounun artracak. (Onlar) limleri ve reisleridir. "Sana Rabbn'den indirilen..." Kur'n- kerim. "Tuyann ve kfrn..." Eski tuyan ve kfrlerinin zerine tuyan ve kfr ziyde klar. Bu kavl-i erif, fiilinin ikinci mefldr. O halde kfirlere acyacan tutmasn." Yahudi ve Hristiyanlar iin mahzun olma! Onlarn tuyan ve kfrlerinin ziyde olmasndan ve senin onlara yapm olduun teblilerini (kabul etmeyip tuyan ve kfrlerinin artmasna -zlme)! nk bunun zarar onlarn kendilerinedir. Onlardan hata edip bakasna gemez. Mminlere ise senin iin genilik vardr. 127 Dinin Hakikati yet-i kerime'de u iaretler vardr: Muhakkak ki dinin hakikati, zahir ve btn hkmlerdir. Kii, zahir olarak amellerle sslenmeli; batini olarakda hallere bezenmelidir. Bu ise ancak iki mukaddime ve drt netce tasavvur edilir. Amma mukaddimeler ise, 1 - Birinci: lh cezbe, 2- ikincisi: Terbiye-i eyhyye (yani mrid-i kmilin terbiye-sidir). Neticeler ise; 1- Birincisi: Dnya ve dnyaya taalluk eden her eyden yz evirmektir. 2- ikincisi: Sdk ve samim bir talep ile Hakka ynelmektir. Bu ikisi, cezbenin neticelerindendir. Sonra; 3- Nefsi kt ahlaklardan tezkiye edip temizlemek, 4- Kalbi ilh ahlaklarla sslemek gelir... Bunlarn ikisi de, nbvvet kuvvetlerin istidatlarna gre eyhiyyet terbiyesi yani mrid-i kmillerin terbiyelerinin netcele-rindendir. Kfir olan kavim, inkr ehli olanlardr. Onlar sadece dinin zahirine balanyor ve zahirin tesinde olan gayeyi (nefsi tezkiye ve kalbi tahliye gibi eyleri) bilmiyorlar. Halbuki i byle deildir, her birinin zahiri ve btn vardr. 128 lacn Faydas inde Gizlidir Mesnevfde buyuruldu:
125 126

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/646. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/646. 127 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/646-647. 128 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/647648.

"Her zahirin hikmeti btnmdadr; ilcn faydas iinde gizli olduu gibi,.. 129 Btnda Nasipleri Olmayan Yine Mesnev'de buyuruldu: Hi Hattat yazsn okumayp; Sadece yaz olsun diye yazar m? Basiretsiz kii, Etrafndan bakasn grmez! Sadece evresini grr! Onun akl gezip dolamayan bir bitki ve ot gibidir. Otu ister ar ve ister arma; Otun aya (kkleri) topraa hapis olunup kalmtr. Rzgarn esmesiyle ban sallar ama; nanma... Onun hareketi bounadr. Bu harekette hibir eser yoktur. O ba ile; "Ey Sab rzgar! ittik!" dese de. Aya (kkleri), syan ediyoruz! Bizi serbest brak!" der. 130 inkr ve Kskanlk (Zahir ehlinin btn) inkr etmeye hamleden ey ise (hi phesiz) haset ve kskanlklardr. Yahud ve Hristiyan taifelerinin hasetlerinden dolay Efendimiz (s.a.v.) hazretlerini inkr etmeleri gibi... Elbette bu kabahat ve benzer eylerden nefsi tezkiye etmek lazmdr. 131 Hikye FudayI bin tyz (r.h.) hazretlerinin talebelerinden birinin -lm hazr olduunda, Fudayl (r.h.) hazretleri, onun yanna girdi. Ba ucunda oturdu. Yasin sresi okumaya balad. Talebe; -"Ey ustd! Bunu okuma!" dedi. Fudayl (r.h.) hazretleri sustu. Ve ona; -"L ilahe illallah" tevhit kelimesini telkn etti. Talebe; -"Ben onu sylemem! nk ben ondan uzam!" dedi. Ve bu hl zere vefat etti. Talebenin imansz bir hal zere vefat etmesi zerine Fudayl bin yz (r.h.) evine gitti. Eve kapanp alad. Tam krk gn (krk gece) evden kmayp; hep alad. Sonra yz (r.h.) hazretleri, onu ryasnda grd. O cehenneme gtrlyordu. yz (r.h.) hazretleri ona sordu: -"Hangi gnah sebebiyle Allh Tel hazretleri, senden marifeti skp ald. Halbuki sen talebelerimin en limi idin?!" Talebe konutu: -" ey sebebiyle (benden marifetllah alnd: 1- Nemme, 2- Haset, 3-arap'tr... Birincisi: Nemme yani kouculuktur. nk ben, arkadalarma senin sylediklerinin hilfna (aksine) szler syledim. kincisi: Hasettir, benim arkadalarm kskanyordum. ncs: arap imemden dolaydr. nk benim bir hastalm vard. Doktora gittim. Ona derdimin devasn sordum. Doktor bana; -"Her sene bir bardak arap ii Eer byle yapmazsan bu hastaln ebediyen senden gemez!" dedi. Bundan dolay ben her sene bir bardak arap iiyordum. Kendisine takatimiz olmayan gadabndan Allah'a snrz! (mam Gazl hazretlerinin "Minhcl-bidn" isimli kitapta da byledir. 132 Mafiret, Tvbe ve Sahih man "phe yok ki, iman edenler," Sadece dilleriyle iman edenler, demektir. Onlar mnfikfardr. "Ve Yahudiler..." Yahudilik dinine girenler. Kalbleri kayan ve cehalete meyledenlerdir. Bunlar, Hristiyanlardan bir snftr. Bunlara "Sihn" (seyahat
129 130

Mesnev-yi erif: Defter 4, s. 111, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/648. Mesnev-yi erif: Defter: 4, s. 111, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/648. 131 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/648-649. 132 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/649-650.

edenler) denilir. Balarnn ortasn tra ederler. Bunlar hakknda geni bilgi "Bakara sresi"nde geti. kelimesi, "yardmclar" kelimesinin cemidir. Bu kelime, 'Ve Yahudiler..." kavl-i erifin zerine matuftur. "Ve Sabitler..." kavl-i erifi, ibtid zerine merf'dur. Haberi ise mahzftr. Cmlenin hepsi, "phe yok k, iman edenler," kavl-i erifinin zerine matuftur Takdiri yledir: Muhakkak ki o dilleriyle iman edip kalbleriyle iman etmeyen (mnafklar), Yahudiler ve Hristiyanlarn hkm yle byle (bir)dir. Sbiler de onlar gibidir..., "Ve Sbiler..." kelimesi, m kablinin (kendisinden nceki cmlelerin) zerine atf edilmedi. Belki haberi mahzf klnd. Mstakil bir cmledir. (2/419) Te'hr niyetiyle birinci cmlenin etrafnda getirildi ki, Sbilerin de bu yet-i kerimede zikredilen (sapk) frkalarn dallet cihetinden en iddetlilerinden olduuna dellet iindir. Tvbeleri ve mafiretleri sahih bir iman ve Salih amel zerine ynelmelerine baldr. Dier kalan frkalarn nceki ve sonraki frkalarn Tvbeleri; "(Bunlar iinden) her kim Allah'a ve hiret gnne iman eder." Yani bu taifelerden; 1- Mnafk, 2- Yahud, 3- Hristiyan 4- VeSabi'flerden... Mebde ve med hakknda hlis bir ekilde iman eder ve ihls ile imann dile getirirse, "Ve slih olarak alrsa..." kisine imann gereince amel edenler. "Kim" kavl-i erifi, ibtid halinde olup raf mahallindedir. Haberi ise, "Artk onlara korku yoktur." Cmlesidir. Cmlenin hepsi kelimesinin haberidir. "Artk onlara korku yoktur." Kfirler azaptan korktuklar zaman onlar, korkmazlar. Ve onlar mahzun olacak deillerdir." Kusur sahipleri, mrlerini zayi edip sevaplar kardklarna zldkleri zaman, onlar asla zlmezler. Bundan murad, ikisinin devamnn sona ermesi, yoksa sona ermelerinin devam deildir 133.
133

Bu yet-i kerimede, nce iman edenler ve yahudiler, Hristiyanlar, sbiler diye drt snf zikredilmi ve bu ekilde yahudiler, Hristiyanlar, sbiler. mminlere karlk ve u halde mminden baka olarak gsterilmi ve sonra Allah'a ve ahirete iman edip gzel amel yapanlarn korku ve hznden kesin olarak zde olacaklar da mjdelenmitir. Bundan ise bu vaad ve mjdenin bu drt snftan ancak mminlere mahsus olduu ve yahudiler, Hristiyanlar, sbiler bu nn bu mjdeden hari bulunduklar ve bununla beraber bunlar da iman ederlerse mminler snfna dahil olup ayn vaad ve mjdeye nail olacaklar ve u halde bunlarn da mitsiz olmayp hemen tvbekar olarak iman ve gzel amel yapmaya girimelerinin lzumu anlalaca aktr. Zira "mmin ve mmin olmayan her kim mmin ise bahtiyardr" denilince bu bahtiyarlk mmine tahsis edilmi ve mmin olmayan istisna edilmi olur. Ve "mmin ve mmin olmayan her kim mmin olursa bahtiyar olur" denildii zaman da mmin olmayana iman teklif edilmi ve bu art ile ona da bahtiyarlk vaad olunmu olur. te bu yetin gayet ak ve aikr olan mns ve sevk edildii yn (m ska lehi) budur. Ve bunun iindir ki, yukarda olduu gibi, bundan sonraki yetlerde de bu snfn kfrleri ve iman kabiliyetleri aklanmtr. Bundan baka mminlerin, nce yahudi, Hristiyan ve sbiler ile bir tarzda zikredilip bir araya getirilip de sonradan hepsine birden "Allah'a, ahiret gnne inanan" diye artl kazyye (nerme) le hkmolunmasinda baka nkteler de vardr: Birinci olarak, mminlere de gsteriliyor ki ahirette korkusuz, hznsz kesin kurtulu, yalnz zahir (aktan) iman ile hasl olmaz. Mslmanlk zahiren mmin grnmekten ibaret deildir. Zahir bir Mslmanln, Yahudilik, Hristiyanlk ve sabitlikten byk bir fark yoktur. Korkusuz, hznsz kesin kurtulu, dtan ve iten tekit edilmi, artrlm hakiki bir iman ve bununla beraber salih amele balanmtr. Hakiki iman olmadan gzel amel, dnya iin faydal olsa bile ahiret iin faydal olmaz. Sonra, gzel amel olmadan sadece hakiki iman mmkn se de kamil ( tam) olmaz; ebed azaptan kurtarsa bile, mutlak korku ve hznden kurtarmaz. nk s mminlere de azap vardr. Ve en azndan muhtemeldir. u halde dinin kesin mjdesi hakiki iman ile gzel amelin birlemesindedir. Gerek imann ilk esas Allah'a ve ahiret sorumluluuna gerekten ve btn varlyla ciddi olarak inanmaktr. Ve yukardan beri anlald zere Allah'a gerekten nanmak da Allah Tel'nn zt ve sfatlarna, nceden ve sonradan indirdii ve gnderdii her eye, her doruya, her hkme gnderdii ve inzal ettii ekilde nanmakla mmkn olur ki. bu indirilenler zaman zaman artar ve geliir ve Allah'a ciddi olarak inanan hepsine inanr. Ahirete iman ise sonunda sorumlulua, iman ve amel edip edilmediine gre sevap ve cezaya, bir gn gelip iman v e amel edenlerle etmeyenlerin hesab grlp mkafat ve cezalarnn verileceine cidd bir ekilde inanmaktr. Salih (gzel) amele gelince, bu da Allah'a ve ahirete imann gereine gre ve Allah'n indi r dii ve gnderdii delillere ve hkmlere, haber vermeye ve istee uygun olarak tam ihlas (samimiyet )ve hsn-i niyet (iyi niyet) ile Allah'n honut olaca gzel ameller yapmaktr. Bunun iindir ki bundan nceki yette buyurulmu ve yalnz Tevrat ve incil'in ikamesi (hkmlerinin yerine getirilmesi) bile bu konuda yeterli olmad ve Allah tarafndan btn indirilenlerin yerine getirilmesi istendii anlalmt. u halde, "Kim Allah'a ve ahiret gnne inanr ve gzel amel ilerse, onlara hi bir korku yoktur, onlar mahzun da olmazlar. kinci olarak gsteriliyor ki, Allah'n hkmlerinde dnyaya ve ahirete ait iki deer ve bunlar da biri zahir (ak) ve siyas, biri de hakik ve tam mansyla din iki manzara vardr ki, birisi "muhakkak iman edenler", dieri de "kim Allah'a nanrsa" ile ifade edilmitir. Zahir ve siyas gr asndan slm hkm altnda mslman ve gayri mslim toplanr. Bu ynden zahir mminlerin, yahudi, Hristiyan ve sabitlerden byk bir farklar yoktur. slm siyasetinde her biri mensup olduklar dinleriyle tannr, din hrriyetlerine riayet edilir, o direde zel varlklar gzetilir, mslman olmalar iin zorlanmaz, inanlarna karlmaz, kendi dinleriyle ba baa braklrlar. Din asndan her biri inanlarna gre Tevrat ehli Tevrat'a; ncil ehli ncil'e; brleri de itikatlarna braklr, mslman da Mslmanlna sevk edilir. Ahkam (hkmler) ve dnyaya ait muameleler asndan ise hepsi "Bizim lehimize olan onlarn da lehine, aleyhimize olan da onlarn aleyhinedir" sznn delaleti zere hukuk ve grevlerde eit ve ayn anayasaya tbi tutulur. Bundan dolay vazifesine riayet eden bu mmin olmayan kii, bir mmin gibi veya ondan daha ok dnyaya ait hazz (nasibi) alabilir. u. islm'n vaad ettii mutlak saadet yalnz bu ynden deil, ahiret ve akbet (sonu) itibariyledir. nk sonunda kendini tamamen kurtaracak, korku ve hznden kurtulacak olanlar zahir (d)i ve btn (ii) mkemmel gerek mmin ve musluman olanlardr. Ve ite zahire gre eitlik, hakikat ve akbete gre farkllk ifade eden bu nokta slm hkm altnda bulunan yahudi, Hristiyan ve sabitlere dnyada Mslmanlarla beraber eitlik, adalet, hrriyet vaadiyle bir mjdeyi ve grnte Mslmanlara bir inzar (korkutmay) ve gerek Mslmanlara da bir mutlak mjdeyi iine alr. Ve u halde yetin birinci ksm slm eriatnn dnyaya ait hkmlerini zetleyen siyas ve sosyal bir deeri, ikinci ksm da tam mansyla din hkm zetleyen mutlak bir deen gstermekte ve o siyaseti, byle hakik bir imann devam edeceini gstermektedir. Elmal Tefsiri: c. 3, s. 1739, 104 el-Fussilet: 41/30-32.

hirette M'minler Haddd (r.h.) hazretleri "Tefsr'inde buyurdular: Burada hznn mminlerden nefyedilmesiyle baz mfessirler, hirette Mminlere hibir hznn ve korkunun olmayacanbeyn ettiler. Bu yet-i kerimenin benzerleri unlardr: "Haberiniz olsun ki Rabbimiz Allah' deyip de sonra doru gidenler yok mu, onlarn zerlerine yle melekler iner: 'Korkmayn, mahzun olmayn, vaad olunup durduunuz cennet ile neeyb olun! 30 Bizler sizin hem dnya hayatta, hem ahirette dostlarnzz ve size orada nefislerinizin holanaca var, hem size orada ne isterseniz var 31 Konuklu olarak mafiret ve rahmetine nihayet olmayan bir gafr-i rahm'den'104 . 134 M'minler hirette zlrler B-zlar buyurdular: hirette m'minler korkarlar ve hznlenirler. Buna (delil) u kavl-i eriftir: "Onu greceiniz gn, her emzikli emzirdiinden geer ve her ykl kadn hamlini vaz'eder ve ns hep sarho grrsn. Halbuki sarho deillerdir ve lkin Allah'n azab ediddir!" 135 Yine u kavl~i erifte olduu gibi: "Amma geldii vakit o shha (o sayhasn dinletecek bel)! 33 0 kaaca gn kiinin kardeinden Ve anasndan, babasndan 3S Ve refikasndan ve oullarndan;36 Onlardan her kiinin bir e'ni vardr o gn bandan aar;" 136 nsanlar plak Olarak Har Olunacaklar Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Kyamet gnnde insanlar, yaln ayak ve plak olarak har olunurlar." Hazret-i Aie (r.a.) hazretleri sordular: -"Ktlk yapmazlar m?" Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Sen Allh Tel hazretlerinin u kavl-i erifini iitmedin mi: -"Onlardan her kiinin bir e'ni (i ve durumu) vardr o gn bandan aar;" 137 Mminlerin Hzn Geicidir limler buyurdular: -"Her kim Allah'a ve hiret gnne iman edip de slih olarak alrsa, artk onlara korku yoktur ve onlar mahzun olacak deillerdir." yet-i kerimesiyle) mminlerden hzn ve kederi nefyetti. nk Mminlerin hzn geicidir. Zevl'in sergisinde-dir. Mminlerin hzn kendileriyle beraber bak ve ebed deildir. Ve bu geici hzn itibra alnmad. Haddd'nin szleri bitti. 138 Misafire krm Mesnev'de buyuruldu: Korkanlarn gnln emin eyler! nk Misafire ikram gzel bir dettir.
smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/650-652. 134 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/653.
135 136

el-Hac: 22/2,

-"Bu yet-i kerimede (yani; Abese: 80/33-37, Bu manda u yet-i kerimeler var: "0 gn ki olur sema erimi bir maden gibi,8 Dalar da atlm elvan yn gibi9 Ve bir hsm bir hsma halini sormaz!10 Birbirlerine gsterilirlerken, mcrim ster ki fidye verse11 0 gnn azabndan oullarn12 Ve refikasn ve biraderini12 Ve kendini barndran fasilesini13 Ve arzda bulunanlarn hepsini de sonra kendini kurtarsa!14 Hayr! nk o salgn bir lez, etraf soyan nr- ceza15 arr arkasn dnp tersi ne gideni16 Ve toplayp toplayp kasaya yan18" elMeric: 70/8-18, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 653-654.
137

Abese: 80/37, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/654-655. 138 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/655.

"Korkmayn!" 139 Hitab korkanlara bir ziyafettir. Bu onlara emniyet ve yaknlk sermyesi olur 140 O senin korktuun ey, onu korkusuzca syle! Nice ders verdi. O derse muhtatr. 141 Evliyuilha Korku Yoktur Bil ki, evliyullah iin asla korku yoktur. Hibir eyden kendilerine korku yoktur. nk evliyullah, Kur'n- kerimi zahir ve batn lem ile ikme etmektedirler. Evliyullah, mahzun olmazlar; 1. Riyztta, 2. Mchedt iddetinde, 3. Nefse muhalefette, 4. Dnyay terkte, 5. Hev- hevesin sknt ve darlnda, asla zlmezler, 6. Kendilerine isabet edenlerden de.. 7. Bel, 8. Musibet, 9. Mihnet, 10. Afatlar, 11. Ve madd skntlardan asla zlmezler. nk m'minler, taklitten kurtulup; tahkike ermilerdir. Bundan dolay kendilerinden tekliflerin yorgunluu kaldrld. Evliyullah, btn hallerinde Alh Tel hazretleriyle beraberdirler. 142 Mminin Vazifesi M'mine den vazife; 1 - Rezl vasflardan kalb olan hastalna ilalamaktr. 2- Nifaktan kurtulmak, 3- nfk ehline katlmaktr. 143 Kalbin lalar ibrahim el-Havs (k.s.) buyurdular: Kalbin devas be'tir: 1 - (Mansn) dnerek Kur'n- kerim okumak, 2- Batn (Haram'dan ve helalin fazlasndan) tahliye etmek, 3- Geceleri kyam etmek, 4- Seher vaktinde Alh Tel hazretlerine yalvarmak, 5- Slihlerle oturmak (evliyuh'n meclisine katlmak...). 144 Zikir ve Kalbleri Islh Mehur eyh Aziz Mahmd Hd (k.s.) hazretleri buyurdular: Biz deriz ki: Muslih (islh eden) hakikatte Alh Tel hazretleridir. Lakin eyada iddetli tesiri olan ise zikrullahtr. Zira Alh Tel hazretleri buyurdu: "Onlar ki iman etmilerdir ve kalbleri Allah'n zikri ile yatr; evet, Allah'n zikriyledir ki kalbler yatr." 145

139 140
141

el-Fusslet: 41/30,

Mesnev-yi erif: Defter: 1, s. 58, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/655-656. 142 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/656. 143 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/657. 144 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/657.
145

er-Ra'd: 13/28, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/657.

hir Zamann En erlileri limleridir Hazret-i Ali (r.a.)'dan rivayet olundu. Buyurdular: -"nsanlar, zerine bir zaman gelecek; slm'n ancak ismi kalr. Kur'n- kerimin ise sadece resmi... (O gn insanlar) mescitlerini ok mamur (ve bakml) yapacaklardr. Ama o mescitler, Allah'n zikrinden harap olacaktr. (Her ne kadar camiler bakml, ssl ve ii cemaat dolu olsa bile gerek bir iman ve ihlasl m'minler camide bulunmadklar iin manen harap olmu olurlar...) Bu zamann en erli kiileri, lim leridir. Fitne limlerden kar; ve yine onlara dner.." 146 Yani o an limleri, bilirler ama, bildiklerinin gereiyle a-mel etmezler. Sa'd (k.s.) buyurdular: Amel nice kereler okumaktan daha iyidir. Amel nedir bilmiyor. Bir oklar... Amelden habersiz olanlar; Ne muhakkik (tahkik ehli) ve ne de bilgin ve lim oldu. Sadece birka kitap evirmitir. Onun gerek ilim ve irfandan haberi yoktur. Sadece defter tamtr. lim Amelle Gzeldir Bil ki; Muhakkak ilimlerin zbdesi (kayma) Allh Tel hazretlerini bilmektir. Masiv onun gzelliklerindendir. 0 kendi nefsinde kmildir. Ancak amel ise maksttur. Sadece okumak insana hibir fayda vermez. Hibir menfaat salamaz. Refkt'tevfk'in sahibi olana ne mutlu! 147 srail Oullarndan Alnan Msk Yce Meali: Cellim hakk iin, Ben srail'in msakn aldk ve kendilerine resuller gnderdik. Canlarnn istemedii bir hkmle bir resul geldike, onlara, bir takmna yalanc dediler; bir takmn da ldryorlard...70 Hem, balarna bir fitne kopmayacak sandlar da, kr ve sar kesildiler. Sonra, Allah tvbelerini kabul buyurdu. Sonra, ilerinden bir ou yine kr ve sar kesildiler. imdi de Allah gryor ne yapyorlar...71 Elbette kfretti unlar: "Allah Meryem'in olu Mesih*tir" diyenler. Halbuki, Mesih yle demiti: "Ey Ben srail! Hep Allah'a ibdet ediniz. Muhakkak ki 0, benim de Rabbim, sizin de Rabbiniz. Allah'a kim irk koarsa, Allah ona cennetini haram etmitir ve varaca yer atetir... Ve, zlimlerin ensr yoktur."72 Elbette kfretti unlar; "Allah n ncs" diyenler. Halbuki, bir tek ilhtan baka ilh yok. Eer bu dediklerinden vazgemezlerse, elbette ilerinden kfir kalanlarna phesiz ki, bir elm azap dokunacaktr.73 Daha Allah'a Tvbe edip istifar etmeyecekler mi? Allah gafur, rahmdir.74 Meryem'in olu Mesih, baka bir ey deil, sde bir resuldr. Kendisinden evvel de birok resuller geti. Anasda gayet doru bir kadn. kisi de yemek yerlerdi. Bak, biz yetlerimizi onlara nasl ak anlatyoruz. Sonrada bak, onlar nasl evriliyorlar.75 De ki: "Y! Daha siz Allah' brakyorsunuz da, size kendiliklerinden ne bir zarara, ne bir faydaya mlik olmayan eylere mi tapyorsunuz? Halbuki Allah, iiten, bilen ancak O.76 148 Tefsr-i erifi: "Cellim hakk iin. Ben srail'in msakn aldk." Yani Allah'a ant olsun ki biz; 1. Tevhitle, 2. Dier eriatlarla 3. Ve onlarn zerine yazlm olan Tevrat'n dier hkmleriyle onlarn ahdini aldk. "Ve kendilerine resuller gnderdik." ok adet ve byk n sahibi yce peygamberler gnderdik ki, onlara zikretsinler ve dinlerinin emirlerini onlara beyn etsinler... "Canlarnn istemedii bir hkmle bir resul geldike, onlara..."
146
147

Kenzul-Ummal: 31522, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/657-658. 148 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/659-661.

Mahzf olan artn cevbdr. (Mukadder Sul:) Sanki: Peygamberler onlara gelince onlar peygamberlere ne yaptlar? Diye soruldu. (Cevb); Cevaben buyuruldu: Bu yce peygamberlerden herhangi biri kendilerine onlarn heva- heveslerinin hilfna herhangi bir eriat teklif misk ile geldiinde, Yahudler hemen peygamberlerine s oldular. 149 Yahudler Peygamberleri ldrdler (Burada yine yle mukadder bir sual ile) sanki denildi ki: -"Yahudler peygamberlere nasl s oldular?" Cevaben Duyuruldu: "Bir takmna yalanc dediler;" Yahudilerden bazlar, kendilerine gelen peygamberlere zararlardan herhangi bir zarar vermeksizin sadece onlar yalanladlar. "Ve bir takmn da ldryorlard..." Yahudilerden bazlar ise peygamberleri yalanlamakla kalmadlar. Belki peygamberlere (fiili hakaret, darp, zulm, ikence ve hatta) peygamberlerini ldrdler. Mesel Zekerfyya Aleyhisselm ve Hazret-i Yahya gibi.... "Hem, balarna bir fitne kopmayacak sandlar." israil oullar peygamberleri tekzp etmek ve ldrmekle Allh Tel hazretleri tarafndan kendilerine herhangi bir musbet, bel ve azabn gelmeyeceini zannettiler. Yahudler, peygamberleri yalanlamak ve ldrmekle kendilerine herhangi bir bela ve azabn gelmeyeceini zannetmelerinin yn; Yahudler, peygamberleri yalanlamak ve ldrmek iinde hatal olduklarna inanyorlard. Ama kendi nefislerinde ise; "Bizler, Allah'n oullan ve ahbaplaryz," diyorlard. Yahudiler, peygamberleri tekzip etmek ve peygamberleri ldrme iinde kazanm olduklar gnahlardan ve mstahak olduklar azaptan; seleflerinin, ata ve dedelerinin peygamberliinin, kendilerine fayda vereceini ve kendilerini ilh azaptan kurtaracan zannediyorlard. "Kr oldular." ve zannettiler, kavl- erifinin zerine atftr. (fe harfi), m kabnin m ba'di zerine tertip iindir. Yani Allh Tel hazretlerinin be'sinden (azap ve fitnesinden) emin oldular. Hile, tuzak ve fesatlklarn eitlerine daldlar. Peygamberler kendilerine zahiri amellere hidyet ettikten, kendilerine ak yolu izah ettikten sonra Yahudler, din muamelelerinde kr oldular. Yani grmeyen krlerin muamelesini yaptlar "Ve sar kesildiler." Ve kendilerine ilk olunan hakk iitmekten sar oldular. Yani iitmeyen krn muamelesini yaptlar, demektir. Bundan dolay kendilerine yaplan iin muamelesi yapld. 150 Yahudilerin Birinci fsatlar Mevl Ebs Sud (r.h.) buyurdular: Bu yet-i kerime srail oullarnn iki ifsadndan olan fesatlklarnn birincisine iaret etmektedir. Tevrat'n hkmlerine muhalefet ettikleri, haramlar irtikap ettikleri ve a'y Aleyhisselm ldrdkleri zamandr 151. Denildi ki: Ermiy Aleyhisselm hapsettikleri zamandr. 152 Allah tvbelerini Kabul Buyurdu "Sonra, Allah tvbelerini kabul buyurdu." Yahudler, zerinde olduklar, fesat (ve ftne)den Tvbe ettikten sonra Allh Tel hazretleri de onlarn tvbelerini kabul buyurdu. Yahudiler, Bbil'de esaret hayatnda Buhtunnasr'n tahakkm altnda, uzun bir zaman kaldktan, gayet byk bir zillet, meskenet ve aala dtkten sonra; Allh Tel hazretleri, Faris meliklerinden byk bir meliki; Beyt-i makdisi imar etmesi ve Buhtunnasr'n elinde kalan dier srail oullarn kurtarmas iin onlara yneltti. Faris melik, Buhtunnasr helak etti. srail o-ullarn kurtard. Onlar vatanlarna gnderdi. Buhtunnasr'in elinden kurtulan srail oullan, Kuds- erifin civarnda toplandlar. Otuz sene iinde, Kuds- erifi yeniden
149 150
151

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/661. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/661-663.

Ruhu'l-Beynn metninde Yahudler tarafndan ldrlen kiinin uayb Aleyhisselm olduu beyan edilmektedir. Dorusu, "a'y Aleyhisselm olacaktr. nk uayb Aleyhisselm, mmetinin helak olmasndan sonra Mekke'ye gidip ibdetle megul oldu. Orada vefat etti. uayb Aleyhisselm israil oullarna gnderilen peygamberlerden deildir. a'y Aleyhisselm srail oullarna gnderildi. 152 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/663.

imr ettiler. Daha nce olduundan daha gzel oldu. 153 Yahudilerin kinci fsatlar "Sonra, yine kr ve sar kesildiler." Yahudilerin fsatlarndan baka bir ifsatlarna iarettir. O da Yahudilerin Zekeriyya Aleyhisselm ve Yahya Aleyhisselm ldrmeye cret etmelerine ve Isa Aleyhisselm ldrmeye kastetmeleridir... "lerinden bir ou," Her iki fiilde bulunan failden bedeldir. 154 Yahudilerden man Edenler ok Azdr Haddd (r.h.) buyurdular: "lerinden bir ou," ikinci kere ifsatlarnn beyn onlarn hepsinin kfre girmediini gerektirir; ancak onlarn ou kfre girdi. u kavl-i erifte olduu gibi: -"Hepsi bir deiller; Ehl-i kitap iinden kalknan bir mmet var, gece vakitleri Allah'n yetlerini okuyup secdelere kapanyorlar;113 Allah'a inanrlar, hiret gnne inanrlar, marufu emrederler, mnkerden nehyederler, hayrlara kouurlar ve ite bunlar salihndendirler114" 155 Allh Tel hazretleri buyurdu:"Mutedil bir mmet yok deil; lkin, ou ne kt iler yapyorlar." 156 Allah Gryor "imdi de Allah gryor; ne yapyorlar..." Allh Tel hazretleri, onlar amellerine muvafk olarak cezalandrr. Bu btl dnce ve zannetmeleri kendilerine nereden geldi? Bu birinci defada vaki oldu. u cihetle ki Allh Tel hazretleri onlarn balarna Buhtunnasn musallat kld. Buhtunnasr, Beyt-i makdisi istil etti. Beyt-i makdisin ehlinden Tevrat okuyanlardan krk bin kiiyi ldrd. Dier Yahudileri de kendisiyle memleketine gtrd. Orada zillet, meskenet, aalk, esaret ve glk iinde uzun bir zaman kaldlar. Ta ki sahih bir Tvbe ile Tvbe edinceye kadar... Sahih Tvbe ile Tvbe ihdas ettiklerinde Allh Tel hazretleri, onlardan hikye edilen halin en gzeline evirdi... (Onlara bir daha Beyt-i makdise girmeyi nasip etti....) Sonra Yahudiler, bir daha orada fsat ettiler. Allh Tel hazretleri, onlarn zerine Farsllar gnderdi. Tavif meliklerinden olan Bbil Melik'i onlarla savat. Onlara yaptn yapt.... (2042) 157 Yahya Aleyhisselm'n Kan Denildi ki: Ordu sahibi, Yahudilerin kurban kesme mezbahnelerine girdi. Orada srekli akmakta olan bir kan grd. Onlara sordu. -"Bu (yerden su gibi) kaynayan ve srekli akan kan nedir?" Yahudfler; -"Bizden kabul olunmayan bir kurbnn kandr!" dediler. Melik onlara; -"Siz bana doru sylemiyorsunuz?" dedi. Onlardan yeterince bir ok kiiyi ldrd. Ve sonra onlara; -"Eer bana doru sylemezseniz, hibirinizi sa brakmam!" dedi. (Canlarndan korkan Yahudiler:) -"Bu Allah'n peygamberi Yahya Aleyhisselm'n kandr!" dediler. Melik: -"te bunun gibi Allh Tel hazretleri sizden intikam alr!" dedi. Sonra melik seslendi: -"Ya Yahya! Rabbin senden dolay senin kavmine isabet edeni gerekten bilmektedir. Ben onlardan hibirini brakmadan nce dur!" dedi.
153 154

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/663-664. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/664. l-ilmrn:3/113,

155 156

el-Mide: 5/66. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/664-665. 157 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/665.

Yahya Aleyhisselm'n kan duruverdi. 158 Nefs Ahd ve Nimeti Unutur Bil ki, nefsin iktizsndan (gerektirdii huylarn)dandir: 1 - Ahdi unutmak, 2- Nankrlk. Kendisiyle Allh Tel hazretlerinin arasnda olan ahitleri unutmak, nefsin huyudur. Allh Tel hazretlerinin nimetlerini nankrlkle unutmak... insan, Allh Tel hazretlerinin kerem denizinde boulmu ve ltuflanna dalm iken bu nankrlk nasl olur?
159

Nimete kr Vaciptir nsana bu nimetlere kretmek Vaciptir. 1- Allh Tel hazretleri peygamberler, gnderdi. 2- Yollan aklad. 3- Yamurlarn yamas, 4- Yeryznn yeermesi, 5- Bedenin shhati, 6- Kalbin kuvvet bulmas, 7- Men edici eylerin defedilmesi, 8- Sebeplere msaade etmesi, 9- Ve btn bunlara benzer madd ve manev eyler, Allh Tel hazretlerinin kuluna ltfettii deerli nimetlerdendir... 160 Hikye Danyl Aleyhisselm'n yz bulundu; Hazret-i mer (r.a.)'m zamannda. Yzn tann zerinde bir iki aslan vard. Aslanlarn arasnda bir adam resmi ve aslanlar o adam yalyorlard. Bu undandi: Buhtunnasr, israil oullarnn ocuklarn arayp, onlar ldrd bir zamanda Danyl Aleyhisselm dodu. Danyl Aleyhisselm'n annesi, Buhtunnasr'n zulmnden kurtulmasn mit ederek, onu bir ormanla brakt. Allh Tel hazretleri erkek bir aslan onu korumaya, dii ve stl bir aslan da onu emzirmeye ve beslemeye vazifelendirdi. Onlarn ikisi Danyl Aleyhisselm yalyorlard. Danyl Aleyhisselm byd zaman, kendisine bir yzk yaptrd. Bu hali yzn tana tasvr etti. T ki Allh Tel hazretlerinin zerinde olan nimetlerini unutmasn... hiret yolunu kat edebilmek iin; meakkatlere tahamml etmek ve kendisiyle Hallk Tel hazretlerinin arasnda olan ve yerine getirilmesi vacib olan hukuka riyet edip onlar yerine getirmek gerekir. 161 Drt lm Fudayl (r.h.) hazretlerinden rivayet olundu. Buyurdular: Kim hiret yoluna azmederse, kendi nefsini drt lmle renklendirsin. 1- Beyaz, 2- Krmz, 3- Siyah 4- Yeil Beyaz lm, alktr. Siyah lm, nefsi ktlemektir. Krmz lm, eytana muhalefettir. Yeil lm, birbirlerinin zerine gelen hadiselerdir. Yani musbetler ve aclardr. Kii, bu yolda kr ve sar olduu zaman; hi phesiz o kii, saptr ve asla hidyet bulamaz. 162
158 159

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/665-666. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/666. 160 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/666-667. 161 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/667. 162 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/667-668.

Kr Korkuyla Yrr Mesnev'de buyuruldu: Kr, her admn bir kuyuya dmek korkusuyla atar, Bu yzden binlerce vehim iinde yrr. Kr olmayan kii ise, yolun geniliini... Her taraftaki ukur ve kuyuyu grr 163 Btn Kilitler Allah'n Kudretiyle Alr Mesnev'de buyurur: Deniz, iindeki balklar darya atmad gibi; Toprak da iindekileri denize atmaz. Baln asl sudandr. Dier hayvanlarn asl ise topraktr. Hile ve tedbirlerin bunda hibir faydas yoktur. Kilit pek salam. Bu kilidin acs sadece ve sadece Allh Tel hazretleridir. Hemen teslimiyetle ona gnl bala Allah'a teslim 164 Fsyn Nisyna (Unutmaya) Sebep tsyn, nisyna (yani unutmaya) sebeptir. Gnah ilemek, unutkanla sebep olduu gibi manev krlk ve sarla da sebeptir. Ancak Allh Tel hazretlerinin kaza ve takdr etmesi mstesna. Kalbini deitirme, nefsinin zerine; mrnn hev- heveste zayi olmasna kalp deimez. Hakk talep etmeye yol bulamaz ve rd yoluna delil bulamaz. Allah'm! Hd sensin. 165 Teslis nanc Kfrdr "Elbette kfretti unlar: "Allah Meryem'in olu Mesih'tir" diyenler." Bu yet-i kerime, Necrn Hristiyanlarndan Esseyid ve kb ve ikisinin beraberinde bulunanlar hakknda nazil oldu. Onlar, "Yakubyye" mezhebinde olanlard. Onlar; -"Allh Tel hazretleri, Hazret-i isa'nn ztna hulul etti. sa Allh Tel hazretlerinin zat ile bir oldu, dediler. Halbuki Allh Tel hazretleri hull'dan mnezzehtir. Aliyy ve kebrdir. 166 Isa (a.s.) Tevhide Davet Etti "Halbuki, Mesih yle demiti." Onlar bunu sylediler. Halbuki, Mesh aleyhisselm, onlara hitaben yle buyurdu: "Ey Ben srail! Hep Allah'a bdet ediniz. Benim de Rabbim, sizin de Rabbiniz." Ben sizin gibi Rabbi olan bir kulum. Benim ve sizin Haliknz olan Allh Tel hazretlerine ibdet edin. "Muhakkak ki O," Yani o azimn, "Allah kim irk koarsa," ibdetinden bir ey, veya sfat ve fiillere mahsus olan eylerden bir eyi irk koarsa; "Allah ona cennetini haram etmitir." Ebediyen cennete giremez. Kendisine bir ey haram edilen kii mahreme kavumad gibi. Muhakkak ki cennet muvahhidlerin diyardr.
163 164

Mesnev-yj erif: Defter: 3. s. 66, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/668. Mesnevt-yi erif: Defter: 3, s. 66. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/668. 165 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/668. 166 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/669.

"Ve varaca yer atetir..." Cehennem mrikler iin hazrlanmtr. 167 Zlimlerin Yardmcs Yoktur "Ve zlimlerin yoktur." irk koarak zulmedenlere yoktur. "Ensrdan..." Onlara yardm edecek hibir kimse yoktur. Onlar cehennem ateinden kurtarmaya... Bu yardm, 1- Ya galebe almak yoluyla olur 2- Ya efaat yoluyla olur. (Her iki yolda da zlimlere yardm edecek kimse yoktur....) Bu Isa Aleyhisselm'm kelmnn tamamndandr. 168 Teslise Sahip Olanlar Sonra Hristiyanlardan Nastriyye ve Melkniyye olanlarn dedikleri szler hikye edildi. Ve Allh Tel buyurdu: (2/422) "Elbette kfretti unlar; "Allah n ncs" diyenler." ilhtan biridir, llhlk, nn arasnda mterektir. Onlar: 1- Allh Tel, 2- Isa Aleyhisselm, 3- Ve Hazret-i Meryem'dir. 169 Allah Birdir "Halbuki, bir tek ilhtan baka ilh yok." Halbuki (noksan sfatlardan mnezzeh olan Allh Tel hazretlerinden baka) ibdete mstahak ve ztnn varl vacib olan baka bir zat yoktur. Muhakkak ki Allh Tel hazretleri, btn mevcudatn balangcnn yaratcs olmas ynnden tektir. Ulhiyet ise vahdaniyet (bir olmakla) mevsftur. irket (irki ve ortakl) kabul etmekten ok yce ve mnezzehtir. 170 Kfirlere Elim Azap Vardr "Eer bu dediklerinden vazgemezlerse," Birinci ve ikinci szlerinden vazgemezlerse ve eer Allh Tel hazretlerini bir bilip muvahhid olmazlarsa: "Elbette ilerinden kfir kalanlarna phesiz ki dokunacaktr," Yani vallahi elbette onlara dokunacaktr, demektir. Burada onlarn aleyhinde kfre ahadetin tekrar iin, ism-i mevsl zamir yerine konuldu. kelimesi beyniyyedir. ism-i mesvlundan hldir. "Elmazap..." Azaptan acs ok iddetli bir eidi vardr. Azabn acs kalblerine sirayet eder. Yani acy kalblerinde hissedeceklerdir. 171 Tvbe Etmeyecekler mi? Daha Allah'a Tvbe etmeyecekler mi?" Israr m ediyorlar? Bu bozuk itikatlardan ve btl szlerden Tvbe etmeyecekler mi? Hemze, vki olan istifhm- inkr ve uzaklatrma iindir. Yoksa inkri vuku iin deildir. Bunda onlarn srarlarndan taaccb ve sevap ilemeye tevik mans vardr. "Ve ona istifar etmeyecekler mi?" tevhit ile Allh Tel hazretlerine isnat ettikleri ittihat ve hulul gibi ona isnat ettikleri (bozuk itikatlarndan) tenzih ve tevhit ile Tvbe ederlerse; "Allah gafur, rahimdir." Halbuki Allh Tel hazretleri mafiret etmede mbalaa sahibidir. Onlar istifar ettikleri zaman Allh Tel
167 168

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/669-670. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/670. 169 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/670. 170 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/670.-671. 171 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/671.

hazretleri elbette onlara mafiret eder ve fazl-u kereminden onlara ihsanda bulunur. 172 sa (A.S.) Bir Peygamberdi "Meryem'in olu Mesih, baka bir ey deil, sde bir resuldr. Kendisinden evvel de birok resuller geti." sa Aleyhisselm, sadece rislet zerine taksir edilmitir. Onun kendisinden gemi dier peygamberler gibi hata etmesi dnlmez. Allh Tel hazretleri, sa Aleyhisselm' yetlerle hususiletirdi; dier peygamberlere de yetler tahsis etti. 173 Peygamberler Allah'n yetlerinin Tezahrdr Zira Allh Tel hazretleri; Isa Aleyhisselm'n elinde lleri diriltti. Ms Aleyhisselm'n elinde as'y diriltti. As'y ylan yapt. O daha acayiptir. Her ne kadar sa Aleyhisselm, babasz olarak yaratldysa da; Adem Aleyhisselm hem annesiz ve hem de babasz olarak yaratld. Bu ondan daha garip ve daha byk bir taaccb icap ettirir. te btn bunlar, Allah azze ve celle hazretlerinin tarafndan olmaktadr. sa Aleyhisselm ve Hazret-i Ms, Allh Tel hazretlerinin ilerinin ve fiillerinin tezahr ettii kimselerdir. 174 Hazret-i Meryem Sddkadir "Anas da gayet doru bir kadn." sa Aleyhisselm'n annesi, sdk- samimiyet ve doruluu kendisine iar edinip benimseyen dier kadnlar gibi bir kadndr. Yani Hazret-i Meryem, halkla (nsanlarla) olduu zaman, sznde doruluk; Halik Tel hazretleriyle olduu zaman ise (szlerinde), muamelelerinde ve hallerinde sdk- samimiyet sahibiydi. Onlardan kulluk ve tat davasn yalanlayan herhangi bir ey sdr olmaz. "kisi de yemek yerlerdi." Hayvanlarn yemee ihtiya duymalar gibi yeme ve imeye muhtatlar. Byle olan birileri nasl olurda ilh olurlar? Ayakta kalmasfyemee ve imee bal olan biri nasl ilh olurlar 175 "Bak, biz yetlerimizi onlara nasl ak anlatyoruz." Apak onlarn o konuda sylediklerini btl klan szleri nida eden ve hatta dalar gibi ar olan kimselerin bile iittii ekilde nida olunan bir beyn... "Sonra da bak, onlar nasl evriliyorlar." Onu iitmekten ve onu te'vil etmekten bundan nasl sarf- nazar ediyorlar. (Hakikate srtlarn eviriyorlar,..) "Sonra" kelimesi, ki acayibin arasndaki deiiklii ve fark izhr etmek iindir. Yani, bizim yetlerimizi beyn etmemiz kendi babnda (konusunda) haddi zatnda byk bir bedi itir. Tezad bunun kabuln vacip klmasyla beraber onlarn bundan yz evirmeleri daha ok alacak bir itir, demektir.176 bdet Edilmez "De ki:"
172 173

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/671-672. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/672. 174 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/672.
175

Bu yet-i kerimelerde, ilh olmann bir gerektiricisi, bir de muhalifi bakmndan ok k iki delil gsterilmitir ki, hem istintac (sonu almaya ait), hem istikrar (bilgi edinmeye dair) zellikleri tamaktadr: Birinci olarak: ilh olmay gerektiren keml asndan bakld zaman Mesih'in ve anasnn ok yksek kemlleri, ortakl kabul eden ve hatta bizzat emsal (e ve rnek)leri ve benzerleri gemi bulunan bir kemldir. Byle bir keml ise benzersiz bir kemli gerektiren ilhlk hakkn gerektirmez. Ancak rneklerinin ve benzerlerinin hkmn balar ki, o da Mesih hakknda p^gamberlik, anas hakknda sahabeliktir. Dier taraftan ilhla uymayan noksanlar asndan bakld zaman Mesih'in ve anasnn kemlleri, gelip geici imkan ve son bulmay inkr deil, gemi rnekleriyle onu teyit ve ispat eden ve bundan dolay bir noksan ile beraber bulunan bir kemldir. Bu ise, varl vacip ve bak olan Allah'a uygun lhlk hakkna aykrdr. kinci olarak: Gemiteki peygamberler gememi, Mesih ilk peygamber ve anas ilk Sddka (doru kadn) olmu olsayd, hakkyla ilh anlamn idrak eden her akl sahibi Mesih'i ve anasn kendi ahslaryla dnr ve ilh olamayacaklarn kesin olarak anlard. nk anas da. olu da yiyorlar, iiyorlar, btn hayvanlarda bulunan bir ihtiyatan uzak Kalamyorlard. Ve elbette bunun gereklerinden olan dar karmaya da mecbur bulunuyorlard. u halde baka bir delil aramaya lzum kalmadan her selim akl kanlmaz bir ekilde anlar ki, dier kemllerine ramen byle bir beeri ve hayva n ihtiya ile bizzat muhta olan herhangi bir varlk hak ilh olamaz. nk hak ilh, hadd-i zatnda her trl mit ve korkuya merci, her kemle btn kemliyle sahip, her trl ihtiya ve noksandan uzak, mutlak gani, mutlak kendisine muhta olunan varlk demektir. 176 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/673-674.

Ey Habbim Ahmed! Resulm ya Muhammedi Bu Hristiyanlar, onlarn yollarna girenleri ve Allah'tan baka ma'bud ve ilh edinenleri ilzam etmek iin syle: "Y! Daha siz Allah' brakyorsunuz tapyorsunuz?" Allh Tel hazretlerini geip (bakasna tapyorsunuz) "Ne bir zarara, ne bir fayday mlik olmayan eyler." Yani Isa Aleyhisselm'a m tapyorsunuz? Eer sa Aieyhisselm mlik ise o ancak, Allh Tel hazretlerinin buna temlik klmasyla mlik olmu olur. Lakin sa Aieyhisselm haddi zatnda buna malik deildir. Ve Allh Tel hazretlerinin vermi olduu bellardan ve musibetlerden zararlarn misline asla malik olamaz. Ve sa Aieyhisselm ile shhat ve genilik olmaz. (Allah izin vermedike...) 177 Burada kim yerine) gayr-i akil iin kullanlan ey ki" kelimesi kullanld. Bu Isa Aieyhisselm'm hayatnn balangcnda ne akl ile vasflanr ve ne de herhangi bir faziletle mevsftu. Byle biri nerede kald ki ilh olsun? Nasl ilh olabilir? "Halbuki Allah, iiten, bilen ancak ..." Szleri ve akidleri en iyi bilendir. Onun zerine cezalandrr. Eer itikat ve amel hayr ise cezas da hayr olur; yok eer akid, sz ve ameli er ise cezas da serdir. Bu kavi erif; "ibdet ediyorsunuz" fiilinin failinden hldir. 178 Kitap Ehli Saptm Kfirlerdirler Yce Meali: De ki: "Ey eh kitap! Dininizde haksz ifrata dalmayn. Bundan evvel, am, bir oklarn da artm ve yolun dorusundan sapm bir kavmin hevlar ardndan gitmeyin."77 Ben srail'den o kfredenler, hem Davud'un, hem Meryem'in olu sa'nn lisanyla tel'n edildiler. Bu, onlarn isyan etmeleri ve hakkn hududunu tecvz eder olmalar sebebiyle idi.78 ledikleri bir mnkerden birbirlerini vazgeirmezlerdi. Filhakika ne fena yapyorlard.79 Onlardan bir ounu grrsn ki, Allah' tanmayanlara yardakhk ederler. Elbette nefislerinin kendileri iin takdim ettii hediye ne irkin... Allah onlara gadab etti ve azapta muhalleddir onlar. Eer, Allah ve Peygamber'e ve ona indirilene imanlar olsayd, o kfirleri yr tutmazlard. Lkin onlarn ou mndan uzak fsklardr.81 Nsn Mminlere adavete en iddetlisini, her halde Yahudilerle mrikler bulacaksn. Mminlere meveddete en yaknlarn da her halde "Biz nasryz." diyenler bulacaksn. Sebebi: nk, bunlarn iinde (lim) keiler ve (trik-i dnya) rahipler vardr ve bunlar kibretmezler.82 179 Tefsr-i erifi: "De ki: "Ey ehli kitap Dininizde haksz ifrata dalmayn." Batl yanlmalardr. sa Aleyhisselm' kendisine taplan ilh ve ulhiyet makamna kaldrma sapklna dp ona iftira etmeyin. Hristiyanlarn sa Aleyhisselm'in ulhiyetini iddia etmeleri gibi. Veya onu drmeleri gibi. Drmek, onun rt (nbvvet sahibi) olmadn iddia etmektir. Yahudilerin sa Aleyhisselm hakknda byle dnmeleri gibi... "Bundan evvel, am, bir kavmin hevlar ardndan gitmeyin." Yani onlarn seleflerinin Muhammed Mustafa (s.a.v.) hazretlerinin peygamber olarak gnderilmesinden nce, eriat hakknda saptm olan imamlarnn (nderlerinin) hev- heveslerine tabi olmayn. "Ve bir oklarn da artmlar." Onlarn dallet ve bidatleri zerine kendilerine tabi olanlar arttlar. "Ve yolun dorusundan sapmlar." (2/423) Yola kastetmede sapmlar. Yol slm'dr. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin gnderilmesinden sonra. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerini tekzp ettiklerinde onu yalanladklarnda, ona -kar gelip onu kskandlar. 180

177

Bu yet-i kerimelerde mantk olarak Allh Tel'nn varl ve birlii beyan edilmektedir. sa Aieyhisselm ve Hazret-i Meryem veya herhangi bir mahlk asla ilh olamayacan bize mantk bir anlatma ile retmektedir. yle ki: 1- Mesih ve anas orta ve benzeri bulunan kimselerdir. Sur "kk nerme", belli ki orta ve benzeri bulunanlar ilh olamazlar. Kbr "byk nerme". u halde ne Mesih ne anas ilh olamazlar. 2- Mesih ve anas, benzerleri delaletiyle gelip geici olmalar mmkndr. Belli ki gelip geici olmas mmkn olanlar ilh olamazlar. u halde, ne Mesih ne anas ilh olamazlar. 3- Mesih ve anas yemek yer birer muhta idiler. Belli ki muhta olan ilh olamaz. u hatde ne Mesih, ne anas ilh olamazlar. 178 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/674-675. 179 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/676-677. 180 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/677-678.

Tevilt-i Necmiyye'den... eyh Necmeddin el-Kbrev (k.s.) hazretleri, "TeVHf'nda buyurdular: Muhakkak ki Hristiyanlar, fiil kademi (i aya) ile hak yola girmeyi dilediklerinde, akl nazaryla peygamberlerin hallerine baktlar. Ve bylece phelerin vadilerinde kayboldular. Helak olma vadilerinde, Cenab- Kuds, insanlarn akllarnn idrk etmesinden pek ycedir... Uzaklatlar. (Haktan) uzaklatlar. te bu Hristiyanlarn kalplarna brnen (Hristiyanlarn itikadna sahip olan) ve yollarnda yryen kiilerin halidir. 181 Allah'n Olu demeleri.... Hristiyanlar, Isa Aleyhisselm hakknda taknlk yapp ileri gittiler; sa Aleyhisselm'in durumuna (babasz doma iine) akl nazaryla baktklarnda onu, babasz olarak domu grdler. Ve bunun zerine Hristiyanlarn (kt) akllar, kiinin babasz doamayacana hkmetti. Ve onun Allah'n olu olmas gerektiine karar verdiler. Isa Aleyhisselm'n, 1- amurdan ku ekli yapp uurtmas, 2- Anadan doma krlere gz vermesi, 3- Ebrs iyiletirmesi, 4- lleri diriltmesi, 5- Evlerinde yediklerini ve sakladklarn onlara haber vermesini, sa Aleyhisselm'n Allah'n olu olduuna delil getirdiler,.. (Ve Hristiyanlar dediler:) te btn bunlar, Allh Tel hazretlerinin sfatlarndandr. Eer Mesh Aleyhisselm, Allah'n olu olmam olsayd btn bunlar kendisine mmkn olmazd. Bunlar kendisine mmkn oldu. Bunlarn mmkn oldu; nk: -"ocuk babasnn 182 srrdr." 183 Hazret-i sa'y lahlatrmalar (Hristiyanlarn) bazlar sylediler: Mesh (Isa Aleyhisselm) tekml edip nefsini nastiyye sfatndan tezkiye etmesi kemle erince; nstiyyetinin yerine lhtiye-i hakka hulul etti. Bylece sa Aleyhisselm'n kendisi Allah olmu oldu. (haa) Hakikatte ise Allh Tel hazretleri, zlimlerin (Hristiyanlarn) bu tr sapk grlerinden ve bozuk itikatlarndan ok yce ve ok byktr. 184 Hakka Vasl Olmak Sonra bil ki; muhakkak mmet-i Muhammed, ulhiyet cezbelerinin kademiyle habibiyete uygun ve muvafk olarak tabi olmakla kendilerinden vusul ve visal burhanlar delil getirme klfeti kendilerinden sakt oldu. 185 Deli Ve Medlul ibl (k.s.) hazretlerinin hali byle olduu gibi; kitaplar su ile ykanarak yok olduunda yle buyurdular: -"(Ey kitaplar!) Sizler ne gzel delilsiziniz! Lakin benim medlla (kendisine dellet edilen Allah'a vasl olduktan) sonra dell ile megul olmam muhaldir..." 186 Sultann Huzuruna Varnca Mesnevfde buyurdu: Makamn gn dam olunca, Artk merdiven aramak samalktr. Bir ayna, temiz ve parlakken onu;
181

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/678.

182
183

Kef'l-Haf: 2911. bu szn asl yoktur. Maksd'l-Hasene de olduu gibi. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/678-679. 184 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/679. 185 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/679. 186 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/679-680

Tekrar parlatmaya almak aikr bir bilgisizliktir. Sultann huzuruna kabul edilen kii, Eliden (aracdan) ve mektuptan 187 vazgeer. 188 Nur Bir Emnettir ite bu kavim (tasavvuf ehli), hazret-i Mevl'nn Cellinin perdelerine ulatktan sonra Cemal sfatnn nurlarn mahede ettiler. nk insan, dier mahlkatn arasnda, hak emneti yklenen mahluktur. O da nurdur. Peygamberler vastas ile gelen feyzi ilhiyedir. Bu kemli kabul etme hakknda onlar, ahsen-i takvme mahsusturlar. Onlara tahakkuk etti. Muhakkak ki Isa Aleyhisselm, tezkiyeden sonra tahliye iin hlikiyyenin feyzi ve muhabbeti ile bunu kabul eder oldu. Bylece sa Aleyhisselm, 1- amurdan ku ekli yapar ve ona frrd; o amur Allah'n izniyle ku olurdu. 2- Doutan kr olanlara gz verir, 3- Alaca hastalna yakalanan kiilere if verirdi. 4- Allah'n izniyle lleri diriltiyordu. Kendi izniyle deildir... Yani, fiilin sureti Isa Aleyhisselm'dandi; ama hlikiyyet (yaratma) sfatnn kayna ise Hazret-i ulhiyetten kaynaklanmaktayd. (Yani sa Aleyhisselm suret yapyordu; ve o suretlere can vermek ise Allh Tel hazretlerindendi...) 189 Isa Aleyhisselm'a Bir Misl Bu unun gibidir; koni eklinde olan billur kre'nin (merceinin) gnein feyzini (yan nlarn) kabul etme istidad vardr. Koni eklinde olan bu billur kre gnein hizasnda olduunda onun feyzini (nlarn) kabul eder ve bu feyiz ile kendisinin hizasnda olan pamuu yakar. (Burada bakldnda), zahiri olarak yakc atein koni eklinde olan billur kre (mercek)ten sadr olmaktadr; ama hakikatte ise yakc sfat gnein hazret-i ems (gnein hazr olmasndan) vaki olmaktadr. Kre sadece gnein feyzini kabul etme gzel istidad ve kabiliyeti olmu oldu. Krede gnein sfat zahir oldu. Halbuki gne (o kck) billur krenin iine hulul etmi ve girmi deildir... nallah (bu misl ile anlatm olduumuz incelii) anlarsn! Ve bununla ganmet bulursun. te bu mucizeler de peygamberlerin hlleridir ve kerametlerde evliyann byklerinin halleridir. (Burada peygamber ile evliyann arasnda) fark; peygamber bu makamda mstakildir; evliya ise peygambere tabidir. 190 Bayezid- Bestm'nin Szleri mam Gazl (r.h.) hazretleri; Bayezid-i Bestm (k.s.) hazretlerinin; -"Ben nefsimden soyuldum; ylann derisinden soyulmas gibi; bir de baktm ki, ben Oyum!" Szlerinin (te'vl ve izahnda) buyurdular: -"Ne zaman ki bir kii, nefsinin 1- ehvetlerinden, 2- Hev- hevesinden 3- Himmetlerinden, 4- Gayretlerinden soyulursa; O kiinin iinde Allah'tan gayrisine yer kalmaz. O kiinin Allh Tel hazretlerinin gayri bir himmet ve arzusu olmaz. O kiinin kalbine Allh Tel hazretlerinin celli ve cemlinden baka bir ey girmez. O kii, Allh Tel hazretlerine gark olur. Sanki o olmu olur; ama hakikatte ise o kii, O (Allah) deildir. Yine Bayezid-i Bestm (k.s.) hazretlerinin; "Ben beni tenzih ederim! anm ne byk oldu!" Szleri de onun kendi nasbince Kuds sfatndan kemal derecesinde hazzn ve nasibini mahede ettiine hamledilir. Bu makamda, "Ben kendimi tenzih ederim!" dedi. Ve umum halka izafetle (mahlukatn ouna gre) kendi snn ok byk grd. Ve; "Benim snm ne byk oldu!" dedi. Bayezid-i Bestm hazretleri bununla beraber; kendi kutsiyetinin ve byklnn, halka izafet ve nispetle olduunu biliyordu. (2/424) Kendi kutsiyet ve byklnn Rabbinin kutsiyeti ve byklne nispetle (bir

187
188

Mesnev-yi erif: Defter: 3, s. 53, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/680. 189 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/680. 190 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/680-681.

zerre bile) olmadn ok iyi biliyordu. 191 Hallac- Mensurun Mecaz Szleri Sfyyeden; "Ben hakkm!" diyenin (yani HalIc- mansr'un) sz mecaz yolu zere varid olmutur. ir buyurduu gibi; -"Ben sevdiim kimseyim; sevdiim kimse de benim!" Bu sz irin yannda tevillidir. nk o, hakikatte kendisini kastetmiyor. Yani sanki kendisi o imi gibi. Onun kalbi onlarla gark olmutur. Kendi nefsinin btn himmet ve gayretiyle ona gark olmu olan kiinin mecaz yolu zere bu hli ittihat itibr etmesi gibidir... eyh Eb'l-Ksm el-Crcn (r.h.) buyurdular: Allh Tel hazretlerinin doksan dokuz ismi, slik olan kulun vasflar olur. O kii henz seyr- sulukta vsl olmu deildir..." 192 Vusul Nedir? Sual: Eer sen desen ki: "Vusuln mans nedir? Cevp: Derim ki: Slkn mans, 1- Ahlkn tehzbi (dzeltilmesi) 2- (Ihlasla) amel, 3- Ve marifetlerdir. Bu ise kiinin zahir ve btnn imar ile megul olmasdr. Kul, bunlarn hepsinde, Rabbinden kendi nefsiyle megul olmasdr. Ancak kul, vusl'e msait ve hazr olmas iin kendi btnn tasfiye etmekle meguldr. Vusul ise, kendisine Hakkn tecellilerinin inkif olmasdr. Kul Allh Tel hazretlerinin nurun tecelli etmesine gark olmu olur. Marifetine bakt zaman, ancak Allh Tel hazretlerini bilir. Himmetine bakt zaman, kendisine Allh Tel hazretlerinden baka bir himmeti olmaz. Kulun her kllisi megul olmu olur. Yoksa klli ile mahede etmi olmaz. kisi de burada, zahirini ibdetle imr etmek ve btnn da gzel ahlak ile tehzib edip sslemek iin nefsine iltifat etmez. Btn bunlar taharettir, temizliktir. Bu iin balangcdr. Nihayet ise, klliyen kendi nefsinden soyulmasdr. O'nun tecrit etmesidir. O zaman kendisi sanki O, olmu olur. te vusul budur... 193 Feyz ve Yokluk Mesnev'de buyuruldu: Hakkn feyzi yoklukta tezahr eder. Varlk sahibi yokluk nedir asla bilmez. 194 Testinin suyu rmaa karnca; O, onda yok olur. Ondan olur. 195 Davud Aleyhisselm Yahudilere Lanet Okudu "O kfredenler telin edildiler." Olduklar halde; "Ben srail'den..." Yani tard olundular ve Allah'n rahmetinden uzaklatrldlar... "Davud'un lisn zere..." "lanet olundu." Fiiline taalluk etmektedir. "Eyle" (ehrinin) ehli, Cumartesi gnnn hrmetine saygszlk ve taknlk ettiklerinde Davud Aleyhisselm: Lanete Sebep.... -"Allah'm! Onlara lanet et Allah'm onlar mahlkatna (insanla) yet ve darb-i misl eyle!"
191 192

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/681-682. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/682. 193 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/682-683.
194 195

Mesnev-yi erif: Defter: 3, s. 173,

Mesnevi-yi erif: Defter: 3, s. 149, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/683.

Bunun zerine Yahudiler, maymuna evrildiler. 196 sa Aleyhisselm Yahudilere Lanet Okudu "Ve hem Meryem'in olu sa'nn (lisanyla telin edildiler)... Meryem olu sa'nn dili zere lanete uradlar, demektir. Yani mide ashab (sofra ashabnn) kfirleri, (sa Aleyhisselm'n duas ile gkten inen) sofradan yediklerinde iman etmediklerinde sa Aleyhisselm onlara yle beddua etti: -"Allah'm! Onlara lanet et! Cumartesi gnne lanet ettiin gibi! Onlar yet kl!" dedi. Yahudiler, hnzrlara (domuzlara) evrildiler. Saylar, be bin (5000) erkek idiler. lerinde kadn ye sab (kk ocuk) yoktu. 197 Yahudilerin Lanete Uramalarnn Sebebi Sanki denildi: -"Hangi ey sebebiyle bu vaki oldu? (Yahudiler neden lanete uradlar?" (Cevaben) denildi: "Bu, onlarn isyan etmeleri ve hakkn hududunu tecvz eder olmalar sebebiyle idi." Yahudilerin lanete uramalarna sebep olan ve onlarn meshedilip, (maymun ve hnzrlara dnmelerine sebep olan ey) Yahudilerin isyanlar ve kendilerine haram klnan eyleri tecvz etmeleridir. "ledikleri bir mnkerden birbirlerini vazgeemezlerdi." stinaf cmlesidir. Bazlar, bazlarnn ilemi oldukar irkinliklerden nehyetmezlerdi. Mnkiri yasaklamaktan el ekmek zerine uzlam ve sulh etmilerdi. 198 Lanete Sebep "Hakkaten onlar ne fena yapyorlard." Onlarn kt ilerine taaccptr. Kasemi te 'kfd etmektedir. 199 Allah'n Gazab Yahudiler "Onlardan bir ounu grrsn ki" Kitap ehlinden bir ounu grrsn. Ka'b bin Eref ve benzerlerini grrsn. u cihetle ki bunlar, Mekkeli mriklere gidip, Efendimiz (s.a.v.) hazretleriyle muharebe etmek in ittifak ettiler. Buradaki ryet (grmek) gz ile olan grmektir. "Allah' tanmayanlara yardaklk ederler." "ok" kelimesinden hl'dir. nk kendisi mevsftur. Yani Reslllah (s.a.v.) hazretlerine ve Mminlere olan buz ve kinlerinden dolay, mriklere yardaklk ve dostluk kurmaktadrlar. "Elbette nefislerinin kendileri iin takdim ettii'hediye ne irkin..." Onlarn kyamet gnnde kendilerine geri verilmesi iin: nceden takdim ettikleri i ve amel ne kt bir eydir. "Allah onlara gadab etti ve azapta muhalleddir onlar." Bu kavl-ierif, muzfin takdiriyle mahssun bizzemdir. ne kt Minin mahsusudur...) Yani, Allh Tel hazretlerinin gadabn ve azapta ebediyen kalmay gerektiren bir haldir. nk "Gadabm" kendisi Bari Tei hazretlerine muzftir. Onun in ona mahsusun bizzem denilmez. Ancak mahsusun bizzem olan ise kendisini icbettiren sebeplerdir.... 200 Kfirlerin Dostluu "Eer olsayd," Kitap ehlinden mrikleri dost ve yardak edinenler olmu olsalard; "man ederlerse, Allah ve Peygambere" Kendi peygamberlerine.
196 197

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/683-684. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/684. 198 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/684. 199 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/685. 200 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/685-686.

"Ve ona indirilene..." 0 peygamberlere indirilen Tevrat ve incil'e iman etselerdi. "0 kfirleri tutmazlard." Mrikleri, "Yr (veliler)" (2/425) nk bunun haraml, bu peygamberin eriatnda tasrih edilmi ve o peygambere indirilen kitapta mevcuttur. man katiyetle mriklerle dostluk kurmay yasaklar. 201 Yahudilerin ou Fasklardir "Ve lkin onlarn ou mndan uzakfsklardr." Yani onlar; 1- Dinden, 2- mandan, 3- Allah'a iman, 4- Peygamberlerine iman, 5- Ve kitaplarna iman etmekten kmlardr. 202 Hilfete Ehil Olan Bu yet-i kerimede baz emirler vardr: Birincisi: Kmil insan, hakkn hilfetine uygun olan kiidir. 0 da sfatlarn zahir olduu, Hakkn ltfunun ve kahrnn zahir olmasdr. Onlarn (hilfete nail olan kmil insanlarn) kabul hakkn kabuldr. Onlarn reddetmeleri hakkn reddetmesidir. Onlarn lanet etmeleri, hakkn lanetidir, Onlarn saltlar, hakkn saltdr. Onlarn dualar hakkn dilemesidir. Onlarn dualar, hakkn mafiretidir. Onlar, kime lanet ederlerse, Hak Tel hazretleri, o kiiye lanet eder. Onlar kime dua ederlerse, Hak Tel hazretleri, o kiiye (salt edip) 203 mafiret ve rahmet etmitir. Allh Tel hazretleri. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine tembih etmek iin buyurdular: "Bunlarn mallarndan bir sadaka al ki, onunla kendilerini hem tathr edersin, hem tezkiye... Bir de haklarnda dua ediver. nk senin duan onlarn kalblerini yattrr. Allah sem'dir, alm'dir." 204 "Odur ki O, sizleri karanlklardan aydnla karmak iin zerinize feyz bereket ndiriyor ve Mminlere rahm bulunuyor.' 205 Yahudilere Lanet Lanetin mazhar (k ve zahir olma yeri), her ne kadar Davud Aleyhisselm ve Hazret-i isa'nn dili ise de; lanet hakikatte Allh Tel hazretlerindendir. u kavl-i eriften dolay; "Ey o kendilerine kitap verilenler! Gelin, o beraberinizdekini tasdiklemek zere, indirdiimiz bu Kitb'a iman edin. Biz bir takm yzleri silip de enselerine evirmezden veya onlar, Ashab- Sebt'i lanetlediimiz gibi lnetlemezden evvel... Yoksa Allah'n emri, fiile kanla gelmitir." 206 Onlar, Davud Aleyhisselm'n kendilerine lanet ettii tasrih edilip aklandysa da; hakik manda onlara lanet eden Allh Tel hazretleridir. Her ne kadar lanet Davud aleyhisselm'n lisan zere varid olsa bile... 207

201 202

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/686. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/686-687.

203

"Salat" kelimesi, namaz manasna olduu gibi ayn zamanda bir ok deiik manlar da vardr. Salt kelimesi, Allh Tel'ya isnd ve izafe edilirse, rahmet ve mafiret mansna gelir. Meleklere isnat ve izafe edilirse stifar, Peygamberlere isnat ve izafe edilirse efaat, Mminlere isnat ve izafe edilirse, (namaz mansna geldii gibi) dua mansna da gelir.
204 205 206
207

Et-Tvbe: 9/103,

el-Ahzb: 33/43, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/687-688. en-Nis: 4/47. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/688.

Sen Atmadn Allah Att Mesnev'de buyuruldu: Bunu sen bilmiyorsun! Ben biliyorum! Senin sfatlarn benim sfatlanma, Girmi (ve i ie gmlmler...) Bu ii sen yapmadinl Yaptrldn. Sen benimle dolmusun! Ben benimle deil "Attn vakit de sen atmadn. Ve lkin Allah att..." 208 yet-i kerimesi zahirdir. Kpkler gibi dalgalarla 209 gizlenmisin." 210 Bayezid-i Bestm'nin Syledikleri Mesnev'nin baka yerinde buyurdu: O seni tamamen senden ayrr. Sen aalk olursun oysa yceltir. Geri Kur'n Peygamber Efendimiz (s.a.v.) hazretleri Okudular... Ama kim Kur'n- kerime Kelmllah demezse, 211 kfir olur 212 syan nkr Tat ise Marifettir kincisi: Allh Tel hazretleri, isyan mnker olarak isimlendirdi. nk isyan inkr icap etmektedir; taata ma'rf denildii gibi. nk taat, marifeti icap ettirmektedir. Mnker olan fiili ilemeye ayak atmak, masiyettir. Ma'siyet zerine srar etmek kfr gibi; kalbin etrafn kuatp kirletmeye sebep olduu iindir. te bundan dolay ktl nehyetmeyi terk etmek isyan mnkir olarak kabul edildi. 213

208 209
210

el-Enfl:8/17, Mesnev- erif: Defter: 4, s. 112, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/688-689.

211

Mesnev- erif: Defter: 4, s. 82, Burada MesneV-i erifte Mevln (k.s.) hazretleri yle buyurmaktadr: O hametli dervi Byezid, mritlerine; "Hak benim" dedi. O hner sahibi sekre girince aikre olarak; "Benden baka ilh yoktur; bana ibdet edin!" dedi. O hl kendisinden geince, sabahleyin kendisine: -"Sen yle yle! Syledin." dediler. O; -"Eer bir daha yle sylersem, vcdumu baklayn! Zira muhakkak ki Cenb- Allah, can ve tenden mnezzehtir. Bense nsan, H ben ilh deilim! Ben candan ve ten'den mrekkebim. Eer ben yine yle sylersem; gerekten ben ldrlmeye laym..." dedi. Bayezid-i Bestm (k.s.) hazretleri yle vasiyet edince, Btn mritler, hanerlerini hazrladlar. O cihann en ayk adam yine sekr haline girdi. Vasiyeti hatrndan k verdi. Akl ahne gibidir. Padiah gelince o bir keye ekilir ve gizlenir. (Gne dounca mumun deeri kalmaz...) Akl hakkn glgesi, Hak ta gne... Glgenin gnee kar ne gc var? (Gne dounca glge kalmaz...) Hayret kurdu akln peneledi. Szleri evvelkinden daha ar oldu. Ve: "Cbbemin iinde Huda'dan bakas yoktur. Onu yerde ve gkte niin aryorsun?" dedi. Mritler deli divneye dndler. eyh hazretlerinden alm olduklar emir zerine onun mbarek cesedini baklamaya baladlar. Her biri, "Kirdekh"un mlhidleri gibi eyhine bak saplyordu. (Bu beyitte geen. "Kirde kh," mlhid ve inkrclaryla mehur bir yerdir....) Fakat her kim eyh hazretlerine kl vurduysa; kendi vcdunun yaralandn grd. Bayezid-i Bestm (k.s.) hazretlerinin vcdunda hi bak, kama ve kl izi grnmyordu. Mritler ise kana gark olmulard. eyh hazretlerinin boynunu kesmeye kalkan bir Mrit kendi boynunu kesip inleyerek ld. Her kim eyh hazretlerinin gsne bak sapladysa; kendi gs yarld ve ebed olarak oluverdi. Mridlerin iinde Bayezid-i Bestm (k.s.) hazretlerinin makam ve sekr halinden haberdr olan Mrit ise, onu yaralamaya hi yeltenmedi ve byle bir eye gnl vermedi. Onun azck irfan elini balad da cann kurtard. Yoksa o da kendisini yaralayacakt. Sabah olunca, mritler eksilmiti. Bazs lm bazs da yaralanmt. len ve ar yaral olan mridlerin evlerinde yas ve figan sesleri geliyordu. eyh hazretlerinin huzuruna binlerce erkek ve kadn gelip; -"Ey dnya ve hireti bir gmlee sdran er! Eer senin tenin insan teni olsayd; bu haner yaralarndan vcdun parampara olur dediler. Mesnev- erif: Defter: 4, s. 81-82, 212 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/689. 213 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/690.

Yaclar Efendimiz (s.a.v.) hazretleri hadis-i erifte buyurdular: -"Kyamet gnnde mmetimden baz insanlar, kabirlerinden maymun ve hnzr (domuz) suretinde har olurlar. (Bu durumu icbeden ma'siyetleri) 1- Onlarn ma'siyet ehline yaclk etmeleri 2- Ve onlar nehyetmeden ekinmeleridir; halbuki onlarn gleri yetiyordu..." 214 Yaclk Kfirlerin Amelidir Mdhene (yaclk), kfirlerin amellerindendir. Allh Tel (peygamberlerin, mrid-i kmillerin ve limlerin) ahlakdr. 215 Allah Cennete Davet Ediyor Mesnev'de buyuruldu: Din safnda serke olan herkes son safta kendi eini ve benzerini grr. Sen,"gel" sznden ayrlma! Bu sz en makbul bir kimyadr. Eer bakr senin sznden holanmazsa, Kimyann buna verilmesi ve sklmasna ne hacet! imdi sihirbazn nefesini baladysa. Sonunda szn faydal olur. Sz, "De ki "gelin!" "De ki "gelin!" szdr. Yani muhakkak ki Allah sizi selmete (cennette) aryor, 216 demektir. 217 Allah'n Dmanlarn Dost Edinmek Allah'a Dman Olmaktr ncs: M'min ve kfir bir cinsten deildiler. (Bundan dolay) kfirleri dost edinmek; Allh Tel hazretlerinin gadabn icap ettirir. nk dmanlar dost edinmek; dostlarn dmanln gerektirir. 218 Sohbeti Zararl Olanlar Kmil bir m'mine gereken ise; 1- Kfirlerin 2- Fcirlerin, 3- Bid'at ehlinin, 4- Hev- heves ehlinin, 5- Gaflet ehlinin 6- nkr ehlinin 7- (Sahte eyhlerin ve evliyalk taslayanlarn) sohbetinden kesilmektir. 219 Ruh ve Ten Mesnev'de buyuruldu: Mecnunun sevdas, Leyl'nn yanna varmaktr. Devenin arzusu ise arkadaki yavrusuna komaktr 220 Mecnn dedi ki; -"Ey deve! kimizde az! Ama birbirimize ztz! Birbirimize layk yolcular deilizl
214

hazretlerine

davet etmek ise

hayrllarn

Kenzul-Ummi: 5605, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/690-691. 215 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/691.
216
217

Mesnev- erif: Defter: 4, s. 76, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/691 218 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/691-692. 219 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/692.
220

Mesnev-i erif Defter: 4, s. 60,

Senin vefan da, yularn da bana uygun deil! Senin arkadaln terk etmek gerekir!" Bu can da arn ayrlyla yoksullua dt. Tene mahkum olan can, yolunu kaybetmitir. Bu can arn ayrlyla yoksullua dt. Ten ise diken otu akyla devenin t kendisidir..." 221 Allah'm bizleri mutlak olarak muhalefet cinsinden olmaktan hals edip kurtar. min (2/426) 222 Mminlerin En Byk Dman "Her halde mutlaka bulacaksn." Habibim Ahmed! Resulm ya Muhammed (s.a.v.)! ^Ul Jil "nsanlarn en iddetlisini," "Bulmak"iin mekl'l-kavildir. "Adavete..," Temyizdir. "Mminlere...." "dmanlk cihetinden..." kelimesine taalluk etmektedir. 'Yahudilerdir..." "Buimak" iin ikinci meki 1-kaviidir. 223 Yahudilerden Sonra ... "Ve o mriklerdir..." Arap mriklerdir. "Yahudilerdir..." kelimesinin zerine matuftur. (Yani nsanlarn Mminlere dmanca en iddetlisini, her halde Yahudilerle mrikler bulacaksn, demektir.) 224 Mminlere Sevgice En Yakn Olanlar "Mminlere meveddete en yaknlarn da her halde "Biz nasryz." diyenler bulacaksn." Bu kavl-i erifin i'rbi geen kavl-i erifin i'rb gibidir. 225 Yahudi ve Mriklerin Dmanlklar Amma Yahudi ve mriklerin dmanl, med (hireti) inkr etmelerindendir. Onlar kt ahlakn kayna olan iddetli hrslarndan dolay dman idiler. Muhakkak ki kim dnya zerine hars (ve dkn) olursa; o kii, 1- Dinini dnya karlnda satar, 2- Mahzurlu eylere adm atar. 3- Ve hakikati inkr eder. 4- Bu kii, nail olduu her bir makam, mevki ve mal karlnda, onun din dmanl daha da iddetlenip, artar.226 Hristiyanlarn Yaknl ve Sevgisi Ama Hristiyanlarn yaknlk ve sevgileri ise, (u sebeplerden kaynaklanyordu:) 1- Hristiyanlar ilerinin ounda dnyadan yz evirmektedirler. 2- Dnyadan el etek ekmek Hristiyanlarca makbul bir itir. 3- (Kendi inanlarna gre) ibdete ynelmektedirler. 4- Riyaseti terk ederler, 5- Kibri brakrlar. 6- nsanlara kar byklk taslamazlar. 7- Ykseklik ve tahakkm gtmezler. te bu ekilde olan her bir insan, insanlara haset etmez. Kimseyi kskanmaz. nsanlara asla eziyet etmezler. (Bu ahlak zere olan kiiler daha dorusu) belki, hakk talep etme yolunda, yumuak huylu olur. Ona boyun emeleri kolay olur. 227
221
222

Mesnev- erif: Defter: 4. s. 61. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/692. 223 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/692-693. 224 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/693. 225 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/693. 226 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/693-694. 227 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/694.

Yahudi ve Hristiyanlarn Kfr Bak! Hristiyanlarn kfrleri, Yahudilerin kfrlerinden daha kat (ve daha iddetli) olmasyla beraber (Yahudilerin Mslmanlara olan dmanl iddetli ve Hristiyanlarn Mminlere sevgisi vardr)... nk Hristiyanlarn kfrleri ulhiyettedir; Yahudilerin kfr ise nbvvettedir. Amma Allh Tel hazretlerinin "Yahudiler "Uzeyr Allah'n olu" dediler." 228 Kavl-i erifi ise; bunu Yahudilerin hepsi deil de Yahudilerden bir taife sylemiti. te btn bunlarla beraber; Hristiyanlarn tesinde Yahudiler ziyde lanete tahsis edildiler. Bu (yani Yahudilerin lanete uramalar) Yahudilerin dnyaya olan hrslarndandr. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin u hadis-i erifi bunu desteklemektedir: -"Dnya sevgisi, btn hatalarn 229 badr. 230 Hristiyanlarn Hepsi Mminleri Sevmezler mam Baav (r.h.) hazretleri buyurdular: Bu "Mminlere meveddete en yaknlarn da her halde "Biz nasryz." diyenler bulacaksn." Kavl-i erifinde beyn edilen mmini seven Hristiyanlar ile) murad edilenler, Hristiyanlarn hepsi deildir. Zira Hristiyanlarn Mminlere olan dmanl Yahudiler gibidir. (Hatta Yahudilerden geri kalan taraf yoktur...) 1- Hristiyanlar, Mslmanlar katletmektedirler. 2- Mslmanlar esir etmektedirler. 3- Mslmanlarn ehirlerini tahrip etmektedirler. 4- Mescidleri ykmaktadrlar. 5- Mushaf- erifleri (Kur'n- kerimi) yakmaktadrlar. (te btn bu sebeplerden dolayu btn Hristiyanlarn) Mslmanlara sevgisi ve saygs 231 yoktur. 232 Sebeb-i Nzul Belki bu yet-t kerime, Hristiyanlardan Mslman olanlar hakknda indi. Necve ashab gibi... Nec Habe meliki idi. slm'n zuhurundan nce Hristiyan idi. Sonra fetihten nce kendisi ve ashab Mslman oldular. Yine Mekke'nin fethinden nce vefat etti.... 233 Habeistan'a Hicret Tefsr ehli buyurdular: Kurey mrikleri, Mminleri, dinlerinden (dolay) skntlara sokmak ve zulmetmek zere anlatlar. Her bir kabile kendilerinden Mslman olan sahabelere saldrdlar. Onlara eziyet, azap ve zulm etmeye baladlar. Zulme urayan urad. Onlardan dilediini Allh Tel hazretleri korudu. Allh Tel hazretleri habibi edbi Muhammed Mustafa (s.a.v.) hazretlerini amcas Eb Tlib vastas le mriklerin ikencelerinden korudu. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri ashabnn bana gelenleri grd. Onlar, mriklerin zulmlerinden korumaya ve mriklerin ikencelerini onlardan defetmeye kadir deildi. nk henz cihd ile memur olmamt. Onlara Habe toprana (memleketine) kmalarn emretti. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Muhakkak ki orada (Habeistan'da) Salih bir melik vardr. Kimseye zulmetmez ve onun yannda kimseye zulmediimez. Ona kn (gidin)! Ta ki Ailh Tel hazretleri, Mslmanlara genilik (ve kurtulu) klncaya 234 kadar...." 235 Necnin smi?

228 229
230

et-Tvbe: 9/30, Kenzul-Umml:6114, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/694-695.

231
232

Baav Tefsiri: c. 2. s. 46. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/695. 233 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/695-696.
234
235

Baav Tefsiri: c. 2, s. 46. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/696.

Bu hadis-i erif ile Nec murad edildi. Necfnin asl ismi "Ashame"dir. ki mhmele iledir. "Ashame" kelimesi Habe dilinde, atiye, bahi ve hediye manasnadr. Nec, Habeistan meliklerinin ismidir. Onlarn; Rum meliklerine "Kayser" Fars meliklerine "Ksr" demeleri gibidir. 236 Habeistan'a Hicret Sahabelerden on bir (11) erkek ve drt (4) kadn yola kt. Osman bin Affn (r.a.) hazretleri ve Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin kz, Hazret-i Rukiyye (r.a.) annemiz de onlarn iindeydi. Denize gittiler. Yarm dirheme bir gemi tuttular. Efendimiz (s.a.v.(hazretlerinin bi'setinin (peygamber olarak gnderilmesinin) beinci ylnda Receb-i erif aynda ( Habe toprana doru yola ktlar. Bu ilk hicret idi. Daha sonra Cafer bin Eb Tlib (r.a.) hazretleri ve Mslmanlar ona tabi olup Habeistan'a hicret ettiler. Habeistan'a hicret edenlerin says seksen iki erkek idiler. Kadn ve ocuklar hari... Ey Sa'd! Vatan sevgisinin (imandan) olduu geri sahih hadis-i eriftir. Kii, ben o dem syleyemiyor.... Kureyliler, bunu rendiklerinde, Mslmanlar kendilerine geri vermesi iin; Amr bin s ve arkadan hediyelerle Nec'ye ve patriklerine gnderdiler. Allh Tel hazretleri, sahabeleri korudu. Onlar, hsrana uram bir ekilde geri dndklerinde, Mslmanlar, orada hayrl bir yurt ve gzel bir komuluk ile kaldlar... Ta ki Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, Medine-i Mnevvere'ye hicret edinceye ve slm ykselinceye kadar orada kaldlar. Bu hicretin altnc ylnda oldu. 237 mm Habibe (r.a.) Annemiz Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, (Hicretin altnc ylnda) Amr bin mmiye ed-Damur eliyle, mm Habibe binti Ebi Sfyan' kendisine nikahlamas iin; Nec'ye bir mektup yazd. mm Habibe binti Ebi Sf/n (r.a.) hazretleri, daha nce kocas ile beraber, Habeistan'a hicret etmiti. Kocas orada vefat etti. (Efendimiz s.a.v. hazretlerinin mektubunu alan Nec) mm Habibe (r.a.) hazretlerine, kendisine "Nzhe" denilen bir criye gnderdi. (2/427) Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin onun dest- izdivacna talip olduunu kendisine haber verdi. mm Habibe (r.a.) hazretleri, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin kendisiyle evlenme isteine ok sevindi. Sevinten kendisine ait olan bir taky o cariyeye hediye etti.... Nec, mm Habibe (r.a.) hazretlerine, evlilik ve nikah iin kendisine bir vekil tayin etmesini emretti. O da, Hlid bin Sad bin el- s (r.a.) hazretlerini kendisine vekil tayin etti. Nec drt yz dinar mehir karlnda, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine nikahlad. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri iin kz isteyen (dnrlk ilerini yapan) Nec oldu. 238 Efendimiz (s.a.v.)'e Selm Nec mehir olarak drt yz dirhemi cariyesi "Nzhe"nin eliyle mm Habibe (r.a.) hazretlerine gnderdi. Nzhe, drt yz dinar ile mm Habibe (r.a.) hazretlerine gelince; mm Habibe (r.a.) annemiz, elli dinar ona hediye etti. Nzhe, elli dinn geri evirdi. (Kabul etmedi.) ve; -"Melik, senden hibir eyi kabul etmemeyi bana emretti..." Ve Nzhe devam etti: -"Ben hkmdarn yalanmas ve elbiselerinin bakm ile vazifeliyim. Ve gerekten ben Muhammed Mustafa (s.a.v.) hazretlerini tasdk ettim. Ona iman ettim. Benim senden hacet ve dileim, benden Reslllah (s.a.v.) hazretlerine selm sylemendir!" dedi. mm Habibe (r.a.) annemiz: -"Evet!" dedi. Sonra melik, kadnlara yanlarnda bulunan d ve amber gibi (gzel kokulan) mm Habibe (r.a.) annemize gndermelerini emretti. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri bunlar mm Habibe (r.a.) hazretlerinin zerinde gryor ama inkr etmiyordu. mm Habibe (r.a.) annemiz buyurdular: -"Biz iki gemi iinde yola ktk. Nec bizimle beraber gemiciler gnderdi. Biz denizden ktmzda bineklerin srtlarna binip Medine-i mnevvere'ye doru yola ktk. Medine'ye vardmzda Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, Hayber'de idi. Habeistan'dan gelenlerin kimi, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine katlmak (ve
236 237

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/696-697. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/697. 238 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/697-698.

Yahudlerle savamak iin) Hayber'e gittiler. Ben Medine'de kaldm. T ki Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, dndler. Huzuruna vardm. Bana Necden sordu. Nzhe'nin selmn Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine syledim. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, Nzhe'nin selmn ald. Bu hadise zerine Allh Tel hazretleri; "Umulur ki Allah sizinle onlar iinden dmanlatklarnz arasnda bir meveddet husule getire! Allah kadr'dir, Allah ga-fr'dur, rahm'dir!" 239 "onlardan" yani Eb Sfyn, demektir. "meveddet" yani mm Habibe (r.a.)' tezvc etmektir. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin, mm Habibe ile evlendii haberi, Eb Sfyn'a geldiinde, (mm Habibe annemizin babas) Eb Sfyn; -"Bu yiidin artk burnu srtlmez!" dedi. Efendimiz (s.a.v.) Hazretleri buyurdular: -"Bilmiyorum! Hayber'in fethi sebebiyle mi yoksa Cafer'in gelmesi sebebiyle mi sevineyim?" 240 Nec'nin Olunun Denizde Boulmas Cafer (r.a.)'n Medine'ye varmasndan sonra, Nec olunu (yani) Ezher bin Ashame bin Hrr, Habeistan'dan altm kadar adam ile beraber Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine gnderdi. Nec, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine yle bir mektup yazmt: -"Ya reslallah (s.a.v.) hazretleri! Ben ahadet ederim ki, muhakkak ki sen gerekten Allah'n resulsn Sdk ve tasdk olunmusun. Gerekten sana bat ettim. Senin amcan oluna bat ettim. Ben lemlerin Rabb olan Allah'a teslim oldum. Sana olum Ezher'i gnderdim. Eer sen benim kendimin gelmesini istersen, elbette bunu yapar ve sana gelirim. Selam senin zerine olsun ey Allah'n resul (s.a.v.)!" Hazret-i Cafer (r.a.) ve ashabnn ardndan gemilere bindiler. Denizin ortasna vardklarnda bouldular. 241 Sebeb-i Nzul Cafer (r.a.) hazretleri, Medine-i Mnevvere'ye ulat gn, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin huzuruna zerlerinde yn elbiseler bulunan yetmi kadar adam ile ulat. Onlardan altm ikisi Habeistanl idi. Sekiz kii de m ehlindendi. Onlarn iinde Rahip Buhayr'da vard. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, onlara Yasin sresini okudu, sonuna kadar... Onlar, Kur'n- kerimi dinlediklerinde alamadlar. Hepsi iman ettiler. Ve onlar; -"Bu Kur'n- kerim, sa Aleyhisselm'a indirilen incil'e ne kadar da benziyor!" dediler. Bunun zerine Allh Tel hazretleri; "Mminlere meveddete en yaknlarn da her halde "Biz nasryz." diyenler bulacaksn." yet-i kerimesini indirdi. Yani (Mslmanlara kar sevgisi ve yaknl olanlar) Nec'nin elileridir. Bunlar Cafer (r.a.) hazretleri ile beraber gelenlerdir. Onlar yetmi kiiydiler. Ve onlar manastr ashab (ibdet ehli) idiler.... 242 Kssis "Bunun (sebebi): Bunlarn Mminlere kar sevgi beslemelerinin sebebi, "nk, bunlarn iinde vardr." Onlarn iinde olmas sebebiyledir. "Keiler..." 1- limleri, 2- bidleri (ibdet edenleri) 3- Ve reisleridir (bakanlardr...) "Keiler..." kelimesi, mbalaa sgasdr. "Bir eyi aratrma ve gece vakti peine dme" kelimesinden gelmektedir. Onlara, "Keiler..." ismini verilmesinin sebebi, onlarn ilim aratrmalar, incelemeleri konusunda mbalaa etmelerindendir. Bunu Rgb (r.h. mfredatnda) buyurdular. Kutrub buyurdular: "Ksss" kelimesi, Rum dilinde lim, demektir 243
239 240

el-Mmtehine: 60/7,

Tabern M'cem'l-Kebr: 1469, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/698-699. 241 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/699-700. 242 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/700.
243

KISSS: Gece bir eyi talep etme ve inceleme mnsna "kasse"den mbalaa sas (kipi)dr. lim ve dini incelemeleri itibaryla Hristiyan reislerinden olan bilginlere ve ibadetle megul olanlara da "kass" ve "kssis" denilmitir. Ibn Zeyd'in aklamasna gre "kssis",

Urve bin Zbeyr buyurdular: Hristiyanlar, ncil'i zayi ettiler. Hristiyanlarn iinde, ncil'i bilen kalmad. Hristiyanlarn limlerinden ncil'i bilen sadece bir lim kalmt. Onlardan hak ve din zere kalan sadece bir kii kalmt. O zatn ismi "Ksss" idi. O limin dini ve mezhebi zere olan herkese "Ksss" denilir. 244 Ruhban "Ve (trik-i dnya) rahipler vardr." "rahipler" kelimesi, "Rahip" kelimesinin cemiidir. "Binici" Biniciler" kelimesi gibi. Denildi ki: "rahipler" kelimesi, hem mfrede ve hem cemiye kullanlan bir kelimedir. vjhjl Manastrda korkuyla beraber ibdet etmektir. 245 Bu kelimenin nekre olarak gelmesi ise, kesreti ifde etmek iindir. Elbette bunun ksss (keilerde) itibr edilmesi gerekir. Bu da Hiristiyanlardan Mminlere kar sevgiye dellet etmektedir. Muhakkak ki bir cinsin fertlerinin ounun bir hasletle vasflanmasdr. (Yoksa hepsinin yani btn fertlerin deil...) Zira Yahudilerden hidyet zere olan bir kavim vardr. Abdullah bin Selm (r.a.) ve benzerlerini grmyor musun? Allh Tel hazretleri buyurdu: -"Hepsi bir deiller; Ehl- kitap iinden kalknan bir mmet var, gece vakitleri Allah'n yetlerini okuyup secdelere kapanyorlar. Allah'a inanrlar, hiret gnne inanrlar, marufu emrederler, mnkerden nehyederler, hayrlara kouurlar ve ite bunlar salihndendirler." 246 Lakin bunlar, kesret (ounlukta) deillerdi; Hristiyanlarda olduu gibi. Yahudilerden (iman edenler ve dnyaya haris olmayanlar aznlkta olduklar iin) kendilerine cins hkm verilmedi.... "Ve bunlar kibretmezler." (2/428) Bu kavl-i erif, "nk, bunlarn iinde vardr." kavl-i erifin zerine atftr. ' Yani muhakkak onlar, hakk kabul etmekten kibirlenmezler. Ksss'n ve ruhbann hak olan szn anladklarnda hemen kabul ederler, tevazu gsterirler ve Yahudiler gibi inkr etmezler. 247 vgye Layk Ameller Bu kavl-i erifte; 1- Tevazu, 2- Byklk taslamamak, 3- lim ve amele ynelmek 4- ehvetlerden yz evirmek Ve benzeri hasletlerin; Gerekten vgye layk ve gzel olduuna delildir. Velev ki bu hasletler kfir bir kiide olsa bile.... 248 Kfirin yilikleri Derim ki: Allh Tel hazretleri, kendisine selmet versin (ve kendisine gan gan rahmet etsin) eyhim Allme hazretlerinin yannda, zimmet ehlinin (Mslman lkesinde yaayan bir gayri mslimin) mrvvet ve iyilii konuuldu. eyhim Allme hazretleri buyurdular: -"Mrvvet, ezel saadetin eserlerindendir. Umulur ki bu iyilii, kendisini iman ve tevhide gtrr. Ve akbeti felah ve kurtulu olur..." 249

rahiplerin ba demektir. Ibn Atiyye, asl Arapa olmayp Arapalam olduunu; Kutrub da, asl Rumca olup bilgin demek olduunu sylemilerdir ki, "Kamus" mtercimi de "kei olacaktr" diyor. 244 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/700-701.
245

Rab"m "Mfredf'inda da akland zere "ruhban" kelimesi "rehbet" kknden "Rahip"in ouludur. "Su'bm' gibi mfret olarak kullanldnda zikredilmitir ki. o zaman oulu "rehabn" ve "rehbine" gelir. Rehbet", zdrab ile korkup ekinmektir. "Terahhb". manastrda ibadet etmektir ki, rehbetin kullanlmas demektir. "Rehbniyyet" de fazla korkup ekinmekten dolay ibadete tahamml etmede arlk ve ifrat etmektir. Eski Hristiyanlarda et yememek savm- visal (kavuma orucu) tutmak, nefislerine eziyet etmek iin boyunlarna zincir takmak ve hatta kendilerini idi etmek derecesine varanlar olmutur ki, bunlar nefs ile mcadele ederek ar istekle rini kaldrmak, nefsi sabr ve tahamml ile itaate altrmak.
246
247

l-itmrn:3/113, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/701-703. 248 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/703. 249 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/703.

Amelden Yoksun Olan Hazr (k.s.) hazretleri buyurdular: -"Bir amel edelim Yoksa mahcubiyet getirir. Utangalk verir... Bir cn metann hazrln Gtrr baka bir yere... Ve baka cihete ekeriz" 250

250

Divn- Hafz- irz s. 170, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/703.