Željeznice Skripta

ELJEZNICE
( Skripta predavanja iz predmeta eljeznice )

Skripta sa predavanja ELJEZNICE

Studenti IV godine studija I k. 2006./2007.

UREDNIKI ODBOR UREDNIKI ODBOR UREDNIKI ODBOR UREDNIKI ODBOR (studenti IV godine studija)

Predavanje br.1. 1. 1. 1. Rui Danijel
Predavanje br.2 22 2. .. . Koba Albert
Predavanje br.3 33 3. .. . Kovi Omer
Predavanje br 4 44 4. .. . Galami Anadel
Predavanje br.5 55 5. .. . Zahirovi Kemal
Predavanje br.6 66 6. .. . Alibegovi Vahidin, Zahirovi Amir
Predavanje br.7 77 7. .. . Arnautovi Armin
Predavanje br.8 88 8. .. . ari Enis
Predavanje br.9 99 9. .. . Koba Alber, Kovi Omer, Rui Danijel
Predavanje br.10 10 10 10. .. . Salkanovi Fatima
Predavanje br.11 11 11 11. .. . Toki Marko
Predavanje br.12 12 12 12. .. . Bedi Almasa, Busuladi Lejla
Predavanje br.13 13 13 13. .. . Fii Adnan, Omerovi Sead
VJEBE - Rui Danijel

GLAVNI I ODGOVORNI UREDNIK GLAVNI I ODGOVORNI UREDNIK GLAVNI I ODGOVORNI UREDNIK GLAVNI I ODGOVORNI UREDNIK

Rui Danijel

SARADNICI SARADNICI SARADNICI SARADNICI

Koba Albert
Kovi Omer

GRAFI GRAFI GRAFI GRAFIKI UREDNIK KI UREDNIK KI UREDNIK KI UREDNIK

Rui Danijel

IZDAVA IZDAVA IZDAVA IZDAVA

Studenti IV godine studija Graevinskog odsjeka pri
RGGF-u Univerziteta u Tuzli


Studenti IV godine studija II k. 2006./2007.

SADRAJ SADRAJ SADRAJ SADRAJ

1. UVOD.................................................................................................................................................1

2. PODJELA PRUGA ................................................................................................................................1

3. ELEMENTI ELJEZNICE..........................................................................................................................2

3 3. .1 1. . G GO OR RN NJ JI I S ST TR RO OJ J ...................................................................................... 2

3 3. .1 1. .1 1. . I IN NA A............................................................................................ 3
3 3. .1 1. .1 1. .1 1. . O Ob bl li ik k p po op pr re e n no og g p pr re es sj je ek ka a : : ............................................................... 4
3 3. .1 1. .1 1. .2 2. . I Iz zb bo or r t ti ip pa a i in ne e : :............................................................................ 7
3 3. .1 1. .1 1. .3 3. . i in ns sk ki i e el li ik k : : ............................................................................... 8
3 3. .1 1. .1 1. .4 4. . D De ef fe ek kt ti i i in na a : : .............................................................................. 8
a. Defekti na krajevima ina :..................................................................... 8
b. Defekti van krajeva ine : .....................................................................10
3 3. .1 1. .1 1. .5 5. . H Ha ab ba an nj je e i in na a : : ............................................................................13
a a. . V Vi is si in ns sk ko o h ha ab ba an nj je e i in ne e : : .........................................................................14
b b. . B Bo o n no o h ha ab ba an nj je e i in ne e : : ...........................................................................14
c c. . T Ta al la as sa as st to o h ha ab ba an nj je e i in ne e : :........................................................................16
3 3. .1 1. .1 1. .6 6. . D Du u i in na a i in na a, , z za az zo or ri i i i r ru up pe e n na a i in na am ma a : :....................................................16

3 3. .1 1. .2 2. . P PR RI I V VR RS SN NI I K KO OL LO OS SJ JE E N NI I P PR RI IB BO OR R ............................................................18
3 3. .1 1. .2 2. .1 1. . K Ko ot tv ve e .....................................................................................18
K Kr ru ut te e k ko ot tv ve e : : ...................................................................................18
a. inski ekseri .................................................................................18
b. Tirfon........................................................................................20
c. Tirfon vijak..................................................................................21
E El la as st ti i n ne e k ko ot tv ve e : : ...............................................................................21
a. Ekseri sa elastinom glavom.................................................................21
3 3. .1 1. .2 2. .2 2. . S St te ez za al lj jk ke e..................................................................................22
P Pr ri i v vr r e en nj ja a b be ez z p po od dl lo o n ni ih h p pl lo o i ic ca a............................................................22
a. Francusko privrenje RN...................................................................22
b. Rusko privrenje B .......................................................................23
f. Njemako privrenje HM ili SKL-1.........................................................25
P Pr ri i v vr r e en nj ja a s sa a p po od dl lo o n ni im m p pl lo o i ic ca am ma a .........................................................26
a. Privrenje sistema K za drvene pragove...................................................27
P Pr ri i v vr r e en nj ja a s sa a p po od dl lo o n ni im m p pl lo o i ic ca am ma a i i e el la as st ti i n ni im m s st te ez za al lj jk ka am ma a ...............................28
S Sp pe ec ci if fi i n no os st ti i p pr ri i v vr r e en nj ja a z za a b be et to on ns sk ke e p pr ra ag go ov ve e ..............................................29
S Sp po oj jn ni i k ko ol lo os sj je e n ni i p pr ri ib bo or r .......................................................................30
a a. . M Me eh ha an ni i k ki i s sp po oj je ev vi i ...........................................................................30
Osnovni elementi mehanikih spojeva ..........................................................35
a) Zavareni spojevi ...............................................................................36
Postupci zavarivanja...........................................................................37
1. Elektrootporno zavarivanje : ................................................................37

Studenti IV godine studija III k. 2006./2007.
Kontrola zavarivanja........................................................................39

2. Aluminotermsko zavarivanje : ...............................................................40
3. Elektrino zavarivanje : .....................................................................41
4. Gasno (autogeno) zavarivanje : ............................................................41
Defekti varova.................................................................................42
b) Lijepljeni spojevi................................................................................44
3 3. .1 1. .2 2. .3 3. . O Os st ta al li i k ko ol lo os sj je e n ni i p pr ri ib bo or r...................................................................44
a. Sprave protiv bonog pomijeranja kolosjeka ..................................................45
b. Sprave protiv putovanja ina ..................................................................46

3 3. .1 1. .3 3. . P PR RA AG GO OV VI I......................................................................................47
3 3. .1 1. .1 1. .1 1. . D DR RV VE EN NI I P PR RA AG GO OV VI I : : ......................................................................47
3 3. .1 1. .3 3. .2 2. . B BE ET TO ON NS SK KI I P PR RA AG GO OV VI I : : ...................................................................50
3 3. .1 1. .3 3. .3 3. . E EL LI I N NI I P PR RA AG GO OV VI I : : .....................................................................52

3 3. .1 1. .4 4. . Z ZA AS ST TO OR R .......................................................................................53
3 3. .1 1. .4 4. .1 1. . K Ko on ns st tr ru uk kc ci ij ja a p pl la an nu um ma a p pr ri iz zm me e i i n nj je en n r ra ad d : : .................................................53
3 3. .1 1. .4 4. .2 2. . U Ur re e e en nj je e k ko ol lo os sj je ek ka a : : ......................................................................54
a a. . i ir ri in na a k ko ol lo os sj je ek ka a : : ..............................................................................55
b b. . N Na ad dv vi i e en nj je e s sp po ol lj jn ne e i in ne e u u k kr ri iv vi in ni i : : ..............................................................55
P Pr ro or ra a u un n n na ad dv vi i e en nj ja a s sp po ol lj jn ne e i in ne e p pr re em ma a t te eh hn ni i k ko o- -e ek ko on no om ms sk ki im m z za ah ht tj je ev vi im ma a : : .................56
P Pr ro or ra a u un n n na ad dv vi i e en nj ja a s sp po ol lj jn ne e i in ne e i iz z z za ah ht tj je ev va a z za a z za a t ti it tu u p pu ut tn ni ik ka a o od d v ve el li ik ki ih h b bo o n ni ih h u ub br rz za an nj ja a : : 56
c c. . P Pr re el la az zn ne e k kr ri iv vi in ne e : : ..............................................................................57
M Me e u up pr ra av ve e i iz zm me e u u s su us sj je ed dn ni ih h k kr ri iv vi in na a i i k kr ra at tk ke e k kr ri iv vi in ne e : :.......................................58
d d. . P Pr re el lo om m n ni iv ve el le et te e : : ...............................................................................58

3 3. .1 1. .5 5. . P PR RO OR RA A U UN N G GO OR RN NJ JE EG G S ST TR RO OJ JA A ..............................................................60

3 3. .1 1. .6 6. . M MO OD DU UL L E EL LA AS ST TI I N NO OS ST TI I I IN NS SK KE E P PO OD DL LO OG GE E...................................................61
K Kr ru ut to os st t i in ns sk ko og g o os sl lo on nc ca a u us sl lj je ed d e el la as st ti i n no os st ti i z za as st to or ra a i i p pr ra ag go ov va a : :.................................62

3 3. .1 1. .7 7. . P PR RO OR RA A U UN N I IN NA A .............................................................................62

3 3. .1 1. .8 8. . D DI IN NA AM MI I K KI I P PR RO OR RA A U UN N G GO OR RN NJ JE EG G S ST TR RO OJ JA A .................................................65

3 3. .1 1. .9 9. . D DO OP PU U T TE EN NI I N NA AP PO ON NI I E EL LE EM ME EN NA AT TA A U U K KO OL LO OS SJ JE EK KU U ...........................................65

3 3. .1 1. .1 10 0. . S SP PE EC CI IJ JA AL LN NE E K KO ON NS ST TR RU UK KC CI IJ JE E K KO OL LO OS SJ JE EK KA A....................................................66
a a. . K Ko ol lo os sj je ek k n na a m mo os st tu u ................................................................................66
b b. . K Ko ol lo os sj je ek k n na a p pu ut tn ni im m p pr re el la az zi im ma a ...................................................................69
c c. . K Ko ol lo os sj je ek k u u t tu un ne el lu u .................................................................................71

3 3. .1 1. .1 11 1. . I IN ND DU US ST TR RI IJ JS SK KE E P PR RU UG GE E.........................................................................73

3 3. .1 1. .1 12 2. . R RA AD DN NI I K KO OL LO OS SJ JE EK K.............................................................................73

3 3. .2 2. . E EL LJ JE EZ ZN NI I K KE E S ST TA AN NI IC CE E..............................................................................74

3 3. .2 2. .1 1. . P PU UT TN NI I K KE E S ST TA AN NI IC CE E ...........................................................................75


Studenti IV godine studija IV k. 2006./2007.

3 3. .2 2. .2 2. . T TE ER RE ET TN NE E L LA AK KO O T TE ER RE ET TN NE E S ST TA AN NI IC CE E ..........................................................75
R Ra an n e er rn ne e s st ta an ni ic ce e : :..............................................................................75
S St ta an ni i n ni i k ko ol lo os sj je ec ci i i i s sk kr re et tn ni ic ce e : : ..................................................................76

3 3. .2 2. .3 3. . P PO OL LO O A AJ J S ST TA AN NI IC CA A I I U UK KR RS SN NI IC CA A N NA A P PR RU UZ ZI I..................................................76
O Ok kr re et tn ni ic ce e : : .....................................................................................77
P Pr re en no os sn ni ic ce e : : ....................................................................................78
U Uk kr r t ta aj ji i : : .......................................................................................78
S Sk kr re et tn ni ic ce e : :......................................................................................79
a. Prav jeziak .................................................................................81
b. Jeziak sa presijecanjem ....................................................................81
c. Tangencijalni jeziak ........................................................................81
d. Tangencijalni jeziak sa zalomljenim vrhom .................................................81
e. Specijalni profili ina sa navarenim dijelom .................................................82
f f. . Najmanje rastojanje izmeu noice ine i odvojenog jezika :...............................82
g. Skretniki zatvarai : ........................................................................83
h. ipni zatvara : .............................................................................83
i. Kukasti zatvarai : ..........................................................................83
j. Zglobni zatvarai :..........................................................................84
P Pr ro o i ir re en nj je e k ko ol lo os sj je ek ka a u u s sk kr re et tn ni i k ki im m k kr ri iv vi in na am ma a : : .................................................84
S Sr re ed dn nj ji i d di io o s sk kr re et tn ni ic ce e : : ..........................................................................85
P Po ok kr re et tn na a s sr rc ca a : :.................................................................................87
R Ra az zn ne e v vr rs st te e s sk kr re et tn ni ic ca a : : .........................................................................88

3 3. .3 3. . U UR RE E A AJ JI I I I P PO OS ST TR RO OJ JE EN NJ JA A Z ZA A E EL LE EK KT TR RI IF FI IK KA AC CI IJ JU U P PR RU UG GA A S SI IG GN NA AL LN NO O S SI IG GU UR RN NO OS SN NI I U UR RE E A AJ JI I .95

3 3. .3 3. .1 1. . S SI IS ST TE EM MI I E EL LE EK KT TR RI IF FI IK KA AC CI IJ JE E E EL LJ JE EZ ZN NI IC CA A .......................................................95

3 3. .3 3. .3 3. . N NA AP PA AJ JA AN NJ JE E E EL LE EK KT TR RI I N NI I E EL LJ JE EZ ZN NI IC CA A P PO OG GO ON NS SK KO OM M E EN NE ER RG GI IJ JO OM M .........................95
E El le ek kt tr ri i n ne e p po od ds st ta an ni ic ce e : : .........................................................................95
K Ko on nt ta ak kt tn na a m mr re e a a : : .............................................................................95

3 3. .3 3. .3 3. . P PO OL LI IG GO ON NA AC CI IJ JA A M MR RE E E E.......................................................................97
Z Za at te ez za an nj je e p pr ro ov vo od dn ni ik ka a : : ........................................................................98
P Pr re ek kl lo op pi i : : ......................................................................................98

3 3. .3 3. .4 4. . S SA AV VR RE EM ME EN NI I S SI IG GN NA AL LN NO O- -S SI IG GU UR RN NO OS SN NI I U UR RE E A AJ JI I ........................................... 100

4. PROJEKTOVANJE REKONSTRUKCIJE ELJEZNIKE PRUGE............................................................... 101

4.1. OSNOVNE POSTAVKE KOD PROJEKTOVANJA REKONSTRUKCIJE............................. 101

4 4. .1 1. .1 1. . P PR RO OJ JE EK KT TO OV VA AN NJ JE E N NI IV VE EL LE ET TE E R RE EK KO ON NS ST TR RU UK KC CI IJ JE E P PR RU UG GE E .................................... 102

4 4. .1 1. .2 2. . P PR RO OJ JE EK KT TO OV VA AN NJ JE E P PR RE ES SJ JE EK K T TR RU UP PA A P PR RU UG GE E.................................................. 102

4 4. .1 1. .3 3. . P PR RO OJ JE EK KT TO OV VA AN NJ JE E D DR RU UG GO OG G K KO OL LO OS SJ JE EK KA A .................................................. 103
V Vo o e en nj je e t tr ra as se e p pr ru ug ge e d dr ru ug go og g k ko ol lo os sj je ek ka a : : ..................................................... 104


Studenti IV godine studija V k. 2006./2007.
4.2. OPREMA PRUGE.................................................................................. 106

4.3. ODRAVANJE PRUGE ............................................................................ 108

4 4. .3 3. .1 1. . A AD DM MI IN NI IS ST TR RA AT TI IV VN NA A P PO OD DJ JE EL LA A P PR RU UG GE E ...................................................... 108

4 4. .3 3. .2 2. . I IN NS SP PE EK KC CI IJ JA A S ST TA AN NJ JA A P PR RU UG GE E ................................................................ 109

4 4. .3 3. .3 3. . I IS SP PI IT TI IV VA AN NJ JE E G GE EO OM ME ET TR RI IJ JE E K KO OL LO OS SJ JE EK KA A .................................................... 109

4 4. .3 3. .4 4. . I IS SP PI IT TI IV VA AN NJ JE E D DE EF FE EK KA AT TA A I IN NA A............................................................... 110

4.4. OBNOVA GORNJEG STROJA PRUGE ........................................................... 110

4 4. .4 4. .1 1. . R RU U N NA A O OB BN NO OV VA A G GO OR RN NJ JE EG G S ST TR RO OJ JA A P PR RU UG GE E.............................................. 111

4 4. .4 4. .2 2. . M ME EH HA AN NI IZ ZO OV VA AN NA A O OB BN NO OV VA A G GO OR RN NJ JE EG G S ST TR RO OJ JA A P PR RU UG GE E .................................. 111
P Po os st tu up pa ak k s sa a p po or rt ta al ln ni im m k kr ra an no om m : : ................................................................ 111
P Po os st tu up pa ak k s sa a r ra ad dn ni im m v vo oz zo om m : :.................................................................... 113

4 4. .4 4. .3 3. . R RU U N NO O- -T TE EK KU U E E O OD DR R A AV VA AN NJ JE E G GO OR RN NJ JE EG G S ST TR RO OJ JA A P PR RU UG GE E ............................... 113
L La ak ke e m ma a i in ne e, , o op pr re em ma a, , a al la at ti i i i t tr ra an ns sp po or rt tn na a s sr re ed ds st tv va a z za a t te ek ku u e e o od dr r a av va an nj je e p pr ru ug ge e : :............... 115

4 4. .4 4. .4 4. . I IN NS SK KI I T TE EN NZ ZO OR R ............................................................................. 117

4 4. .4 4. .5 5. . M ME EH HA AN NI IZ ZO OV VA AN NO O O OD DR R A AV VA AN NJ JE E G GO OR RN NJ JE EG G S ST TR RO OJ JA A ..................................... 120
P Po od db bi ij ja an nj je e i i u ur re e i iv va an nj je e s sm mi ij je er ra a i i n ni iv ve el le et te e k ko ol lo os sj je ek ka a : : ........................................... 120
i i e en nj je e i i p pl la an ni ir ra an nj je e z za as st to or ra a : : .................................................................. 121
B Br ru u e en nj je e i in na a : : .................................................................................. 122

4.5. DONJI STROJ ELJEZNICA ....................................................................... 122

4 4. .5 5. .1 1. . Z ZE EM ML LJ JA AN NI I T TR RU UP P ............................................................................. 123

4 4. .5 5. .2 2. . N NA AS SI IP PI I....................................................................................... 126

4 4. .5 5. .3 3. . U US SJ JE EC CI I ....................................................................................... 128

4 4. .5 5. .4 4. . T TA AM MP PO ON NS SK KI I Z ZA A T TI IT TN NI I S SL LO OJ J................................................................ 129

4 4. .5 5. .5 5. . P PR RU U N NI I P PO OJ JA AS S.............................................................................. 130

4 4. .5 5. .6 6. . J JA AR RK KO OV VI I Z ZA A O OD DV VO OD DN NJ JA AV VA AN NJ JE E Z ZE EM ML LJ JA AN NO OG G T TR RU UP PA A .................................... 130

4 4. .5 5. .7 7. . O OB BL LO OG GE E..................................................................................... 131

4 4. .5 5. .8 8. . O OB BL LO O N NI I Z ZI ID DO OV VI I........................................................................... 132

4 4. .5 5. .9 9. . D DR RE EN NA A E E .................................................................................... 133

4 4. .5 5. .1 10 0. . B BI IO OL LO O K KO O- -T TE EH HN NI I K KI I R RA AD DO OV VI I - - Z ZA A T TI IT TA A ................................................. 134

Studenti IV godine studija VI k. 2006./2007.
Z Za a t ti it ta a k ko os si in na a : : .............................................................................. 134
Z Za a t ti it ta a o od d m mr ra az za a : : ........................................................................... 136

4 4. .5 5. .1 11 1. . O OD DR R A AV VA AN NJ JE E M MO OS ST TO OV VA A I I P PR RO OP PU US ST TA A.................................................... 137
K Ko on nt tr ro ol la a s st ta an nj ja a m mo os st to ov va a i i p pr ro op pu us st ta a : : ........................................................ 137
O Od dr r a av va an nj je e i i o op pr ra av vk ka a e el li i n ni ih h m mo os st to ov va a : : .................................................... 138
O Od dr r a av va an nj je e m ma as si iv vn ni ih h m mo os st to ov va a : :.............................................................. 138

4 4. .5 5. .1 12 2. . O OD DR R A AV VA AN NJ JE E T TU UN NE EL LA A...................................................................... 139

4 4. .5 5. .1 13 3. . Z ZA A T TI IT TA A P PR RU UG GE E O OD D P PO OV VR R I IN NS SK KI IH H V VO OD DA A I I A AT TM MO OS SF FE ER RS SK KI IH H U UT TI IC CA AJ JA A................... 139

4 4. .5 5. .1 14 4. . Z ZA A T TI IT TA A P PR RU UG GE E O OD D S SN NI IJ JE EG GA A .............................................................. 139
O Ob be ez zb bj je e e en nj je e p pr ru ug ge e o od d s sn ni ij je e n ni ih h l la av vi in na a : : .................................................... 140

4 4. .5 5. .1 15 5. . Z ZA A T TI IT TA A P PR RU UG GE E O OD D V VJ JE ET TR RA A................................................................ 141

VJEZBE................................................................................................................................................. 142

V VJ JE E B BE E b br r. . 1 1. .................................................................................................................................... 143
ZADATAK 1: ......................................................................................... 143
ZADATAK 2: ......................................................................................... 144
ZADATAK 1: ......................................................................................... 145

V VJ JE E B BE E b br r. . 2 2. .................................................................................................................................... 146
ZADATAK 2: ......................................................................................... 146
ZADATAK 3: ......................................................................................... 147
ZADATAK 4: ......................................................................................... 147

Literatura :................................................................................................... 150

Studenti IV godine studija 1 k. 2006./2007.

1. UVOD

Prva eljeznika pruga je izgraena u Engleskoj 1825.god. , a u Sjevernoj Americi 1830. g. i od tada
nastaje nagli razvitak izgradnje eljeznikih pruga. Rauna se da je do sada izgraeno oko 1500 000 km.
Prva pruga izgraena u bivoj Jugoslaviji bila je u Sloveniji od estilja do Ljubljane, 1849. god.
U BIH prva pruga je izgraena 1873. god. ( Bosanski kotor Banja Luka ). Poslije II svjetskog rata u BIH su
izgraene prve pruge Brko Banovii i amac Sarajevo, a poslije posljednja pruga je izvedena 1991.
god. Tuzla Zvornik.

Slika 1. Popreni profil pruge

2. PODJELA PRUGA

Pruge moemo podijeliti u nekoliko vrsta.

a a. . P Pr re em ma a z zn na a a aj ju u : :
I reda magistralne pruge meunarodnog znaaja ,
II reda glavne pruge ,
III reda sporedne pruge .
Tehnika brzina kretanja vozova na glavnim magistralnim prugama sada iznosi 100 150 km/h , a u
nekim razvijenim zemljama kao to su Japan, Francuska... , putniki vozovi dostiu brzinu i do 300 km/h .

b b. . P Pr re em ma a k ka ar ra ak kt te er ru u t te er re en na a : :
Ravniarske pruge izvode se u ravnicama sa malim nagibima nivelete i blagim krivinama na
kojima su doputene velike brzine ,
Pruge u breuljkastim terenima projektuju se i izvode sa veim nagibom nivelete i otrim
krivinama ,
Planinske pruge najee se izvode za turistike, sportske i druge specijalne svrhe, a sve
savladavaju velike visinske razlike .

c. P Pr re em ma a b br ro oj ju u k ko ol lo os sj je ek ka a :
Jednokolosjene ,
Dvokolosjene ,
Viekolosjene pruge .

d d. . P Pr re em ma a v vr rs st ti i v vu u e e : :
Na parni pogon ,
Na motorni pogon ,
Na elektrini pogon .



e e. . P Pr re em ma a i ir ri in ni i k ko ol lo os sj je ek ka a : :
iroki kolosjek ,
Normalni kolosjek ,
Uzani kolosjek .

Kod nas su uglavnom pruge normalnog kolosjeka, ija je irina 1435 mm , i uglavnom 80% pruga u svijetu
ima normalni kolosjek.
irina irokog kolosjeka iznosi 1524 mm , i ovaj se kolosjek koristi uglavnom u Rusiji, Francuskoj, paniji,
Italiji i Junoj Americi.
irina uzanog kolovoza je 760 mm ( popularni voz iro ).
irina tranvajske pruge je 1000 i 1435 mm , a u umarstvu se esto koriste pruge irine 600 mm.
irina kolosjeka se mjeri izmeu bonih strana ina.

Slika 2. irina kolosjeka

f f. . P Pr re em ma a v vr rs st ti i t tr re en nj ja a u u p pr re en no os su u v vu u e e : :
Adhezione eljeznice kod kojih se vua prenosi trenjem izmeu tokova lokomotive i ine ,
Zupaste eljeznice kod kojih se vua prenosi preko tree ine zupanice ,
iane eljeznice iare kod kojh se vua prenosi preko elinog ueta .

3. ELEMENTI ELJEZNICE

Glavni sastavni dijelovi eljeznice su : Donji i gornji stroj, eljeznike stanice i signalno sigurnosna
postrojenja.

Slika 1. Popreni profil pruge

3 3. .1 1. . G GO OR RN NJ JI I S ST TR RO OJ J

Gornji stroj ine : ine, kolosjeni pribor, pragovi i zastor. U irem smislu, gornji stroj obuhvata i sloene
kolosjene konstrukcije, kao to su : skretnice, ukrtaji, okretnice, prenosnice, kolske vage...
Svrha gornjeg stroja je da prenese optereenje inskog vozila na zemljani trup.
Na sljedeoj slici su pokazane glavne dimenzije elemenata pruge upotrijebljene na naim eljeznicama, a
prenos optereenja se vri po principu smanjenja napona po dubini.


Slika 3. Prenos optereenja sa ine na zastor

3 3. .1 1. .1 1. . I IN NA A
ina je najvaniji dio kolosjeka, koji ima sljedeu funkciju :
Prilagoava se optereenju od toka i prenosi ga na oslonac (prag) ,
Vodi toak u bonom pravcu ,
Obezbjeuje kotrljajuu povr i prima sile koenja i pokretanja ,
Radi kao elektrini provodnik na elektrinim prugama ,
Provodi signalne struje .

Razvoj inskog profila tokom vremena je vrlo interesantan. Kod prvih eljeznica je upotrijebljena blok ina,
pa dalje slijedi eirasti i krukasti oblik, kasnije je pronaena ina sa dvostrukom glavom i posljednja ina
sa inskom noicom.

Slika 4. Razvoj ina

Sem standardne ine sa inskom noicom u upotrebi su : nestandardne ine sa debelim vratom, koje se koriste
kod dijelova skretnica, lijebna ina za tranvajski kolosjek i kranska ina.

Slika 5. Vrste ina



3 3. .1 1. .1 1. .1 1. . O Ob bl li ik k p po op pr re e n no og g p pr re es sj je ek ka a : :

Oblik standardne ine sa inskom noicom, poznat kao Vinjolova ina , potie od I profila, kod kojeg je u
svrhu oslanjanja i voenja toka gornja flana oblikovana kao inska glava. inski profili u inskoj upotrebi
dati su u tabeli 1. sa svojim geometrijskim karakteristikama.

Tabela 1.

Broj kojim se definie tip ine odnosi se na masu izraenu u kilogramima po metru duine ine [kg/m'] .
Vinjolova ina se dijeli na tri dijela, i to :
Glava ine koja je tako oblikovana da obezbjeuje svojom povrinom kotrljanje i dobar
kontakt sa profilom toka, a dimenzije da budu dovoljne za visoku granicu habanja ;
inski vrat svojom debljinom obezbjeuje odgovarajuu krutost protiv savijanja i izvijanja ine,
a kod ina sa spojevima sadri rupe i prilagoen je postavljanju vezica;
inska noica svojom irinom obezbjeuje stabilnost protiv prevrtanja, to manje pritiske na
osloncu i zahtijevani moment inercije u bonom pravcu i istovremeno je prilagoena uslovima
privrenja.

Slika 6. Elementi ine S49 i UIC60

Slika 7. Oblik ine tipa 22a


Slika 8. Oblik ine tipa S 49 Slika 9. Oblik ine tipa S 45

Slika 10. Oblik ine tipa S 54 Slika 11. Oblik ine tipa UIC 64
Slika 12. Oblik ine tipa UIC 54E


U optem sluaju ine su optereene vertikalnim, bonim i podunim silama. Ovo optereenje uzrokuje
napona savijanja usljed optereenja inskim vozilima, normalne napone odreene uticajima temperature u
zavarenoj ini, zaostale napone pri proizvodnji ine i kontaktne napone u inskoj glavi.
Zajedniko dejstvo ekscentrinog vertikalnog opterenja od toka [Q] i horizontalne sile [Y], rezultira
savijanjem ine u vertikalnoj i horizontalnoj ravni i torziju.

Slika 13. Optereenje ine

Kontaktni naponi izmeu toka i ine su najvei kod vertikalnih optereenja od toka, gdje, zbog
koncentracije visokih naprezanja na maloj povrini, dolazi do zamora materijala na kotrljajuoj povrini
inske glave.
Po Herzovoj teoriji, kontaktna povrina izmeu tokova i inske glave je eliptina, a kontaktni pritisak
obrazuje elipsoid.

Slika 14. Kontaktni pritisci



Maksimalni kontaktni napon u sredini elipsoida iznosi :

2
2
3
max
R
E Q
= ; gdje su :
- - koeficijent dat u tabeli 2. , koji zavisi od odnosa
R
r
,
- r radijus krivine inske glave ,
- R radijus krivine toka ,
- E modul elastiosti elika ,
- Q vertikalno optereenje od toka .

Vremenom, usljed habanja radijus zakrivljenja glave ine postaje beskonaan, te kontaktna povrina
postaje pravougaona, a kontaktni napon konstantan :
max ra
6 , 0 = .
Maksimalni smiui napon u inskoj glavi je :
max max
3 , 0 i deava se upravno na inu, na 4-6mm dubine
ispod kotrljajue povrine glave ine.

Slika 15. Raspodjela kontaktnog napona

3 3. .1 1. .1 1. .2 2. . I Iz zb bo or r t ti ip pa a i in ne e : :

Zavisi od veliine osovinskog pritiska, brzine kretanja vozova kao i od gustine saobraaja date pruge.
Prema UIC klasifikaciji, izbor tipa ine se vri prema tabeli 2.

Tabela 2.



Prihvaen je stav, da za osovinsko optereenje od 225 kN se ugrauju ine tipa 49 za godinje
saobraajno optereenje od 10 miliona tona bruto tereta i brzine do 120 km/h .
Za vee brzine, za veu gustou i vee godinje saobraajno optereenje ugrauju se ine tipa UIC60.
Standardizovani tipovi ina koji se kod nas ugrauju u nove pruge i pri glavnoj opravci magistralnih pruga,
su S49 i UIC60.
U sve ostale stanine kolosjeke ovih pruga i pruga niih kategorija, uglavnom se ugrauju upotrijebljene
(polovne) ine, koje imaju potrebnu nosivost i da nisu ishabane preko dozvoljene granice.

3 3. .1 1. .1 1. .3 3. . i in ns sk ki i e el li ik k : :
ine se izrauju od valjanog elika, a proces proizvodnje ina se sastoji iz sljedeih radnih operacija:
Proizvodnja elika u visokim peima ,
Livanje Ignota ili kontinualno livanje ,
Valjanje ina ,
Ispravljanje ina ,
Ispravljanje inskog elika ,
Prijem ina .

elik se dobija peima topljenjem rude, a potom se izliva u kalup, a naziva se Ignot ili se pak kontinualno
liju odlivci.
Uareni Ignot ili isjeeni oblici se prebacuju u pei gdje im se temperatura penje na temperaturu valjanja
od 1250C. Ignoti se valjaju kroz grube, a zatim i kroz fine profilisane valjke u vie prolazaka, dok se ne
dobije oblik gotove ine.
Pri zadnjem prolasku na inu se utisnu oznake proizvoaa, datum, vrsta elika, tip ine, kvalitet elika i
smjer valjanja. Tokom postupka valjanja, temperatura spadne na oko 900C.

Gotova ina se hladi do 500C specijalnim postupkom, da bi se smanjili zaostali naponi u njoj, a zatim se
ostavlja da se prirodno ohladi. Poslije toga svaka ina prolazi kroz kontrolu po posebnim kriterijima za
unutranje defekte, tanost dimenzija i prav smjer kotrljajue povrine.
Proces proizvodnje se zavrava sjeenjem ine na tano naruene duine, a ako je potrebno, vri se i
buenje rupa u vratu ine.

Ispitivanje kvaliteta ine obuhvata ispitivanje ine na udar, ispitivanje pravih epruveta na zatezanje i
eventualno ispitivanje tvrdoe po Breneru. Na kraju se obavi vizuelni pregled, poslije ega se ine igou.

3 3. .1 1. .1 1. .4 4. . D De ef fe ek kt ti i i in na a : :

Obino nastaju usljed zamora materijala. Na ubrzani zamor materijala utiu : veliina osovinskog
optereenja, brzina vonje i poveanje dinamikih dejstava usljed neravnina kolosjeka.

a. Defekti na krajevima ina :

- Horizontalna prslina ispod glave ine :

Ova prslina nastaje na kajevima ina i ima tendenciju da odvoji glavu od ine. Ona napreduje
paralelno sa glavom ine i moe, kako napreduje, da skrene ili gore ili nadole, a mogu produiti kroz
rupu na vratu ili simultano gore i(ili) nadole.
U svim sluajevim ova pukotina izaziva otkidanje glave ili jednog dijela glave ine.
Nastaje kao posljedica nepravilnog bonog nagiba ine i krivljenja kolosjeka, to izaziva poveanje
transverzalne sile u ini.
Defekt se eliminie umetanjem novog dijela ine.



Slika 16. Horizontalne prsline ispod glave ine

- Prelom ine preko rupa na sastavu :
Ovo je najea vrsta defekta ( oko 50 % ), a uzroci nastanka jesu zbog toga to su ine loijeg sastava
ili pak nepravilni uslovi eksploatacije, kao to je nepobijenost pragova na sastavu, putovanje ine, veliki
dilatacioni razmaci i td.

Slika 17. Prelom ina preko rupa
- Utuenost inske glave :
Ovaj se defekt, uglavnom javlja na sastavima, mada je mogu na cijeloj duini ine. Uzrok je najee
fabrika mana, nepropisno izvedeno nadvienje spoljnje ine u krivini, veliki dilatacioni razmaci i td.

Slika 18. Utuenost inske glave

- Zvjezdana prslina po rupama na vratu :
Ovo je defkt usljed saobraajnog optereenja, a karakterie ga radijalni pravac u odnosu na centar
rupe pod uglom od 45 i moe izazvati prelome. Popravka ovog defekta obuhvata postavljanje nove
duine ine.

Slika 19. Zvjezdana prslina po rupama


b. Defekti van krajeva ine :

- Popreni prelom bez uoljivog poetka :
Problemi ove vrste se deavaju iznenadno, naroito za vrijeme vrlo hladnog vremena. Tada je obino uzrok
nedozvoljeno visok procenat fosfata koji poveava krutost elika pri niskim temperaturama. insku dionicu
sa takvim problemima treba ispitati i provjeriti eventualni uzrok nastanka u slijedeim pojavama:
tragovi klizanja tokova,
korozija ine,
podune prsline u noici,
utuenost inske glave i,
poprene prsline u noici.
Ako je stvarni uzrok preloma nepoznat sve ine sa te dionice je potrebno ukloniti.

Slika 20. Popreni prelom bez uoljivog poetka

- Progresivna poprena pukotina bubrenog oblika :
Ovo je defekt pri izradi ine koji se razvija od centra unutranjosti inske glave. Poslije izvjesnog vremena,
usljed zamora materijala prslina izae na povrinu inske glave, pa ak i na vrat ine, gdje postaje vidljiva.
Prelom ine je neizbjean u tom stadiju.

Slika 21. Progresivna poprena prslina


- Naboranost inske glave :
To je pojava talasa na kotrljajuoj povrini inske glave u obliku naizmjeninih tamnih i svijetlih mjesta na
razmaku 4 5 cm i dubine 0,1 0,4 mm u razmacima i krivinama velikih radijusa
R > 500 m, ili na razmacima 8 15 cm, dubine 0,2 1,2 mm. na unutranjim inama krivina manjih radijusa
R < 500 m.

Slika 22. Naboranost inske glave

Uzroke nastanka naboranosti treba traiti u sastavu inskog elika, termike obrade i naina valjanja,
ravnanja ine, rezonancije izmeu frekvencije oscilacija svijanja tokova i sopstvenih frekvencija osovina
vozila. Naboranost ina je vea na prugama sa veim optereenjima.

- Ljuskanje kotrljajue povrine inske glave :
Ovaj defekt nastaje pri proizvodnji ina i javlja se uglavnom kod kaljenih ina. Ovo ljuskanje se moe
pojaviti i u unutranjosti bone strane inske glave. U principu, kod ove pojave ine treba zamjeniti.

Slika 23. Ljuskanje povri inske glave


- Izolovani tragovi klizanja tokova :
Defekt nastaje usljed saobraajnog optereenja, kada proklizavanje pogonskih tokova izazove eliptini
sloj koji moe da nastane, ili se pak razvije horizontalno u glavi gdje se ubrzo pretvori u lokalno ljuskanje
koje ne raste po dubini, ili progresivno izaziva udubljenje na kotrljajuoj povrini pod optereenjem tokova
koje se ponavlja, ili popreno u glavi rezultujui sa unutranjom prslinom koja se razvija ka vratu ine i
popreno je udubljenje na kotrljajuoj povrini. Ova unutranja prslina uskoro dostie na povrinu i ne
zaobilazno vodi prijelomu na karakteristian nain dat na slici 25.

Slika 24. Tragovi klizanja toka

Slika 25. Unutranja prslina

- Tragovi klizanja tokova koji se ponavljaju :
Defekt je nastao usljed saobraajnog optereenja, pri emu na dionicama gdje se proklizavanje, ili koenje
ponavlja, ili gdje se proklizavanje deava dok je vuna jedinica u pokretu. Kotrljajua povr moe poprimiti
karakteristian talasast izgled.

Slika 26. Tragovi klizanja koji se ponavljaju

- Poduna vertikalna prslina (cjevasta) :
Nastaje pri izradi ine. Male podune prsline, koje se dese tokom valjanja i nalaze se u sredini donje povri
noice razvijaju se u prsline pod saobraajnim optereenjem. Te prsline u krajnjem sluaju izazivaju nagli
prelom ine, a obino za vrijeme hladnog perioda. Prelom bude kos posebno na vratu i poetak se lako
otkrije.
Slika 27. ; 28.


Kada se prslina ne javlja na srednjem djelu, to je sluaj posebno kod ina gdje noica ima ujednaen nagib
gornje povrine, prelom dobija priblino kruni oblik i tei da otkine dio noice.

Slika 29. Prelom noice

Kod svih vrsta preloma ina, kada se pri obilasku pruge vizuelno utvrdi, potrebno je ispod njih podmetnuti
prag, podbiti ga i novo nastale krajeve ina privremeno spojiti vezicama. Do zamjene ina mora se uvesti
lagana vonja brzinom 10 km/h, te osigurati stalni nadzor.

3 3. .1 1. .1 1. .5 5. . H Ha ab ba an nj je e i in na a : :

Kretanje tokova po inama izaziva habanje inske glave, odnosno smanjenje poprenog presjeka. Na
veliinu habanja utuu slijedei parametri :
a) Kvalitet ine ,
b) Stanje kolosjeka ,
c) voznog parka ,
d) Uslovi eksploatacije ,
e) Veliina konstruktivnih elemenata trase pruge .

a) U kvalitet ine se ubraja :
otpornost inskog elika,
ispravnost tehnologije valjanja,
tipa ine i
oblik poprenog presjeka ine.

b) Stanje kolosjeka utie preko :
geometrije kolosjeka ,
kvaliteta spojeva ,
elastinosti osolonaca ,
osovinskog razmaka pragova .

c) Stanje voznog parka utie preko :
nedostatka amortizacionih ureaja kod usmjeravajuih osovinskih slogova ,
razlike u prenicima tokova istog osovinskog sloga ,
velike duine krute osovine i vie osovinskih vozila .

d) Uslovi eksploatacije utiu putem :
veliine optereenja ,
osovinskog optereenja ,
brzine vozova ,
gustine saobraaja .


e) Znaajno utiu i sljedei konstruktivni elementi pruge :
radijusi krivina ,
duine prelaznica ,
duine i veliine uspona i padova .

a a. . V Vi is si in ns sk ko o h ha ab ba an nj je e i in ne e : :
Visinsko habanje ine se javlja du cijele ine, karakteristino je za pravce, ali ga ima i u krivinama. Najvie
zavisi od gustine saobraaja i otpornosti inskog elika. Tako naprimjer veliko habanje glave ine je
priblino 1 mm. za preeni 10 miliona tona tereta.

Slika 30. Visinsko habanje ina

b b. . B Bo o n no o h ha ab ba an nj je e i in ne e : :
Bono habanje je karakteristino za unutranju stranu glave spoljne ine u krivini, a moe se javiti i u pravcu
usljed vijuganja vozila.

Slika 31. Mjerenje bonog habanja ine

Na veliinu bonog habanja naroito utie veliina sile inskog voenja [Y], i veliina ugla naleta toka [] .

Slika 32. ema inskog voenja

Vrijednosti vertikalnog i bonog habanja se mogu izraziti:

Vertikalno habanje: ( ) ctg f W
b v
= 1


Horizontalno habanje:

cos sin
=
b
b
f
W
Gdje je:
fb - koeficijent trenja vijenca o bokove inske glave,
koeficijent nagiba bonih strana glave ine,
ugao nagiba vijenca tokova na spoljnu inu.

Ugao nagiba vijenca tokova na spoljnu inu se moe ocjeniti na sljedei nain:
U pravcu:
L
= U krivini:
R
X
=
Gdje je:
sumarni zazor kolosjeka,
L duina krute osovine vozila,
X krak voenja vozila,
R radijus voenja krivine.

Smanjenje bonog habanja se moe postii smanjenjem koeficijenta trenja izmeu vijenca toova i bokova
inske glave, odnosno podmazivanjem te kontaktne povrine, a podmazivanje se vri sa specijalnom
grafitnom masti. Treba voditi rauna da mast ne doe na voznu povrinu inske glave, zbog mogueg
proklizavanja pogonskih tokova lokomotive.
Podmazivanje je automatsko, a moe biti na dva naina:

lokomotive mogu biti opremljene mehanizmima koji se ukljuuju prilikom ulaska u krivinu,
ugrauju se mazalice za bok ine na poetku prelazne krivine, koje aktivira vijenac toka i
nanosi kroz cjelu krivinu.

Slika 33. Sprava za podmazivanje ina

Na veliinu bonog habanja naroito utie i veliina poluprenika krivine. Tako naprimjer u krivini radijusa
R=1000 m. moe biti dva puta manje nego u krivini radijusa R=500 m., ili tri puta manje nego u krivini
radijusa R=300 m. Poveanje habanja se javlja i na mjestima poveanog koenja: na padu nivelete, kod
polaska vozova i na signalima gdje se mora stati.
Zbog vlanosti i zbog sumpornih gasova od vunih sredstava u tunelima postoji izraenije habanje ina.
Zato, po pravilu u tunelima treba ugraivati jai tip ina od onih na otvorenoj pruzi. Izrazito brzo habanje
se javlja na prugama pored mora, zbog dejstva korozije.


c c. . T Ta al la as sa as st to o h ha ab ba an nj je e i in ne e : :
Talasasto habanje je specijalno habanje inske glave. Odlikuje se ispupenjima i udubljenjima na
zaobljenom prelazu unutranje bone strane inske glave, u horizontalnoj povri na razmaku 10-40cm.
Naspram ispupenja na jednoj ini pojavaljuje se i udubljenje na drugoj. To je posljedica vijugavog kretanja
vozila u kolosjeku.

Slika 34. Talasasto habanje ina

3 3. .1 1. .1 1. .6 6. . D Du u i in na a i in na a, , z za az zo or ri i i i r ru up pe e n na a i in na am ma a : :

Izmeu ina se ostavljaju zazori razmaci. Uloga ovih zazora je da poslje savladavanja otpora sastava,
kao i linijskih otpora du ine, dozvoli odreeno izduenje ( skraenje ) ine i tako umanji naprezanje ine
usljed temperaturnih promjena.
Ako je zazor sastava dovoljan da pri ljetnim izduenjima ine ne pritiskuju jedna drugu, odnosno da pri
zimskim skraenjima ne pritiskuju i smiu spojne vijke, tada govorimo o dovoljnoj veliini zazora, odnosno o
kraim inama. Ako ine ljeti pritiskuju jedna drugu, a zimi pritiskuju ili smiu spojne vijke, govorimo o
nedovoljnoj veliini zazora, odnosno o dugim inama. Ako je ina toliko duga, njeni srednji dijelovi nemogu
savladati otpore, nego im je pomijeranje sprijeeno i pri najveim temperaturnim promjenama tada
govorimo o dugim trakovima ina.

Duine ina nisu ograniene,a ograniavajui faktori su: oprema za utovar i istovar ina i transportna
sredstva. Kod nas se ugrauju ine tip 45 i 49 duine 22,5 m , a najee zavarene u fabrici od 2 x
22,5=45 m , kao i ine tipa UIC 60 duine 25 m. Mogunosti transporta dozvolili su prevoz ina duine 135
m , i takve ine se zavaruju u kolosjeku u dugi inski trak. Vrijednost zazora na sastavima novih ina ne treba
da prelaze veliinu od 20 mm. Tokom eksploatacije se zidovi izbuene rupe habaju, pa veliina zazora na
sastavu moe dostii veliinu do 30 mm.
Mogunost za otvaranje i zatvaranje sastava postoji na raun eliptini rupa u inama sa veim horizontalnim
prenikom, ili na nain krunih rupa veeg prenika nego to je prenik spojnih vijaka.

Slika 35. Spojne vezice


Izduenje ine raunamo po obrazcu: t L l =
max

Gdje je:

L duina ine,
koeficijent temperaturne dilatacije inskog materijala,
t temperaturna promjena u osi ine.

Tada prenik rupe na vratu ine glasi : [ ] mm 2
2
l
d D
max
+
+ =

(Dodaje se 2 mm. radi otklanjanje mogue netanosti pri buenju rupa i odstupanju pri ugradnji kolosjeka.)

Ako se utvrdi razmak rupa na vezicama; [b], [b1], [b2], (slika 36.) iz skice zatvorenog spoja se moe
sraunati odstojanje osovine rupe na inskom vratu do kraja irine [c].

2
2
max
l
b c

=

Slika 36. Razmak rupa

Slika 37. Maksimalni otvor spoja



3 3. .1 1. .2 2. . P PR RI I V VR RS SN NI I K KO OL LO OS SJ JE E N NI I P PR RI IB BO OR R

Zadaci pribora su:

1. Odreivanje projektovane irine kolosjeka:
Privrsni kolosjeni pribor treba trajno da obezbjedi irinu kolosjeka. Na ine djeluju poprene
horizontalne sile i one tee da poveaju irinu kolosjeka. Privrsni kolosjeni pribor treba zajedno sa
inama da se odupre ovakvim dejstvima i elastinim deformacijama.

2. Visinska i horizontalna regulacija ina:
Lokalno odstupanje kolosjeka po visini otklanja se visinskom regulacijom ina pomou umetaka
razliitih debljina ( izmeu ina i podlone ploice ), inae bi trebalo izdizati ili sputati cio kolosjeni
rotilj. Tokom eksploatacije kolosjek mijenja svoju irinu, pa horizontalno pomijeranje ina treba
ostvariti finom regulacijom privrsnog kolosjenog pribora, poto jednom privren kolosjeni pribor
ne moe da se pomjera.

3. Sprijeavanje pomijeranja ina po pragovima:
Ugraeni kolosjeni pribor treba da se odupre silama koje izazivaju podizna pomjeranja kako bi se
eliminisala njihova negativna dejstva. Ukoliko se sprjeavanje podiznih pomjeranja ne rijei sa
privrsnim kolosjenim priborom, tada se moraju ugraditi specijalne sprave za spreavanje podunih
pomijeranja.

4. Prostorna elastinost privrenja ina za pragove:
Potrebna je radi smanjenja udarnih i drugih dinamikih dejstava vozila i labavljenje veza u
kolosjeku. Radi njihovih smanjenja treba nagibljene mase vozila i ina, elastinim privrivaima
odvojiti od ne nagibljenih masa gornjeg stroja.

Konstruktivne odlike koje treba da posjeduje dobar privrsni pribor su:
minimalni broj djelova je znaajan zbog brze i lake manipulacije,manje greaka pri montai
i mala teina,
jednostavnost oblika,
jednostavna i jeftina izrada,
brzo ugraivanje i
lako odravanje.

Osnovni elementi privrsnog kolosjenog pribora su :

3 3. .1 1. .2 2. .1 1. . K Ko ot tv ve e

Kotve svojim tjelom obezbjeuju vezu privrenja sa pragom, a glavom pritiskuju na stezaljke. Stezaljke su
tako pritisnute uz prag a same priteu noicu ine .

K Kr ru ut te e k ko ot tv ve e : :

a. inski ekseri

inski ekseri se esto koriste kao neposredno privrenje kada preuzimaju zadatak i kotve i stezaljke.
Ekseri se zabijaju u prethodno izbuene rupe u drvenom pragu, uz noicu ine, tako da glavom sprjeavaju
odizanje ine, a tjelom kvadratnog poprenog presjeka pomjeranje. Mogu se upotrjebiti sa podlonim
ploicama.



Slika 38. inski ekseri

Slika 39. Primjena inskih eksera


b. Tirfon
Tirfoni su krute kotve krunog poprenog presjeka sa narezanim lozicama. Sila upanja je 1,5-2 puta vea
nego kod eksera. Tirfoni se uvru ili odvru posebnim kljuevima u prethodno izbuenu rupu prenika manjeg
od prenika tijela tirfona.

Slika 40. Tirfon

Slika 41. Razne vrste tirfona



c. Tirfon vijak
Tirfon vijak je tirfon koji umjesto glave ima narezanu ploicu sa navrtkom, tako da se ne mora odvrtati cio
tirfon radi demontae nego samo navrtka.

Slika 42. Kukasti vijak
E El la as st ti i n ne e k ko ot tv ve e : :

a. Ekseri sa elastinom glavom
U presjeku su 8x16 mm, koji se pojavljuju tako kod koga je taka pobijanja od take pridravanja.

Slika 43. Elastini ekseri

Dvostruki okrugli ekseri se rade od ipke 12-16 mm.

Slika 44. Izgled elasinih eksera


Slika 44. Izgled elasinih eksera

3 3. .1 1. .2 2. .2 2. . S St te ez za al lj jk ke e

P Pr ri i v vr r e en nj ja a b be ez z p po od dl lo o n ni ih h p pl lo o i ic ca a

a. Francusko privrenje RN

ini ga dvostruka elastina stezaljka. Savijeni cilindrini dio ploice se elastino oslanja na ljeb betosnkog
praga.Gornji krak ploice pritiska insku noicu, a donji se opire o bok imske noice spreavajui bona
horizontalna pomjeranja. U sredini ove elastine ploice postoji rupa kroz koju prolazi kukasti vijak i tirfon
sa navrtkom. Pritezanje navrtke kotve stezaljka se stee uz insku noicu.


Slika 45. Francusko privrenje RN

b. Rusko privrenje B
Kotva je kukasti vijak, a stezaljka ima dodir sa noicom u 2 take. Previjeni dio stezaljke se oslanja na
gumeni jastuk, ugraen u ljeb betosnkog praga.
Slika 46. Rusko privrenje B


c. Japansko privrenje SSN
Kotva je tirfon sa navrtkom, a stezaljka ima dvije ploice. Gornja ploica je preuzela ulogu stezaljke, a
donja slui za bono elastino oslanjanje i regulaciju.

Slika 47. Japansko privrenje SSN

d. Francusko privrenje - Nabla
Spada u elastini pribor sa privrsnim ploicama. Privrsna ploica je trapezoidna od visokoelastinog
elika sa izolacionom podlokom ispod. Kotva je vijak sa navrtkom.

Slika 48. Francusko privrenje-Nabla

e. Englesko privrenje - Pandrol
Trostruko previjena kopa iji se srednji prut uvlai u cilindrinu rupu na glavi kotve, a krajnjim prutevima se
oslanja na insku noicu i rame kotve.

Slika 49. Englesko privrenje-Pandrol

f. Njemako privrenje HM ili SKL-1
Kotva je tirfon uvrnuta u betonirani ljebasti ep od sintetike. Pritezanje ine elastinom kopom u obliku
ija se sredina privrsti tirfonom tako da tijelo upire u prag putem ugaone ploe, a krajevima o insku
noicu.

Slika 50. Njemako privrenje HM ili SKL-1

g. Njemako privrenje WS-8
Sadri stezaljku SKI-8 u obliku slova po emu se jedino razlikuje od sistema HM. Materijal stezaljke je isti,
a razlika je u nainu savijanja ime se dobija vea povrina sa noicom ine.

Slika 51. Njemako privrenje WS-8
h. Njemako privrenje SKL-14
Ima stezaljku slinu kao i kod privrenja HM samo vee vertikalne elastinosti i vee sile pritezanja. Dobre
su za pruge velikih brzina.

Slika 52. Njemako privrenje SKL-14


i. vedsko privrenje Fist
Stezaljka je u obliku elastine kope koja se oslanja na poprenu kotvu ugraenu u betonski prag. Ova
kotva pritee insku noicu, obuhvatajui je sa donje strane. Montira se sa posebnim alatom.

Slika 53. vedsko privrenje Fist

P Pr ri i v vr r e en nj ja a s sa a p po od dl lo o n ni im m p pl lo o i ic ca am ma a

Za vee optereene pruge se primjenjuju podlone ploice koje daju sljedee prednosti:
- veliku povrinu po kojoj se pritiska na prag ,
- nagibe ina bez zatesivanja praga ,
- sudjelovanje svih kotvi u prijem poprenih horizontalnih sila .
-
Kod nas se upotrebljavaju rebraste podlone ploice (slika 54) posredno privrenje i (slika 55) za
neposredno privrenje.

Slika 54. Rebrasta podlona ploica Slika 55. Klinasta podlona ploica



a. Privrenje sistema K za drvene pragove

ina se privruje za podlonu ploicu sa 2 krute ploice i 2 privrsna zavrtnja, ija je glava kukastog
oblika i ulaze u zareze na rebrima podlone ploice.
Radi zatite privrsnih vijaka, odvijanje navrtki i radi zatite privrsnih ploica od udara inskih noica po
rastereenju privrenja na privrsne zavrtnjeve ispod navrtki se postavljaju dvostruke prstenaste elastine
podloke (Graveovi prstenovi).
Rebraste podlone ploice su za drvene pragove privrene pomou 4 tirfona. Kod privrsnog kolosjenog
pribora sistema K postoji mogunost visoke regulacije do 10 mm primjenom umetaka ispod inske noice
razliitih debljina. Njihova minimalna debljina je 4,5 mm, a napravljeni se od presovane gume sa
ljebovima.
Elastinim umetkom postoji mogunosti pravilnog prenoenja pritiska sile na pragove i ovih na zastor pri
savijanju ine zbog linijskog nalijeganja ina na deformabilni umetak umjesto punog oslanjanja na ivicu
podlone ploice.

Slika 56. Vertikalna elastinost kolovoza
Vertikalna elastinost se postie elastinou drvenih pragova i zastora. Bone sile od tokova vozila prima
pomou elastinosti.

Slika 57. Privrsni sistem K



P Pr ri i v vr r e en nj ja a s sa a p po od dl lo o n ni im m p pl lo o i ic ca am ma a i i e el la as st ti i n ni im m s st te ez za al lj jk ka am ma a

U nekim zemljama ( Engleska, Njemaka ) ispitivana su privrenja sa pritezanjem ina uz podlonu ploicu,
razuenim kopama Hey-back ( slika 59 a ), SKI-4 ( slika 59 b ).

Slika 59. Elastine stezaljke

Ovakva privrenja tede po dva privrsna vijka pa sem utede materijala tede vrijeme za montau i
demontau. Ovdje se elastine stezaljke u obliku razuenih kopi ugrauju u ljebove i otvore na rebrima
podlonih ploica. U Rusiji su ispitivane osobine privrenja BP-65, BS-1 (slika 60) koje su vrste
neposrednog privrenja kod kojih podlone ploice i noice ine priteu elastine stezaljke privrenja
kukastim zavrtnjima. Kod privrenja BS-1 mogua je regulacija ine kolosijeka do 9 mm obrtanjem
regualacionih metalnih cilindara, navuene na kukaste zavrtnjeve, kod kojih su rupe centrino izbuene.

Slika 60. Rusko privrenje BS-1

Prema dosadanjim iskustvima privrenje bez privrsnih zavrtnjeva ne obezbjeuju trajnost sile pritezanja
ine zbog habanja i njihovih plastinih deformacija. Ovi nedostatci se vrlo brzo uoavaju kod kolosijeka sa
velikom gustinom saobraaja i veom brzinom vozova.

Visoka regulacija pomou umetaka ispod noice je oteana, a ukoliko su ine zavarene u drugi inski trak
tada je oteana i regulacija temperaturnog naprezanja.


Pomenuti nedostaci su doveli do sve ee upotrebe privrenja sa podlonim ploicama, tirfonima,
privrsnim vijcima i elastinim stezaljkama.

Tako kod Njemakih eljeznica, upotrebljavaju se privrenja SKL-2 ( slika 61 ) i SKL-3, a u Rusiji KB
privrenja. Elastine stezaljke ovih privrenja su u vidu kopi od ipki elika. Kopa SKL-2 ima oblik
dvostruke kuglice, SKL-3 slovo slino je SKL-1, dok je kod stezaljke KB oblik slian SKL-2, ali sa
ispravljenim kracima. Primjena ovih privrenja je naroito pogodna kad se trae kontrolisane vrijednosti
otpora, podnona pomijeranja ine nakon privrenja.
Zbog linearne veze izmeu puta stezanja, stezaljke i sile pritezanja, vrijednosti sila pritezanja se lako
kontroliu, a preko koeficijenta trenja odreuju i vrijednosti podunih otpora, pomijeranja ina po
privrenju.

Slika 61. Njemako privrenje SKL-2

S Sp pe ec ci if fi i n no os st ti i p pr ri i v vr r e en nj ja a z za a b be et to on ns sk ke e p pr ra ag go ov ve e

Navest e se sljedee specifinosti:
- povrina kojom se ina oslanja na prag je dovoljna za uspjeno prenoenje pritiska noice na beton ,
- nagib ine se uspjeno ostvaruje nagibom gornje povrine betosnkog praga ,
- zbog elektroprovodljivosti betonske ine moraju biti izolovane od pragova ukoliko su ukljuene u
elektro strujno kolo ,
- kolosijek sa betonskim pragovima imaju veliku krutost inske podloge ukoliko sistem privrenja ne
obuhvata gumene elastine povri ,
- laka i brza montaa i zamjena dijelova bez udara ,
- upotrebljivo privrenja ne zahtijeva slabljenje poprenog presjeka betonskog praga
- kod betosnkih pragova mogu se uspjeno primjeniti privrenja bez podlonih ploica.
- za ukotvljene betonske pragove koriste se tirfoni koji se ugrauju u zaglavke od kuhane bukovine ili
u epove od sintetike ili tirfoni sa lozicama kako bi se izbjeglo povreda zaglavka pri odvrtanju i
ponovnom privrenju
- za ostvarivanje elektroizolacije treba gumene jastuie staviti ispod privijenog prstenastog dijela
stezaljke, a izmeu stezaljke i kotve postaviti cilindrini prsten od sintetike.
- Od gumenih podlokih i elastinih stezaljki se zahtjeva tolika elastinost koje e osigurati dovoljno
pritezanje stezaljki uz inu kako bi ukupna vertikalna elastinost privrenja malo zavisila od
optereenja ina. Debljina gumene podloke kree se od 5-10 mm.

Kod nas se upotrebljava privrsni sistem K za betosnke pragove.


Slika 62. Detalj elastinog prstena Slika 63. Privrenje za betonski prag

Ravna rebrasta podona ploica se privruje za prag sa 2 tirfona ugraena u epove od poliestera
ispod ijih glava su dvostruke prstenaste elastine podloke.
Ispod podlone ploice je izolujua ploa od gume dimenzije 120x345x5 mm. Ostali dijelovi su isti kao kod
privrenja za drvene pragove.

Slika 64. Oblici elastinih Graveovih prstenova

S Sp po oj jn ni i k ko ol lo os sj je e n ni i p pr ri ib bo or r

Spojevima se naziva mjesto na kojima se ine meusobno povezuju. Razlikujemo vrste spojeva: mehanike,
zavarene, zalijepljene i zalijepljene pa pritegnute.

a a. . M Me eh ha an ni i k ki i s sp po oj je ev vi i
Kod mehanikih spojeva krajevi ina se nastavljaju vezicama dok izmeu ina ostaje zazor za
omoguavanje dilatacije ina pri temperaturnim promjenama. Ova promjena duine ine l moe se
izraunati po obrascu:
= t L l
L duina ine u mm
t - razlika u promjeni temperature
- koeficijent za skupljanje ili istezanje dijela za promjenu temperature od 1 C



Granine temperatrne vrijednosti kreu se od -30 do +60 C. Maksimalna dilatacija moe biti 20 mm, da
na inski sastav nebi dolo do veih udara od tokova vozila.
Ovi zazori prekidaju povr po kojoj se kotrljaju tokovi i pri prelasku tokova preko njih javljaju se dodatna
dinamika dejstva.

Prema poloaju spojeva u odnosu na pragove razlikuju se:
- 1. poduprti spojevi
- 2. slobodni ( visei ) spojevi

Poduprti spoj moe biti izveden na jednom pragu,irokom pragu sa zavrtnjevima povezana dva praga sa
dvije podlone ploice ili sa zajednikom ploicom.
Poduprti spoj karakterie denivelacija sueljenih ina.Stalni udari tokova o ivice izdignutih ina i vezica
ubrzavaju drobljenje zastora. Slobodan spoj se pokazao kao dobro rjeenje u eksploataciji pruge.Ovdje se
kraj optereene ine ugiba sve dotle dok reakcija neoptereene ine koja raste sa poveanjem ugiba ne
uravnotei spoljnje optereenje.

Slika 65. Poduprti spoj

Slika 66. Forma poduprtog spoja



Slika 67. Deformacije ine na spoju Slika 68. Lebdei spoj

Slika 69. Forma lebdeeg spoja

Prema uzajamnom poloaju spojeva u kolosjeku razlikujemo : naspramne,naizmjenine i radijalno postavljene
spojeve.

Slika 70. Uzajamni poloaj spojeva

Da bi se obezbijedio naspramni sastav ina u krivinama unutranja ina se mora skratiti.
Duina skraenja ina dobija se po obrascu:
Za iroki kolosjek :
75 , 0
50 , 1
+
+
=
R
P
l d ; Gdje su
l normalna duina ine
R poluprenik krivine u osi kolosjeka
P- proirenje kolosjeka u krivini

Za uzani kolosjek :
40 , 0
80 , 0
+
+
=
R
P
l d ;

Naspramni i radijalno postavljeni spojevi se nalaze na istoj normali na osu kolosjeka.



Prednosti ovako postavljenih spojeva nad naizmjeninim su:
obezbjeivanje istovremeno udara dejstva tokova na spojevima ,
umjesto ekscentrinih i bonih udara javlja se samo centrini vertikalni udar ,
mogunost ugraivanja i demontiranja cijelih polja sa pragovima .

Spojevi ina sa vezicama ne smiju biti na sljedeim mjestima u kolosjeku:
putnim prelezima u nivou ,
mostovima sa otvorenim kolosjekom ,
na propustima ,
na kolskim vagama ,
okretnicama ,
prenosnicama .

Spojevi ina pomou vezica moraju biti udaljeni najmanje 4,0 m od obalnih zidova i stubova mostova,a
najmanje 5,0 m od ivice puta kod putnih prelaza u nivou.
Elektroprovodljivi spojevi se ostvaruju premoenjem spoja bakarnim provodnicima poprenog presjeka oko
100 mm
2
.
Elektroizolovani spojevi se ostvaruju lijepljenjem vezica elinim vezicama sa vulkaniziranim izolacionim
slojem ili drvenim gredicama i drvenim vezicama.

Slika 71. Izolovani inski spoj sa drvenim spojem

Slika 72. Izolovani inski spoj sa sintetikim spojem



Slika 73. Izolovani inski spoj sa elinim spojem

Slika 74. Poduprt lijepljeni izolovani spoj


Slika 75. Lebdei lijepljeni izolovani spoj

Osnovni elementi mehanikih spojeva

Vezice su u spoju uglavnom napregnute na savijanje radi uspjenog prenoenja bonih i podunih sila
oslanjaju se kao klinovi na kontaktne povri glava i noica ina.Izmeu vrata ine i vezice treba da postoji
toliki zazor koji e dozvoliti da se i poslije ojedanja kontaktnih povri vezica pritegne i ponovo zaklini.

Slika 76. Razni oblici spojnih vijaka


Slika 77. Oblici vezice

Vezice u spoju su optereene kao grede na dva oslonca . U zavisnosti od poloaja taaka u odnosu na spoj
javljaju se pozitivni ili negativni momenti u vezici na spoju. Momenti savijanja vezice rastu sa njihovom
duinom.
Due vezice su vie napregnute od kraih ali uspjeno rastereuju krajeve ina i umanjuju opasnost otkidanja
glave od vrata ine. Krae vezice su nepovoljnije za odravanje ispravnog oblika ine u otrim krivinama.

Slika 78. Optereenje vezice

Spojni vijci imaju zadatak da priteu vezicu uz vrat ine. Sila pritezanja ne smije opasti ispod odreene
minimalne veliine.
Najei razlozi opadanja sile pritezanja su:
plastino izdizanje spojnog vijka ,
deformacije lozice na vijku i navrtki ,
habanje kontaktne povri ine i vezice ,
habanje kontaktne povri vijka i vezice ,
odvijanje navrtke .

Prstenaste elastine podloke smanjuju pad sile pritezanja. Ukoliko se upotrijebe dvostruke ili trostruke
elastine podloke tada e veza imati veu elastinost.

a) Zavareni spojevi

Kod zavarenih spojeva povrina inske glave za kotrljanje tokova je neprekidna. Ova vrsta spoja
prestavlja idealnu meusobnu vezu ina.
Prednosti kolosjeka bez sastava su :
poveanje udobnosti vonje ,
smanjenje buke ,
smanjenje trokova izrade i eksplatacije .


U toku eksplatacije moe se ekonomska prednost zavarivanja ina opravdati sljedeim injenicama :
trokovi vue vozova su na kolosjeku manji jer je i otpor kretanja manji i za isti transportni uinak
troi se manje energije ,
zbog dodatnih dinamikih uticaja vozila na spojevima ina vijek zavarenih ina je vei ,
geometrija kolosjeka je trajnija kod zavarenih kolosjeka pa je i potreba dotjerivanja geometrije
manja ,
uticaj kolosjeka na inska vozila je manji te su i trokovi odravanja eljeznikih vozila manja .

Postupci zavarivanja
1. Elektrootporno zavarivanje :
ina se uglavnom vri u radionicama, mada postoji i pokretna maina tako da je mogue
zavarivanje i u kolosjeku. Zavarivanje se vri automatskim mainama iji je jedan krak nepomian a
drugi pokretan. Krajevi ina se dre stezaljkama kroz koje se dovodi struja, tako da se pribliavaju
i udaljavaju pri emu se zagrijavaju varnienjem. Kada se dostigne temperatura topljenja elika
maina zbija krajeve ina odreenom silom ( 350-500 kN ) i odreenom brzinom tako da se dobije
napon pritiska na kontaktnim povrinama ina ( 30-70 N/mm
2
) zavisno od kvaliteta elika.
Kako bi se usljed razliite mase noice i glave ine av spustio poslije hlaenja tokom zavarivanja se
vri njegovo nadvienje. av, dok je uaren se odsijeca a poslije hlaenja se brusi vozna povrina.
Ovim nainom se vri zavarivanje ina u duge trakove, to je mogue vee duine u zavisnosti od
mogunosti skladitenja i transporta.

Slika 79. Zavarivanje ina

Slika 80. Maina za elektrootporno zavarivanje


Gotov av se titi zatitnom kapom od brzog hlaenja. av se jo topao sree po inskoj glavi, a po
hlaenju obradi brusilicom samo po kotrljajuoj povrini. Normalno trajanje zavarivanja jednog
inskog profila je 20-25 minuta.

Slika 81. Grubo obraen zavareni inski spoj

Slika 82. Fina obrada zavarenog inskog spoja mainom za struganje odozgo

Slika 83. Fina obrada zavarenog inskog spoja mainom za struganje sa strane


Slika 84. Izgled odozgo zavarenog i obraenog inskog spoja

Slika 85. Izgled sa strane zavarenog i obraenog inskog spoja

Kontrola zavarivanja
Kod gotovih avova se vri kontrola vozne povrine i dotjeruje u hladnom stanju, kao i kontrola poloaja
ivice noice, zatim se ispituje ultrazvunim aparatima.
Ispitivanje avova se vri na probnim uzorcima i to statika i dinamika kontrola savijanja, ispitivanje
epruveta na istezanje , mjerenje tvroe u zoni ava kao i hemijska analiza ava. Elektrootporni avovi
trebaju imati tvrdou na zamor najmanje 200 20 N/mm
2
.

Pri opitu statikog savijanja ugib na osnovi od 1 m' ne treba da bude vei od 30 mm . Elektrootpornim
zavarivanjem se dobija jedan od najkvalitetnijih varova sa sljedeim prednostima :
na njegovom mjestu ne ostaju nikakva zaobljenja na na ini ,
nije potrebno voditi rauna o njegovom poloaju u kolosjeku u odnosu na oslonce ,
pri regeneraciji ina ne treba ih izrezivati pa ponovo zavarivati .

Mana je to se preteno izvode u radionicama pa su duine ina ograniene.



Slika 86. Kontrola obraenog inskog spoja

2. Aluminotermsko zavarivanje :
Aluminotermsko zavarivanje se zasniva na egzotermikoj hemijskoj reakciji pri kojoj se termik (smjesa
oksida, gvoa i aluminijskog praha) zagrijava do 1300 C kada Al-oksid oslobaa veliku koliinu
toplote do 2500 C a elik ostaje ist.
Prvo se krajevi ina na terenu oslobaaju privrenja (3-4 praga s jedne i s druge strane od mjesta
gdje vrimo zavarivanje) i izvri nadvienje. Na mjestu ava postavi se kalup za livanje a krajevi ina se
zagrijavaju plamenom iz gorionika. Termik smjesa se sipa u lonac i specijalnim ibicama izazove se
poetna reakcija koja je vrlo burna i kratka (10 sekundi). elik se lije iz lonca u kalupe zavarujui inske
krajeve izmeu kojih je ostavljen razmak 20-25 mm.
Gotov av se titi zatitnom kapom od brzog hlaenja. av se jo topao sree po inskoj glavi , a po
hlaenju obradi brusilicom. Zavarivanje traje 20 min zavisno od inskog profila.

Slika 87. Maina za sjeenje ina


Slika 88. Izgled gotovog kalupa

Kod ovog ava je vano ispitivanje noice na trajno zatezanje savijanjem inske grede sa avom u
sredini. Trai se vrstoa na zamor u granicama od 18020 N/mm
2
.
Mora se voditi rauna da tvrdoa u sredini ava ispod tvrdoe osnovne ine.
Prednost aluminotermskog zavarivanja je mala i laka oprema a mana je mali uinak (16 avova u
jednoj smjeni), pa se koristi samo kad ina pukne ili za mali broj avova.
Nedostatak je i u tome to se zavarivanje izvodi livanjem dok se ina proizvodi valjanjem pa je
ponaanje tih materijala razliito.
Oblik avova ne dozvoljava da on bude na bilo kom mjestu u kolosjeku ve mora biti najmanje 50 mm
od ivice podlone ploice tj. 5 cm.

3. Elektrino zavarivanje :
Elektrino zavarivanje se zasniva na principu elektrinog luka koji nastaje kada se dvije elektrode pod
naponom priblie. Metoda je pogodna za navarivanje oteenih mjesta oteenih mjesta na inama i
dijelovima skretnica.

Slika 89. Naprava za elektrino zavarivanje

4. Gasno (autogeno) zavarivanje :
Gasno ili autogeno zavarivanje koristi osobinu acetilena da pri sagorijevanju u kisiku daje plamen
temperature iznad 3000 C. Pomou plamena iz acetilenskog gorionika inskog profila materijal sa ice od
visokovrijednog elika nanosi se na predmet zavarivanja koji je prethodno istim gorionikom zagrijan na
dovoljnu temperaturu. Poslije plastifikacije metala vri se sabijanje sueljenih presjeka kao kod
elektrootpornog zavarivanja.
Prednost ovog zavarivanja jeste laka oprema (samo boca sa gasom),a kvalitet vara u mnogome zavisi od
samog varioca.


Defekti varova
I ovi defekti podlijeu istoj specifikaciji kao i defekti ina pa su sljedei :
TIP 411 - poprena prslina profila
Defekt nastaje pri elektrootpornom zavarivanju. Naprsnua se razvijaju u avu ili od unutranjeg defekta u
glavi ava ili od noice ine i obavezno vodi potpunom prelomu. Popravlja se ili zavarivanjem kratke duine
ine ili zamjenom orginalnog ava termikskim avom.

TIR 412 - horizontalna prslina u rebru
Razvija se po avu i obino uzima kruni oblik. Kako se iri moe da skree nadole ili nagore ili simultano u
oba pravca. Vodi prelomu ine blizu ava. Popravka se odvija zavarivanjem kratkog dijela ine.

Slika 90. Horizontalna prslina ine
TIP 421 - poprena prslina profila
Prslina nastaje u ravni blizu ava i vodi potpunom prelomu.
Karakteristike su sljedee:
- prslina potie ispod noice i napreduje u spojnim inama ,

a.) b.)
Slika 91. Poprene prsline profila
- vertikalna prslina u avu ,

c.)
Slika 91. Poprene prsline profila

- prslina u vertikalnoj ravni blizu vara .
Popravka kao kod TIP-a 411.


TIP 422 - horizontalna prslina u vratu

Javlja se u zavarenim inama kada krejevi ina nisu osjeeni prije zavarivanja. Prslina koja esto spaja rupe
na vratu preko ava moe da se rasprostre do noice ili vrata spojnih ina i da vodi prelom.

Slika 92. Horizontalna prslina u vratu

Moe se nai,mada ne esto i kod novog ava neizbuenih ina i tada potie od male naprsline na vratu i
isto tei prelomu.
Opravka se sastoji u zavarivanju kratkog dijela ine.

TIP 471 - poprena prslina u glavi ine

Nastaje zbog zamora materijala. U avu moe nastati i skupljanjem ina. Kako se zamor razvija vodi lomu
ine. Prelom karakterie glatka mrlja na avu.

Slika 93. Poprena prslina u glavi ine

TIP 481 - poprena prslina ispod provodnika u spoju

To je progresivna poprena prslina koja poinje na spojnoj povri inske glave na jednoj od povri vrata ili
na jednoj strani noice pod pravim uglom u odnosu na elektrini vezni provodnik za struju kod mehanikog
spoja. Razvoj prsline obavezno vodi prelomu ine.



Slika 94. Popreni presjek ispod provodnika u spoju

b) Lijepljeni spojevi

Zavisno od naina osiguranja pruge javlja se potreba da se u dugi inski trak na odreenim mjestima
ugradi izolovani inski sastav. Po pravilu ovi sastavi se izvode kao ljepljeni sastavi. Ovi sastavi se ugrauju
u inske trakove u radionici. Kod ovih spojeva se vezice lijepe za inu tako da su ine meusobno
nepomjerljive. Ljepkom se premau sve dodirne povrine konstruktivnih dijelova sastava, dok se ivice koriste
samo kao dodatno sigurnosno uvrenje.

Slika 95. Lijepljeni spoj

3 3. .1 1. .2 2. .3 3. . O Os st ta al li i k ko ol lo os sj je e n ni i p pr ri ib bo or r

Slui za ublaavanje dinamiki dejstava na kolosjeku, preavanje bonih pomijeranja kolosijeka i
spreavanje podunih pomjeranja ina po pragovima. U ovaj pribor spadaju i sredstva za povezivanje
pragova na sastavima drvnih pragova, za zatitu pragova od prsnua itd. U ova sredstva spadaju sredstva
za spreavanje dinamikih dejstava pragova i gumeni umetci ispod noice ine, kao i gumene podloke
izmeu podlone ploice i praga. Guma se upotrebljava zato to je praktino nestiljiv materijal, a
deformacije kod gume se ostvaruje promjenom oblika u trenutku nanoenja ine.

Slika 96. Izgled gumene podloke


Slika 97. Gumeni umetci i podloke

a. Sprave protiv bonog pomijeranja kolosjeka

Postoji vei broj mjera i sredstava. Poveanja otpornosti kolosijeka reetke protiv bonog pomijeranja pri
izbacivanju u stranu postie se poveanjem njene ramovske konstrukcije. To se postie odreivanjem
dijagonale ugaonika kojima se povezuju pragovi. Kod dvokolosjenih pruga mogu se kolosijeci povezati, pa
se bone sile rasporeuju na oba kolosijeka i aktiviraju vie zastora. Otpori kolosijeka protiv bonog
pomijeranja zavise od veliine eonog presjeka pragova tako da se prikrivanjem dasaka na elo pragova i
povezivannjem dva ili vie pragova poveavaju se otpori kolosijeka bonom pomijeranju.
Sve ove mjere se nerado primjenjuju zbog tekoa koji ovi dodatni elementi pri odravanju i pobijanju
kolosijeka. Zato se vri ugraivanje sprava protiv bonih pomijeranja. Ove sprave se privruju za prag
tako da se eone povrine pragova poveavaju 2-3 puta.

Slika 98. Sprave protiv bonih pomijeranja ine


Kod betonskih pragova se pri proizvodnji mogu ugraivati cijevi kroz koje se provlae vijci pomou kojih se
sprave privruju za pragove. Veliina otpora zavisi od krutosti ine na savijanje u horizontalnoj ravni, vrste
privrsnog kolosijenog pribora, stanja i vrste zastora i gustine sprava protiv bonog pomijeranja.

b. Sprave protiv putovanja ina

Uzroci pojave sila koje izazivaju putovanja odnosno pomijeranja ina po pragovima su :
otpori kretanja inskih vozila i
savijanje ina pod pokretnim optereenjem.
Putovanje ina se javlja naroito na nagibima, a i na horizontalnim dionicama pruge i usmjerena je ka veim
proticajima tereta. Putovanje ina je posebno izraeno na dionicama sa intezivnim koenjima.
Mogue je da ina u toku jednog ljeta otputuje i do 30 cm. Sile putovanja kvare kolosijek ukoliko nije dobro
privren. ine vuku za sobom pragove, dolazi do veih ugiba pod optereenjem, labave se spojevi, rastu
dinamika dejstva na kolosijek i vozila.
Radi spreavanj putovanja ina ugrauju se sprave protiv putovanja i konstrukcija se rasporeuje po duini
pruge. Zastor mora biti dobro podbijen i ispunjavati prostor izmeu praga kako bi se sprijeilo lokalno
pomijeranje pragova.
Postoji vie tipova sprava protiv putovanja ina :
sprava tipa MATE (slika 99.)ima oblik ojaanog ugaonika. Jedan krak se odupire o bok
praga, a drugi lei ispod inske noice. Za insku noicu se privrsti pomou dvije elastine stezaljke,
koje ostvaruju privrsnu silu na osnovu elastine deformacije pri ugraivanju. Ove sprave se koriste
kod nas.

Slika 99. Sprave tipa Mate

sprave tipa FAIR (slika 100.) ugrauju se u Americi ;

sprave tipa DE ( slika 101.) ugrauju se u Njemakoj .

Slika 100. Sprave tipa Fair Slika 101. Sprave tipa DE


Sprave se obino postavljaju na obije ine, a broj sprava zavisi od konstrukcije kolosijeka, vrste
privrenja, vrste zastora, nagiba pruge, uestalosti koenja i smjera kretanja. Svaka sprava moe
da prenese na prag i zastor silu od 5 kN.
Na krajevima dugih krakova ine redovno se postavlja 2x37 =74 sprave tipa MATE po rasporedu
prema slici 103.

Slika 102. Sprava protiv putovanja ina Slika 103. Raspored sprava protiv putovanja ina

3 3. .1 1. .3 3. . P PR RA AG GO OV VI I

Pragovi imaju zadatak da to ravnomjernije prenesu optereenje od ine na zastor .
Dijele se na :
drvene
betonske
eline

3 3. .1 1. .1 1. .1 1. . D DR RV VE EN NI I P PR RA AG GO OV VI I : :

Najvei broj pragova je od drveta zbog svojih dobrih osobina:
- elastine osobine
- brza ugradnja
- jednostavno oblikovanje
- lako podbijanje zastora

Drvo za izradu pragova moe biti bukovo, hrastovo i etinari. Bukovi pragovi bez impregnacije traju od 1-
3 g. a na suncu lako i brzo ispucaju.Ukoliko se zatite mogu da traju i do 40 g.
Hrastovi pragovi due traju, neimpregrirani i do 10 g., malo se koriste zato to su skupi. Od etinra koristi
se borovo drvo.

Dimenzije pragova

Odreuju se tako da zadovolje sljedee uslove:
- donja leina povrina treba da je dovoljno velika kako bi pritisak praga na zastor bio u dovoljnim
granicama ,
- visina praga treba da obezbijedi neophodnu vatrootpornost ,
- oblik poprenog presjeka treba da je to povoljniji radi iskoritenja drveta pri struganju

Kod nas se upotrebljavaju pragovi :
Tabela 3.
Vrste pruge Duina (m) Visina (cm) irina (cm)
Glavne pruge I reda 2,60 16 26
Pruge II reda 2,50 15 25
Pruge III reda 2,50 15 25
Sporedne pruge 2,30 14 22


Slika 104. Oblici drvenih pragova

Prag se statiki razmatra kao greda optereena sa gornje strane sa dvije vertikalne sile, dok sa donje
strane djeluje relativno ravnomjerno linijsko optereenje. Duina praga se bira tako da poslije podbijanja
praga jedan sredinji dio praga ostaje nepodbijen tako da prag ostane neoslonjen.

Slika 105. ema optereenja pragova

Uzima se da je duina oslanjanja praga jednaka etvorostrukom propustu njegovog kraja. Kod glavne
pruge irina praga je 2,6 m , pa je veliina propusta :

cm U s f
cm
s a
U
40 110 150 2
55
2
150 260
2
= = =
=
=

Oslonaaka povrina praga iznosi za :

b=26 cm
cm b U 5720 26 55 4 4 = =

Za kontrolu naprezanja pragova vana je veliina pritiska ine na prag.Koliko na inu iznad prag djeluje
pritisak toka P tada usljed elastinih inskih oslonaca na prag djeluje samo dio pritiska
Q = B ( =0,80).
Ako se uzme u obzir da je U prepust tada je vrijednost max.momenta savijanja praga
: ) (
8
)
4 2
(
2
d s a
Q d U Q
M = + = , gdje je d- duina podlone ploice



Slika 106. ema statikih uticaja na pragovima

Zatita drvenih pragova

Vijek trajanja pragova zavisi od vrste drveta od vrste i sredstava impregnacije od naina privrivanja
ine za prag i od materijala zastora. Pragovi se povlae iz upotrebe zbog mehanikih habanja i raznih
drugih fizikih oteenja.
Oblici mehanikih habanja pragova su :
razrada otvora za kotve ,
prskanje drveta ,
gnjeenje drveta podlonim ploicama .

M Mj je er re e z za a t ti it te e p pr ra ag go ov va a o od d h ha ab ba an nj ja a su :

poveanje povrine podlonih ploica
posredno privrivanja zbog vibracija
ugradnja umetaka ispod noice ine radi to ravnomjernijeg prenoenja pritiska
ugradnja podloke ispod podlone ploice
obezbjeenja kolosijeka od putovanja ina
utezanje pragova za zatitu od pucanja
stavljanje hrastovih umetka u borov prag ispod podlone ploice

Slika 107. Utezanja pragova Slika 108. S-gvoe za sprijeavanje pukotina



Slika 109. Ugradnja podloki od tvrdog drveta u pragove

Z Za a t ti it ta a p pr ra ag go ov va a o od d t tr ru ul le en nj ja a vri se impregnacijom drveta, koja spreava razvitak gljivica i
napadanje insekata. Za sve metode impregnacije zajednike su sljedee metode :
utovar prosuenih pragova u vagonete
otpremanje vagoneta u operacioni cilindar
hermetiko zatvranje cilindra
mjerenje pragova prije i poslije impregnacije da se utvrdi koliko su upili i slaganje pragova u guste
zbijene vitlove poslije impregnacije .

3 3. .1 1. .3 3. .2 2. . B BE ET TO ON NS SK KI I P PR RA AG GO OV VI I : :

Zbog nestaice drveta i vee trajnosti betona sve vie se ugrauju betonski pragovi.

P Pr re ed dn no os st ti i b be et to on ns sk ki ih h p pr ra ag go ov va a s su u: :
velika vrsoa
slobodno oblikovanje
otpornost na atmosferilije
otpornost na vatru
zbog velike teine pogodni su za ugradnju dugih inskih trakova

N Ne ed do os st ta ac ci i b be et to on ns sk ki ih h p pr ra ag go ov va a s su u: :
neelastian kao podloga ine
osjetljiv na udarce
osjetljiv na agresivne vode
zahtjeva mehanizovano polaganje i odravanje

Betonski pragovi se izrauju od armiranog prednapregnutog betona, a razlikujemo jednodjelne i
viedjelne betonske pragove.
Viedjelni pragovi se rade od AB blokova koji se postavljaju ispod ina i elemenata koji ih povezuju (stare
ine ili elini pragovi). Zbog boljeg nalijeganja su bolji monolitni pragovi i izrauju se od
prednapregnutog betona. Prednaprezanje se vri na posebnim stazama u fabrici ili se svaki prag
posebno prednapree.

Slika 110. Izgled betonskog praga


Slika 111. Vrste betonskih pragova Slika 112. Betonski jednodijelni pragovi

Po dva praga dnevne proizvodnje do 500 komada moraju se ispitati u fabrici na sljedea optereenja :
proba na udar ;
prag mora da izdri pad tega od 50kN sa visine od 75 cm na mjestu udara 25 cm od ose ine

ispitivanje na pojavu prslina ;
obavlja se uz postepeno poveanje sile sve dok veliina prsline ne dosegne duinu od 20 mm

Rad betonskih pragova u kolosijeku se znatno razlikuje od rada drvenih pragova. Kod betonskih pragova
najvei ugib se javlja na krajevima, a ne kao kod drvenih pragova ispod ine.

Slika 113. Kalupi za proizvodnju betonskih pragova

Slika 114. Ugibi ispod betonskih pragova


Zato dolazi do istiskivanja estica zastora ispod krajeva praga pa se oslonaka povrina praga polako
povlai ka srednjem dijelu praga (sl. 115 a). Posljedica ovakvih pojava je nestabilnost poloaja praga
koji esto dovodi do klaenja praga. Zbog smanjenja pozitivnih momenata ispod ine rastu negativni
momenti u srednjem dijelu praga. Ova se pojava moe otkloniti ako se srednji dio praga oslobodi
oslanjanja na zastor. Zato se kod nekih pragova srednji dio oslonake povrine izdie za 10 ak mm
(sl.115 c) ili se u srednjem dijelu formira ljeb duine 15 cm (sl. 115 b).
U novije vrijeme na pragovima se poveava oslonaka povrina a smanjuje se u srednjem dijelu. Inae
poveanje praga sa 240 na 260 cm ovi problemi se uspjeno rjeavaju jer pozitivni moment u presjeku
ispod ine toliko poraste da je negativni moment u sredini praga jednak nuli.
Sadanji pragovi su raeni po ugledu na Njemake pragove. Njemci su svoj prag duine 230 cm
zamjenili pragom duine 240 cm, a konani prag su usvojili duine 260 cm tako da su izjednaili duinu
betonskog i drvenog praga.
Kod nas se na glavnim prugama ugrauje prag duine 260 cm.

Slika 115. deformacije ispod betonskog praga

3 3. .1 1. .3 3. .3 3. . E EL LI I N NI I P PR RA AG GO OV VI I : :

Izrauju se valjanjem, imaju koritast popreni presjek sa zatvorenim krajevima radi poveanja bonog
otpora. Kao podloga inama imaju malu elastinost i vonja je dosta buna, jako su podloni koroziji i imaju
visoku elektrinu provodljivost.
Prednosti su to se oteeni dijelovi mogu ojaati i zamjeniti zavarivanjem i imaju jednostavan transport zato
to se pakuju jedan na drugi, a teina jednog praga je 80 kg/kom .

Slika 116. elini pragovi



3 3. .1 1. .4 4. . Z ZA AS ST TO OR R

Zadaci zastora su :
Obezbjeenje elastinosti inske podlogei prosotrne stabilnosti kolosjene reetke ;
Prenoenje pritiska pragova na to veu povrinu zemljanog trupa ;
Omoguenja odvodnje vode iz kolosjeka .

Da bi ispunio ove zadatke zastor mora imati dovoljnu irinu i visinu, mora biti od materijala otpornog na
pritisak i na dejstva od atmosferskih uticaja, mora leati na planumu u nagibu.

3 3. .1 1. .4 4. .1 1. . K Ko on ns st tr ru uk kc ci ij ja a p pl la an nu um ma a p pr ri iz zm me e i i n nj je en n r ra ad d : :

Neophodne dimenzije planuma date su na slici 117.

Slika 117. Zastorna prizma (a irina zastora, b- irina planuma, c- visina planuma)

Tabela 4.
Minimalne vrijednosti (m)
Vrsta pruge
a b c
Glavne pruge I reda 3,30 5,70 0,45
Glavne pruge II reda 3,20 5,40 0,40
Sporedne pruge 2,90 4,50 0,30
Radioniki kolosjeci 2,70 4,50 0,30

Za izradu zastora kod nas se upotrebljava tucanik koji se proizvodi od eruptivnih stijena : bazalta, kvarca,
granita, gabra; od sedimentnih stijena dolazi u obzir: ilavi krenjak, silikatni sivi pjear, a metamorfne:
gnajs i amfibolit.
Tucanik treba da je jedar, ilav, otporan na mraz, bez prslina, ne smije upiti vodu, ne smije biti prljav i
mora biti otporan na udarce pri mainskom podbijanju. Za kontrolu kvaliteta tucanika predviena su
slijedea ispitivanja:
petrografska analiza
otpornost na mraz
otpornost na udare
otpornost na pritisak.

Reetanjem tucanika dobijaju se tri vrste:
1. Sav tucanik mora proi kroz sito 70mm.
2. Tucanik prve vrste je onaj dio na situ 35mm, druge vrste je dio na situ 25mm, a tree vrste na
situ 10mm.
Tucanik prve vrste se koristi na svim otvorenim prugama, druge vrste za stanine kolosjeke i sporedne
pruge, a tree vrste slui samo za posipanje.


Pri slabom materijalu zemljenog trupa polae se izmeu zastora i trupa tamponski sloj od vodopropusnog
materijala, a trupu se dodaje vei popreni nagib radi breg odvodnjavanja. Koriste se i geotekstili koji se
polau preko trupa, zatitni sloj pijeska preko geotekstila, pa zastor. Dimenzija kolosjenog zastora zavisi
od ranga pruge, irine kolosjeka, kao i od toga da li se pruga nalazi u pravcu ili u krivini. Kod eljezikih
pruga u krivini izdie se spoljna ina i analogno tome koliina zastora zbog ega se vri i proirenje
planuma sa spoljne strane krivine, dok popreni nagib planuma je isti kao i u krivini.
Zastor treba da prenese pritisak inskih oslonaca na to veu povrinu zemljanog trupa i to ravnomjerno. Iz
ovog uslova se moe odrediti debljina zastorskog sloja.

Slika 118. Prenoenje optereenja na zemljani trup

Kada je gornji stroj izraen od koherentnog materijala treba poveati debljinu zastora u protivom bi se
zastor ispod pragova utiskivao u planum tako to bi se stvarale zastorske vree. Bolje je da se pri cijeloj
duini planuma izradi tampon sloj od ljunkovito-pjeskovitog materijala.

Slika 119. Deformacija zastorne prizme

3 3. .1 1. .4 4. .2 2. . U Ur re e e en nj je e k ko ol lo os sj je ek ka a : :

Bezbjedno i redovno odvijanje saobraaja odreenom brzinom po kolosjeku zavisi od : ureenosti
kolosjeka, u kom obimu i sa kakvom tanou. Ureenje kolosjeka se sastoji od slijedeih geometrijskih
elemenata:
a) u pravcu bitna je irina kolosjeka, visinski poloaj ina i nagibi ina u odnosu na vertikalnu
ravninu i poduni nagib ina.
b) u krivinama (dopunski elementi: proirenje kolosjeka, izdizanje spoljne ine, duina prelaznih
krivina, kruna krivina i ugraivanje skraenih ina).


a a. . i ir ri in na a k ko ol lo os sj je ek ka a : :
irina kolosjeka je rastojanje izmeu unutranjih strana glave ine.

Slika 120. irina kolosjeka

U krunim krivinama poluprenika manjeg od R<250m proirenje kolosjeka vri se pomjeranjem unutranjih
ina od ose kolosjeka. Veliina proirenja za razne krune krivine datu su u tabeli 4.

Tabela 5.
Poluprenik (m) Proirenje (mm)
250 0
200-250 5
150-200 10
120-150 15
<120 20

Kod krunih krivina sa prelaznim krivinama proirenje poinje iza poetka prelazne krivine na onom mjestu
gdje je radius R<250m. Puno proirenje se postie na kraju prelazne krivine.

b b. . N Na ad dv vi i e en nj je e s sp po ol lj jn ne e i in ne e u u k kr ri iv vi in ni i : :

Poznato je da je na vozilo koje se kree brzinom v kroz krivinu radiusa R djeluje centrifugalno bono
ubrzanje
R
v
2
sa neeljenim efektima :
mogua neudobnost vonje putnika ,
mogue pomjeranje tereta u vagonu ,
rizik od prevrtanja vozila ,
rizik od iskliznua izazvanog penjanjem toka na spoljnu inu ,
visoke bone ine na kolosjeku koje poveavaju otpore kretanja, habanje ina i vijenaca tokova ,
rizik bonog pomjeranja cijelog kolosjeka i smetnje usljed buke .

Da bi se ograniile ove pojave mogu se primjeniti sljedee mjere :
upotreba maksimalnog mogueg radiusa krivine najbolje toliko da nije potrebno nadvienje spoljne
ine ,
upotreba nadvienja spoljne ine tako da se bono ubrzanje potpuno ili djelomino ublai
komponentom od gravitacije ,
ogranienje brzine to nije prihvatljivo zbog poveanja vremena prevoza i smanjenja kapaciteta
pruge .



P Pr ro or ra a u un n n na ad dv vi i e en nj ja a s sp po ol lj jn ne e i in ne e p pr re em ma a t te eh hn ni i k ko o- -e ek ko on no om ms sk ki im m z za ah ht tj je ev vi im ma a : :

Da bi se ine u krivini tokom eksploatacije podjednako habale po visini, a time jednako i trajale, treba da
su izloene istim vertikalnim pritiscima. Na taj nain se izbjegava preoptereenje spoljne ine, smanjuje
njeno kontaktno optereenje i opasnost od pomjeranja cijelog kolosjeka u stranu. Na (slici 121.) date su
sume sila koje djeluju na vozilo pri prolazu kroz kolosjek u krivini.

Slika 121. ema sila koje djeluju na vozilo pri prolasku kroz kolosjek u krivini

Formula za nadvienje spoljne ine je :
[ ] m R
h
km
V
R
V
h
mm
(
= =
2
2
2
0 2
0
2
) (
8 , 11
6 , 3
153

Veina eljznikih direkcija rauna sa planiranom maksimalnom brzinom koja je sa redukovanom u vezi :
max 0
82 , 0 V V =
pa izraz dobija oblik:
[ ] m R
h
km
V
h
mm
(
=
2
2
2
max
) (
8

P Pr ro or ra a u un n n na ad dv vi i e en nj ja a s sp po ol lj jn ne e i in ne e i iz z z za ah ht tj je ev va a z za a z za a t ti it tu u p pu ut tn ni ik ka a o od d v ve el li ik ki ih h b bo o n ni ih h u ub br rz za an nj ja a : :

Pri prolazu voza brzinom V kroz krivinu radiusa R sa nadvienjem h na njegovu masu djeluju sljedea
ubrzanja i to:
ubrzanje od centrifugalne sile srazmjerno kvadratu brzine i obrnuto srazmjerno polupreniku krivine
kosougla projekcija zemljinog ubrzanja (g) koje glasi
1
s
h
g
eme ubrzanja date su na slici 122.
Prema naem pravilniku na prugama za vozove razliitih ili istih brzina nadvienje se izraunava prema
obrascu:
normalno
R
V
h
2
max
1
1 , 7 = ) 120 (
max
h
km
V

R
V
h
2
max
5 , 6 = ) 120 (
max
h
km
V

- minimalno 115 8 , 11
2
max
min
=
R
V
h
- izuzetno 130 8 , 11
2
max
=
R
V
h
iz

Slika 122. ema sila ( ubrzanja) na vozilo

c c. . P Pr re el la az zn ne e k kr ri iv vi in ne e : :

Pri prelaza iz pravca u krunu krivinu uvode se prelazne krivine (prelaznica). Prelazna krivina je u obliku
kubne parabole iji su elementi
R
L
y
6
2
0
= - ordinata na kraju prelazne krivine, a
R
L
tg
2
0
= je nagib na
kraju prelazne krivine. Na prugama sa velikim brzinama obavezna je primjena prelaznih krivina u obliku
kotloide: L R A =
2
.
Minimalna duina prelazne krivine odreuje se
1000
10
min
h V
L

= , a maksimalna [ ] m
h V
L
1000
12
max

=
Slika 123. ema prelazne krivine


Prelazne rampe mogu biti ravne, krivolinijske i sinusnoidne. Kod nas se koriste ravne rampe. Kod ovih rampi
nadvienje raste linearno odnosno nagib je jednolik. Nadvienje se izvodi postepeno izdizanjem spoljne
ine.
Prema naem pravilniku nagib prelazne rampe zavisi od doputene brzine u krivini i normalno iznosi za
maksimalne brzine1:n = 1:8 , a minimalni nagib je 1:n = 1:6,5 .

Slika 124. Prelazne rampa

M Me e u up pr ra av ve e i iz zm me e u u s su us sj je ed dn ni ih h k kr ri iv vi in na a i i k kr ra at tk ke e k kr ri iv vi in ne e : :

Najmanja duina meuprave izmeu dvije krivine istog ili suprotnog smjera kod pruga normalnog kolosjeka
odreuje se po jednaini :
n
v
n = ;
v- brzina,
n - koeficijent koji se kree od 2-10
Po naim propisima uzima se u normalnim uslovima n=5, a izuzetno u tekim uslovima n=10. Najmanja
duina meuprave je 10 m.

d d. . P Pr re el lo om m n ni iv ve el le et te e : :

Razmak izmeu dva preloma nivelete ne treba da bude manji od polovine duine voza. Po naim propisima
je minimalno 300 m. Prelom nivelete uvijek treba postavljati u pravcu, a prelom u krivini treba izbjegavati.
Ne dozvoljava se prelom nivelete ni u prelaznim krivinama. Zaobljenje preloma nivelete vri se krunim
krivinama, a u cilju obezbjeenja mirne i sigurne vonje. Po naim propisima prelom nivelete se zaobljuje
ako su razlike u nagibima vee od 2 i to krunom krivinom:
2
max
V = .

Slika 125. Prelom nivelete

U izuzetno tekim terenskim prilikama moe se dozvoliti i manja vrijednost za i to:
2
max
2
1
V = , ali ne
smije biti manji od 200m.

Tangenta preloma nivelete se odreuje prema : tg t =
2
1
.
Za razne sluajeve preloma (slika 126).

Slika 126. Razni sluajevi preloma nivelete

1. sluaj tangenta je
2000
1
i
t =
2. sluaj tangente |
\
|
=
2000
2 1
i i
t
3. sluaj tangente
( )
2000
1 2
i i
t

=
4. sluaj tangente
2000
2 1
i i
t

=

Kod konveksnog poloaja suprotnih nagiba kola koja bi se nala na otrom prelomu imala bi jako
zategnuto kvailo i to sa jedne strane vuom lokomotive, a sa druge strane komponenta sile tee pa bi
moblo da doe do prekida kvaila. Jo je nepovoljnjiji sluaj kod konkalnog poloaja suprotnih nagiba. Tu
zadnji dio voza koji bi se nalazio na podu potiskivao bi prednji dio zbog ega bi se jako naprezale opruge
odbojnika te bi nastali udari i izdizanje kola to bi moglo dovesti do iskliznua vozila. Da bi se u ovakvim
sluajevima izbjegla opasnost u vonji razdvajaju se dva nagiba suprotnog smisla jednom rampom u
horizontalnom ili blagom nagibu.
Po naim propisima kod preloma dva nagiba suprotnog smisla i 5 namee se razdvojena rampa u
horizontalnom nagibu do 30 , a duine zavisno od oblika preloma.

Kod konveksnog poloaja suprotnih nagiba duina umetnutog kolosjeka uzima se za normalnu duinu pruga
I reda d300, a ostale pruge d200m.

Kod konkalnog poloaja suprotnog nagiba za normalne pruge 1.reda d 500m, a za ostale pruge d
300m .



Slika 127. Umetnuti pravac konveksne krivine

Slika 128. Umetnuti pravac konkavne krivine

3 3. .1 1. .5 5. . P PR RO OR RA A U UN N G GO OR RN NJ JE EG G S ST TR RO OJ JA A

Sile koje djeluju na kolosjek od inskih vozila se karakterie znatnim intenzitetom, naglim dejstvom i brzom
promjenom. One djeluju u tri osnovna pravca: vertikalno, horizontalno-upravno sa kolosjekom i horizontalno-
paralelno sa kolosjekom. U optem sluaju sile se nejednako rasporeuju na dvije ine zavisno od prirode
optereenja. Mogu se podjeliti na:
1. statiko optereenje tereta
centrifugalne sile u krivini i optereenje vjetrom
2. dinamiko optereenje izazvano nepravilnostima kolosjeka prekidom kotrljajue povrine inske
glave usljed: avova, spojeva, skretnica, defekata na tokovima itd.
3. dodatno djeluje i temperatura na dugom inskom traku kao znatne podune sile zatezanja ili
pritiska.

Slika 129. Plan sila

Ukupno vertikalno optereenje od tokova ine komponente :
Din w c st tot
Q Q Q Q Q + + + =


w
Q - poveanje opteeenja po toku usljed vjetra ,
c
Q - poveanje opteeenja po toku na spoljnu inu u krivini usljed centrifugalne sile ,
st
Q - statiko optereenje po toku ,
Din
Q - dinamiko optereenje po toku ,

Ukupno bono optereenje od toka na spoljnu inu je:
. 1 din w c TOT
Y Y Y Y Y + + + =
1
Y - bona usmjeravajua sila na spoljnu inu u krivini ,
c
Y - bona sila usljed centrifugalne sile ,
w
Y - bona sila usljed vjetra ,
Din
Y - dinamika bona sila .

Podune sile u kolosjeku se javljaju usljed: promjene temperature ine, koenjem i ubrzavanjem inskog vozila,
putovanjem ina i zavarivanjem ina. Sile koenja se obino pri proraunu konstruktivno uzimaju 25% od
teine vozila.
Osnovne predpostavke statikog prorauna gornjeg stroja su:
ina se smatra gredom beskonane duine ;
odreivanje napona i deformacije kolosjeka i njegove podloge vri se na osnovu teorije savijanja
ine u vertikalnoj ravni kao grede na kontinualnoj elastinoj podlozi. Pragovi lee toliko blizu jedan
drugom da podloga ispod njih bude toliko elastina, ine toliko krute da je razlika u veliini ugiba
ine usljed ina u presjeku nad pragom i u presjeku izmeu pragova zanemariva.
Izrazi za odreivanje napona i deformacije ine i takoe za odreivanje naprezanja pragova,
zastora i zemljenog trupa su izvedeni za statiko dejstvo vozila i primjenjuje se i za dejstvo
dinamikog optereenja. Uticaji neelastine opruge, oscilacija i brzina, rasporeda deformacija u ini
ne uzimaju se u obzir. Pri proraunu dejstva sila na gornji stroj primjenjuje se zakon o nezavisnom
dejstvu sila tj. naponi i deformacije u bilo kom presjeku od svake sile se sabiraju po veliini i znaku
tj. vai princip superpozicije ;
kolosjek se nalazi u ispravnom stanju ;
vertikalne sile djeluju u osi simetrije ine ;
dejstvo poprenih sila, uticaj ekscentrinih vertikalnih sila i proraun mnoenjem sraunatih
naprezanja od vertikalnih sila sa koeficijentom f > 1,0 ;
zastor se protivi i ugibu i odizanju kolosjenog okvira ;
sopstvena teina ine i pragova ne uzimaju se u proraun naprezanja gornjeg stroja .

3 3. .1 1. .6 6. . M MO OD DU UL L E EL LA AS ST TI I N NO OS ST TI I I IN NS SK KE E P PO OD DL LO OG GE E

Pri linearnoj zavisnosti izmeu pritiska na jedinicu povrine i na jedinicu povrine osnove praga i njegovog
elastinog ugiba moe se pisati: y c p =
gdje je:
p - pritisak na podlogu praga
y - elastini ugib praga
c koeficijent elastine podloge.

Koeficijent posteljice je brojno jednak onoj sili na jedinici povrine osnove praga koja izaziva jedinini ugib
praga. Veliina ovog koeficijenta zavisi od vrste i i kvaliteta zastora, stepena njegove zbijenosti, stanja
zemljanog trupa i od godinjih doba.
Kao orijentacione vrijednosti mogu se uzeti iz vrijednosti iz tabele 5.



Tabela 6.
Koeficijent posteljice ( N/cm
3
)
Materijal zemljanog trupa
Zastor od tucanika Zastor od ljunka
Glina, ilovaa, movarno tlo 50 50
Tlo srednjeg kvaliteta 150-200 100-150
ljunak, kamenito tlo 250-300 150-200
Betonska ploa 300-600

Pri proraunu ina kao greda na elastinim osloncima (pragovima) izmeu elastinog ugiba oslonca Yc i
koncentrisane sile Q koja ga izaziva postoji veza :
Ys D Q =
gdje je:
D-krutost elastinog oslonca i on je brojno jednak onoj sili koja izaziva jedinini ugib oslonca .
Veliina D zavisi od elastinog privrenja praga i podloge.

K Kr ru ut to os st t i in ns sk ko og g o os sl lo on nc ca a u us sl lj je ed d e el la as st ti i n no os st ti i z za as st to or ra a i i p pr ra ag go ov va a : :

Ako na prag djeluju dvije sile pritiska od ine Q, sa njima e u ravnotei biti relativni pritisci od zastora
ispod praga sumirani po oslonakoj povrini praga F, uzimajui u obzir i relaciju y c p = .

Slika 130. Sile ugiba

Ako se odnos srednjeg ugiba Ysr i ugiba ispod ine Ys obiljei sa , on kao koeficijent savitljivosti praga
predstavlja mjeru njegove elastinosti. Kod drvenih pragova on je u granicama 0,70,8 a kod betonskih
pragova =0,80,9.
b a Ys c Q = 2
c konstanta
a duina;
b irina praga.
Ako uzmemo u obzir vezu
2

b a Ys c
Dz Ys D Q

= =
Izraz za krutost inskog oslonca kada se uzima u obzir elastinost zastora i savitljivost pragova.

3 3. .1 1. .7 7. . P PR RO OR RA A U UN N I IN NA A

Pri proraunu ina kao greda na neprekidnoj elastinoj podlozi izmeu jednako podijeljenog optereenja
grede q i ostvarenog ugiba Y postoji linearna veza :
Y U q =
U koeficijent proporcionalnosti kojeg nazivamo modulom elastinosti inske podloge i brojno je jednak
ravnomjerno podijeljenom optereenju koje izaziva jedinini ugib jedinice duine grede [dimenzije N/cm
2
].



Da bi utvrdili veze izmeu krutosti inskih oslonaca i modula elastinosti inske podloge treba zamisliti dvije
grede iste duine

Slika 131. Ekvivalencija optereenja

Neka je prva greda kontinuirano elastino oslonjena, optereena podijeljenim oprereenjem.
U dobila jedinini ugib, druga greda je oslonjena na N oslonaca, na rastojanju L i optereena silom D nad
svakim osloncem, tako da je svaki dobio jedinini ugib.
Iz uslova ekvivalentnih uticaja slijedi i ekvivalentno optereenje: D N l U =
L
l
N = i traena veza
glasi :
L
D
U = .
Veliina modula elastinosti inske podloge za kolosijek sa drvenim pragovima u ljetno vrijeme za razne
konstrukcije gornjeg stroja je 2000-3000 N/cm
2
, a u zimi 4000-5000 N/cm
2
.
Kod betonskih pragova inski oslonac je krui i modul elastinosti podloge ljeti iznosi oko 10000 N/cm
2
a
zimi 17000-20000 N/cm
2
.

Ako posmatramo element isjeen vertikalnim poprenim presjecima (Slika 133) tako da dejstvo uklonjenog
inskog traka bude zamijenjeno unutranjim silama i momentima poprenog presjeka a na element djeluje
samo ravnomjerno rasporeen reaktivni otpor inske podloge q srazmjerno ugibu podloge, uslovi ravnotee
elemenata daju jednaine:
uslov o zbiru momenata svih sila koje djeluju na element:
dx
dM
T Tdx dM = = + 0 .........(1)
uslov zbira svih vertikalnih sila:
dx
dT
q qdx dT = = 0 .........(2)

Slika 132. Isjeeni element

Izjednaenjem desnih strana jednaina (1) i (2) dobijamo:
Y U
dx
dT
= .........(3)
i diferenciranjem jednaine (1) i ubacivanjem u izraz (3) dobija se diferencijalna jednaina :
Y U
dx
M d
=
2
2
.........(4)


Imamo jednu jednainu sa dvije nepoznate M i Y, iz poznate veze momenata savijanja i ugiba :
2
2
dx
y d
EI M = .........(5).
Poslije dvostrukog diferencijala veze (5) i unoenjem u jednainu (4) dobija se :
0 4
4
4
= + Y U
dx
y d
EI .........(6) ili 0
4
4
4
= + Y
EI
U
Y .
k
EI
U
=
4
4
-koeficijent relativne krutosti

U modul elastinosti inske podloge.
EI krutost na savijanje inskog traka, tada se problem savijanja ine svodi na homogenu diferencijalnu
jednainu 4. reda :
0 4
4 4
= + y k y
Konano rjeenje :
) (
8
x
k EI
P
Y
= ; ) (
4
x
k
P
M
= ; ) (
2
x p
L k
Q
=

Slika 133. eme statikih uticaja

Slika 134. Grafici funkcija



Ako umjesto prizvoljnog tereta P na inski trak da djeluje sila P=1, tada e linija Y, M i Q predstavljati i
uticajne linije za ugibe, momente i pritiske poprenog presjeka sa apscisom X=0, tako e uticaj u presjecima
x=0 usljed grupe sila Pi biti jednak :
i
n
i
i P
k
M
=
=
1
4
1
; i
n
i
i P
U
k
Y
=
=
0
2
; i
n
i
i P
L k
Q
=
0
2

Slika 135. Mjerodavni poloaji optereenja

3 3. .1 1. .8 8. . D DI IN NA AM MI I K KI I P PR RO OR RA A U UN N G GO OR RN NJ JE EG G S ST TR RO OJ JA A

Za brzine do 100 km/h [V<100 km/h] izraz za dinamiki koeficijent je :
30000
1
2
V
+ = ,
a za brzine vee od 100 km/h [V>100 km/h] izraz za dinamiki koeficijent je :
7
3
5
2
10
5 , 1
10
5 , 4
1
V V
+ = .

Za brzine preko 200 km/h [V>200 km/h] : 6 , 1 = .
Jednostavnim mnoenjem statikih uticaja sa koeficijentom dinamikog dejstva dobijaju se dinamiki uticaji.

3 3. .1 1. .9 9. . D DO OP PU U T TE EN NI I N NA AP PO ON NI I E EL LE EM ME EN NA AT TA A U U K KO OL LO OS SJ JE EK KU U

Doputeni naponi savijanja ina zavise od metoda prorauna. Proraun se provodi po doputenim naponima
za koje se uzima garantovana oblast teenja inskog elika.
Granica plastinog teenja je 350 N/mm
2
a doputeno naprezanje dop=240 N/mm
2
.
Doputeni naponi savijanja drvenog praga su 600 N/cm
2
za tvrdo drvo, a za meko drvo 400 N/cm
2
.
Doputeni naponi na gnijeenje drvenog praga podlonom ploicom : za meko drvo (200220) N/cm
2
a za
hrastovo drvo 440 N/cm
2
.
Kod betonskih pragova doputeni naponi na pritisak su 2000 N/cm
2
.
Doputeni naponi pritiska praga na zastor zavise od vrste materijala zastora i proraunatog optereenja i
iznose prema tabeli 6. Doputeni naponi u zemljanom trupu su 8 N/cm
2
.
Tabela 7.
Koeficijent posteljice ( N/cm
3
)
Vrsta zastora
Zastor od tucanika Zastor od ljunka
Tucanik (25- 70 mm ) 50 35
Tucanik (7- 25 mm ) 40 26
Kopani ljunak 30 22,5
Pijesak 27,5 20


3 3. .1 1. .1 10 0. . S SP PE EC CI IJ JA AL LN NE E K KO ON NS ST TR RU UK KC CI IJ JE E K KO OL LO OS SJ JE EK KA A

a a. . K Ko ol lo os sj je ek k n na a m mo os st tu u

Izabrana kolosijena konstrukcija na mostu treba da ispuni sljedee zadatke :
spreavanje iskliznua inskih vozila sa kolosijeka i smanjenje povrede elemenata mostovske
konstrukcije ,
ublaavanje dinamikih uticaja vozova na elemente mostovskih konstrukcija i mirnije kotrljanje vozila,
sigurnost povezivanja gornjeg stroja sa noseim elementima mosta ,
efikasnije i racionalnije odravanje kolosijeka .

Konstrukciono rjeenje kolosijeka koje ispunjava postavljene zahtjeve zavisi od tipa inske podloge koja
moe biti :
zatvorena prizma sa drvenim i armiranobetonskim pragovima na armiranobetonskim ili spregnutim
mostovima

Slika 136. Zatvorena prizma mosta

popreni nosai (drveni ili metalni) ili AB ploe bez zastora, po pravilu, te su ploe na elinim
mostovima.

Slika 137. Kolovoz bez zastora

Novi mostovi se projektuju sa neprekinutom zastornom prizmom, tako da nema razlike izmeu kolovoza na
mostu i van mosta. Preporuuje se da kolosijek bude ne inskom traku bez nastavaka na mostu.

Za zatitu od povrede elemenata mosta sa otvorenim kolovozom, postavljaju se dodatni poduni drveni
pragovi ili metalni ugaonici sa spoljne strane kolosijeka. Na ovaj nain su bolje povezani i osigurava se
nepromjenljivost njihovog osiguranja ak i u sluaju kotrljanja tokova vozila po njima.

Sem toga, mostovski pragovi kod mostova sa otvorenim kolovozom se obino povezuju za podune ili
poprene mostovske nosae zavrtnjevima sa jednostrukom kupom ili obostrano putem ugaonika i pravog
zavrtnja. Takvo povezivanje ine nepomjerljivo mostovsko platno.



Slika 138. Postavljanje podunih metalnih ugaonika

Slika 139. Postavljanje podunih drvenih pragova

Slika 140. Izgled kolosjeka na mostu

Slika 141. Sigurnosni ugaonici na mostu (a- za drvene pragove , b-za betonske pragove)


Slika 142. Veza sigurnosnih ugaonika za betonski prag

Ukupna duina sigurnosnih ina prelazi duinu mosta sa svake strane po 10 m, s tim da su na 3 m od mosta
prave a onda se savijaju ka sredini kolosijeka pod nagibom 1:15 i meusobno se spajaju.

Slika 143. Sigurnosne ine na mostu

Kod mostova sa otvorenim kolovozom (bez zastora) ine voice se ugrauju na sve mostove duine do 5 m,
ako je ispunjen i uslov :
kolosijek na mostu u krivini R500 m
kolosijek ispred mosta u krivini R300 m i
nagib nivelete i15 .

Pri tome mostovski pragovi moraju biti otrobridniji, jai od obinih i ist razmak izmeu njih ne smije bti vei
od 40 cm.
Kod mostova sa zastorom l >20 m i ako je R<500 m obavezno se ugrauju sigurnosni ugaonici ili
sigurnosne ine.

S druge strane, sigurnosne ine ometaju izvoenje radova na pojedinanoj zamjeni mostovskih greda i
pragova, pobijanje pragova, itd.
Mogue je i upadanje stranih predmeta izmeu vozne i sigurnosne ine, to moe izazvati iskakanje voza.
Ukoliko je kolosijek u krivini sigurnosna ina se ugrauje samo uz unutranju inu.

Mostovski pragovi se vezuju za podune nosae mosta pomou ugaonika, sa zavarivanjem kukastim dijelom,
koji podlijee pod flanu podunog nosaa.



Slika 144. Veza pragova za poduni nosa mosta

b b. . K Ko ol lo os sj je ek k n na a p pu ut tn ni im m p pr re el la az zi im ma a

Kod ukrtavanja eljeznikih pruga i puta u nivou, potrebno je obezbijediti prelaz tokova inskog vozila,
ali tako da i putnika vozila imaju nesmetani prelaz bez oteenja. Ovo se moe postii sa ljebom, na taj
nain to se postavlja jo jedna ina sa unutranje strane kolosijeka na tano odreenom razmaku.

Kada je frekvencija saobraaja na putevima mala, umjesto ine se moe postavljati drvena greda. Ovaj
ljeb tj. razmak izmeu ina (ine i grede) treba da bude toliki da se noga ili jo neki grugi predmet ne
moe zaglaviti.

Da bi se odrao razmak izmeu ina, postavlja se elini umetak. Prostor izmeu ine vodilice se kaldrmie
ili ispuni gredama. Ovi prelazi moraju biti obezbjeeni signalizacijom i rampama.

Slika 145. Detalj ina na putnom prelazu

Slika 146. Kaldrmisani putni prelaz


Slika 147. Izgled putnog prelaza sa rampama

D Di il la at ta ac ci io on ne e s sp pr ra av ve e : :

Dilatacione sprave predstavljaju kosi prekid ine, tako da se jedna ina naglo prekida a drugoj se
postepeno smanjuje popreni presjek i podilazi pod glavu prve ine prenosei na nju voenje toka.

Slika 148. Dilataciona sprava

Zijev dilatacione sprave (a) definie razmak odnosno poloaj pri ekstremnim temperaturama.

Slika 149. Poloaj vrha dilatacione sprave pri raznim temperaturama


Dilatacione sprave se postavljaju tako da im vrhovi unutranjih jeziaka budu okrenuti suprotno glavnom
smjeru vonje na pruzi.
Treba izbjegavati ugraivanje dilatacionih sprava u krivinama, sem po specijalnom projektu i nardbi.
Kod mostova dilatacione sprave se ugrauju na stub, nasipu van mosta izvan pokretnog oslonca ili ako to
nije mogue, na kolosijeku na mostu iznad pokretnog leita gdje je to projektom predvieno.

Slika 150. Izgled dilatacione sprave na mostu

c c. . K Ko ol lo os sj je ek k u u t tu un ne el lu u

Vrijeme trajanja elemenata gornjeg stroja u tunelu je manje nego na otvorenoj pruzi. Zbog poveanja
vlage i nedovoljnog provjetravanja, ine, kolosijeni pribor i AB pragovi su izloeni koroziji. Trajanje ina u
tunelima je skoro 2,5 puta manje nego na otvorenoj pruzi i zbog toga treba ugraivati jae ine i od
specijalnog elika koji je otporan na koroziju.

Drveni pragovi se bre habaju na mjestima izviranja vode ljeti i zamrzavanja zimi. Zastorna prizma u
tunelima se bre prlja od rasutog tereta sa otvorenih vagona. U tunelima se primjenjuje povean broj
pragova po 1 km pruge. Zbog slabog provjetravanja i poveane vlanosti, u tunelima se smanjuje
koeficijent trenja izmeu toka i ine to dovodi do smanjenja athezivne vune sile lokomotive. Iz ovih
razloga u tunelima se vri ublaavanje uspona nivelete. Sa ublaavanjem uspona u tunelu treba otpoeti
prije ulaza u tunel.

Ako su lokomotive na elu voza ublaavanja treba poeti za duinu voza (Lv) ispred mjesta na ulazu u tunel
gdje poinje smanjenje koeficijenta athezije, odnosno Iv 100 od ulaznog portala tunela a zavriti na 100
metara prije izlaza iz tunela.



Slika 151. Presjek kroz tunel

Kad se lokomotiva nalazi i na elu i na zaelju voza onda se ublaavanje uspona poinje na duini 0,5 Iv
100 ispred ulaznog portala a zavrava se na 0,5 Iv 100 iza izlaznog portala.

Slika 152. Presjek kroz tunel

Duina ublaavanja rampe u tunelu odreuje se po obrascu :

Lut = Lv + Lt 200

Lv duina voza (500 m)
Lt duina tunela

Slika 153. Izgled portala eljeznikog tunela


3 3. .1 1. .1 11 1. . I IN ND DU US ST TR RI IJ JS SK KE E P PR RU UG GE E

U principu slue za svrhu industrije. Tu u prvom redu spada prevoz sirovina, polufabrikata i finalnih
proizvoda od izvornog mjesta do neke stanice na pruzi ili do neke odreene fabrike, pilane, separacije itd.
Prema tome industrijske pruge imaju kao i pruge javnog saobraaja svoje stanice kao i sve ostale ureaje
koji se inae predviaju za pravilnu i bezbjednu eksploataciju. Kod nas takve pruge najee opsluuju
rudnike i umska podruja.

irina kolosijeka na industrijskim prugama zavisi od veeg broja faktora kao to su npr. konfiguracija terena
kroz koji prolazi trasa, specijalne potrebe industrije itd. Pri tome treba imati u vidu da se za sluaj iste irine
kolosijeka na industrijskoj i glavnoj pruzi izbjegava pretovar sirovina. U sluaju da su irine kolosijeka
razliite potrebni su svi pretovarni ureaji.
Kod nas su u upotrebi pruge irine kolosijeka 1435 mm normalni, 760 mm su uzani kolosijeci i jo se
koriste 1000, 900 i 600 mm. est je sluaj da se od neke stanice na pruzi javnog saobraaja odvaja jedan
kolosijek iste irine za potrebe industrije i tada se za takav kolosijek kae industrijski kolosijek, naroito ako
na njemu nema stanica i ostalih potrebnih ureaja.

Karakteristike i elementi za projektovanje i graenje industrijskih pruga i kolosijeka su : minimalni
poluprenici krivina, irina planuma, irina zastora, dimenzije zasatora, dimenzije pragova i dr. , regulisano sa
posebnim propisima.

U rudarstvu je uobiajen kolosijek od 900 mm. Za takav kolosijek najmanji dozvoljeni poluprenik krivine je
30 m, duina prelaznica 20 m a meuprava 10 m. irina planuma je 3,8 4,0 m, irina zastora 2,3 2,5
m, debljina zastora 0,3 0,4 m, dimenzije pragova su 14 20 cm i duine 1,6 1,8 m. Meusobni poloaj
ovog kolosijeka i bunkera je prikazan na ( sl. 160. )

Slika 154. Meusobni poloaj kolosjeka i bunkera

3 3. .1 1. .1 12 2. . R RA AD DN NI I K KO OL LO OS SJ JE EK K

Privremeni kolosijek koji se postavlja na veim gradilitima gdje treba odvoziti i dovoziti velike koliine
zemlje i druge graevinske materijale naziva se radni kolosijek.
irina radnog kolosijeka je 600 mm. Ovakav kolosijek ima veoma iroku primjenu u rudarstvu, kako na
povrini terena tako i u potkopima, zatim u velikim fabrikama, velikim gradilitima itd. Radni kolosijek se
lako prilagoava terenu, njegov najmanji poluprenik irine je 5 m.

Za okretanje vagona na radnom kolosijeku postoje vrlo jednostavne okretnice. Kolosijek je obino na
gvozdenim pragovima gdje su ine vezane za pragove koje ine polje od 5 m koje se brzo postavlja i
lahko ugrauje. Ako su pragovi drveni oni imaju dimenzije 18 18 cm, duine 1,20 m.



Najvea dozvoljena brzina rauna se po obrascu :
Vmax = 2 R

Nadvienje spoljnje ine u krivinama rauna se po obrascu :
R
v 5
h
2
= ;
pri emu je V (km/h), R (m) i h (mm).

Po pravilu kod pruga kolosijeka irine 600 mm nema prelaznih krivina. Ako je brzina vea od 20 km/h
tada je potrebno umetnuti prelazne krivine izmeu pravca i krune krivine. Duina prelazne krivine rauna
se po obrascu:

h n L = ;
gdje je n = 20 V

Izmeu krivina istog ili suprotnog smisla kod kolosijeka od 600 mm treba postaviti meuprave duine od
10m a ispred skretnica stavlja se prava najmanje duine od 5 m.

3 3. .2 2. . E EL LJ JE EZ ZN NI I K KE E S ST TA AN NI IC CE E

Da bi se eljezniki saobraaj mogao normalno odvijati, na pruzi treba da postoje mjesta gdje se obavljaju
saobraajno-tehnike operacije kao to je ukrtanje i preticanje vozova, prijem i otpremanje, formiranje i
rastavljanje kompozicija, snabdjevanje kompozicija gorivom, opravka vozila itd. i komercijalne operacije
(prijem, izdavanje, utovar, istovar, pretovar i otprema robe, prijem i otprema putnika, naplata vozarine
itd). Ova mjesta na pruzi mogu biti postaje, tovarita, ukrsnice, mimoilaznice, male, srednje i velike stanice.

Postaje su mjesta na otvorenoj pruzi gdje se zaustavljaju putnika vozila da bi se primili novi
putnici i izali oni koji prekidaju putovanje. Na ovim mjestima najee postoji jedna mala zgrada.

Slika 155. Postaja

Tovarita su mjesta na otvorenoj pruzi koji imaju najee jedan slijepi kolosijek sa rampom i mali
magacin za prijem i otpremu robe. Na ovim mjestima se mogu primati i otpremati putnici

Slika 156. Tovarita

Ukrsnice su mjesta koja pored prolaznog kolosijeka imaju jo jedan kolosijek na sporednim
prugama, odnosno najmanje dva na glavnim prugama koji slue za ukrtanje i preticanje vozova.

Slika 157. Ukrsnice



Mimoilaznice su mjesta na kojima se vozovi vieg ranga mimoilaze sa vozovima nieg ranga.

Stanice su mjesta na eljeznikoj pruzi gdje se na jednom istom mjestu mogu obavljati
saobraajno-tehnike i komercijalne operacije. Prema obimu stanice se dijele na male, srednje, vee
i velike.

Male stanice posjeduju najmanje 3-4 kolosijeka od kojih je jedan glavni, prelazni, a 1 ili 2
za ukrtenje i preticanje vozova i jedan za magacin sa rampom za utovar i istovar robe,
zatim putniku i magacainsku zgradu.
Srednje stanice posjeduju vie kolosijeka za prijem, ukrtanje i preticanje vozova, veu
putniku i magacinsku zgradu, zgradu za opravku itd.
Vee stanice posjeduju mnogo vie kolosijeka i sve ureaje kao i srednje stanice samo u
veem obliku. Sem toga vee stanice posjeduju jo i posebne objekte za vozno osoblje, za
razne opravke i za odravanje pruga, zatim ureene putnike perone, a prema potrebi su
povezane podzemnim hodnicima vezama perona.
Veliki stanini vorovi sastoje se od jedne glave i vie mjeovitih specijalizovanih stanica.
Ove stanice se nalaze u velikim gradovima i u velikim eljeznikim raskrsnicama.

3 3. .2 2. .1 1. . P PU UT TN NI I K KE E S ST TA AN NI IC CE E

Putnike stanice izvode se u velikim gradovima i slue iskljuivo za putniki saobraaj. Ove stanice moraju
da imaju sve ureaje koji omoguavaju da se putniki saobraaj nesmetano odvija kao npr. da ima dobru
vezu izmeu perona i stanine zgrade, pokrivene perone, staninu zgradu odgovarajue veliine koja treba
da posjeduje prostrane holove, ekaonice, restorane, trgovine i druge uslune lokale, zatim slubene
prostorije i potrebne tehnike ureaje.

U sklopu ovih putnikih stanica nalaze se i objekti za potu i brzovoznu robu, zatim tehnika stanica sa
ureajima i objektima za obsluivanje, servisiranje i ienje voznog parka.

3 3. .2 2. .2 2. . T TE ER RE ET TN NE E L LA AK KO O T TE ER RE ET TN NE E S ST TA AN NI IC CE E

Izrauju se u mjestima koja su jako naseljena, odnosno gdje je jak teretni saobraaj. Mogu biti pored, ili to
je mnogo bolje, potpuno odvojeni od putnikih stanica.

Popred odreenog broja kolosijeka teretne stanice imaju i rampe tj. magacine kao i druge ureaje u vezi
utovara i istovara robe. Kolosijeci na ovim stanicama dijele se na utovarne, istovarne, ranirne i garane
kolosijeke. Rampe mogu biti bone i eone koje slue za utovar i istovar tekih vozila i maina sa ela
vagona.

R Ra an n e er rn ne e s st ta an ni ic ce e : :

Nalaze se u sklopu velikih eljeznikih vorova obino izvan gradskih podruja. Slue za rasformiranje,
preradu i formiranje teretnih vozova i za njihov prijem i otpremanje.

Ranerske stanice su snabdjevene ureajima za brzu i laku preradu teretnih vozova. Sastoje se od 2 ili 4
grupe kolosijeka i to prijemne grupe, ranirne grupe, tj. za rapodjelu po pravcima, grupe za raspodjelu po
stanicama i otpremne grupe kolosijeka.

Izmeu prijemne i ranerne grupe kolosijeka nalazi se grbina sa kojom se postie nagib preko kojih se
guraju vagoni gdje se razdvajaju i zahvaljujui nagibu sputaju i dolaze svaki na odreeni kolosijek.



Slika 158. Ranirna stanica

S St ta an ni i n ni i k ko ol lo os sj je ec ci i i i s sk kr re et tn ni ic ce e : :

Stanini kolosijeci se mogu podijeliti u 2 grupe i to :
glavne preko kojih saobraaju cijeli vozovi
sporedni u koje spadaju svi ostali kolosijeciu stanici.

Uloga kolosijeka je da se na njemu moe vriti prolaz, prijem, preticanje i ukrtanje vozova, utovar i istovar,
prijem i otpremanje putnika i robe, manevrisanje u cilju sastavljanja i rastavljanja vozova itd.

Prema funkciji i nainu izrade stanini kolosijeci mogu biti :
prolazni (to su oni kolosijeci koji su vezani na oba kraja i kroz koje mogu prolaziti vozovi). Ako je
ovaj kolosijek produena otvorena pruga kroz stanicu naziva se glavni prolazni kolosijek ;
Slijepi kolosijeci su vezani samo na jednu stranu.

Razmak staninih kolosijeka od ose do ose treba da je minimalno 4,75 m a kod novoprojektovanih pruga je
5 m. Ako su izmeu kolosijeka uraeni ostrvski peroni njihova irina moe biti 6 ; 9,5 ; 14 ili vie metara.
Odstojanje od ose prvog kolosijeka do stanine zgrade je izmeu 8 i 16 m.

3 3. .2 2. .3 3. . P PO OL LO O A AJ J S ST TA AN NI IC CA A I I U UK KR RS SN NI IC CA A N NA A P PR RU UZ ZI I

Stanicu treba postaviti to povoljnije u odnosu na naselje ali pri tome treba voditi rauna da se postigne
uslovljena i propusna mopruge. Meustanino rastojanje na pruzi treba da iznosi 8-14 km. Stanine
platoe treba postaviti po mogunosti cijelom duinom u pravcu i horizontali. Meutim, esto reljef
onemoguava da se postigne takav poloaj pa se u tim prilikama dozvoljava da stanice budu jednim
dijelom i u krivini. Krivina ne smije biti na kraju staninog platoa ve blie sredini stanice kako bi se
omoguilo da ulazni i izlazni dijelovi stanice budu u pravcu dovoljne duine za smjetaj skretnice.
Poluprenik krivine na stanici treba da bude to vei a najmanje R = 600 m. Meutim, u tekim terenskim
uslovima dozvoljava se i manji poluprenik, naroito na ukrsnicama. U svakom sluaju treba izbjegavati ako
je to mogue oblik stanice u ''S'' krivini jer je veoma slaba preglednost takvih stanica pri obavljanju
saobraajne slube.
Slika 159. eme stanica


O Ok kr re et tn ni ic ce e : :

Okretnice su ureaji koji slue za okretanje inskih vozila sa jednog na drugi kolosijek. Sastoje se od
zidanog krunog postolja i eline konstrukcije koja se moe okretati oko svog sredita. Prenik okretnice na
prugama normalnog kolosijeka iznosi 23 m a u uzanom kolosijeku 18 m. Okretnice se obino izvode kod
hala za lokomotive.

Slika 160. Sistemi okretnica

Slika 161. Izgled mehanizma za okretanje

Slika 162. Kolosjeni triangl


Slika 163. Kolosjena krunica

P Pr re en no os sn ni ic ce e : :

Prenosnice su eline pokretne mostovske konstrukcije koje imaju kolosijek. Ove mostovske konstrukcije
prenose inska vozila sa jednog na drugi kolosijek. Najea primjena prenosnica ja u fabrici inskih vozila.

U Uk kr r t ta aj ji i : :

Ukrtaji se javljaju na mjestima gdje se ukrtaju dva kolosijeka. Oni mogu biti pod pravim ili kosim uglom od
min 6 do max 50. Kosi ukrtaj ima dva kosa i dva dvostruka srca kao kod ukrsne skretnice a pravougaoni
ukrtaj ima 4 jednaka srca pod uglom od 90.

Slika 164. Ukrtaji pod pravim uglom

Slika 165. Ukrsnica za dva kolosjeka razliite irine


Slika 166. Ukrsnice za kolosjeke u krivini

Slika 167. Izgled ukrsnice kod dvojnog kolosjeka

S Sk kr re et tn ni ic ce e : :

Skretnice su kolosjene konstrukcije koje omoguuju vezu kolosjeka, a time i prelaz vozila sa jednog
kolosjeka na drugi bez prekida vonje.

Slika 168. Prosta skretnica


Slika 169. Tlocrt skretnice

Skretnice se ematski obiljeavaju veliinama a, b, c i uglom ili nagibom 1:n , definiu se oznakom vrste
skretnice, tipom ugraene ine, radijusom kolosjeka i uglom ili nagibom skretnice.

Slika 170. eme oznaavanja raznih vidova skretnica

Postoje razne vrste i tipovi skretnica, a mi emo analizirati prostu jednostruku lunu skretnicu.
Tri osnovna dijela skretnice su :
Mijenjalica ,
Srednji dio i
Srite
Mijenjalica se sastoji iz dvije glavne ine, dva jezika, kliznih jastuia, spojne i potezne motke, postavlnog
ureaja i ureaja za osiguranje zatvaraa.
Mijenjalica treba da omogui prelaz inskih vozila sa dovoljnom sigurnou i to miran bez trzaja. Jezici se
moraju pomijerati sigurno i bez upotrebe velike sile.

Kod konstrukcije mijenjalice postoje etiri (4) naina izrade jeziaka i to onog uz pravu glavu ine, poto je
onaj uz savijenu glavu ine uvijek prav.


a. Prav jeziak

Oba jezika su prava. Prednost je jednostavna izrada da su jezici isti i za lijevu i za desnu stranu. Mana je
udar pri vonji u skretanju i usljed nagle promjene smjera.

Slika 171. Prav jeziak

b. Jeziak sa presijecanjem

Jeziak presjeca pravu voznu inu. Krivina jezika poinje na njegovom vrhu, koji je kod ovakve izrade
dovoljno tup (glup). Skretnice sa ovakvim jezicima ne smiju biti jedna do druge, zbog uzastopnih udara.

Slika 172. Jeziak sa presjecanjem

c. Tangencijalni jeziak

Vozna ivica jezika u blizini vrha ide tangencijalno na krivinu tog jezika, i pod uglom dodiruje glavu ine.
Odmicanje vozna ivice jezika je sporije nego kod pravog jezika sa presjecanjem, te je i vonja udobnija.
Jeziak ovog tipa se upotrebljava kod savremenih skretnica.

Slika 173. Tangencijalni jeziak

d. Tangencijalni jeziak sa zalomljenim vrhom

Upotrebljava se kod skretnica velikog radijusa. Jeziak ide tangencijalno na glavu ine, sve do mjesta gdje
mu je debljina 1,5 -5,0 mm , a onda se lomi i naglo podvlai pod glavu ine na duini oko 130 mm .
Na ovaj nain se izvode savremene skretnice.

Slika 174. Tangencijalni jeziak sa zalomljenim vrhom


Prema konstrukciji jeziak moe biti :
Zglobni vie se ne ugrauje ;
Elastini jeziak ima samo teoretsku obrtnu taku, a savija se ili usljed elastinosti cijelog jezika ili
oko oslabljenog dijela ;

Razlikuje se izrada od obinih ina i ina sa podebljanim vratom.
ine specijalnih profila, a to su profili obino nii od glave ine, iroke noice i podebljanog vrata.

e. Specijalni profili ina sa navarenim dijelom

Vrh jezika pa sve do mjesta gdje on dobija pun profil, izraen je od ine specijalnog profila, a onda se
iskuje u obliku obine ine ( suzi se vrat), zavari za normalnu inui tek na njoj se izradi oslabljeni dio oko
kojeg se savija (irina noice se smanji na irinu glave).

Slika 175. ine specijalnih profila za izradu jeziaka

Slika 176. Specijalni profili ina sa navarenim dijelom

f f. . Najmanje rastojanje izmeu noice ine i odvojenog jezika :

Odvojeni jeziak ne smije biti niti za jedan vozni, stoga mora da se odrava najmanje rastojanje izmeu
noice ine i odvojenog jezika.



Slika 177. Najmanje rastojanje izmeu noice ine i odvojenog jezika

min min 1
h t s s W + =
S irina kolosjeka ( s=1435 mm ) ,
s - proirenje kolosjeka u skretnici ,
min
t - najmanja irina nasaivanja ( ) mm 1357 t
min
= ,
min
h - najmanja debljina vijenca ( ) mm 20 h
min
= .

g. Skretniki zatvarai :

Zavisno od smjera vonje , vrsto priljubljene, jedan jeziak uz nalenu inu, a izmeu druge nalene ine i
odvojenog jezika, obezbjeuju lijeb za prolaz vijenca toka.

h. ipni zatvara :

Sastoji se od poteznog ipa, dva uklopnika, privrenja sa donje strane noice glavnih ina i dva zatvaraa
koji imaju glavu u obliku lastinog repa, a koji im je zglobno vezan za noicu jezika. ip je u sredini spojen
sa poteznom motkom.
Slika 178. ipni zatvara
i. Kukasti zatvarai :

Sa donje strane svakog jezika ugraena je po jedna u horizontalnoj ravni obrnuta kuka, koja obuhvata
(obufata) priljubljeni jeziak i pribija ga uz nalenu inu, zapinjui za uklopak.
Pomijeranjem spoljne motke, kuke se obru i simultano pomijeraju jezike u eljeni poloaj i osiguravaju
krajnje vozne poloaje.


Slika 179. Kukasti zatvara

j. Zglobni zatvarai :

Sastoji se od romboidnog uklopka koji je na jednom tupom vrhu zglobno privren a drugi se moe
pomijerati pomou spoljne motke. Otri vrhovi romboida su spojeni sa jezikom.

Slika 180. Zglobni zatvara

P Pr ro o i ir re en nj je e k ko ol lo os sj je ek ka a u u s sk kr re et tn ni i k ki im m k kr ri iv vi in na am ma a : :

Kod poluprenika skretnica manjih od 200 m sa voicom ina lijeba Wv , se poveava za 6,0 mm (ukupno
47 mm), pa se i irina kolosjeka za istu irinu poveava.
U podruju bez ine voice za ocjenu proirenja kolosjeka vai ravilo kao i za kolosjek.
irina lijeba izmeu krilne ine i vrha srca Wv
Slika 181. irina lijeba

mm 44 W
min , ks
=
mm 49 W
max , ks
=


Da vozilo nebi sa udarom ulo u lijeb, izmeu krilnih ina i srca ili izmeu. Srcite se sastoji od vrha srca
zajedno sa krilnim inama, ina voica i odgovarajuih duina glavnih ina.
ine voice se nalaze uz glavnu voznu inu i to spoljna i kod glavnog i kod odvojenog kolosjeka, a naspram
srca. Imaju zadatak da svojim unutranjim ivicama vode toak na mjestu gdje drugi toak istog osovinskog
sloga i pridravaju grlo srca.
ine voice od glab+vne ine moraju biti udaljene za tano odreenu veliinu razamaka voznih ivica.

Slika 182. ine voice

Slika 183. irina lijeba izmeu ine voice i vozne ine

S Sr re ed dn nj ji i d di io o s sk kr re et tn ni ic ce e : :

Se sastoji od dvije glavne ine i dvije meuine. Izraen je od normalnih inskih profila, koji se postavljanu
na prethodno poloene rebraste podlone ploice bez nagiba.
Da vozilo ne bi sa udarom ulo u ljeb izmeu krilnih ina i srca ili izmeu ine voice i glavne ine, ulazna i
izlazna grla su pod blagim podunim nagibom 1:50, tako da postepeno usmjeravaju toak prema vrhu srca
i samo u podruiju srcita oko grla srca irine ljebova kod ine voice i krilne ine, imaju propisane
minimalne veliine.

Slika 184. ine voice

Prema materijalu i nainu izrade razlikuju se slijedee vrste skretniki srca:
Srce izraeno od jednog komada ( monolitno )

Slika 185. Srce izraeno od jednog komada

Slika 186. Otro srce izvedeno od ina



Slika 187. Monoblok srce na prostoj skretnici

Slika 188. insko srce

Slika 189. Izgled srca skretnice

Slika 190. Prosto srce skretnice


P Po ok kr re et tn na a s sr rc ca a : :

lijeb izmeu krilne ine i vrha srca ne postoji, te ine voice postaju suvine. Postoji vie mogunosti za
zatvaranje lijeba i stvaranje kontinuiranog puta kotrljanja toka i to:

Slika 191. Vrh srca pokretan

Slika 192. Krilo ine pokretno

Slika 193. Pomjerljivi klinovi za zatvaranje ljebova

Slika 194. Komplet srcita


R Ra az zn ne e v vr rs st te e s sk kr re et tn ni ic ca a : :

Slika 195. Desna prosta skretnica

Slika 196. Lijeva prosta skretnica

Slika 197. Dvolina dvastrana desna skretnica



Slika 198. Razni vidovi prostih skretnica

Slika 199. Dvolina jednostrana lijeva skretnica



Slika 200. Dvoina dvostrana lijeva skretnica

Slika 201. Dvolina dvostrana simetrina skretnica

Slika 202. Odvajanje drugog kolosjeka sa dvline desne proste skretnice u desnoj krivini

Slika 203. eme dvoine proste skretnice od 5+2 i 4+2


Slika 204. Krivinska lijeva skretnica u krivini

Slika 205. Krivinska lijeva skretnica u pravcu

Slika 206. Dvojna dvostrana nesimetrina skretnica

Slika 207. Dvojna dvostrana simetrina skretnica



Slika 208. Dvojna dvostrana nesimetrina desna skretnica

Slika 209. ema oznaavanja dimenzija skretnica

Slika 210. Dvojna jednsotrana desna skretnica

Slika 211. Dvojna jednostrana lijeva skretnica

Slika 212. Dvojna jednostrana lijeva skretnica



Slika 213. Dupla skretnica

Slika 214. Ukrsne skretnice

Slika 215 Dupla dvojna lijeva ukrsna skretnica

Slika 216. Prosta jednostrana lijeva ukrsna skretnica



Slika 217. Fogelova ukrtajna skretnica

Slika 218. Bazelerova ukrtajna skretnica

Slika 219. Povezivanje paralelnih kolosjeka sa prostim i ukrsnim skretnicama



Uzajamnim dejstvom inskih vozila i skretnica je veoma sloeno i dovodi do nastanka dodatnih dinamikih
sila, koje mogu imati i udarni karakter. Takvo optereenje utie na poveenje troenja dijelova skretnica.
Najintenzivnije habanje imaju sria, jezici i naglavne ine.

3 3. .3 3. . U UR RE E A AJ JI I I I P PO OS ST TR RO OJ JE EN NJ JA A Z ZA A E EL LE EK KT TR RI IF FI IK KA AC CI IJ JU U P PR RU UG GA A S SI IG GN NA AL LN NO O
S SI IG GU UR RN NO OS SN NI I U UR RE E A AJ JI I

3 3. .3 3. .1 1. . S SI IS ST TE EM MI I E EL LE EK KT TR RI IF FI IK KA AC CI IJ JE E E EL LJ JE EZ ZN NI IC CA A

Sistemi elektrifikacije eljeznica mogu se primjeniti u dva sistema elektrifikacije i to:
Sistem jednosmjerne struje 3000 W
Sistem monofazne struje napona 20 kWh, frekvencije f = 50 Hz
Kad nas je elektrficirana pruga Vrpolje Sarajevo Ploe, sa sistemom monofazen struje.

3 3. .3 3. .3 3. . N NA AP PA AJ JA AN NJ JE E E EL LE EK KT TR RI I N NI I E EL LJ JE EZ ZN NI IC CA A P PO OG GO ON NS SK KO OM M E EN NE ER RG GI IJ JO OM M

Napajenje se vri iz elektroprivredne mree visokog napona 110 kV. Struja dobijena na ovaj nain ne
primjenjuje se direktno za pogon elektinih motora lokomotiva, ve se ona mora da preredi u drugu vrstu
struje i da se transformie u manji napon u zavisnosi od promjene sistema elektrifikacije.
Ovo se vri u elektinim podstanicama koje se grade u blizini pruge.

E El le ek kt tr ri i n ne e p po od ds st ta an ni ic ce e : :

U podstanicama se struja visokog napona snieva na nii napon putem transformatora, a zatim putem
ispravljaa pretvara u jednosmjernu struju. Ova struja iz podstanice se putem posebnog voda ( podzemnog
ili nadzemnog ) prenosi na kontaktnu mreu, a zatim preko pantografa lokomotive na elektromotor.
Kod monofaznog sistema struja visokog napona pomou transformatora sniava napon dovodnoj sturji.
Ovako preraana struja, se putem posebnog voda prenosi na kontaktnu mreu. Na samoj lokomotivi postoji
transformator koji sniava napon i ispravlja koji naizmjeninu struju pretvara u jednosmjernu struju,
potrebnu za rad elektromotora na lokomotivi. Podstanice kod sistema jednosmjerne struje, zbog niskog
napona na kontaktnoj mrei, njihovo rastojanje se kree od 15 -45 km a kod monofazne struje, zbog
visokog napona na kontaktnoj mrei razmak je 50 - 70 km.

K Ko on nt ta ak kt tn na a m mr re e a a : :

Kontaktna mrea slui za prenos elektrine energije du pruge i snabdjevanje elektinih lokomotiva strujom.
Sastoji se iz noseeg ueta, kontaktni provodnika, konzole i stubova.

Slika 220. Kontaktna mrea


Prema nainu vjeanja i zatezanja, kontaktne mree mogu biti:
Ne kompenzovana,
Polukompenzovana, i
Kompenzovana mrea.
Kontaktna mrea kod koje su vrsto vezani krajevi noseeg ueta i kontaktnog provodnika za stubove je
nekompenzovana mrea.

Slika 221. Kontaktna mrea nekompenzovana

Ovakve mree se upotrebljavaju kod kolosjeka ____________duina i tamo gdje vozovi idu malom
brzinom kod polukompenzovani kontaktni mrea krajevi noseeg ueta se vrsto veu za krajeve stubova u
polu, dok se kontaktni provodnik vezuje za krajeve stubova u polju pomou ureaja za automatsko
vezivanje. Zatezanje se vri silom od 750 kg. Ovakva mrea se izrauje na prugama ije su brzine manje
od 100 km/h .

Slika 222. Kontaktna mrea polukompenzovana

Kontaktna mrea kod koje se i nosee ue i kontaktni provodnik veu za krajnje stubove u polju, pomou
automatskog ureaja za vezivanje, naziva se kompenzovana mrea.
Zatezno polje je duine 1500 m ako je pruga u pravcu, a kod pruga u krivini zatezno polje je duine od
600 1000 m, zavisno od veliine poluprenika krivine.
Na sredini svakog zateznog polja formira se tzv. vrsta taka. vrsta taka se ostvaruje pomou ueta,
vezujui nosee ue sa dva susjedna stuba.

Slika 223. Kontaktna mrea kompenzovana

Slika 224. vrsta taka na uetu

Ova veza se vri da bi se sprijeilo pomijeranje kontaktnog provodnika du osovine kolosjeka.
Kontaktna mrea ima slijedee karakteristike:



Kod sistema jednosmjerne struje nosee ue je presjeka 120 mm
2
i kontaktni vod je sastavljen iz
dvije bakarne ice presjeka od 100 200 mm
2
razmak izmeu stubova je 60m, a visina
kontaktnog provodnika iznad ine iznosi 5,35m.
Kod monofaznog sistema nosee ue je 65 mm
2
, kontaktni provodnik 100mm
2
, razmak izmeu
stunova do 65 m, a visina od ine do kontaktni provodnika je 5,5m

Na otvorenoj pruzi primjenjuju se stubovi sa kosom konzolom, dok se u staninom prostoru primjenjuju
elastini ili kruti portali.

Slika 225. Stubovi sa konzolama

Slika 226. Kruti portali

3 3. .3 3. .3 3. . P PO OL LI IG GO ON NA AC CI IJ JA A M MR RE E E E

Da bi se izbjeglo veliko troenje pontografa na jednom mjestu a osiguralo preveliko uzimanje struje iz
kontinuiranog provodnika vri se poligonacija kontinuirane mree.
To se postavlja na taj nain to se kontinuirani provodnik kod svakog stuba postavlja naizmjenino za 20 cm
lijevo i desno od osovine kolosijeka. Ovo se regulie putem poligonatora.



Slika 227. Poligonator

Z Za at te ez za an nj je e p pr ro ov vo od dn ni ik ka a : :

Da bi se izbjegli ugibi kontinuiranog provodnika nosee ue i provodnik se zatee pomou ureaja za
zatezanje sa tegom od po1000kg, zatezui ureaj u principu koturaa sa 2+3=5 kotura, pa je sila koju
treba promijeniti na kraju utega radi ravnotee sa silom u provodniku ravna, jer P=1/5.

Slika 228. Koturaa

P Pr re ek kl lo op pi i : :

Dio voza izmeu dva zatezna mjesta ine zatezno polje. Da bi se obezbijedio prijelaz pontografa sa
jednog mjesta na drugo zatezno polje a da se pri tom ne prekine primanje struje, krajevi dva susjedna
polja se moraju preklapati.Normalni preklop izvodi se na tri preklopa.

Slika 229. eme normalnog preklopa


Zatezni stubovi dolaze na kraju zatezna polja. Na njima se nalaze zatezni ureaji koji automatski reguliu
promjene na duini provodnika, prouzrokovane temperaturne pomou kompenzovanog pomjeranja tega.

Slika 230. Zatezni stub

Preklopni stubovi imaju po dvije konzole, i oprema je prikazana na slici 231.

Slika 231. Preklopni stubovi

Stubovi se uglavnom rade od elika bilo reetkasti,bilo u obliku cijevi. Stubovi su uljebljeni u betonski
temelj, a dimenzije temelja i stubovi su specifirani. Dubina stubova se odreuje na osnovu geolokog
sastava terena.

Slika 232. Temelji stubova



Slika 233. Poloaj voznog voda u tunelu

3 3. .3 3. .4 4. . S SA AV VR RE EM ME EN NI I S SI IG GN NA AL LN NO O- -S SI IG GU UR RN NO OS SN NI I U UR RE E A AJ JI I

Savremeno signalno sigurosna postrojenja obuhvataju sljedee:
ureaj za osiguranje stanica ,
ureaj za obezbjeenje i regulisanje saobraaja na meustaninom razmaku t.j automatski kruni blok
postrojenja za telekomandu ,telekontrolu saobraaja vozova

Stanino sigurosni relejni ureaji omoguavaju da se iz staninih podstanica vri automatsko i centralizovano
upravljanje svim signalima i skretnica te stanice.
Na komandnom stolu u staninoj zgradi postoji slika kolosijeka u stanici na kojoj je vidljiv poloaj svih
signala i skretnica, tako da se moe odmah vriti kontrola svih stanja kolosijeka i poloaj svih signala u
skretnicama.
Automatski kruni blok omoguava kretanje vozova na staninom razmaku u prostornim odsjecima.
Meustanini razmak se vri u prostorne odsjeke duine od 1300-1800m zatiene svjetlosnim signalima u
jednom i drugom smjeru.

Slika 234. Prostorni odsjek

Na emi su oznaeni svjetlosni signali za jedan pravac,a posljedni pravac PD. Posljednji signal bloka je
istovremeno predsignal ulaznog signala odgovarajue stanice. PA3, je predsignal stanice D, a PB3 je pred
signal stanice C. Upravljanje se vri automatsko tj. s njim upravlja sam voz.

Npr.prostorni signal PA2 se postavi na sto i im prva osovina voza naie na izolovani sastav prostornog
odsjeka koji titi ovaj signal, im zadana osovina voza napusti izolovani sastav, signal PA2 se postavlja na
poloaj oprezno,a signal PA1 iz poloaja opreznog u poloaj slobodnog.



Znai da je slobodan drugi ulaz voza koji ide za prvi u prostorni odsjek PA1-PA2,tako da je na ovaj
nain omogueno putanje voza jedan za drugi u istom pravcu.

Komandni ureaji slue za centralizovano daljinsko upravljanje saobraaja na cijeloj pruzi iz centralne
krune stanice. Pomou ovih ureaja ostvaruje se rukovanje sa signalnim i skretnicama u svim stanicama
vezane za telekomandu.
U centralnoj podstanici postoje centralne table na koju je prikazana kolosjena slika cijelog odsjeka na
kome se vri telekomanda. Na njima se ostvaruje svjetlosna slika poloaja svih signala i puteva
vonje,zauzetosti odsjeka automatskog krunog bloka i pojedinog kolosjeka na stanicama kao i pravce
kretanja vozova.
Za napajanje ovih signalno sigurosnih ureaja koristi se struja iz mjesne mree. Kao rezervni izvor
napajanja u prekidu u mrei slue automatske baterije i dizel agregat. Svaka stanica mora imati ove
rezervne izvore. Po prekidu struje na mrei odmah se ukljuuje akumulatorska baterija, dok dizel agregat
ne stupi u dejstvo.
Kroz smjetaj ovih ureaja potrebno je obezbijediti korisni prostor od 60m2.

4. PROJEKTOVANJE REKONSTRUKCIJE ELJEZNIKE PRUGE

Rekonstrukcija eljezne pruge se uglavnom vri sa ciljem da se putem poboljanja postojeih uslova na
pruzi postigne poveanje kapaciteta pruge i bolje odvijanje saobraaja.

Mjere za poveanje kapaciteta mogu se podijeliti u dvije grupe:
organizacione tehnike mjere
mjere rekonsrukcije

Organizacione tehnike mjere se uglavnom sastoje u koritenju postojee rezervi i poboljanju tehnolokog
procesa.

U organizacione tehnike mjere spadaju :
poveanje duine tereta vozova primjenom viestruke vue
poveanje propisane moi pruge
poveanje tehnike brzine vozova

U mjere rekonstrukcije spadaju :
ugradnja savremeno signalno sigurosnih ureaja
izgradnja automatskog krunog bloka
elektrificiranje pruge
rekonsrukcija izmeu stanica u cilju uvoenja ukrtaja vozova bez zaustavljanja
djelimino izgradnja dva kolosjeka na kritinim meustanicama
poveanje osovine pritiska pruge
poveanje brzine ,ubacivanjem krivina veeg radijusa
smanjenje uspona na kritinim meustaninim odstojanjima
promjena trase pruge
izrada drugog kolosijeka

4.1. OSNOVNE POSTAVKE KOD PROJEKTOVANJA REKONSTRUKCIJE

Projektovanje rekonstrukcije pruge esto je veoma sloen zadatak koji mora da ispuni sljedei uslov:
neprekidno odvijanje saobraaja na pruzi tokom izvoenja svih etapa na rekonstrukciji
za odravanje vjetakih pruga i svim na odreenoj mjeri



Projekat rekonstrukcije sastoji se uglavnom iz dvije faze i to:
prethodnog ekonomskog studija
glavnog projekta rekonstrukcije

4 4. .1 1. .1 1. . P PR RO OJ JE EK KT TO OV VA AN NJ JE E N NI IV VE EL LE ET TE E R RE EK KO ON NS ST TR RU UK KC CI IJ JE E P PR RU UG GE E

Kod rekonstrukcije uzdunog profila vezujemo se za niveletu gornje ivice ine (GI), a ne na planumu.
Ispravku nivelete treba voditi tako voditi da se zadovolje svi tehniki propisi. Postojeu niveletu treba
zadravati na mostovima bez zastora, jer svaka promjena izaziva popravku mosta.
Takoe ne bi trebalo mijenjati niveletu ni u tunelu.

Na ostalim dijelovima pruge gdje se ukae potreba za mijenjanje nivelete treba teiti da se ide na
podizanje, a ne na sputanje, koje bi zahtijevalo zasijecanje zemljanog trupa.

4 4. .1 1. .2 2. . P PR RO OJ JE EK KT TO OV VA AN NJ JE E P PR RE ES SJ JE EK K T TR RU UP PA A P PR RU UG GE E

Popreni presjek trupa rekonstrukcije pruge u veini sluajeva ima i poveanje dimenzija.Osovina postojee
pruge pri rekonstrukciji moe da ostane na starom mjestu,a moe da bude pomjerena za izdizanje ili
sputanje nivelete u zavisnosti od projekta pri rekonstrukciji.
Podizanje kote gornje ivice ine(GI) izvodi se na raun poveanja zastora ili raun poveanja zemljanog
trupa zastora,a sputanje na raunu skidanja zastora.Manje izdizanje nivelete je prikazano na slici 242, i
na slici 243.

Slika 235. Manje izdizanje zastora

Slika 236. Vee izdizanje zastora

Proirenje trupa se vri istim materijalom od koga je izveden trup sa obaveznom izradom stepenica na visini
postojeeg nasipa i nabijanjem novog nasutog materijala.
Gornji dio iznad planuma nasipa se izvodi sa kamenom sitnjei u cilju odvodnje postojeeg planuma. Kod
veih visina izdizanje GI-a i zadravanje osovinske pruge na starom mjestu primjenjuje se sljedei tip
poprenog profila trupa.


Prvo se izgradi na rastojanju d novi zemljani trup sa miniminalnim dozvoljenim dimenzijama do
projektovanja visine, pa se na njega privremeno postavi zastor i kolosijek prebaci na saobraaj.
Po prebacivanju saobraaja pristupa se demontiranju kolosjeka i skidanju zastora sa postojeeg trupa
pruge i vri nasipanje trupa do potrebne visine.
Po izdizanju planuma do projektovane visine postavlja se zastor i prebacuje kolosijek na staru osovinu
pruge.

Slika 237. Vee izdizanje GI-a

Kad je potrebno da se kolosijek pomjeri u stranu i da se jo izdigne ,onda se primjenjuje sljedee:

Kod manjih pomjeranja vri proirenje nasipa sa druge strane osovine. Pri izvoenju prvo se proiruje
zemljani trup do visine postojeeg planuma, nasipanje iz planuma postojeeg trupa vri se postepeno sa
kamenom sitnjei do projektne kote.

Slika 238. Pomijeranje kolosjeka

Vee izmjetanje kolosjene osovine moe se primijeniti sljedee:
Kolosijek se izmjeta na novi zemljani trup, a saobraaj se vri nesmetano po postojeem kolosijeku.

Slika 238. Vee pomijeranje kolosjeka

4 4. .1 1. .3 3. . P PR RO OJ JE EK KT TO OV VA AN NJ JE E D DR RU UG GO OG G K KO OL LO OS SJ JE EK KA A

Najvee poveanje kapaciteta postojee pruge dobija se kada se jednokolosjenoj pruzi doda drugi
kolosijek.


Dvokolosjena pruga ima 3-4 puta veu propusnu mo od jednokolosjene pruge. S obzirom na uslove
eksplotacije najbolje je osovinu drugog kolosijeka voditi paralelno postojeeg kolovoza na zajednikom
trupu i na propisnoj udaljenosti od 4m.
Meutim to se ne moe uvijek postii, jer se na izvjesnim dijelovima pruge pojavljuje potreba da se drugi
kolosijek vodi na veem rastojanju od postojeeg na novoj trasi i novom trupu. To se deava u sljedeim
sluajevima :
Na mjestima gdje izgradnja vjetakih objekata-mostovi i tuneli na drugom kolosijeku
uslovljava vei razmak izmeu osovina kolosijeka,
Na mjestima gdje su slabi uslovi terena koji spreava izgradnju drugog kolosijeka pored
postojeeg,
Na mjestima gdje bi se ukazala mogunost da je ekonominije voditi drugi kolosijek na
posebnom trupu,
Na dijelovima gdje se drugi kolosijek vodi blaim nagibom u cilju smanjenja mjerodavnog
nagiba na pruzi, pa treba razviti trasu drugog kolosijeka.

V Vo o e en nj je e t tr ra as se e p pr ru ug ge e d dr ru ug go og g k ko ol lo os sj je ek ka a : :

Kada se postojea pruga nalazi na nagnutu padinu u nasipu ,bolje je izabrati gornju stranu padine ,a ako
se nalazi u usjeku ,onda donju stranu padine za postavljanje drugog kolosijeka, jer se u takvim sluajevima
dobijaju manji zemljani radovi.

Slika 239. Postavljanje novog kolosjeka

Kod presijecanja veih vodotoka treba osovini drugog kolosijeka postaviti sa osovinom nizvodne strane u
odnosu na postojei kolovoz, ukoliko bi bilo veih regulacija graenja sa gornje strane.
Na prolozu kroz naselja ili drugih izgraenih postrojenja, teiti da se izabere poloaj drugog kolovoza
tako da ne bude nikakvi, odnosno to manje ruenje objekata. Izmjenom novih strana kolosijeka vri se u
predjelu krivina, jer se tad ne poveava proirenje krivina.

Slika 240. Izmjena strana drugog kolosjeka u krivini

Ako ovakvo rjeenje nije izvodljivo, jer u blizini mjesta promjene nema krivina, jer se krivina nalazi u
dubokom usjeku ili nasipu, onda se izmjena druge strane kolovoza treba da izvri na dijelu pruge u pravcu.

Slika 241. Izmjena strana kolosjeka na pravcu

Na dijelovima pruge gdje drugi kolosijek treba da bude na mostu, potrebno je detaljno ispitati poloaj
osovine drugog kolosijeka u odnosu na postojei .
Za drugi kolosijek mora se raditi drugi most. Udaljenost ovog kolosijeka od starog, odreuje se zavisno od
dimenzija temelja stubova postojeeg, kao i nainu fundiranja stubova.


Slika 242. Udaljenost izmeu osovina mostova

Udaljenost izmeu osovina mosta bi iznosila:
D=0,5(B0 +B1)+ L
L-rezervna irina koja iznosi 1-3m,zavisno od naina fundiranja.

Ukoliko stubovi mosta ne dolaze u rijeno korito moe se ii sa manjom rezervom (oko 1m), ukoliko se to
uklapa sa konstrukcijom mosta.
Derivacija drugog kolosijeka sa razmaka po 4m od postojeeg kolosijeka na vei razmak postie se
ubacivanjem vee krivine veeg poluprenika, pri tome treba nastojati da se krivina zavri prije mosta, tj.
teiti da na most ne ue ni prelazna krivina.

Slika 243. Poloaj mosta u odnosu na drugi kolosjek

Udaljenost pruge gdje je postignuta pruga u tunelu i pruga mora da ue u tunel.
Poloaj osovine drugog kolovoza bie zavisan u drugom redu od geolokog sastava terena i stanja stjenskih
masa, kroz koje treba vriti iskop.
Ukoliko je postojei tunel izgraen u vrstoj stijeni, koji se javljaju pritisci brdske mase, koji se mogu vriti na
proirenje postojee kolovozne cijevi. Inae, trasu drugog kolosijeka najbolje je voditi po tunelskoj dugoj
cijevi.

Udaljenost jedne tunelske cijevi od druge treba da bude takav da rasteretni svodovi brdskog pritiska jedne
i druge cijevi ne bi trebali da se preklapaju, pa ak i da se ne dodiruje, ve da se ostavi neki manji
rezervni razmak.

Orijentaciono se moe uzeti da miniminalni razmak izmeu osovina dva paralelna tunela treba da iznosi :
za lake tunele 8-12m
za srednje tunele 12-18m
za teke tunele 18-25m



Slika 244. Razmak tunela

4.2. OPREMA PRUGE

Kad se izgradi donji stroj pruge onda se vri ponovo obiljeavanje osovine pruge po planumu,
obiljeavanje krivina, elemenata, promjena nivelete planuma i konano mjerenje duine pruge stacionae
od poetka stanice odakle nova pruga polazi pa do kraja pruge. Kao polazna taka uzima se sredina
polazne stanice.
Kada se obiljei kolosjek po osovini, onda se postavljaju stalne oznake za kontrolu osovine i visine kolosjeka
i krivina. Postavljaju se stalni kilometarski i hektometarski znaci kao i padokazi. Oznake za kontrolu osovine,
visinu kolosjeka postavljaju se u pravom dijelu pruge na meusobnom razmaku 100 m, a u krivini na
poetku i na kraju prelazne krivine, i u sredini krunog luka.
Ako je duzina luka veca od 200 m onda se postavlja jos po jedna oznaka u svakoj polovini luka.

Oznake se rade od kratkih ina koje se postavljaju u betonske temelje, ugraene u trup nasipa sa glavom
ine u smijeru stacionae. Ova ina je na odstojanju 1,2 m mjereno od unutranje ivice spoljne ine u
kolosijeku, odstojanje od 1,2 m oznaava se zarezom na inu. Ova oznaka slui i za kontrolu visine
kolosijeka na taj nain to se gornja povrina oznake postavi na visinu GI-a, unutar ine kolosijeka.
Ukoliko oznaka nije tako postavljena onda visina GI-a se obiljeava horizontalnim zarezom na ini u kom
sluaju se ina oboji bijelom bojom ispod zareza na irini oko 5 cm .

Slika 245. Prune oznake

Na pocetku i kraju prelazne krivine i luka postavljaju se stalne oznake od ine sa upisanom podacima za
krivinu, na poetku i kraju prelazne krivine, upisuje se PPK i KPK, i duina prelazne krivine L, a na poetku i
kraju lika (PL, KL, poluprecnika R i nadvienaj spoljne ine ). Stalne oznake za krivinu ugrauju se na ivici
planuma.


Slika 246. Stalne oznake za krivine

Kilometarski i hektometarski znaci rade se sa upisivanjem na noici kilometara i hektometara. Ovi se znaci
postavljaju ivicom planuma, sa desne strane od osovine pruge, gledano u pravcu rasta stacionae.

Padokazi se postavljaju na mjestima preloma nivelete na tabli odlivenog gvozdja upisane su veliine i
duine nagiba nivelete pruge.

Nagib se upisuje crvenom a duine crnom bojom. Tabla mora biti okrenuta u pravcu vonje i udaljena
minimalno 2,5 m od osovine kolovoza. Gornja ivica table je na 2,5 m iznad gornje ivice pruge tako da je
vidljiva mainovoi. Ako je uspon onda je vrh bijelog polja okrenut ka gore, a koda pada obrnuto.

Slika 247. Oznaka padokaza



4.3. ODRAVANJE PRUGE

4 4. .3 3. .1 1. . A AD DM MI IN NI IS ST TR RA AT TI IV VN NA A P PO OD DJ JE EL LA A P PR RU UG GE E

Radi odravanja pruga, pruge dijelimo na: selekcije ili manje jedinice, a zavisi od opterecenja pruge, broja
kolosijeka, duine staninih kolosijeka, te terenskih, geolokih i atmosferskih prilika.

Duina pruge koje pojedine jedinice za odravanje treba da imaju su:
sekcija za odravanje pruge do 250 km,
nadzornicka dionica do 24 km,
desetarska dionica do 8 km,
uvarska dionica do 8 km.

Odravanje eljeznikih pruga se definie kao mjera za ouvanje i ponovno uspostavljanje potrebnog
stanja, kao i mjera za utvrivanje i ocjenu postojeeg stanja elemenata i sistema eljeznikih pruga.

ematski prikaz odravanja:

Njega podrazumijeva uvanje putnog stanja pruge. Na njezi pruge potrebni su samo neznatni
radovi kao to su: podmazivanje ina, podmazivanje skretnica i uklanjanje rastinja.
Inspekcija obuhvata mjere za utvrivanje i ocjenu postojeeg stanja pruge i sprovodi se vizuelno
obilaskom i voznjom po pruzi, strunim mjerenjima i mjernim vozilima.
Korektivno odrzavanje obuhvata mjere na ponovnom uspostavnjaju potrebne ispravnosti stanja
pruge, sadri slijedee potrebne operacije:
otklanjanje pojedinih efekata,
podbijanje i ureenje smijera nivelete,
stabilizacija,
bruenje ina,
reetanje, zamjena i dopuna zastora,
obnova
radovi na donjem stroju.

ODRAVANJE PRUGE
Njega Pruge Inspekcija Pruge Korektivno
odravanje
Tekue
odravanje
Obnova pruge


4 4. .3 3. .2 2. . I IN NS SP PE EK KC CI IJ JA A S ST TA AN NJ JA A P PR RU UG GE E

Inspekcija stanja pruge potrebna je da bi se odrala ili poveala tehnika ispravnost pruge, i obezbijedila
brzina, sigurna i udobna vonja. Kontrolu ine razni pregledi obilaskom pruge, te vonjom po njoj,
ispitivanje runim mjerenjem i mijernim vozilima, stanja pruge, objekata i ugraenih materijala.

4 4. .3 3. .3 3. . I IS SP PI IT TI IV VA AN NJ JE E G GE EO OM ME ET TR RI IJ JE E K KO OL LO OS SJ JE EK KA A

Ispitivanje geometrije kolosijeka moe se vriti vizuelno obilaskom pruge, hodanjem ili vonjom po pruzi,
runim mjerenjem, instrumentom irine kolosijeka, nadvienja u krivini, mijernim drezinama i kolima i to svih
parametara geometrije kolosijeka, u realnim uslovima eksploataciji i kompletno stanje ispitivanja kolosijeka,
registrovane greke i vrijednosti osnovnih veliina kolosijeka, vezanih za geometriju kolosijeka i ponaanje
eljeznikog vozila.

Mjerna vozila se mogu podijeliti u tri osnovne grupe, i to:
1. mjerna kola koja su vuena, tanije mijerni vagoni koji se moraju prikljuiti u sastav redovnog vozila
ili im se mora obezbijediti posebna vua
2. samohodna mijerna kola
3. mjerne drezine

Savremena mijerna kola i drezine mjere i registruju slijedee osnovne parametre geometrije kolosijeka, i to:
nadvienje kolosijeka
irinu kolosijeka
vitoperenje kolosijeka
stabilnost kolosijeka
smijer kolosijeka.

Kod svih kola postoji mogucnost registrovanja i drugih potrebnih podataka kao sto su:
stacionaa pruge
obezbjeenje brzine itd.

Mjerne drezine sluze za mjerenje stanja kolosijeka na manjim eljeznikim mrezama ili za dopunjavanje
rada mijernim kolima. Posebno su pogodne za mjerenje na sporednim industrijskim prugama, na staninim
kolosijecima i kontrolu izvrenja radova na pruzi.

Slika 248. Mjerna Drezina

Mijerna kola su vuena kola i prikljuuju se na kraju putnikog voza. Podaci o ocjeni stanja pruge se
registruju na traci mijernih kola.

U svijetu se uptrebljavaju slijedea mijerna kola:
mijerna kola Mauzin, koriste se u Francuskoj,
mijerna kola Matisa, sl. 249.
Mijerna kola Plasser EM 80L, sl. 250. - 1981. godine Jugoslovenske eljeznice su nabavile
ovakva kola.


U ovim kolima je ugraen analizator raunar, koji moe dati podatke o stanju pruge u slijedeim oblicima:
zapisnik sa grekama za svaki parametar koliine koji prekorai zadane vrijednosti, zbirni izvjetaj za
ukupnu duinu kolosijeka, na kojoj su prekoraene vrijednosti jednog ili vise parametara za zadani rang
pruge, moe dati planirane radove za odravanje pruge. Njemake zeljeznice koriste mijerna kola Plasser
EIM 20.

Slika 249. Mjerna kola Matisa

Slika 250. Mjerna kola Plasser Em 80L

4 4. .3 3. .4 4. . I IS SP PI IT TI IV VA AN NJ JE E D DE EF FE EK KA AT TA A I IN NA A

Za ispitivanje se koriste slijedee metode:

1. Magnetna metoda se zasniva na slabljenju jaine elektomagnetnog polja na mjestu loma i mjestu
naprsline ine
2. Ultrazvuna metoda koristi svoj ultra zvuk. Postoje tri naina primjene ove metode:
prozraivanje
prozraivanje sa odbijanjem
eho metoda

4.4. OBNOVA GORNJEG STROJA PRUGE

Po pravilu se izvodi pri zatvorenom kolosijeku ili uz ogranienu brzinu kretanja vozova. Ne postoji precizan
kriterij za odreivanje kada se pristupa obnovi kolosijeka zbog velikog broja uticajnih faktora, pri tome je
vano koristiti objktivne informacije o slijedeim faktorima koji se razmatraju pri izradi tehnikog elaborata
pri obnovi kolosijeka:
dotrajalost elemenata kolosijeka
zaprljanost zastora i stanja planuma
pravilne geometrije kolosijeka na osnovu informacije mijernih kola
saobraajni zahtjevi (promjena trase i poboljanje ugraenog materijala)
trend trokova odravanja
dalja mogunost daljeg koritenja uklonjenog materijala.


4 4. .4 4. .1 1. . R RU U N NA A O OB BN NO OV VA A G GO OR RN NJ JE EG G S ST TR RO OJ JA A P PR RU UG GE E

Znatno manji dio radova na obnovi kolosijeka se obavlja runo i to:
pojedinana zamjena ina
zamjena pragova.

4 4. .4 4. .2 2. . M ME EH HA AN NI IZ ZO OV VA AN NA A O OB BN NO OV VA A G GO OR RN NJ JE EG G S ST TR RO OJ JA A P PR RU UG GE E

Izvravanje obnove moe da se sprovede na jedan od naina:

P Po os st tu up pa ak k s sa a p po or rt ta al ln ni im m k kr ra an no om m : :

Kod ovog postupka kran se kree po privremenim inama koje lee sa obje strane kolosijeka i koriste se za
ugarivanje gotovih kolosijenih polja ili za ostavljanje pragova pa potom ina na njih.

Faze obnove kolosjeka po ovoj metodi su:
uklanjanje i utovar starih kolosijenih kola
uklanjanje zastora
polaganje novih pragova
podeavanje pragova i polaganje ina
postavljanje valjaka ispod ina
podeavanje ina na pravilnu duinu
pritezanje i privrenje
izvor zastora, podbijanje i stabilizacija

Slika 251. Portalni kran

Na slijedecim slikama su prikazane gotove faze obnove pruge:





Slike 252. Mehanizacije za sanaciju kolosjeka

Umjesto uklanjanja zastora buldozerom, moe se vriti i njegovo reetanje masinom reetaricom, koja izdie
stari kolosijek i zahvata svojim ureajem tucanik u koliini 1m
3
/m
2
.
Odvodi ga u ureaj za reetanje gdje se zemlja i nepoeljne sitne estice tucanika izdvajaju i odvoze
pokretnim trakama u posebne vagone, a ostali preieni tucanik vraa u kolosijek.

P Po os st tu up pa ak k s sa a r ra ad dn ni im m v vo oz zo om m : :

Proces obnove po kontinualnom metodu postie se koritenjem vozova za obnovu kolosijeka. To su pokretni
pogoni kojim se rastavlja stari kolosijek i novi polau kontinualno.

Slika 253. Brzohodni radni voz Sum 1000

Slika 254. Matisin radni voz

4 4. .4 4. .3 3. . R RU U N NO O- -T TE EK KU U E E O OD DR R A AV VA AN NJ JE E G GO OR RN NJ JE EG G S ST TR RO OJ JA A P PR RU UG GE E

Zadatak tekueg odravanja gornjeg stroja pruge je da se bez znaajne zamjene materijala ponovo
uspostavi potreban poloaj kolosijeka po geometrijskim parametrima i otklonjeni nedostaci gornjeg stroja.

Rucno tekue odravanje se izvodi po pravilu bez zatvaranja pruge i bez smanjenja brzine vonje, te je
ovdje i zatita radnika veoma vana. Ovo su radovi uglavnom na odravanju ispravnog stanja pojedinih
elemenata konstrukcije gornjeg stroja.

Odrzavanje ina sastoji se od radova na samoj ini i radova na spojevima. Ako se uoi prelom ine prilikom
obilaska potrebno je ispod preloma podmetnuti prag ili komad praga te podbiti ga, a novo-nastali kraj
ina privremeno spojiti vezicama. Do zamjene ine mora se uvesti lagana voznja od 10km/h, i osigurati
nadzor.
U krivinama poluprenika R<700m zbog habanja glave ine potrbno je obezbijediti konstantno mazanje
grafitnom mau. Ovaj posao se moe obavljati runo ili mazalicama koje se ugrauju u kolosijek i
aktiviraju nailaskom toka lokomotive ili su njime opremljene same lokomotive.


Spojevi ina predstavljaju najslabija mjesta u kolosijeku i zahtijevaju najvie rada i sredstava za njegu i
odravanje. Periodinim pregledanjem treba vriti promjenu i pritezanje vijaka. Ako se vizuelnim
pregledom utvrdi da je dolo do naprslina u vratu ili noici ine u podruju spoja, krajeve ine treba odsjei
i na njihova mjesta zavariti nove komade ina. Na spoju ina gdje su drveni pragovi dupli treba
obezbijediti dobro odvodnjavanje zastora i dobro odbijanje. Ako je na inskom spoju glava ine utuena sa
bonim teenjem materijala on se odstranjuje masinskim bruenjem sa brusnom ploom. Privrivanje
kolosijeka pri tom takoe zahtijeva odreenu kontrolu i pritezanje. Pritezanje se moe vrsiti runo i mainski.

Drvene pragove u kolosijeku treba tokom eksploatacije pruge njegovati i time sprijeiti njihovo brzo
propadanje i zamjenu. Produavanje vijeka trajanja drvenih pragova u kolosijeku postie se dopunskim
zatitnim premazivanjem antiseptikom mau. Kad su pragovi toliko truli vri se njihova pojedinana
zamjena. Betonski pragovi se rjee zamjenjuju pojedinano jer se obino oteti vie njih. Poduna
pomjeranja ina postoje du cijele pruge u smijeru veeg protoka saobraaja.
Negativne posljedice putovanja ina su:
promjena razmaka pragova
zakosenje pragova
nastajanje direktnih zastoja
preveliki dilatacioni zazor
krivljenje
lom spojnih vijaka itd...

Slika 255. Runa zamjena pragova

Zato se na mjestima sa veom tedencijom putovanja ina vri se nadgledanje veliine pomjeranja ina putem
stalnih taaka, odravanje sprava protiv putovanja ina i vraanje ina u normalan poloaj. Tamo gdje se
javlja cee putovanje ina potrebno je poveati broj sprava protiv putovanja ina. Pri runom pobijanju
prvo se oslobodi donja ivica praga i zastor se iljkom dijela pobijaa - pijuka rastrese. Potom se zastor
udarcima pobijaa sabije i doda neto zastora po potrebi. Za rad su najpodobnije grupe od po etiri
radnika tako da po dva stoje nasuprot sa obje strane praga i ine pobijajui zastor obostrano udarcima
upravljeni usmjereni pod prag u istu taku.

Slika 256. Podbijanje pragova


Sem runog pobijanja istu namjenu imaju i dodatna orua kao to je pobija eki i listast-vibro eki.
Kod nas je poznat pobija eki vedske prizvodnje tipa kobra.

Slika 257. eki tipa Cobra

L La ak ke e m ma a i in ne e, , o op pr re em ma a, , a al la at ti i i i t tr ra an ns sp po or rt tn na a s sr re ed ds st tv va a z za a t te ek ku u e e o od dr r a av va an nj je e p pr ru ug ge e : :

Lake maine slue za privremeno tekue odravanje manjeg obima za intervenciju u kolovozu izmeu dva
ciklusa rada tekih maina. Za brze opravke u kolosijeku i za otklanjanje posljedica udesa, osnovne lake
maine koje treba da ima jedna kruna dionica su:
dvije tirfonjerke
jedna maina za buenje, jedna za sjeenjesina
jedna maina za buenje pragova
jedna maina za bruenje ina i jedna grupa od etiri podbijaa.

Osnovni tipovi lakih maina su:
tirfonjerka za odvrtanje i zavrtanje tirfona u drvene ili plastine epove kod betonskih
pragova.

Slika 258. Samohodna Tirfonjerka Slika 259. Runa Tirfonjerka

Maina za vaenje eksera iz drvenih betonskih pragova
Builica pragova - maina za buenje rupa za tirfone u drvenim pragovima,

Slika 260. Builica pragova


Builica ina - slui za buenje rupa u vratu ine, promjera do 40mm,

Slika 261. Builica ina

Maina za sjeenje ina,

Slika 262. Maina za sjeenje ina

Maina za bruenje ina,

Slika 262. Maina za bruenje ina Slika 263. Novija maina za bruenje ina

Runi podbija i samohodni laki podbija,

Slika 264. Samohodni laki podbija



Pored ovih maina u upotrebi su jo i:
Glodalica za pragove, koristi se kad se ina ili podlona ploica utisne u prag
Maina za zbijanje epova u drvene pragove
Maina za pojedinanu zamjenu pragova
Maina za polaganje novih ina na pragove.

4 4. .4 4. .4 4. . I IN NS SK KI I T TE EN NZ ZO OR R

inski tenzor je hidrauliki ureaj za promjenu duine ine. Koristi se kod zavarivanja ina u duge krakove,
kada se ne moe obezbjediti potrebna temperatura ine, ve se radi pri bilo kojoj temperaturi.

Slika 265. inski tenzor

Ureaj za odsjcanje avova koji odsjeca viak metala poslije zavarivanja ina u kolosjeku.

Ureaj za savijanje i ispravljanje ina je hudraulika inska presa koja slui za savijanje i ispravljanje
kraja i regulisanje krajeva ina u spoju bez skidanja vezica .

Slika 266. Ureaj za savijanje i ispravljanje ina

Ureaj za dizanje ulegnutih sastava i varova (sl. 267.)

Slika 267. Ureaj za dizanje ulegnutih sastava i varova

Kolosjeni razmjernik za mjerenje irine i visine kolosjeka (sl. 268.)



Slika 268. Klasini razmjernik

Ureaj za snimanje profila inske glave inski profil u M 1:1 na milimetarskom papiru i preklapanje
sa ablonom orginalne ine daje habanje glave ine (sl. 269.)

Slika 269. Ureaj za snimanje profila inske glave

Ureaj za mjerenje naboranosti inske glave je slian predhodnom ureaju
Ureaj za osvjetljenje mjesta graenja pri nonom i tunelskom radu
Grija ina je vjetako postizanje temperature pri zavarivanju putem gorionika
Ureaj za okivanje pragova
Utovariva ina kojim se ina pored pruge utovara na vagone
Utovariva pragov na vagone
Razne rune dizalice i ekrci za dizanje i bono pomjeranje kolosjeka (sl. 270.)

Slika 270. Razne rune dizalice

Razni alati za runo-tekue odravanje kolosjeka su :
Podbijai za runo podbijanje pragova (sl. 271 a.),
Pijak, aov, lopata i vile (sl. 271 b.),
Kolosjeni nivelir za regulisanje smijera i nivelete kolosjeka optikom metodom,
Drveni i metalni nabijai za nabijanje zemlje i tucanika,

Rasporednik pragova za razmjetaj pragova,
Ravnjaa sa libelom kontrolu visinskog poloaja kolosjeka,
Svrdlo za buenje rupa za tirfone na pragovima,
inska klijeta za sijeenje ina i pragova (sl. 271 c.),
Kljuevi za zavrtanje i odvrtanje tirfona, zavrtnjeva i matica (sl. 271 d.),
Ugibometar za mjerenje ugiba pragova (sl. 271 e.),
Vizorna tablica za optiko regulisanje smijera kolosjeka (sl. 271 f.),
eline ice za razmjeravanje duine pri regulisanju kolosjeka optikom metodom,
Razmjernik za mjerenje tetiva u krivini,
Mehanika sprava za buenje pragova,
Mehanika builica za ine,
Runa testera za sijeenje ina,
Sprava za savijanje ina van kolosjeka (sl. 271 g.),
Presa za runo izravnavanje ina u kolosjeku,
Sprava za runo izravnavanje iskrivljenih ina,
Metarski pomijera za vraanje otputovanih ina (sl. 271 h.),
Kruna mala vozila i postolja slue za prevoz alata, raznog materijala i opreme,
Razna kruna vozila sa sopstvenim pogonom za potrebe inspekcije i odravanja pruga,
kaoo to su : prevoz radnika, vozila sa prikolicom koja se kipuju sa dizalicama, sa ekrcima za istovar
ina, sa prikolicom sa rampom za transport graevinskih maina, vozila sa vunom kukom, vozila za
ispitivanje tunela, mostova ....
Specijalna vozila za transport dugakih ina, vagoni-radionice, vagoni za stanovanje i
vagoni cisterne.

Slika 271. Razni alati



4 4. .4 4. .5 5. . M ME EH HA AN NI IZ ZO OV VA AN NO O O OD DR R A AV VA AN NJ JE E G GO OR RN NJ JE EG G S ST TR RO OJ JA A

Mehanizovano izvoenje radova na odravanju gornjeg stroja pruga moe se svrstati u sledee operacije :
pobijanje tucanika
pobijanje tucanika i planiranje povrine
stabilizacija i ienje zastora
bruenje ina i zavarivanje ina
unitavanje vegetacije i ienje snijega
podbijanje i ureivanje smijera nivelete kolosjeka

P Po od db bi ij ja an nj je e i i u ur re e i iv va an nj je e s sm mi ij je er ra a i i n ni iv ve el le et te e k ko ol lo os sj je ek ka a : :

Maina pobijaica podie kolosjek na nivo odreen mjernim sistemom. Regulie ga i pri tom ispod pragova
dejstvom parova pobijaa biva stisnut i podbijen.

Slika 272. Princip podbijanja

Slika 273. Maina podbijaica za glavne pruge

Slika 274. Maina podbijaica za skretnica (sa specijalnim podbijem)

Slika 275. Podbijai za skretnice

Na slici 276. je prikazana kombinovana mainakoja odrava kolosjek, ukljuujui i skretnice. Ova maina je,
ako je potrebno, u mogunost da podbija samo jedan prag.


Slika 276. Kombinovana maina

i i e en nj je e i i p pl la an ni ir ra an nj je e z za as st to or ra a : :

Poslije oko 25-30 god ekspltacije pruge zastor je toliko zaprljan da smanjuje proputanje i odvod vode sa
gornjih povrina. ienje zastora se vri, po pravilu, u sklopu obnove kolosjeka, a za ienje zastora
postoje dvije vrste maina, i to :
Maina za ienje zastora koja se kree po kolosjeku,
Maina za ienje zastora koja se kree po kolosjeku, a u sluaju uklonjenog kolosjeka moe da se
kree i radi na gusjenicama.

Na sl 187 i 188 prikazane su maine koje bez prekida rada mogu prei na gusjenice i obrnuto.

Slika 277. Maina za ienje zastora RM 80

Slika 278. Maina za ienje zastora ZRM 79

Postrojenje za utovar otpadnog materijala je razvijeno da bi se izbjegli negativni efekti deponovanja
otpadnog materijala pored pruga. Sastoji se od utovarne jedinice sa kolima sa rezervoarima materijala i
transortnim trakama, kola za transport rezervoara, 3 paralelna krana, istovarne jedinice sa silosima za
materijal i obrtnom transportnom trakom.

Slika 279. Postrojenje za utovar otpadnog materijala


Maina za planiranje zastora je snadbjevena sa bonim plugovima za ramena zastorne prizme,
centralnim plugom X oblika i istaem. Dodatno se dopremaju sa kopaem jaraka.

Slika 280. Maina za planiranje zastora

B Br ru u e en nj je e i in na a : :

Bruenjem ina se otklanja naboranost povrine inske glave. ine se brue kod pruga za velike brzine, ako
je dubina talasa za naboranost vea od 0,05 mm, a za ostale pruge 0,07.

Postoje 2 principa bruenja :
pomou rotacione brusne ploe
brusne ploe koje osciliraju poduno.

Za ovu vrstu radova postoje brusni vozovi .

4.5. DONJI STROJ ELJEZNICA

Se projektuje i izvodi po istom principu kao i kod puteva, osim to se razlikuje u elementima kao to su:
dimenzija poprenog profila, nagib nivelete i nagib krivina.

Sve to je reeno i objanjeno u donjem stroju puta vai i za donji stroj eljeznica. Ovdje treba naglasiti da
je s obzirom na konstrukciju gornjeg stroja, donji stroj eljeznica je izloen dejstvu atmosferskih voda, tako
da se i optereenje sa gornjeg stroja drukaije prenositi. Planum kod eljeznica, za razliku od puteva, je
uvijek u dvostrukom nagibu od 4% , bilo da je u pravcu ili u krivini, a irina planuma zavisi od ranga pruge.

Slika 281. Popreni profil pruge (usjek i nasip)


Isto tako to je reeno za puteve pri izradi situacionog plana uzdunog i poprenog profila vai i za
eljznice, s tom razlikom to se nagibi daju u promilima.

Tabela 8.
Slobodni profil gabarit pruge je ogranieni prostor u koji ne smije da ue niti jedan graeinski dio
pruge.

Slika 282. Slobodni profil pruge
Donji stroj pruge ine :
Zemljani trup,
Mostovi,
Propusti,
Tuneli,
Stanina postrojenja i
Objekti za zatitu pruge od povrinskih voda i atmosferskih uticaja.

4 4. .5 5. .1 1. . Z ZE EM ML LJ JA AN NI I T TR RU UP P

Zemljni trup pruge u zavisnosti od poloaja terena i nivelete pruge ine nasipi, usjeci i zasjeci, ukljuivo sa
planumom.

Slika 283. Planum u nasipu


Slika 284. Planum u usjeku

U sastav zemljanog trupa ulaze i vjetake graevine ugraene u sam trup pruge ili pored njega kao to su
jarkovi ili kanali za odvodnju zemljanog trupa sa postojeim objektima za prorputanje kroz trup pruge do
1,0 m , obloge, obloni potporni zidovi, drenae, vegetacioni pokriva na kosinama...

Materijal u planumu pruge mora da zadovolji sljedee uslove :

Modul stiljivosti pri ispitivanju ploom 30 cm mora da iznosi :
- koherentni materijal 2500 N/cm
2
;
- pjeskoviti materijal 3500 N/cm
2
;
- ljunkovito pjeskoviti materijal 4000 N/cm
2
.

otpornost na mraz :
Uzroci nestabilnosti kolosjeka su, najee deformacije planuma, a bitni znaci deformacije u planumu su :
- prskanje blata za vrijeme prolaska vozova,
- slijeganje kolosjeka,
- izdizanje kolosjeka,
- izdizanje bankina,
- slijeganje bankina,
- pukotine na bankinama.

Prskanje blata iz zastora treba otkloniti odmah po pojavi. Ako je uzrok zaprljanja zastor onda zamijeniti
zastor na tom mjestu. A ako je razlog raskvaenje planuma, to se deava najee na sastavima, onda je
potrebno utvrditi uzrok ove pojave izradom prosjeka kroz zastor i zemljani trup na mjestu gdje se prskanje
pojavilo i na 2-4 m ispred i iza ovog mjesta.
Prosijecanje treba vriti do dubine do koje se zapaaju poremeaji u zemljanom materijalu. Ako ova dubina
dostigne do 10 cm iznad dna odvodnih jaraka sa strane, onda, cijelu krunu nasipa ili usjeka zamijeniti
tamponskim slojem koji se mora dobro nabiti. Kada je dubina raskvaenja vea problem se rijeava u
okviru sanacije nasipa.

Slijeganje kolosijeka koje se moe pojaviti posebno poslije jakih i dugotrajnih kia, siguran je znak da je u
pitanju premeaj uslijed propadanja zastora kroz planum u trup pruge u vidu zastornih depova, korita ili
vrea.
Izdizanje kolosijeka je esta pojava u zimskom periodu uslijed zamrzavanja i stvaranja ledenih soiva u
nasipu, a naroito u njegovom gornjem dijelu ispod planuma.



Slika 285. Deformacije zastora

Voda koja je prodrla kroz planum i trup pruge odozdo ili odozgo pri mrnjenju obrazuje ledena soiva uz
znatno poveanje zapremine materijala tako da dolazi do izdizanja kolosijeka. U proljee dolazi do
otapanja ledenih soiva i vlaenja materijala ispod planuma.

Izdizanje bankina je siguran znak deformacije planuma i kosina nasipa. Uzrok treba traiti u pojavi
zastornih depova, korita ili vrea, odnosno njihovom poveanju, ili podilaenju ispod bankina ili u bubrenju
materijala ispod planuma. Mjera za spreavanje ove pojave je sanacija nasipa.

Deformacije bankina pojavljuju se i uslijed klizanja nasipa, tada se odmah pristupa ispitivanju i opaanju
nasipa.

Pukotine na bankinama kao posljedica deformacija u trupu pruge, slijeganja nasipa koji nije dovoljno
nabijen ili kao znak predstojeeg koljkanja kosina moraju se odmah zatvoriti istim materijalom od kojeg je
izraen zemljani trup. Bankine kao otvoreni dijelovi planuma moraju biti odravane, pri emu treba
odravati nagib bankine, istiti travu na bankinama, odbaciti sa bankina sav materijal koji se dobija
ienjem jaraka, nedozvoliti deponovanje ina na bankinama, spreavati ugraivanje u bankini zemljanog
trupa od vezanog materijala kablove jake i slabe struje, raznih vodova, odnosno cjevovoda za vodu,
naftu,paru i slino.

Ako i pored navedenih uslova koje mora da zadovolji materijal u planumu pruge, on pone da pokazuje
neke deformacije, treba primijeniti zatitne mjere koje se sastoje od:
Postavljanje zatitnog tamponskog sloja u kruni trupa sa veim nagibima
Postavljanje zatitnog sloja u bankinama od pijeska radi odvodnjavanja muljevitih mjesta i
omoguavanja oticaja sa ramena zastorne prizme (sl. 163)

Zamjena gornjeg sloja krune novim materijalom otpornim na mraz
Primijeniti zatitna sredsva na planumu pruge koja spreavaju upijanje vode odozgo, kao to su
razne vrste krea, emulzije i slino.

4 4. .5 5. .2 2. . N NA AS SI IP PI I

Stalna kontrola ponaanja u raznim vremenskim uslovima se sastoji u sledeim :
Kontrola slijeganja
Vizualno posmatranje postojanosti kosina u pogledu erozije
Snimanje i zatvaranje vidnih pukotina kako voda nebi ulazila u nasip i raskvaavala ga
Posmatranje okolnog zemljita radi uoavanja pojava izdizanja, pomijeranja, slijeganja i slino
Jednom godinje u ljetnom periodu ispod inskog sastava izvriti prosijek do planuma da bi se
utvrdilo kako se ponaa planum ispod

Slika 286. Odvodnjavanje muljevite mase iz planuma

U sluaju pojave deformacija nasipa, kao to su erozija kosina, zastorni depovi, korita i vree, klizanje i
koljkanje kosina, rasplinjavanje i tonjenje nasipa,bubrenje uslijed zamrzavanja.

Slika 287. Deformacije kosina nasipa

U svim ovim sluajevima moraju se poduzeti slijedee mjere :

Ako su kosine podlone eroziji moraju se obaviti radovi osiguranja bioloko-tehnikim mjerama

Ako se u nasipu stvore duboki depovi, korita ili vree mora se odmah pristupiti sanaciji nasipa,
vodei rauna da kada je dubina ovih deformacija do 1 m, do te dubine zamjeniti novim
materijalom. A ako je dubina vea od 1 m, prvo iznad dijela zastornih depova, korita ili vrea

postaviti sloj dobro nabijenog vezanog materijala, debljine 20cm, koji slui kao zaptiva, a dno
zastornih depova, korita ili vrea ocijediti drenaom.

Kad se pojave prvi znaci klizanja nasipa treba organizovati istrane radove radi odreivanja
potrebnih mjera za sanaciju nasipa.

U sluaju rasplinjavanja nasipa obino predhode dugotrajna slijeganja kolosijeka i izdizanje
okolnog tla nasipa, raskvaenja nasipa uslijed kapilarnog penjanja vode, izboavanje kolosijeka
tada je potrebno predvidjeti hitne mjere u pogledu obezbjeenja saobraaja i organizovati radnu
grupu radi pregleda i poduzimanja daljih neophodnih mjera.

Ako se pojave znaci tonjenja nasipa, to se obino deava kad je podloga nasipa slaba, pa je
uslijed optereenja dolo do tonjenja, potrebno je predvidjeti hitne mjere u pogledu obezbjeenja
saobraaja.

Bubrenje nasipa pojavljuje se uslijed zamrzavanja kada materijal sadri vie od 10% frakcije
d<0,02 mm. A zatitna mjera se sastoji u poboljanju granulometrijskog sastava da bi se dobio
stepen neravnomijernostl U 7 i indeks plastinosti 5 i manje od 3% frakcije d<0,02 mm.

Pored navedenih mjera za stabilizaciju se mogu primijeniti slijedee mjere: ugradnja poprenih rebara
(slika 288.), injektiranje trupa nasipa cementnim malterom, spoljna zatita nasipa ljunkovitim materijalom,
malterisanje kosina, ugradnja pjeanih ipova, pobijanje AB ipova, postavljanje izolacionog sloja folije od
vjetakog materijala ispod zastora u planumu (slika 289.), injektiranje trupa nasipa hemijskim sredstvima .

Slika 288. Poprena rebra u nasipu

U sluaju potrebe za proirenjem postojeeg nasipa, proirenje treba izvriti od istog materijala od kog je
izraen nasip (slika 290.).

Slika 289. Postavljanje geotekstila


Slika 290. Dogradnja nasipa
4 4. .5 5. .3 3. . U US SJ JE EC CI I

U poetku ekspertacije pruge uoava se da li je nagib kosine pravilno obraen, kod zemlje po pravilu
iznosi 1:1 a ako je stijena 4:1 pa do vertikale ako je galerija.

Najei radovi na odravanju kosine usjeka su:
osiguranje od erozije,
osiguranje od odrona kamena na prugu,
odravanje i obnavljanje rastinja na kosini,
uklanjanje sa kosina kamena koji moe pasti na prugu.

Na kosinama u vezanom materijalu mora se voda bez obzira da li je povrinska ili podzemna odvesti
najkraim putem sa pukotine u koje prodire voda i izaziva poremeaj ravnotee kosina.

Mjere za spreavanje ovih deformacija su sledee:
Ublaavanje nagiba kosina
Optereenje noice kosine(slika 291.)
Odvodnjavanje kosine
Ugraivanje rebara i potpornih zidova (slika 292.)
Zatvaranje pukotina
Obloge potpornih obodnih zidova

Slika 291. Optereenje noice kosine



Slika 292. Kameno rebro

4 4. .5 5. .4 4. . T TA AM MP PO ON NS SK KI I Z ZA A T TI IT TN NI I S SL LO OJ J

U sluajevima kada se na nasipima i usjecima izraeni od glinovite zemlje primijete pojave koje dovode do
slijeganja kolosijeka i nesigurne vonje usred nestabilnog zemljinog trupa pruge ispod nivelete krune
planuma mora se ukloniti slaba zemlja i kao zamjena nasuti zatitni sloj od nevezanog materijala (slika
293.)
Zatitni sloj mora imati sledee karakteristike:
filtersku stabilnst (minimalnu debljinu od 20 cm);
minimalni nagib planuma (1:20);
malu vodopropustljivost;
sigurnost protiv zamrzavanja;
nosivost i povoljan uticaj na raspodjelu optereenja;
stepen neravnomjernosti materijala treba da bude U 7;
materijal treba da se sastoji od zrna razliite vrstoe,tj.od sitnih,srednjih i krupnih frakcija,jer samo
kao takav moe da se zbije.

Slika 293. Zatitni sloj

Pritisak na planumu je mnogo vei zbog manje povrine na koju se sila prenosi (slika 294.).

Slika 294. Pritisak na planum


4 4. .5 5. .5 5. . P PR RU U N NI I P PO OJ JA AS S

Pod prunim pojasem podrazumijeva se zemljini pojas irine odreene investiciono tehnikom
dokumentacijom sa obje strane otvorene eljeznike pruge. Pruni pojas mora biti odreen kamenom ili
betonskim graninicima, znacima ukopanim na odgovarajuu dubinu.

4 4. .5 5. .6 6. . J JA AR RK KO OV VI I Z ZA A O OD DV VO OD DN NJ JA AV VA AN NJ JE E Z ZE EM ML LJ JA AN NO OG G T TR RU UP PA A
1 1

Povrinska voda se odvodi povrinskim rigolima iji oblik i dimenzije zavise od koliine vode koju primaju,
vrste zemljanog materijala u kome su izgraeni i podunog nagiba, normalni oblici rigola prikazani su na
slici :

Poduni pad profila mora se prilagoditi uslovima odvodnjavanja da bi se sprijeilo taloenje materijala i
zamuljivanje ako je poduni pad mali.

U zemljanim materijalima treba uzduni nagib rigola biti minimalno 0,5 %. Za podune padove rigola
manje od 0,2 % i vee od 4% ako su izvedeni u rastresitom ili nevezanom sitnozrnom materijalu potrebno je
da se izvri oblaganje njihovog dna i kosina betonskim ploama ili kamenom, odnosno u cementnom malteru,
a po potrebi i u betonu. Kod dubljih usjeka kod kojih se sa padine slijeva vea koliina vode moe se po
potrebi izvesti iznad usjeka rigol koji hvata vodu sa padine.
U usjeku su rigoli za odvodnju vode potrebni sa obje strane puta. Rigoli koji imaju presjek trougla su
povoljniji s obzirom na sigurnost prometa,ali i zbog estetskog izgleda.

Kod savremenih puteva odvodnjavanje se obino vrsi sa trouglastim i ljebastim kanalima.
lijeb kanala prima vodu sa kolovoza i sa kosine usijeka. Dno lijeba mora biti minimalno 30 cm ispod
izlaznog dijela tamponskog sloja,ako se predvia vee proticanje vode treba dubinu lijeba prvecati da
voda nebi iz lijeba ulazila u tomponski sloj kolovozne konstrukcije.

1
Preuzeto iz PUTEVA, sve osim slike 295.


Na putevima izvan naselja na visokim nasipima postoji opasnost ispiranja kosine vodom koja se sa kolovoza
slijeva preko bankine. Da se to sprijei bankina se izvodi sa uzdignutim ivinjacima a voda iz rigola se
isputa na razmacima 7-10 m posebno oblikovanim ljebastim rigolom po kosini nasipa.

Slika 295. Izrada rebara i kaskada

4 4. .5 5. .7 7. . O OB BL LO OG GE E

Kosine nasipa radi zatite od spoljnog uticaja moraju se obloiti kaldrmom, betonskim ploama, betonskim
blokovima i sl.
Kaldrma se radi debljine oko 30cm na sloju krupnog pijeska ili u sloju ljunka.



4 4. .5 5. .8 8. . O OB BL LO O N NI I Z ZI ID DO OV VI I

Oni se ne dimenzioniraju,dimenzije se odreuju iskustveno,a mogu biti od lomljenog kamenog maltera i od
betona.

Slika 296. Obloni zid Slika 297. Postavljanje ankera

Osim obloni zidova stabilizacija kosine usjeka moe se postii na sledei nain:
Postavljanjem preko kosine eline mree i pricanje betona preko tih mrea,postavljanje sidara
(ankera) radi spreavanja,odvaljivanje pojedinih dijelova kamena (sl.297.)
Izvoenje gabiona u podnoju kosine u usjeku u cilju zatrpavanja odvodnog jarka
Prekrivanje kameni kosina pocinkovanom ianom mreom.Tamo gdje je potrebno da se u
zemljanom trupu i na padini prihvati (sl.298.)
Na mjestima gdje treba osigurati samo noicu kosine usjeka od obruavanja i erozije izvode se
ojaani jarci.(sl 299.)

Slika 298. Potporni zid ispod nivelete puta



Slika 299. Potporni zid iznad nivelete puta

Slika 300. Izrada Jaraka

4 4. .5 5. .9 9. . D DR RE EN NA A E E
2 2

Drenae se koriste za saniranje klizita u terenima u kojima su izgraene saobraajnice, odnoso u samoj
saobraajnici, a znaajna je uloga drenaa pri odvodnjavanju ispuna iza stubova, mostova, potpornih i
oblonih zidova i drugih objekata. Prema poloaju u odnosu na osu puta drenae mogu biti podune i
poprene, a prema nainu funkcionisanja mogu biti pojedinane ili vezane u zajedniki sistem. Najmanja
dubina na koju se moe poloiti dno drenae mora biti vea od maksimalne dubine smrzavanja, a radi
obezbjeenja njene stabilnosti najmanje na 60 cm ispod klizne povrine odnosno vodonosnog sloja.

Izrada drenae obavlja se po operacijama :
prvo iskop drenanog rova sa ili bez odgraivanja, ureenje dna drenanog rova tajae (glina ili
mrav beton),
postavljanje drenanih cijevi,
procjednog materijala sa pjeanim filterom ili geotekstilom
ugraivanje pokrivaa iznad drenae.

irina drenanih rovova zavisi od vrste drenae, njene dubine, naina razupiranja, vrste tla i boni pritisak.
Ako je dubina drenae dublja od 12 m tada izvodimo drenane potkope. Dno drenanog rova treba da je
u podunom nagibu od 1- 3 %. Kod duih drenaa, na svakih 50 100 m, a isto tako gdje se drenaa lomi
izrauju se reviziona okna (ahtovi). ahtovi slue za kontrolu rada drenae, npr.kada je voda bistra
drenaa radi ispravno i obrnuto.

2
Preuzeto iz PUTEVA


Prije projektovanja drenae mora se obezbijediti da dno drenae bude nie od maksimalne dubine dejstva
mraza i da se ona maximalno ukopa 0,5 m u vodonepropusni sloj. Ukoliko postoji opasnost njenog
prikupljanja u zoni dejstva mraza ili zbog visokog nivoa podzemne vode obavlja se dubokim drenaama
postavljenim sa obje strane saobraajnice. Ispod odvodnih kanala ili slobodnih povrina. Dubina drenae je
u glavnom do 4 m, a preko 4 m se smatraju duboke drenae. Umjesto vieslojnih filtera u zadnje vrijeme se
primjenjuju drenae sa filterom od geotekstila.

Fukcija dreniranja i stabilizacije uvrenja terena postie se viestrukim efektima drenaa i to :
poveanjem otpornosti na smicanje tla zahvaljujui smanjenju njegove vlanosti
usmijeravanje strujnog pritiska
zamijenog raskvaenog ili loeg materijela u drenanom rovu kvalitetnim materijalom (kamen ili
ljunak)
razbijanjem mase zemljanog materijala sklonog klizanju na manje dijelove ime se poboljava
stabilnost kosine
stvaranjem sila trenje na kontaktu izmeu ispune i prirodnog tla,ime se obezbijeuje podupirenje
kosine

4 4. .5 5. .1 10 0. . B BI IO OL LO O K KO O- -T TE EH HN NI I K KI I R RA AD DO OV VI I - - Z ZA A T TI IT TA A
3 3

Z Za a t ti it ta a k ko os si in na a : :

Kosine nasipa mogu biti zatiene i oblogama od betonskih ploa kvadratnog, pravougaonog ili
poligonalnog oblika odnosno slojem asfalta ili betona izvedenog na samoj kosini. Ove obloge se uglavnom
primjenjuju u sluajevima kada su kosine ugroene mehanikim djelovanjem vode. Kosine izloene djelovanju
valova vode moraju se zatititi posebnim nabaajem velikih kamenih blokova. Na stjenovitim usjecima sa
raspucalim materijalom moe se izvriti zatita od pricanog cementnog maltera. Ovaj nain zatite
prikladan je samo u manjim intervencijama jer velike plohe djeluju neprirodno.

Na stjenovitim kosinama koje su poloene jakim uticajima atmosferlija esto se odronjavaju vei ili manji
komadi kamena na kolovoz. Ako je kosina stabilna moe se primjeniti mjera zatite razapinjanjem
pocinane iane mree koja je pri dnu zategnuta betonskim blokovima.

U pojedinim sluajevima mogu se u stjenovitim usjecima pojaviti slojevi ili umeci od tronog materijala. To je
esta pojava u krakim predjelima. U tim sluajevima moe se provesti sljedea zatita :

3
Preuzeto iz PUTEVA, sve osim slika 300. ; 301.


Slika 300. Pobuavanje kosine

Slika 301. Polja stvorena pletivom



Z Za a t ti it ta a o od d m mr ra az za a : :

Pri dejstvima mraza uslijed bubrenja tla izazvanog promijenom zapremine, zamrznuti sloj se izdie, a
zajedno sa njim i gornji stroj horizontalne konstrukcije puta, to u velikoj mjeri utie na promijenu njihove
nosivosti i bezbijednost saobraaja. Ukoliko u toku smrzavanja tla osjetljivog na dejstvo mraza postoji
mogunost migracije vode iz nezamrznutih ona (kapilarna, tekua i podzemna voda), u njemu e se stvarati
ledena soiva koja mijenjaju strukturu zamrznutog tla i izazivaju njegovo bubrenje koje moe iznositi 20-30
cm ,a i vie.

S obzirom na ponaanje zemljanih materijala pri dejstvu mraza mogua oteenja gornjeg stroja puta
koristi se slijedea podijela prema nainu nastupanja mogui poslijedica:
1. zemljani materijali neosjetljivi na dejstvo mraza smrzavaju se u masi (nema opasnosti od stvaranja
ledeni soiva),struktura tla i vlanost se ne mijena,ali se moe zapaziti slabije bubrenje pri emu
veliina bubrenja zavisi od stepena zasienosti tla vodom u vrjeme smrzavanja;
2. zemljani materijali osjetljivi na dejstvo mraza smrzavaju se uz promjenu strukture (stvaraju se ledena
soiva) osjetno poveanje vlanosti i uz znatnije bubrenje. Poveanje vlanosti tla poslije
odmrzavanja je znatno,a ponekad je vlanost vea od one u granici teenja. Zbog ovoga zemljeni
materijal osjetljiv na dejstvo mraza gubi djelimino ili u potpunost svoje karakteristike nosivosti sve
dok iz njega ne istekne suvina voda.

Na fenomenima smrzavanja i odmrzavanja tla,kao i na tetne posljedice koje odatle proizilaze po gornji
stroj puta,odnosno mjere zatite koje treba predvidjeti utiu brojni faktori.
Neki od tih faktora su:
-pri smrzavanju- duina trajanja smrzavanja, hidrogeoloki uslovi, mineraloko petrografski sastav tla, vrsta
kolovozne konstrukcije itd...
-pri odmrzavanju- veliina ledenih soiva, brzina odmrzavanja, vodopropusnost tla, spoljanji uticaji koji
djeluju na tlo itd...

Dubina smrzavanja je maksimalna dubina ispod povrine kolovoza do koje se sputa izoterma od 0 C u
toku dejstva mraza.na dubinu smrzavanja utiu:lokalni, klimatski i hidrometeoroloki inioci, nadmorska
visina, vjetar,osunanost mjesta itd...

Zbog toga se mora prije projektovanja primjeniti mjere zatite planuma i donjeg stroja puta a pri tome je
potrebno poznavati navedene faktore,a naroito veliinu inkeksa mraza za tri najhladnije zime u posljednjih
30 g.
Indeks mraza kao pokazatelj klimatski uslova u toku hladni talasa posmatrane zime definie se kao
proizvod ( C ) i dana u toku kojih su prosjene temperature vazduha izmjerena na 1,2 m iznad povrine
terena bile manje od 0 C.

Postupci zatite od mraza:
Poto je zavreni sloj donjeg stroja puta (posteljica) najugroenija te se i mjere zatite od mraza najee
sprovode u vezi sa njom:
izrada slojeva od posebno odabranog krupnozrnog kamenog materijala, tehniki odraenog,
neosjetljivog na dejstvo mraza,da bi se stvorio prelazni sloj izmeu kolovozne konstrukcije i donjeg
stroja
izrada zavrnog sloja donjeg stroja 0,2-0,4 m
izrada tamponskog sloja u debljini koji se odreuje kao razlika izmeu kolovozne konstrukcije i
debljine neophodne za zaitu kolovozne konstrukcije od dejstva mraza.



4 4. .5 5. .1 11 1. . O OD DR R A AV VA AN NJ JE E M MO OS ST TO OV VA A I I P PR RO OP PU US ST TA A

Za sve mostove i propuste korisnici moraju voditi:
Spiskove
Knjige eksplotacije iodravanje i
Tehniku dokumentaciju

Spiskove popunjava radna jedinica za odravanje pruge po obrascu koji za svaki objekat sadri sledee
podatke:
redni broj mosta,propuste ;
kilometarski poloaj u krivini R= (m), u pravoj i u nagibu +/- i( 1/1000) ;
naziv vodotoka preko koje prelazi pravi ili kosi ugao, sa kosinom lijevo ili desno ;
vrsta i kvalitet materijala : nosee konstrukcije leita, stubova i temelja ;
statiki sistem nosee konstrukcije ;
broj veliine otvora ;
ukupna duina objekta ;
broj i veliine raspona ;
statika irina objekta ;
svijetla irina kolosijeka ;
prolazne visine ispod kolosijeka ;
svijetla visina objekta od gornje ivice ine do donje ivice gornjeg sprega, odnosno donje ivice rigle
portala ;
kolosijek (otvoren,zatvoren) ;
godine graenja,godine obnove i godine rekonstrukcije ;
propise po kojima je objekat raunat ;
dozvoljena brzina preko objekta ;
broj kolosijekana objektu, tip kolosijeka i nain privrenja ;
vrsta i poloaj dilatacioni sprava i na kraju primjedbe.

Knjigu eksplotacije vodi sluba za odravanje pruge za svaki most i propust zasebno radi uvida u stanje
objekta i u nju se unose :
upotrebna dozvola ;
zapisnik o tehnikoj primopredaji objekta ;
prepis ugovora o posebnim pravnim odnosima, obaveze odravanja,dozvole ;
izbor iz graevinskog dnevnika o nepravilnostima o nastanku gradnje ;
podaci koji slue za ocjenu odnosno sigurnosti objekta (vodostaj), zapisnik od izvrenom pregledu,
podaci o obavljenim opravcima na mostovima ;

Tehnika dokumentacija treba da postoji za svaki most, posebno sreena po dijelovima pruge i po
stacionai i sadri: sadaj dokumentacije, statiki proraun, crtee koji je objekat izveden. Izvjetaj o
izvrenju radova i obraun trokova, podatke o zemljitu i njenom ispitivanju, podatke o reperima i stalnim
takama, graevinski dnevnik, graevinsku knjigu.

K Ko on nt tr ro ol la a s st ta an nj ja a m mo os st to ov va a i i p pr ro op pu us st ta a : :

Sluba odravanja pruge obavlja optu kontrolu stanja, putem stalnog nadzora, povremenog pregleda i
specijalnih pregleda i ispitivanja.
Mostovi se moraju pregledati najmanje jedanput u jednoj godini dana.



O Od dr r a av va an nj je e i i o op pr ra av vk ka a e el li i n ni ih h m mo os st to ov va a : :

Svi naeni labavi statiki zakivci na konstrukciji moraju se to prije zamijeniti ispravnim da ne bi dolo do
labljenja sesjednih ispravnih zakivaka. Ako se u nekoj grupi zakivaka nae preko 1 /3 labavih zakivaka
moraju se zamijeniti svi zakivci u toj grupi. Sve lagane navrtke potrebno je dobro pritegnuti. Na zavarenim
konstrukcijama naroitu panju obratiti pojavi naprslina. Leita mostova sa oteenom cementnom
podlogom mora se ponovo podliti. Na elinim mostovima se mora stalno odravati zatita od korozije.

O Od dr r a av va an nj je e m ma as si iv vn ni ih h m mo os st to ov va a : :

Oteenje mostova mora nastati usljed sledeih uzroka: loe stanje izolacije i odvodnjavanje,nekvalitetan
beton(kamen),neravnomjerno slijeganjestubova u sluaju veeg oteenja mora se ukloniti zastor a da se
pritom saobraaj ne prekine. Na malim konstrukcijama od nekoliko metara zastor se uklanja od jednompo
cijeloj duini konstrukcije u dionicama. Duina dionice zavisi od mogunou premoavanja a
premoavanje se vri putem paketa ina (sl.302.).

Slika 302. Paket ina

Ako je oteen most ili propust vri se rastereenje svodova mosta ili propusta ubacivanjem AB ploe
(sl.303.).

Slika 303. Ubacivanje AB ploa



4 4. .5 5. .1 12 2. . O OD DR R A AV VA AN NJ JE E T TU UN NE EL LA A

Za tunele i galerije koristimo:
Spiskove koji se vode na posebnim obrascima(duina tunela, nagib nivelete i duina pojedinih
nagiba, duzina pravca i krivina)
Tunelsku knjigu koja se vodi za svaki tunel posebno, sadri stanje u pregledu podatke o izvrenim
radovima u toku eksplotacije,podatke o kvalitetu materijala.

Tehnika dokumentacija mora postojati za svaki tunel i mora da sadri:
tehniki izvjetaj,
situacioni profil,
geoloki profil,
projekat ventilacije,
graevinski dnevnik i graevinsku knjigu.

Kontrolu stanja tunela obavlja sluba odravanja i to putem stalnog nadzora, povremenih pregleda i
specijalnih pregleda.
Pod opravkom tunela podrazumijeva se injektiranje obloge tunelskog profila, injektiranje prskanom masom
neposredno iznad obloge, izolacija tunelskog zida sa spoljne strane, zamjena unutranjjih materijala,
opravka i proirenje odvodng kanala u tunelu.

4 4. .5 5. .1 13 3. . Z ZA A T TI IT TA A P PR RU UG GE E O OD D P PO OV VR R I IN NS SK KI IH H V VO OD DA A I I A AT TM MO OS SF FE ER RS SK KI IH H U UT TI IC CA AJ JA A

Ovi objekti se izvodi pri samom graenju, meutim zbog prirode promjenjivosti ovih uticaja tokom vremena,
potreba za ovim objektima se pokazuje tek u praksi, stoga se odravanje postojeih objekata, njihova
adaptacija prema postojeim, a nastoji se i izgradnja novih objekata i pruga. Posebnu panju treba
obratiti na bujiaste tokove, ije se ureenje nikada ne moe smatrati konanim, zbog ega se u njima
moraju predvidjeti dopunski radovi u gornjem dijelu i na slivu, im se primijete pogoranja u oticaju vode i
prenoenje nanosa u reon pruge. Izborite nanosa u korito bujiastih tokova, treba regulisati izgradnjom
pregradnih dijelova na dionicama korita, u procesu aktivnih poremeaja ( odrona i klizita ), ili u profilima
gdje je mogue ostvariti najvee zadravanje nanosa.

4 4. .5 5. .1 14 4. . Z ZA A T TI IT TA A P PR RU UG GE E O OD D S SN NI IJ JE EG GA A

Kada snijeg pada bez vjetra i oteava redovan saobraaj vozova otklonja se sakolosijeka ienja.
Smetovi nastaju prenoenjem i taloenjem snijega, naneenog vjetrom, pri njegovoj brzini od 6 m/s i vie,
na prugu.

Najvea opasnost za kretanje vozova prugom je taloenje snijenih nanosa koji imaju zbijenost od 0,2 do
0,3 g/cm3 i koji mogu zaustaviti kretanje vozova. U usjecima, dubine do 8,5 m, pri dnu se obrazuje vrtlog,
koji ne doputa taloenje snijega na prugu. Iznad nasipa visine 1m ivie brzina snijeznog toka izaziva njeno
zgunjavanje i pruga se takoer ne zavijava. (slika 304.)

Slika 304. Vrtlozi vjetra na pruzi

Zavijavanje pruge treba spreavati izgradnjom zatitnih objekata. Zatitni objekti su prenosni snjegobrani,
umski zatitni pojasevi i galerije.

Prenosni snijegobrani - se koriste kada su snijezni nanosi povremeni postavljaju se na one strane pruge sa
koje vjetar nosi snijeg. Ovi snjegobrani izrauju se od drveta reetkaste konstrukcije a mogu i od prua i
ice(sl.305.).

Slika 305. Konstrukcija snjegobrana

Stalni snjegobrani - se postavljaju na mjestima na kojima je pruga stalno zavijana i gdje terenski uslovi
omoguavaju podizanje umskih snjegozatitnih pojaseva. Visina u zavisnosti od stepena zavijavanja kree
se od 5-7m. Ostojanje od nieg kolosijeka iznosi od 18-12m visina snjegobrana. Stalni snijegobrani mogu
biti drveni od elinih stubova, zidani ili betonski.
umske pojaseve - kao potpunu i trajnu zatitu treba podizati na svim mjestima sa stalnim zavijavanjem,
gdje tektonski, geoloki i _______ uslovi omoguavaju opstanak rastinja.

O Ob be ez zb bj je e e en nj je e p pr ru ug ge e o od d s sn ni ij je e n ni ih h l la av vi in na a : :

Na strmim padinama visokih predjela, gdje dolazi do pokretanja snijenih nanosa u vidu lavina, koje
ugroavaju prugu i njene objekte, prema mjesnim uslovima potrebno je sprijeiti stvaranje lavina, skrenuti
lavinu od pruge i zatiti ugroene dijelove pruge.
Za sprijeavanje stvaranja, odnosno pokretanje lavina na mjestima gdje se moe oekivati pojavljivanje
lavina, postavljaju se po izohipsama prepreke, koje mogu biti od : kamena, drveta, starih ina, drvenog
pletiva....
Slika 306. Sistemi zatite od lavina


4 4. .5 5. .1 15 5. . Z ZA A T TI IT TA A P PR RU UG GE E O OD D V VJ JE ET TR RA A

Pojedina mjesta na prugama, izloene udarima vjetra, treba zatiti radi obezbjeenja redovnog
saobraaja. Za svako ugroeno mjesto odrediti pravac udara vjetra, brzinu i jainu.
Vjetar koji pue brzinom :
od 20km/h oteava kretanje vozova,
od 25 km/h usporava brzinu kretanja vozova,
od 25-30km/h znatno smanjuje brzinu i
od 35 km/h ugroava kretanje vozila.

Na dijelovima pruge gdje pue vjetar preko 35 km/s, a nisu izgraeni zatitni objekti, saobraaj vozova se
mora obustaviti. Za zatitu pruge od dejstva vjetra moraju se podizati zatitni objekti i to :
zidovi od kamena,
umski pojasevi i
drugi objekti prema odabranoj tehnikoj dokumentaciji.
Zidovi od kamena se izvode neposredno pored pruge, najee na granici slobodnog profila, visine 2,5-
3,0m. umske pojaseve treba podizati na onim mjestima gdje postoje odgovarajui terenski i pedoloki
uslovi. irina pojasa kree se od 5 -15 m, a sadnice na razmaku 1,0-1,5m.


VJEBE
( teorijska podloga i zadaci sa vjebi )



V VJ JE E B BE E b br r. . 1 1. .

1. Odreivanje ranga pruge prema njenom intenzitetu

Kapacitet pruge [Tf] mjerodavno fiktivno optereenje, predstavlja teinu koja prugom proe u toku jednog
dana, i mjeri se u
(
dan 1
t
bruto
.

D 18
P
T
100
v
T T
m V f
+ = ; Gdje su :

- TV prosjeno dnevno optereenje putnikog saobraaja
(
dan 1
t
bruto
,
- V najvea dozvoljena brzina na pruzi
(
h
km
,
- Tm prosjeno dnevno optereenje teretnog saobraaja
(
dan 1
t
bruto
,
- P max. dozvoljeno optereenje po osovini [t] ,
- D koeficijent, (D=0,9) .

ZADATAK 1:
Odrediti rang pruge, ako prugom na dan proe 8 vozova sa 16 vagona putnikog saobraaja i 10
vozova sa 20 vagona teretnog saobraaja.
Teina jednog vagona je t 60 t
vagona
= , a lokomotive t 120 t
lokomotive
= .

RJEENJE :

Slika 1. ema optereenja na prugu

( ) ( )
(
= + = + =
dan 1
t
8640 120 60 16 8 t t n 8 T
bruto
lokomotive vagona . vag V

( ) ( )
(
= + = + =
dan 1
t
560 . 10 120 60 120 8 t t n 10 T
bruto
lokomotive vagona . vag m

(
+ =
dan 1
t
03 , 541 . 22
9 , 0 18
20
560 . 10
100
110
8640 T
bruto
f
=> pruga II reda



Tabela 1.
Kapacitet pruge
(
dan 1
t
bruto
Rang pruge
Tf < 6000 Pruge III reda (sporedne pruge)
6000 < Tf < 25.000 Pruge II reda
Tf > 25.000 Pruge I reda

ZADATAK 2:
Ako je pritisak po osovini teretnog saobraaja t 30 P = , a putnikog t 20 P = , odrediti rang pruge
ako na dan prugom proe :
- 10 vozova sa 15 vagona putnikog saobraaja ,
- 15 vozova sa 30 vagona teretnog saobraaja .
Brzina putnikog saobraaja je
h
km
120 v = , a teretnog
h
km
60 v = . Vagon ima dvije osovine.

RJEENJE :
( )
(
= + =
dan 1
t
7200 120 40 15 10 T
bruto
V

( )
(
= + =
dan 1
t
800 . 28 120 60 30 15 T
bruto
m

(
+ =
dan 1
t
34 , 973 . 61
9 , 0 18
30
800 . 28
100
120
720 T
bruto
f
=> pruga I reda

2. Proraun dilatacija ine

Slika 2. Dilatacije na inama

Na naim prugama primjenjuju se sljedee vrste ina : { } m 35 , 30 , 25 , 5 . 22 , 22 , 18 l
s
= .

[ ] mm t l
s
=

-
(
=

C
1
10 15 , 1
5
- temperaturni koeficijent linearnog irenja za elik od kog su izraene ine ,
- t - promjena temperature u toku godine na inama

*za nae podruje : C 30 t
min
= ; C 65 t
max
+ = ( ( ) c 95 30 65 t t t
min max max
= + = = )
( C 5 , 17
2
30 65
2
t t
t
min max
. sr
=
=
+
= )

ZADATAK 1:
Koliki zazor [ ] treba da bude za ugraivanjeina duine ls=25 m, ako je C 60 t
max
+ = ,a
C 30 t
min
= . Koliki treba da bude zazor [ ] pri ugradnji ina na temperaturi C 30 t + = ?

Slika 3. ema dilatacija na inama

( ) c 90 30 60 t t t
min max max
= + = =
C 15
2
30 60
2
t t
t
min max
. sr
=
=
+
=

Slika 4. Dijagram za
t
u zavisnosti od temperature

[ ] mm 875 , 25 90 10 15 , 1 10 25
5 3
max
= =

[ ] mm 625 , 8 30 10 15 , 1 10 25
5 3
30
= =



V VJ JE E B BE E b br r. . 2 2. .

ZADATAK 2:
Odrediti potrbno nadvienje ine u krivini radijusa R=350 m, R=500 m i R=900 m, prema tehniko-
ekonomskom zahtjevu.
Koristei vezu vo=0,82 vmax kontrolisati veliinu bonog ubrzanja pri maksimalnoj brzini na ovom
potezu pruge. Prugom saobraaju sljedei vozovi :
- 10 teretnih vozova teine 11 000 kN i brzinom od 50 km/h
- 5 teretnih vozova teine 9 000 kN i brzinom od 70 km/h
- 7 putnikih vozova teine 4 000 kN i brzinom od 100 km/h

RJEENJE :

a. Redukovana brzina kretanja voza :

2
2 2 2 2
2
2
o
h
km
7 , 4237
4000 7 9000 5 11000 10
100 4000 7 70 9000 5 50 11000 10
G
v G
v =
+ +
+ +
=

h
km
1 , 65 v
o
=

b. nadvienje spoljne ine u krivini :

mm 145 h : usvojeno mm 0 , 143
350
1 , 65
8 , 11
R
v
8 , 11 h
2 2
o
350
= = = =
500
1 , 65
8 , 11
R
v
8 , 11 h
2 2
o
500
= = = =
900
1 , 65
8 , 11
R
v
8 , 11 h
2 2
o
900
= = = =

Maksimalno nadvienje u krivinama je 150 mm i mijenja se linearno u prelaznim krivinama, a u krunoj
krivini je konstantno.

c. Bono ubrzanje :

h
km
0 , 79
82 , 0
1 , 65
82 , 0
v
v v 82 , 0 v
o
max max o
= = = =

Bono ubrzanje :
2
2
1
2
max
350 R , S
s
m
43 , 0
1500
145
81 , 9
350 96 , 12
79
S
h
g
R 96 , 12
v
P =
=
2
2
1
2
max
500 R , S
s
m
31 , 0
1500
145
81 , 9
500 96 , 12
79
S
h
g
R 96 , 12
v
P =
=
2
2
1
2
max
900 R , S
s
m
15 , 0
1500
145
81 , 9
900 96 , 12
79
S
h
g
R 96 , 12
v
P =
=

*S1 osovinski razmak ina 1500 mm



ZADATAK 3:
Sraunati nadvienje spoljne ine u krivini R=400 m, prema tehniko-ekonomskom zahtjevu, ako
prugom saobraaju vozovi :
- 3 teka teretna voza teine 120 000 kN i brzinom od 40 km/

RJEENJE :

a. Redukovana brzina kretanja voza :

2
2 2 2 2
2
2
o
h
km
45 , 2545
120000 3 8000 5 4000 10
40 120000 3 60 8000 5 100 4000 10
G
v G
v =
+ +
+ +
=

h
km
45 , 50 v
o
=
b. nadvienje spoljne ine u krivini :

400
45 , 50
8 , 11
R
v
8 , 11 h
2 2
o
400
= = = =

ZADATAK 4:
inski trak od ine UIC60 ( F=76,86 cm
2
, J
x
=3055 cm
4
, J
y
=512,9 cm
4
, W
x
=335,5 cm
3
)
duine l=90 m, ugraena je sa zazorom od 6 mm i otporom spoja R
s
=90 kN.
Max. zazor na spoju je 25,0 mm. Odrediti dijagram aksijalnog naprezanja za sluaj zimskih
temperatura tmin=-25C i otpora Pzimi=150 N/cm , kao i za sluaj ljetnih temperatura tmax=+50C i
otpora Pljeti=100 N/cm .

RJEENJE :

C 75 ) 25 ( 50 A
T max
= =
- temperatura ugradnje ina : C 5 , 12
2
t t
t t
min max
sr ugr
=
= =
- temperatura promjena u ini : C 5 , 37 t t t
ugr max ljeti
= =
C 5 , 37 t
zimi
=

1. ljetna temperaturna promjena :

a. utroak temperature na savladavanje otpora inskog spoja :

K 7 , 4
85000 86 , 76 10 21
000 90
F E
R
t
1 6
t
s
s
=

=

=

b. duina diueg kraja :

maksimalno pomijeranje kraja inskog kraka ljeti : mm 3
2
6
U
max Z
= =


dug je trak inski cm 4500
2
l
l cm 3112
100
3 86 , 76 10 21 2
P
U F E 2
l
F E 2
l P
U
traka
1
6
ljeti
max
dk
2
dk
max
= = < =

=

=

=
* ldk duina diueg inskog kraja

c. utroak temperaturnih promjena na savladavanje podunih otpora na duini diueg kraja :

C 4 , 16
85000 86 , 76 10 21
3112 100
F E
l P
t
1 6
t
dk ljeti
ldk
=

d. ne utroena temperaturna promjena :

( ) ( ) C 4 , 16 4 , 16 7 , 4 5 , 37 t t t t
ldk s
= + = + =

e. maksimalna aksijalna sila u ini :

( ) kN 62 , 712 4 , 16 85000 86 , 76 10 21 3112 100 90000 N P R N
1 6
ldk s
= = =

2. zimska temperaturna promjena :

a. utroak temperature na savladavanje otpora inskog spoja :

K 7 , 4
85000 86 , 76 10 21
000 90
F E
R
t
1 6
t
s
s
=

=

=

b. duina diueg kraja inskog traka zimi :

maksimalno pomijeranje kraja inskog kraka zimi : mm 5 , 9
2
6 25
U
max Z
=
=

kratak je trak inski cm 4500
2
l
l cm 4526
150
5 , 9 86 , 76 10 21 2
P
U F E 2
l
F E 2
l P
U
traka
1
6
zimi
max
dk
2
dk zimi
max
= = > =

=

=

=
* ldk duina diueg inskog kraja
|
\
|
= = =
2
90
m 45 l l usvajamo
1 dk

c. utroak temperaturnih promjena na savladavanje podunih otpora na duini diueg kraja :

C 5 , 35
85000 86 , 76 10 21
4500 150
F E
l P
t
1 6
t
1 zimi
1 l
=

=

d. ne utroena temperaturna promjena :

( ) ( ) C 7 , 2 5 , 35 7 , 4 5 , 37 t t t t
1 l s
= = + = - to znai da se ina nee potpuno otvoriti zimi, pa e ina
neometano dilatirati.


U tom se sluaju duina diueg kraja izraunava na sljedei nain :

b'. duina diueg kraja inskog traka zimi :

( ) ( )
( )
dug je trak inski cm 4500
2
l
l cm 24 , 4147
150
90000 5 , 37 85000 86 , 76 10 21
P
R t F E
l
traka
1
1 6
s t
dk
= = < =

=

=

c'. utroak temperaturnih promjena na savladavanje podunih otpora na duini diueg kraja :

C 8 , 32
85000 86 , 76 10 21
24 , 4147 150
F E
l P
t
1 6
t
1 zimi
1 l
=

=

d'. ne utroena temperaturna promjena :

( ) ( ) 0 8 , 32 7 , 4 5 , 37 t t t t
1 l s
= = + =

e'. Maksimalno pomijeranje ine :

cm 95 , 0 U cm 8 , 0
86 , 76 10 21 2
24 , 4147 150
F E 2
l P
U
max , zimi
6
2 2
dk zimi
max
= < =

=

=

f. Maksimalna normalna sila :

( ) ( ) N 5 , 090 712 24 , 4147 150 90000 P R N
ldk s
= = =

ljeti
zimi
l=4500 cm l=4500 cm
N
1
9
0

k
N
-
9
0

k
N
4
0
1
,
4
2

k
N
7
1
2
,
6
2

k
N
7
1
2
,
0
5
l
dk
=3112 cm
l
1
=4147,24 cm
l
dk
=3112 cm
l
1
=4147,24 cm
N2=Pz ldk =100 3112 = 311,2 kN
N1=712,62 - 311,2 =311,42 kN

Slika 1. Dijagram naprezanja



Literatura :

1. 1. 1. 1. AKOVI I. AKOVI I. AKOVI I. AKOVI I. Autorizovana (diktirana) predavanja iz predmeta
eljenice, za IV godinu studija pri RGGF-u, Tuzla, 2007 ;

2. 2. 2. 2. ABRIJAN M. ABRIJAN M. ABRIJAN M. ABRIJAN M. eljeznice (voenje linije), Graevinski fakultet,
Zagreb;

3. 3. 3. 3. TOMII TOMII TOMII TOMII- -- - TOPLAKOVI; RANKOVI; TOPLAKOVI; RANKOVI; TOPLAKOVI; RANKOVI; TOPLAKOVI; RANKOVI; Gornji stroj eljeznica,
Univerzitet u Beogradu, 1996 ;

4. 4. 4. 4. TOMII TOMII TOMII TOMII - -- - TOPLAKOVI TOPLAKOVI TOPLAKOVI TOPLAKOVI Odravanje eljeznikih pruga, Beograd ;

5. 5. 5. 5. TOMII TOMII TOMII TOMII- -- -TOPLAKOVI TOPLAKOVI TOPLAKOVI TOPLAKOVI Zbirka rijeenih zadataka iz gornjeg stroja
eljeznica, Graevinski fakultet u Beogradu, Beograd, 1991;

6. 6. 6. 6. POPOVI Z. POPOVI Z. POPOVI Z. POPOVI Z. Osnove projektovanja eljeznikih pruga, Graevinski
fakultet u Beogradu, 1994 ;

7. 7. 7. 7. PRISTER G. ; POLLAK B. PRISTER G. ; POLLAK B. PRISTER G. ; POLLAK B. PRISTER G. ; POLLAK B. eljeznice-gornji stroj i specijalne
eljeznice, Graevinski institut, Fakultet graevinskih znanosti
Sveuilita u Zagrebu, Zagreb, 1988

8. 8. 8. 8. ZLATOVSKI D. ZLATOVSKI D. ZLATOVSKI D. ZLATOVSKI D. Gornji stroj na eljeznicama, Skopje ;

Željeznice Skripta

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Željeznice Skripta

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ELJEZNICE

( Skripta predavanja iz predmeta eljeznice )

You might also like