Dogana e Kosovs

INCOTERMS 2000

INCOTERMS 2000
Rregullat ndrkombtare pr komentim t termave t tregtis s jashtme

INCOTERMS 2000

INCOTERMS 2000 - Rregullat ndrkombtare pr komentim t termave t tregtis s jashtme

www.unmikcustoms.org

Dogana e Kosovs Bulevardi Bill Clinton p.n. Prishtin, Republika Kosovs, Tel. 038 540 350 Fax. 038 540 836 email: hq@dogana-ks.org www.dogana-ks.org

INCOTERMS 2000
Rregullat ndrkombtare pr komentim t termave t tregtis s jashtme

INCOTERMS 2000
Prgatitur nga: Zyhdi Axhemi Departameti i Kshillave Ligjore Dogana e Kosovs RREGULLAT NDRKOMBTARE PR KOMENTIM T TERMAVE T TREGTIS S JASHTME

korrik 08 Prishtin
www.unmikcustoms.org

Prmbatja
INCOTERMS - hyrje Struktura e incotermsave Termat, kuptimi dhe komentimi Pikkalimet e autorizuara Kontaktet 7 9 15 43 45

www.unmikcustoms.org

INCOTERMS 2000

D S

uke pas parasysh q egzistojn disa verzione t Incoterma-ve siq prmendm m pare,me rastin e prdorimit t tyre patjetr duhet theksohet verzioni konkret q sht prdorur (psh.Incoterm-at 2000). hpeshher n praktik ndodh q palt kontraktuese me dshir q t'i precizojn termat e caktuara nga Incoterm-at vet termit ia shtojn edhe disa fjal.Incoterm-at nuk prmbajn kurrfar udhzimesh mbi kto ndajshtesa,andaj kto jan burim i mosmarrveshtjeve dhe bijn ndesh me funkcionin kryesor t Incoterm-ave. u pr kt do term i shtuar prbri Incoterm-it duhet q posarisht dhe n mnyr precise t sqarohet me kontrat.N qoft se sht i nevojshm ndonj precizim tjetr shtes,duhet patjetr t prdorn shprehjet nga Konventa e KB mbi kontratat e shitblerjes ndrkombtare t mallrave(CSIG) t 1980.Palt kontraktuese q dshirojn t'i evitojn mosmarrveshtjet q mund t lindin nga marrdhnjet e tilla ndrkombtare mund t'i drejtohen Arbitrazhit t OEN.

allimet n praktikn tregtare prkitazi me komentimet e rregullave zakonore n vendet e ndryshme t bots kan sjell nevojn e definimit t termave t cilat prdoren n tregtin e jashtme.Shif pr kt OEN(Oda Ekonomike Ndrkombtare) q nga verzioni i par mbi INCOTERMat radhazi disa her ka br revizionimin e tyre.Kto paraqesin nj prmbledhje t rregullave ndrkombtare q prdoren n afarizmin tregtar me botn e jashtme,para se gjithash te prcaktimi i pariteteve te kontratat mbi transportin dhe sigurimin ndrkombtar t mallrave.Andaj komentimi i unifikuar i ktyre termave eviton mundsin e komentimeve t lloj llojshme n vende t ndryshme duke sjell deri te mos marrveshtjet dhe kontestet ndrmjet palve kontraktuese e q konsiston n humbje t kohs dhe paras. nkoterms-at kan t bjn me marrdhniet n mes t blersit dhe shitsit n baz t kontrats s shitblerjes.Meq nuk i definojn t gjitha modalitetet e transakcionit t tregtis s jashtme,por vetm qshtjet themelore t cilat ndrlidhen me elementet qensore t kontrats s shitblerjes n njrn an dhe n kombinim me kontratat tjera t cilat jan t domosdoshme pr realizimin e veprimit t caktuar n tregtin e jashtme siq jan kontratat mbi transportin,sigurimin,dhe finansimin n ann tjetr.
7

Hyrje
STRUKTURA E INCOTERM-ave
e qllim t t kuptuarit dhe gjeturis m t mir t gjith termat mbi paritetet nga Incoterm-at e vitit 2000 jan t grupuar n katr kategori, sipas shkronjs s par nga e cila sht emrtuar termi: Grupi E Nisja F Transporti kryesor nuk sht i paguar Shkurtesa EXW Dmth.e shkurt. FRANKO FABR. (vendi i kontrakt) FRANKO TRANSP. (vendi i kontrakt) Lloji I transportit fardo lloji i transp.

FCA

fardolloji i transp.

FAS

FRANKO prbri ani jes(limani i kontrakt i livrimit) FRANKO n anije (limani i kontrakt.i (destinimit) mimi me transport (limani i kontrakt.i i destinimit) mimi me sigurim dhe transport(limani i kontraktuar i dest.)

Vetm transp.ujor

FOB

Vetm transp.ujor

C Transporti kryesor i paguar

CFR

Vetm transp ujor

CIF

Vetm transp. ujor

10

STRUKTURA E INCOTERM-ave
Grupi Shkurtesa CPT Dmth.e shkurt. Transp.i paguar deri (limani i kontrakt. i destinimit) Lloji I transportit fardo lloji i transp.

CIP

Transp.dhe sig.t paguar deri (limani i destinimit) I livruar n kufi (vendi i kontraktuar) I livruar franko anije (limani i kontraktuar i destinimit) I livruar franko breg det (limani I kontr i destinimit I livruar i pa zhdog. (vendi i prcaktuar sipas kontrats) I livruar dhe i zhdog. (vendi i prcaktuar sipas kontrats)

fardo lloji i transp.

D Arritja

DAF

fardo lloji i trans.

DES

Vetm transp.ujor

DEQ

Vetm transp.ujor

DDU

fardo lloji i trans.

DDP

fardo lloji i trans.

11

12

N
A A1 A2 A3 A4 A5 A6 A7 A8 A9 A10

kuadrin e grupimeve t prshkruara m lart obligimet e palve kontraktuese jan t klasifikuara n 10 tituj,me t cilin rast do titull n ann e shitsit njkohsisht paraqet pozicionin e blersit n aspektin e q po e shtjellojm. Kto jan:

Obligimet e shitsit Sigurimi i mallit n prputhje me kontratn Lejet,plqimet,dhe formal.tjera Kontratat mbi transp.dhe sigurimin Livrimi i mallit Bartja e rrezikut Ndarja e shpenzimeve Lajmrimi i blersit Prova mbi drgesn,dok.i transp. ose porosia prkatse elektronike Verifikimi,ambalazhi,shenjzimi Obligime t tjera

B B1 B2 B3 B4 B5 B6 B7 B8 B9 B10

Obligimet e blersit Pagesa e mimit Lejet,plqimet dhe formal.tjera Kontratat mbi transp.dhe sigur. Pranimi i mallit Bartja e rrezikut Ndarja e shpenzimeve Lajmrimi i shitsit Prov mbi drgesn,dok.i trasportit ose porosia prkatse elektronike Kontrolli i mallit Obligime t tjera

13

14

TERMA

KUPTIMI

KOMENTIMI
Shitsi e ka livruar mallin n astin e vendosjes s tij n hapsirat e veta ose n vendin e kontraktuar (p.sh. n repart t fabriks etj.)t pa zhdoga nuar n eksport,t pa ngarkuar,n disponim blersit. Ky term paraqet obligimin minimal t shitsit,shpenzimet dhe rreziqetpr nxjerrjen e mallit nga hapsirat e shitsit i bart blersi. Nqoft se palt kontraktuese dshirojn q shpenzimet dhe rreziqet t'i bart shitsi para livrimit dhe ky formulim duhet posarisht t futet n kontrat. Ky term nuk duhet t prdoret kur blersi drejtprdrejt ose trthorazi nuk mund t'i kryen formalitetet e eksportit.N kt rast duhet t prdoret terma FCAnqoftse shitsi pajtohet ta kryen ngarkimin n rrezik Dhe shpenzime t veta.

EXW EX WORKS (named place)

FRANKO FABRIKA (vendi i kontraktuar)

15

16

TERMA
FCA FREE CARRIER (named place)

KUPTIMI
FRANKO FABRIKA (vendi i kontraktuar)

KOMENTIMI
Shitsi ia livron mallin e zhdoganuar n eksport transportuesit t emruar me kontrat nga ana e shitsit. Mund t prdoret pr t gjitha mjetet transportit,duke e inkorporuar edhe at multimodal. Me nocionin transportuesktu nnkuptohet do person i obliguar me kontrat q ta kryej transportin ose ta siguroi at hekurudhor,rrugor,ajror, detar,permes lumenjve ose n komb inim t ktyre mjeteve transportuese. N qoft se blersi e cakton prsonin pr pranim t mallit i cili nuk sht njkohsisht edhe transportues,konsi derohet q shitsi e ka kry obligimin E tij n rastin e dorzimit t mallit prsonit n fjal.

FCA
17 18

TERMA
FAS FREE ALONGSIDE SHIP (named port of shipment)

KUPTIMI
FRANKO PRBRI ANIJES (limani i kontraktuar i livrimit)

KOMENTIMI
Shitsi e ka prmbushur obligimin mbi livrimin e mallit kur ate e ka vendosur prbri anijes n limanin e kontraktuar t livrimit.Nga ky mome nt t gjitha shpenzimet dhe rreziqet pr humbje ose dmtim t mallit ka lojn te blersi. Shitsi e zhdoganon mallin eksportu es,prndryshim nga verzionet e mpa rshme t INCOTERM-ave kur ai vetm e ka organizuar transportin.N t kundrtn nqoftse palt kontr. dakordohen q shitsi ti kryen forma litetet e eksportit kjo duhet t konstatohet me kontrat n mnyr t qart. Ky term prndryshe mund t prdoret vetm n qarkullimin detar ose n lumenj.

Shitsi Trasportuesi

Kufiri

Porti

Porti

Dogana

Blersi

FAS
19 20

TERMA
FOB FREE ON BOARD (named port of shipment)

KUPTIMI
FRANKO ANIJE (limani i kontr.i livrimit)

KOMENTIMI
Shitsi e ka livruar mallin n astin e vendosjes prtej rrethojs s anijs n limanin e kontraktuar t livrimit.Nga ky moment,blersi i bart t gjitha shp ezimet dhe rreziqet pr humbje ose dmtime t mallit. Shitsi e zhdoganon mallin n expo rt.Nqoftse palt kontraktuese nuk e kan parapar me kontrat q malli t livrohet prtej rrethojes s anijes duhet t prdoret termi FAC.Prdoret vetm n qarkullimin detar dhe t lu menjve.

Shitsi
21

Blersi
22

TERMA
CFR COST AND FREIGHT (named port of destination)

KUPTIMI
MIMI ME TRANSPORT (limani i kontraktuar i destinimit)

KOMENTIMI
Shitsi e prmbush obligimin n astin e vendosjes s mallit prtej rrethojs s anijes n limanin e kont raktuar t livrimit. Shitsi obligohet t'i bart shpenzimet e transportit deri te porti i destinacio nit.T gjitha shpenzimet lidhur me humbje dhe dmtim t mallit nga asti i dorzimit t mallit n limanin e destinimit,prej shitsit kalojn n ble resin. Shitsi e zhdoganon mallin eksportues.Ky term prdoret vetm n qarkullimin detar dhe npr lumenj. N qoftse nuk sht kontraktuar vendosja e mallit prtej rrethojs s Anijes prdoret termi CPT.

CFR
23 24

TERMA
CIF COST, INSURANCE AND FREIGHT (named port of destination)

KUPTIMI
TRANSPORTI DHE SIGURIMI JAN PAGUAR DERI (limani i kontraktuar i destinimit)

KOMENTIMI
Shitsi i mallit e ka livruar mallin n momentin e vendosjes prtej rrethojs s anijs,n limanin kontraktues t livrimit. Shitsi sht i obliguar t'a paguaj m imin e transportit deri te limani i kontraktuar i destinimit.T gjitha shp enzimet dhe rreziqet n lidhje me livrimin,kalojn nga shitsi te blersi. Shitsi obligohet t'a bj sigurimin kundr rrezikut t dmtimit t mallit gjat transportit detar,pr kte paguan edhe shprblimin (premin) e Sigurimit. Shitsi sht i obliguar t'a siguroi vetm mimin minimal t sigurimit,n rast se blersi dshi-ron mbules t plot duhet ta kontraktoi qart kt shtje me shitsin e pastaj t bj aranzhman plotsues pr sigurim. Shitsi e zhdoganon mallin eksportes. Termi n fjal prdoret vetm n qarkullimin detar dh npr lumenj. Kur palt kontrakt. nuk e precizojn vendosjen e mallit prtej rrethojs s anijes do t prdort termi CIP.

Shitsi Trasportuesi

Kufiri

Porti

Porti

Dogana

Blersi

CIF

25

26

TERMA
CPT CARRIAGE PAID TO (named place of destinacion)

KUPTIMI
TRANSPORTI I PAGUAR DERI (limani i kontraktuar i dest.)

KOMENTIMI
Shitsi ia livron mallin transportuesit t cilin e ka prcaktuar duke ia pag. shp.e transp.deri te vendi i kontrakt. Blersi i bart t gjitha shpenzimet dhe rreziqet e parapara n kt m nyr,pas lvrimit t mallit nga ana e shitsit.N qoft se bartja e mallit kalon permes disa transportuesve, rreziku nga shitsi kalon te transportuesi i pare t cilit i sht livruar malli. Nocioni transportuesn kt rast nnkupton fardo prsoni i cili sht obliguar me kontrat t transp.hekur. rrugor,ajror,detar ose lumenjsh ose n kombinim t llojeve t prmendu ra t transportit. Shitsi e zhdog.mallin n eksport. Mund t shfrytzohen t gjitha mjetet e transportit duke prfshir edhe at multimodal.

Shitsi Trasportuesi

Kufiri

Porti

Porti

Dogana

Blersi

CPT
27 28

TERMA
CIP CARRIAGE AND INSURANCE PAID TO (named place of destination)

KUPTIMI
TRANSPORTI DHE SIGURIMI T PAGUAR DERI (limani i kontrakt. i destinimit)

KOMENTIMI
Shitsi ia livron mallin transportuesi t cilin e ka przgjedhur vet njherit ia paguan shpenzimet e transportit pr drgim t mallit deri te vendi i prcaktuar me kontrat dhe paguan premin e sigurimit pr rre zikun e blersit nga humbja ose dmtimi i mallit pr tr kohzgjatjen e transportit. Ky obligim i shitsit parashihet ta siguroi mbulesn minimale t sigurimit. N qoft se blersi dshiron nj shkall m t lart t mbulimit me garancion,duhet q kt shprehimisht me e kontraktu me shitsin ose t bj aranzhman plotsues pr sigurim. Shitsi e zhdoganon mallin eksportues. Termatransportuesnnkupton do person i cili me kontrat t transportit sht obliguar ta bj vet ose siguroi transportin me hekurudh, rrugor,ajror,detar,t lumenjveose n kombinim t ktyre llojeve t transportit.N rastin kur deri te vendi i prcaktuar me kontrat shfrytzohen Disa transportues,rreziku kalon n blersin kur malli sht dorzuar te transportuesi i par. Ky term mund t prdoret te t gjitha llojet e transportit duke e prfshi edhe at multi modal.

29

30

TERMA
DAF DELIVERED AT FRONTIER (named place)

KUPTIMI
LIVRUAR N KUFI (vendi i kontraktuar)

KOMENTIMI
Konsiderohet q shitsi ka br livri min kur mallin e pa shkarkuar t zhdoganuar n eksport dhe t pazhdoganuar n import,ia ka ln n disponim t lir blersit n mjetin transportues n vendin dhe kufirin e destinimit,por para kalimit t vijs doganore t vendit fqinj. N qoft se palt kontraktuese dakordohen me kontrat t shitblerjes q blersi t jet prgjegjs pr shka rkimin e mallit n vendin e destinimit dhe t'a bart mbi vedi rrezikun dhe shpenzimet e shkarkimit,kjo duhet t kontraktohet art n kontra tn e shitblerjes. Termi n fjal prdoret pa marr parasysh llojin e transportit n rastin kur malli livrohet n kufirin toksor. N rastin kur livrimi bhet n lima nin e caktuar,n kuvert t anijes ose n skele t bregut t detit,duhet t shfrytzohet pariteti me termn DES ose DEQ.

31

32

TERMA
DES DELIVERED SHIP (named port of destination)

KUPTIMI
LIVRUAR FRANKO ANIJE (limani i kontrakt. i destinimit)

KOMENTIMI
Shitsi e ka livruar mallin e pa zhd. nuar n import,duke ia ln n disponim t lir blersit n anije, n limanin e destinimit. Shitsi e zhdoganon mallin n eksp. ort ndrsa blersi n import. Shitsi ka obligim t bartjes s t gjitha shpenzimeve dhe rreziqeve pr livrim t mallit deri te limani i destinimit para shkarkimit.N qoft se palt dakordohen q shpenzimet dhe rreziqet t bijn mbi blersin n kt rast duhet t prdoret pariteti Me termin DEQ.

Shitsi Trasportuesi

Kufiri

Porti

Porti

Dogana

Blersi

DES
33 34

TERMA
DEQ DELIVERED EX QUAY (named port of destination)

KUPTIMI
LIVRUAR FRANKO BREGU I DETIT (limani i destinimit)

KOMENTIMI
Shitsi e ka livruar mallin n astin kur blersit ia ka ln n disponim t lire,t pazhdoganuar n import n bregun e detit(skele)n limanin e kontraktuar. Shitsi sht i obliguar t'i bart shpenzimet dhe rreziqet lidhur me livrimin e mallit deri n limanin e kontraktuar t destinimit si dhe shkarkimin e tij n bregun e detit(skele). Blersi e zhdoganon mallin n import dhe i paguan t gjitha shpenzimet lidhur me formalitetet adm.,dogann tatimin dhe tagrat tj.importuese. Ktu sht ndryshimi n raport me verzionet e mparshme t INCOTETERM-ave kur shitsi ishte i obliguar t'a organizoi zhdoganimin n im Port. N qoft se palt kontraktuese pajtohen q shitsi t'i bart t gjitha shpenzimet q Paguhen me rastin e zhdog. t mallit n import,ose nj pjes t atyre shpenzimeve, kt do t duhej ta kishin sqaruar shprehimisht me kontrat. Mund t prdoret vetm kur malli livrohet npr dete dhe lumenj, si dhe me transport multimodal me zbarkimin nga anija n bregdet(skele)n limanin e destinimit.N rastin kur palt kontraktuese dshirojn q n obligimet e shitsit t'i prfshijn edhe shpenzimet dhe rreziqet n lidhje me manipulimin me mall, nga skelja detare deri n magazin dog. terminal, n lima ose jasht tij,do t duhej t prdoret pariteti me termin DDU ose DDP.
36

Shitsi Trasportuesi

Kufiri

Porti

Porti

Dogana

Blersi

DEQ
35

TERMA
DDU DELIVERED DUTY UNPAID (named place of destation)

KUPTIMI
LIVRUAR PA ZHDOGANIM (vendi i destinimit)

KOMENTIMI
Shitsi sht i obliguar t'i bart t gjitha pagesat dhe rreziqet lidhur me li vrimin e mallit deri n vendin destikontraktuar i nues duke i prjashtuar tagratq n kt kontekst do ta prfshinin prgjegjsin dhe rreziqet pr kryeerjen e formaliteteve doganore si dhe pagesat pr to. N rastin kur palt kontraktuese pajtohen q shitsi t'i kryej t gjitha formalitetet doganore duke i paguar njkohsisht edhe tagrat importuese kjo duhet t qartsohet me kontrat t shtitblerjes. Ky paritet mund t prdoret pr t gjitha llojet e transportit,por n qoft se malli livrohet n limanin e destinimit,n mjetin lundrues ose n breg det do t duhej t prdoret pariteti me termin DES ose DEQ.

Shitsi
37 38

TERMA
DDP DELIVERED DUTY PAID (named place of destination)

KUPTIMI
LIVRUAR ME ZHDOGANIM (vendi i kontraktuar i destinimit)

KOMENTIMI
Shitsi ia livron mallin blersit n vendin e prcaktuar me kontrat,t t zhdoganuar n import,t pashkarkuar nga mjeti i arritur i transportit. Shitsi i bart t gjitha shpenzimet dhe rreziqet lidhur me livrimin e mallit deri te vendi i prcaktuar me kontrat duke i prfshi(kur kjo sht e mundur)edhe t gjitha tagrat e importit n vendin e destinacionit. N qoft se palt kontraktuese dakor dohen q shitsin ta prjashtojn nga disa obligime,q paguhen n proced. t importit,kjo duhet saktsuar n kontratn e shitblerjes. Paritetin me kt term nuk do t duhej aplikuar n rastet kur shitsi nuk mundet me e siguruar lejn pr impo rt t mallit n mnyr direkte ose t trthort. Pariteti n fjal mund t prdoret n t gjitha llojet e transportit por nse malli livrohet n vendin destinues n lima ose (skele q lidh ujin me toK) duhet prdorur pariteti DES.

39

40

FABRIKA

TRANSPORTUESI

PRBRI ANIJES

N ANIJE

DOGANA

ARRITJA

PRBRI ANIJES

VENDI I DESTINIMIT

BLERSI

Transporti themelor
E

VENDI I KONTRAKTUAR

I EXW VENDI KONTRAKTUAR

EXW FCA FAS FOB CFR CIF CPT CIP DAF DES DEQ DDU DPT

TRASPORTI I LIR
F

FCA FAS

VENDI I KONTRAKTUAR VENDI I NGARKIMIT

D D D
Shpenzimet dhe risku (jo shpedicioni) Shpedicioni Shpenzimet dhe risku (jo shpedicioni) Shpedicioni Shpenzimet dhe risku (jo shpedicioni) Shpedicioni

d d d
d

PR BRINJ ANIJES

DERI N ANIJE

I FOB VENDI NGARKIMIT

SHPENZIME DHE SHPEDICIONI SHPENZIMET, SIGURIMI DHE SHPEDICIONI

CFR CIF CPT CIP DAF DES

VENDI I DESTINIMIT VENDI I DESTINIMIT DESTINIMI I KONTRAKTUAR DESTINIMI I KONTRAKTUAR

D D D D

TRANSPORTI I PAGUAR DERI...

TRANSPORTI DHE SIGURIMI T PAGUAR DERI...

Shpenzimet dhe risku (jo shpedicioni) Shpedicioni

LIVRUAR DERI N KUFI

VENDI I KONTRAKTUAR VENDI I DESTINIMIT

D D D D D d
Shitsi
Shpenzimmet dhe risku

d d d d

LIVRUAR DERI N ANIJE

D LIVRUAR DERI TE BREGU I DETIT

I DEQ VENDI DESTINIMIT I DDU VENDI DESTINIMIT

LIVRUAR E PA ZHDOGANUAR

LIVRUAR E ZHDOGANUR

DPT

VENDI I DESTINIMIT

Grupet themelore - obligimet e shitsit

Ex works - FRANCO FABRIKA Free - FRANCO Carriage - TRANSPORTI Delivered - E DORZUAR

Blersi
Shpenzimmet dhe risku

41

42

Kontakti
Pr m shum detaje lidhur me ndonj procedure te caktuar ju lutem na kontaktoni n numrat e mposhtm: Tel: +381 38 540 350, +381 38 543 432, +381 38 542 411, +381 38 542 065

Fax:

43

44

Pikkalimet kufitare
G1 Leposaviq Serbia

Delta 31 Mitrovic

Merdar

Mali i Zi
Kulla Prishtin Pej Interevropa Aeroporti Drejtoria

Podujev G4 Mutivod

G5 Dheu i Bardh

Qafa e Morines Qafa e Prushit Vermica

Gjakov

Gjilan G6 Muibab Prizren Gllobocica Hani i Elezit General Jankovic * Skopje

Shqipria

Maqedonia

45

Dogana e Kosovs Bulevardi Bill Clinton p.n. 10.000 Prishtin Republika e Kosovs , hq@dogana-ks.org www.dogana-ks.org