Professional Documents
Culture Documents
2475-2550
เจริญพงศ์ พรหมศร
คลินิกวิจัย คณะวิทยาการจัดการ
24 กรกฎาคม 2552
รัฐธรรมนูญของราชอาณาจักรสยาม/ไทย
ตั้งแต่วันจันทร์ที่ 27 มิถุนายน 2475 ที่
“พระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผ่นดินสยามชั่วคราว”ประกาศใ
ช้เป็นกฎหมายสูงสุดในการปกครองประเทศ จนกระทั่งถึงวันศุกร์ที่ 24
สิงหาคม 2550 ที่ “รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย” ได้ถูกประกาศใช้
ประเทศสยาม/ไทย มีรัฐธรรมนูญใช้ประกาศใช้แล้วทั้งสิ้น
18 ฉบับ
รายนามรัฐธรรมนูญ
1.พระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผ่นดินสยามชั่วคราว พุทธศักราช 2475
2.รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรสยาม พุทธศักราช 2475
3.รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2489
4.รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย (ฉบับชั่วคราว) พุทธศักราช 2490
5.รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2492
6.รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2475 แก้ไขเพิ่มเติม พุทธศักราช 2495
7.ธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร พุทธศักราช 2502
8.รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2511
9.ธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร พุทธศักราช 2515
10.รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2517
11.รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2519
12.ธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร พุทธศักราช 2520
13.รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2521
14.ธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร พุทธศักราช 2534
15.รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2534
16.รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540
17.รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย (ฉบับชั่วคราว) พุทธศักราช 2549
18.รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550
1.พระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผ่นดินส
ยามชั่วคราว พ.ศ. 2475
ที่มา
การปฏิวัตเิ พื่อเปลีย่ นแปลงการปกครองของคณะราษฏรในวัน 24 มิถนุ ายน 2475
ประกาศใช้เมือ่ 27 มิถุนายน 2475
จุดจบ
ยกเลิกเนือ่ งจากการประกาศใช้รัฐธรรมนูญราชอาณาจักรสยาม พ.ศ. 2475
เมื่อ 10 ธันวาคม 2475
หมายเหตุ
ระยะเวลาบังคับใช้ 5 เดือน 13 วัน
2.รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรสยาม พ.ศ. 2475
ที่มา
การตัง้ คณะกรรมการร่างรัฐธรรมนูญจำานวน 7 คน
เพื่อร่างรัฐธรรมนูญฉบับถาวรสำาหรับใช้เป็นกติการในการปกครองประเทศ
ประกาศใช้เมือ่ 10 ธันวาคม 2475 โดยการพระราชทานรัฐธรรมนูญ
จุดจบ
ยกเลิกเมือ่ 9 พฤษภาคม 2489 เนือ่ งจากการปรับเปลี่ยนให้เหมาะกับสภาพการเมือง
หมายเหตุ
เปลีย่ นชือ่ เป็นรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย เมื่อ 3 ตุลาคม 2482 (?)
รวมเวลาบังคับใช้ 13 ปี 5 เดือน
3.รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2489
ที่มา
ภายหลังจากการพ่ายแพ้สงครามโลกครั้งที่ 2 โดยรัฐบาลจอมพล ป.
และการชนะสงครามโลกครั้งที่ 2 โดยเสรีไทย รัฐบาลภายใต้การนำาของนายปรีดี
พนมยงค์ ได้ประกาศรัฐธรรมนูญใหม่
เพื่อเข้ากับสภาพแวดล้อมทางการเมืองของประเทศ เมื่อ 10 พฤษภาคม 2489
จุดจบ
ถูกฉีกทิ้งโดยคณะรัฐประหาร นำาโดย พลโท ผิน ชุณหะวัณ เมื่อ 8 พฤศจิกายน 2490
หมายเหตุ
รวมระยะเวลาประกาศใช้ 1 ปี 5 เดือน 28 วัน
4. รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย (ฉบับชั่วคราว) พ.ศ. 2490
ที่มา
คณะรัฐประหารได้นำารัฐธรรมนูญที่เตรียมไว้มาประกาศใช้หลังยึดอำานาจเมือ่ วันที่
8 พฤศจิกายน 2490
จุดจบ
ยกเลิกเนือ่ งจากการประกาศใช้รัฐธรรมนูญฉบับถาวร เมื่อ 23 มีนาคม 2492
หมายเหตุ
พันเอก กาจ กาจสงคราม ได้เตรียมร่างรัฐธรรมนูญที่บา้ น และแอบไว้ใต้ตุ่มใส่นำ้า
จึงเรียกรัฐธรรมนูญฉบับนี้ว่า “รัฐธรรมนูญฉบับใต้ตมุ่ ”
รวมระยะเวลาบังคับใช้ 1 ปี 5 เดือน 28 วัน
5.รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2492
ที่มา
ภายหลังการใช้รัฐธรรมนูญชั่วคราว จอมพล ป. พิบูลสงคราม
ได้ประกาศใช้รัฐธรรมนูญฉบับถาวร เมือ่ 23 มีนาคม 2492
จุดจบ
จอมพล ป. มอบให้ พลเอกผิน ชุณหะวัน ผูบ้ ัญชาการทหารบก ทำาการรัฐประหาร
และประกาศยกเลิกรัฐธรรมนูญ
ด้วยเหตุผลว่าไม่เหมาะสมกับการบริหารประเทศ เมื่อ 29 พฤศจิกายน 2494
โดยการประกาศวิทยุกระจายเสียง
หมายเหตุ
เป็นครั้งแรกของการรัฐประหารตัวเอง
6.รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2475
แก้ไขเพิ่มเติม พ.ศ. 2495
ที่มา
ประกาศใช้ในวันที่ 8 มีนาคม 2495 ภายหลังการรัฐประหารตนเองของจอมพล ป.
พิบูลสงคราม เกือบ 5 เดือน
จุดจบ
จอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์
ผูบ้ ัญชาการทหารสูงสุดและผูบ้ ัญชาการทหารบกทำาการรัฐประหารจอมพล ป.
พิบูลสงคราม เนือ่ งจากประชาชนไม่ยอมรับการเลือกตั้งทีส่ กปรก เมื่อ 20 ตุลาคม
2501
หมายเหตุ
เป็นครั้งแรกที่ผนู้ ำารัฐประหารใช้กิจกรรมทางการเมืองภาคประชาชนเป็นข้อสนับสนุน
7.ธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร พ.ศ. 2502
ที่มา
ประกาศใช้เมื่อ 20 มกราคม 2502 เป็นรัฐธรรมนูญฉบับชั่วคราว
จุดจบ
ยกเลิกเมือ่ รัฐธรรมนูญฉบับถาวรประกาศใช้เมือ่ 20 มิถุนายน 2511
หมายเหตุ
เป็นรัฐธรรมนูญฉบับชั่วคราวที่บังคับใช้ยาวนานถึง 9 ปี 4 เดือน 20 วัน
8.รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2511
ที่มา
ประกาศใช้แทนรัฐธรรมนูญฉบับชั่วคราว เมื่อ 20 มิถุนายน 2511
จุดจบ
รัฐบาลจอมพลถนอม กิตติขจร รัฐประหารตัวเอง เมื่อ 17 พฤศจิกายน 2514
หมายเหตุ
รวมระยะเวลาบังคับใช้ 3 ปี 4 เดือน 27 วัน (จากที่ร่างมากว่า 9 ปี)
9.ธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร พ.ศ. 2515
ที่มา
หลังจากการปกครองด้วยกฎอัยการศึกกว่า 1 ปี จึงมีรัฐธรรมนูญชั่วคราวออกใช้
เมื่อ 15 ธันวาคม 2515
จุดจบ
ยกเลิกเมือ่ มีรัฐธรรมนูญฉบับถาวร 7 ตุลาคม 2517
หมายเหตุ
รวมระยะเวลาบังคับใช้ 1 ปี 9 เดือน 22 วัน
10.รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2517
ที่มา
ประกาศใช้แทนรัฐธรรมนูญฉบับชั่วคราวเมื่อ 7 ตุลาคม 2517
จุดจบ
ถูก “ฉีกทิ้ง” เมื่อวันที่ 6 ตุลาคม 2519 โดยการรัฐประหารของ
“คณะปฏิรูปการปกครองแผ่นดิน” ซึ่งมี พล.ร.อ.สงัด ชลออยู่
ผูบ้ ัญชาการทหารสูงสุดและผูบ้ ัญชาการทหารเรือ เป็นหัวหน้า
หมายเหตุ
เหตุการณ์ 14 ตุลาคม 2516 เป็นอีกปัจจัยกดดันให้เกิดรัฐธรรมนูญถาวรฉบับนี้
รวมระยะเวลาบังคับใช้ 2 ปี
11.รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2519
ที่มา
คณะรัฐประหารชุดพลเรือเอก สงัด ชลออยู่ ได้บงั คับใช้รัฐธรรมนูญ เมือ่ 20 ตุลาคม
2519 เป็นฉบับถาวร
จุดจบ
คณะรัฐประหารชุดเดิมได้ยึดอำานาจและยกเลิกรัฐธรรมนูญอีกครั้ง เมื่อ
20 ตุลาคม 2520
หมายเหตุ
นายกรัฐมนตรีขณะทำารัฐประหารคือ นายธานินทร์ กรัยวิเชียร ผูน้ ำารัฐบาลหอย
รวมระยะเวลาบังคับใช้ 1 ปี
12.ธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร พ.ศ. 2520
ที่มา
คณะรัฐประหารได้ประกาศใช้เมื่อ 9 พฤศจิกายน 2520
จุดจบ
ยกเลิกด้วยการประกาศใช้รัฐธรรมนูญฉบับถาวร เมื่อ 22 ธันวาคม 2521
หมายเหตุ
รวมระยะเวลาบังคับใช้ 1 ปี 13 วัน
13.รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2521
ที่มา
ประกาศใช้เมื่อวันที่ 22 ธันวาคม 2521 โดยข้อกำาหนดรัฐธรรมนูญฉบับชัว่ คราว
พ.ศ. 2520
จุดจบ
ยกเลิกโดยคณะรัฐประหาร “สภารักษาความสงบเรียบร้อยแห่งชาติ” (รสช.) เมื่อ
23 กุมภาพันธ์ 2534
หมายเหตุ
รวมระยะเวลาบังคับใช้ 12 ปี 2 เดือน 1 วัน
14.ธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร พ.ศ. 2534
ที่มา
ประกาศใช้เมื่อวันที่ 1 มีนาคม 2534 ภายหลังรัฐประหาร เมือ่ 23 กุมภาพันธ์ 2534
(หนึง่ สัปดาห์ภายใต้กฎอัยการศึกและประกาศคณะปฏิวตั )ิ
จุดจบ
ยกเลิกเมือ่ ประกาศใช้รัฐธรรมนูญฉบับถาวร เมื่อ 9 ธันวาคม 2534
หมายเหตุ
รวมระยะเวลาบังคับใช้ 9 เดือน 8 วัน
15.รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2534
ที่มา
ประกาศบังคับใช้เมื่อ 9 ธันวาคม 2534 แทนรัฐธรรมนูญฉบับชัว่ คราว
จุดจบ
ภายหลังจากเสียงเรียกร้องจากภาคประชาชนให้มีการปฏิรูปการเมือง
และการร่างรัฐธรรมนูญเพื่อกำาหนดกติกาการเมืองใหม่
นำาไปสู่รัฐธรรมนูญฉบับประชาชนที่ประกาศใช้เมือ่ 11 ตุลาคม 2540
หมายเหตุ
ภายหลังเหตุการณ์พฤษภาทมิฬ ในปี 2535
ได้มีปฏิรูปการเมืองและเป็นที่มาของการตั้งสมาชิกสภาร่างรัฐธรรมนูญ (สสร.)
และนำาไปสู่การร่างรัฐธรรมนูญฉบับใหม่
รวมระยะเวลาบังคับใช้ 5 ปี 10 เดือน 2 วัน
16.รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2540
ที่มา
สมาชิกสภาร่างรัฐธรรมนูญมาจากการเลือกตัง้ เป็นจำานวน 99 คน โดย 76
คนเป็นตัวแทนของแต่ละจังหวัด และอีก 23
คนมาจากผูเ้ ชีย่ วชาญหรือผูม้ ปี ระสบการณ์
ร่างรัฐธรรมนูญและเปิดลงคะแนนเสียงจากประชาชนเพือ่ รับหรือไม่รับรัฐธรรมนูญ
ดังกล่าว และประกาศบังคับใช้เมือ่ 11 ตุลาคม 2540
จุดจบ
คปค ทำาการรัฐประหาร และยกเลิกเมื่อ 19 กันยายน 2549
หมายเหตุ
ถือเป็นรัฐธรรมนูญฉบับประชาชน
เนื่องจากมีการเลือกตั้งผู้ร่างรัฐธรรมนูญเป็นครั้งแรก
และเปิดโอกาสให้ประชาชนมีโอกาสเลือกที่จะรับหรือไม่รับรัฐธรรมนูญ
17.รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย (ฉบับชั่วคราว) พ.ศ. 2549
ที่มา
คณะปฏิรูปการปกครองในระบอบประชาธิปไตย
อันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข (คปค.) ได้ทำาการรัฐประหาร
และประกาศใช้รัฐธรรมนูญฉบับนี้เป็นการชัว่ คราว เมื่อ 1 ตุลาคม 2549 และ
คปค. ได้เปลีย่ นรูปเป็น คณะมนตรีความมั่นคงแห่งชาติในวันนัน้ เอง
จุดจบ
ยกเลิกเมือ่ ประกาศใช้รัฐธรรมนูญฉบับถาวร เมื่อ 24 สิงหาคม 2550
หมายเหตุ
รวมระยะเวลาบังคับใช้ 10 เดือน 23 วัน
18.รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550
ที่มา
คณะมนตรีความมั่นคงแห่งชาติ (คมช)
เป็นผูจ้ ัดการสรรหาสมาชิกสภาร่างรัฐธรรมนูญ โดยแต่งตั้งสมัชชาแห่งชาติ 2000
คน แล้วให้สมาชิกสมัชชาแห่งชาติเลือกผูม้ ีสิทธิเป็น สสร. 200, และ คมช. กรอง
สสร. 100 แล้วให้ สสร. กรองกันเองเหลือ 25 คน และ คมช. แต่งตั้งโดยตรงเพิ่มอีก
10 คน รวม สสร. ทั้งสิ้น 35 คน แล้วทำาการยกร่างรัฐธรรมนูญ
หลังจากนัน้ ได้แจกร่างดังกล่าวให้ประชาชนทั่วประเทศได้พจิ าณาเพื่อลงประชามติเ
พือ่ รับหรือไม่รับรัฐธรรมนูญดังกล่าว และได้ประกาศใช้เมื่อ 24 สิงหาคม 2550
จุดจบ
ยังคงใช้อยู่ในปัจจุบัน
18.รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550
หมายเหตุ
ผลการลงประชามติ รับร้อยละ
57.81 ไม่รับร้อยละ 42.19
75 ปีของการใช้รัฐธรรมนูญ
มีที่มาจากความต้องการของประชาชน
2540 1
ปรับปรุงแก้ไขให้เหมาะสมกับสถานการณ์บ้านเมืองหรือ
ใช้แทนฉบับชัว่ คราว 9
2475 (2), 2489, 2492, 2495, 2511, 2517, 2521, 2534(2), 2550
เขียนโดยผู้ปฏิวัติ/ยึดอำานาจ 8
2475 (1), 2490, 2502, 2515, 2519,2520, 2534(1), 2549
รัฐธรรมนูญประชาธิปไตย ?
ที่มาของฝ่ายนิติบัญญัติ / สภาผูแ้ ทนราษฏร และ วุฒสิ ภา
เลือกตั้งทั้งหมด 2
ฉบับปี 2489, และ 2540