You are on page 1of 4

HLAWHTLING NI TURIN:

CAREER THLAN FUH A PAWIMAWH


- C.Lalnuntlinga (Manuna)

Career tih hi Mizo =awng ang maia kan hriat lar a ni a. Chutih rualin
eng nge a nih a, eng nge a pawimawhna tih erawh kan hre lem lo mai
thei. Career Thlan tih chu kan ni tin nun leh kan hma lam eizawnna tura
pawimawh thlang tura tum mumal neih tihna te pawh a kawk thei awm e.

Sports lam tui mi i nih chuan nakina i hma khua tur thlir chungin
hun i hmang ang a. Zai lam tui mi leh eizawn nan pawha hman i duh a nih
chuan mi hlawhtling ni turin i hun i hmang chho dawn a ni. Central Service
(i.e IAS, IFS, IPS etc.) lama tlin i tum a nih chuan chu mi ni tur chuan, High
School leh College i kai lai a\angin i rilru i pe \an ang a. I tum hlen turin
ngaihtuahna i seng ang. Chu chuan kan thil tum kan hlawhtlin leh tlin
lovah nasa takin kawngro a su \hin a. Chu chu career tia an sawi \hin chu a
ni. A tawi zawnga sawiin career tih chu, ‘Kan eizawnna tura thil
pawimawh’ tihna te pawh a ni thei awm e.

Tuifinriata Lawng khaltu nei lo chu a leng vel mai mai \hin. Chutiang
chiah chuan zirlai i nih a, tum mumal i nei lo a nih chuan hlawhtlin in
beisei suh ang che. Kan rama zirlai tam takte hian tum mumal kan nei lo
va, kan tui zawng leh kan eizawnna duh zawng ngaihtuah hmasa lovin
lehkha kan zir mawl tawp a. Lehkhthiam hman tlak loh leh thiamna tak tak
paw chhuak lo kan tam phah niin a lang. High School kan kal lai te,
College kan kal lai te hian tum mumal tak neiin lehkha zir chu ni ila tun ai
chuan nasa takin kan hlawhtlin ngei a rinawm hle.

Grik Mi fing hmasa Aristotle chuan, “A bul \an \hat chu a chanve zo
tluk a ni,” tiin a lo sawi tawh a. A dik hle awm e. Lehkha kan zir a nih
pawhin tum mumal tak kan neih a ngai a, Science lam tui mi kan nih
chuan kan tuina ang zawnga hlawhtling turin uluk zawka kan zir a
pawimawh dawn tihna ni.

Thu leh hla lama tui mi kan nih pawhin Literature lam kan lak pawh
a \ul ang a. Dan lam kan tui a nih pawhin chu mi hlen chhuak thei tura
subject pawh kan thlan a ngai dawn tihna a ni. Chutiang zelin kan hmalam
huna kan kan eizawnna leh kan nih tum a zir zela ruahmanna \ha neih hi
career-in a tum chu a ni.

Mizote hi thil tilawr vak vak kan ni deuh fur a. Sap thufing chuan,
“Jack of all trade, master of none” a lo ti a. Hetiang chiah hian thiamna tak
tak leh eizawn nana hman tlak tak tak ti lovin thil kan thiam lawr em em
a. Eizawn nana hman theih tur khawp erawh chuan thiam erawh kan nei
mang si lo! Hei hi chin tam loh a \ha hle. Eizawn nana hman kan tum ber
leh kan tuina thlan fel phawt a, chu mi hnuah eizawnna tlak thiamna paw
chhuak thei tura kan beih leh a ngai tihna a ni.

Chu mi ni lova mi tih ang kan tih ve vak hian hun tam tak kan khawh
ral a, hmantlâk loh leh chhawr tlâk si loh kan inchhuah hnem ting mai
dawn tihna a ni. Chuvangin keini zirlaite hian eng hi nge ei zawn nan \ha
a, eng kawng hi nge zawh ila ram leh hnam, kan chhungkaw tan
chhenfakawm ber ang tih hi ngun taka kan ngaihtuah hmasak fo a ngai a
ni.

Hnam fing leh changkang zawkte chuan uluk takin an fate career tur
hi an thlanpui \hin a. A fate eizawnna tur leh an tui zawng an ngaihtuahpui
nasa em em \hin. Film lama kal tura an duh chuan film lam zirna hmunah
an fate an kaltir a, infiamna lam tui mi an nih chuan an naupan tet ata
infiamna lam an zirtir mai \hin. Chuvangin khawvel pum huapa mi
hlawhtlingte reng reng hi an naupan tet ata mi hlawhtling ni tura career lo
thlang lawk an ni fur hlawm a. Mahni inzir chawp ni satliah mai lovin zirna
hmuna eizawnna khawp thiamna chhar thei tura zir chhuak an ni deuh zel
a ni.
Tin, eng kawng pawh lo zawh ila, mi hlawhtling ni tur chuan
tumruhna huaisenna kan neih a ngai a. Tum mumal tak kan nei ang a. Chu
mi tihlawhtling thei tur chuan beidawng mai lovin kan bei sauh sauh tur a
ni ang. USA President ropui berte zinga mi, Abraham Lincoln pawh hi mi
rethei fa, thingtum remkhawm ina khawsa mai mai a ni a. A nuin, “Mate,
eng nge nih i tum?” tia a zawh chuan, “Ka nu, USA President nih ka tum a
ni,” tiin a chhang a ni an ti. A nu thlirna a\ang chuan a fapa thusawi chu
thil theihloh hulhual niin a lang ngei ang. Mahse mi tumruh, Abraham
Lincoln chuan a thiltum tihhlawhtling turin theihtawp a chhuah a,
beidawnna leh hlawhchhamna karah beidawng mai lova a beih avangin
President ropui leh ‘Bawih Chhuah Zalentu’ tia hriat a lo hlawh thei ta
zawk a ni.

India ram Prime Minister, Manmohan Singh ngei pawh hi mi rethei fa


a ni a. An retheih em avangin lehkha a zir lai pawhin Street Light hnuaiah
lehkha a zir \hin a ni an ti! Mahse an retheihna chu a hlawhtlinna tur daltir
a phal lo va, a thiltum hlen chhuak turin huaisen takin a bei a, beidawng
lova a thawh avangin India ram Prime Minister hial a lo ni thei ta mai a ni.

Chu mai a ni lo, Reliance Company dintu, Dhirubai Ambhani (L)


pawh hi mi hausa a ni hmasa lo, petrol zuara inhlawhfa \hin a ni a. Mahse,
Pu Ambhani chuan tum mumal tak a neih avangin harsa tak leh rethei
takin nun bul a \an a, mahse tunah chuan India ram Company lian ber
neitu a lo ni thei ta hial zawk a ni.

Khawvel Scientist te zinga ropui ber pakhat, Thomas Alva Edision


pawh hian Electric Bulb hmu chhuak tur hian Thirzai chi 2000 chuang a
enchhin a, Experiment vawi 3000 chuang zet a bei a ni an ti! Beidawng
lova a beih ngat ngat avangin Electrict Bulb hi a lo hmu chhuak thei ta a
ni.

Kan tuina zawng leh eizawn nana kan duhzawng chu a inang kher lo
vang. A pawimawh berah erawh chuan thil tum mumal tak neih hi a ni.
Chu mi tihhlawhtling tura beih erawh kan tihmakmawh a ni tih erawh kan
hriat tel ngei ngei tur a ni.

Bible chuan, “Thawhrimna zawng zawngah hlawkna a awm,” tiin a lo


sawi a. Hei hi keini zirlaite hian kan vawn reng a pawimawh tak zet a ni.
Hlawhtlinna chu kan chanvo a ni tih hria a, rim taka kan thawh tlat chuan
kan tum anga kan hlawhtling mai lo a nih pawhin hlawhtling hun kan nei
ngei ngei dawn a ni.

Khawvel mi ropui leh mite ngaihsan reng reng hi awlsam taka


dinhmun ropui leh chanvo \ha chang an ni ngai lo. Harsatna tam tak
hmachhawn tawh leh beidawng mai lova bei fan fantute an ni ngei ngei
\hin.

Kan Mizo thufing chuan, “A \ha lam kawng a chho, a chhe lam kawng
a phei,” tiin a lo sawi a. Heng a\ang mai pawh hian hlawhtling tura beih a
ngaih dan chu a lang thei awm e. Chuvangin keini zirlaite hi mi hlawhtling
kan lo ni theih nan beidawng mai lova kan beih \auh \auh chuan kan
hlawhtling ngei ngei dawn tihna a ni.

Mizoram hi zirna lamah kan changkang angreng hle a. India ram


pumah pawh ziak leh chhiar thiam tam lam tehna (Literacy Percent)–ah
kan sangin Pahnihna dinhmun hauh phak kan ni! Chutih rualin
lehkhathiam hna hmu lo erawh kan tam em em si. Hei hian ngaihtuah a
tithui hle. A chhan pawimawh tak pakhat nia lang chu lehkha kan zir laia
tum mumal kan neih loh vang niin a lang.

Kan tuina zawng ringawt kan ngaihtuah a, kan han zirzo tachenga
hna awm leh si lo. Kan thiamna kan en a, hna hniam deuh kan thawk hreh
leh si. Beidawnna khura min hruailuttu mai an ni leh \hin a ni. Chuvangin
school kan kal lai leh lehkha kan zir lai hian, ‘Eng subject hi nge la i la \ha
ang?’ tih te, ‘Eng lam hi nge hna tam ang?’ tih te pawh kan thlir lawk a \ul
tawh hle a ni. Chutiang a nih lova kan inzir mawl tawp a nih erawh chuan
kan hmabak chu beidawnna leh hlawhchhamna bawk a ni leh dawn tihna
a ni.

Chutih rual erawh chuan subject \ha ringawt kan thlan pawh a fuh
kher lo thei. Kan tui lohna leh kan thiam loh lutuk subject kan lak hian
mahni zirlaia tui lohna a thlen thei a, kawng danga mi hlawhtling ni thei
kha subject a thlan fuh loh chuan zirlai hlawhchham a ni thei a ni tih
erawh kan hriat hmaih hauh tur a ni lo. Chuvangin eng kawng pawh zawh
ila, kan tuina zawn leh eizawnna tlak a nih leh nih loh uluk taka kan
ngaihtuah hmasak a \ul hle a ni.

Mi \henkhat chuan kan tuina zawng ni lem lo, \hiante tih ang tih ve
mai te kan ching hle. Hei hi zirlai tam tak kan hlawhchhamna bul chu a ni
bawk awm e. Chuvangin kan subject lak tur chu kan tuina ber zinga
eizawnna tlak kan thlan fo a \ha ang. Engpawh ni se kan thil tihnaah
chuan eizawnna tlak leh hman tlaka thiamna kan neih theih nana
theihtawp chhuaha zir erawh a pawimawh tak zet a ni.

Kan hriat angin Mizoramah sorkar hna vang ta hle. Chuvangin keini
zirlaite hian Mizoram mai ni lo State pawn leh Foreign thlenga hna hmu
thei tur khawpa kan zir a \ul ta niin a lang. Mizoram mai ni lo, Central
Service lamah pawh tling thei tur khawpa kan inzir loh chuan Mizoramah
hnain min daih seng tawh si lo. Kan thiamna te Mizoram tan mai ni lo va,
ram pum huapa hna hmuhpui thei tura kan inbuatsaih loh chuan
‘Lehkhathiam hna nei lo’ kan pung zel dawn tihna a ni.

Tin, Sorkar hna chauh hi ‘Hna’ a ni lo tih pawh kan hriat a hun ta hle.
Mahni kea ding thei tura eizawnna kan indap thiam pawh a hun ta hle. Kan
thiamna leh kan zir sanna te hi kawng tam takah a \angkai a ni tih kan
hriat reng a \ul a. Mahni kea ding thei tur pawha ngaihtuahna kan sen a
hun ta hle a ni.

Chuvangin zirlai hlawhtling nih kan duh a nih chuan tum mumal tak
nei chungin kan tana \ha tur leh hlawhtlinpui theih tur khawpa kan
thiamna kan chher hriam a pawimawh a. Beidawng mai lova bei chungin
uluk takin Career thlang ila, Zilai Hlawhtling kan lo ni mai dawn a ni.

You might also like