Professional Documents
Culture Documents
Yapı Işletmesi
Yapı Işletmesi
OSMANGAZ NVERSTES ESKEHR TEKNOLOJ ETM UYGULAMA VE ARATIRMA MERKEZ YAYIN NO: TA 97 001
Prof. Dr. lker ZDEMR Mhendislik Mimarlk Fakltesi naat Mhendislii Blm (gzden geirilmi, dzenlenmi ve gncellenmi basm)
ii
NDEKLER
NDEKLER.................................................................................................................. NSZ .............................................................................................................................. 1. TANIMLAR, AIKLAMALAR .................................................................................... 1.1 Genel Tanmlar ............................................................................................................ 1.2 hale Yasas, Genel ve Teknik artnameler ile dier Yazl Belgelerde Kullanlan Tanmlar/Aklamalar .................................................................................................. naat Mhendisliinde Yap letmesinin Yeri ve nemi ................................................ 2. PLANLAMA VE PLANLAMA TEKNKLER ........................................................... 2.1 Planlama Teknikleri ................................................................................................... 2.2 ubuk Diyagramlar (Bar / Gantt Charts) ................................................................... 2.3 CPM Kritik Yol Yntemi ........................................................................................ 2.4 PERT Yntemi ........................................................................................................... 2.5 Kutu Diyagramlar (Precedence Diagrams) ............................................................... 2.6 LOB Denge ve Devre Diyagramlaryla Planlama ................................................... 2.7 Kaynak Kullanm Yntemleri (Resource Allocation) ............................................... Planlama Teknikleri ile lgili Uygulama rnekleri ............................................................ A) CPM(Kritik Yol Metodu) rnekleri ........................................................................... B) PERT (Program Gelitirme ve Gzden Geirme Teknii) rnekleri ........................ C) Kutu Diyagram rnekleri .......................................................................................... D) Denge (LOB) Diyagram rnekleri ........................................................................... 3. NAATA HAZIRLIK VE N ALIMALAR .......................................................... 3.1 Arsa Seimi ................................................................................................................ 3.2 Arsa Temini Yollar ................................................................................................... 3.3 Yatrmn Planlanmas, Yaklak Maliyetinin belirlenmesi ........................................ 3.4 Avan ve Uygulama Projelerinin Hazrlanmas ........................................................... 3.5 Arsa snrlarnn Belirlenmesi .................................................................................... 3.6 naat 1. ve 2. Kefinin Hazrlanmas ........................................................................ 3.7 Metraj ve Keif leri iin Tanm ve Dokmanlar ..................................................... 3.8 Kamu hale lem Dosyas, hale n Yeterlik Dokman ve Kamu hale Szlemeleri................................................................................................................. 4. KAMU NAAT YATIRIMLARI HALE MEVZUATI ............................................... 4.1 4734 SAYILI KAMU HALE KANUNU ......................................................................... 4.1.1 Genel Hkmler ve Uygulama lkeleri .................................................................... 4.1.2 haleye Katlabilme Kurallar ................................................................................... 4.1.3 hale Sresi, Usulleri ve Uygulamas ....................................................................... 4.1.4 n Yeterlik lan ve hale Dokmanlar ................................................................... 4.1.5 Teklif ve Bavurularn Sunulmas ............................................................................ 4.1.6 Tekliflerin Deerlendirilmesi ................................................................................... 4.1.7 Danmanlk Hizmet haleleri zel Hkmleri ....................................................... 4.1.8 KK ve Kuruma ikayet ncelemeleri, Anlamazlklarn zm ......................... 4.1.9 Yasaklar ve Ceza Sorumluluu ................................................................................ 4.1.10 eitli Hkmler .................................................................................................... 4.1.11 Son Hkmler ........................................................................................................ 4.2 4735 SAYILI KAMU HALE SZLEMELER KANUNU .................................. 4.2.1 Genel Hkmler, Ama, Kapsam, Tanm ve lkeler ................................................ 4.2.2 Szlemelerin Dzenlenmesi ................................................................................... 4.2.3 Fiyat Fark, Sigorta, Mcbir Sebepler, Denetim, Muayene ve Kabul lemleri....... 4.2.4 Kesin Teminata likin Hkmler ........................................................................... 4.2.5 Szlemede Deiiklik, Szleme Devir ve Feshi ................................................... 4.2.6 Yasaklar ve Sorumluluklar ....................................................................................... 4.2.7 eitli Hkmler ...................................................................................................... 4.2.8 Son Hkmler ..........................................................................................................
Sayfa No
ii v 1 1 9 11 12 15 15 17 25 28 31 36 40 40 43 49 53 58 58 54 59 59 60 60 61 62 66 66 66 68 72 73 75 76 79 81 85 87 88 90 90 90 91 92 92 94 96 96
iii
4.3 YAPIM LER HALELER UYGULAMA YNETMEL ..................................... 4.3.1 Genel Hkmler, Uygulama lkeleri ........................................................................ 4.3.2 Yaklak Maliyet ...................................................................................................... 4.3.3 Uygulanacak hale Usulnn Tespiti ....................................................................... 4.3.4 hale ve n Yeterlik Dokmanlar ........................................................................... 4.3.5 hale Onay ve Komisyonlar, hale lem Dosyas .................................................. 4.3.6 hale Kurallar ve n Yeterlik Dokmanlarna likin Hususlar ............................. 4.3.7 haleye Katlmda Yeterlik ....................................................................................... 4.3.8 Ekonomik ve Mali Yeterlie likin Belgeler .......................................................... 4.3.9 Mesleki ve Teknik Yeterlie likin Belgeler .......................................................... 4.3.10 Yeterlik Deerlendirmesi ....................................................................................... 4.3.11 haleye Katlamayacak Olanlar ve hale D Braklanlar ..................................... 4.3.12 Deneyim Belgelerinin Dzenlenmesi, Verilmesi ............................................... 4.3.13 Deneyim Belgelerinin Deerlendirilmesi ........................................................... 4.3.14 Teklif Mektuplar ve Teminatlar ............................................................................ 4.3.15 Bavuru ve Tekliflerin Almas, Deerlendirilmesi ............................................. 4.3.16 Son Hkmler ......................................................................................................... 4.4 YAPIM LER GENEL ARTNAMES ....................................................................... 4.4.1 Genel Hkmler ....................................................................................................... 4.4.2 yerleri ..................................................................................................................... 4.4.3 Projeler ..................................................................................................................... 4.4.4 Yap Denetim Hizmetleri ......................................................................................... 4.4.5 in Yrtlmesi ....................................................................................................... 4.4.6 Malzeme Ocaklarnn Kullanlmas, Ykma ve Kazlar ........................................... 4.4.7 Yklenicinin altrd Personel ........................................................................... 4.4.8 Hakedi Raporlar ..................................................................................................... 4.4.9 Kabul lemleri ......................................................................................................... 4.4.10 Szleme likileri .................................................................................................. 4.5 HALE AAMALARI ....................................................................................................... 4.6. BAYINDIRLIK LER KONTROL YNETMEL .................................................. 4.6.1 Kapsam, Tanm, Kontrol rgt .............................................................................. 4.6.2 Kontrol Amirinin Grev, Yetki ve Sorumluluklar .................................................. 4.6.3 Kontrol efinin Grev, Yetki ve Sorumluluklar ..................................................... 4.6.4 Kontrol Mhendisinin Grev, Yetki ve Sorumluluklar ........................................... 4.6.5 Kontrol Yardmcsnn Grev, Yetki ve Sorumluluklar .......................................... 4.6.6 Srveyann Grev, Yetki ve Sorumluluklar, Son Hkmler ................................... 4.6.7 Ataman Defteri Hakknda Genel Aklamalar ........................................................ 5. LK KEFNDE BULUNMAYAN BRM FYATLARIN TESPT VE KULLANILMASI ..................................................................................... 6. YAPI LERNDE ZEL FYATLAR HAKKINDA AIKLAMALAR VE RNEKLER ............................................................................................................... 7. YAPI LERNDE TAIMA ARTNAMES VE TAIMA BRM FYATLARININ TESPT, TAIMA FORMLLER........... 7.1 Tama Formlleri ........................................................................................................ 7.2 Tama Formllerinin Kullanmyla lgili rnekler .................................................... 7.3 A Katsayl Tamalarla lgili rnekler ................................................................... 8. YAPI LERNDE FYAT FARKI UYGULAMALARI (ESKALASYON KARARNAMES) ............................................................................. 8.1 Demir, imento, Akaryakt ve Madeni Aksam Fiyat Fark Hesab ............................. 8.2 imento Fiyat Farkna Ait Bir rnek .......................................................................... 8.3 Akaryakt Mlz. + Tama Fiyat Fark Hesabna Ait Bir Uygulama ............................ 8.4 imento Fiyat Fark nterpolasyonlu Hesabna Ait Bir Uygulama ............................. 8.5 Dier Malzeme ve Tamalarla lgili Fiyat Fark rnekleri ......................................... 8.6 Kamu Sektrne Dahil darelerin halesi Yaplm Ve Yaplacak lerinde hale Usul Ve ekillerine Gre Fiyat Fark Hesabnda Uygulayacaklar Esaslar .......
97 97 99 100 101 103 103 105 106 108 109 110 112 115 116 117 119 120 120 121 123 124 126 130 131 133 135 137 141 144 144 145 146 146 150 150 152 153 153 155 156 157 158 159 159 160 161 162 162 164
iv
9.
10.
11.
12.
8.7 13181 Sayl Fiyat Fark Kararnamesi ......................................................................... 8.8 Eskalasyon Kararnameleri le lgili Aklama Genelgeleri ........................................ 8.9 4734 Sayl Kamu hale Kanununa Gre halesi Yaplacak Olan Yapm lerine likin Fiyat Fark Hesabnda Uygulanacak Esaslar ................................................... 8.10 Maliyetlerindeki En nemli Unsurun Fiyat Kamu Kurulular Tarafndan Belirlenen Malzeme in Fiyat Fark Uyg. rnekleri ................................................ 8.11 Bina Tesisat lerinde Kullanlan Malzeme in Fiyat Fark Uyg. rnekleri ............ YAPI LERNDE HAKED DZENLENMES ESASLARI VE ANTYELERDE KULLANILAN DEFTERLER ................................................ 9.1 Hakedi Raporlarnn Dzenlenmesi ........................................................................... 9.2.Yeil Defterin Yaps ................................................................................................... 9.3 Rlve Defterinin Yaps ............................................................................................. 9.4 Ataman Defterinin Yaps ......................................................................................... 9.5 antiye Defterinin Yaps ........................................................................................... 9.6 Hakedi eitleri ........................................................................................................ 9.7 Hakedi rnei (saysal gerek bir rnek) .................................................................. YAPI LERNDE DERNLK VE SU BOALTMA ZAMMI, KSA EV ........... 10.1 Derinlik Zamm Uygulamas ve Formlleri .............................................................. 10.2 Derinlik Zamm Uygulamasyla lgili rnek ............................................................ 10.3 Su Boaltma Zamm Uygulamas ve Formlleri ....................................................... 10.4 Su Boaltma Zamm Uygulamasyla lgili rnek ...................................................... 10.5 ksa ve ev Yaplmas ............................................................................................... YAPI LERNDE SALII VE GVENL TZ .......................... 11.1 Genel Hkmler ......................................................................................................... 11.2 Yap lerinde Alnacak Gvenlik Tedbirleri ............................................................. 11.3 Kaz lerinde Alnacak Gvenlik Tedbirleri ............................................................. 11.4 skelelerde Alnacak Gvenlik Tedbirleri .................................................................. 11.5 Ahap skelelerde Alnacak Gvenlik Tedbirleri ....................................................... 11.6 elik Borulu skelelerde Alnacak Gvenlik Tedbirleri ............................................ 11.7 Asma skelelerde Alnacak Gvenlik Tedbirleri ........................................................ 11.8 Spa skelelerde Alnacak Gvenlik Tedbirleri .......................................................... 11.9 Betonarme Kalb Yapm ve Skmnde Alnacak Gvenlik Tedbirleri ................... 11.10 Merdivenlerde Alnacak Gvenlik Tedbirleri .......................................................... 11.11 Ykm lerinde Alnacak Gvenlik Tedbirleri ......................................................... 11.12 Yap lerinde Kullanlan Makine ve Tehizatta Alnacak Gvenlik Tedbirleri ...... 11.13 eitli Hkmler ....................................................................................................... 100 YAPI LETMES TERM SZL ................................................................ YAPI LETMESNDE YARARLANILAN BAZI TRKE KAYNAKLAR .........
164 173 178 182 183 185 185 185 185 186 186 187 188 192 192 192 194 196 197 198 198 198 200 202 203 205 206 208 208 209 210 211 213 214 219
NSZ
Trkiyede naat Mhendislii eitimi ve yerinde gerekletiriminde belki de en byk yeri ve nemi olan konu, Yapnn temelden atya ynetimi (management), yrtlmesi (execution), kontrol (control and testing) , yapnn denetimi (auditing, inspection), ekonomisi (economics), gvenlii (security), yani ksaca Yap letmecilii (Construction Engineering & Management) dir. Ne varki rencilik yllarnda kymeti bilinmeyen bu konunun renim tamamlandktan sonra ve zellikle alma hayatna gei ve balang dneminde nemi anlalmakta, ne denli geni bir alana yayld, karmakl, bilimler aras ve arakesit (interdisipliner) bir konu olduu farkedilmektedir. Belli bir i tecrbesi ve bilgi birikimi gerektiren YAPI LETMES mevzuatnn, bu renimi grenler iin byk lde ilgin ve bilinmeyenlerinin de ok olmas doaldr. Bu alanda yazlm ve yaynlanm pek ok kitap, ders notu, dokman ve eser bulunmasna ramen iin banda olanlar iin kaynaklara eriim, yardmc dokman temini, danmanlk gibi hususlarda duyulan youn gereksinim her ortamda karmza kmakta ve zm beklemektedir. Bu amala hazrlanan ve pekok eksik konunun ve hususun mevcut olduu bilinmesine ramen bu Ders Notlarmn naat Mhendislii eitimi ierisinde bulunan herkes iin belli lde yararl olaca inancn tayorum. Her kitap ya da ders notunda olduu gibi bunda da tam anlamyla bir yardmclk, destek ve yol gstericiliin mmkn olamayacan, bilgi birikiminin bir ok yerli ve yabanc kaynakla birlikte salanabileceini ve tek bana bu notlarn her eyi yanstamayacan, eksiklerin daima bulunduunu okuyucuya hatrlatmak yararl olacaktr. 2003 ylnda nc kez yeniden ele alnan, dzenlenen, gzden geirilen ve mevzuattaki deiimler nedeniyle olabildiince gncellenen bu ders notlar, elden geldiince gelitirilmeye allmtr. Yararlanmak isteyen herkese faydal olmasn dilerim. Ayrca, bu notlarn hazrlanmasnda, dzenlenmesinde, yazmnda her zaman zverili, iyi niyetli, zahmetli katklarn grdm ve youn emei geen meslektam, retim yemiz Yrd. Do. Dr. Sayn Osman AYTEKNe de teekkr de bir bor bilirim. Prof. Dr. lker ZDEMR 2003 - ESKEHR
1. TANIMLAR VE AIKLAMALAR
Trk Yap hale Mevzuatnda ve uygulamalarnda aada verilen tanmlar, deyim ve aklamalar bilmek konuya aklk, kolaylk ve ortak dil birlii getirecek; bir uzla salayacaktr. Ayrca ikinci blmde de dier teknik ve genel artnamelerde, tzklerde, szleme ve dier yazl belgelerde kullanlan baz tanmlara yer verilmeye allmtr.
A) GENEL TANIMLAR:
ANALZ (GENEL FYAT ANALZ): Yaplan bir imalatn ierinde ne kadar iilik, ne kadar malzeme veya makine kullanldn aratran almalardr. ARTIRMA: darenin satmak veya kiraya vermek iin, ii yaptrrken daha fazla kazanabilmek iin uygulad ihale yntemleridir. ATAMAN: Yap ilerinde imlat, ihzarat, tama ve dier nemli ileri, yapnn rtret kotu altnda ileride grlmeyecek, llp hesaplanamayacak veya kontrol edilemeyecek imalat ksmlarn perspektif, plan, kroki, kesit izi ve ekilleriyle (veya resimleriyle) kendi zel ve onayl defterlerine nshalaryla, hesap ve tablolaryla kaydetmek ve taraflarca onaylama ilemine denir. AVANS: n deme anlamna gelen, Franszcadan Trkeye gemi bir szcktr. Yaplan bir hizmet, bir retim veya harcanan bir emekten nce, denecek toplam parann yzdesi orannda ve ii yapacak kiiye denen paradr. Avanslar, daha sonra ara deme ve son deme niteliindeki alacaklardan mahsup edilir (hesaplanp kesilir). (rnek: haleyi kazanan isteklinin ie balarken % 10a kadar avans talep etmesi, iilerin bir sonraki aylklarnn belli bir blmn bir nceki ayda avans olarak istemeleri gibi.). AYN VE NAKD GDERLER: Nakit(=para) ve ayn(=para dnda) szlk anlamlarna gre bir retim, rn veya btn iin harcanan para ve bunun dndaki dier giderler (masraflar) btnne denir. (r: ilere yaplan giyecek ve yakacak yardmlar ayn, izin paralar, fazla alma demeleri nakddir.) BAKANLAR KURULU KARARI (BKK): Acil yada sreli uygulama kararlarnn yasalardaki eksiklik, hkm boluklar ve farkllklar gidermek bakmndan bir an nce grlerek kartlmas yetkisi Anayasaya gre mevcut Bakanlar Kuruluna ve dolaysyla TBMMye verilmitir. Bu ekilde kurulun geici ve yasa hkmnde alm olduu uygulama kararlarna BKK denilir; yasa karlnca bu kararlarn hkm sona erer. BRM FYAT TARF (SERDPR TARF): Bayndrlk leri Birim Fiyat Listelerinde gsterilen ve poz numaralaryla belirtilen, imalatlarda kullanlan malzeme miktarlar, yapm tarz ve sras, uygulama koullar ve kapsamyla birim fiyat demelerine nelerin girip girmediini gsteren, her yl yaynlanmas zorunlu olmayan, imlatlarn l tarzlarn veren bir dokmandr. BRM FYAT: yaplan imalatlarn iilik, hammadde, genel giderler ve yklenici krn ieren fiyatdr. Yaplan bir ite imalatn metrajyla birim fiyatlar arpmlarnn toplam keif bedelini verir.
KEF =
BRM MALYET: Yapnn birim lsnn (binalarda birim alan, m2) Bayndrlk ve skn Bakanlnca her yl, mimarlk ve mhendislik hizmetlerine esas olan snflar iin ayr ayr tespit ederek ilan ettii gncel ve ortalama maliyet bedelleridir. (TL m2 ) BRLK: Ayn amaca ve ayn kazanca ynelik kii, kurulu yada meslek rgtlerinin birleerek oluturduklar organizasyonlara denir. DERUHTE- MESULYET: Hiyerarik piramitlerde, her ynetim kademesi ve amirin deiik l ve snrda yetkileri vardr. Piramidin en stnden verilen emir, en alt birimlere kadar paylalarak ve grev alanlarna gre dalarak gelir ve uygulanr. Sistemin halkalar ierisinde herhangi biri yada bir ka,
ou veya bir ksm bu emir zinciri iinde uygulamay aksatr, kar kar, gerekeler ne srer ve halkay koparmaya zorlarsa, ilgili en st amir, hizmetin veya retimin srmesi bakmndan, kamu yarar ve selameti asndan (isterse) bu alt birimlerin yetki ve grevlerini resen stlenir. Buna Deruhte-i Mesuliyet denir ki sonuta doacaklardan (olumlu yada olumsuz) bu amir sorumlu olacaktr. DEVR: Bir iin, bir kazan, fayda yada hakkn, sorumluluuyla birlikte ve st ynetiminde onay ile bir bakasna (ayn koullar altnda) verilmesidir. DNER SERMAYE: Belirli meslek ve kitle rgtleri yada kamu veya zel sektr kurulularnn teknik ve idari nitelerince retilen her trl proje, imalat, hizmet vb. rnlerin deerlendirilerek (sat, ithalat, ihracat vb) elde edilen gelirlerden pay almalarn salamak amacyla kurulmu ve devlet tarafndan denetlenen organizasyonlara denir. ECRMSL: Bir maln, sahibinin rzas dnda ve onun bu mal kullanmamakla bir zarara urayp uramayaca sz konusu edilmeksizin bu maldan igal, tasarruf veya her ne ekilde olursa olsun yararlanlmas sebebiyle fuzul gil tarafndan denen veya idarece talep edilen tazminata denir. EKSLTME: darenin almak ve yaptrmak istedii ilerde, ii daha ucuza getirmek iin uygulad ihale yntemleridir. EMANET USUL : 2886 Sayl Devlet hale Kanununun 81. Maddesinde ngrlen iler ve bu iler iin gerekli her trl malzeme, ara ve gerelerin salanmas ve gerektiinde geici sre ile ii altrlmas ilerinin ita amirlerince idare grevlilerinden oluturulacak komisyonlar (Emanet Komisyonlar) eliyle emaneten yaptrlmasna denir. ESKALASYON (FYAT FARKI): Uygulama yl ierisinde, szleme ve artnamelerde ngrlen ve yl ierinde imalatlarda kullanlan malzemelerin imalata girdikleri tarihteki satn alma fiyat ile uygulama yl bandaki rayi fiyat arasndaki fark. Bu fark hakedilere ek olarak ihale tenzilatna tabi olmayan demeler olarak verilir. FESH: Kiiler, kurumlar yada her ikisi arasnda yaplan szleme, yazl anlama yada protokollerin, eitli nedenlerle bozulmas ve ilem hale gelmesi sonucu bu anlamalarn resm yoldan (hukuken) ortadan kaldrlmasna denir. Fesihler, yazl olarak, onayl ve belli gerekeler de iinde yer almak kaydyla usulne uygun yaplmaldr. Fesih kararlar, taraflarca imzalanm olmaldr. FON: Yardm (Sosyal yardm, destek vb. amal), retim ve benzer amal kurulmu ve deiik kii, rgt, irket vb. giriimlerden olumu kurulular denir. FORM: Standart uygulamay salamak ve ileri kolaylatrmak amacyla, pratik olarak gelitirilerek hazrlanm (izilmi), uygun izelge, tablo veya izimlerdir. (Ambar malzeme Kayt Formu gibi). FUZUL GL: Kusuru aranmakszn kendisine ait olmayan ve sahibininde rzas veya muvafakat bulunmayan bir maln zilyedliini ele geiren, elinde tutan veya her ne ekilde olursa olsun bu maldan tasarrufda bulunan kimselere denir. GENELGE (TAMM): Kamu kurum ve kurulular arasnda ayn yetki, uygulama ve maca ynelik standartlar salamak zere st ynetimce hazrlanarak kurum ii ya da d ortak yaynlanan emir yazlar, uyarlar, bildirimlere denir. (rnek: Bakanlar Kurulu Hazrlk Komisyonu Genelgeleri veya SSK hastaneleri hasta yat ve taburcu ilemleriyle ilgili genelgeleri gibi.) GEREK K: nsanlardan oluan ve Meden Kanunun ngrd, bilinen yaanty srdren kii hkmiyetidir. Gerek kiinin belirlenmesinde isim, bir sicile ilikin durum, hsmlk ve ikmetgh gibi konular nemli rol oynar. HADD LYIK (UYGUN DZEY): Eksiltme ihalelerinde keif bedelinin altnda, artrmalarda da keif bedeli zerindeki deerlerin tmne denir.
HAFRYAT (KAZI): Binann sfr kotundan temel smeli altna kadar olan derinlikte ve bina oturduu alandan 1.5-2.5 m fazla olacak ekilde topran kazlmas ve temellerin gelecekleri yerlerin boaltlmasna denir. Elle yada makine ile yaplr. HAKED (STHKAK-STASYON): Yklenicinin, yapt imalat ve ihzarat karl alacan gsteren hesaplar toplamdr. (B. . G. . Mad. 39) DARE (VEREN): Bir inaat iini yapan yada yaptran devlet veya zel kurum / kurulularna denir. Yklenici dare (Kontrol) (antiye efi) FRAZ: mar Kanunu ve buna bal ynetmelik uygulamalarnda birden ok mlkiyet, ortaklk yada zilyetlie sahip tanmaz mallarn (arsa, arazi, bina vb.) yasalar nezdinde ve bilirkiiler araclyla ayrtrarak uygun paralara blnmesi ilemidir. HALE (TENDER): in yaplmasn isteyen tarafn, ii yaptrmak iin uygulamak zorunda olduu almalar topluluudur. (lan vermek, szleme dosyas hazrlamak, istekliler arasnda seim yapmak, ihaleyi onaylatmak vs.) (.Y. Mad.5-6). HALE BEDEL: Keif bedelinden tenzilat miktarn indirdikten sonra elde edilen rakamdr. (HALE BEDEL = 1. KEF BEDEL TENZLAT MKTARI) HKAKAK: Genel hukuk ierisinde bir tanmazn kullanm hakknn izin alnmadan dorudan doruya ele geirilmesi; bir bakma haksz kullanlmas ve igal edilmesi anlamn tamaktadr. Fuzuli agile benzer yorumlanan ihkakakn mal sahibince zmlenmesi ancak hukuki yoldan, yetkili zabta gcyle ve yasalar lsnde mmkndr. HZARAT: Yapm srasnda kullanlmak zere iyerine getirilen malzemelerdir. MALAT: Proje, szleme ve eklerine bal olarak yaplan retimdir. NTFA HAKKI: Tanr yada tanmaz mal veya bir yetenek, zellik, stnln (mmelek) zerinde kurulmu bulunan faydalanma hakkdr. Bu hakkn iine ilgili eya veya maln her trl kts ve getirilerinden faydalanma girmektedir. ntifa hakk, tanr mallar ve alacaklar zerinde bir szleme ile , tanrn intifa sahibine teslimi ve alacan devri ile; tanmazlar zerinde ise ilgili tanmazn intifa hakknn tapu siciline kayt ve tesciliyle kurulur. ntifa hakk sahibi, ilgili konu veya madde zerinde zilyetlik, kullanma, yararlanma ve idare hakkna sahiptir. POTEK FEK: potek edilmi olan mallarda, bor denip bittikten sonra, bu mallarn mlkiyetinin maln esas sahibine devredilmesine denir. POTEK: Bir maln satn alnmas, kiralanmas yada mlkiyetin gayr ayn hak tesisinde, szleme gereklerinin yerine getirilmemesi nedeniyle meydana gelebilecek zarar, ziyan veya maliyetin karlanmas amacyla kar tarafdan alnacak olan tanr yada tanmaz mal veya bor deninceye kadar bu mallarn mlkiyetinin geici olarak stlenilmesine denir. RTFAK: mar Kanununa gre kullanm, pay veya hak sahiplii anlamna gelmektedir. (rtifak hakk=kullanm yada mlkiyet hakk). KALEM (POZ=POZSYON): naat ilerinin her birini ayr ayr tanmlamak ve ayrt edebilmek zere, bu sektrde ortak bir dil ve kullanm oluturmaya ynelik olarak devletin resm ve yetkili makamlarnca belirlenmi, standart ve sistemli kodlamalar, numaralandrmalar ve bunlarn tanmlamalarna verilen isimdir. (rnek: mlat i kalemi, birim fiyat yada rayi pozlar gibi). TA AMR: Resm ve idar hiyeraride bir kurum yada kuruluun en st ve para harcama yetkisine sahip ynetici olarak tanmlanmaktadr. 1. ve 2. derece ita amiri olarak ikiye ayrlr. Genellikle 1. derece
ita amirleri Bakanlar Kurulunun yeleri veya bal icrac kuruluun en st yneticileri olmakta; 2. derece ita amirleri de kuruma bal alt uygulayc ve harcama yetkisi verilmi bamsz kurum yetkilileri olmaktadr. (rnek: Bayndrlk ve skn Bakan 1. derece ita amiri iken Bayndrl ve skn l Mdr veya DS 3. Blge Mdr 2. derece ita amiri durumundadr.) ZALE- YU: Belirsizliin giderilmesi olup; arsa, arazi, vs. gayri menkullerde, mlkiyet yada kullanm hakknn tam olarak ortaya karlmasna ynelik ortak yada mal sahiplerince mahkemeler yoluyla alan davalarn konunun uzmanlar bilirkiilerce zmlenmesine denir. KABUL: Szleme sresinin sonunda, iin szleme ve eklerine bal olarak yaplp yaplmadn kontrol etmek amacyla uygulanan bir ilemdir. Geici ve kesin olmak zere iki tr kabul vardr (B..G.. Mad. 41) KANUN HKMNDE KARARNAME: Baz ynetim dnemlerinde ve zorunlu koullarda bavurulan, yasa ve ynetmelikler yerine, onlardaki deiiklikler ve ekler iin Bakanlar Kurulu Kararlaryla karlan, yasa hkmiyetini tayan uygulama yazlmlar ve kararnameleridir. KARARNAME: Kamu uygulamalarnda bir hizmet, bir retim veya iin nasl, kim tarafndan, ne ekilde, hangi koullarla uygulanacann, yasa, artname ve ynetmelikler dnda, deiiklikleriyle aklayan; ilgili bakanln alma ve denetiminde, Bakanlar Kurulu Yetkisi ve imzasyla yazl olarak yaynlanm olan yazl belgelerdir. KAYYUM: Bir anlamazlk, lm, doal afet vb. sebebe dayal olarak szleme hkmleri sona ermi, arzal ve yarm kalm resmi ileri tamamlatmak, sonulandrmak yada deerlendirmek zere iin konuyla ilgili kii yada kiilerce yada kurumlardan yetkili uzman birisine zel izin ve grevle devredilmesidir. KEF (PRICING OF THE BILL OF QUANTITY): haleye karmak zere hazrlanan kefe denir. (.Y. Mad. 9) 1. 2. KEF: Arsa, proje, kontrollk giderleri dndaki tm giderlere denir. KEF: Fiil imalatlara baklarak srekli keif hazrlanr. Bu keif gerek deerleri verir ve 2. Keif olarak adlandrlr.
KOMSYON (KOMTE=COMMITTEE): Bir ii veya gr olgunlatrarak gerekletirmek, deerlendirmek, takip etmek zere konuyla ilgili, yetkili veya grevli uzman kiilerce oluturulan topluluklardr. KONTROL (DENETLEME=MURAKABE): im teknik kurallara uygun olup olmadn izleyen organlardr. veren namna alrlar. KURUL (HEYET): ounlukla komisyon anlamnda kullanlan bu szck de yine resm bir grevi yerine getirmek zere konu uzman kiilerce oluturulan alma gurubudur. Kurullarda bazen deiik meslek ve branlarda uzmanlar da bulunabilir. Kurul yada heyetler, genellikle inceleme, deerlendirme ve prensip kararlar almak zere toplanrlar. MAHAL LSTES: Bir inaat imlatnn tamamnda kullanlacak ve her ortamda yaplacak tm uygulamalar ayr ayr gsteren imlat listeleri (duvar kaplamalar, deme kaplamalar, boyalar vs. ) btndr. MALYET (EDER): Arsa, proje, kontrollk, iilik ve malzeme gibi giderlerin tamamna denir. METRAJ (BILL OF QUANTITY): yaplan imalatlarn birim miktarlarn gsteren rakamlara denir. Bunlar mt, m2 , m3 , kg, adet, ton vb. gibi birimlerle belirtilir. MUKAYESEL KEF: 1. ve 2. Keif gz nne alnarak hazrlanr. Her iki keif arasndaki fark belirlenir.
MUVAFAKATNAME: Bir kiinin kendi dnda bir baka zel yada tzel kiilie, zerindeki kar ve haklarn kullanabilmesini salamak zere verdii zel bir izin, kabul veya yetki belgesine denir. MLKYETN GAYRI AYN HAK TESS: Tapu kayd ve nitelikleri belirli olan hazinenin zel mlkiyetindeki/devletin hkm ve tasarrufu altndaki tanmaz mal zerinde skna hakk hari olmak zere irtifak haklar ile kat irtifak tesisi ilerine denir. NEFASET: Hatal veya kusurlu imalatn kurulandrlmas yaplarak gncel fiyatlarla yada para i yapm zel fiyatlaryla yklenici hakedilerinden kesilen para cezasna denir. OLUR (KABUL): Resm uygulama ilerinde yaplmas alt organlar tarafndan tespit edilmi ve nerilmi, gerekli ve nemli ek ilemler, harcamalar ve deiikliklerin st makamca (ounlukla ita amirliince) ayn teklif yazs altnda ayrlan yere is,m, unvan, imza, tarih ve mhrle belirlemek suretiyle, kabul edilme iaretine denir. Ancak olur alnm yazlar ve onaylar ile gerekli deme, harcama yada uygulamalar yaplabilir. ONAY (TASDK): Bir resm uygulama iini, st makam yada yetkili organn onamas, imzalayp, mhrleyip kabul ettiini ve sorumluluu stlendiini ayn evrak zerinde ve uygun yerde bildirmesi ilemine denir. ORTAK GRM: Baz ihalelerde i birden fazla ykleniciye verilebilir. Yani ihale iki veya daha fazla yklenicinin belli szlemeler erevesinde yapm olduklar ortaklklara (giriimlere) verilir. Genelde byk lekli yatrm projelerinin ihalelerinde bu durumlara sk rastlanr. ZELGE (THAT=MUKTEZA): Dantay, Saytay ve Yargtay gibi st ve yetkili yarg organlarnn baz kiisel hak talebi, hak kayb ikayetleri, alm davalar ve benzeri durumlar iin sonuta ilgili dava konusuna bal olarak verdikleri zel yorumlu kararlardr. Kii yada konuya has olarak, yasa hkmleri dnda verilen bu kararlar daha sonra birletirilerek yasa hkmnde yazlma alnr; yaptrm vardr ve rnek (emsal) tekil eder; ilerde de yasalaabilir. PLANKOTE: naat mahallinde yaplacak olan hafriyatn yapmnda yardmc olacak rper noktalarnn ve kotlarnn bulunduu kubak lekli planlardr. PROJEKSYON, PREVZYON: leriye ve izleyen senelere ynelik olarak yaplacak say, nfus, miktar, parasal gelimeler, niceliksel deiiklikleri tahmin ve belirlemede geride kalan veri, rakam, istatistik ve saysal deerleri kullanarak; istatistik yntemlerin (regresyon, kolerasyon, eri uydurma vb.) bilimsel olarak kullanlmasna denir. PURSANTAJ USUL HAKED: Yklenimlerin bir blmnde, szlemesinde belirtildii zere, ii yapan ykleniciye, her ay yapm olduu imalat, ihzarat ve tamalarla ilgili olarak, hakedilerde denecek olan alacaklarnn, toplam i tutarnn (bedelinin) yzdesi (pursantaj) kartlarak, global biimde ve basit yntemle denmesi biimidir. RAY: ilik, makine ve hammadde (malzeme) birim deerlerini veren bedellerdir. Bu deerler krsz deerlerdir. RLVE: Bir imlat, bir byklk veya ekli, mevcut durumuyla kaybolup bozulmadan, azalmadan hemen l, izim ve kayt altna almak ve tespit etmektir. Bu yazlm ve izimler kroki biiminde, tablolarla belirli kayt defterlerine, isim, unvan, tarih belirterek ve imzalayarak yazlr. Rlve defterinde genellikle ataman defterindeki hususlarn ilkel ekil ve tespitleri ile n kaytlar yer alr.
RPER: naat mahallinde yaplan nivelman lmlerine ve aplikasyonda kullanlacak olan ynlerin, kot noktalarnn arazi zerindeki yerini belirleyen betondan yaplm ve ortasnda bir demir ubuk bulunan toprak ierindeki paralardr. Kaz alan dnda bulunurlar ve zerlerine kot lmleri yazlr. RTRET (TOPRAK) KOTU: Yapnn oturduu yerdeki siyah kot olarak tanmlanan gerek arazi kotunu ifade etmekte olup, yapnn genel olrak bodrum ve temelinin yer ald zemin kotu altndaki kottur. SRKLER: Bir kurumun uygulad sistem, yntem, idari prensipler ve kurallar gsteren resmi tebliler ya da gereklii ispatlanacak (genellikle noter onayl) resm evrak, belge, imza, mhr vb. yazlara denir. SZLEME (MUKAVELE, PROTOKOL, KONTRAT): dare ile yklenici arasnda yaplan yazl anlamadr. SUBASMAN KOTU: Yapnn temel ve bodrum dahil zemin yada giri kat deme kaplamas st yzeyine kadar olan, genellikle inaat iinden sonra toprak altnda kalp kapanacak ve gzlenemeyecek olan ksmlarnn en st seviyesidir. SKNA HAKKI: Bakasna ait bir evde yada evin bir ksmnda oturma hakkdr. Kiiye bal bir hak olduundan bakasna devredilemez, mirasya geemez; ancak kullanm bakasna braklabilir. Kiralama ilerinden farkl bir anlam olan skna hakkna gre, bu hakk kazanan kiinin hayat sresince mesken gereksinimi karlanm olmaktadr; ancak bu hakkn tapu siciline tescil edilmi olmas gerekir. SRVEYAN: naat imalatlar yapm esnasnda idare adna; yaplan imalatlarn ve ihzaratlarn (beton, demir denmesi, kum, akl imento, kalp alnmas, vb.) gvenlik ve alma dzeninin artnamelere uygun olarak yaplp yaplmadn kontrol eden en alt dzeydeki teknik rgt elemanna denir. ANTYE EF: Kii yada kurulular adna ii teknik ynden yaptran kiidir. ANTYE: Bir yapy en dk maliyet ve ekonomik olarak oluturmak zere o yapya ait makine, malzeme ve insan gc arasndaki optimum dengenin salanmas amacyla proje nitelerinin ina edilecei yerlere denir. ARTNAME: Yaplacak ilerin genel, zel, teknik ve idari esas ve usullerini gsteren belge yada belgelerdir (. Y. Mad. 7). TAHLYE: Fuzul gilin, ecrimisil oluturan mallar terketmesi veya ecrimisil oluturan ilerin meydana geldii alanlardan ayrlmas yada boaltmasna denir. TASFYE: Feshedilen ilerin, taraflar arasnda hukuken bir eksik, noksan yada kusur (prz) brakmayacak biimde, anlama yoluyla sonulandrlmasna ynelik alacak-verecek hesabnn kartlmasdr. Bu ilemler genel olarak devletin resmi makamlar ve uzman kurullarnca gerekletirilir. TAERON: Yklenicinin nam ve hesabna ve onun izniyle ii yapan, yrten kk yklenicilerdir. TAIMA UZAKLII: Bir malzemenin karld ocaktan i yerine kadar olan uzaklktr. Bu uzakla ve tamann verildii yolun durumuna gre tama creti deiir. TEBL: Resm bildirim yazs. Kurum yada kurulularn uygulayclar, zel veya tzel kiilere, dier kurumlara bildirmek, bilgi vermek, yaymlamak veya cevap istemek zere gnderdikleri st ynetim yazs. (Bayndrlk ve skn Bakanl personel alm ve inaat kontrol uygulamalaryla ilgili teblileri vb. ) TECHZAT (DONATI=DONANIM): Bir btn oluturmak, kurmak yada tamamlamak zere gerekli olan ve ona bal her trl asl yada yardmc ara, gere, para, makine ve unsurlardr.
TEKLF ANALZ: steklilerce uygulama yllar ierisinde yada ihaleye balang proje ylnda, her bir i kalemi iin ve rayilerinden hazrlanan imalat (veya hizmet) fiyat analizi alma ve belgeleridir. TEKLF BRM FYAT: Her yl, deien teklif rayilerden alnan malzeme, makine veya iilik bedellerine kr, yatay-dey tama ve retim genel giderlerini de katarak elde ettii yeni teklif imlat veya hizmet fiyatdr. TEKLF MEKTUBU: Bir ihaleli i iin bavuruda bulunan istekli(ler)nin ilgili ihale komisyonuna vermek durumunda olduklar, ii ne kadar bir bedelle yada yzde ka indirimle yapacaklarna dair, matbu, ksa ve z mektuplardr. TEKLF RAY: Teklif mektuplaryla ihalelere istekli olarak katlan yklenici adaylarnn ilgili i iin her bir imalat kalemine rayi fiyat olarak verdikleri (iilik, malzeme ve makine) tekliflere denir. TEMNAT (GVENCE): i stlenen yklenicinin, ii szleme ve eklerine uygun olarak yapacana ve iin yaplmasndan vazgemeyeceine dair alnan kymetlerdir (.Y.Mad. 26). TEMNAT MEKTUBU: Yklenicinin, ii szleme ve eklerine uygun olarak yapmasn salama balamak iin alnabilecek kymetlerden birisidir. Teminat mektubu, Maliye ve Gmrk Bakanlnca belirtilecek bankalarca verilir ve bankalarn daha nce verdii miktara, denmi sermayelerine baldr (. Y. Mad.27). TEMNAT SRES: Geici ve kesin kabuller arasndaki sredir (B..G.. Mad. 42). TEMLK: Bir tanr yada tanmaz mal, eya veya unsurun yada kullanm hakknn bir baka kullanc veya hak sahibine, belirli koul ve hkmlerle devredilerek terk edilmesi ilemidir. Genellikle devirden nceki koullar devirden sonra da geerli saylmaktadr. TENZLAT (NDRM): ykleniciler arasnda seim yapma olanan idareye vermek zere, istekliler arasndan 1. Keif zerinden nerilen indirim veya artrm yzdeleridir. TESCL (SCL KAYDI): Mlkiyetin, uygulama, alm - satm, imalat, ihzarat, ara -gere ve dier nemli ilem ve haklarn resm yazm ve evraklarla kayda geirilmesi, onaylanmas ilemidir. TESSAT (KURMA): Bir ii yada iletmeyi btnyle hizmete aabilmek iin, tamamlayc nitelikteki ve kullanma ynelik unsurlarn (su, havalandrma, aydnlatma, stma, ulam vb.) inaat imlatlarna monte etme, ekleme veya kurma ilemidir. TESVYE: Bir dzensizliin, toporafik engebelerin dzeltilerek yzey oluturulmas ilemidir. Bu ilemde fazla yada yksek olan ksmlar kesilerek boluk yada ukurluk alanlara dolgu yaplr (yol st yap tesviyesi, toprak tesviye kazs vb.). TEVHD: fraz uygulamasnn tam tersine, tanmazn daha iyi, verimli ve yasal adan salam kullanmn temin etmek zere sz konusu yasa ve kiiler erevesinde yaplan birletirme yada bloklama ilemidir. TUTANAK: Bir imlat, bir olay, bir sonu yada uygulamay yerinde hemen tespit ederek gerekli kaytlar yapmaya verilen isimdir. Genel olarak yazl yaplan tutanaklara, resim, ekil, tablo, grafik ve izimler eklemek de mmkndr. Geici yazlmlar saylmakla birlikte taraflarca veya hazirun tarafndan imzalandnda mahkemeye esas tekil edecek belge nitelii kazanabilir; resm evrak saylabilir. (hzarat tespit tutana, demir teslim tutana gibi.) TZEL K: Belirli bir amacn gereklemesi iin, bamsz bir zerk kiilii, ismi ve ikmetgh olan, sicil haklarndan yararlanabilen ve onu kullanabilen, belirli yetki ve olanaklara sahip; madd varllar olmayan kii yada kurululardr. Kamu ve zel hukuk tzel kiileri olarak ikiye ayrlrlar. TZK (NZAMNAME): Herhangi bir kurum yada kuruluun almalarn ve ynetimini dzenleyen, ilgili hkmleri ancak o kuruluun genel kurulunca deitirilebilen maddeleri basl yaynlara denir.
UYGUN BEDEL: Artrmalarda, tahmin edilen bedelden aa olmamak zere teklif edilen bedeli gememek zere, teklif edilen bedellerin tercihe lyk grleni, bedel tahmini yaplmayan ihalelerde ise teklif edilen bedellerin uygun grlenine denir (. Y. Mad.29). VAZYET PLANI: naat mahallinde var olan tm elerin (Bina yeri, telefon direi, yol, yn durumu, aa, su ve elektrik hatlar vs.) gsterildii lekli planlardr. VEKALETNAME: Kiiler yada kurumlar adna genel yada zel bir uygulama veya hak tesisi iin alnm, noter onayl, kimlik gsteren, temsil veya uygulama yetki belgelerine denir. YAKLAIK YAPI MALYET (YYM): Bir inaat iinin brt keif bedelini ortaya karmaya ve global maliyetini ortaya koymaya ynelik bir alma olup dtan da brt yap izdm alanyla resm ve gncel birim m2 maliyet bedeli arplarak elde edilen parasal rakamdr.(TL). YEDDEMN (YED EMN): Bir iin, kymetin yada varln ortada kalmas, zarara uramas ve buna benzer nedenlerle kamu yararnn tehlikeye dmesini nlemek amacyla yine bu konu uzman ve gvenilir kii ve kiilere (baz durumlarda kurulua) teslim edilmesi iidir. leride yeddemin, teslim ald i veya deeri ayn ekilde, eksiksiz, noksansz ve ziyansz teslim etmek sorumluluundadr. YETERLLK BELGES: i stlenmek isteyen yklenicilerde aranan bir belgedir. Bu belgede, yklenicinin teknik gc, mali durumu, ekipman durumu, daha nce yapt ve halen yapmakta olduu ilerin dkm bulunur. YNETMELK: Bir kuruluun almalarnda uymak zere ortaya kard ve uyulacak ilkeleri kapsayan basl yaynlara, talimatnamelere denir. YKLENC (MTEAHHT) KARNES: Yklenicinin daha nce yapm olduu ilerin parasal toplam veya cinslerini gsteren belgedir. Bu belgeye dayanlarak daha sonra hangi ileri yapabilecei tespit edilir. YKLENC (MTEAHHT): i, para karlnda, kr amacyla bakasnn adna yapan kiidir. YKLENC KR VEYA ZARARI: kinci keiften, tenzilatn (indirimin), iilik, malzeme ve dier giderlerin drlmesi sonucu elde edilen rakamdr. Dier bir deyile, ihale bedelinden iilik, malzeme ve dier genel giderlerin drlmesi sonucu elde edilen rakam yklenicinin kr veya zarardr. ZABIT: Tespit etmek anlamna gelen bu szck de ou kere tutanak yerine kullanlr. l, tart, tespit, vukuat kayd, izim, hesaplama ve grsel belirlemeleri yazmak iin herhangi bir kat (veya matbu form) zerine serbest el yazsyla yaplan yazlmlara zabt denmektedir. (Dkme ve ktle eya Tespit zapt vb.)
B) HALE YASASI, GENEL VE TEKNK ARTNAMELER LE DER YAZILI BELGELERDE KULLANILAN TANIMLAR / AIKLAMALAR
AMBAR: Yaplacak olan iin byklne ve yapnn cinsine gre kapal yada ak olarak rafl yada rafsz yaplan ve malzemelerin (imento, demir, kereste, vs.) konulduu yerlere denir. ANTREPO: Malzemelerin byk ktleler halinde uzun srelerle yklenmek yada sevk edilmek zere bekletildii yerlere denir. ATKA DUVAR: Eik yzeyli her trl at rts ve rt alt ahap kaplamalar zerine, eitli nedenlerle devam eden (yangn duvar, parapet duvar, ayrc duvar, montaj ve ankraj duvarlar, gizli at yan duvarlar vb.) her trl yaltm ve inko iilii isteyen, st yzne harputa yaplmas gereken duvarlara denir. BADAD SIVA: Mevcut veya yeniden yaplm aa veya madeni tayc konstrksiyonlar zerine 20*20 mm veya 25*15 mm en kesitli talar aklp, bu tal ksmlara yaplan svalara denir. Bu tr svalar eski Seluklu dnemi krgir inaat duvar harc ve svas olarak bilinirler. Bu harca kil, su, kum, kire, ot, p, saman, tula krntlar, ve belirli oranlarda yumurta ak katlarak yaplan bir svadr. BLOKFLLER: Sva ptrlerini doldurup al sva ayarnda bir yzey hazrlamak iin kullanlan yzey kaplama malzemelerine denir. BRT BETON LER: Sonradan zeri svanmayacak ve olduu gibi braklacak, yzeyi ok dzgn ve ekilli olmas istenilen, boya malzemelerle boyanabilen, vibrasyonu iyi yaplm, genellikle elik yada fiber kalp ierisine dklm olan betonlara denir. DENZLK, PARAPET, LMONLUK, KPETE, DUVAR HARPUTASI V.B. MALATLAR: Mozaik kaplanacak yzey iyice temizlendikten sonra mevcut svadan 5 cm tamak, ngrlm kalnl 5 cm arkaya doru kalnlk % 10 eimle artmak suretiyle mozaik dkmek veya ayn ekilde tesviye betonu yapldktan sonra zeri detay resimlerine gre mozaik harc ile kaplanmas ilerine denir. DEPO: Yapm esnasnda imalat daha ge balanacak olan malzemelerin (shh tesisat, kalorifer tesisat, hazr sva, kap, pencere doramalar vs.) sakland kapal yada ak yerlere denir. EDELPUTZ SIVA: Homojen renkte ve byklkte elenmi zel akl (Edelputz akl) ve en az sndkten sonra bir ay dinlendirilmi beyaz kire (mermer) hamuru ve renkli imento (edelputz akl ile ayn renkli) kullanlarak hazrlanan dekoratif amal svalara denir. EMPRENYE LEM: Ahap malzemelerin bnyesinde oluabilecek rme ve bcek tahribat ile yanma, deformasyon ve benzerlerini nlemek amacyla belirli standartlara gre eitli kimyasal maddelerin fiziksel olarak uygulanmasna denir. GEME, PROFL ELK, TELESKOPK YAPI SKELES: Betonarme, beton ve dier kalp malzemeleri tayacak olan veya d sva, i sva, tavan svas gibi ilerde i iskelesi olarak kullanlacak iskelelerin eitli boy ve ebatlardaki profil elik malzeme ve fitingler kullanlarak yaplm iskelelere denir. GLAZOL: Sva yzeylerinin geirimsizlik zelliini, darbe, srtnmeye dayankl ve temizlenmeye msait bir yzey haline getirilmesini salayan kimyasal yzey kaplama malzemelerine denir. NAAT BLOK CAMLARI (LKSFER): Akla gre hesap edilmi profil demirleri ile Lksfer (Plak) ebadnda hazrlanm ereveler ierisine imento ve kum ile yaplm bir harla yada asfalt ile deme kaplamas olarak yada duvarlarda k geirmek/geirmemek amacyla yekpare kaplama malzemesi olarak kullanlan camlardr. Genelde bina d cephe kaplamalarnda kullanlrlar.
10
KARO FAYANS: Kil, kaolin, kuvars, feldspar, kalker gibi seramik hammaddelerinin muhtelif oranlardaki karmnn zel kalplarda preslenerek ekillendirilmesinden sonra 900 Cden yksek scaklklarda piirilmesiyle elde edilen, bir yz srlanm, dier yz oluklu, trtrl ve gzenekli, kalnl 4-6 mm olan seramik plaklardr. Yatay ve dey kaplama malzemesi olarak kullanlrlar. KARO MOZAYK-KAROSMAN: Talarn tabi veya sun olarak paralanmas ile meydana gelen agregaya; istenildiinde madeni boyutlarla katlmak suretiyle bir veya iki tabaka halinde normal veya beyaz imento harc ile imal edilen plaklardr. Yatay deme kaplama malzemesi olarak kullanlr. MALA PERDAHLI VEYA MASTARLI YZEY YAPILMASI: Beton, betonarme, tesviye betonu dkldkten sonra yada serildikten sonra, prizlerini almadan nce m2 ye 2.5 kg imento serpilerek mala veya mastar ile yzeyin dzeltilerek ap grn elde edildii ilere denir. METAL DEPLUVAYE (RABTZ): Mevcut veya yeniden yaplm aa veya madeni tayc konstrksiyonlar zerine yaplacak olan svann tutmasn salayan metal levhalara verilen addr. METAL PRMER: Demir oksit ve inko kromatla hazrlanan ve metal yzeylerin korozyon direncini artrc yzey kaplama malzemelerine denir. NRENG: lke apnda kot, semt as, denizden ykseklik, mesafe ve rperlemeleri yaplm ve balanm, belirli toporafik ve kartografik tepe ve st noktalara (tepe st, blge st noktalar, balant zirveleri vs.) denir. OPAL, ARNOVA, STRYE, KRSTAL, FLORT VE ARME CAMLAR: Bileimlerinde sodakire ve silis ihtiva eden ve harmanna baz metal veya metal oksit katlarak renklendirilen, renkli veya yar saydam camlardr. Opal, arnova, striye camlar yar saydam camlardan; kristal, florit ve arme camlar ise zel yapml ve zel amalar iin kullanlan camlar olarak snflandrlrlar. PALLADYEN PLAK MALT: st kat tekil eden beton ierisine doal ta veya mermer paralarnn el ile dizilerek yerletirilmeleri suretiyle elde edilen plaklar olup 30*30*4 cm olmak zere bir veya iki tabaka halinde yaplrlar. PERE MLAT: Belirli, eit kalnlkta, dzgn geometride kesilmi talarn dere, ev ve eimli yan yzeylerine kaplanarak kullanlmas ilerine denir. Bu talarn en kk kenar boyutu 15 cm ve arlklar da 25 kgdan az olmamaldr. PVC (Polivinyl Klorr), PVA (Polivinyl Almin) PLASTK ESASLI YZEY KAPLAMALARI: PVC veya PVA esasl plastik yer deme kaplamalar termoplastik balayc vinil klorr veya kopolimeri ile deiik dolgu maddeleri ve pigmentlerden imal edilen, dzgn yzeyli, kare , dikdrtgen veya okgen levha eklinde, genellikle demelerde kullanlan kaplama malzemeleridir. RLEF: Yzey ondlasyonlar ve kabarklklar. Desen oluturan girinti ve kntlar olarak tanmlanabilir (r: rliefli gre-seramik fayans vb.) VALE (SIPA) SKELE: Tavan svas ve benzer iler iin kullanlan ters V ayakl bir yardmc i iskelesidir. ki tanesi zerine kalaslar konularak kullanlrlar. Ykseklikleri 0.80-1.50 m arasnda deiir.
11
YAPI TASARIMI
KARAR
PROJELENDRME
DENETM VE ORGANZASYON
YASALAR
UYGULAMA YRTME
YARGI
TESLM
nterdisiplin olarak yap iletmesi; inaat mhendislii, hukuk ve iletme ekonomisi bilim dallarnn bir kesiimi (ara kesiti) olarak ortaya kmtr.
naat Mhendislii
antiye Teknii:
Genel Konular 1. 2. 3. 4. 5. 6. Yol, Servis yolu Servis kprleri Yatakhane Yemekhane Atelye Depo 7. Patlayc Madde
Kaynak Kullanm
12
Mhendislik Ekonomisi
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Masraf kavram nedir? Kontrol nasl yaplr? Bte Gelir Tablosu Bilano Fon ak Yatrm Planlamas Ksa vadeli planlama Orta vadeli planlama Uzun vadeli planlama Finans kaynaklarnn maliyeti Karllk (fizibilitesi) Baa ba analizi yeri Dzenlemesi
zel antiyeler 1. Liman 2. Baraj 3. Demiryolu, yol 4. Tnel 5. Kpr 6. Kanalizasyon 7. Hava Meydan
Yasal Durum:
mar Yasas ve mevzuat hale Yasas (Kamu kurulular asndan) 3. Arsa seimi ve temin 4. Proje yapm ve yatrm gerekletirecek oranlarn belirlenmesi 5. Szleme yapm 6. Szlelmenin uygulanmas Mali iler Hukuki iler 7. in bitimi 1. 2.
1. Planlamann zellikleri
1. Planlama bir seim ve tercih srecidir. 2. Plan bir kararlar toplamdr. 3. Plan gelecee yneliktir. Amaca ulamak iin bir sre gereklidir.
13
4. Planlamada ileriyi doru grmenin nemi fazladr. 5. Plan bilinli bir seim srecidir. 6. Planlama ynetimin belirleyici veya yasalatrc nitelikte ilevidir.
2. Plann Yararlar
1. Zaman ve emek savrukluunu azaltr. 2. Yneticinin dikkatini amaca yneltir. 3. Uyumlu alma olana salar. 4. abalarn amaca uygunluunun denetlenmesine ortam salar, 5. Olumsuz etkenler nceden grlp nlem alnabilir. 6. Rasyonel kural ve yntemlerin gelitirilmesine yardmc olur. 7. Yetki devrini kolaylatrr. 8. Denetimin standartlamasna katk salar.
3. Plann Sakncalar
1. Gerekli igc ve aralar kaliteli ve pahaldr. 2. Amalardan ok dilek ve istekleri ierir. 3. Kiiyi bir lde gelecekte yaatr ve bugn unutturur. 4. Uygulayclarn giriim gcn azaltr. 5. Getirdii yeni dzene direnmeler olur. 6. Yeterli hz ve dorultuda yaplamayan planlarn amaca ulamas gleir. 7.Plann kapsad sre ve ayrnt derecesi eitli olup sakncalar dourabilir.
14
8. Ynetici, kaynak kullanm ynnden u kolaylklar salayabilir; - Bolluklu ilemlerdeki kaynaklar, kritik ilemlere aktarlabilir. Bunun iin de kaynaklarn kullanm esneklii aratrlmaldr. - Deiik yatrmlarda ortak kaynak kullanmn planlama olana verir - lemlerin fiziki zelliklerini daha ayrntl aratrma gereini dourur. ak analizine ve yntem deiimine ortam hazrlar. Btn bunlarn yannda; a) Serimle planlama tekniklerinin yalnzca ara olup olmad, b) Giderlerin zamanla deiimi nemli olduundan ayr bir hesab gerektirdii, c) Bu tekniklerin hibir zaman kendi uygulaycsndan daha iyi olamayaca, d) Yeniliklere kar uygulayclarda her zaman tepki gsterilecei unutulmamaldr.
15
Benzer almalara A.B.D. Hava Kuvvetlerinde de rastlanmaktadr. 1958 ylnda, Du Pont de Nemours Company adl kimyasal yatrmlar yapan firma, ok byk bir yatrmn planlanmas ve yrtlmesinde Critical Path Method ksa adyla CPM, ad verilen yeni bir sistem uygulanmtr. Bu metot sayesinde firma birka yl iinde milyonlarca dolar tasarruf salamay baarmtr. 1959 da Dr. Mauchly, CPM metodunu basitletirerek endstri yatrmlarna tatbik edilebilir hale getirmitir. 1958 ylndan beri, bilhassa A.B.D. de, bu metotlarn gelitirilmesi ve dzeltilmesi iin youn almalar yaplmtr. Elektronik hesap makinalarnn uygulamal alanlara girmesinden sonra CPM ve PERT metotlaryla, byk ve uzun vadeli yatrmlarn, kapasite dengelenmesi, maliyet kontrol v.b. ilerin yaplmas mmkn olmutur. Bugn eitli maksatlar iin hazrlanm ok sayda Elektronik hesap makinas programlar, her cins yatrmn daha abuk ve daha ekonomik sonulandrlmasna yardmc olmaktadrlar.
6. Planlama Teknikleri
Balca i programlama ve planlama teknikleri unlardr; 1. ubuk diyagramlaryla planlama ( Bar Charts-Gantt Chart) 2. CPM Kritik Yol Yntemi (Critical Path Method) 3. PERT Seenekli Deerlendirme Yntemi (Program Evaluation and Review Technique) 4. Kutu Diyagramlaryla Planlama (Precedence Diagram) 5. L.O.B. Denge ve Devre Diyagramlaryla Planlama 6. Kaynak Kullanm / Kaynak Atama Yntemleri (Resource Allocation / Resource Assignment)
16
Blok, kat veya MAYI HAZ TEM Birim S RAN MUZ ilemler 12341234 Hafriyat Kalp, demir Beton dk. Duvar rlmesi Sva yaplmas Dorama, at A blok (I.Grup)
Yl, Ay, Hafta,Gn 1997 1998 AUST EYL EK KASI MAYI HAZ OS L M M S RAN
B Blok (II.Grup)
l m3 m2 kg m3
ilik-Makine Analiz sre deeri 0.25 saat / 1 makine (yalnz temelde) 0.25 saat / 1 usta-ii (her katta) 0.085 saat / 1 usta ii (her katta) 2 saat / 1 usta ii (her katta) 4 saat / 1 usta ii (her katta)
Her bir ilem hafriyat hari 10ar kiiden oluan bir ekiple gerekletirilecektir. Yukardaki deerler 1er ii iin verilmitir. Hafriyat ve kalp ayn ayna balayabilmekte ve bamsz yrtlmekte, izleyen dier ilemler birbirine bal ve aralksz devam etmekte (demir ve beton), bundan sonra 15 priz ve kalp bekleme ara termini braklmakta ve ardndan duvar ekibi aralksz alabilmektedir.
17
Her bir ilem % 85 verimlilik faktrne mutlaka blnecektir. alma mevsimi balangc 15 mart 2003 ve sonu 30 aralk 2003 alnacak, bu 9 ayda haftalk 6 gn ayda da 4 hafta alld 30 aralk ile 15 mart arasndaki 2.5 aylk dnemde bo beklendii kabul edilecektir.; taan iler bir sonraki seneye devredilecektir.
izelge, haftalk aylk yllk alma program eklinde dzenlenecektir. lem Hesaplama Yapm sresi (Hafta) 1.72 3.53 2.83 2.75 0.63
Hafriyat 350*0.25=87.5 saat /0.85103 saat / (8+2)=10.3 gn /6 Kalp Demir Beton Duvar 1200*1.5=1800 saat /0.852118saat / (8+2)=211.8 gn /6 17000*0.085=1445 saat /0.851700 saat / (8+2)=170 gn /6 700*2=1400 saat /0.851647 saat / (8+2)=165 gn /6 80*4=320 saat /0.85376.5 saat / (8+2)=38 gn /6
Mart Nisan
3 4 2 1 3 2 4 3 5 4 6
Mays
1 7 2 8 3 9 4 10
Haziran
1 11 2 12 3 13 4 14
Temmuz
1 15 2 16 3 17 4 18
Austos
1 19 2 20 3 21 4 22
Eyll
1 23 2 24 3 25 4 26
Ekim
1 27 2 28 3 29 4 30
Kasm
1 31 2 32 3 33 4 34
Aralk
1 35 2 36 3 27 4 38
Yaklak olarak kaba inaatn tamamlanma zaman Aralk 2003 aynn 3. haftasnn son gnleridir. Toplam alma sresi 37 haftadr.
18
her trl imkanlardan faydalanarak geni maksatl programlara gre yaplmas gerekmektedir. Hazrlanan programlar, 1. Ksa vadeli (stratejik) planlar, 2. Uzun vadeli (taktik) planlar, olmak zere iki grupta yaplmaktadr. Her cins yatrmlara uyabilen ve sonularna etkili olan yeni metodlarn gelitirilmesine gerek duyulmutur. Kritik yrnge (CPM) VE PERT metotlar bu ihtiyalardan doan modern planlama metotlarndan ikisidir. Her iki metodun ana prensibi, insann akln kullanarak gnlk hayatta yapt ilerin metodik olarak deerlendirilmesidir. CPM le planlamada ilem gsterimi yle zetlenebilir:
lemin gsterimi
Sre (t) +
Yaplan +
Ad lem
Sre lemi + Kukla lem (dummy activity) eitli ilem tanmlamalar: TiE TiG i j tt j Ti E Tj G SB TB : Balang Dm : Biti Dm : lemin Sresi : i dmnn en erken tamamlanma zaman : j dmnn en ge tamamlanma zaman : Serbest Bolluk : Toplam Bolluk A A A tij SB/TB
TjE TjG
B B C C
19
CPM de yanl olan durum: A B C D B tamamlandktan sonra D balar. A ve B tamamlandktan sonra C ilemi balayabilir.
A B
C D
Projelerde bu ilemlerin birbirlerini mantkl ve teknik olarak izlemesinden oluan btne serim (network) a diyagram , ebeke) denir. Serim hazrlanmasnda uyulmas gerekli kurallar yle zetlenebilir:
DORU A B
2) lemler bir halka oluturacak ekilde dzenlenemez. A C 3) Serimde yalnzca bir balang ve bir biti dm olmaldr. Ba. B A C B
Bit.
20
4) Ana serimden alnan bir ilem, bir ayrnt serimi ya da alt serim haline getirildiinde balang ve biti dmleri ana serimin ilem u dmleri ile akmaldr.
6) Serimde oklarn ekillerinin nemi yoktur. Doru, eri, krk izgilerle gsterilebilir. Ayn dm nolar birden fazla ileme verilmemeli, ancak bilgisayar programlar iin ok ynnde byyen ardk numaralama yaplmaldr.
21
D A B E H F C G K I J
RNEKLER:
1) K ilemi A ve B tamamlandktan sonra, L ilemi ise B ve C tamamlandktan sonra balar.
B C
2-a) K ilemi A dan sonra, L ilemi, A, B den sonra ve M ilemi de B, C den sonra balayacaktr. 2-b) K ilemi A dan sonra, L ilemi A, B den sonra ve M ilemi de A, B, C den sonra balayacaktr.
a) B C
K L M
b)
A B
K L
3) lemler arasnda aadaki bantlar olan ebekenin gsterilii; * P ilk ilemdir, * M ve L, P den sonra ayn zamanda balamaktadr, * B, E ayn zamanda balayan ve ayn zamanda biten ilemler olup M den sonra balamaktadr. * H ilemi L yi takip ediyor fakat balamas iin M in tamamlanm olmas arttr. * G ve S son ilemlerdir; G, E den sonra; S, H dan sonra balamaktadr.
22
B P M E G L H
CPM ile izilmi Bir Serimde Yatrm Sresinin Bulunmas in Hesaplama ekli (Dm Zamanlar):
(1) Ts E = 0 (T1E = 0) alnr. Ts= start, ilk (2) Tj E = max (Ti E + ti j ), i j (3) Tt G = Tt E, (11=11) Tt= tamamlanma (4) Ti G = min (Tj G - ti j ) i j (5) TiE < TiG ve TjE < TjG TiE TiG tij SB / TB TjE TjG 3 0 0 1 5
3 2
4 2 1 7 6 3 11 11 4
TiE = TiG veya TjE = TjG olduu yerlerde KRTK YOL vardr. Yatrm projelerinde kritik yrnge zerinde bulunan faaliyetlerin gsterilen sreler iinde bitirilmesi zorunludur, zira bunlarn tamamlanma srelerinde meydana gelen aksamalar yatrmn toplam sresini uzatr.
(TjE = TiE + ti j)
23
3. Kritik yol, balang dmmden balar ve biti dmnde biter. Mutlaka her serimde en az bir kritik yol vardr.
6. Toplam bolluu sfr olan ilemler kritik ilemlerdir. kullanlr. Toplam bolluk negatif olmamaldr.
Kiritik olmayan ilemler, belirli zaman aralklar iinde tamamland takdirde yatrmn toplam sresini deitirmeyen ilerdir. Bu tr faaliyetlere bolluu olan faaliyetler denir. i-j ilemleri iin drt eit bolluk tarif edilmitir:
* Toplam Bolluk (TB) [ngilizce Total float (TF), Almanca Gesamtschlupt (SG) veya Gesamte Pufferzeit
(GP)] i j ilemi en erken balama zaman olan Ti E zamannda balamakta ve t i j sresince devam etmektedir. Bu ilemin bittii zaman ile j dm noktasnn (veya i-j ileminin) izin verilen en ge tamamlanma zaman arasndaki sre farkna faaliyetin toplam bolluu denir.
* Serbest Bolluk (SB) [ng. Free float (FF), Alm. Freienschlupf (SF) veya Freie Pufferzeit (FP)]
i j ilemi izin verilen en erken Ti E balama zamannda balamakta ve t i j sresince devam etmektedir. Bu ilemin bittii zaman ile j dm noktasnn en erken tamamlanma zaman Ti E arasndaki sre farkna serbest bolluk denir. * Bamsz Bolluk (BB) [ng. Independent float (IND.F), Alm. Unabhaengige Schluphf (SU) veya unabhaengige Pufferzeit (UP)] i j ilemi, i dm noktasnn en ge tamamlanma zamannda balayp t i j sresinde devam ederek ve gene de j dm noktasnn en erken tamamlanma zamanndan evvel bitebilir, aradaki sre farkna bamsz bolluk denir.
* Ara Bolluk (AB) [ng. _, Alm. zwischen Schlupf (SZ) veya zwischen Pufferzeit (ZP)
i j ilemi, i dm noktasnn en ge tamamlanma zamannda balayarak t i j sresince devam etmekte ve j dm noktasnn en ge tamamlanma zamanndan erken bitmektedir. Bu iki zaman arasndaki sre farkna arabolluk denir.
24
TB = TJ G (Ti E + ti j ) SB = TJ E (Ti E + ti j) BB = TJ E (T G + ti j) AB = TJ G (T G + ti j) TB : Toplam Bolluk SB : Serbest Bolluk BB : Bamsz Bolluk AB : Ara Bolluk
ti j
TB SB BB AB
Ti E Ti G
Tj E TjG
EBi j = Ti E (En erken balama zaman) ETi j = Ti E + ti j (En erken tamamlanma zaman) GBi j = Tj G ti j (En ge balama zaman) (En ge tamamlanma zaman) GTi j = Tj G CPM in Bir Uygulama (1): 11 11 11 0/0 0/6 0 0 4 7/7 4 1/1 6 0/1 6 7 8 3/6 17 20 10 8/8
Kritik yol : 7-3, 3-2, 2-4, 4-1 dir.
4 2/2
11 11 6 0/0
25
lem 7-3 7-8 7-2 3-4 8-2 8-5 8-1 2-4 4-1 5-1
Sre ti j 11 6 4 4 4 8 10 6 7 4
S B 0 0 7 2 1 3 8 0 0 3
T B 0 1 7 2 1 6 8 0 0 3
EBi j 0 0 0 11 6 6 6 11 17 17
Bolluklarn kullanld yerler: 1- lemlerin kritik olup olmadn ve esnekliini hesaplama, 2- Malzeme, ekipman ve gider gibi kaynaklarn en uygun bir biimde kullanlmalarna yardmc olmak zere, 3- Optimum yatrm sresinin hesaplanmasnda, 4- lem srelerinin deitirilmesinde, ekip bykl ya da ekip saysnn deitirilmesinde.
26
Bir projede
ta : En iyimser sre (en erken tamamlanma, optimist sre) tb : En ktmser sre (en ge tamamlanma, pesimist sre) tm : Normal ya da ortalama sre te : Beklenen tamamlanma sresi Vte : Beklenen srenin varyans te : Beklenen srenin standart sapmas
1 te = ( ta + 4 tm + tb ) 6
t t Vte = b a 6
te = Vte
lemin tamamlanmasna ait ihtimal dalm erisi aada gsterilmitir. En muhtemel tamamlanma sresi Beklenen tamamlanma sresi En erken Tam. sresi ta t m te tb En ge tam. sresi Zaman ti j
Ts = Tx + Z x Tx
bantsyla hesaplanr. Burada: Ts : Projenin yeni tamamlanma sresi (ngrlen tahmin) Tx : Beklenen tamamlanma sresi (sonu sre Tx : Tx sresinin standart sapmas Z : Tamamlanma olasl
PERT seriminde her ileme ait olas en erken ve en ge gerekleme sreleri (ta , tb) normal gerekleme sresi ilem ayrtlar zerinde verilir. Serimin ilemlerinin tamamlanma sreleri (te), varyanslar (Vte) ve standart sapmalar (te) yukarda verilen formllerle hesaplanr.
Serimin programlanan zamanda tamamlanma olasl (P), yine yukarda verilen Ts formlnden ve ilgili deerler yerine yazlp Z deeri ekilerek, normal dalm tablosundan da bu P deeri okunarak belirlenir.
27
RNEK : Bir projedeki ilem sreleri aadaki tabloda verilmitir. Programlanan tamamlanma zaman 17.5 gndr. Projenin programlanan zamanda tamamlanma olasln bulunuz.
Sreler ( Gn) ta tm tb 6 4 4 5 7 7 3 8 8 8 6 8 10 4 10 7 12 8 9 14 5
ta / t m / t b
te
te i
tgi
Vte
vei vei
te i
tgi
vei vei
ZM : lem 1-2 1-3 1-4 2-5 3-5 4-6 5-6 te 8.0 5.8 8.0 6.2 8.0 10.2 4.0 Vte 0.44 0.25 1.78 0.25 0.11 1.36 0.11 8
te
0.66 0.50 1.33 0.50 0.33 1.17 0.33 8 14.2 14.2 0.69 0.11 6.2 0.25 5.80 6.20 0.25 0.0.2 5.8 0.25 3 8 5 0.11 18.2 18.2 3.14 0 4 0.11
8 1.78
10.2 1.36
28
Ej GB EB t ij GT ET Ek
Burada; : lemin tanm (ad, nosu, v.s.) tij : lemin sresi EB : lemin en erken balama zaman ET : lemin en erken tamamlanma zaman GB : lemin en ge balama zaman GT : lemin en erken tamamlanma zaman
29
LEMN TANIMI
1. A ilemi tamamlandktan sonra B ilemi balar. 2. A tamamlandktan sonra B ve C beraberce balarlar 3. A ve B tamamlandktan sonra C ilemi balar
CPMde
A B
KUTU DYAGRAMINDA
A B B A C A C B
A B
C D
(1) Normal liki (NR) (2) Balama Tamamlanma likisi (FR) (3) Balama likisi (SR) (4) Tamamlanma likisi (ER) (5) Yaklama likisi
J J
T1+min = B j T1+max = B j B1+min = T j B1+max = T j B1+min = B j B1+max = B j T1+min = T j T1+max = T j T1+min = T j B1+min = B j T1+max = T j B1+max = B j
J J J J J max z J
30
3 5
8 B
8 4
12 D
2 1
14 17 3 H 1
0 3
3 A
5 3
8 E
11 16 5 G 1
16 20 4 I 6
21 24 3 K
3 2
5 C
5 6
11 F
12 15 3 J
En Ge Balama ve Tamamlanma Zamanlarnn Bulunmas: (1) Son lemin en ge tamamlanma zaman GTK = ETK dr. (2) Herhangi bir ilemin en ge tamamlanma zaman: GT i = min (GB j Z) dir. (3) Herhangi bir ilemin en ge balama zaman: GB i = min (GT i t i ; GT j - Z) dir. 4 3 5 0 0 3 3 3 A 3 3 2 5 5 C 9 8 B 9 8 4 8 5 3 5 5 6 13 12 D 11 8 E 11 11 F 2 1 11 16 11 16 5 G 1 16 20 16 20 4 I 12 15 12 15 3 J 1 21 24 21 24 3 K 15 13 14 17 3 H
* EB i = GB i veya * GB i EB i veya
31
I J
I J
t t
c) Tamamlanma likisi I: Kalp Yapm J: Demir Denmesi d) Balama-Balama likisi I: Mimari Proje J: Statik Hesaplar
32
(%)
6 T Tp
T1
0.25 T2
0.25 T3 0.25 T4
L.O.B.da retim hznn doal tamponun tam kat olmas halinde alma dzeni:
nite Says 6 4 2 0
nite Says 6 4 2 0
3 Sre (Hafta)
3 Sre (Hafta)
: 0.5 Hafta....................................................................0.5 hafta : 2 nite/hafta ..............................................................2 nite/hafta : 2 nite/hafta ..............................................................4 nite/hafta : 1 Ekip ....................................................................... 2 Ekip
33
L.O.B.da retim hznn doal temponun tam kat olmas halinde alma dzeni:
nite Says 6 4 2 0
Bo Sreler
nite Says
6 4 2 0
Bo Sreler
3 Sre (Hafta)
3 Sre (Hafta)
: 0.5 Hafta....................................................................0.5 hafta : 2 nite/hafta ..............................................................2 nite/hafta : 3 nite/hafta ..............................................................5 nite/hafta : 2 Ekip ....................................................................... 3 Ekip
Devre yada denge diyagramlarnda, birbirini izleyen iki ilem arasnda bulunmas gerekli olan bekleme sresi yada bo sreye Zaman Tamponu (TB)= Time Buffer ilemlerin birbirlerini kesmemesini teminen dey ynde konulan tampona da Yer Tamponu (UB)=Unit Buffer denir.
lem 1 2 3 4 5
Eim
2/1 3/2 2/1 4/1 1/
Tampon (gn)
--1 (balang) 2 (biti) 2 (biti) ---
34
Yukarda serimi, eimi ve tamponlar verilen kanal hafriyatnn denge diyagramn izerek optimum yatrm sresini bulunuz.
nite Says 7 6 5 4 3 2 1 0
2 1 1.5
10 1
12
14
16 18 Tp=16.5 hafta
Sre (Hafta)
2 3 4
-2/300
-5/400 -1/200
+3/300
-2/900
10
12
14
16 Sre (gn)
Yukardaki denge diyagramnda optimum yatrm sresini ver toplam ceza azalmasn bulunuz. Ardk ilemlerde en kk zaman tamponu 1 gndr. (TB=1). Endirek giderler 500 Milyon TL dir. 10 ncu gnden sonra 300 milyon TL/gn gecikme cezas denecektir.
1. KISALTMA: Uzatma gideri: 3*300 = + 900 Milyon TL. Endirekt Gider: 3*500 = -1500 Milyon TL. Ceza azalmas: 3*300 = -900 Milyon TL. Toplam: -1500 Milyon TL. Yatrm Sresi : 13 gn Toplam Ceza Azalmas: 1500 Milyon TL
35
2 3 4
-2/300
-5/400 -1/200
0/0 -2/900
10
12
14
16 Sre (gn)
2. KISALTMA: Uzatma gideri: 3*400 = + 1200 Milyon TL. Endirekt Gider: 3*500 = -1500 Milyon TL. Ceza azalmas: 3*300 = -900 Milyon TL. Toplam: -1200 Milyon TL. Yatrm Sresi : 10 gn Toplam Ceza Azalmas: 1500 + 1200 = 2700 Milyon TL.
2 3 4 5
-2/300
-1/200
0 2 4 6 8 10 12 14 16 Sre (gn)
Ayn denge diyagramnda (balang durumunda) 1, 2 ve 5 nolu ilemlerin retim hzlar iki katna kartlrsa yatrmn yeni sresinin ne olacan bulmak istersek;
2 3 4
6 8 Ty= 9.5 gn
10
12
14
16 Sre (gn)
36
Kap. Kull.
al . i Toplam i
Kapasite
B C A
K
D
t Ty = St
(b) Maksimum kaynan en kklenmesi:
K max 1 K ort
= YlmaOran
37
= ( K K ort
Kaynak
, V = 2
Kort
t
(d) Kaynak deiiminin mutlak deerleri toplamnn en kklenmesi:
min D = K i
K K3 K2 K1
(e) Kaynak artlar toplamnn en kklenmesi:
K4
K5
min D = K i
K K2 K1 K3
38
A0, A1, A2 ve A3 gnlk kareler toplamlarn ifade eder. Bolluu olan son ilemden balayarak baa doru eer; A1 A0 ise ilem telenir, A2 A1 ise telemeye devam edilir, A3> A2 olduu iin telemeden vazgeilir. Varsa dier bolluklu ilemlerde ayn uygulama devam edilir.
K
64 50 40 34 32
2 i
8 7 6 5 4
(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
Kaynak
Kmax
Snr
t Ty1 Ty2
39
M=e-d
d e Toplam Direkt Giderler Sabit retim Giderleri t opt
d : Direkt gider e : Endirekt gider
t (sre)
2.
Bu optimizasyonda, yapm sresi, t1 yerine tde sona ererse endirekt sabit bir takm giderler (proje giderleri) olumaya devam eder, bunlar deimezler. Ancak bu sre zarfnda endirekt deiken giderler (beki giderleri, aydnlatma, enerji, kiralar, vs.) artar. i , t1 den daha nce bitirmeye kalkarsak giderler yine artar. Bunu en iyi ekilde bulmak iin e ve f giderleri toplanarak toplam endirekt giderler bulunur.
40