GEV

Gedik E itim Vakf#

Kaynak Teknolojisi E itim Ara#t&rma ve Muayene Enstits

Yay&n No: 1

KAYNAK VE NDT PERSONEL N N E# T M VE SERT F KALANDIRILMASI ESASLARI

Prof. Selhaddin ANIK Do. Dr. Murat VURAL

1996 $STANBUL

NSZ
Kaynakl# imalatta kalite, byk oranda kaynak personeline ba l#d#r. zellikle elle yap#lan eritme kaynak yntemlerinde (gaz, elektrik ark, TIG, MIG/-MAG kaynak yntemleri) kaynak#n#n elbecerisi, kaynakl# ba lant#n#n kalitesine do rudan etki yapar. Bu nedenle kaynak# e itimi, kalitenin olu'turulmas#nda zel bir neme sahiptir. Kaynakl# imalatta kaliteye etkiyen di er bir nemli faktr de, kaynak gzlem personelinin (kaynak uzman#, kaynak teknikeri, kaynak konstrktr ve kaynak uzman mhendisi) teorik ve pratik bilgi seviyesidir. Bu kitapta, lkemizde gnmze kadar sistemli bir 'ekilde yap#lamayan ve henz talimat dizisi gibi dzenlemelerin de bulunmad# # kaynak ve NDT personelinin e itimi ve s#navlar#n#n yap#lmas# ele al#nm#'t#r. Gnmze kadar kaynakl# imalatla ilgili olarak TSE taraf#ndan yay#nlanm#' bulunan standartlar#n byk lde DIN standartlar#ndan olu'mas#, yine bugne kadar lkemizde dzenlenen kaynak# ve kaynak uzman mhendisi kurslar#n#n DVS (Deutscher Verband fur Schweifltechnik: Alman Kaynak Cemiyeti) ile ortakla'a yrtlmesi, bu konuda belirli bir uyum ve birikimin olu'mas#n# sa lam#'t#r. Bu nedenle kitapta, halen yrrlkte bulunan TS 6868 (DIN 8560) 'a ynelik olarak, lkemizde bugne kadar yap#lmayan kaynak retmeni, kaynak uzman#, kaynak teknikeri ve kaynak konstrktr kurs ve s#navlar#n#n yap#lmas# konusunda DVS'nin yay#nlam#' oldu u talimatlar dizisi temel al#nm#'t#r. Ayr#ca kaynak# ve kaynak uzman mhendisi kurslar#yla ilgili olarak EWF(European Welding Federation: Avrupa Kaynak Federasyonu) taraf#ndan onaylan#p CEN/TC-121 (Avrupa Standardizasyon Komitesinin 121 no.lu Kaynakla lgili Teknik Komitesi taraf#ndan yay#nlanan EN287-1 ve -2 kaynak# yeterlilik s#nav standartlar# ve bu standartlara ynelik kaynak# e itimi ve s#navlar# da kitaba dahil edilmi'tir. Ayr#ca Trk Loydu'nun Kaynak# Yeterlilik S#navlar# talimatnamesi de verilmi'tir. NDT'nin (Tahribats#z muayene) en ok uyguland# # imalat yntemi kaynak teknolojisi oldu undan, EN 473-Tahribats#z Muayene Personelinin Kalifikasyonu ve Sertifikaland#r#lmas# standard# da kitapta yer almaktad#r. lkemizde kaynak ve kontrol ile ilgili personelin e itimi ve sertifikaland#r#lmas#n# konu alan bu ilk yay#n#n, endstriyel i'letmelere, niversitelere, meslek yksek okullar#na ve ilgili di er ki'i ve kurulu'lara faydal# olaca #n# mit ederiz.

II

Bu kitap, GED$K HOLD$NG Bas#n Yay#n ve Halkla $li'kiler servisi taraf#ndan e itim amac#yla endstriye hizmet olarak yay#nlanm#'t#r. Tamamen cretsizdir.

III

$$NDEK $LER
NSZ $$NDEK$LER BLM 1. KAYNAKLI $MALATTA KAL$TE GVENCES$ 1.1. Giri# 1.2. Kalite Gvencesi ve Kaynak Tekni i 1.3. Kaynak Tekni inde Kaliteyi Etkileyen Faktrler BLM 2. KAYNAK TEKN$*$ PERSONEL$N$N E*$T$M$ VE SINAVI 2.1. Pratik Kaynak E itimi 2.2. Kaynak retmeni ve Kaynak retmeni-Tecrbelerin De i# toku#u 2.3. Kaynak Gzlemcisi Kalifikasyonu 2.4. Kaynak Tekni inde E itim Hatlar& BLM 3. KURS KURULU,LARININ PLANLANMASI VE DONATILMASI 3.1. Genel 3.2. Hacimlerin Planlanmas& 3.3. Yap& Tekni inin Esas& 3.4. Da &t&m Donan&mlar& 3.5. Kaynak& istasyonlar& 3.6. Kaynak Atlyelerinin Donat&lmas& 'in Bilgiler 3.7. nemli Spesifikasyonlar, Standartlar, Talimatnameler ve Kurallar. BLM 4. DVS-GAZ KAYNA*I KURSU 4.1. Genel 4.2. Ko#ullar 4.3. Kurs Program& 4.4. E itim ve S&nav BLM 5. DVS-ELLE ELEKTR$K ARK KAYNA*I KURSU 5.1. Genel 5-2. Ko#ullar 5.3. Kurs Program& 5.4. E itim ve S&nav BLM 6. GAZALTI ARK KAYNAKISI G $ R$, KURSLARI (180 SAAT) 6.1. Genel 6.2. Ko#ullar 6.3. E itim 6.4. S&nav 6.5. zel E itim BLM 7. DIN 8560 (TS 6868)'E GRE EL$ K KAYNAKISI YETERL $L $K SINAVI

IV

7.1. Geerlilik Alan& 7.2. S&nav Kurulu#lar& 7.3. S&nava Kat&lma 7.4. S&navlar&n S&n&fland&r&lmas& 7.5. El Becerisinin ve Mesleki Bilginin 'spat& 7.6. S&nav Paralar& BLM 8. AVRUPA KAYNAK TEKN$*$ FEDERASYONU KAYNAKI E*$T$M$ VE SINAVI 8.1. Genel 8.2. DVS-EWF-1113'e Gre Gaz Kaynak&s& E itim Plan& 8.3. DVS-EWF-1123'e Gre Elle Elektrik Ark Kaynak&s& E itim Plan& 8.4. DVS-EWF-1132'e Gre Gazalt& Ark Kaynak&s& E itim Plan& 8.5. S&nav ve Sertifika BLM 9. EN 287-1'E GRE EL$K KAYNAKISI YETERL$L$K SINAVI BLM 10. EN 287-2YE GRE ALM$NYUM KAYNAKISI YETERL$L$K SINAVI BLM 11. DVS-1151'E GRE GAZ KAYNAK *RETMEN$N$N E*$T$M$ VE SINAVI 11.1. Genel 11.2. Ko#ullar 11.3. E itim 11.4. S&nav BLM 12. DVS-1152'YE GRE ELEKTR$K ARK KAYNAK *RETMEN$N$N E*$T$M$ VE SINAVI 12.1. Genel 12.2. Ko#ullar 12.3. E itim 12.4. S&nav BLM 13. MAG-KAYNA*INI *RETMEKLE DE YETK$L$ ELEKTR$K ARK KAYNAK *RETMEN$N$N E*$T$M VE SINAVI 13.1. Genel 13.2. Ko#ullar 13.3. E itim 13.4. S&nav BLM 14. DVS-1154'EGRE KAYNAK *RETMEN$-TECRBELER$N DE*$,TOKU,U 14.1. Genel 14.2. Kursiyerler 14.3. Program 14.4. Sre 14.5. Kaynak retmeni-Pratik Tekrarlama S&nav& 14.6. Sertifikaland&rma BLM 15. DVS-USS'YA GRE TIG-KAYNA*1 *RETMEN$ E*$T$M$ VE SINAVI

15.1. Genel 15.2. Ko#ullar 15.3. E itim 15.4. S&nav BLM 16. DVS-1156-YA GRE MIG/MAG KAYNA*I *RETMEN$N$N E*$T $M$ VE SINAVI 16.1. Genel 16.2. Ko#ullar 16.3. E itim 16.4. S&nav BLM 17. DVS-1162'YE GRE KAYNAKI SINAVI $$N SINAV DZEN$ 17.1. Genel 17.2. S&nav Komisyonu 17.3. S&nava Kabul Edilme 17.4. Pratik S&nav 17.5. Mesleki Bilgi S&nav& 17.6. Toplam Karar 17.7. S&navdan Vazgeme 17.8. i kinci S&nav 17.9. Sertifika BLM 18. KAYNAK *RETMEN$ SINAVI $$N SINAV DZEN$ 18.1. Genel 18.2. S&nav Komisyonu 18.3. S&nava Kabul Edilme 18.4. Pratik S&nav 18.5. Mesleki Teorik Bilgi S&nav& 18.6. Toplam Sonu 18.7. S&navdan Vazgeme 18.8. 'kinci S&nav 18.9. Sertifika BLM 19. DVS-1171'E GRE KAYNAK UZMANI E*$T$M$ VE SINAVI 19.1. Genel 19.2. Ko#ullar 19.3. E itim Sresi 19.4. Kurs Program& 19.5. S&nav BLM 20. DVS-1171'E GRE KAYNAK UZMANI KURSU KONU PLANI BLM 21. DVS-1171'E GRE KAYNAK UZMANI KURSU KISIM 1 21.1. Genel 21.2. Ko#ullar 21.3. E itim Sresi 21.4. Kurs Program& 21.5. Kurs retmenleri

VI

21.6. S&nav 21.7. Kaynak Uzmanl& &n&n Geli#tirilmesi BLM 22, DVS-1172'YE GRE KAYNAK TEKN$KLER$ E*$T$M$ VE SINAVI 22.1. Genel 22.2. Ko#ullar 22.3. E itim Sresi 22.4. Kurs Program& 22.5. S&nav BLM 23. DVS-1172'YE GRE KAYNAK TEKN$KER$ KURSU KONU PLANI BLM 24. DVS-1181'E GRE KAYNAK KONSTRKTR E*$T $M$ VE SINAVI 24.1. Genel 24.2. Ko#ullar 24.3. E itim Sresi 24.4. Kurs Program& 24.5. S&nav BLM 25. DYS-EWF-1173'E GRE KAYNAK UZMAN MHEND$ S$ (EUROPEAN WELD$ NG ENGINEER) E*$T $ M$ VE SINAVI 25.1. Genel 25.2. Ko#ullar 25.3. E itim Sresi 25.4. Kurs Program& 25.5. S&nav BLM 26. TRK LOYDU'NA GRE KAYNAKI YETERL$L$K SINAVLARI BLM 27. EN 473-NDT PERSONEL $N$ N KAL $F$ KASYONU VE SERT$F$KALANDIRILMASI KAYNAK

VII

BLM 1. KAYNAKLI $MALATTA KAL$TE GVENCES$ 1.1. Giri' Gnmz dnyas&nda sanayii ve ticaretin globalle#mesi, yo un bir rekabeti de beraberinde getirmi#, kalite ise rekabetin en nemli unsuru olarak ortaya &km&#t&r. Tketici al&#kanl&klar&n&n 'en yksek kaliteyi en ucuza edinme' #ekline dn#mesi, firmalar&n rn ve hizmetlerindeki hata oran&n& en aza indirme ve maliyeti de en d#k seviyeye ekme abalar&n& artt&rmalar&na neden olmu#tur. Gnmzde tketiciler, bir rn sat&n ald&ktan sonra bir kalite kontrol yoluna gitmeden, rnn kalitesine daha rn almadan gvenmek e iliminde olduklar&ndan, firmalar da bunu gerekle#tirmenin yollar&n& aramaktad&rlar. Yksek kalite, hatas&z rn veya hizmet ile e#anlaml&, bir hal alm&#t&r. Bu durum, hatal& rnlerin hatas&zlar&n aras&ndan &kar&lmas& yerine, i#lemin hatas&z rn olu#turacak #ekilde kurulmas&n& gerektirmektedir. Bylelikle kalite, en son a#amada de il, retimin tm a#amalar&nda olu#turulmakta, bizzat kalitenin kendisi 'retilmektedir". Bu #ekilde hatalar olu#madan nlendi i iin, maliyetler de d#mekte ve dolay&s&yla rekabetin en nemli ko#ullar&ndan olan ucuzluk da sa lanm&# olmaktad&r. ISO 9000 standart serisi bu sistemi kuralla#t&rma anlay&#&yla olu#turulmu#tur. Bu standartlar, zel bir rn veya hizmet iin de il, her trl rn veya hizmet iin geerli, ortak bir standartt&r. retimin tm a#amalar&nda, hatalar&n olu#madan nlenmesinin k&lavuzlu unu yapmaktad&r. 1.2. Kalite Gvencesi ve Kaynak Tekni i Kaynak, iindeki kalite muayene edilemeyen ancak kalitenin bizzat olu#turulmas& gereken bir retim yntemidir. Kayna a ne kadar iyi bir tahribats&z muayene yntemi uygulan&rsa uygulans&n, kaynakl& ba lant&n&n dayan&m&, entik darbe toklu u, metalrjik yap&s& veya korozyon direnci tespit edilemez. Bu faktrler, kullan&lan kaynak ilave malzemelerinden (&s& girdisinden) etkilenirler. Bu nedenle kaynak i#leminin bir kalite sistemi taraf&ndan kontrol edilmesi gerekir. Kaynakl& ba lant&lar&n retim ve hizmet a#amalar&nda ciddi problemler olu#turmamas& ve verimli bir #ekilde al&#abilmesi iin, tasar&m a#amas&ndan malzeme seimine, malzeme teminine, i#leme ve sonraki muayeneye kadar tm a#amalarda kontrollerin yap&lmas& gerekir. rne in kaynakl& ba lant&n&n kt bir #ekilde tasarlanmas&, atlyede, #antiyede veya hizmet mr boyunca ciddi ve pahal& sorunlar do urabilir. Yanl&# malzeme seimi, atlama gibi kaynak problemlerine neden olabilir. Kaynak planlar&n&n do ru #ekilde olu#turulmas& ve hatalardan ka&n&lmas& gerekir. Belirti kalite de erlerine ula#abilmek iin dan&#manl&klara ve e itilmi#, kaliteli ve bilgili personelin al&#mas&na gerek duyulur. (*ekil 1).

,ekil 1. Kaynakl imalatta kalite gvencesine etki eden faktrler 1.3. Kaynak Tekni inde Kaliteyi Etkileyen Faktrler Kaynak tekni inde kaliteyi etkileyen faktrler IIW-Doc. 902-86 (Kaynak teknolojisinde kalite gvencesi iin k&lavuzlar) belirtilmi#tir. (*ekil 2). Kaynakl# ba lant#n#n tasar#m# * Kaynak edilecek paran&n Konstrktif #ekillendirilmesi * Konstrksiyondaki kaynak ba lant&lar&n&n s&ralanmas& * Kaynakl& (birle#tirme tr, diki# formu) * Kaynakl& ba lant&n&n boyutland&r&lmas& * Kaynak Malzeme * Esas metalin tr ve zellikleri * 'lave ve sarf malzemelerinin tr ve zellikleri * Esas Kaynak Yntemi * Kaynak, yntemi (elle elektrik ark, tozalt&, diren vs.) * Mekanikle#tirilme derecesi * Kaynak parametreleri * Is& Kaynak Personeli * Kaynak uzman mhendisi * Kaynak uzman& * Kaynak konstrktr * Kaynak teknikeri * Kaynak& Kaynak A #z Haz#rl# # * al&#ma ko#ullar&, makina donan&m& * Kaynak Kaynaktan Sonraki Is#l $'lemler * Yntem * Uygulama Muayene * Muayene yntemi #ekli atlyesi kaynak operatr girdisi ve ilave malzemenin durumu diki#inin de erlendirme grubu ba lant&n&n #ekli

* Muayene Kontrat * Kalite gvencesi sistemi * Ba &ms&z kalite kurulu#u * D&# kontrol * Dokmantasyon ,ekil 2. Kaynakl imalatta kaliteye etkiyen faktrler Kalite Faktr 1: Tasar#m

personeli

Kaynakl& bir yap& eleman&n&n tasar&m&nda, imalat& ve/veya m#terinin deneyimleri yan&nda, tm yasal dzenleme ve kurallara (bas&nl& kap talimatlar&, boru hatlar& yap&m& talimatlar&, mesleki kurulu#lar&n talimatlar&, Avrupa standartlar& vs.) mmkn oldu u kadar dikkat edilmeli ve yerine getirilmelidir. Bunun gerekle#tirilmesi, ancak konstrksiyon kurallar&n&n, al&#ma standartlar&n&n veya kurallar&n yerine getirilmesiyle mmkndr. Ancak bir teknik resim veya bazen bir eskiz dahi yeterli olabilir. Burada nemli olan nokta, tasar&m s&ras&nda geerli kriterlere uyulmas& ve bunlar&n uygulanacaklar& yerlerin gsterilebilmesidir. Kalite Faktr 2: Malzeme Mmkn oldu u kadar, standartla#t&r&lm&# ve sertifikal& esas ve ilave malzemeler kullan&lmal&d&r. Bu mmkn de ilse, kural olarak m#teri ile zerinde anla#&lm&# bir kabul yntemi veya yeri tercih edilir. Kullan&lan malzemenin ispat&nda, taraflar&n uygun bir sistem zerinde anla#malar& gerekir. Bu sistem, standartlara uygunluk belgesi olabilece i gibi, bir kabul muayenesi sonucunda al&nan bir sertifika da olabilir. Taraflar ayr&ca uygun bir standarda gre, do ru nakliye ve depolama yntemi ve ko#ullar& belirlemelidir. Kalite Faktr 3: Kaynak Yntemi Kaynakl& yap& eleman&n&n imalat&s&n&n, kulland& & kaynak yntemini ve tm uygun kaynak parametrelerini tan&mlayabilmesi ve yntemlerin ispat&n& sa layabilmesi gerekir. Burada EN 288 standard& kullan&labilir. Kalite Faktr 4: Kaynak Tekni i Personeli Kaynak tekni i personeli, kaynak&, kaynak retmeni, kaynak uzman&, kaynak teknikeri, kaynak konstrktr ve kaynak uzman mhendisinden olu#ur. Tablo 1'de, Avrupa Birli i ve EFTA lkelerindeki kaynak tekni i personeli birbiriyle kar#&la#t&rm&#t&r. Bu personel iinde, kaynak uzman&, kaynak teknikeri, kaynak konstrktr ve kaynak uzman mhendisi "kaynak gzlem personeli" olarak adland&r&l&r. Bu personelin grev ve sorumluluklar& a#a &da verilmi#tir. a - Szle#melerin kontrol

b - Tasar&m&n kontrol c - Malzeme - Esas malzeme - 'lave ve sarf malzemeleri d - zerindeki ihaleler e - retim planlama f - '#letme donan&mlar& g - Kaynakl& imalat - n al&#malar - Kaynak h - Muayene - Gzle muayene - Tahribatl& ve tahribats&z muayene i - Kaynak diki#lerinin kabul j - Dokmantasyon Kaynak uzman&, kaynak teknikeri ve kaynak mhendisi gibi kaynak gzlem personeli ile birlikte, EN 287'ye gre kalifiye edilmi# ve sertifikaland&r&lm&# kaynak&lar&n varl& & gerekir. 'malat&, tm bu personelin uygun #eklinde sertifikaland&r&lmas&n& sa lamal&d&r. Bunun gerekle#tirilmesi amac&yla, gerekli s&navlara, e itim kurslar&na ba#vurulabilir. Bir imalat yerinde sadece kaynak&lar&n kalifiye edilmesi yeterli olmaz. Ayr&ca kaynak edilecek paralar& haz&rlayan di er tala#l& imalat personelinin (tornac&, tesviyeci vs.) de kalifiye edilmesi gerekir. Kalite Faktr 5: Kaynak A #z Haz#rl# # A &zlar&n haz&rlanmas&, diki# kalitesinin nvesidir. Bu nedenle kaynak a &zlar& zenle planlamal& ve haz&rlanmal&d&r. Ayr&ca a &zlar&n yap&l&# #ekli, temizli i ve tr de ok nemlidir. Bu konuda standartlardaki verilere uyulmas& gerekir. Bu noktada, konstrksiyon brosu ile atlye aras&nda s&k& bir i#birli i olmas&n&n nemi byktr. Kalite Faktr 6: al#'ma Ko'ullar#, $'yeri Donan#m#, $'yeri Denetimi Kaynak atlyesi, her bir imalat konusuna uyacak minimum bir donan&ma sahip olmal&d&r. Donan&m&n uygunlu u ve fonksiyonlar&n& yerine getirmesi, garanti alt&na al&nmal& veya muayene edilmelidir. Bundan ba#ka, gerekli emniyet ko#ullar&n&n yerine getirilmesi gerekir. Kalite Faktr 7: Kaynaktan Sonraki Is#l $'lemler Kaynaktan sonraki &s&l i#lem tan&mlamas&, 3. kalite faktr olan kaynak yntemi ile birlikte yap&labilir. Bu durumda parametrelerin tolerans s&n&rlar&n&n belirlenmesi gerekir. Bu konuda uygun standartlar&n, malzeme tablolar&n&n veya retici talimatlar&n&n gz nnde bulundurulmas& gerekir. Kalite Faktr B: Muayene Bir kaynakl& ba lant&n&n veya kaynakl& bir yap& eleman&n&n muayenesi, ok farkl& durumlar ortaya

&karabilir. Bir kaynakl& ba lant&n&n dayan&m&, ba lant& trne ve maruz kald& & zorlama seviyesine ba l&d&r. Bu nedenle muayene yntemi ve muayene ortam&, sadece retici ile kullan&c& aras&ndaki veya konstrksiyon ile imalat aras&ndaki, kaynak diki# zellikleri iin kabul s&n&rlar&na uyumlu olmal&d&r. Bu #ekilde olu#turulan uyum sonucu, teknik resimlere, kaynak plan&na, muayene talimat&na veya muayene yntemine gre tespit edilebilir. Grsel Kontrol, d&# bulgular& n DIN 8563'e (TS 7830'a), ISO 5817 veya EN 25817'ye gre kontrol, tahribats&z muayeneler, bas&n deneyi, dayan&m deneyi, s&zd&rmazl&k deneyi vs. gibi tm uygun muayeneler dikkatle yap&lmal&d&r. Muayene personelinin kalifikasyonu tan&mlanmal& ve kontrol edilmelidir. Bu konuda EN 473 'NDT Personelinin Kalifikasyonu ve Sertifikaland&r&lmas& " Avrupa standard& esas al&nmal&d&r. Ayr&ca muayene cihazlar&n&n da kontrol gerekir. Kalite Faktr 9: Kontrol Kontrol deyiminden, ba &ms&z bir kontrol kurulu#u ve e itimli personel arac&l& &yla yap&lan kontrol anla#&lmal&d&r. Dokmantasyon, bir yap& eleman&ndaki tm kalite gvencesi nlemlerinin sonuland&r&lmas&d&r. Bunun erevesi, m#teri ile ilk ba#ta izilmelidir. Dokmantasyon grevi konusundaki nlemlerin, al&#ma plan&nda, muayene plan& veya dengi bir planda belirtilmesi unutulmamal&d&r.

BLM 2 . KAYNAK TEKN$*$ PERSONEL$N$N E*$T$M$ VE SINAVI Bu blmde, genel olarak kaynakl& imalattan sorumlu personelin e itim kademeleri tan&t&lm&#t&r. lkemizde kaynak& e itimiyle ilgili olarak halen TS 6868 (DIN 8560) geerli oldu undan, bu standarda zel bir nem verilmi#, bu standard&n gereklerine uygun kaynak& e itimi ayr&nt&lar&yla tan&t&lm&#t&r. 2.1, Pratik Kaynak E itimi 2.1.1. Gaz Kayna # -GGaz Kayna &" kurs e itiminde, a#a &daki e itim kademesi mevcuttur; 1. G1 E itim kademesi (80 Saat) - K&smi belge 2. G2 E itim kademesi (160 Saat) - Sertifika 3. G3 E itim kademesi (80 Saat) - Sertifika 'lk e itim kademesinde, gaz kayna &n&n esaslar& anlat&l&r. Bu e itim kademesi, zellikle metal i#leme ile u ra#anlar&n e itiminde tavsiye edilir. 'kinci ve nc e itim kademelerinde ise, farkl& ap ve cidar kal&nl&klar&nda ala#&ms&z ve kayna a uygun eliklerden borular&n kayna &nda, e#itli pozisyonlarda kaynak becerisi iyile#tirilir ve mesleki bilgiler ilerletilir. Bu e itim kademeleri, bir boru kaynak&s& s&nav&yla sona erer ve gaz kaynak&s& olarak mesleki istihdama giden yol a&lm&# olur. 2.1.2. Elle Elektrik Ark Kayna # -E"Elle Elektrik Ark Kayna &" kursu e itiminde de t&pk& gaz kayna & e itiminde oldu u gibi, a#a &daki e itim kademesi mevcuttur; 1. E1 E itim Kademesi (80 saat) - K&smi belge 2. E2 E itim Kademesi (160 saat) - Sertifika 3. E3 E itim Kademesi (80 saat) - Sertifika ilk e itim kademesinde, elle elektrik ark kayna &n&n esaslar& anlat&l&r. Bu e itim kademesi, zellikle metal i#leme ile u ra#anlar&n e itiminde tavsiye edilir. 'kinci ve nc e itim kademelerinde ise, e#itli elektrodlarla kaynak yoluyla el becerisi iyile#tirilir ve mesleki bilgiler ilerletilir. 'kinci e itim kademesi, ala#&ms&z ve kayna a uygun yap& eliklerinden byk salar&n, ikinci ve nc e itim kademesi ise, orta kal&nl&kta salar&n kayna &na ayr&lm&#t&r. Uygulamalar, e#itli pozisyonlarda ik#e ve al&n diki#lerinin kayna &n& ierir. E itim, elle alevle kesme ve oyuk ama hakk&nda uygulamalar& da kapsamaktad&r. Bu e itim kademesi, bir sa kaynak&s& s&nav & ile tamamlan&r ve elle elektrik ark kaynak&s& olarak mesleki istihdama giden yol a&lm&# olur. 2.1.1.3. Gazalt# Ark Kayna # - SG Gazalt& ark kayna &nda e itim iin, her birinin ilk e itim kademesi 80 saat sren e#itli kurslar mevcuttur. Bu kurslarda, e#itli yar& mamullerin (borular, salar, profiller) ve pozisyonlarda gazalt& ark

kayna &n&n esaslar& verilir.*** Gazalt& ark kayna &, eliklerde ve demir d&# metallerde TIG-kayna & ve MAGkayna & yntem trlerini ierir. e#itli kaynak yntemleri ve bunlara uygun malzemeler iin be# farkl& e itim olana & mevcuttur; 2.1.3.1. Ala#&ms&z ve ala#&ml& eliklerin TIG - kayna & 2.1.3.2. Alminyum ve ala#&mlar&n TIG - kayna & 2.1.3.3. Ala#&ms&z ve d#k ala#&ml& eliklerin MAG - kayna & (CO2 ve kar&#&m gaz ile) 2.1.3.4. Yksek ala#&ml& eliklerin MAG - kayna & 2.13.5. Alminyum ve ala#&mlar&n&n MIG * kayna & - SG3 - SG5 SG4 - SG1 - SG2 -

22. Kaynak retmeni (LS) ve Kaynak retmeni-Tecrbelerin De i 'toku 'u (LSE) Kaynak retmeni s&nav&, kaynak& iin en yksek yeterlilik kademesidir, buradaki talepler, buna uygun olarak son derece yksektir. En az 24 ya#&nda olan, en az y&ll&k kaynak& prati i bulunan, DIN 8560 (TS 6868) R ll'ye gre ba#ar&l& bir kaynak& s&nav& geiren kaynak&lar kaynak retmenli i kursuna giderek, di er kaynak&lar&n e itimi ve gzlenmesi iin gerekli pratik ve mesleki teorik bilgi-beceriye ula#abilirler. Kursiyer, ba#ar&l& bir s&nav sonunda, kaynak retmeni sertifikas&na, berat&na ve rozetine sahip olur. Kaynak retmeni, endstride ve orta lekli i#letmelerde yksek mevkide istihdam edilir; zor kaynak i#lerinde tercih edilirler; ayr&ca kaynak&lar&n gzlenmesinde grevlendirilirler. Kaynak retmenlerinin haz&rlanmas& iin, a#a &daki kaynak yntemlerinde, her biri 240 saat sren e#itli kaynak retmeni kurslar& mevcuttur. 2.2.1.1. Gaz Kayna & (G-LS) 2.2.1.2. Elle Elektrik Ark Kayna & (E-LS) 2.2.13. TIG-kayna & (TIG-LS) 2.2.1.4. MIG/MAG - kayna & (MIG/MAG-LS)

Gaz kayna # retmeninin e itimi a'a #dakileri kapsar; Uygulamalar; 1...100 mm cidar kal&nl& &nda salar&n, borular&n ve boru kesitlerinin SA,K (Sa a kaynak) ve SOLK (Sola kaynak) teknikleriyle kayna &; elik, bak&r ve dkme demir malzemelerde zor pozisyonlarda iTm ilk e itim kademelerinin sonunda s #nav yoktur. Ancak birka uygulama paras # de erlendirilir. E itim, sadece temel et becerisini ilerletir. Kursiyerlerin bir kaynak# s #nav #yla sona eren zel e itimler yoluyla, mesleki kaynak yapabilme becerilerini tamamlamalar# gerekir.
***

diki#leri, V-diki#leri ve ik#e diki#leri. Dersler; Kaynak ve kesme cihazlar&, gazlar, malzemeler, kaynak a &z haz&rl& &, i# gvenli i ve di erleri. Elle elektrik ark kayna & retmenlerinin e itimi, a#a &dakilerden olu#ur: Uygulamalar; 1.5...12 mm cidar kal&nl& &nda salarda, profillerde, borularda, e#itli ubuk elektrodlarla kaynak; yap& ve CrNi eliklerinde zor pozisyonlarda V-diki#leri, yar&m V-diki#leri ve ik#e diki#leri. Dersler; Kaynak ak&m reteleri, ubuk elektrodlar, malzemeler, a &z haz&rlama, alevle kesme, i# gvenli i ve di erleri TIG-kayna # retmeninin e itiminde a'a #dakilerden mevcuttur: Uygulamalar; elik, alminyum ve bak&r borularda, e#itli pozisyonlarda l-diki#lerinin, V-diki#lerinin ve ik#e diki#lerinin kayna &. Dersler; Kaynak cihazlar&, koruyucu gazlar, malzemeler, ilave malzemeler, i# gvenli i MIG/MAG kayna # retmeninin e itimi ise, a'a #daki konulardan olu'ur; Uygulamalar; Ala#&ms&z ve yksek ala#&ml& elik ve alminyum salar&n ve borular&n e#itli pozisyonlarda l-diki#leri, Vdiki#leri ve ik#e diki#lerinin kayna & Dersler; Kaynak cihazlar&, koruyucu gazlar, malzemeler, kaynak ilave malzemeleri, i# gvenligi Kaynak retmeni, tm ko#ullar& sa lad&ktan sonra, kaynak uzman& kursuna kat&labilir. 2.2.2. Kaynak retmeni-Tecrbelerin De i'toku'u Kaynak retmeninin her y&lda bir, -drt gnlk "Kaynak retmeni Tecrbelerin De i#toku#u" program&na kat&lmas& gerekir. Bu programa kat&ld&ktan sonra, bir kaynak retmeninin retmenlik yetkisi 3 y&l iin daha uzat&labilir. Bu programdaki konferanslarda, kaynak tekni i alan&ndaki yenilikler rapor edilir. Tart&#malarda, e itim problemleri dile getirilir. 2.3. Kaynak Gzlemcisi Kalifikasyonu

Kaynak i#lerinde kalite gvencesi iin, uygun donan&ma, s&nanm&# kaynak&lara ve bir kaynak gzlemcisine sahip olmas& gereken, buhar kazanlar&, bas&nl& kap, kren, boru hatt&, elik yap& ve hafif elik yap& imalat& alanlar&nda, standartlara, imalat talimatlar&na ve kurallara uymak zorunlulu u vard&r. 2.3.1. Kaynak Uzman# -SFMBir kaynak uzman& kursu, 120 saat srer ve kursiyerin a#a &daki #artlar& sa lamas& gerekir. En az 24 ya#. Metal i#leyen i#letmelerin, endstri ustalar&n&n, teknikerlerin ve kaynak

 retmenlerinin ustas& olarak en az 1 y&l tecrbeli ve mesleki bilgiye sahip. DIN 8560 (TS 6868) 1'e gre ba#ar&l& bir kaynak& s&nav&n& ispat. Kaynak gzlemcisi olarak kabul edilmek iin, elik yap&larda en az Bl s&nav grubu ve boru hatlar& yap&m&nda en az Rll s&nav grubu gerekir. Kurs en az 14 hafta srer ve kurs sonunda s&nav yap&l&r. Kursta ilave kurs konular&, konferanslar ve uygulamalar vard&r. 2.3.2. Kaynak Teknikeri -STKaynak teknikeri olabilmek iin, bitiminde s&nav yap&lan 240 saatlik bir Kaynak Teknikeri kursunun tamamlanmas& gerekir. Kurs konular&, i# haz&rl& &, kaynak i#lerinde hesaplama ve kalite gvencesi, ayr&ca kaynak uzman mhendisinin yard&mc&s& veya yetkili kaynak gzlemcisi olarak al&#may& kapsar. 2.3.3. Kaynak Konstrktr Kaynakl& konstrksiyonlar&n #ekillendirilmesi ve hesaplanmas&, konstrktrn bilgisi ile zel taleplere gre olu#turulur. Bu bilgiler, 120 saat sreli Kaynak Konstrktr kurslar&nda sa lan&r. 2.3.4. Kaynak Uzman Mhendisi -SFI- (EWE) Diplomal& ve mezun durumdaki mhendisler, DVS-EWF-1173'e gre 446 saatlik Kaynak Uzman Mhendisli i kursuna kat&labilir. Yaz&l& ve szl ifade yetene ine sahip olunmas& gerekir. Kaynak Uzman Mhendisi, kaynak tekni i bak&m&ndan planlama, imalat ve kontrolde grevlendirilir. Kaynak uzman mhendisi, zel ilave kurslarla bilgisini derinle#tirebilir. 2.4. Kaynak Tekni inde E itim Hatlar# Tablo 2'de kaynak tekni inde mesleki ykselme hatlar& gsterilmi#tir. Tablo 3'te gaz kayna &nda, Tablo 4'te elektrik ark kayna &nda, Tablo 5'te MIG/MAG kayna &nda, Tablo 6'da TIG kayna &nda (elik iin) ve Tablo 7'de TIG-Kayna &nda (alminyum ve bak&r iin) e itim ve s&nav hatlar& gsterilmi#tir. Tablo 2. Mesleki ykselme hatlar#

KO,UL
Yksek Mhendis Mhendis

KURS

SRE

AMA
Kaynak

Kaynak Uzman Mhendisi Kaynak

446 (12 Hafta)

saat Uzm. Mh Kaynak Gzlem Personeli Kaynak teknikeri Kaynak

240 Saat (6 Hafta)

Tekniker

Teknikeri

Gzlem Personeli Mhendis Teknik Ressam Tekniker Kaynak Konstrktr 120 saat (3 Hafta) Kaynak Konstrktr

10

Kaynak Tekniker retmeni Usta Kaynak Kaynak Uzman# Hafta) 120 saat (3 Uzman# Kaynak Gzlem Personeli Kaynak retmeni GazElektrik DIN 8560 (TS 6868) -61 'e gre kaynak# s#nav# ve 3 y#l pratik Yksek 40-200 saat de erli s#nav Kaynak# olarak mesleki pratik zel e itim (1-5 Hafta) (TS 8561 G3 G2 Kalifiye i'i, E itim G1 SG1..5 E1 01 saat E3 E2 saat saat Her biri 80 DiN 6666) 8560 DIN Gazalt# Ark/ kaynak saat Her biri 240 ilave e itim Kaynak retmeni iin

S#nanm#' (D$N

Kaynak# 8560 kar '# (G). (E) (SG)

Her biri 160 (TS6868) 1. S#nav Her biri 80 grubuna Gaz Elektrik ark

grm' ve grmemi' i'iler

(2 Hafta) Gazalt# 24 - 32 Usta E itim Hafta S#nanm#' kaynak#

Tablo 3. Gaz kayna #nda e!itim ve s nav hatlar

11

12

Tablo 4. Elle elektrik ark kayna! nda e!itim ve s nav hatlar

Tablo 5. MIG/MAG kayna! nda e!itim ve s nav hatlar DVS-MAG-ala#&ms&z, d#k ala#&ml& elik kayna & kursu (DVS-MAG-St)

13

DVS-MAG-yksek ala#&ml& elik kayna & kursu (DVS-MAG-CrNi) DVS-MIG-alminyum kayna & kursu (DVS-MIG-AI)

Tablo 6. TIG kayna! nda (elik iin) e!itim ve s nav hatlar DVS-ala'#ms#z, d'k ala'#ml# elik TIG-kayna # kursu (DVS-TIG-St) DVS-yksek ala'#ml# elik TIG-kayna # kursu (DVS-TIG-CrNi)

14

Tablo 7. TIG kayna #nda (Alminyum ve balar iin) e itim ve s#nav hatlar# DVS-alminyum TIG-kayna & kursu (DVS-TIG-AI) DVS-bak&r TIG-kayna & kursu (DVS-TIG-Cu)

15

16

BLM 3. KURS KURULU ,LARININ PLANLANMASI VE DONATILMASI 3.1. Genel Bir kurulu#a kurs dzenleme yetkisi verilebilmesi iin, bu kurulu#un bu blmde verilen #ekilde planlanmas& ve donat&lmas& gerekir. Bir kurs kurulu#unun planlanmas&n&n esas&, tahmini olarak kursa ve s&nava kat&lacaklar&n ve kaynak tekni i e itim yerlerinin say&s&na gre ihtiyalar&n yaz&l& olarak envanterinin yap&lmas&d&r. Bir kurs kurulu#unun y&ll&k tamgn e itimde en az 12800 kursiyer - saat'e veya yar&mgn e itimde 4800 kursiyer-saat'e ula#mas& gerekir.1* Ders iin bir kaynak retmeninin; Gaz kayna &nda (G) maksimum 8 e itim yerini (ift rezervasyonlu) Elektrik ark kayna &nda (E) maksimum 8 e itim yerini (ift rezervasyonlu) Gazalt& ark kayna &nda (SG) maksimum 6 e itim yerini (ift rezervasyonlu) ynetebilece i kabul edilir. Her iki kursiyer iin en az bir kaynak istasyonu ayr&lmal&d&r. Bir kurs kurulu#unun donan&m&n&n, en yeni ynetmelik ve belgeleri iermesi gerekir. Her bir kaynak atlyesinde, e#itli trlerde kaza tehlikelerine dayan&kl& paravanlar&n bulunmas& zorunludur. Kaynak atlyelerindeki yapmas&na msaade edilmelidir. 3.2. Hacimlerin Planlamas# 3.2.1. Genel Kaynak tekni i e itim kurulu#lar&n&n olu#turulmas&nda, kural olarak a#a &daki hacimler gereklidir; Kaynak atlyesi Haz&rlama odas& Enerji da &t&m odas& (Gaz da &t&m&, elektrik da &t&m&, &s&tma ve havaland&rma) Ders salonu E itim salonu S&hhi odalar Ynetim odalar& cihaz ve donan&mlar, standartlara ve kurallara uygun #ekilde bulundurulmal&d&r. Hasarl& kaynak donan&mlar&na, sadece yetkili personelin veya firmalar&n bak&m onar&m

Hacimlerin dzenlenmesinde ve donat&lmas& nda, her #eyden nce a#a & daki noktalara dikkat edilmelidir;
1) Hesaplama esas#; Tam gn e itim -.rne in 10 kurs / y#l x 80 saat

x 16 kursiyer = 128OO kursiyer-saat/y#l

17

Yar#m gn e itim:

rne in 2 kurs / y#l x 240 saat (G1 + G2)

x 10 kursiyer = 4800 kursiyer - saat/y#l

Personel ak&#& Malzeme ak&#& Fonksiyonel birliktelik Hacimlerin ula#&labildi i Acil &k&# yollar& *ekil 3'de, planlama iin verilen kurallara uyulmas& gerekir.

1) Kaynak& kabini 2) al&#ma bank& 3) Pres 4) Elle kald&rma aleti 5) Hurda kab& 6) Dolap 7) E itimci odas& 8) Do rultma masas& 9) rs 10) ift ta#lama tezgh&

11) Alevle kesme makinas& 12) Raf 13) Profil elik deposu 14) Testere 15) Sa dayama raf& 16) Gaz kaynak masas& 17) Enerji da &t&m kolonu 18) Tabaka sa makas& 19) Gazalt&-kaynak donan&m& (gsteri iin)

,ekil 3. Bir kurs kurulu$unun planlanmas ve donat lmas 3.2.2. Kaynak Atlyesi Kaynak atlyeleri, transport bak&m&ndan zemin katta bulunmal&d&r. Bu tr atlye alanlar&n&n bulundu u bina konstrksiyonu, 10 kN/m2lik bir e#it da &t&lm&# dikey trafik ykne dayan&kl& olmal&d&r.

18

Atlye, bina iinde, bina duvar&ndan ba#ka bir i duvar iinde olacak #ekilde in#a edilmelidir. Hacim yksekli i 4 metreyi a#mamal&d&r. E er ayr& ayr& kullan&m mmknse, gaz ve elle elektrik ark kaynak atlyeleri, birbirinden ayr& hacimlerde olmal& d& r. Her bir kaynak&n&n al&#ma istasyonunun zemini, her durumda en az 4 m2 olmal&d&r. (5. blme bak&n&z) Kaynak& istasyonlar&n&n dzenlenmesi, emniyet tekni ine, pedagojik esaslara ve da &t&m tekni ine uygun olmal&d&r. Bu istasyonlar, gerekli hareket da &t&m tekni ine uygun olmal&d&r. Bu istasyonlar, gerekli hareket serbestli ini ve kaynak ark &#&malar&na, &s&l &#&malar&na ve k&v&lc&m s&ramalar&na kar#& gerekli emniyeti sa lamal&d&r. Gaz kayna & atlyelerinde - elektrik ark kaynak atlyelerinin tersine bireysel havaland&rma ve gz korumas&na gerek yoktur. Ancak genel bir hacim havaland&rmas& mutlaka gerekir. Zemin lleri iin de erler 'unlard#r; Gaz kaynak atlyesi (8 kaynak& istasyonu) 10Om2 Elle elektrik ark kaynak atlyesi (8 kaynak& istasyonu) 120m2 Gazalt& ark kaynak atlyesi (6 kaynak& istasyonu) 90m2 Ta#lama, do rultma ve alevle kesme hacim lleri yakla#&k 55m2 3.2.3. Haz#rlama Odas# Bu hacim, uygulama ve s&nav paralar&n&n kesilmesi ve ynteme uygun kaynak a z&n&n haz&rlanmas& ve daha sonra da kaynakl& uygulama ve s&nav paralar&n&n haz&rlanmas& ve k&r&lmas& i#lemleri iindir. Uygulama paralar& iin kesim i#lemleri, bu hacimde veya malzeme deposunda yap&labilir. Haz&rlama i#lemlerinden do abilecek tehlikelere ve grltlere kar#& yap&sal nlemlerin al&nmas& gerekir. Ta#lama, do rultma ve alevle kesme i#lemlerinin yap&laca & hacmin yakla#&k ls 55m dir. 3.2.4. Malzeme ve Yedek Para Deposu Bu hacim, salar&n, borular&n ve profil malzemelerin depolanmas&, ayr&ca kapakl& dolaplarda veya ayr& kap&l& bir odada bulundurulmas& gereken yedek paralar&n saklanmas& amac&yla kullan&l&r. Transport amac&yla, bu odaya d&#ar&dan ula#&labilmelidir. Haz&rlama odas&na ve kaynak atlyesine i# ak&#& bak&m&ndan uygun konumda olmal&d&r. Oda ls, yakla#&k olarak 45m2'dir. (Bu de er, 1 ark veya 1 gaz kaynak atlyesi iindir.) 3.2.5. Enerji Da #t#m Hacimleri 3.2.5.1. Tp Bataryalar#n# Yerle'tirme Odalar# ve Yedek Tp Depolama Odalar# Bu tr odalar&n dizayn&nda, her #eyden nce emniyet tekni i gz nnde bulundurulur. Asetilen

ift rezervasyon; ek olarak 1 rezerve yeri ve 1 as#l yeri, ift rezervasyon; ek olarak 1 rezerve yeri ve 1 as#l yeri,

19

tp bataryalar&n&n byk veya kk olu#u, depolamada farkl& esaslar&n uygulanmas&na yol aar. Kk asetilen tp bataryalar& (ayn& anda gaz veren 2...6 asetilen tp), kaynak atlyesi iine, emniyetli bir gaz kesme dzene iyle yerle#tirilebilir. Ancak yine de, iyi bir do al havaland&rmaya sahip ve hibir tutu#abilir maddenin bulunmad& & ayr& bir odaya konmal&d&r. Byk asetilen tp bataryalar& (ayn& anda gaz veren 7 veya daha fazla asetilen tp), a#a &daki #artlan sa layan ayr& bir odaya yerle#tirilmelidir; * Tu la ile rl ve ift taraftan s&val& temiz duvarl& * Personelin bulundu u atlyeye veya ba#ka odalara a&lmama * D&#ardan ula#&labilir, kap&lar& d&#ar&ya a&lan. * Hafif yap&l& at&ya sahip * Antistatik, dz, a#&nmaya dayan&kl& tabanl& * 'yi bir do al havaland&rmaya sahip * Elektrik tesisat& patlamaya kar#& korunmu# * Is&tma tesisat& bulunan * Yang&n ve di er tehlikelere kar#& uyar&c& levhalar& as&l& olmal&d&r. Oksijen tp bataryalar&n&n kaynak atlyesine yerle#tirilmesine izin verilir. Ancak emniyet tekni i bak&m&ndan, bir batarya odas&na yerle#tirilmeleri uygun olur. Bu #ekilde, oksijen tp bataryalar& asetilen tp bataryalar& ile ayn& odaya konulabilir, ancak her iki batarya aras&nda en az 3 metre mesafe olmal&d&r. Odan&n boyutlar&, asetilen ve oksijen bataryalar&n&n ve bunlar&n ayr& ayr& de i#tirilmesi iin gerekli gaz tplerinin konmas&na yetecek #ekilde tespit edilmelidir. Elle al&#t&rmaya yetecek bo#luk b&rak&lmal&d&r. Kullan&lmayan gaz tpleri, ayr& ve zel bir Yedek Tp Odas&'na konmal&d&r. Bu odalarda, a#a &daki noktalara dikkat edilmelidir; * Duvarlar ve zemin yang&n&n di er blmlere gemesine engel olan ve zel durumlarda yang&na dayan&kl& olmal&d&r. * Ykleme - bo#altma i#leri kolayca yap&labilmeli ve d&#ar&dan ula#&labilir olmal&d&r. * Kap&lar d&#ar&ya a&lmal&, byk kap&larda ayr&ca kk bir servis kap&s& olmal&d&r. * Zemin a#&nmaya dayan&kl& ve dz olmal&d&r. * 'yi bir do al havaland&rmaya sahip olmal&d&r, (rne in duvarda tel rgl menfez.) * Elektrik tesisat& patlamaya kar#& korunmu# olmal&d&r. * A&k alanda depolamada, gne# ve ya mura kar#& hafif bir tenteyle korunmal& ve tel rgyle evrilmelidir. Hacim bykl , e#itli gazlar& n depolanabilece i #eklinde tespit edilmelidir. E er hibir blme yoksa her tp blo u aras&nda, yakla#&k 1 metre mesafe olmal&d&r. Tp deposundan kullanma yerine transport s&ras&nda, gerekli nlemler al&nmal&d&r. (zel tp

20

ta#&ma aralar& v.s. kullan&lmal&d&r.) 3.2.5.2. Elektrik Ak# m# Da # t# m Odas# E er bir elle elektrik ark kayna & atlyesi planlan&yorsa, ilk olarak yetkili enerji da &t&m #irketiyle bir szle#me yap&lmal& ve enerjinin genel ak&m #ebekesinden mi al&naca & yoksa ayr& bir trafo istasyonunun mu kurulaca & tespit edilmelidir. 'kinci durumda, yap&n&n zellikleri (yap&n&n bykl , durumu ve ba lant&s&), enerji da &t&m #irketiyle birlikte tespit edilmelidir. 3.2.5.3. Is# tma ve Havaland # rma Tesislerinin Bulundu u Hacimler Is&tma ve zellikle havaland&rma tekni i tesisleri, kural olarak byk bir hacim gerektirir. E er byk bir yap& kompleksinden merkezi da &t&m yap&lmayacaksa, kaynak atlyesi iin zel bir &s&tma ve o u kez ayn& anda havaland&rma hacimleri yap&lmal&d&r. Bu hacimlerin bykl , mhendislik brosu ve mimar&n kat&l&m&yla ilk olarak tespit edilmelidir. 3.2.6. Ders Odas# Her bir kursun ayr&lmaz paras& olan mesleki bilgi dersleri iin, ders odalar&nda yeterli bo#lu un b&rak&lmas& gerekir. Gerekli yerlerin say&s&, kaynak kurs kurulu#unun e itim program&na gre tespit edilir. Bu odalar&n bykl iin en d#k de erler a#a &da verilmi#tir; 16 kursiyer iin 40m2 32 kursiyer iin 70m2 Ders odalar&, karart&labilir ve atlye grltsnden yal&t&lm&# olmal&d&r.

3.2.7. E itimci Odas# E itimci iin uygun bir bro yoksa zel bir oda ayr&lmal&d&r. Oda zemini: yakla#&k 10m2 E itimci odas&ndan, kaynak atlyesinin ve mmknse haz&rlama atlyesinin giri# ve &k&#lar& rahata grlebilir olmal&d&r. 3.2.8.S#hhi Odalar S&hhi odalar, lokal, du# kabinleri, soyunma odalar& ve tuvaletlerden olu#ur. Planlama iin her ne kadar mesleki kurulu#lar&n zorunlu k&ld& & kurallar yoksa da, bu konuda nemli bilgiler a#a &da verilmi#tir; Soyunma Odas# Her giyinme gardrobunda, hareket alan& da dahil olmak zere en az 0.50m2lik bir zemin alan& bulunmal&d&r. Giyinmek iin oturma yeri de olmal&d&r. Soyunma odas&n&n zemin bykl en az 6 m2 olmal&d&r. 3 m ye kadar olan zemin yzeyinde i ykseklik en az 2.30 metredir. 30m nin zerinde olan zemin yzeyinde ise, i ykseklik en az 2.50 metredir. Du' Kabinleri Her bir du# kabininin serbest zemin yzeyi en az 0.70 x 0.70 metre olmal&d&r. Du# kabininin zemin yzeyi en az 4m 'dir. 30m 'den byk du# kabinlerinin i yksekli i en az 2.50 metre olmal&d&r.
2 z 2 2

21

3.2.9. Lokal Lokal, en yeni kurallara gre dzenlenmelidir. 3.3. Yap# Tekni inin Esas# 3.3.1. D'emeler Kaynak atlyesinin zemin d#emesi, ate#e dayan&kl&, kaymaz ve srtnmeden etkilenmeyen yap&da olmal&d&r. Elektri i iletmeyen malzemeden yap&lmal&d&r. Sert beton veya tu la kaplamaya uyumlu olmal&d&r. So utma suyu tank&n&n yak&n&ndaki &slanmalara dikkat edilmelidir. 3.3.2. Boyama Zararl& yans&malardan ka&nmak iin, atlye ve kabin duvarlar&, UV-&#&nlar& absorbe eden trde mat boya ile boyan mal&d&r. 3.3.3. Ayd#nlatma al&#ma ortam&ndaki &#&k da &l&m&, kaynak al&#malar&n&n kusursuz yrtlmesini sa lamal&d&r. Atlyelerde, floresan lambalarla genel bir ayd&nlatma olu#turulmal&d&r. Ek olarak zel kabin ayd&nlatmalar& da sa lanmal&d&r. Bunlar, rne in zararl& gazlar& emme aparatlar&na tak&labilir veya kabin blmeleri zerine yerle#tirilebilir. Kaynak&lar&n gzn almamas& iin, &#& &n al&#ma alan&na mmkn oldu u kadar stten veya yandan d#mesi sa lanmal&d&r. 3.3.4. Grltden Koruma nlemleri al&#ma yerlerindeki dzenleme kurallar&na gre, i#yerindeki ses emisyonu iin maksimum de er, 85 dB (A) ve zel hallerde 90 dB (A)'d&r. Bu de erlerin zerine &k&lan yerlerde, zel ki#isel koruyucu aletlerin kullan&lmas& gerekir. o u kaynak kurs merkezlerinde 85 veya 90 dB'nin zerine &k&lmaktad&r. Bu durum, hem gaz kayna & ve hem de ark kayna & alanlar& iin geerlidir. zellikle alevle kesme veya plazmayla kesme, ayr&ca ta#lama ve do rultma i#lemleri s&ras&nda bu de er daha da artmaktad&r. Bu tip i#yerlerinde, atlyelerin mmkn oldu u kadar duvarlarla blmlere ayr&larak birbirinde izole edilmesi gerekir. Gerekli durumlarda, uygun ses snmleyicilerinin monte edilmesi tavsiye edilir. Kaynak atlyelerinde, i ortamdan bina d&#&na grlt ve &#&k veya ark yay&nmas&n&n olu#mamas&na dikkat edilmelidir. Pencereler, mmknse cam tu lalardan yap&lmal& ve kap&larda ses snmleyici bentler bulunmal&d&r. 3.4. DA*ITIM DONANIMLARI 3.4.1. Gaz Da #t#m# 3.4.1.1. Gaz Membalar# Gaz kayna & atlyelerinde kaynak& al&#ma yerlerindeki ba lant&, e#it ll gaz da &t&m&n& ve da &t&m hatlar&n&n emniyet kurallar&na uygun olmas&n& gerektirir. Bu durum, bir tp bataryas&n&n kullan&lmas&yla sa lan&r Tp bataryas&n&n bykl , ihtiyaca (kaynak& istasyonunun say&s&, kullan&lan fle byklkleri, e# zamanl&l&k faktr) ba l&d&r ve ekonomiklik de belirleyici bir faktrdr. En ok 8 kaynak& istasyonu

22

bulunan e itim kurulu#lar&nda, kural olarak kk bir tp bataryas& yeterli olmaktad&r (madde 3.2.5.1'e bak&n&z) Kaynak kabinindeki yerle#imde, rne in kresel vana gibi, elle h&zl& bir #ekilde kapat&labilen kk asetilen bataryalar& kullan&lmal&d&r. Tp ventilinden llen 3 metre apl& bir koruma alan&nda, tutu#turucu maddelerin bulundurulmas&na izin verilmez. zel bir odaya kk bir asetilen tp bataryas&n&n yerle#tirilmesi halinde, bir patlama siperli, kendi kendine devreye girebilen h&zl& bir kapama aparat& gerekir. Bu odada tutu#abilecek maddelerin bulunmas&na izin verilmez. Daima zel bir odada depolama gerektiren byk asetilen tp bataryalar& iin ise, bu donan&m standartt&r. Alevle kesme dzenekleri, merkezi gaz da &t&m&ndan yap&labildi i gibi, ayr& tplerden de yap&labilir. Alevle kesmede ayr& gazl& bir da &t&m&n gerekip gerekmedi i, ayr&ca tespit edilmelidir. Btn bunlar&n d&#&nda, her bir gaz kaynak atlyesinde, kaynak&lara armatr ba lant&s& uygulamalar&n&n yapt&r&laca & tek tpl en az bir kaynak donan&m&n&n bulunmas& gerekir. Oksijen da &t&m&n&n ekonomik olmas& iin, bir gazla#t&r&c& kullan&l&rsa, bu dzene in beton bir kaide zerinde olmas& gerekir; tank ta#&y&c& arac& iin stant yzeyi, tutu#mayan bir kaplama ile kapl& olmal&d&r. Hasar olu#umundan ka&nmak iin, tank ta#&y&c& arata tampon bulunmal&d&r. 'stenmeyen olu#umlardan ka&nmak amac&yla, gazla#t&r&c&n&n tel rgden bir itle evrilmesi gerekir. Gazla#t&r&c&n&n en az 5 metrelik evresinde, d#k kotlu hacimlere giden emniyetsiz kanal ve a&kl&klara izin verilmez. Gazla#t&r&c& ile yan&c& maddeler aras&nda, en az 10 metrelik bir koruma mesafesi bulunmal&d&r. Yeterli ykseklikte bir koruma duvar&n&n varl& & halinde, 5 metrelik bir mesafe yeterli olur. Zemin kaplamas&n&n yanmaya dayan&kl& olmas& gerekir. 6 kaynak& istasyonuna kadar olan kk gazalt& kaynak atlyelerinde, kural olarak, farkl& gazlarla en iyi kar&#&m& elde etmek zere, tek tplerden da &t&m yap&l&r. Byk gazalt& kaynak atlyelerinde ise, bir tp bataryas&ndan da &t&m yapmak amaca daha uygun olabilir. Bu durumda do ru de er, her 2 kaynak& istasyonu iin 1 tp koruyucu gazd&r. Farkl& gazlar&n kullan&ld& & gazalt& ark kayna &nda, kaynak istasyonlar&, bilinen tm koruyucu gazlar iin gaz alma yeri ile donat&l&r. 3.4.1.2. Gaz Hatlar# Gaz hatlar&n&n yerstnde da &t&m&, zemin kanallar& iindeki da &t&mdan daha iyidir. Da &t&m, atlye duvarlar& zerine veya tavan alt&na monte edilmi# boru kelepeleriyle yap&l&r. Hafif gazlar&n da &t&m&, tehlikeli ortamlar&n yeterince zerinden yap&lmal&d&r. Boruya e rilik verilmesi halinde e rilik ap&, boru ap&n&n be# kat&ndan daha byk olmal&d&r. Gaz&n hattan al&n&#&, borunun st yzeyinden olmal&d&r. Asetilen hatlar&nda, elik boru kullan&lmal&, bak&r boru kullan&lmamal&d&r. Kural olarak bu hatlardaki bas&n, 0.5 bar'a kadard&r. Her bir gaz alma yeri, bir alev siperiyle ve uygun bir geri tepme emniyet tertibat&yla (kuru veya sulu sistemli) donat&lmal&d&r. Asetilen hatlar&, sar&ya boyanmal&d&r. Merkezi gaz da &t&m& iin koruyucu gaz hatlar&, 5 ila 16 bar aras&ndaki i#letme bas&nc&na sahip uzun hatlarda, elikten yap&lmal&d&r. al&#ma yerinde gaz&n al&nmas&, debi-metreli bas&n d#rme

23

manometreleri zerinden yap&l&r. K&sa hatlar, 4 bar'a kadar bir i#letme bas&nc&nda kullan&labilir. al&#ma yerindeki gaz al&n&#&, bas&n d#rme manometresi olmayan as&l& tehizattan yap&labilir. Merkezi da &t&m tesisatlar&nda, gaz&n nem yzdesini d#ren filtreler monte edilir. 3.4.2. Ak#m Da #t#m# Ak&m da &t&m hatlar&n&n dzenlenmesinde, elektrik ark kaynak atlyesinde en az&ndan k&sa sreli 15 kVA ihtiyaca cevap verilmelidir. Kural olarak her bir cihazda devrede kalma sresi hibir zaman % 30'un alt&na d#memelidir ve maksimum ykleme, tm kaynak atlyesinde ayn& anda olmamal&d&r. Gerekli #ebeke veya transformatr ba lant& yklerinin tahmini bir tespiti iin yeterli miktarda cihaz say&s& zerine, kaynak ak&m retelerinin tek tek ba lant& ykleri eklenebilir ve %30'luk ortalama bir devrede kalma sresiyle arp&tabilir. Ba lant& yk iin genel ak&m da &t&m #ebekesinin yeterli olup olmad& &, mevcut elektrik da &t&m tesisi ara#t&r&larak a&kl& a kavu#turulmal&d&r. o u durumda, orta gerilim #ebekesine ba lanan bir trafo binas&n&n in#as& gerekir. Maliyet bak&m&ndan g faktr, ya her bir kaynak makinas&nda do rudan do ruya veya tm kaynak ak&m reteleri iin genel olarak dengelenmelidir. ok amal& akim retelerinin mi yoksa tek tek cihazlar&n m& yerle#tirilece i, bir yer veya ekonomiklik sorunudur. Genelde e itim kurulu#lar&nda tek tek cihazlar kullan&lmaktad&r. Kaynak ak&m retelerinin kaynak kabinlerinde ba lant&s& iin 380 V'luk trifaze ak&m, yard&mc& aletler iin ise 220 Vluk alternatif ak&m gerekir. Trifaze ak&m da &t&m #ebekesi, bir ana #alterle a&k da &t&m #ebekesinden ayr&labilir olmal&d&r. 380 V'luk trifaze ak&m&n g ba lant&s& iin 5 hatl& bir kablo sistemi ( faz iin hat, bir tane orta nokta hatt& ve biri de koruyucu hat) gerekir. Koruyucu hatl& alternatif ak&m #ebekesinde, bir hatal& ak&m koruma devresi bulunmal&d&r. Elektrik ark kayna & ve gazalt& ark kayna & iin her bir atlye, ak&m reteleri iin 380 V / 63 A'l&k bir trifaze ak&m ba lant&s& ve yard&mc& aletler iin 220 V / 16 A'lik bir alternatif ak&m ba lant&s& ile donat&lmal&d&r. 3.4.3. Su Da #t#m# ve Toplanmas# Temiz su da &t&m&na ek olarak, uygulama paralar&n&n so utulmas& ve s&zd&rmazl&k deneyleri iin de su da &t&m& gerekir. Her bir kaynak atlyesinde ve haz&rlama odas&nda, dzenli su ak&#&na sahip bir dahili su ba lant&s& kurulmal&d&r. 3.4.4. Is#tma ve Havaland#rma Kaynak e itim kurulu#lar& iin hem merkezi s&cak su da &t&m sistemi ve hem de s&cak hava sistemi gerekir. Kaynak atlyeleri kurs s&ras&nda srekli olarak kullan&lmad& &ndan, &s&tma sistemi h&zl& al&#an bir sistem olmal&d&r. Gaz kayna & atlyeleri iin, kural olarak cebri bir havaland&rma ve hava bo#altma gerekir. Elektrik ark kaynak atlyelerinde ise, bireysel havaland&rma zorunludur. (Madde 5.2.'ye bak&n&z). Atlyelerin ilave bir do al havaland&r&labilirli inden vazgeilmemelidir. Kaynak atlyelerinde yksek oranda hava de i#imi gerekti inden, &s&tma ve havaland&rma tesisleri birlikte planlanmal&d&r. Is&n&n geri kazan&m&n&n ekonomikli i, her durumda kontrol edilmelidir. 3.5. KAYNAKI $STASYONLARI

24

3.5.1. Gaz Kayna # $ stasyonu Dairesel hatlarda, gaz alma noktalar&nda her ne kadar geni# lde e#it bir gaz bas&nc& gerekmesine ra men, farkl& aletlerin ba lanabilmesi ve kursiyerlerin pratik amalar&na hizmet edilebilmesi amac&yla, her bir da &t&m noktas&nda bir bas&n d#rme manometresi konmal&d&r. Gaz kayna & istasyonlar&, tek tek yap&labilir veya bir enerji merkezi #eklinde oklu (4 istasyona kadar) dzenlenebilir. Kaynak masas&, yakla#&k 800x500 mm'lik dzlemsel bir bykl e sahip olmal&d&r. Masa zerinde uygulama paralar&n& zor pozisyonlarda tespit edebilmek iin bir tespit sehpas& bulunmal&d&r. Bunun d&#&nda, pedagojik esaslara ters d#meyen, kural olarak gaz tasarrufu sa layacak bir kaynak aleti tespit veya asma aparat& bulunmal&d&r. Ayn& masada al&#an iki kaynak&, birbirlerini masada olu#an s&ramalardan korumak iin gereken nlemleri almal&d&r. Kaynak ubuklar&n& kolayca ula#abilecek durumda bulundurmak iin, masan&n sol taraf &na dikey bir boru tespit edilmelidir. 3.5.2. Elektrik Ark ve Gazalt# Ark $ stasyonlar# Kaynak ak&m retelerinin ak&m trne, karakteristi ine ve ak&m #iddetine gre seiminde, kaynak yntemi, esas malzeme ve kaynak edilecek sa kal&nl&klar& gz nnde bulundurulur. Kursiyerlerin farkl& ak&m trleriyle uygulama yapabilmeleri iin normal #artlarda yakla#&k ayn& say&da kaynak transformatr ve do ru ak&m kaynak reteleri bulundurulmal&d&r. Do ru ak&m kaynak reteleri redresr olmal&d&r. Gazalt& ark kayna & gsterisinin yap&labilmesi iin, gazalt& atlyesi olmasa bile, uygun cihazlar&n bulundurulmas& gerekir. TIG-yntemine gre kayna & n yap&labilmesi iin, d#en tip karakteristi e sahip ak&m reteleri gereklidir. A &r metaller iin do ru ak&m, hafif metaller iin alternatif ak&m gerekir. MIG/MAG yntemiyle kaynak iin sabit gerilim karakteristikti ve ak&m de eri byk bir aral&kta ayarlanabilen do ru ak&m reteleri kullan&l&r. 'nce salar&n kayna & iin, tel ilerlemesi ve gerilim karakteristi inin ayarlar& birbirinden ba &ms&z yap&labilen (ift kafal& cihaz) e itim amal& cihaz ve bir de MAG-Nokta kayna & dzene i gerekir. Kaynak masas& n&n dzlemsel bykl , gaz kayna &nda oldu u gibi, yakla#&k 800 x 500 mm olmal&d&r. Zor pozisyonlarda kaynak yapabilmek iin gerekli tespit dzenleri bulunmal&d&r. Kaynak masas&na as&labilen elektrod pensesi, izoleli olmal&d&r. Yatay pozisyonda kaynak edilen boru yar& kabuklar&, kaynak elektrodlar&n&n depolanmas& iin kullan&l&r. Ayr&ca kalan elektrodlar iin bir kap gerekir. Kaynak duman ve gazlar&n&n uzakla#t&r&lmas& iin kullan&lan emici donan&mlar, ya stte veya arkaya do ru e ik olmal&d&r. Altta bulunan emicilerin verimi d#ktr. Kaynak istasyonunun kapat&labilmesi iin, 2x2 m boyutlar&nda bir kabini olmal&d&r. Bu kabinin erevesi profil elikten olmal&d&r. Yan rtleri, zeminden 0.5 m ykseklikten ba#lamal& ve 2 metre yksekli e &kmal&d&r. rne in 8 mm'lik asbestli imento plakalar (son y&llarda terk edilmeye

25

ba#lanm&#t&r) veya ses snmleyebilen ate#e dayan&kl& kaplamalar uygundur, Kabinin giri #i, a #& nmaya dayan& kl & perde ile kapat & labilmelidir. 3.6. Kaynak Atlyelerinin Donat#lmas# $ in Bilgiler 3.6.1. Gaz Kayna # Atlyesi

Para Say#s# 10

Tan#mlama Kaynak Masas& Veriler (zor mm

Teknik 800 x 500

pozisyon kayna & iin dzenekli) 20 Tabure, raf Her 6 kaynak fleci iin bir 10 Her birinden 10 Her tutma sap& Asetilen ve oksijen iin iin

0.5.

..9

mm DIN 8543'e

bas&n d#rme manometresi Asetilen ve oksijen

DIN 8541 'e gre

birinden 40m hortum Kaynak atlye donan&m&, El 10 ekici, pense, armatrler iin hortum kelepesi, sert tahta takoz, fle sap&

26

27

3.6.2. Elle elektrik ark kayna # atlyesi

28

29

30

31

3.6.3. Ders Odas#

32

3.7. nemli Spesifikasyonlar, Standartlar, Talimatnameler ve Kurallar Kurs kurutu#unun ktphanesinde; * Kaynak tekni inde genel i#gvenii i * Gaz kayna &nda i# gvenli i * Elektrik ark kayna &nda i#gvenii i * *Gazalt& ark kayna &nda i#gvenii i ile ilgili tm nemli spesifikasyonlar, standartlar, talimatnameler ve kurallar bulunmal&d&r. *ekil 3'te gsterildi i gibi eksiksiz bir kaynak kurs kurulu#unun maliyeti yakla#&k 96.500.- DM'dir.

33

BLM 4 . DVS-GAZ KAYNA*I KURSU 4.1. Genel DVS-Gaz Kayna & Kursu kademeye ayr&lm&#t&r ve ala#&ms&z eliklerin gaz kayna & iin pratik ve mesleki bilgilerden olu#ur. 'lk e itim kademesi olan DVS-G1, gaz kayna &n&n temellerini ierir. DVS-G2 ve DVS-G3 e itim kademeleri ise, beceri ve mesleki bilgilerin ilerletilmesini sa lar. Bunlar&n sonunda DIN 8560 (TS 6868)G-Rlm kaynak& s&nav& yap&l&r. DVS-G1 e itim kademesi, zellikle metal i#leme ile u ra#anlar&n e itiminde tavsiye edilir. Kaynak& olarak mesleki beceri kazanmak iin en az DVS-G1 ve DVS-G2 e itim kademelerinin tamamlanmas& gerekir. 'lk e itim kademesinin ba#ar&yla tamamlanmas&ndan sonra k&smi sertifika al&n&r. Kaynak& sertifikas&, tm gerekli kalifikasyon taleplerinin yerine getirilmesinden sonra al&nabilir ve sahibinin, e itim ispatlar&n&n, ilave e itim faaliyetlerinin ve haz&rl&klar&n tam bir bile#imine sahip oldu unu gsterir. Ayr&ca kaynak&, al&#mas& s&ras&nda, yetkili gzlemci ve kontrol kurulu#unun a&k bir gzlemi alt&nda olmal&d&r. 4.2. Ko'ullar Normal bir vcut yap&s& ve becerisi gereklidir. Metal i#leme zerine temel bir e itime sahip olunmas& uygun olur. Bir e itim kademesinin ba#ar&yla tamamlanmas&, kursiyere bir sonraki kademeye kat&lma hakk&n& verir. 4.3. Kurs Program# Kurs, her birinden ayr& ayr& s&nav yap&lan pratik ve mesleki e itimden olu#ur. Pratik e itim, ders ve uygulama planlar&na dayan&r. Mesleki e itim ise, kombine donan&ml& bir ders program&yla yap&l&r. Kursiyere, birle#ik bir kurs program& verilir. Bu program&n mesleki bilgi k&sm&nda, 12 ders birimini ieren retim ve s&nav yapraklar& bulunur. 4.4. E itim ve S#nav 4.4.1. DVS-G1 E itim Kademesi Kurs Plan#: Sola kaynak (SOLK) al&#ma tekni i ile sa ve borularda l-diki#lerinin kayna &nda temel bilgiler verilir. Alevle kesme prati i yapt&r&l&r. Mesleki bilgi dersinde, kaynak donan& m&, kaynak fleci, i# gvenli i ve malzeme konular& i#lenir. Pratik szl dersler Tablo 8'de, mesleki dersler Tablo 9'da verilmi#tir.

34

Tablo 8. DVS-G1'in ders ve uygulama plan#

*) Bu uygulamalar, e itimci taraf#ndan kurs salonunda de erlendirilir. 1) Atlyeden kurs salonuna gei$ sresini ierir.

35

Tablo 9. Mesleki bilgi dersleri

Kurs sresi:

36

Kursun sresi 80 saattir; tam gn kurslarda on gn, ak#am kurslar&nda ise buna uygun uzunluktad&r. S nav: Kurs bitiminde s&nav yoktur. Kursiyer, kursa kat&larak, (Tablo 8'de *) ile i#aretlenen uygulamalar&n be#inden yeterli veya daha iyi not al&rsa, kendisine bir belge verilir. 4.4.2. DVS-G2 E itim Kademesi !retim Plan : 40 ila 150 mm nominal geni#likte, yatay sabit borular&n sa a kaynak (SA,K) al&#ma tekni i ile kayna & #eklinde yap&l&r. Mesleki bilgi derslerinde, malzeme zerine derinle#tirilmi# bilgiler verilir, daha sonra termik kesme, kaynak yntemleri, kaynak diki# hatalar&, muayene yntemleri ve bzlmenin etkilen konular& i#lenir. Pratik dersler Tablo 10'da, mesleki dersler Tablo 11'de verilmi#tir. Tablo 10. DVS-G2'nin ders ve uygulama plan

37

Tablo 11. Mesleki Bilgi Dersleri

Kura Suresi: Kursun sresi 160 saattir; tam gn kurslarda 20 gn, ak#am kurslar&nda ise buna uygun uzunluktad&r. S#nav: DVS-G2 e itim kademesi, DVS-kaynak& s& nav & G2 ile biter. Bu s& nav, DIN 8560-G-Rlm boru kaynak&s& s&nav&d&r. Korni# pozisyonundaki diki#leri iermez. S&nav sorular& Tablo 12'de verilmi#tir.

38

Tablo 12. DVS-G2 kaynak# s#nav#n#n s#nav sorular#

S& nav, DVS-1162 - DVS-kaynak& s& nav & iin s& nav dzenine gre yap&l &r. Ba#ar&l & bir s& nav sonunda bir sertifika verilir. 4.4.3. DVS-G3 E itim Kademesi Kurs Plan#: 40 ila 150 mm'lik nominal geni#likte dikey ve sabit borular, sa a kaynak (SA,K) al&#ma tekni iyle kaynak edilir. Pratik dersler Tablo 13'de verilmi#tir. Tablo 13. DVS-G3'n kurs ve uygulama plan

39

Kurs sresi: Kursun sresi 160 saattir; tam gn kurslarda 20 gn, ak#am kurslar&nda ise buna uygun uzunluktad&r. S nav: DVS-G3 e itim kademesi, DIN 8560-G-Rlm boru kaynak& s& s& nav & ile ayn& kapsamda DVSKaynak& s&nav& G2 ile tamamlan&r. S&nav sorular& Tablo 14'de verilmi#tir. Tablo 14. DVS-G3 kaynak s nav n n s nav sorular

S&nav, DVS-1162'ye gre yap&l&r; ba#ar&l& olanlara bir sertifika verilir.

40

,ekil 4. Kaynak# S#nav# - DVS - G2 kap.

41

BLM 5. DVS-ELLE ELEKTR$ K ARK KAYNA* I KURSU 5.1. Genel DVS-Elle Elektrik Ark Kayna & Kursu kademeye ayr&lm&#t&r ve ala#&ms&z eliklerin gaz kayna & iin pratik ve mesleki bilgilerden olu#tur. 'lk e itim kademesi olan DVS-E1, gaz kayna &n&n temellerini ierir. DVS-E2 ve DVS-E3 e itim kademeleri ise, beceri ve mesleki bilgilerin ilerletilmesini sa lar. Bunlar&n sonunda DIN 8560 (TS 6868)-E-Blm kaynak& s&nav& yap&l&r. DVS-E3 e itim kademesi, zellikle metal i#leme ile u ra#anlar&n e itiminde tavsiye edilir. Kaynak& olarak mesleki beceri kazanmak iin en az DVS-E1 ve DVS-E2 e itim kademelerinin tamamlanmas& gerekir. 'lk e itim kademesinin ba#ar&yla tamamlanmas&ndan sonra k&smi sertifika al&n&r. Kaynak& sertifikas&, tm gerekli kalifikasyon taleplerinin yerine getirilmesinden sonra al&nabilir ve sahibinin, e itim ispatlar&n&n, ilave e itim faaliyetlerinin ve haz&rl&klar&n tam bir bile#imine sahip oldu unu gsterir. Ayr&ca kaynak&, al&#mas& s&ras&nda, yetkili gzlemci ve kontrol kurulu#unun a&k bir gzlemi alt&nda olmal&d&r. 5.2. Ko'ullar Normal bir vcut yap&s& ve becerisi gereklidir. Metal i#leme zerine temel bir e itime sahip olunmas& uygun olur. Bir e itim kademesinin ba#ar&yla tamamlanmas&, kursiyere bir sonraki kademeye kat&lma hakk&n& verir. 53. Kurs Program# Kurs, her birinden ayr& ayr& s&nav yap&lan pratik ve mesleki e itimden olu#ur. Pratik e itim, ders ve uygulama planlar&na dayan&r. Mesleki e itim ise, kombine donan&ml& bir ders program&yla yap&l&r. Kursiyere, birle#ik bir kurs program& verilir. Bu program&n mesleki bilgi k&sm&nda, 12 ders birimini ieren retim ve s&nav yapraklar& bulunur. 5.4. E itim ve S#nav 5.4.1. DVS-E1 E itim Kademesi Kurs Plan : Farkl& pozisyonlarda, ik#e ve V-diki#lerin kayna &nda temel bilgiler verilir. Alevle kesme ve oyuk ama uygulamalar& yapt&r&l&r. Mesleki bilgi dersleri, kaynak yntemlerini, kaynak ak&m reteleri l'i, malzeme l'i, kaynak ilave malzemeleri l'i, alevle kesme konusunu ve i# gvenli i l+II'yi, termik kesme konusunu ierir. Pratik dersler Tablo 15'de, mesleki bilgi dersleri ise Tablo 16'da verilmi#tir.

42

Tablo 15. DVS-E1 kursunun ders ve uygulama plan#

43

Tablo 16. DVS-E1 mesleki bilgi dersleri

Kurs sresi: Kursun sresi 80 saattir: tam gn kurslarda on gn, ak#am kurslar&nda ise buna uygun uzunluktad&r. S#nav: Kursun bitiminde s&nav yoktur. Kursiyer, kursa dzenli kat&larak Tablo 15'de * ile i#aretlenen uygulamalar&n be#inden yeterli veya daha iyi not al&rsa, kendisine bir belge verilir.

4.2. DVS-E2 E itim Kademesi Kurs Plan#: ncelikle 8...12 mm cidar kal&nl& &na sahip sa ve profillerde, ik#e ve V-diki#leri, farkl& pozisyonlarda kaynak yap&l&r. Mesleki bilgi derslerinde, kaynak ak&m reteleri, malzeme ve kaynak

44

ilave malzemeleri zerine derinle#tirilmi# bilgiler verilir; daha sonraki ders konular&, kaynak a &z haz&rla &, kaynak diki#i muayenesi, bzlmenin etkisi ve kaynak& s&nav&n& ierir. Mesleki dersler Tablo 17'de ve pratik dersler Tablo 18'de verilmi#tir.

Tablo 17. DVS - E2'nln mesleki dersleri

45

Tablo 18. DVS-E2 E!itim kademesinin ders ve uygulama plan

Kurs sresi: Kursun sresi 160 saattir: tam gn kurslarda 20 gn, ak#am kurslar&nda ise buna uygun

46

uzunluktad&r. S nav: DVS-E2 e itim kademesi, DVS Kaynak& s&nav& E2 ile tamamlan&r. BU s&nav, DIN 8560-EBIg'dir. S&nav sorulan Tablo 19'da verilmi#tir.

Tablo 19. DVS-Kaynak s nav E2'nln s nav sorulan

S&nav, DVS-1162 (DVS-Kaynak& S&nav&nda S&nav Dzeni)'ye gre yap&l&r. S&nav&n ba#ar&l& olmas& halinde bir sertifika verilir. 5.4.3. DVS-E3 E itim Kademesi

47

Kurs plan : 4...5 mm kal&nl& &ndaki salarda, farkl& pozisyonlarda ik#e ve V-diki#leri yap&l&r. De i#ik elektrod trleri kullan&l&r. Pratik dersler Tablo 20'de verilmi#tir.

Tablo 20. DVS- E3'n kurs ve uygulama plan

Kurs Sresi: Kursun sresi 80 saattir; tam gn kurslarda 10 gn, ak#am kurslar&nda ise buna uygun uzunluktad&r. S#nav: DVS-E3 e itim kademesi, DIN 8560-E-Blm ile ayn& kapsamda DVS-Kaynak& S&nav& E3 ile tamamlan&r. S&nav sorular&, Tablo 21'de verilmi#tir. S&nav, DVS 1162 (DVS-Kaynak& S&nav& S&nav Dzeni) 'ye gre yap&l&r. Ba#ar&l& olanlara sertifika verilir.

48

Tablo 21. DVS-Kaynak s nav E3'n s nav sorular

49

BLM 6. GAZALTI ARK KAYNAKISI G$R$, KURSLARI (180 Saat)

6.1. Genel Bu giri# kurslar&, koruyucu gaz *) alt&ndaki ark kayna &nda ilk mesleki bilgileri ierir. Daha yksek talepler, ilave zel E itim ile sa lan&r (5. maddeye bak&n&z). Bu kurslar, a'a #daki 'ekilde yap#lmaktad#r: SG1- Ala#&ms&z ve ala#&ml& eliklerin TIG-kayna & SG2- Alminyum ve ala#&mlar&n&n TIG-kayna & SG3- Ala#&ms&z ve d#k ala#&ml& eliklerin C02 ve Kar&#&m Gaz alt&nda MAG kayna & SG4- Yksek ala#&ml& eliklerin MIG/MAG kayna & SG5- Alminyum ve ala#&mlar&n&n MIG-kayna & 6.5.Ko'ullar Normal bir vcut yap&s& ve becerisi gereklidir. Metal i#leme zerine temel bir e itime sahip olunmas& uygun olur. Bir TIG-kursundan nce, gaz kayna &nda sola kaynak tekni i (SOLK) zerine mesleki bilgi al&nmas& tavsiye edilir. MIG/MAG kayna & kursundan nce ise, elektrik ark kayna & zerine bir giri# kursu al&nmas& gerekir. 6.3. E itim Her bir kurs, 80 saat srer. Gndz kurslar& olarak (2 hafta) veya ak#am kurslar& halinde (uygun uzunlukta) dzenlenebilir. Kurs planlar&, pratik dersler ve mesleki bilgi derslerine ayr&lm&#t&r. Mesleki bilgi derslerinde, teorik derslerin yan&nda, a &z haz&rl& &, puntalama, tor hareketleri, &s&l gerilmeler, arp&lma ve diki# temizli i gibi atlye dersleri de grlr. A#a &da verilen kurs plan&, kat& kural olarak verilmi#tir. Uygulama devlerinin s&ras& de i#tirilebilir ancak toplam program de i#tirilemez. 6.3.1. Pratik Dersler Uygulamalar, ders ve uygulama planlar& erevesinde yrtlr (Tablo 22...26). De erlendirmeleri e itimciler yapar.
) Koruyucu gaz alt#nda ark kaynak yntemleri, bir soygazdan argon atmosferi atf#nda, erimeyen tungsten elektrodla yap#lan TIG-kayna #n# ve eriyen tel elektrodla yap#lan MIG/MAG kayna #n# ierir. MIG/MAG kayna #nda ise koruyucu gaz olarak argon (MIG-ynteminde), kar#$#m gaz veya CO2 (MAG-ynteminde) kullan#l#r.

50

Tablo 22. TIG-Kayna #nda SG1-Giri' Kursunun ders ve uygulama plan# Malzeme : Ala#&ms&z elik (dev 2...5). D#k ve yksek ala#&ml& elik-e itim amac&na : Argon

gre elik seimi - (dev 6... 13) Koruyucu gaz

S #ra No. 1 2 3 4 5 6 7 8 g 1 0 1 2 3 1 4 1 1 1 ma

Uygula aat saati 2 3 6 3 4 8 8 2 8 2 4 4 16 0 10 0 1 4 8 6 4 6 4 6 0 4 S#ras#

S Uygulama devleri 2 5 1 1 1 2 3 3 4 4 5 5 7 8 Torcun tutulu#una giri# Doldurma kayna & l-diki#i K#e diki#i ik#e diki#i l-diki#i V-diki#i 'k#e diki#i V-diki#i 'k#e diki#i V-diki#i V-diki#i Borularda lveya Vak

Kayn c

Sa cidar

Pozisyonu kal#nl# # w w w h w w h s s q w,s, 3 S ve 2 3 S...2 2 2... 1 1... 1 . 1... 3 2... 3 2 3 3 2...

diki#i, Boru ekseni w (Kk Mesleki bilgi

51

Tablo 23. TIG-Kayna! nda SG2-Giri$ Kursunun ders ve uygulama plan Malzeme dev: 12 G-AIS' Koruyucu gaz : Argon : Al 99.5 ve imalatta en ok kullan#lan malzemeler

S #ra No.

Uyg aat S#ras#

S Uygulama devleri 2 5 2 3 9 4 0 4 7 3 9 5 0 0 2 3 4 4 4 5 5 6 7 8 Torcun tutulu#una giri# Doldurma kayna & l-diki#i l-diki#i l-diki#i l-diki#i l-diki#i (iki torla ayn& anda ift taraftan) K#e diki#i 'k#e diki#i 'k#e diki#i Profillerde al&n ve

Kayna

Sac

ulama saati 1 2 2 3 4 5 6 7 8 9 1 3 18 6 5 6 4 3 6 6 6 5 10

k Pozisyonu cidar kal#nl# # w w s q D s w h s w,h 4 0 4 3.4 3...4 1.2. 2...S 2...4 2...3 6...1 2.. . 2 3 2....

0 1 2 3

1 1 1

'k#e diki#i 'yile#tirme kayna & Mesleki bilgi

52

Tablo 24. MAG-Kayna #nda SG3-Giri' Kursunun ders ve uygulama plan# Malzeme Koruyucu gaz : Ala#&ms&z ve d#k ala#&ml& elik : 1) CO 2 2) Kar&#&m gaz
S aat S#ras# 4 4 giri# 4 3 14 10 6 3 4 6 6 0 1 2 3 6 4 10 4 8 4 0 6 0 0 1 5 5 1 4 4 5 6 6 7 8 'k#e (bindirme ba lant&da) 'k#e diki#i 'k#e diki#i 1- diki#i 1- diki#i 'k#e diki#i Mesleki bilgi diki#i h h s f w f ...12 ...4 ...12 ...3 ...4 .5... 3 8 1 2 3 4 Farkl& ayar w w w s h ...12 ...12 ...12 ...12 8 2 8 2 2 1 ) ) ) ) 8 2 6 8 8 8 ) ) ) ) 1 2(1 1 1(2 2(1 1(2 2 8(1 .2) 8(1.0) 8(1.0) 8(1 .0) 8(1.0) 1(2 1(2 1(2 2(1 2(1.6) 2(1.2) 0(1) 2 1. 0. 0. 0. 0. 0. 1+ 2(1.6) 1. 1. 0. 1. 1. de erleriyle doldurma 'k#e diki#i V- diki#i V- diki#i 'k#e diki#i Kay nak Pozisyonu Torcun tutulu#una ac K S Ko ruyucu gaz

Uy #ra No. gulama saati

Uygulama devleri

T el mm .

*) Tercihan torcun d#$#ndaki de er.

53

Tablo 25. MAG-Kayna #nda SG4-Giri' Kursunun ders ve uygulama plan# Malzeme Koruyucu gaz : Yksek ala#&ml& elik : Saf Argon + %15 CO2 +% 5 O2 veya Ar + (% 1...5) O2
Uy aat Saa S#ras# 1 4 S Kay nak ac Poz kal#nl# S l m 1.2 (1.6) w w s h h s f w f ...4 ...12 ...3 ... 4 .5...3 ... 12 ... 12 ... 12 ... 12 4 5 4 0 6 0 0 5 6 6 7 8 'k#e diki#i ik#e diki#i 1- diki#i 1- diki#i 'k#e diki#i Mesleki bilgi 2 8 2 2 1 (1 .2) (1.2) (1.0) (1.0) (1.0) 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 6 8 8 6 (1.6) (1.2) (1) 1.2 1.6 0.8 1.2 Te

S #ra No.

Uygulama

gulama

devleri 4 Torcun

2 3 4 5 6 7 8 9 1 0 1 2 1 1

4 3 14 10 6 4 9 6 6 4 10 1 5 5 1

tutulu#una giri# Farkl& ayar 8 de erleriyle 1 ik#e diki#i 2 3 4 V- diki#i V- diki#i 'k#e diki#i

54

Tablo 26. MIG-Kayna! nda SGS-Giri$ Kursunun ders ve uygulama plan

S #ra No. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 ulama

Uyg aat saat S#ras# 4 6 10 12 8 10 10 10 10 0 0 0 2 0 0 0 0

Uygulama devleri Torcun tutulu#una giri# Doldurma kayna & 'k#e diki#i V- diki#i l- diki#i ldiki#i (ift k

Kayna Pozisy w h w w w h s+

Sac kal#nl# # (mm) el 610 812 810 3...5 8...15 4...6 6...8 .2 .2 .6 .2 .6 .6 .6

taraftan) 'k#e diki#i (bindirme 'k#e diki#i Mesleki bilgi

6.3.2. Mesleki Bilgi Dersleri A#a &daki plan dhilinde, her bir ba#l&k ift saat (90 dakika) uygulanmaktad&r. 6.3.2.1. Kaynak Yntemlerinin Esas#na Giri' Kayna &n tan&m&, zellikle gazalt& ark kayna & olmak zere kaynak ve kesme yntemlerinin s&n&fland&r&lmas& ve uygulanmas&. 6.3.2.2. Kaynak Ak#m reteleri ve Aksesuarlar# Kaynak tesisinin genel yap&s&, hasar analizi de dhil bak&m ve onar&m. 6.3.2.3. Malzeme Kaynak edilecek malzemelerin retimi, zellikleri ve s&n&fland&r&lmas&. 6.3.2.4. Malzeme Davran#'#, $lave Malzemeler ve Koruyucu Gazlar Malzemelerin kaynak s&ras&nda ve sonras&ndaki kayna a uygunlu u ve davran&#&, zellikle malzemeye dayal& nlemler, kaynak ilave malzemeleri ve koruyucu gazlar. 6.3.5.5. al#'ma Tekni i Birle#tirme trleri, a &z haz&rl& & ve kaynak diki#lerinin gsterimi. 6.3.2.6. Kazalardan Korunma Genel yang&n tehlikeleri, kaynak s&ras&ndaki kaza tehlikeleri, grnr ve grnmeyen &#&nlardan,

55

kaynak dumanlar&ndan ve elektrik arpmalar&ndan korunma, kaynak& koruyucu giysileri, kazadan korunma talimatlar&. 6.4. S#nav Kursun sonunda bir s&nav yoktur, ancak tm uygulama devlerinin en az 3/4'nn "yeterli" veya daha iyi #ekilde de erlendirilmi# olmas& gerekir. Bu #artlar alt&nda ve kurallara uygun kat&l&m& gerekle#tiren kursiyere, ba#ar&l& oldu unu belirten bir belge verilir. 6.5. zel E itim Giri# kurslar&n&n d&#&nda, ayr&ca, di er demird&#& metallerin kayna & hakk&nda, di er malzemelerin kayna & hakk&nda, kaynak& s&nav&na haz&rl& & ve gazalt& ark kaynak donan&m&n&n bak&m& zerine zel e itimler yap&l&r. Bu tr zel e itimlerin kurs ve uygulama plan&, m#teri ile kurs kurulu#u aras&nda tespit edilir ve e itim amac&na ve kursiyerin nbilgilerine gre tadil edilir.

56

BLM 7. DIN 8560 (TS 6868)'A GRE EL$K KAYNAKISI YETERL$L$K SINAVI
7.1. Geerlilik Alan# DIN 8560 (TS 6868), elikten mamul yap& elemanlar& zerinde, elle sevk edilen kaynak aparatlar& kullanarak kaynak olu#turmas& gereken kaynak&lar&n s&nav&nda geerlidir. 7.2. S#nav Kurulu'lar# S&nav, bu konuda sorumlu ve yetkili bir kurulu#taki s&nav yetkilileri veya daimi olarak grev yapan bir kaynak uzman mhendisi taraf&ndan yap&l&r. 7.3. S#nava Kat#lma S&nava, sadece e itimi ve nceki i# tecrbesi, s&nav& geebilecek seviyeye geldi i anla#&lan kaynak&lar kat&labilir. *pheli durumlarda s&nav kurulu#u bir n s&nav yapar. 7.4.S#navlar#n S#n#fland#r#lmas# S&nav gruplar&, a#a &daki #ekilde s&n&fland&r&l&r. 1. Kaynak yntemleri: E, G, MIG, MAG, TIG 2. Yar& mamul: B (=Sa), R ( = Boru) 3. Malzeme : l, II, III, IVA, IVB 4. Para kal&nl& & : f (< 3), m (2,5...6,5),g (> 6) rne!in: S nav Grubu

Tablo 27 ve 28, DIN 8560 (TS 6868)'in genel s&n&fland&r&ld&m, Tablo 29, DIN 8560 (TS 6868) 'e gre kaynak& sertifikas&n&n i#aretleme rneklerini gstermektedir.

Tablo 27. DIN 8560 (TS 6868) 'e Gre S#nav#n S#n#fland#r#lmas# Yntem:

57

S&navda, daha sonra pratikte uygulanacak kaynak yntemiyle kaynak yap&lmal&d&r. G E : Gaz Kayna & : Elle elektrik ark kayna & ; Erimeyen tungsten elektrodla soygaz alt&nda ark kayna &

MIG/MAG: Eriyen elektrodla gazalt& ark kayna & TIG Yntem Bile'imleri: TIG/E: Kk paso TIG, dolgu ve kaynak pasolar& E Yar# Mamul : S&nav, pratikte kullan&lacak yar& mamulle uyumlu olmal&d&r. B : Sa R : Boru

58

Tablo 28. Alt gruplar - S nav ve i$ paras kal nl klar g: kal#n 7... 12

Alt gruplar S&nav paras&n&n kal&nl& & '# paras&n&n kal&nl& &

f: ince 1.5... 2

m: orta 4... 5

<3

2.5 ... 6.5

.6

zel durumlar: rne in, kk taraf&n&n kar#& kayna & gibi, s&nav&n geni#letilmesi veya daralt&lmas& durumlar&nda, kaynak& s&nav&n&n i#aretlenmesinde X harfi kullan&l&r.

Tablo 29. DIN 8560a gre Bir Kaynak S nav n n '$aretleme rnekleri

59

Tablo 30. DIN 8560 (TS 6868)'e gre s&nav gruplar&na ve her birinin kapsad& & gruplara genel bak&#. (Belirli bir s&nav grubu kutu iine al&nm&#t&r ve bu kutudaki s&nav&n hangi s&nav gruplar&n& ierdi i, ok ynndeki birle#tirme izgileriyle gsterilmi#tir.)

60

7.5. El Becerisinin ve Mesleki Bilginin ispat# S&nav, biri pratik ve di eri de, mesleki bilgi k&sm& olmak zere iki k&s&mdan olu#ur, Pratik k&s&mda, s&nav kurulu#unun gzlemi alt&nda veya i#letmede yetkili kaynak gzlem personeli gzetiminde haz&rlanan s&nav paralar& ve bundan &kar&lan numuneler, s&nav gruplar&na gre olu#turulur. S&nav&n mesleki bilgi k&sm&nda ise, kaynak&n&n, mesleki bilgilere uygun ve kazas&z bir al&#ma iin gerekli pratik al&#ma kurallar&n& bildi ini ispat etmesi gerekir. 7.6. S#nav Paralar# S&nav, belirlenen al&#ma kurallar&na uygun yap&lmal&d&r. S&nav paralar& ve bunlardan numunelerin &kar&l&#&, Tablo 31 ...45 'te gsterilmi#tir.

61

Tablo 31. S#nav Grubu R If

62

Tablo 32. S#nav Grubu R Im

63

Tablo 33. S#nav Grubu R Ig

64

Tablo 34. S#nav Grubu R II f ve R III f

65

Tablo 35. S#nav Grubu R II m ve R III m

66

Tablo 36. S#nav Grubu R II g ve R III g

67

Tablo 37. S#nav Grubu R IV A f ve R IV B f

68

Tablo 38. S#nav Grubu R IV A m ve RIV B m

69

Tablo 39. S#nav Grubu R IV A g ve R IV B g

70

Tablo 40. S#nav Grubu B I F

71

Tablo 41. S#nav Grubu B I m ve B I g

72

Tablo 42. S#nav Grubu B II f ve B III f

73

Tablo 43. S#nav Grubu B II m, B III m, B II g, B III g

74

Tablo 44. S#nav Grubu B IV A f ve B IV B IV B f

75

Tablo 42. S#nav Grubu Tablo 45. S#nav Grubu B IV A m, B IV A g, B IV B m, B IV g

76

BLM 8. AVRUPA KAYNAK FEDERASYONU KAYNAKI E*$T $M$ VE SINAVI

8.1. Genel Avrupa Standardizasyon Kurulu#u CEN'in 121 No.lu Teknik Komitesinin 2.Alt Komitesi (CEN-TC 121-SC 2), 26 *ubat 1992'de EN 287-1 (eliklerin eritme kayna &nda kaynak&lar&n yeterlilik s&navlar& ve sertifikaland&r&lmas&) ve EN 287-2 (Alminyum ve ala#&mlar&n&n eritme kayna &nda kaynak&lar&n yeterlilik s&navlar& ve sertifikaland&r&lmas&) standartlar&n& yay&nlam&#t&r. Bu standard& n kabulnden sonra DVS-Kaynak& E itimi talimatnameleri, EN 287'ye uygun hale getirilme amac&yla birtak&m de i#ikliklere u rat&lm&#t&r. Bu de i#ikliklerle tadil edilen yeni kaynak& e itim ve s&nav talimatnameleri (DVS-EWF-Richtlinien) a#a &da Tablo 46 ... 54 'de verilmi#tir. Bu tablolarda kullan&lan UE k&saltmas& "Ders Birimi" anlam&ndad&r ve her ders birimin ieri i iin, nceki blmlerde ayn& konudaki e itim planlar&nda verilen ders ieriklerine bak&lmal&d&r. 8.2. DVS-EWM113'e Gre Gaz Kaynak#s# E itim Plan# Tablo 46'da, DVS-EWF-1113'e gre Gaz kaynak&s& e itim plan&, a#a &dan yukar&ya do ru verilmi#tir. Tablo 47'de, bu e itim plan&na gre yap&lan kaynak& s&nav&n&n geerlilik alan& gsterilmi#tir. 8.3. DVS-EWF-1123'e Gre Elle Elektrik Ark Kaynak#s# E itim Plan# Tablo 48'de, elle elektrik ark kaynak&s& e itim plan&, tablo 49'da E1 e itim plan&n&n ieri i, tablo 50'de ise s&nav&n geerlilik alan& gsterilmi#tir. 8.4. DVS-EWF-1132'ye Gre Gazalt# Ark Kaynak#s# E itim Plan# Tablo 51'de, TIG-kayna & e itim plan&, tablo 52'de TIG-Kaynak& s&nav&n&n geerlilik alan&, tablo 53'te MIG/MAG-kayna & e itim plan& ve tablo 54'te de MIG/MAG kaynak& s&nav&n&n geerlilik alan& verilmi#tir.

77

Tablo 46. DVS-1113'e gre Gaz kaynak#s# e itim plan#

78

Tablo 47. DVS-Gaz kaynak#s# s#nav#n#n geerlilik alan#

79

Tablo 48. DVS- 1123'e gre elle elektrik ark kaynak#s# e itim plan#

80

Tablo 48. Devam

81

Tablo 49. DVS-E1 elle elektrik ark kayna # kursu uygulama plan#

82

Tablo 50. DVS-Elle elektrik ark kaynak# s#nav#n#n geerlilik alan#

83

Tablo 51. DVS-1132"ye gre TIG-kaynak#s# e itim plan#

84

Tablo 52. DVS-TIG-kaynak#s# s#nav#n#n geerlilik alan#

85

Tablo 53. DVS-1133'e gre MIG/MAG-kaynak#s# e itim plan#

86

Tablo 54. DVS-MIG/MAG-kaynak&s& s&nav&n&n geerlilik alan&

87

8.5. S#nav ve Sertifika Tablo 55 ve 56'da, EN 287-1'e gre yap&lan bir kaynak& yeterlilik s&nav&ndan sonra ba#ar&l& olan kaynak&lara verilen sertifikan&n n ve arka yz grlmektedir. Bu sertifikadaki terimlerin Trke kar#&l&klar& iin Blm 9'da verilen EN 287-1 standard&n&n eklerine bak&lmal&d&r. Tablo 57'de ise, kaynak& s&nav& s&ras&nda sonular&n i#lendi i "S&nav Paralar& De erlendirme Tablosu" verilmi#tir.

88

Tablo 55. DVS-Sa (Levha) kaynak&s& s&nav&n&n s&nav sertifikas& (n yz)

Tablo 56. DVS-Sa (Lavha) Kaynak&s& s&nav&n&n s&nav sertifikas& (arka yz)

89

90

Tablo 57. El becerisinin de erlendirme tablosu DVS-

91

BLM 9. EN 287-1'E GRE EL$K KAYNAKISI YETERL$L$K SINAVI

Bu blmde, Avrupa Standard& EN 287-1'e gre eliklerin eritme kayna &nda kaynak& yeterlilik s&nav&n&n yap&l&# dzeni verilmi#tir. Bu blmdeki #ekil ve tablolar&n numaralar&, orijinal standarttaki #ekil ve tablo numaralar&n&n ayn&s&d&r. EN 287-1 standard&nda, eliklerin eritme kayna &nda kaynak& performans&n&n yeterlili inin s&nanmas& amac&yla haz&rlanm&# prensipler verilir. Kaynakl& imalat&n kalitesi, byk oranda kaynak&n&n becerisinin yksekli ine ba l&d&r. Kaynak&n&n yaz&l& ve szl talimatlar& izleyebilme becerisi ve bu becerisinin s&nanmas&, kaynakl& mamuln kalitesinin sa lanmas&nda en nemli faktrler aras&ndad&r. Becerinin bu standarda gre s&nanmas&, uniform kural ve s&nav #artlar&n&n bulundu u ve standart s&nav paralar&n&n kullan&ld& & kaynak yntemine ba l&d&r. Bu nedenle bu standart, kaynak&n&n becerisinin, kayna &n kalitesine nemli oranda etki yapt& & i#lemlerde geerlidir. S&nav sonular&n&n anlaml& olabilmesi iin, yeteri kadar s&nav paras& elde edilmesi ve s&nav paralar&n&n bu standartta verilen llerde olmas& gerekir; bu standart ancak bu durumda elde edilen sonulara uygulanabilir. E er kaynak&, yeterlili ini gsterdi i alanda al&#&yorsa, kaynak&n&n becerisinin ve i# bilgisinin yeterli oldu u sylenebilir. Yeni yeterlilik sertifikasyonlar&n&n tm, bu standard&n yay&m&ndan sonra olmal&d&r. Ancak bu standart, e er gerekli teknik ko#ullar yerine getirilmi#se ve nceki yeterlilikler, yap&lacak i#in gereklerine uygunsa, di er ulusal standart ve #artnamelere gre al&nan yeterlilik belgelerini geersiz k&lmaz. Ancak teknik e#itli in sa lanmas& iin, ilave s&navlar&n yap&lmas&n&n gerekmesi durumunda, bu ilave s&navlar&n, bu standartta belirtilen s&nav paralan zerinde yap&lmas& gerekir. Eski ulusal standartlara ve #artnamelere gre al&nan yeterliliklerin, szle#me a#amas&nda de erlendirilmesi ve anla#ma imzalayan taraflarca kabul edilmesi gerekir. 9.1. KAPSAM Bu standart, eliklerin kayna &nda kaynak& performans&n&n yeterlili inin s&nav& iin temel gereklilikleri, yeterlik alan&n&, s&nav ko#ullar&n&, kabul #artlar&n& ve sertifikas&n& belirlemektedir. Yeterlik s&nav&n&n sertifikaland&r&lmas& iin nerilen format, standard&n B ekinde verilmi#tir. Yeterlik s&nav& s&ras&nda kaynak&, yeterlili ini gstermek zorunda oldu u kaynak i#lemleri, malzemeleri ve emniyet #artlan hakk&nda yeterli pratik deneyime ve mesleki bilgiye sahip oldu unu ispatlamak zorundad&r. Bu konulardaki bilgiler, standard&n D ekinde verilmi#tir. Bu standart, al&c&, muayene yetkilileri veya di er organizasyonlar taraf&ndan kaynak&n&n yeterlili inin s&nanmas& gereken durumlarda uygulan&r. Bu standartta sz edilen kaynak i#lemleri, elle veya k&smen mekanize kaynaklardaki eritme kaynak yntemlerini kapsar. Tam mekanize veya tam otomatik kaynak i#lemleri, bu standard&n kapsam& d&#&ndad&r. Bu standart, dvme, hadde veya dkme

92

malzemelerden yap&lan yar& veya bitmi# mamullerde, kaynak&n&n yeterlili inin s&nanmas&n& ierir. Yeterlik s&nav& sertifikas&, sadece s&nav & yapan&n veya s&nav kurulu#unun sorumlulu u alt&nda verilir. 9.2. STANDARTTA KULLANILAN TANIMLAMALAR Bu standartta kullan&lan "KAYNAKI" terimi, -tam mekanize ve tam otomatik kaynak i#lemlerindeki kaynak operatrleri hari-kaynak operatrn de kapsar. 9.2.1. Kaynak# Kaynak&, kayna & yapan ki#idir. NOT: Kaynak&, hem el kaynak&s&n& nemde kaynak operatrn kapsayan ortak terimdir, 9.2.1.1. El kaynak#s# Elektrod tutucusunu, kaynak tabancas&n&, torcu veya fleci elle tutan ve al&#t&ran bir kaynak&d&r. 9.2.1.2, Kaynak Operatr Elektrod tutucusu, kaynak tabancas&, tor veya fle ile para aras&ndaki k&smen mekanize izafi hareketli kaynak donan&m&n& al&#t&ran bir kaynak&d&r. 9.2.2. S#nav# Yapan Kimse veya S#nav Kurulu'u Bu standartta uyumu sa lamak zere anla#an taraflarca belirlenen bir kimse veya kurulu#tur. 9.2.3. Kaynak $'lemi ,artnamesi (WPS) Kalitenin sreklili ini gvence alt&na almak zere zel bir uygulama iin gerekli de i#kenleri, ayr&nt&lar&yla ieren bir belgedir. 9.2.4. Geerlilik Alan# Temel bir de i#ken iin geerlili in s&n&r&d&r. 9.2.5. S#nav Paras# Yeterlilik s&nav&nda kullan&lan btn (blnmemi#) parad&r. 9.2.6. S#nav Numunesi Belirli bir tahribatt& deneyi yapmak zere s&nav paras&ndan kesilen k&s&m veya blmdr. 9.2.7. S#nav Kaynakl& bir s&nav paras&n&n yap&lmas&n& ve sonraki tahribats&z ve/veya tahribatl& deneyleri ve sonular&n&n yaz&lmas&n& ieren i#lemlerin tmdr. 9.3. SEMBOLLER VE KISALTMALAR S&nav sertifikas&n&n doldurulmas&nda, a&k ifadelerin yaz&lmad& & yerlerde, a#a &daki sembol ve k&saltmalar kullan&l&r. 9.3.1. S#nav Paras#

93

a BW FW P t T z

: anma kaynak kal&nl& & : al&n kayna & : ik#e kayna & : levha : levha veya boru cidar kal&nl& & : boru : uzunlu u ik#e kayna &n&n kenar

9.3.2. Sarf Malzemeleri (ilave malzemeler dahil, rne in: koruyucu gaz, dekapan)

nm wm A B C R RA RB RC RR S

: ilave metal olmadan : ilave metal ile : asit karakterli rt : bazik karakterli n : sellozik karakterli rt : rutil karakterli rt : rutil-asit karakter rt : rutil- bazik karakterli rt : rutil-sellozik karakterli rt : kal&n rutil rt : di er tipler

9.3.3. Di er Konular : ift tarafl& kaynak : gaz altl&kla kaynak : kkn oyularak i#lenmesi : altl&k malzemesiyle kaynak (banyo emniyetli kaynak) : altl&k olmadan kaynak (banyo emniyetsiz kaynak) : kkn i#lenmemesi : tek tarafl& kaynak

bs gs gg mb nb ng ss

9.4. YETERL$L$K SINAVI $$N TEMEL DE*$,KENLER Kaynak&n&n becerisinin bu alanlarda tan&mlanmas& iin burada belirtilen kriterler s&nanacakt&r.

94

Her bir kriterin, yeterlilik s&nav&nda nemli bir faktr oldu u kabul edilir. Kaynak&n&n yeterlilik s&nav&, s&nav paralar& zerinde yap&l&r ve konstrksiyonun tipinden ba &ms&zd&r. 9.4.1. Kaynak Yntemleri Bu standart, a#a &daki kaynak yntemlerini kapsar: 111 - rtl elektrodla elektrik ark kayna & 114 - Gaz korumas& olmadan, zl tel elektrodla ark kayna & 12 Tozatt& kayna & 131 - Metal inen" gaz kayna & (MIG kayna &) 135 - Metal aktif gaz kayna & (MAG kayna &) 136 - Gaz korumas& alt&nda, zl tel elektrodla ark kayna & 141 - Tungsten inert gaz kayna & (TIG kayna &) 15 Plazma ark kayna & 311 - Oksi-asetilen kayna & Di er kaynak yntemleri, zel anla#maya ba l&d&r. 9.4.2. Ba lant# Tr (Al#n ve $k'e Kaynaklar#) Yeterlilik s&navlar& iin, levhalardan (P) veya borulardan * (T) al&n ve ik#e kaynaklar& iin s&nav paralar& elde edilir. 9.4.3. Malzeme Gruplar# Bir kaynak&n&n yeterlili ini gstermek amac&yla, teknik olarak belirlenen s&navlar&n gereksiz yere tekrar&n& en aza indirmek iin, benzer metalrjik ve kaynak karakteristiklerine sahip elikler grupland&r&lm&#t&r. Genel olarak bir kaynak& yeterlilik s&nav&, esas metal grup(lar)&ndaki herhangi bir elikle uyumlu bir kimyasal bile#ime sahip kaynak metali olu#turmay& ierir. Bir gruptaki herhangi bir malzemenin kayna &ndaki yeterlilik, kaynak&n&n ayn& gruptaki di er tm malzemelerin kayna &nda da yeterli oldu unu kapsar. Tablo 4 ve 5'e gre, birbirlerine uygun olmayan iki farkl& gruptan al&nan esas metalin kayna & yap&ld& &nda, bile#imin (kaynak metalinin) bu iki gruptan ayr& bir grup olarak yeterlili inin ispatlanmas& gerekir.

*) Boru terimi, tek ba#&na veya bile# ik halde, 'boru,' tp, veya ii bo# profil anlamlar&nda kullan&lmaktad&r.

'lave metal, esas metal grubundan farkl& oldu unda ise, esas metal grubu ve ilave metalin bu bile#im iin, tablo 4 ve 5'te izin verilen durumlar hari, bir yeterlik ispat& gerekir. 9.4.3.1. Esas Metal elik Gruplar# Grup W 01

95

D#k karbonlu ala#&ms&z (karbon-mangan) elikleri ve/veya d#k ala#&ml& elikler. Bu grup, ReH >355 N/mm2'lik bir akma dayan&m&na sahip ince taneli yap& eliklerini de kapsar. Grup W 02 Krom-molibden (CrMo) ve/veya krom-molibden-vanadyum (CrMoV) srnme dayan&ml& elikler. Grup W 03 ReH>355 N/mm2lik bir akma dayan&m&na sahip, normalize edilmi#, su verilmi# ve temperlenmi# ve ayr&ca termomekanik olarak i#lenmi# ve benzer #ekilde kaynak edilmi#, % 2 ila 5'lik bir nikel ieri ine sahip nikelli elikler. Grup W 04 % 12 - 20 krom ierikli ferritik ve martenzitik paslanmaz elikler Grup W 11 Paslanmaz ferritik-ostenitik ve ostenitik krom-nikel (CrNi) elikleri 9.4.4. $lave Metal, Koruyucu Gaz ve Dekapan o u yeterlilik s&nav&nda, ilave metalin esas metalle benzer oldu u kabul edilir. Sz konusu malzeme grubu iin uygun olan ilave metal, koruyucu gaz ve dekapan kullan&larak bir kaynak& s&nav & yap&ld& &nda, bu s&nav &n, kaynak&n&n ayn& malzeme grubu iin, di er benzer sarf malzemelerinin (ilave metal, koruyucu gaz ve dekapan) kullan&m&nda da yeterli oldu unu gsterdi i kabul edilir. 9.4.4.1. rtl Elektrod ile Elektrik Ark Kayna # rtl elektrod, EN 499'a gre, en nemli karakteristikleri gz nnde tutularak, a#a &daki gibi s&n&fland&r&lm&#t&r: A B C R RA RB RC RR S asit karakterli rt bazik karakterli rt sellozik karakterli rt rutil karakterli rt rutil-asit karakterli rt rutil-bazik karakterli rt rutil-sellozik karakterli rt kal&n rutil rt di er tipler

9.4.5. Boyutlar Kaynak& yeterlilik s&nav &, kaynak&n&n imalatta kullanaca & malzeme kal&nl& &nda (levha kal&nl& & veya boru cidar kal&nl& &) ve boru ap&nda olmal&d&r. Tablo 1 ve 2'de belirlendi i gibi, levha kal&nl& &, boru cidar kal&nl& & ve boru ap&n&n her iin, ayr& ayr& listelenmi#tir.

96

Tablo 1. S#nav paras# (levha veya boru) ve imalattaki geerlilik alan# Deney kal#nl# # t 3 mm'ye kadar 3 ila 12 mm 12 mm'nin zerinde
*) 'stisna: Gaz kayna &nda 1,5 tye kadar

paras#n#n alan#

$malattaki

geerlilik

t ila 2t 3 mm'den 2t* ye kadar 5 mm.nin zerinde

Tablo 2. S#nav para ap# ve imalattaki geerlilik alan# Deney paras#n#n ap# D 25 mm'ye kadar 25 ila 150 mm 150 mm'nin zerinde mm alan# D ila 2D 0.5 ila 2D en az 25 0,5 D'nin zerinde $malattaki geerlilik

9.4.6. Kaynak Pozisyonlar# Yeterlilik s&nav&nda kullan&lan pozisyonlar ve a&lar, imalatta kullan&lanlarla ayn& toleranslara sahip olmal&d&r.

PA PB PC PD PE PF PG H-L045

Oluk pozisyonu 'k#e Yatay pozisyon Korni# pozisyon 'k#e tavan pozisyonu Tavan pozisyonu A#a &dan yukar&ya pozisyon Yukar&dan a#a &ya pozisyon A#a &dan yukar&ya pozisyon, diki# ekseni 45

97

,ekil 1 Levhalardaki kaynak pozisyonlar#

,ekil 2. Borulardaki kaynak pozisyonlar#

9.5. Kaynak#n#n Yeterlilik Alan# Genel bir kural olarak s&nav paralar&, kaynak&n&n sadece s&navda kullan&lan ko#ullarda de il, daha kolay #ekilde kaynak edilebilece i kabul edilen di er tm ba lant&lar iin de yeterli oldu unu gsterir. Her bir s&nav tr iin yeterlilik alan&, uygun alt k&s&m ve tablolarla verilmi#tir. Bu tablolarda yeterlilik alan&, ayn& yatay sat&rda gsterilmi#tir. 9.5.1. Kaynak $'lemi Normal olarak her bir s&nav, bir yntem iin geerlidir. Yntemin de i#mesi yeni bir yeterlik s&nav&n&n yap&lmas&n& gerektirir. Ancak bir kaynak&n&n, tek bir s&navla veya ok yntemi bir birle#tirmeyi kapsamak zere kullan&lacak iki ayr& yeterlik s&nav&yla, birden fazla kaynak yntemini yapmaya yeterli oldu unu gstermesi mmkndr. rne in kk k&sm& korumal& (altl&kl&) olarak TIG (141) yntemiyle ve geriye kalan k&sm& da rtl elektrodla ark kayna &yla kaynak edilecek bir tek tarafl& al&n birle#tirmesi

98

iin yeterli inin gerekti i bir durumda, kaynak&n&n yeterli i, a#a &daki yollarda biri ile s&nanabilir: a. Yeterlilik s&nav&n&n, ok yntemli bir birle#tirme #eklinde yap&larak ba#ar&yla tamamlanmas&; yani yeterlilik s&nav &n&n s&n&rlar& dahilinde, kk k&sm&n&n altl&ks&z olarak TIG (141) kayna &yla kaynak edilmesi ve sonraki st pasolar&n rtl elektrodla ark kayna &yla (111) kaynak edilmesi. b. Biri, kk pasosunun altl&ks&z (korumas&z) olarak TIG (141) kayna &yla ayr& bir s&nav ve di eri de rtl elektrod ile ark kayna &yla (111) altl&kt& veya altl&ks&z bir #ekilde ift taraftan kaynak edilen bir s&nav ite, ba#ar&yla tamamlanmas&. 9.5.2. Birle'tirme Tipleri S&nav paras&na ba l& olarak, kaynak&n&n yeterlili inin s&nand& & kaynak trleri, tablo 3'te gsterilmi#tir; a#a &daki kriterler, bu duruma uygulanabilir: a. b. Borulardaki al&n kayna &ndaki yeterlilik, levhalardaki kaynaklar& da kapsar. Levhalar&n tm benzer pozisyonlarda al&n kaynaklar&ndaki yeterlik, d&# ap& > 500 mm Yatay (PA) veya korni# (PC) pozisyonlar&nda kaynak edilen levhalardaki al&n kaynaklar&

olan borulardaki al&n kaynaklan iin de geerlidir. Dnel borular iin (c) maddesi geerlidir. c. s&navlar&nda al&nan yeterlilik, tablo 7'ye gre benzer pozisyonlarda kaynak edilen, d&# ap& > 150 mm olan borulardaki al&n kaynaklar& iin yeterlili i de kapsar. d. Altl&ks&z (kk korumas&z) olarak tek taraftan yap&lan kaynaklar, altl&kt& (kk korumal&) olarak tek taraftan yap&lan kaynaklar iin ve altl&kl& veya altl&ks&z olarak her iki taraftan yap&lan kaynaklar iin de geerlidir. e. Altl&ks&z (kk korumas&z) olarak levhalarda ve borulardaki kaynak, ift taraftan yap&lan Al&n kaynaklar&, benzer kaynak #artlar&nda ik#e kaynaklar& iin de geerlidir. 'malat i#leminin esas olarak ik#e kayna &yla yap&ld& & durumlarda, kaynakam uygun kaynaklar iin de geerlidir ancak altl&kl& olarak yap&lanlar iin geerli de ildir. f. g.

bir ik#e kayna & s&nav&nda da, yani levhada, boruda veya bran#man (borudan kol alma) ba lant&s&nda da yeterli oldu unu kan&tlamas& tavsiye edilir. h. Kkn i#lenmedi i ift taraftan kaynak, tek taraftan ve altl& ki & kaynaklar iin ve kkn Altl&ks&z (kk korumas&z)olarak borulardaki al&n kaynaklar&ndaki yeterlilik, tablo 3 ve 'malat i#leminin esas olarak bran#man kayna & oldu u veya karma#&k bran#man i#lendi i ift taraftan kaynaklar iin de geerlidir. i. 7'deki gibi, ayn& yeterlilik alan& iindeki, bran#man ba lant&lar& iin al&nan yeterlili i de kapsar. j. ba lant&lar&n& ierdi i durumlarda, kaynak&n&n zel olarak e itilmesi tavsiye edilir. Baz& hallerde bran#man ba lant&s& zerine bir yeterlilik s&nav&n&n yap&lmas& gerekebilir. Tablo 3. Al#n birle'tirme s#navlar# iin geerlilik alan# (Kaynak trnn ayr#nt#lar#)

99

9.5.3. Malzeme Gruplar# S&nav paras&n&n malzeme grubuna gre, kaynak&n&n yeterii oldu u malzeme alan&, tablo 4 ve 5'te verilmi#tir. Tablo 4. Esas metalin geerlilik alan#

$'aretlerin A#klamas#:

O deney s#ras#nda kaynak edilen malzeme gruplar#

100

x kapsanan malzeme gruplar# 1) sadece ilave malzeme W11 oldu u zaman geerli.

Tablo 5. Farkl# metallerin birle'tirilmesinde geerlilik alan#

9.5.4. rtl Elektrodlar Elektrod kaplamas&n&n trndeki bir de i#iklik, kaynak&n&n tekni inde de bir de i#ikli i zorunlu k&labilir. Bir elektrod kaplamas& iin yap&lm&# bir yeterlilik s&nav&, kaynak&n&n tablo 6'da belirtilen di er kaplamalar iin de geerli oldu unu kapsar.

1)

S, sadece s&navda kullan&lan zel elektrod kaplamas & tr iin geerli oldu unu belirtir. Kaynak&n&n yeterlilik s&nav&nda yeterli grld rtl elektrodu gsterir. Kaynak &n&n ayr &ca yeterli oldu u elektrod gruplar &n& gsterir.

Anahtar: *, x,

101

-,

Kaynak&n&n yeterli grlmedi i elektrod gruplar&n& gsterir.

9.5.5. Koruyucu Gaz ve Dekapan Koruyucu gaz veya dekapandaki bir de i#ikli e izin verilir. (9.4.4.'e bak&n&z). Ancak aktif bir koruyucu gazdan asal bir koruyucu gaza veya asal bir koruyucu gazdan aktif bir koruyucu gaza yap&lan bir de i#iklik, kaynak& iin yeni bir yeterlilik s&nav& yap&lmas&n& gerektirir. 9.5.6. Boyutlar Levha kal&nl& &na veya boru cidar kal&nl& &na ve/veya boru ap&na gre geerlilik alan&, tablo 1 ve 2'de gsterilmi#tir. 9.5.7. Kaynak Pozisyonlar# Her bir kaynak pozisyonunun geerlilik alan&, tablo 7'de verilmi#tir. Kaynak pozisyonlar& ve kodlar&, ISO 6947'ye gre #ekil 1 ve 2'de verilmi#tir.

102

Tablo 7. Kaynak pozisyonlar#na gre geerlilik alan#

103

9.6. SINAVIN YAPILI,I VE MUAYENE 9.6.1. Gzlem Kaynak i#leminin yap&l&#& ve s&nav paralar&n&n muayenesi, anla#an taraflar&n kabul etti i bir s&nav uzman& veya s&nav kurulu#u taraf&ndan gzlenmelidir; bunlar, imalat& #irketin veya sat&n al&c&n&n yeleri veya nc bir taraf olabilir. S&nav paralar&, kaynaktan nce, kaynak& ve s&nav& yapan taraf &ndan i#aretlenmelidir. S&nav& yapan ki#i veya s&nav kurulu#u, kaynak ko#ullar& yanl&#sa veya kaynak&n&n gerekli standartlar& yerine getirmede, rne in a#&r& ve/veya sistematik tamirler gerektirecek #ekilde, teknik yetersizli i grlrse, s&nav& durdurabilirler. 9.6.2. S#nav paralar#n#n 'ekil ve boyutlar# Gerekli s&nav paralar&n&n #ekil ve boyutlar& *ekil 3,4,5 ve 6'da gsterilmi#tir.

,ekil 3. Levhalarda al#n kayna # iin s#nav paras#n#n boyutlar# (boyutlar mm cinsindendir)

,ekil 4. Levhalarda k'e kayna # iin s#nav paras#n#n boyutlar# (boyutlar mm cinsindendir)

104

,ekil 5. Borularda al#n toyna # iin s#nav paras#n#n boyutlar# (boyutlar mm cinsindendir)

,ekil 6. Borularda k'e kayna # iin s#nav paras#n#n boyutlar# (boyutlar mm cinsindendir) 9.6.3. Kaynak Ko'ullar# Kaynak&n&n yeterlilik s&nav&ndaki ko#ullar&n, imalattaki gerek ko#ullara uygun olmas& gerekir ve EN 288-2'ye gre haz&rlanan WPS (Kaynak '#lem Spesifikasyonlar&) izlenmelidir. WPS iin rnek format, bu standard&n C ekinde verilmi#tir. WPS'yi haz&rlarken, a#a &daki ko#ullar yerine getirilmelidir; a) b) c) S&nav, imalatta kullan&lacak kaynak yntem(ler)inde yap&lmal&d&r. 'lave malzemeler, sz konusu kaynak yntem(ler)ine ve pozisyon(lar)&na uygun olmal&d&r. S&nav paras& iin, levhalar&n ve/veya borular&n a &z haz&rl& &, imalatta kullan&lacak

105

a &zlara gre haz&rlanmal&d&r. d) S&nav paras&n&n boyutlar&, bu standarttaki tablo ve #ekillerde belirtilmi#tir. (Tablo1, 2 ve Kaynak donan&m&, imalatta kullan&lana benzer olmal&d&r. Kaynak i#lemi, normal olarak imalatta kullan&lan bran#man ba lant&lar&n&n *ekil 3,4,5 ve 6'ya bak&n&z). e) f)

pozisyon(lar)&nda ve a&(lar)da yap&lmal&d&r. g) h) i) Esas metal, ilave metal ve di er yard&mc& malzemeler, imalatta kullan&lan ko#ullarla Kaynak i#lemi, bu standard&n 8. maddesine gre de erlendirilmelidir. S&nav paras& iin tan&nan kaynak sresi, normal imalat ko#ullar& alt&ndaki i#lem S&nav paras&n&n kk pasosunun ve kapak pasosunun ekili#inde en az bir kesinti ve bir WPS'de gerekli grlen herhangi bir n tavlama veya kontroll &s& girdisine, kaynak&n&n WPS'de gerekli grlen herhangi bir kaynak sonras& &s&l i#lem, e me testi gerekmedike S&nav paras&n&n i#aretlenmesi; Kaynak&n&n kapak pasosu hari di er tm pasolardaki kk hatalar&, ta#layarak vs. uyumlu olmal&d&r.

sresiyle uyumlu olmal&d&r. j) yeniden ba#lama noktas& bulunmal& ve muayene edilecek uzunlukta i#aretlenmelidir. k) s&nav paras&nda da uyulmas& zorunludur. l) m) n) uygulanmayabilir.

veya imalatta kullan&lan ba#ka herhangi bir yntemle dzeltmesine izin verilmelidir. Bunun iin, s&nav& yapan uzman&n veya s&nav kurulu#unun onay& al&nmal&d&r.

8.6.4. Muayene Yntemleri Kayna & tamamlanan her bir para, kaynaktan hemen sonra gzle muayene edilmelidir. Gzle muayene, gerekti inde (Tablo 8) manyetik toz, penetran s&v& (ayr&ca ISO 3452'ye bak&n&z) ve di er muayene yntemleriyle ve al&n kaynaklar& halinde de makro muayenelerle desteklenmelidir. E er para gzle muayeneden geerse, ilave radyografik muayeneler, k&rma deneyleri ve makro

106

muayeneler gerekir (Tablo 8'e bak&n&z). Makro numune, kayna & a&ka gsterecek #ekilde haz&rlan&r. Radyografi kullan&ld& & zaman, e me deneyi MIG/MAG (131, 135) yntemleriyle veya oksiasetilen (311) yntemiyle yap&lan kaynaklara her zaman uygulanmal&d&r. Mekanik deneylerden nce, kullan&lan, altl&klar uzakla#t&r&lmal&d&r. S&nav paralar&, kaynaklanan levhalar&n iki ucundaki 25 mm'lik k&s&mlar hari tutularak, termik kesme ile veya mekanik yolla kesilebilir (*ekil 7 ve 8). Tablo 8. Muayene Yntemleri

9.6.5. S#nav Paras# ve Muayene Numuneleri 9.6.5.1. Genel 9.6.5.2. ve 9.6.5.5.'de, s&nav paras&n&n ve muayene numunelerinin tip, boyut ve haz&rlanmas&na ait ayr&nt&lar verilmi#tir. Ek olarak mekanik deneyler iin gerekli olan bilgiler verilmi#tir. 6.5.2. Levhalar#n Al#n Kayna #

107

Radyografik muayene tekni i kullan&ld& & zaman, s&nav paralar&ndaki kayna &n muayene edilecek uzunlu unun tmnn, Klas B tekni i kullan&larak, ISO 1106-1 veya ISO 1106-2'ye gre, kaynak edildi i durumdaki radyografisi ekilmelidir. K&rarak muayene tekni i kullan&ld& & zaman ise, s&nav paras&n&n muayene edilecek uzunlu unun tm muayene edilmelidir ve bunu yapmak iin, s&nav paras&ndan her-birinin uzunlu u 40 mm olmal&d&r. Gerekliyse, numune zerindeki diki# yksekli i para kal&nl& &na indirilebilir ve ek olarak, k&r&lman&n kaynak metalinden olmas&n& sa lamak zere, diki# kenar&ndan ieri do ru 5 mm derinlikte bir entik a&labilir (*ekil. 7b). Altl&ks&z (banyo x emniyetsiz = kk korumas&z) olarak (nb, ng), tek tarafl& (ss) kaynak yap&lmas& halinde, muayene edilecek uzunlu un yar&s& kapak taraf&ndan ve di er yar&s& da kk taraf&ndan muayene edilmelidir (*ekil 7c ve 7d). 3 mm'den byk veya e#it levha kal&nl&klar& iin katlama deneyi yap&ld& &nda, 2 adet kk e me deney numunesi ve 2 adet de kapak e me deney numunesi, EN ile uyumlu olarak muayene edilmelidir. Esas metalin veya ilave metalin sneklili inin d#kl , ba#ka s&n&rlamalarla s&n&rland&r&lmam&#sa, mesnet silindirlerinin ve silindirik basma kafas&n&n aplar& 4t ve e me a&s& da 120 olmal&d&r. 12 mm'den byk veya e#it levha kal&nl&klar& iin katlama deneyleri yerine, EN ile uyumlu 4 adet Yanlamas&na E me Deneyi yap&labilir.

,ekil 7. Levhalar#n al#n kayna # iin muayene numunelerinin haz#rlanmas# ve k#rarak muayenenin yap#l#'# (Boyutlar mm cinsindendir). 9.6.5.3. Levhalar#n K'e Kayna # S&nav paras&, k&rarak muayene amac&yla birka numuneye ayr&labilir (*ekil 8a'ya bak&n&z.) K&rma i#lemi iin her bir numune, *ekil 8b'de gsterildi i gibi yerle#tirilmeli ve k&r&ld&ktan sonra muayene edilmelidir. Makro muayene yap&laca & zaman, muayene uzunlu u boyunca, e#it boyda 4 adet numune

108

&kar&lmal&d&r.

a) ift say&da numune &karmak iin kesme (Gerekti inde k# e diki#inde entik a &labilir)

b) K&rarak muayene

,ekil 8. Levhalar#n k'e kayna # iin muayene numunelerinin haz#rlanmas# ve k#rarak muayenenin yap#l#'# (boyutlar mm cinsindendir). 9.6.5.4. Borular#n Al#n Kayna # Radyografik muayene tekni i kullan&ld& & zaman, s&nav paralar&ndaki kayna &n muayene edilecek uzunlu unun tmnn, Klas B tekni i kullan&larak, ISO 1106-1 veya ISO 1106-2'ye gre, kaynak edildi i durumdaki radyografisi ekilmelidir. K&rarak muayene tekni i kullan&ld& & zaman ise, s&nav paras&n&n muayene edilecek uzunlu unun tm muayene edilmelidir ve bunu yapmak 'in, s&nav paras&ndan birka muayene numunesi &kar&lmal&d&r. (*ekil. 9a). E er boru ap&, muayene edilemeyecek kadar kkse, iki veya daha fazla s&nav paras& kaynak edilmelidir. K&rarak muayene edilecek numunelerin her birinin uzunlu u 40 mm olmal&d&r. Gerekliyse, numune zerindeki diki# yksekli i para kal&nl& &na indirilebilir ve ek olarak, k&r&lman&n kaynak metalinden olmas&n& sa lamak zere, diki# kenar&ndan ieri do ru 5 mm derinlikte bir entik a&labilir (*ekil 1. 9a). Altl&ks&z (banyo emniyetsiz = kk korumas&z) olarak (nb, ng), tek tarafl& (ss) kaynak yap&lmas& halinde, muayene edilecek uzunlu un (*ekil 9a) yar&s& kapak taraf &ndan ve di er yar&s& da kk taraf&ndan muayene edilmelidir (*ekil 9c ve 9d).

3 mm'den byk veya e#it levha kal&nl&klar& iin katlama deneyi yap&ld& &nda, 2 adet kk e me deney numunesi ve 2 adet de kapak e me deney numunesi, EN ile uyumlu olarak muayene edilmelidir. Esas metalin veya ilave metalin sneklili inin d#kl , ba#ka s&n&rlamalarla s&n&rland&r&lmam&#sa,

109

mesnet silindirlerinin ve silindirik basma kafas&n&n aplar& 4t ve e me a&s& da 120 C olmal&d&r. PF, PG ve H-LO45 pozisyonlar&nda kaynak yap&lan s&nav paralar&n&n kesilmesi iin, muayene numuneleri farkl& kaynak pozisyonlar&ndan al&nmal&d&r. 12 mm'den byk veya e#it levha kal&nl&klar& iin katlama deneyleri yerine, EN ile uyumlu 4 adet Yanlamas&na E me deneyi yap&labilir. 9.6.5.5. Borular#n K'e Kayna # K&rarak muayene iin, s&nav paras& 4 adet veya daha fazla numuneye ayr&l&r ve k&r&l&r (*ekil 10.) Makro muayene kullan&ld& & zaman, boru yzeyi boyunca e#it uzunlukta en az 4 adet numune &kar&lmal&d&r. 9.7. SINAV PARALARININ KABUL ED$LEB$LME GEREKL$L$KLER$

S&nav paralan, uygun hata tiplerine gre belirlenmi# kabul edilebilme gereklilikleri erevesinde de erlendirilmelidir. EN 2652'de bu hatalar&n nas&l muayene edilece i tam olarak verilmi#tir. Aksi belirtilmedike, bu standarttaki muayene yntemiyle bulunan hatalar&n kabul edilebilme gereklilikleri, ISO 5817'ye uygun olarak de erlendirilmelidir. E er s&nav paras&nda bulunan hatalar, ISO 5817'nin B seviyesi s&n&rlar& iindeyse, kaynak&n&n yeterlili i kabul edilir; ancak C seviyesinin uygulanmas&n& gerektiren a#&r& kaynak metali y& &lmas&, a#&n diki# d&#bkeyli i, as&n ik#e diki# kal&nl& & ve a#&r& nfuziyet gibi hatalar haritir. E er kaynak&n&n s&nav paras&ndaki hatalar, izin verilen maksimum de erleri a#&yorsa, bu kaynak&n&n yeterlili i onaylanmamal&d&r. Bu referans, tahribats&z muayene iin kabul kriterlerine de uygulanmal&d&r. Tm tahribatt& ve tahribats&z muayeneler iin, belirlenmi# i#lem ad&mlar& takip edilmelidir. 9.8. SINAVLARIN TEKRARLANMASI 9.8.1. Genel E er herhangi bir s&nav paras&, bu standard&n gerekliliklerini yerine getirmede yetersiz kal&rsa, kaynak& taraf&ndan yeni bir s&nav paras& yap&lmal&d&r. E er olu#an hatan&n, kaynak&n&n becerisinin azl& &yla ilgili oldu u sonucuna var&l&rsa, yeniden s&nava girmeden nce kaynak&ya, ek bir e itimden gemeden, bu standard&n gerekliliklerini yerine getirmede yetersiz olaca & bildirilmelidir. E er olu#an hatan&n, metalrjik veya ba#ka herhangi bir ola and&#& nedenden kaynakland& & ve kaynak&n&n becerisiyle do rudan ilgisi olmad& & sonucuna var&l&rsa, yeni s&nav malzeme ve ko#ullar&n&n kalite ve dzgnl nn yeterlili ini onaylamak iin, ilave bir s&nav &n yap&lmas& gerekir. 9.8.1. $lave Muayene Numuneleri a) E er e me deneyi numuneleri, s&navda ba#ar&s&z olursa, ya ayn& s&nav paras&ndan ya

110

da gerekliyse ilave bir s&nav paras&ndan iki ilave numune &kar&l&r ve ayn& muayenelere tabi tutulur. Her iki numune de tatminkr olmal&d&r, b) E er k&rarak muayene numunesi, kabul edilemeyecek derecede hatalar gsterirse, E er 8.2a ve 8.2b'ye gre &kar&lan bu ilave numuneler, bu standard&n gerekliliklerini Sabit eksenli halde kaynak edilen bir borudan &kar&lan bir e me veya k&rma muayene E er makro kesit kabul edilemez durumdaysa, iki ilave numune daha, 8.2a ve 8.2b'de (8.2a'da) belirtildi i gibi, iki ilave numune &kar&labilir. c) yerine getirmezse, hata nedeni a&klanmal&d&r. d) e) numunesi ba#ar&s&z olursa, ayn& paradan iki ilave numune &kar&lmal&d&r. belirtilen #ekilde &kar&labilir. 9.9. GEERL$L$K SRES$ Kaynak&n&n yeterlili inin geerlili i, tm gerekli muayenelerin tatminkr #ekilde tamamland& & tarihte ba#lar. Bu tarih, sertifikaya konan ba#lang& tarihinden farkl& olabilir. Bir kaynak&n&n yeterlili i, ilgili sertifikan&n i#veren/koordinatr taraf&ndan alt& ayl&k aral&klarla imzalanmas& ve a#a &daki ko#ullar&n tm olarak yerine getirilmesi halinde, iki y&ll&k bir sre iin geerlidir. a) Kaynak&, yeterli grld alandaki kaynak i#lerinde srekli olarak al&#t&n imal&d&r. Alt& Kaynak&n&n al&#mas&, yeterlilik s&nav&n&n gerekle#tirildi i teknik ko#ullarla genel olarak Kaynak&n&n bilgi ve becerisinin soru#turulmas&na yol aacak zel bir neden olmamal&d&r. aydan daha uzun olmayan bir sre ara vermeye izin verilir. b) uyumlu olmal&d&r, c) E er bu ko#ullar&n herhangi birine uyulmazsa, yeterlilik iptal edilmelidir.

9.9.2. Srenin Uzat#lmas# Sertifikadaki yeterlili in geerlilik sresi, 9,1'deki ve bununla ilgili olarak a#a &daki ko#ullar&n tmyle yerine getirilmesi durumunda, orijinal yeterlilik alan& iinde, iki y&ll&k bir ilave sre iin uzat&labilir: Kaynak& taraf&ndan yap&lan imalat kaynaklar&, gerekli kalitede olmal&d&r. K&rarak muayeneyle ilgili veya rne in X-&#&nlar& veya ultrasonik muayene belgeleri deney kay&tlar& gibi, deney kay&tlar& veya sorumlu koordinatrn yorumlar&, kaynak& yeterlik sertifikas&yla ilgili dosyada bulunmal&d&r. S&nav& yapan veya s&nav kurulu#u, yukar&daki ko#ullar&n yerine getirildi ini onaylamal& ve kaynak&n&n yeterlilik sertifikas&n& imzalamal&d&r. 9.10. SERT $F$KALANDIRMA Kaynak&n&n, performans yeterlilik s&nav&n& ba#ar&yla geti i sertifikaland&r&lmal&d&r. Tm ilgili

111

s&nav ko#ullar&, sertifikaya kaydedilmelidir. Kaynak&, sz konusu s&navlar&n har-hangi birinde ba#ar&s&z olursa, herhangi bir sertifika dzenlenmemelidir. Sertifika, s&nav& yapan&n veya s&nav kurulu#unun tek ba#&na sorumlulu u alt&nda dzenlenmeli ve B ekinde ayr&nt&lar& verilen tm bilgileri iermelidir. C ekinde gsterildi i gibi, imalat&n&n WPS'si, bu standartta sz edilen malzemeler, kaynak pozisyonlar&, yntemler ve yeterlilik alan& vs. ile ilgili bilgileri iermelidir. Kaynak& yeterlilik s&nav& sertifikas&, resmi CEN dillerinden ('ngilizce, Frans&zca ve Almanca) en az birinde dzenlenmelidir. Mesleki bilginin pratik s&nav& ve muayenesi (D ekine bak&n&z), "kabul edilmi#tir" veya "s&nanm&#t&r" #eklinde i#aretlenmelidir. 'zin verilen alanlar d&#&nda, yeterlilik s&nav&n&n temel de i#kenlerinde yap&lacak herhangi bir de i#iklik, yeni bir s&nav& ve yeni bir yeterlilik sertifikas&n& gerekli k&lar. 9.11. $,ARETLEME Bir kaynak&n&n yeterlili inin i#aretlenmesi, a#a &daki ba#l&klar& verilen s&rada 'ermelidir (bu sistem, bilgisayarla#t&rmada da kullan&labilecek tarzda dzenlenmi#tir). Bu standard&n numaras& Temel de i#kenler Kaynak yntemi Yar& mamul Ba lant& tr Malzeme grubu : 4.1'e ve ISO 4063'e gre. : levha (P), boru (T), 4.2'ye gre. : al&n kayna & (BW), k#e kayna & (FW), 4.2'ye gre. : 4.3'e gre.

'lave metal S&nav paras&n&n boyutu Kaynak pozisyonlar&

: 4.4'e gre. : kal&nl&k (t) ve boru ap& (D), 4.5'e gre. : 4.6, *ekil 1 ve 2'ye ve ISO 6947'ye gre.

Kaynak trnn ayr&nt&lar& : 5.3 ve Tablo 3'e gre, k&saltmalar iin 3.3'e bak&n&z.

- bilgisayarla#t&rma iin kullan&lan i#aretleme, a#a &daki formatta olmal&d&r. "XX XXXXX, "XXX, X, "XX', "XXX", XXXX", "XXXXXX", 'XX', "XX". rnek: EN 287-1", 111", "P", "W11 RB, "t10", D200", H-L045", "ss", nb, 4. Maddede verildi i s&rada kaynak trnn ayr&nt&lar&n&n di er elemanlar& eklendi inde " " ile

112

ayr&lmal&d&r. Bu elemanlar, bilgisayar kayd&n&n paras& de ildir. $'aretleme rne i I: Kaynak& yeterlili i EN 287-1 111 P BW W11 B t09 PF ss nb A#klama: Kaynak yntemi: rtl elektrodla ark kayna & Levha: Al&n kayna &: Malzeme grubu: ostenitik elik 'lave metal: bazik rtl S&nav paras&n&n boyutu: kal&nl&k 9 mm Kaynak pozisyonu: levhada al&n kayna &, yukar& do ru Kaynak trnn ayr&nt&lar&: tek tarafl& Altl&ks&z $'aretleme rne i II: Kaynak& yeterlili i EN 287-1 311 T BW W01 nm t02 D20 PA ss nb A#klama: Kaynak yntemi: oksi-asetilen kayna & Boru: Al&n kayna &: Malzeme grubu: d#k karbonlu ala#&ms&z elik 'lave metal: ilave metal yok S&nav paras&n&n boyutu: kal&nl&k 2 mm boru ap& 20 mm Kaynak pozisyonu: boruda al&n kayna &, dnel boru, yatay eksen, yatay Kaynak trnn ayr&nt&lar&: tek tarafl& altl&ks&z PA ss nb 311 P BW W01 nm t02 D20v 111 P BW W11 B t09 PF ss nb

NOT: Bu i# aretleme rneklerinde kullan&lan k&saltmalar&n a&klamalar& iin 3. maddeye bak&n&z.

113

EK A (Bilgi vermeye yneliktir)

elik gruplar#n#n kar'#la't#r#lmas# EN 287-1 kaynak# yeterlilik standard#ndaki elik gruplar#n#n, En 288-3 kaynak i'lem standard#ndaki elik gruplar#yla kar'#la't#r#lmas#. EL$K GRUPLARI Kaynak# standard# EN 287-1

yeterlili i

EN288-3'egre kaynak i'lemi

W 01 W 02

1 4,5,6 2, 3, 7,

W 03

5< % Ni / 9 Nikel ieren elikler dahil de ildir.1) 8 9

W 04 W 11

1) zel kaynak# yeterlili i s#nav#n# gerektirir (5.3'e bak#n#z.)

114

EK B (Bilgi vermeye yneliktir) Kaynak# S#nav Sertifikas#

115

EK C (Bilgi vermeye yneliktir)

$malat#n#n Kaynak $'lem Spesifikasyonu (WPS) (EN 288-2-ye bak#n#z)

116

EK D (Bilgi vermeye yneliktir) Mesleki Bilgi D.1. Genel

Mesleki bilginin s&nanmas& tavsiye edilir ancak zorunlu de ildir. Ancak baz& lkeler, kaynak&n&n bir mesleki bilgi s&nav&na tabi tutulmas&n& gerekli grebilir. E er mesleki bilgi s&nav& yap&lm&#sa, kaynak& sertifikas&na kaydedilmelidir. Bu ek, kaynak&n&n i#lemleri izleyebildi inden ve yayg&n uygulamalar& yerine getirebildi inden emin olma iin sahip olmas& gereken mesleki bilgilerin s&n&rlar&n& tespit eder. Bu ekte belirtilen mesleki bilgi, sadece en basit seviyede verilmi#tir. e#itli lkelerdeki farkl& e itim programlar& nedeniyle, mesleki bilginin sadece genel amalar&n& ve kategorilerini standartla#t&rmak amalanm&#t&r. Kullan&lan gerek sorular, her lkenin kendisi taraf&ndan olu#turulmal& ancak kaynak&n&n yeterlik s&navlar&na uygun olarak, D.2 maddesinde belirtilen sorular& iermelidir. Pratikte Kaynak& Mesleki Bilgi S&navlar&, a#a &daki yntemlerin biriyle veya bu yntemlerin bile#imiyle yap&labilir. a) b) c) d) Yaz&l& ama s&navlar& (oktan semeli); Yaz&l& bir soru setini izleyerek, szl sorgulama; Bilgisayar s&nav&; Yaz&l& bir kriter setini izleyerek, gsteri/gzlem s&nav&.

Mesleki bilgi s&nav &, yeterlik s&nav&nda kullan&lan kaynak yntemiyle ilgili konularla s&n&rl&d&r. D.2. Talepler O2.1. Kaynak Donan#m# D.2.1.1. Oksi-Asetilen Kayna # a) b) c) Gaz tplerinin tan&mlanmas& Temel de i#kenlerin tan&mlanmas& ve montaj& Do ru fle memelerinin ve kaynak torlar&n&n seimi Temel bile#enlerin ve donan&mlar&n tan&mlanmas& ve montaj& Kaynak ak&m&n&n tr Kaynak i#paras& kablosunun do ru ba lanmas&

D.2.1.2. Elektrik Ark Kayna # a) b) c)

117

D.2.2. Kaynak Yntemi1) D.2.2. Oksi-Asetilen Kayna # (311) a) b) c) d) a) b) Gaz bas&nc& Meme boyutunun seimi Gaz alev tr A#&r& tavlaman&n etkisi Elektrodlar&n ta#&nmas& ve kurutulmas& Elektrod trlerinin farklar& Elektrodlar&n tr ve boyutlar& Koruyucu gaz&n ve ak&# debisinin tan&mlanmas& {141 hari) Meme/Kontak borusu'nun tr, boyut ve bak&m& Metal transferi #eklinin seimi ve s&n&rlan Kaynak ark&n&n atmosferden korunmas& Tozlar&n kurutulmas&, sevkedilmesi ve do ru #ekilde yeniden toplanmas& Kaynak kafas&n&n do ru konum ve h&z& Malzemelerin tan&mlanmas& n tavlaman&n yntemi ve kontrol Pasolar aras& s&cakl& &n kontrol Sarf malzemelerinin tan&mlanmas& San* malzemelerinin depolanmas&, ta#&nmas& ve ko#ullar& Do ru boyutun seimi Elektrodlar&n ve dolgu tellerinin temizli i Tel sar&m&n&n kontrol Gaz ak&# debisinin ve kalitesinin kontrol ve gzlenmesi

D.2.2.2. rtl Elektrod Ark Kayna # (111)

D.2.2.3. Koruyucu Gaz Alt#nda Kaynak (114, 131, 135, 136, 137, 141, 151) a) b) c) d) e) a) b)

D.2.2.4. Tozalt# Kayna # (12)

D.2.3. Esas Metaller a) b) c) a) b) c) d) e) f)

D.2.4. Sarf Malzemeleri

D.2.5. Gvenlik ve Kazalar#n nlenmesi D.2.5.1. Genel a) b) c) d) Gvenli in birle#tirilmesi, ayarlama ve kapatma prosedr Kaynak alev ve gazlar&n&n gvenlik kontrol Ki#isel korunma Yang&n zararlar&

118

e) f)

Kapal& hacimlerde kaynak Kaynak ortam&n&n havadarl& &

1)Numaralar iin ISO 4063'e bak&n&z

D.2.5.2. Oksi-Asetilen Kayna # a) b) c) S&k&#t&r&lm&# gazlar&n gvenlikli depolanmas&, ta#&nmas& ve kullan&m& Gaz hortum ve fittinglerinin zay&flama muayenesi Bir geri tepme olay&nda al&nmas& gereken nlemler Elektrik #okunun artan zarar ortam& Arktan yay&lan radyasyon Ark gezinmesi etkisi S&k&#t&r&lm&# gazlar&n gvenlikli depolanmas&, ta#&nmas& ve kullan&m& Gaz hortum ve fittinglerinin zay&flama muayenesi

D.2.5.3. Tm Ark Yntemleri a) b) c)

D.2.5.4. Koruyucu Gaz Art#nda Kaynak a) b)

D.2.6. Kaynak S#ras#/$'lemleri Kaynak i#lem gerekliliklerinin de erlendirilmesi ve kaynak parametrelerinin etkisi D.2.7. A #z Haz#rlama ve Kaynak Gsterimi a) b) Kaynak a &z haz&rl& &n&n, i#lem spesifikasyonuna (WPS) uygunlu u Eriyen yzeylerin temizli i Hatalar&n tan&mlanmas& Nedenler nleme ve giderme i#lemi

D.2.8. Kaynak Hatalar# a) b) c)

D.2.9. Kaynak# Yeterlili i Kaynak&, yeterlilik alan& hakk&nda bilgilendirmelidir.

119

BLM 10. EN 287-2'YE GRE ALM$NYUM KAYNAKISI YETERL$L$K SINAVI

Bu blmde, Avrupa Standard& EN 287-2'e gre alminyum esasl& malzemelerin eritme kayna &nda kaynak& yeterlilik s&nav&n&n yap&l&# dzeni verilmi#tir. Bu blmdeki #ekil ve tablolar&n numaralar&, orijinal standarttaki #ekil ve tablo numaralar&n&n ayn&s&d&r. 10.1. Giri' Kaynak& s&navlar& iin Avrupa standard& olan 287, Avrupa Standardizasyon kurulu#u CEN'in 121 Numaral& Teknik Komitesinin 2 Numaral& ALI*MA GRUBU (CEN/TC 121 /WG 2 ) taraf&ndan Haziran 1991'de Kaynak tekni i konusundaki ilk Avrupa Standard& olarak haz&rlanm&#t&r. Bu standard&n haz&rlanmas&nda DIN 8561 normlar& esas al&nm&#t&r. EN287 Eritme kayna & kaynak&lar&n&n s&nav& K&s&m 1: elik kaynak&s& iin K&s&m 2: Alminyum Kaynak&s& iin. Her iki k&s&m da ayn& yap&dad&r ve ieri i byk lde ayn&d&r. Ancak alminyuma ait zellikler bak&m&ndan EN 287-2'nin ieri i de i#ikliktir. 10.2. Standard#n Kapsam# ve Amac# Bu standart, alminyum ve ala#&mlar&n&n kayna &nda kaynak& performans&n&n yeterlili inin s&nav& iin temel gereklilikleri, yeterlilikleri, yeterlilik alan&n&, s&nav ko#ullar&n&, kabul #artlar&n& ve sertifikas&n& belirlenmektedir. Yeterlik s&nav& s&ras&nda kaynak&, yeterlili ini gstermek zorunda oldu u kaynak i#lemleri, malzemeleri ve emniyet #artlar& hakk&nda yeterli pratik deneyime ve mesleki bilgiye sahip oldu unu ispatlamak zorundad&r. Bu standart, al&c&, muayene yetkilileri veya di er organizasyonlar taraf&ndan kaynak&n&n yeterlili inin s&nanmas& gereken durumlarda uygulan&r. Bu standartta sz edilen kaynak i#lemleri, elle veya k&smen mekanize kaynaklardaki eritme kaynak yntemlerini kapsar. Tam mekanize veya tam otomatik kaynak i#lemleri, bu standard&n kapsam& d&#&ndad&r. Bu standart, dvme, hadde veya dkme malzemelerden yap&lan yar& veya bitmi# mamullerde, kaynak&n&n yeterlili inin s&nanmas&n& ierir. Yeterlik s&nav& sertifikas&, sadece s&nav & yapan&n veya s&nav kurulu#unun sorumlulu u alt&nda verilir. 10.3. Kaynak Yntemleri Alminyum kaynak&s&, a#a &daki kaynak yntemlerinden s&nava girebilir: 131 Metal Inert Gaz (MIG) Kayna & 141 Tungsten Inert Gaz (TIG) Kayna & 15 (Tungsten) Plazma Kayna & 10.4. Malzeme Gruplar# Bir kaynak&n&n yeterli ini gstermek amac&yla, teknik olarak belirlenen s&navlar&n gereksiz yere tekrar&n& en aza indirmek iin, benzer metalrjik ve kaynak karakteristiklerine sahip elikler grupland&r&lm&#t&r. (Tablo 1 )

120

Tablo 1. Alminyum malzemelerin geerlilik alan# S&nav Paras&n&n Geerlilik Alan& W 21 W 22 W 23 W 21 * X X malzeme gruplar& '#aret a&klamas& x: Kapsanan malzeme gruplar& - : Geerli olmayan malzeme gruplar& Grup W 21 Saf alminyum veya % 1,5'a kadar ala#&m ieren AIMn-ala#&mlar&: rne in: AL 99,8 Al 99,5 Al 99 AlMn 1 Grup W 22 Ya#land&r&lmayan ala#&mlar En fazla % 5,6 Magnezyum ieren alminyum ala#&mlar& ;rne in: AlMg 1....5 AlMg 3 Mn, AlMg 4,5 Mn, Alminyum - Silisyum ala#&mlar& Grup IV 23 Ya#land&r&labilen ala#&mlar AIMgSi 0.5....1, AlSiMgMn, AlZn 4,5 Mg 1, AlSiMg (Dkm ala#&mlar&), AlSiCu (Dkm ala#&mlar&) Tablo 2'de farkl& gruplardan malzemelerin kayna &ndaki geerlilik alanlar& verilmi#tir. Geerlil ik Alan& W X 22 * X W 23 *

* : Deney s&ras&nda kaynak edilen

Tablo 2. Farkl# metallerin birle'tirilmesinde geerlilik alan# S#nav Paras#n#n Malzeme Gurubu W 21 W 22 W 23 Geerlilik Alan# W 22'e kaynak edilen W 21 (*) W 21 'e kaynak edilen W 22 (*) W 21 'e kaynak edilen W 22 (*) W 21 'e kaynak edilen W 22 (*) (*) Farkl& gruplardan metallerin birle#tirilmesinde ilave metal, esas metallerden biri ile ayn& olacakt&r.

121

105. $lave ve Yard#mc# Malzemeler o u kaynak& yeterlik s&nav&nda, ilave malzemenin esas malzeme ile benzer oldu u kabul edilir. Bir malzeme grubu iin uygun olan ilave metal, koruyucu gaz ve dekapan kullan&larak bir kaynak& s&nav& yap&ld& &nda, bu s&nav&n, kaynak&n&n ayn& malzeme grubu iin, di er benzer sarf malzemelerinin (ilave metal, koruyucu gaz ve dekapan) kullan&m&nda da yeterli oldu unu gsterdi i kabul edilir 10.6. S#nav Paras#n#n Boyutlar# ve Geerlik Atan# S&nav paralar&n&n boyutlar& *ekil 1,2,3,ve 4 teki gibidir. 10.6.1. Salar#n Kal#nl#klar# ve Geerlilik Alanlar# Salar&n kal&nl&klar& ve geerlik alanlar& tablo 3'de verilmi#tir. Tablo 3, Alminyum s#nav paralar#nda salar#n kal#nl#klar# ve geerlilik alanlar# S&nav Paras&n&n Kal&nl& & t (mm) <125 >125 Geerlilik Alan& 0.7 t - 2.5 t 6 mm < t < 40 mm (*)

(*) 40 mm den kaim paralarda zel s&navlar gerekir. Bu durum, s&nav sertifikas&nda belirtilmelidir.

10.6.2. Borular#n aplar# ve Geerlilik Alanlar# Borular&n aplan ve geerlilik alanlar& tablo 4'de verilmi#tir. Tablo 4. Borular#n aplar# ve geerlilik alanlar# Boru ap# D S&nav paras& kal&nl& & mm <125 <125 Geerlilik alan& (*) 0.5 D >0.5 D

(*) 'i bo# profillerde D, ince cidar&n kal&nl& & 10.7. S#nav Paralar#n#n Kaynak Pozisyonlar# Kaynak pozisyonlar&n&n i#aretlenmesi 'SOdan al&nm&#t&r. Pozisyonlar a#a &da gsterilmi#tir

122

(Tablo 5). 10.8. Birle'tirme ,ekilleri $le $lgili Kriterler S&nav paras&na ba l& olarak, kaynak&n&n yeterli inin s&nand& & kaynak trleri, tablo 5'de gsterilmi#tir; a#a &daki kriterler, bu duruma uygulanabilir: a) b) Borulardaki al&n kayna &ndaki yeterlik, levhalardaki kaynaklar& da kapsar. Levhalar&n tm benzer pozisyonlarda al&n kaynaklar&ndaki yeterlik, d&# ap& > 500 mm

olan borulardaki al&n kaynaklar& iin de geerlidir. Dnel borular iin (c) maddesi geerlidir.

,ekil 1. Saclarda al#n kayna # iin s#nav paras#n#n boyutlar#

,ekil kayna # $in boyutlar#

Saclarda

k'e

s#nav

paras#n#n

,ekil 3. Borularda al#n kayna # iin s#nav paras#n#n boyutlar#

,ekil 4. Borularda k'e kayna # iin s#nav paras#n#n boyutlar#

c)

Oluk (PA) veya korni# (PC) pozisyonlar&nda kaynak edilen levhalardaki al&n kaynaklar&

123

s&navlar&nda al&nan yeterlik, benzer pozisyonlarda kaynak edilen d&# ap& 150 mm olan borulardaki al&n kaynaklar& iin yeterli i de kapsar. d) Altl&ks&z (Kk) korumas&z) olarak tek taraftan yap&lan kaynaklar&, altl&kl&(Kk korumal&) olarak tek taraftan yap&lan kaynaklar iin ve altl&kt& veya altl&ks&z olarak her iki taraftan yap&lan kaynaklar iin de geerlidir. e) Aftl&kl& (kk korumal&) olarak levhalarda ve borulardaki kaynak, ift taraftan yap&lan Al&n kaynaklar&, benzer kaynak #artlar&nda ik#e kaynaklar& iin de geerlidir. 'malat kaynaklar iin de geerlidir ancak altl&ks&z olarak yap&lanlar iin geerlik de ildir. f) i#leminin esas olarak ik#e kayna &yla yap&ld& & durumlarda, kaynak&n&n uygun bir ik#e kayna & s&nav&nda da, yani levhada, boruda veya bran#man(borudan kol alma) ba lant&s&nda da yeterli oldu unu kan&tlamas& tavsiye edilir. Al&n diki#lerinin s&nav kriterleri tablo 6'da gsterilmi#tir. 10.9. Muayene Yntemleri Kayna & tamamlanan her para, kaynaktan hemen sonra gzle muayene edilmelidir. Gzle muayene gerekti inde (tablo 7) manyetik toz penetran s&v & ve di er muayene yntemleriyle ve al&n kaynaklar& durumunda da mikroskopik muayenelerle desteklenmelidir. E er para gzle muayeneden geerse, ilave radyografik muayeneler, k&rma deneyleri ve makro muayeneler gerekir, (Tablo 7) Tablo 5. Levhalardaki kaynak pozisyonlar#

124

Tablo 6. Al#n diki'lerinin s#nav kriterleri (kaynak 'eklinin ayr#nt#lar#)

Tablo 7. Alminyum paralar iin muayene yntemleri

Makro numune kayna & a&ka gsterecek #ekilde haz&rlan&r ve da lan&r. Radyografik muayene tekni i kullan&ld& & zaman, e me deneyi, MIG/MAG (131, 135)

125

yntemleriyle veya oksi asetilen (311) yntemiyle yap&lan kaynaklara her zaman uygulan&r. 10.10. Tahribatl# Muayeneler K&rarak muayene tekni i kullan&ld& & zaman, s&nav paras&n&n muayene edilecek uzunlu unun tm muayene edilmelidir ve bunu yapmak iin s&nav paras&ndan birka muayene numunesi &kar&lmal&d&r. K&rarak muayene edilecek numunelerin her birinin uzunlu u 40 mm olmal&d&r. Gerekliyse, numune zerindeki diki# yksekli i para kal&nl& &na indirilebilir. Ve ek olarak k&r&lman&n kaynak metalinden olmas&n& sa lamak zere, diki# kenar&ndan ieri do ru 5 mm derinlikte bir entik a&labilir, Altl&ks&z (banyo emniyetsiz kk korumas&z) olarak (nb. ng), tek tarafl& (ss) kaynak yap&lmas& halinde, muayene edilecek uzunlu un yar&s& da kk taraf&ndan ve di er yar&s& da kk taraf&ndan muayene edilmelidir. 3 mm'den byk veya e#it levha kal&nl&klar& iin katlama deneyi yap&ld& &nda, 2 adet kk e me deney numunesi ve 2 adet de kapak e me deney numunesi EN ile uyumlu olarak muayene edilmelidir. Esas metalin veya ilave metalin sneklili inin d#kl , ba#ka s&n&rlamalarla s&n&rland&r&lmam&#sa, mesnet silindirlerinin ve silindirik basma &stampalar&n&n aplar& 4 t ve e me a&s& 120 olmal&d&r. 12 mm'den byk veya e#it levha kal&nl&klar& iin katlama deneyleri yerine EN ile uyumlu 4 adet yanlamas&na e me deneyi yap&labilir. Ya#land&r&labilen alminyum ala#&mlar&n&n kaynak&lar&n&n s&nav &nda, e me muayenesi (sadece 131 MIG kaynak ynteminde) ekme muayenesi yap&labilir. K#e kayna & yap&lan s&nav paralar&nda, birka k&rma numunesinin &kar&lmas& gerekir. K&r&lman&n kaynak diki#inden olmas&n& sa lamak amac&yla, diki#in kapak pasosunun oldu u taraf &nda entik a&labilir. 10.11. S#nav Paras#n#n De erlendirme Ko'ullar# Gzle, radyografik ultrasonik, k&rma veya ekme muayenesi uyguland& &nda, ISO/ 10042 standard&n&n B de erlendirme grubu uygulanmal&d&r. Al&n kayna &nda diki# ta#k&nl& &, k#e kayna &nda diki# ls ta#k&nl& & ve al&n diki#lerinde kkn sark&kl& & hatalar&nda ise, C de erlendirme grubu uygulanabilir. 10.12. $lave Muayene Numuneleri Bu standard&n gereklerinin yerine gelmesinde yeterlik sa lanmam&#sa, kaynak&n&n yeni bir s&nav paras& kaynak yapmas& gerekir. K&rma veya e me numunelerinin ko#ullar& sa lamamas& durumunda ise, ayn& s&nav paras&ndan ilave 2 numune &kar&labilir. Her iki numunenin de ko#ullar& sa lamas& gerekir. 10.13. Bir Kaynak#n#n Yeterlilik Sresi Bir kaynak&n&n yeterlili i, ilgili sertifikan&n i#veren/koordinatr taraf&ndan alt& ayl&k aral&klarla imzalanmas& ve a#a &daki ko#ullar&n yerine gelmesi #art&yla iki y&ll&k bir sre iin geerlidir. a) Kaynak&, yeterli grld alandaki kaynak i#lerinde srekli olarak al&#t&r&lmal&d&r. Alt&

126

aydan daha uzun olmayan bir sre ara vermeye izin verilir. b) Kaynak&n&n al&#mas&, yeterlik s&nav&n&n gerekle#tirildi i teknik ko#ullarla genel olarak Kaynak&n&n bilgi ve becerisinin soru#turulmas&na yol aacak zel bir neden uyumlu olmal&d&r. c) bulunmamal&d&r. E er bu ko#ullar&n herhangi birine uyulmazsa, yeterlik iptal edilmelidir. 10.14. Srenin Uzat#lmas# Sertifikadaki yeterlili in geerlilik sresi, 10.9'daki ve bununla ilgili olarak a#a &daki ko#ular&n tmyle yerine getirilmesi durumunda, orijinal yeterlilik alan& iinde, iki y&ll&k bir ilave sre iin uzat&labilir; Kaynak& taraf&ndan yap&lan imalat kaynaklar&, gerekli kalitede olmal&d&r. K&rarak muayeneyle ilgili veya rne in X &#&nlar& veya ultrasonik muayene belgeleri veya

deney kay&tlar& gibi, deney kay&tlar& veya sorumlu koordinatrn yorumlar&, kaynak& yeterlilik sertifikas&yla ilgili dosyada bulunmal&d&r. S&nav& yapan veya s&nav kurulu#u, yukar&daki ko#ullar&n yerine getirildi ini onaylamal& ve kaynak&n&n yeterlilik sertifikas&n& imzalamal&d&r, 10.15. Sertifikaland#rma Kaynak&n&n, performans yeterlilik s&nav&n& ba#ar&yla geti i sertifikaland&r&lmal&d&r. Tm ilgili s&nav ko#ullan, sertifikaya kaydedilmelidir. Kaynak&, sz konusu s&navlar&n herhangi birinde ba#ar&s&z olursa, herhangi bir sertifika dzenlenmemelidir. Sertifika, s&nav& yapan&n veya s&nav kurulu#unun tek ba#&na sorumlulu u alt&nda dzenlenmeli ve B ekinde ayr&nt&lar& verilen tm bilgileri iermelidir. C ekinde gsterildi i gibi, imalat&n&n WPS (Welding Process Specifications=Kaynak '#lem Talimatlar&)'si, bu standartta sz edilen malzemeler, kaynak pozisyonlar&, yntemler ve yeterlilik alan& vs. ile ilgili bilgileri iermelidir. Mesleki bilginin pratik s&nav& ve muayenesi (D ekine bak&n&z), "kabul edilmi#tir" veya "s&nanm&#t&r" #eklinde i#aretlenmelidir. 'zin verilen alanlar d&#&nda, yeterlilik s&nav&n&n temel de i#kenlerinde yap&lacak herhangi bir de i#iklik, yeni bir yeterlilik sertifikas&n& gerekli k&lar. 10.16. i'aretleme Bir kaynak&n&n yeterlili inin i#aretlenmesi, a#a &daki ba#l&klar&, verilen s&rada iermelidir, (bu sistem, bilgisayarla#t&rmada da kullan&labilecek tarzda dzenlenmi#tir). Bu standard&n numaras& Temel de i#kenler Kaynak yntemi Yar& mamul Ba lant& tr Malzeme grubu : levha (P), boru (T), :al&n kayna & (BW), k#e kayna & (PW)

127

'lave metal S&nav paras&n&n boyutu : kal&nl&k (t) ve boru ap& (D), Kaynak pozisyonlar& Kaynak trnn ayr&nt&lar& : Levha : Boru : Al&n kayna & : 'k#e kayna & : Boru d&# ap& : Sac veya boru cidar kal&nl& & : ilave metal olmadan : ilave metal ile : kk korumal& kaynak : kkn gazla korunmas&yla kaynak : ift tarafl& kaynak : kkn tekrar oyularak i#lenmesi : kk korumas& olmadan kaynak : kkn tekrar i#lenmemesi : tek taraftan kaynak : ISO 6947'ye gre.

Kullan#lan k#saltmalar: P T BW PW D t nm wm mb gb bs gg nb ng ss

$'aretleme rne i: Kaynak& s&nav& EN 287-2 141 T BW W21 nm t02 D20 PA ss mb Kaynak& s&nav& Kaynak yntemi Boru Al&n diki#i Malzeme grubu 'lave metal S&nav metal : Alminyum kaynak&s& s&nav& -EN 287 -2 :Tungsten Inert Gaz (TIG) kayna & - 141 :T :BW :Saf Alminyum W 21 :Yok-nm :Kal&nl&k 2 mm -t02

Boru ap& 20 mm - D 20 Kaynak pozisyonu : dnel yatay eksen oluk pozisyonu PA Diki#in yap&l&#& kk korumal& - mb :tek taraftan kaynak ss

128

10.17 EN 287-1 standartlar#ndaki de i'iklikler CEN/TC 121/SC 2 komitesinin 9-10 Ocak 1995 gnlerinde Berlin'de yapt& & toplant&da, EN 287-1 ve -2 standartlar&nda baz& de i#iklikler kabul edilmi#tir. Bu de i#iklikler bu kitaptaki madde numaralar&yla verilmi#tir: Blm 9.3.teki De i'iklikler Bu blmde a#a &daki k&saltma ve semboller kabul edilmi#tir: gb": Kkn gaz korumal& olarak kayna & Blm 9.4.1.'deki De i'iklikler a) b) 12 yerine 121: Tel elektrodla tozalt& kayna & 137: zl telle MIG-kayna &

Blm 9.4.3.1. 'deki De i'iklikler W01 ve W03 malzeme gruplar&nda akma dayan&m& st s&n&r& 355 N/mm2 'ye &kar&lm&#t&r. Blm 9.4.6. 'deki De i'iklikler Bu blme 2 kaynak pozisyonu ilave edilmi'tir: a) b) H-L045 pozisyonunda kaynak edilen al&n diki#li boru s&nav paras& (*ekil 1). Bu PA pozisyonundaki ik#e diki#ti boru s&nav paras& (*ekil 2). Bu pozisyonda olu#turulan ,ekil 2. ilave s#nav paras#: ik'e diki'li boru pozisyonda olu#turulan s&nav paras&, PG pozisyonundaki kaynak i#lemlerini de kapsar. s&nav paras&, PA pozisyonundaki ik#e diki#li levha s&nav paras&n& da kapsar. ,ekil 1. $lave s#nav paras# : Al#n diki'li boru

Blm 9.5.2. 'deki De i'iklikler Levhalarda al&n diki#i s&navlar&, ayn& pozisyondaki d&# ap& > 500 mm olan borulardaki al&n diki#i s&navlar&n& da kapsar. Blm 9.6.4. 'deki De i'iklikler Tablo 8'deki 5.dipnot "8 mm'nin zerindeki levha kal&nl&klar&nda radyografik muayene yerine ultrasonik muayene yap&labilir."

129

Blm 9.6.5.2. 'deki De i'iklikler Bu blmde tahribatl& ve tahribats&z muayenelerin denkli i sa lanm&#t&r. 120'lik e me a&s&, en d#k de er olarak tespit edilmi#tir. K&rarak muayenede k&rma numunesinin deney boyu=40'mm den = 50 mm'ye ykseltilmi#tir. Blm 9.7'deM De i'iklikler Bu blmde ISO 5817 yerine EN 25817 yaz&lm&#t&r. Blm 9.11 'deki De i'iklikler 12,5 mm'lik bir t kal&nl& &ndaki ve 168,3 mm bir D ap&ndaki boruda 141 /111 kombinasyonu iin rnek i#aretleme tespit edilmi#tir. Byle bir kaynak& s&nav &n&n i#aretlenmesi a#a &daki gibidir: Her ikisi de kullan&lan yntemler iin i#aretleme rne i: EN 287-1 141 T BW W01 wm t3,5D168,3 PF ss nb EN 287-1 111 T BW B01 B 19,5 D168,3 PF ss mb Alternatif i#aretleme EN 287-1 141/111 T BW W01 wm/B t12,5 D1168,3 PF ss nb/mb 10.18. EN 287-2'deki De i'iklikler Malzeme gsterimlerinde alminyum ala#&mlar& iin yeni Avrupa Standard& kullan&lm&#t&r. S&nav paralar&nda sadece PA pozisyonunda ik#e diki#li boru s&nav paras& kabul edilmi#tir. HL045 pozisyonundaki at&n diki#li boru s&nav paras&n&n, alminyum kaynak& s&nav & iin gerekli olmad& &na karar verilmi#tir.

130

BLM 11. DVS-1151'E GRE GAZ KAYNAK *RETMEN$N$N E*$T$M$ VE SINAVI 11.1. Genel Kaynak retmeni s&nav&nda, kaynak&lar&n e itimi ve kontrol iin gerekli pratik ve mesleki becerilerin ispat edilmesi gerekir. Kaynak retmeni endstride "usta" olarak kabul edilir ve yksek mevkiide istihdam edilir. 11.1.1. Geerlilik Alan# Kaynak retmeni, kaynak& e itim kurslar&nda, kendi uzmanl&k alan&nda kaynak&lar& e itmekle yetkilidir. Ayr&ca kendisi de ayn& s&navdan gemi#se ve bu geerlili i halen devam ediyorsa, kurslarda kaynak&lar& DIN 8560 veya di er s&navlara gre e itebilir. Kaynak&lar&n e itim kurulu#lar&nda e itiminin yap&labilmesi iin, e itim kurulu#lar&n&n yetkilendirilmi# olmas& gerekir (DVS 1192'ye gre). Kurs dzenleme yetkisi genel olarak 3 y&l geerlidir ve bir 3 y&l daha uzat&labilmesi iin, "Kaynak retmeni-Tecrbelerin De i#toku#u" (DVS-1154) program&n&n dzenlenmesi gerekir. Kaynak retmeni s&nav&, zellikle ala#&ms&z ve d#k ala#&ml& eliklerin, dkme demirin ve bak&r&n gaz kayna & ile sert lehimleme ve elle alevle kesme konular&yla s&n&rl&d&r. 112. Ko'ullar 11.2.1. 24 ya#&n& tamamlam&# olmak. 11.2.2. Uygun bir sertifika ile gaz kaynak&s& olarak pratikte en az 3 y&l al&#m&# olmay& ispatlamak. 11.2.3. DIN 8560 (TS 6868) R II s&nav grubuna gre bir boru kaynak&s& s&nav&nda gemi# olmay& ispatlamak. 11.2.4. Yaz&l& ve szl ifade yetene ine sahip olmak. 11.3. E itim Gaz kaynak retmeni e itimi 216 saat sreli tam gn kurslar halinde yap&l&r. Bu srenin 160 saatini pratik k&s&mdan 56 saatini ise mesleki teorik k&s&m olu#turur. 11.3.1. Pratik E itim -160 Saat Kursta, Tablo 58'de verilen s&nav devleri haz&rlan&r

11.3.2. Mesleki Teorik E itim -56 Saat Gaz kaynak retmeni kursunun mesleki teorik e itim blm, a#a &daki konulardan olu#ur: Mesleki Bilgi, Gemi (40 saat) Kaynak yntemleri ve donan&mlar&, Malzemelerin kaynak s&ras&ndaki davran&#&, Kaynakta kullan&lan ilave malzemeler,

131

'# gvenli i, Mesleki Bilgi, zel (16 saat) Kaynak gazlar& ve kaynak alevi, Kaynak donan&mlar&, Kaynak ilave malzemeleri, Oksi-asetilen zet yntemleri ve lehimleme Kazadan koruma 11.4. S#nav24 Saat S&nav, DVS-Kaynak retmeni S&nav Dzeni (DVS 1163)'e gre yetkili s&nav kurulu#u taraf&ndan yap&l&r. 11.4.1. Pratik S#nav Tablo 58'de verilen s&nav devlerinin kayna &n&n yap&lmas& gerekir. 11.4.2. Mesleki Teorik Bilgi S#nav# Kursun sonunda, ders ve uygulamalar& ieren bir yaz&l& ve szl s&nav yap&l&r. 11.4.3. Sertifika S&navda ba#ar&l& olunmas& halinde, kursiyere bir Gaz Kaynak retmeni Sertifikas& verilir.

Tablo 58. Gaz kaynak retmeni s#nav devleri

132

133

,ekil 5. Tablo 58'deki s#nav devlerinin 'ekilleri

134

BLM 12. DVS-1152'E GRE ELEKTR$K ARK KAYNAK *RETMEN$N$N E*$T$M$ VE SINAVI
12.1. Genel Kaynak retmeni s&nav&nda, kaynak&lar&n e itimi ve kontrol iin gerekti pratik ve mesleki becerilerin ispat edilmesi gerekir. Kaynak retmeni endstride "usta" olarak kabul edilir ve yksek mevkiide istihdam edilir. 12.1.1. Geerlilik Alan# Kaynak retmeni, kaynak& e itim kurslar&nda, kendi uzmanl&k alan&nda kaynak&lar& e itmekle yetkilidir. Ayr&ca kendisi de ayn& s&navdan gemi#se ve bu geerlili i halen devam ediyorsa, kurslarda kaynak&lar& DIN 8560 (S 6868) veya di er s&navlara gre e itebilir. Kaynak&lar&n e itim kurulu#lar&nda e itiminin yap&labilmesi iin, e itim kurulu#lar&n&n yetkilendirilmi# olmas& gerekir (DVS 1192'ye gre). Kurs dzenleme yetkisi genel olarak 3 y&l geerlidir ve bir 3 y&l daha uzat&labilmesi iin, "Kaynak retmeni-Tecrbelerin De i#toku#u" (DVS-1154) program&n&n dzenlenmesi gerekir. Kaynak retmeni s&nav &, zellikle ala#&ms&z ve CrNi eliklerinin elle elektrik ark kayna & konular&yla s&n&rl&d&r. 12.2. Ko'ullar 12.2.1. 24 ya#&n& tamamlam&# olmak. 12.2.2. Uygun bir sertifika ile, elektrik ark kaynak&s& olarak pratikte en az 3 y&l al&#m&# olmay& ispatlamak. 12.2.3. DIN 8560 (TS 6868) R II s&nav grubuna gre bir boru kaynak&s& s&nav&ndan gemi# olmay& ispatlamak. 12.2.4. Yaz&l& ve szl ifade yetene ine sahip olmak. 12.3. E itim Elle elektrik ark kaynak retmeni e itimi 216 saat sreli tam gn kurslar halinde yap&l&r. Bu srenin 160 saatini pratik k&s&mdan 56 saatini ise mesleki teorik k&s&m olu#turur. 12.3.1. Pratik E itim -160 Saat Kursta, Tablo 59'da verilen s&nav devleri haz&rlan&r. 12.3.2. Mesleki Teorik E itim - 56 Saat Elle elektrik ark kaynak retmeni kursunun mesleki teorik e itim blm, a#a &daki konulardan olu#ur: Mesleki Bilgi, Genel (40 saat) Kaynak yntemleri ve donan&mlar&, Malzemelerin kaynak s&ras&ndaki davran&#&, Kaynakta kullan&lan ilave malzemeler,

135

'# gvenli i. Mesleki Bilgi, zel (16 saat) Elektrotekni in esaslar&, Ark, ark flemesi, Kaynak ak&m reteleri, Kaynak ilave malzemeleri, Kazadan korunma. 12.4. S#nav - 24 Saat S&nav, DVS-Kaynak retmeni S&nav Dzeni (DVS 1163)'e gre yetkili s&nav kurulu#u taraf&ndan yap&l&r. 12.4.1. Pratik S#nav Tablo 59'da verilen s&nav devlerinin kayna &n&n yap&lmas& gerekir. 12.4.2. Mesleki Teorik Bilgi S#nav# Kursun sonunda, ders ve uygulamalar& ieren bir yaz&l& ve szl s&nav yap&l&r. 12.4.3. Sertifika S&navda ba#ar&l& olunmas& halinde, kursiyere bir Elle Elektrik Ark Kaynak retmeni Sertifikas& verilir.

136

Tablo 59. S#nav devleri

2., 3., 4, ve 5. devlerde kk, makasla kesilebilir. Tablo 59'dakl 'ekiller, ,ekil 6'da topluca gsterilmi'tir.

137

,ekil 6. Tablo 59'daki s#nav paralar#n#n 'ekilleri

138

BLM 13. MAG-KAYNA*INI *RETMEKLE DE YETK$L$ ELEKTR$K ARK KAYNAK *RETMEN$N$N E*$T$M$ VE SINAVI
13.1. Genel Bu blmde, bir Elle Elektrik Ark Kaynak retmeninin, hem Elle Elektrik Ark Kayna & ve hem de MAG-kayna &n& retmekle yetkilendirilebilmesi iin gerekli #artlar verilmektedir. Ark kaynak retmeni, E-kaynak&s& (Elektrik Ark Kaynak&s&)'n& e itmek iin gerekli becerilere sahip oldu unu, pratik ve mesleki bilgi s&navlar&yla ispatlamal&d&r. Burada tarif edilen kurs ve s&nav &n amac&, ark kaynak retmeninin ayr&ca MAG-gazalt& ark kayna & ynteminde, de e itim yapt&rmaya yeterli oldu unu ispat etmesini sa lamakt&r. 13.1.1. Geerlilik Alan# Burada kazan&lan retmenlik yetkisi, SG3 Gazalt& Ark Kayna & giri# kursuyla ve ala#&ms&z ve d#k ala#&ml& eliklerin DIN 8560 (TS 6868)-MAG SG kaynak& s&nav &n& yapmakla s&n&rl&d&r. E itim kurulu#lar&nda e itim yetkisi 3 y&l iin geerlidir ve ilave bir 3 y&l uzatma, kaynak retmeninin "Tekrar s&nav&"n& ba#armas&n& takiben bir "Tecrbelerin De i#toku#u" kursuna kat&lmas&ndan sonra mmkndr. 13.2. Ko'ullar 13.2.1. Elektrik ark kaynak& s&nav&n& ba#ard& &n& ispatlamak. 13.2.2. DIN 8560 (TS 6868) - SG-RII (MAG) boru kaynak&s& s&nav &n& ba#ard& &n& ispatlamak. 13.2.3. Yaz&l& ve szl ifade yetene ine sahip olmak. 13.3. E itim Bu kurs, en az 64 saattir. Kursiyer, bu srenin 54 saatini pratik e itimle ve 10 saatini de s&nava haz&rl&k olarak mesleki bilgi dersleriyle tamamlar. Tm devler, kurs esnas&nda e itimci taraf&ndan de erlendirilir. 13.4. S#nav 13.4.1. S&nava girebilmek iin, kursa dzenli olarak kat&lmak ve istisnai durumlarda bir n s&nav& ba#arm&# olmak gerekir. Esas s&nav 16 saat srer. 13.4.2. Pratik s&navda, a#a &daki Tablo 60'da verilen s&nav devlerinin yap&lmas& gerekir. 13.4.3. Mesleki bilgi s&nav &nda, zellikle a#a &daki konulardaki bilginin ispat edilmesi gerekir: Elektrotekni in temelleri, gazalt& ark kayna & yntemleri, gazalt& ark kayna & ak&m retelerinin ayarlanmas&, gazalt& ark kayna &ndaki kaynak ilave malzemeleri ve koruyucu gazlar, kaynak a &z haz&rl& &, kaza ve hasardan ka&nma, kaynak hatalar&, kaynak& s&nav&. 13.4.4. Ba#ar&l& bir s&nav& sonunda kursiyere bir sertifika verilir.

139

Tablo 60. S#nav devleri

140

BLM 14. DVS 1154'E GRE KAYNAK *RETMEN$ TECRBELER$N DE*$,TOKU,U

14.1. Genel Kaynak retmeni, kaynak tekni inde st dzey personel olarak kabul edilir. Bunlar&n bir k&sm& (E itim-Kaynak retmeni olarak adland&r&lan) kaynak& e itiminde, geriye kalanlar& ise (endstrikaynak retmeni olarak adland&r&lan) endstride, kk lekli imalatta grev yapar. Kaynak retmenlerinin en yeni e itim bilgilerine sahip olmalar& gerekir. Bu nedenle kaynak retmeni yeti#tirmeye yetkili kurulu#lar, endstri ve e itim-kaynak retmenleri aras&nda genel bir 'Tecrbelerin De i#toku#u" program& uygularlar. 14.2. Kursiyerler 14.2.1. E itim kurulu#lar&ndan kaynak retmeni olarak yeti#tirilenlerin, her 3 y&lda bir 'Kaynak retmeni-Tecrbelerin De i#toku#u' program&na kat&lmalar& zorunludur. Bu programa kat&lmayanlar&n veya pratik e itim tekrar s&nav&nda ba#ar&s&z olanlar&n retmenlik yetkisi sona erer. 14.2.2. Di er tm kaynak retmenlerinin kursa kat&l&m& zorunludur. 14.3. Program Bir 'Kaynak retmeni-Tecrbelerin De i#toku#u" program&, prensip olarak a#a &daki k&s&mlara ayr&l&r: 14.3.1. Yeni yntemler, malzemeler, standartlar, e itim talimatnameleri vb. zerine konferanslar. 14.3.2. Kaynak retmenlerinin kendi al&#malar&ndan do an sorunlar hakk&nda k&sa raporlar& ve tart&#malar& (Kaynak retmenlerinin her birinden, konusunu 10 dakika iinde 10 madde halinde zetlemesi beklenir). 14.3.3. DVS-E itim-Kaynak retmeni pratik tekrarlama s&nav &. 14.4. Sre Bir 'Kaynak retmeni-Tecrbelerin De i#toku#u" program&, genel olarak veya drt gn srer. Bu srenin yakla#&k 2/3', endstri- ve e itim-kaynak retmenlerinin konferanslar&na, raporlar&na ve tart&#malar&na, kalan 1/3' de k&sa tart&#malara veya pratik tekrar s&navlar&na ayr&l&r. Tablo 61'de, ereve bir plan rne i verilmi#tir.

141

Tablo 61. ereve Plan rne i (zorunlu de ildir)

aat 1. ba l&)

Endstri - Kaynak E itim Kaynak Kaynak retmeni - pratik tekrarlama s&nav & (iste e (zorunlu) Konferans - Yeni yntemler Konferans - Malzemeler Konferans - Konstrksiyon Konferans - Seime gre Kaynak retmenlerinin raporlar& Gsteri Raporlar Raporlar Gsteri Seime gre Seime gre konferanslar konferanslar (rne in hasar (rne in hasar olu#umu olu#umu - kaynak diki#lerinin kaynak diki#lerinin muayenesi Kaynak tekni inde genel problemler zerine tart&#ma

3.

4.

14.5. Kaynak retmeni - Pratik Tekrarlama S#nav# 145.1. devler Bu s&nav, Tablo 62, 63 veya 64'te verilen programlardan devin yap&lmas&n& ierir. Bu dev, kur'a ile belirlenir. S&nava kat&lan grubun tm ayn& devlerden sorumludur. 14.5.2. De erlendirme s&nav devinin de erlendirilmesi, s&nav kurulu#undan en az 'yeterli1 de erlendirmesi almak #art&yla her bir yetkili s&nav kurulu#unca yap&l&r. 14.5.3. Btnleme S#nav# Kaynak retmeni yetkisine sahip olmak iin, pratik tekrarlama s&nav&nda ba#ar&l& olamayanlar&n bir btnleme s&nav &na girmeleri gerekir. Btnleme s&nav & da, Tablo 62, 63 veya 64'ten kur'a ile belirlenen dev zerinde yap&l&r. 14.6. Sertifikaland#rma Kaynak retmeni-Tecrbelerin De i#toku#u program&na kat&lanlar, bir kat&l&m sertifikas& al&r veya kat&lanlar&n kaynak retmeni belgelerinin arka yzne, programa kat&l&nd& &n& gsteren bir mhr vurulur.

Kaynak retmeni-pratik tekrarlama s&nav&na da kat&l&p ba#ar&l& olundu u takdirde, kaynak retmenli i yetkisi, a#a &daki ilave cmle ile belirtilir: "KAYNAK *RETMENI PRATIK TEKRARLAMA SINAVINI BA,ARMI,TIR" Tablo 62. Gaz

142

kaynak retmeni iin tekrar s#nav# devleri

S #ra No. devin tr (Aksi belirtilmedikte, sa *) malzemeler al#'ma Tekni i LK ,K SA ,K, 4 5 6 l - diki#i Boruda V - diki#i (boru ekseni 45 ) ,K SA SA SA SA ,K SA , s, w , s, w s q 3...6 36 6...8 3...6 2.5 ... w 6...8 SO SA Kayna k Pozisyonu s q veya Sa cidar kal#nl# # 1...3 3...6

zerinde al#'ma yap#lacakt#r.) 1 l - diki#i 2 3 l - diki#i (kk yatay, kapak paso dikey) V - diki#i (boru ekseni yatay)

Bindirme ba lant&da k# e diki#i, boru yar & ,K ,K

kabu u nom. geni#lik: 250 ... 300 7 'k# e diki#i 8 1 "-gaz borusunda l-diki#i SA,K : Sa,A Kaynak

1") SOLK : SOLA Kaynak

Tablo 63. Elle elektrik ark kayna # retmeni iin tekrar s#nav# devleri
devin tr S (Aksi belirtilmedike, sa malzemeler Kaynak Pozisyonu ' cidar kal#nl# # 1 2 3 4 5 V - diki#i I - diki#i V - diki#i V - diki#i Boru yar & kabu unda V - diki#i Nom. geni#lik w w w .6 q , s, w .12 s ,s,h . ..12 . 10 10 8.. 0 (B) 7 ... 12 . 10 8.. (B) 7 B1 RR 10 8.. 6 (B) 7 RR ... 12 .S S.. 6 RR RR RR 10 2.. 10 tipi B R3 mm #ra No. zerinde al#'ma yap#lacakt#r.) ,a ubuk veya elektrodun

250 ... 300 mm 6 'k# e diki#i (a=6) 7 8 'k# e diki#i (a=6) Sa zerinde 100 /x 5f boru dikmenin

'k# e kayna &

143

Tablo 64. Gazalt# ark kaynak retmeni iin tekrar s#nav# devleri
S #ra No. n tr 1 diki#i 2 diki#i 3 diki#i 4 5diki#i 6diki#i 7 e diki#i 8 diki#i 9 diki#i I w V w 10 2 l I I V V V 'k# devi ynak Pozisyon q w w q s w h 10 8... nl# # Ka Sa Kal# 4 1 0.5 4... 5 5... 8 8... 8... Yntem TIG TIG TIG TIG TIG TIG MAG (Kar&#&m MAG (Kar&#&m MAG (Kar&#&m St37 0.8 Tel St37 rNi188 99.5 Si X10C X10C s&z Tertibat eme Al AIMg Malz celer D'n

rNi188 CuSF AIMg St37 3 paso 1,2 Tel 1,2 Tel.

144

BOLM 15. DVS-1155'E GRE TIG-KAYNA*I *RETMEN$ E*$T$M$ VE SINAVI 15.1. Genel Kaynak retmeni s&nav&nda, kaynak&lar&n e itimi ve kontrol iin gerekli pratik ve mesleki becerilerin ispat edilmesi gerekir. Kaynak retmeni endstride "usta" olarak kabul edilir ve yksek mevki ide istihdam edilir. 15.1.1. Geerlilik Alan# Kaynak retmeni, kaynak& e itim kurslar&nda, kendi uzmanl&k alan&nda kaynak&lar& e itmekle yetkilidir. Ayr&ca kendisi de ayn& s&navdan gemi#se ve bu geerlili i halen devam ediyorsa, kurslarda kaynak&lar& DIN 8560 (TS 6B6S) veya di er s&navlara gre e itebilir. Kaynak&lar&n e itim kurulu#lar&nda e itiminin yap&labilmesi iin, e itim kurulu#lar&n&n yetkilendirilmi# olmas& gerekir (DVS 1192'ye gre). Kurs dzenleme yetkisi genel olarak 3 y&l geerlidir ve bir 3 y&l daha uzat&labilmesi iin, "Kaynak retmeni-Tecrbelerin De istoku#u" (DVS-1154) program&n&n dzenlenmesi gerekir. Kaynak retmeni s&nav&, zellikle ala#&ms&z, d#k ve yksek ala#&ml& eliklerin, alminyum ve ala#&mlar&n&n ve bak&r&n TIG-kayna & konular&yla s&n&rl&d&r. 15.2. Ko'ullar 15.2.1. 24 ya#&n& tamamlam&# olmak. 15.2.2. Uygun bir sertifika ile, gaz kaynak&s& olarak pratikte en az 3 y&l al&#m&# olmay& ispatlamak. 15.2.3. DIN 6560 (TS 6868) R II s&nav grubuna gre bir boru kaynak&s& s&nav&ndan gemi# olmay& ispatlamak. 15.2.4. Yaz&l& ve szl ifade yetene ine sahip olmak. 15.3. E itim TIG kaynak retmeni e itimi 216 saat sreli tam gn kurslar halinde yap&l&r. Bu srenin 160 saatini pratik k&s&mdan 56 saatini ise mesleki teorik k&s&m olu#turur. 15.3.1. Pratik E itim -160 Saat Kursta, Tablo 65'de verilen s&nav devleri haz&rlan&r. 15.3.2. Mesleki Teorik E itim - 56 Saat TIG kaynak retmeni kursunun mesleki teorik e itim blm, a#a &daki konulardan olu#ur: Mesleki Bilgi, Genel (40 saat Kaynak yntemleri ve donan&mlar&, Malzemelerin kaynak s&ras&ndaki davran&#&, Kaynakta kullan&lan yard&mc& donan&mlar, '# gvenli i. Mesleki Bilgi, ze/f 16 saat)

145

Elektrotekni in esaslar&, Kaynak ak&m reteleri Gazalt& ark kayna &, koruyucu gazlar Kaynak ilave malzemeleri, Kazadan korunma. 15.4. S#nav -24 Saat S&nav, DVS-Kaynak retmeni S&nav Dzeni (DVS 1163)'e gre yetkili s&nav kurulu#u taraf&ndan yap&l&r. 15.4.1. Pratik S#nav Tablo 65'de verilen s&nav devlerinin kayna &n&n yap&lmas& gerekir. 15.4.3. Sertifika S&navda ba#ar&l& olunmas& halinde, kursiyere bir Gazalt& Ark Kaynak retmeni Sertifikas& verilir. Tablo 65. S#nav devleri

S#nav devleri (en az 250 mm #ra No. uzunlu unda) V - diki#i, boruda kk kayna &, ap = 70 mm, (boru ekseni yatay) 44 Takviye sa&yla ik# e kayna &, *ekil 1 l - diki#i (gergi tertibat& olmadan) V - diki#i V - diki#i Boruda V - diki#i, ap 100mm, (boru ekseni yatay) Dikey plaka zerinde boru (boru ekseni yatay), 2 l - diki#Sekil i l - diki#i l - diki#i 0 1 2 3 4 5 V - diki#i Boruda l-diki#i, ap 100 mm (boru ekseni yatay) l - diki#i V - diki#i Boruda l - diki#i, ap = 1 00 mm, (boru ekseni yatay) 1... .6 devler s&ras &yla yap&lmal&d&r. *) AIMg3 ile AIMgSi, birbirinin yerine kullan&labilir. 5Mg1 e *)

Malzem ak 13CrMo Uak

Kayn

Par a kal#nl# # 8 z erine 1 0,5 4... .5 .5 .5 .5 4... 4... 3... 1 3 4 5 3 2 5

Pozisyonu mm ,s,w w,s,h w,s,h w 5 q ,s, w h, s, w w q w ,s,w w s , w s, 3

malzemesi CrNi CrNi CrNi CrNi AIMgSi Al 99.5 AIZn4, Al 99.5 AIMg3 AIMg3 Cu Cu Cu

146

,ekil 7. Tablo 65'deki s#nav devlerinin 'ekilleri.

147

BLM 16. DVS-1156'YA GRE MIG/MAG KAYNA*I *RETMEN$N$N E*$T$M$ VE SINAVI

16.1. Genel Kaynak retmeni s&nav &nda, kaynak&lar&n e itimi ve kontrol iin gerekli pratik ve mesleki becerilerin ispat edilmesi gerekir. Kaynak retmeni endstride 'usta" olarak kabul edilir ve yksek mevkide istihdam edilir. 16.1.1.Geerlilik Alan# Kaynak retmeni, kaynak& e itim kurslar&nda, kendi uzmanl&k alan&nda kaynak&lar& e itmekle yetkilidir. Ayr&ca kendisi de ayn& s&navdan gemi#se ve bu geerlili i halen devam ediyorsa, kurslarda kaynak&lar& DIN 8560 (TS 6868) veya di er s&navlara gre e itebilir. Kaynak&lar&n e itim kurulu#lar&nda e itiminin yap&labilmesi iin, e itim kurulu#lar&n&n yetkilendirilmi# olmas& gerekir (DVS 1192'ye gre). Kurs dzenleme yetkisi genel olarak 3 y&l geerlidir ve bir 3 y&l daha uzat&labilmesi iin, "Kaynak retmeni-Tecrbelerin De i#toku#u" (DVS-1154) program&n&n dzenlenmesi gerekir. Kaynak retmeni s&nav&, zellikle ala#&ms&z, d#k ve yksek ala#&ml& eliklerin, alminyum ve ala#&mlar&n&n MIG/MAG-kayna & konular&yla s&n&rl&d&r. 16.2. Ko 'ullar 16.2.1. 24 ya#&n& tamamlam&# olmak. 16.2.2. Uygun bir sertifika ile, MIG/MAG kaynak&s& olarak pratikte en az 3 y&l al&#m&# olmay& ispatlamak. 16.2.3. DIN 8560 (TS 6868) R II s&nav grubuna gre bir boru kaynak& s& s&nav &ndan gemi# olmay& ispatlamak. 16.2.4. Yaz&l& ve szl ifade yetene ine sahip olmak. 16.3. E itim MIG/MAG kaynak retmeni e itimi 216 saat sreli tam gn kurslar halinde yap&l&r. Bu srenin 160 saatini pratik k&s&m, 56 saatini ise mesleki teorik k&s&m olu#turur. 16.3.1. Pratik E itim -160 Saat Kursta, Tablo 66'de verilen s&nav devleri haz&rlan&r. 16.3.2. Meslek Teorik E itim 56 Saat MIG/MAG kaynak retmeni kursunun mesleki teorik e itim blm, a#a &daki konulardan olu#ur: Mesleki Bilgi, Genel (40 saat) Kaynak yntemleri ve donan&mlar&, Malzemelerin kaynak s&ras&ndaki davran&#&, Kaynakta kullan&lan yard&mc& donan&mlar, '# gvenli i.

148

Mesleki Bilgi zel (16 saat) Elektrotekni in esaslar&, Kaynak ak&m reteleri Gazalt& ark kayna &, koruyucu gazlar Kaynak ilave malzemeleri, Kazadan korunma, 16.4. S#nav-24 Saat S&nav, DVS-Kaynak retmeni S&nav Dzeni (DVS 1163)'e gre yetkili s&nav kurulu#u taraf&ndan yap&l&r. 18.4.1. Pratik S#nav Tablo 66'de verilen s&nav devlerinin kayna &n&n yap&lmas& gerekir. 16.4.2. Mesleki Teorik Bilgi S#nav# Kursun sonunda, ders ve uygulamalar& ieren bir yaz&l& ve szl s&nav yap&l&r. 16.4.3. Sertifika S&navda ba#ar&l& olunmas& halinde, kursiyere bir Gazalt& Ark Kaynak retmeni Sertifikas& verilir.

149

Tablo 66. S#nav devleri

S #ra S#nav devleri (en az 250 mm Malzem ak 13CrMo Uak w,s,h Kayn Par a kal#nl# # 8 2 zerine 0.5 1 4... .5 ,s, w AIMgSi w Al 99.5 AIZn4, 5Mg1 Al 99.5 AIMg3 AIMg3 Cu Cu Cu w , s, 3 ,s,w h, s, .5 .. 5 .5 1 3 4 5 3 2 5 2... 4... 4 .. 3...

uzunlu unda) e *) N V - diki#i, boruda kk kayna &, ap 1 = 70 mm, (boru ekseni yatay) 44 2 Takviye sa&yla ik# e kayna &, 3*ekil 1 l - diki#i (gergi tertibat& olmadan) 4 5 V - diki#i V - diki#i

Pozisyonu mm ,s,w w,s,h

malzemesi CrNi CrNi CrNi CrNi

Boruda V - diki#i, ap 1OO mm, 6 (boru ekseni yatay) Dikey plaka zerinde boru (boru 7 ekseni yatay), Sekil 2 8 g 1 0 1 2 3 4 5 1 1 I - diki#i I - diki#i I - diki#i V - diki#i Boruda l-diki#i, ap 100 mm (boru

ekseni yatay) 1 1 - diki#i 1 1 V - diki#i Boruda I - diki#i, ap = 100 mm,

(boru ekseni yatay) 1 ....6 devler s&ras &yla yap&lmal&d&r. *) AIMg3 ile AIMgSi, birbirinin yerine kullan&labilir.

Tablo 66'daki $ ekiller, Sekil 8'de verilmi$ tir.

,ekil 8. Tablo 66'daki s#nav devlerinin 'ekilleri

150

BLM 17. DVS-1162'YE GRE KAYNAKI SINAVI $$N SINAV DZEN$

17.1. Genel S&navlar, DVS 1113 ve DVS 1123'e gre Gaz Kaynak&s& ve Elektrik ark kaynak&s& kurslar&n&n bitiminde yap&l&r. S&navlar& e itim kurulu#undaki yetkili s&nav komisyonu yapar. 17.2. S#nav Komisyonu 17.2.1. Komisyonun Olu'turulmas# S&nav komisyonu, kaynak gzlem personelinden olu#ur. Bunlar aras&nda ncelikle kaynak uzman mhendisleri yer al&r. 17.2.2. Karar Alabilme o unlu u Ba#kan veya temsilcisi, e itim kurumunun bir yesi ve en az bir ilave s&nav grevlisi mevcut bulundu unda, komisyon karar alabilir. 17.3. S#nava Kabul Edilme 17.3.1. Kursiyerlerin Kabul Edilmesi S&nava kabul edilme, kural olarak, kursu ba#ar&yla tamamlamay& gerektirir. Kursun ba#ar&yla tamamland& &, kurs de erlendirme tablosundaki taleplerin yerine getirilmesiyle ispatlan&r, istisnai durumlarda, s&nav komisyonu yetkilidir. 17.3.2. Kursa Kat#lmadan S#nava Kabul Edilme Yeterli pratik beceriye sahip kaynak&lar, kursa kat&lmadan da s&nava kabul edilebilirler. Bu durumda kaynak&n&n, uygun numune kaynaklar& yapmas& ve teorik mesleki bilgisini ispat etmesi gerekir. 17.4. Pratik S#nav 17.4.1. S#nav Paralar#n#n Haz#rlanmas# ve Kayna # S&nav paralar&n&n haz&rlanmas&, kaynak retmenlerinin gzetimi alt&nda yap&l&r ve her para, s&nav damgas&yla i#aretlenir. S&navda, e itim kurulu#unda bulunan ilave malzemeler kullan&l&r. S&nav paralar&n&n kayna &, ilk olarak kursun tam bitimini mteakip yap&l&r. Kayna &n ba#lang&c&, s&nav gzlemcisinin #ahitli iyle olur. S&nav paralar&, gzlemcinin tespit etti i s&raya gre kaynak edilmelidir. Kaynak makine ve tehizat&n&n ayar de erlerinin seimi, kaynak&n&n bizzat kendisi taraf&ndan yap&l&r. Kaynak makina ve tehizat&n&n ayarlanmas&, de erlendirmeye al&nmayacak bir sa paras& zerinde denenerek yap&labilir. Kaynaktan sonra diki#, cruf ve s&ramalardan temizlenir. Bunun d&#&ndaki i#lemler, gzlem personelinin al&#ma talimatlar& s&ras&na gre yap&l&r. Ba#lanm&# bir s&nav paras& - kaynak&n&n kendisinden do mayan zorluklar olu#tu unda gzlemcinin onay&yla de i#tirilebilir. S&nav s&ras&nda, kaynak&n&n yetersiz el becerisi nedeniyle s&n&rl& ve yerel bir hata ortaya &karsa, kaynak&n& n dikkati ekilir. Bu durumda, gzlemcinin onay&yla bu hata, imalatta yap&ld& & gibi dzeltilebilir. Ancak bu, s&nav paras&n&n ikinci kez kaynak yap&labilece i anlam&na gelmez.

151

'tiraza yer b&rakmayacak bir ba#lang& yerinin yap&l&#&n&n ispat& iin, her bir s&nav paras&nda kk ve kapak pasosunun kayna &, en az bir kez k&r&lmal&d&r. Kama ve a& s&nav paralar&nda kesinti, kaynak edilen salar aras&ndaki bo#lukta bulunamaz. n kenarlar&n kayna &na msaade edilmez. Al&n diki#li s&nav paralar&nda kk taraf&n&n sonradan kayna &na msaade edilemez. Hile yapmaya kalk&#an bir kursiyer, s&navdan ihra edilir. 17.4.2. S#nav Paralar#n#n De erlendirilmesi Tm s&nav paralar&n&n de erlendirilmesi, DIN 8560 (TS 6868) S&nav Gruplar& Bl ve Rl iin 8. maddede verilen kurallara gre yap&l&r. Burada 2 3 4 = = = iyi veya hatas&z yeterli veya d#k hatal& kt veya msaade edilmeyen hatal&

notlar& kullan&l&r. 2 ve 3 notlar&, de erlendirmede "yeterli" = "e", 4 notu ise "yetersiz" = "ne anlam&na gelir. Bunun d&#&ndaki de erlendirmelerde ve ik#e diki#lerindeki k&r&klar&n&n de erlendirilmesinde, DVSS&nav Komisyonu grev yapar. Kaynak&lar&n s&nav paralar&n&n de erlendirilmesi amac&yla, Alman Kaynak Tekni i Cemiyetinin 1962 y&l&nda yay&nlad& & Richtreihe fr die Beurteilung von Schweissern (Fachbuchreihe Schvveisstechnik Band 26) adl& katalog da kullan&lmaktad&r. Bu katalogdan baz& semeler, *ekil 9 ila 26'da gsterilmi#tir. Bu katalog iki amala, kaynakl& paralar&n ve kaynakl& konstrksiyonlar&n de erlendirilmesinde kullan&labilmektedir. Katalog kartlar halindedir. Her bir kart&n ortalar&nda diki# st yzeyi ve diki# enkesiti (makrogrn# halinde ve o unlukta Adler ayrac&yla da lanm&# olarak) yer almaktad&r. st kenarda, numaras& 1 ila 11 aras&nda olan hatalar, diki# st yzeyindeki hatalar&, 12 ila 23 aras&ndaki hatalar da diki# enkesitindeki hatalar& gstermektedir. Kart&n arka yznde, kkn durumu ve k&r&k enkesiti gsterilmi#tir. Arka yzn st kenar&nda 24 ila 31 no.lu hatalar kk hatalar&n& ve 32 ila 40 no.lu hatalar da k&r&k yzeyindeki hatalar& gstermektedir. Son de erlendirmede, IIW (International Institute of Welding: Uluslararas& Kaynak Enstits) kaynak radyografileri de erlendirme katalogunda kullan&lan renk skalas& kullan&lm&#t&r. Bu skalada Siyah Mavi Ye#il = ok iyi (hatas&z) = 'yi (az hatal&) = Yeterli (orta hatal&)

Kahverengi = Yetersiz (fazla hatal&)

152

Siyah

= Kt (tamamen hatal&)

anlam&na gelir. Diki#in farkl& k&s&mlar&n&n farkl& renklerde i#aretlenmesi, her birinden farkl& i#levler beklendi ini gsterir. rne in, diki# st yzeyinde hafif bir yanma olu u, mavi veya ye#il ile i#aretlenebilir. Byle bir diki#, dinamik olarak zorlanabilir. Ancak rne in kahverengi veya k&rm&z& ile i#aretlenen bir kk hatas&, statik zorlamaya dayanabilir veya s&zd&rmaz bir diki# olu#turabilir. Bu nedenle byle bir diki# red edilmeyebilir. Diki#lerin kaynakl& konstrksiyonlar&n de erlendirilmesi amac&yla kullan&lmas&nda, retici ile m#teri aras&ndaki anla#ma nemlidir. Katalogun kaynak&lar&n de erlendirilmesi amac&yla kullan&lmas& durumunda, bir kaynak&n&n s&navdan ba#ar&l& say&labilmesi iin, siyah, mavi veya ye#il grubunda kalmas& gerekir. Kahverengi ve K&rm&z& olarak kodlanan diki#ler, s&navda ba#ar&s&z olmaktad&r.

153

,ekil 9. S#nav paras# de erlendirme katalogu rne i (n yz)

154

,ekil 10. S#nav paras# de erlendirme katalogu rne i (arka yz)

155

,ekil 11. S#nav paras# de erlendirme katalogu rne i (n yz)

156

,ekil 12. S#nav paras# de erlendirme katalogu rne i (arka yz)

157

,ekil 13. S#nav paras# de erlendirme katalogu rne i (n yz)

158

,ekil 14. S#nav paras# de erlendirme katalogu rne i (arka yz)

159

Seki) 15. S#nav paras# de erlendirme katalogu rne i (n yz)

160

,ekil 16. S#nav paras# de erlendirme katalogu rne i (arka yz)

161

,ekil 17. S#nav paras# de erlendirme katalogu rne i (n yz)

162

,ekil 18. S#nav paras# de erlendirme katalogu rne i (arka yz)

163

,ekil 19. S#nav paras# de erlendirme katalogu rne i (n yz)

164

,ekil 20. S#nav paras# de erlendirme katalogu rne i (arka yz)

165

,ekil 21. S#nav paras# de erlendirme katalogu rne i (n yz)

166

,ekil 22. S#nav paras# de erlendirme katalogu rne i (arka yz)

167

,ekil 23. S#nav paras# de erlendirme katalogu rne i (n yz)

168

,ekil 24. S#nav paras# de erlendirme katalogu rne i (arka yz)

169

,ekil 25. S#nav paras# de erlendirme katalogu rne i (n yz)

170

,ekil 26. S#nav paras# de erlendirme katalogu rne i (arka yz)

17.4.3. S#nav Sonular# Pratik kaynak& s&nav&, genel s&nav k&sm&nda, en fazla bir devin yetersiz de erlendirmesi ta#&mas& halinde DIN 8560 (TS 6868)'in s&nav k&sm&n&n tam olarak yerine getirilmesi halinde ba#ar&l&

171

kabul edilir. 17.5. Mesleki Bilgi S#nav# Mesleki bilgi s&nav &nda, s&nava giren, derslerde ele al&nan konular zerine yeterli bilgisi oldu unu ispat etmelidir. S&nav, kursun sonunda, objektif bir bilgi s&nav& formu ile yap&l&r. "Programlanm&# S&nav" olarak da an&lan bu formlar, her birinde 50 s&nav sorusu olan soru listeleridir. A#a &daki Tablo 67 ve 68'de, bu formlardaki sorulardan rnekler verilmi#tir. Tablo 67. Bilgi S nav Formum rnek Elle Elektrik Ark Kayna! Teorik S nav E1 'in sorular : 1. Elektrik kaynak&s&n&n kaynak yaparken her durumda kullanmas& gereken koruyucu malzemeleri neler? a) Emniyet ayakkab&lar&, b) Deri eldivenler ve deri nlk, c) Gaz maskesi 2. Kaynak i#lemleri yap&l&rken koruyucu caml& kaynak maskeleri iin hangi cins cam yeter derecede korunma sa lar? a) A&k renkli cam, b) Koyu renkli cam, c) A&k renkli plastik 3. Elektrik kaynak cihazlar&n&n bak&m ve temizleme i#lemlerine ba#lamadan nce neye dikkat edilmesi gerekir? a) Gerekli tak&mlar&n elektrik ak&m&na kar#& izole edilmi# olmas& b) '#e ba#lamadan nce #ebeke ak&m&na ait fi#in prizden &kart&lmas& c) i#e ba#lamadan nce kaynak i#lemine son verilmesi 4. Diki# sonu kraterinin olu#mas&na kar#& ne yap&labilir? a) Elektrod diki# ynnde yava#a ekilerek yukar&ya kald&r&l&r b) Elektrod diki# dik olarak abucak diki#ten ekilir c) Elektrod k&sa bir an diki# ynnn tersine metal banyosuna bat&r&l&r ve sonra yukar&ya kald&r&l&r. 5. Kaynak yap&lacak bir malzemenin n tavlanmas&, hangi sebepten yap&l&r? a) Kaynak h&z&n&n artmas&n& temin iin, b) Sertle#meye maruz kalmas&n& nlemek iin, c) Kavla#ma mevcutsa, bunu uzakla#t&rmak iin 6. Kazan iindeki al&#malara &#&kland&rma iin kullan&lan bir lamban&n ak&m gerilimi en ok ne kadar olabilir? a) 30 Volt, b) 42 Volt, c) 110 Volt.

172

7. Kazan ve tanklar iinde al&#&rken havaland&rma ne ile yap&lmal&d&r? a) Oksijen ile, b) Hava ile, c) Azot (nitrojen) ile. 8. Kaynak i#lemlerini yapmak iin gerekli ya#a eri#memi# kimselerin kaynak yapmalar&nda #u #artlar alt&nda izin verilir? a) Nezaret alt&nda kaynak yapt&klar&nda, b) Basit yap& paralar&n& kaynak yapt&klar&nda, c) Yaln&z puntalama yapt&klar&nda 9. Hangi ak&m cinsini semekte, elektrik ark&n&n gezinmesi nlenebilir? a) Bunu nlemek mmkn de ildir, b) Do ru ak&m, c) Alternatif ak&m 10. Kaynak ve kesme i#lemleri yang&n ve patlama tehlikesine maruz yerlerde, ancak #u #artlar alt&nda yap&labilir? a) Yang&n sndrme cihaz& mevcutsa, b) Kaynak i#lerinin byle yerlerde yap&lmas& kesinlikle yasakt&r, c) '#e ba#lamadan nce yang&n ve patlama tehlikesinin nne geildi i takdirde. 11. Hangi kaynak makinas& alternatif ak&m verir? a) Kaynak redresr (do rultucu), b) Kaynak jeneratr, c) Kaynak transformatr (trafosu) 12. Bazik rtl bir elektrodun kaynaktan ne neden kurutulmas& gerekir? a) rtdeki rutubet, hatalara (gzenek, atlak) neden olabilece i iin b) Aksi takdirde rt atlay&p paralanaca & iin c) Aksi takdirde s&k s&k devre meydana gelebilece i iin 13. ok paslanm&# kaynak a &z paralar&n&n bir tel f&ra ile temizlenmesi yeterli midir? a) Evet, nk kalan di er pislikler kaynak yaparken metal banyosunun yzeyine itilir, b) Hay&r, nk kalan di er pislikler, diki#te hatalara neden olur c) Evet, ark tutu#mu#sa 14. Tam bazik rtl elektrodlarla kaynak yaparken ark&n boyu takriben ne kadar olmal&d&r?

173

a) Tel ap&n&n takriben iki misli uzunlukta b) Elektrod ap&na e#it uzunlukta c) Tel ap&n&n takriben yar&s& uzunlukta 15. Ak&m #iddetinin artmas& a) Metalde yanmay& azalt&r. b) Erime gcn azalt&r, c) Metalde yanmay& o alt&r 16. Hangi cins elektrod genellikle (+) kutba ba lanarak kaynak yap&l&r? a) Bazik rtl, b) Rutil rtl, c) Sellozik rtl 17. Yanma entikleri (oluklar&) hangi sebepten meydana gelir? a) Ak&m&n ok yksek olu#uyla, b) ok kal&n elektrod kullanmakla, c) Rutubetli elektrod kullanmakla 18. Tek tarafl& elektrik ark kayna & iin hangi kaynak diki# haz&rlanmas&, size gre kayna a en uygundur? a) V-a z&, b) l-a z&, c) Y-a z& 19. Kkn ibkeyli ini nas&l tamir edersiniz? a) zerine kaynak yapmakla, b) Kk ta#lay&p tekrar kaynak yapmakla, c) Oraya bir tel koyup zerini kaynak yapmakla 20. Hangi tr kaynak hatalar&, kaynak diki#inin mukavemetinin d#mesine neden olur? a) Gzenekler, b) Ba lant& hatalar&, atlaklar, c) Zarars&z yanma entikleri (oluklar&)

174

Tablo 68. Bilgi S#nan Formuna rnek - Gaz Kayna # Teorik S#nav# G1 'in sorular#: 1. Asetilen tpnden ekilen gaz miktar&n&n srekli olarak 600 It/dak'dan fazla olmamas& neden gereklidir? a) Asetilen ayr&#&r, b) Tp &s&nmaya ba#lar, c) Aseton asetilen taraf&ndan emilip d&#ar& s&zabilir. 2. Asetilen tplerini &s&nmaktan korumak niin gereklidir? a) Aksi takdirde tan&nma rengi bozulur b) Aksi takdirde tp ventilinin a&l&p-kapat&lmas& zorla#&r c) Aksi takdirde patlama tehlikesi artar. 3. Donmu# oksijen tp ne ile zlr? a) Lehim lambas& ile, b) S&cak suya bat&r&lm&# bezlerle, c) Kaynak flecinin (hamlac&n&n) aleviyle 4. Asetilen ayr&#mas& s&ras&nda hangi tedbirlerin al&nmas& gerekir? a) 'tfaiyeye haber verilir, tp emniyetli bir mesafeden gzetlenir. b) Tp ventili kapat&l&r, tp a&k bir yere gtrlr. c) Tp ventili kapat&l&r, tpn etraf& bo#alt&l&r ve emniyete al&n&r. Tp emniyetli bir mesafeden ok miktar su ile so utulur, itfaiyeye haber verilir. 5. Asetilen gaz& iin ayarlayaca &n&z al&#ma bas&nc& en ok ne kadar olmal&d&r? a) 1,0 ila 2,5 bar st bas&n (at), b)0,1 ila 1,7 bar st bas&n (at), c) 3,0 ila 5,0 bar st bas&n (at) 6. Asetilen tp iindeki snger gibi gzenekti maddenin grevi nedir? a) Tpn yamyass& bir #ekle girmemesini sa lamak b) Tpn iine hava girmesini nlemek c) Tpn tm hacmini ok ufak delikli, gzenekli hacimlere blerek asetilenin ayr&#mas&n&n nlemek 7. Asetilen tpnn tan&nma rengi nedir? a) Mavi, b) Sar&, c)K&rm&z& 8. Kaynak flecini, flecin sap k&sm&na tespit eden kavrama somununun iyice s&k&#t&r&lmas&na neden dikkat etmek gerekir? a) Aksi takdirde alev, kaynak flecinden gaz yanma borusuna geri tepebilir. b) Aksi takdirde fazla gaz sarfiyat& olur c) Aksi takdirde kaynak flecinin kullan&m& zorla#&r

175

9. Kaynak bitti inde kaynak diki# blgesinin zerinde alev gezdirilmesinin ne gibi bir etkisi olur? a) Kayna &n iyap&s& ince taneliye dn#r b) Kaynak yaparken meydana gelen kavla#ma bu #ekilde uzakla#t&r&l&r c) Kaynak diki#i sertle#me tehlikesine maruz kal&r 10. Alevde asetilen fazlal& & neye sebep olur? a) '#paras&n&n alevden fazla miktarda karbon almas&na ve bu #ekilde gevrekle#mesine b) Kaynak a &zlar&n&n daha iyi bir #ekilde n tavlanmas&na c) Kaynak h&z&n&n artmas&na 11. Kaynak a &zlar&n&n kayna a ba#lamadan nce kontrol edilecek zellikleri: a) Acaba torna oluklar& var m&? b) Kontrole gerek yoktur c) Acaba her trl ya , kir veya pastan ar&nd&r&lm&# m&? 12. A#&r& kaynak diki# gerilmeleri nas&l meydana gelir? a) Kaynak dolay&s&yla paran&n fazla &s&nmas&ndan ve kaynak diki# blgesinin byk olu#undan b) Kaynak flecinin kk olu#undan c) Yanl&# ilave malzeme kullan&lmas&ndan 13. Kkn ibkeyli i ve nfziyet azl& & neye sebep olur? a) Hibir #eye sebep olmaz b) Kaynak diki# kesitinin klmesine ve entik etkisine c) Kaynak diki# kesitinde uygun oranlarda diki# gerilmelerinin olu#umuna 14. DIN 8560 (TS 6868)'e gre G-RII m grubunda s&nav& ba#arm&#san&z, III'nc gruba ait eliklerin kayna &n& yapmaya msaadeniz olur mu? a) Hay&r b) Evet, e er uygun kaynak telini kullan&rsam c) Evet, e er yap&lacak kaynak yksek bas&nl& buhar borular&nda de ilse 15. DIN 8560 (TS 6868)'e gre III nc malzeme grubunda kazan&lan bir s&navla ll'nci gruba ait malzemelerin s&navlar& da yap&lm&# say&l&r m&? a) Evet, b) Hay&r, c) Hay&r, sadece lll'nc gurubun. 16. Kaynak telinin i#areti Gll oldu unda, buradaki G harfinin anlam& nedir?

176

a) Kaynak teli sadece gaz kayna &nda kullan&lmal&d&r b) Bu harf imalat& firman&n i#aretidir c) Telin DIN 8560 (TS 6868) 'a gre sadece g alt grubu iin kullan&l&r 17. Glll kaynak telinin zerinde, teli imal eden fabrika i#areti hari, ba#ka hangi i#aret bulunur ve bu telle hangi eli in kayna & yap&lmal&d&r? a) 13 CrMo 4 4 eli i iin V i#areti b) St 35.8 eli i iin III i#areti c) 10 CrMo 9 10 eli i iin VI 18. Kaynak teli kullan&rken neye dikkat etmek gerekir? a) Kaynak telinin yeter derecede kurutulmu# olmas&na b) Pas, her cins ya & ve kirden uzak tutulmas&na c) Depoda uzun zaman kalmam&# olmas&na 19. Kaynak flecindeki ani patlama neyi haber verir? a) Gaz&n kt olu#unu b) Gaz&n flece geli#inin nleni#ini, rne in kaynak fleci memesinin kirlendi in c) Alevin oksijen fazlal&l& & ile yand& &n& 20. Kaynak i#lemi ve sonras&nda so utma iyi yap&lmad& & takdirde, hangi ala#&m eleman& yap& eli inin sertle#mesine neden olur? a) Fosfor, b) Kkrt, c) Karbon *pheli durumlarda s#nav, szl olarak da yap#labilir. 17.6. Toplam Karar Toplam karar iin, s&nav&n pratik ve mesleki bilgi k&s&mlar&n&n sonulan birle#tirilir. Toplam karar&n "yeterli" olmas& iin, her iki k&s&mdan da ayr& ayr& ba#ar&l& olunmas& gerekir. 17.7. S#navdan Vazgeme Kural olarak s&navdan, sadece s&nav&n ba#&nda vazgemek mmkndr. Aday&n, s&nav&n ba#lang&c&ndan sonra vazgemesi, s&nav&n&n ba#ar&s&z oldu u anlam&na gelir. zel durumlarda s&nav komisyonu yetkilidir. 17.8. $ kinci S# nav Kural olarak, ba#ar&l& olunmayan bir pratik veya mesleki bilgi s&nav&, bir kez daha tekrar edilebilir. Ancak bunun, birinci s&nav& izleyen ilk alt& ay iinde yap&lmas& gerekir. Aday&n ikinci s&navdan vazgemesi durumunda, tm s&nav&n ba#ar&s&z oldu u kabul edilir. 17.9. Sertifika Sadece birle#ik de erlendirme tablosunda de erlendirilen pratik ve mesleki bilgi s&navlar&

177

birlikte ba#ar&l& oldu u takdirde bir sertifika verilir. K&smi ba#ar&, hibir durumda sertifikaland&r&lmaz.

178

BLM 18. KAYNAK *RETMEN$ SINAVI $$N SINAV DZEN$

18.1. Genel S&navlar, Gaz Kaynak retmeni ve Elektrik ark kaynak retmeni kurslar&n&n bitiminde yap&l&r. S&navlar& e itim kurulu#undaki yetkili s&nav komisyonu yapar. 18.2. S#nav Komisyonu 18.2.1. Komisyonun Olu'turulmas# S&nav komisyonu, kaynak gzlem personelinden olu#ur. Bunlar aras&nda ncelikle kaynak uzman mhendisleri yer al&r. 18.2.2. Karar Alabilme o unlu u Ba#kan veya temsilcisi, e itim kurumunun bir yesi ve en az bir ilave s&nav grevlisi mevcut bulundu unda, komisyon karar alabilir. 18.3. S#nava Kabul Edilme 18.3.1. Kursiyerlerin Kabul Edilmesi S&nava kabul edilme, kural olarak, kursu ba#ar&yla tamamlamay& gerektirir. Kursun ba#ar&yla tamamland& &, kurs de erlendirme tablosundaki taleplerin yerine getirilmesiyle ispatlan&r. 'stisnai durumlarda, s&nav komisyonu yetkilidir. 18.3.2. Kursa Kat#lmadan S#nava Kabul Edilme Yeterli pratik beceriye sahip kaynak&lar, kursa kat&lmadan da s&nava kabul edilebilirler. Bu durumda kaynak&n&n, uygun numune kaynaklar& yapmas& ve teorik mesleki bilgisini ispat etmesi gerekir. 18.4. Pratik S#nav 18.4.1. S#nav Paralar#n#n Haz#rlanmas# ve Kayna # S&nav paralar&n&n haz&rlanmas&, kaynak retmenlerinin gzetimi alt&nda yap&l&r ve her para, s&nav damgas&yla i#aretlenir. S&navda, e itim kurulu#unda bulunan ilave malzemeler kullan&l&r. S&nav paralar&n&n kayna &, ilk olarak kursun tam bitimini mteakip yap&l&r. Kayna &n ba#lang&c&, s&nav gzlemcisinin #ahitli iyle olur. S&nav paralar&, gzlemcinin tespit etti i s&raya gre kaynak edilmelidir. Kaynak makina ve tehizat&n&n ayar de erlerinin seimi, kaynak&n&n bizzat kendisi taraf&ndan yap&l&r. Kaynak makina ve tehizat&n&n ayarlanmas&, de erlendirmeye al&nmayacak bir sa paras& zerinde denenerek yap&labilir. Kaynaktan sonra diki#, cruf ve s&ramalardan temizlenir. Bunun d&#&ndaki i#lemler, gzlem personelinin al&#ma talimatlar& s&ras&na gre yap&l&r. Ba#lanm&# bir s&nav paras& - kaynak&n&n kendisinden do mayan zorluklar olu#tu unda-gzlemcinin onay&yla de i#tirilebilir. S&nav s&ras&nda, kaynak&n&n yetersiz el becerisi nedeniyle s&n&rl& ve yerel bir hata ortaya &karsa, kaynak&n&n dikkati ekilir. Bu durumda, gzlemcinin onay&yla bu hata, imalatta yap&ld& & gibi dzeltilebilir. Ancak bu, s&nav paras&n&n ikinci kez kaynak yap&labilece i anlam&na gelmez.

179

'tiraza yer b&rakmayacak bir ba#lang& yerinin yap&l&#&n&n ispat& iin, her bir s&nav paras&nda kk ve kapak pasosunun kayna &, en az bir kez k&r&lmal&d&r. Kama ve a& s&nav paralar&nda kesinti, kaynak edilen salar aras&ndaki bo#lukta bulunamaz. n kenarlar&n kayna &na msaade edilmez. Al&n diki#li s&nav paralar&nda kk taraf&n&n sonradan kayna &na msaade edilmez. Hile yapmaya kalk&#an bir kursiyere uyar& cezas& verilir. Olu#turdu u s&nav paras& 6 notu ile de erlendirilir. Kursiyerin tekrar giri#iminde s&navdan ihra edilir. 18.4.2. S#nav Paralar#n#n De erlendirilmesi S&nav paralar&, diki#in grn#ne ve k&r&k yzeyinin durumuna gre de erlendirilir. De erlendirmelerde bu noktalara e#it a &rl&k verilir. 3 mm'den byk olan al&n, k#e ve ik#e diki#leri k&r&l&r. Al&n diki#lerinin k&r& &n&n de erlendirilmesi, rntgen filmlerinin de erlendirilmesiyle de yap&labilir. Her iki de erlendirme, s&nav komisyonunun her birine tam bir not vermesiyle yap&l&r ve sonular, de erlendirme tablosuna kaydedilir. De erlendirmede a'a #daki notlar geerlidir: 1. 2. 3. 4. 5. ok iyi 'yi Tatminkar Yeterli Kusurlu : hatas&z ve zel taleplere uygun : talepleri tam olarak kar#&lam&# : talepler, kk hatalar olmas&na ra men genel olarak kar#&lanm&# : yerel olarak nemli hatalar var ancak taleplerin o u kar#&lanm&# : nemli hatalar mevcut ve talepler kar#&lanmam&#. Ancak nemli temel : kabul edilemez ve temel becerilerden yoksun; eksiklikler yak&n zamanda

beceriler mevcut. 6. giderilemez. Her bir s&nav paras&n&n de erlendirilmesi, diki# grnm zerine ve k&r&k yzeyinin durumuna gre verilen kararlar&n aritmetik ortalamas&na gre yap&l&r. E er s&nav komisyonundan, bir s&nav paras&n&n diki# grnm veya k&r&k yzeyinin durumu 5 veya 6 notu alm&#sa, toplam s&nav paras& 5 veya 6 al&r. 18.4.3. Pratik S#nav#n Toplam Karar#n#n Olu'turulmas# Pratik s&nav&n toplam karan, de erlendirme tablosuna kaydedilen her bir s&nav paras& iin verilen notlar&n ortalamas&yla tespit edilir. Toplam not, a#a &daki not anahtar&yla de erlendirilir: Yetersiz

1 - 1,49 1,5-2,49 2,5-3,49 3,5-4,5 4,5 kts ve daha

ok iyi iyi Tatminkr Yeterli Gemez

180

E er s&nava kat&lan bir aday, tek bir paradan 5 veya 6 bile alsa, s&nav yine de ba#ar&l& say&l&r. Ancak s&nava kat&lan bir aday&n iki paras& 5 veya 6 notu al&rsa, tm paralar&n not ortalamas& 3,5'tan iyi oldu u takdirde, tm s&nav ba#ar&l& say&l&r. Bu durumda toplam karar&n bulunmas& iin aritmetik toplam nota yar&m puan eklenir. 18.5. Mesleki Teorik Bilgi S#nav# Mesleki teorik bilgi s&nav&nda s&nava giren aday&n ders ve uygulamalarda anlat&lanlardan tatminkr bir bilgiye sahip oldu unu ispat etmesi gerekir. S&nav, szl ve yaz&l& k&s&mlardan olu#ur. De erlendirmede a#a &daki not anahtar& kullan&l&r:

0-49 50-66 67-80 81-91 92- 100

Gemez Yeterli Tatminkr 'yi ok iyi

18.5.1. Yaz#l# S#nav Yaz&l& s&nav, mesleki teknik e itimin sonunda, en ok 120 dakika sreli, genel olarak objektif bir meslek bilgisi s&nav& formunda yap&l&r. S&nav sorular&, retmenlerden olu#an bir s&nav komisyonunun tmnn gr# birli iyle tespit edilir ve de erlendirilir. 'zin verilen yard&mc& aralar, nceden a&klan&r. Yaz&l& s&nav s&ras&nda hile yapmaya kalk&#an bir kursiyer, yeniden hile yapmamas& konusunda uyar&l&r. Bu gibi kimselerin yeni ba#tan tm olarak s&nava tabi tutulmas& gerekir.

18.5.2. Szl S#nav Szl s&nav, en az 3 ki#ilik s&nav komisyonu ile yap&l&r. Aday&n tm kurs konular&na dair mesleki bilgisini ispat etmesi gerekir. Her bir aday&n s&nav& 15 dakikay& amamal&d&r. S&nav komisyonunun her bir yesi ayr& bir de erlendirme yapar. Tek tek de erlendirmelerin ortalamas&, szl s&nav&n toplam notunun belirler. 18.5.3. Mesleki Teorik Bilgi S#nav#n#n Toplam Sonucunun Belirlenmesi Mesleki teorik bilgi s&nav&n&n toplam sonucu, yaz&l& ve szl s&nav notlar&n&n ortalamas& al&narak belirlenir. Toplam not, Blm 18.5 ta verilen not anahtar na gre olu$turulur. 18.6. Toplam Sonu S&nav, pratik ve mesleki teorik bilgi s&navlar&n de erlendirmeleri en az yeterli ise, ba#ar&l& kabul edilir. 18.7. S#navdan Vazgeme

181

Kural olarak, s&navdan, sadece s&nav&n ba#lang&c&nda vazgemek mmkndr. Aday&n s&nav&n ba#lang&c&ndan sonra vazgemesi, s&nav&n ba#ar&s&z oldu u anlam&na gelir. zel durumlarda s nav komisyonu yetkilidir. 18.8. $kinci S#nav Ba#ar&l& olunmayan bir mesleki bilgi veya pratik s&nav, bir kez daha tekrarlanabilir. 'kinci s&nav, s&nav&n tamamlanmas&ndan en erken 4 hafta sonra ve en ge 1 y&l iinde yap&lmal&d&r. Aday&n ikinci s&navdan vazgemesi durumunda, tm s&nav ba#ar&s&z kabul edilir. 18.9. Sertifika Ba#ar&l& bir s&navdan sonra, pratik ve mesleki teorik k&s&m notlar&n&n kaydedildi i bir sertifika verilir.

182

BLM 19. DVS-1171'E GRE KAYNAK UZMANI E*ITIMI VE SINAVI

19.1. Genel Metal i#leyen endstri kollar&nda, s&nanm&# ustalar veya e#de erde imalat ve meslek bilgisine sahip elemanlar, bir Kaynak Uzman& Kursunu tamamlad&ktan sonra, Kaynak Uzman& s&nav&na girebilirler. Kaynak uzman& s&nav&, kaynak i#lerinden kalite gvencesine ynelik kaynak gzlem personeli olmak iin temel bir #artt&r. Sorumluluk alan&, genel olarak a#a &daki standart ve talimatnamelerle, belirlenir: DIN 8563 (TS 7830 ve TS 10387) : Kaynak i#lerinde kalite gvencesi EN 25817 (ISO 5817) : eliklerin eritme kaynakl& ba lant&lar&ndaki bulgular&n de erlendirilmesi DIN 18800 (elik yap&lar - Hesaplama ve Konstrksiyon) DIN 15018 (Krenler - elik kiri#ler iin esaslar, hesaplama) Bas&nl& Kap Tasar&m Kurallar& Pipe-line yap&m standartlar& 19.2. Ko'ullar Kaynak uzman& kursuna kat&labilmek iin, a#a &daki ko#ullar&n yerine getirilmesi gerekir: En az 24 ya#&nda olmak A#a &daki bran#larda mesleki e itim sahibi olmak Metal i#leyen i#letmelerde usta Endstriyel i#letmelerde usta Tekniker Kaynak retmeni Ustaba#& (Bu pozisyonda en az 1 y&l deneyim sahibi olmak) 19.2.3. DIN 8560 (TS 6868) / 8561 'e gre bir kaynak& s&nav&n&n ba#ar&ld& &n& ispat. Kaynak gzlem personeli olarak tan&mlanmak iin: elik yap& Boru-hatt& yap&m& : En az B l S&nav Grubu : R II S&nav Grubu gerekir.

19.2.4. Madde 19.2.2.deki ko#ulu yerine getirmeyenler, (gerekti inde bir n s&navdan sonra) kurslara misafir dinleyici olarak kat&labilir, ancak s&nava giremezler. 19.3. E itim Sresi Kaynak uzman& kursu, kurs program&na uygun olarak yrtlen kurs k&s&mlar& halinde, 120 saat srer. Kurs, konferanslar&, gsterileri ve uygulamalar& ierir ve tam gnlk veya yar&mgnlk kurslar halinde dzenlenebilir. Kurs k&s&mlar& ayr& ayr& de izlenebilir. Ancak iki blm aras&ndaki sre 2 y&l& a#arsa, kurs konular& blmndeki Madde 21.6'da belirtilen s&nav &n tekrarlanmas& gerekir. 19.4. Kurs Program#

183

19.4.1. K#s#m 1 - Kaynak Tekni inin Esaslar# - 60 saat 19.4.1.1. Kaynak yntemleri ve donan&mlar& 19.4.1.2. Malzemelerin kaynak s&ras&ndaki davran&#& 19.4.1.3. Konstrktif #ekillendirme 19.4.1.4. 'malat, i#letme ve uygulama teknikleri 19.4.2. K#s#m 2 - Esas Kurs - 60 saat 19.4.2.1. Kaynak yntemleri ve donan&mlar& 19.4.2.2. Malzemelerin kaynak s&ras&ndaki davran&#& 19.4.2.3. Konstrktif #ekillendirme 19.4.2.4. 'malat, i#letme ve uygulama teknikleri 19.5. S#nav Bitirme s&nav&n&n yap&lmas& iin, DVS-EWF-1174'e gre kaynak uzman mhendisi, kaynak teknikeri ve kaynak uzman& s&navlar&ndaki s&nav dzeni gereklidir. Kursiyerin s&nava yap&lmas& iin, her iki blme dzenli olarak kat&lmas& ve madde 19.2'de belirtilen ko#ullar& sa lamas& gerekir. 19.5.1. Yaz#l# S#nav Her esas konuda, maksimum 90 dakika sren bir yaz&l& s&nav yap&l&r. Bunlar k&smen objektif bilgi s&nav& olarak yap&labilir. Her esas konunun alt blmleri iin s&navda sre blmlemesi yap&labilir. 19.5.2. Szl S#nav Szl s&navda tm esas konular zerine mesleki bilgi sahibi olundu unun ispat edilmesi gerekir. Kursiyer ba#&na toplam s&nav sresi 20 dakikay& a#mamal&d&r. 19.5.3. Sertifika S&navda ba#ar&l& olan ve tm ko#ullar& getiren her kursiyere, Kaynak Uzman& Sertifikas& verilir.

184

BLM 20. DVS-1171'E GRE KAYNAK UZMANI KURSU KONU PLANI: KISIM 1 VE 2
Blmleme: K&s&m 1 : Kaynak Tekni inin Esaslar& K&s&m 2 : Esas Kurs Kaynak Uzman& S&nav& yakla#&k 16 saat K#s#m 1: Kaynak Tekni inin Esaslar# *) 1. Kaynak yntemleri ve donan#mlar# saat 2.1. Malzeme bilimine giri# 2.2. elik retimi 2.3. eliklerin yap&s& 2.4. eliklerin &s&l i#lemi 2.5. eliklerin zellikleri 2.6. Genel yap& elikleri l 2.7. Genel yap& elikleri II 2.8. Ala#&ms&z yap& eliklerinin kayna & 2.9. Tahribatl& ve tahribats&z malzeme muayenesi l 2.10. Tahribatl& ve tahribats&z malzeme muayenesi l 2. Malzemelerin Kaynak S#ras#ndaki Davran#'# saat 2.1. Kaynak yntemlerine genel bak&# 2.2. Elektrotekni in esaslar& l 2.3. Elektrotekni in esaslar& II / Elektrik ark kaynak ak&m reteleri l 2.4. Elektrik ark kaynak ak&m reteleri II 2.5. Elle elektrik ark kayna & l 2.6. Gaz kayna & ve alevle lehimleme 2.7. Alevle kesme 2.8. Gazalt& ark kayna & l 2.9. gsterili#i 2.10. Gazalt& ark kaynak yntemlerinin gsterili#i Oksi-asetilen yntemlerinin ve elle elektrik ark kaynak yntemlerinin 20 20 60 saat 60 saat 120 saat

185

*) Kaynak uzman# kursunun bu blm, metal isteme mesle i iin usta haz#rlama kurslar#nda hari tutulabilir. 3. 14 saat 3.1. Stati in esaslar& 3.2. Mukavemetin esaslar& l 3.3. Mukavemetin esaslar& II 3.4. Al&n diki# ba lant&lar& 3.5. ik#e diki# ba lant&lar& 3.6. Kaynak a &z haz&rl& & 3.7. Kaynak diki#lerinin gsterimi 4. $malat, $sletme ve Uygulama Tekni i saat '#gvenli i ve kazalardan korunma l '#gvenli i ve kazalardan korunma II Kaynakta kalite gvencesi l 6 Konstrktif ,ekillendirme

K#s#m 2 : Esas Kurs 1. Kaynak Yntemleri ve Donan#mlar# saat Elle elektrik ark kayna & II Gazalt& ark kayna & II Gazalt& ark kayna & III Gaz eritme kayna & Lehimleme, alevle kesme ve di er oksi-asetilen teknikleri Tozalt& ark kayna & 2. Malzemelerin Kaynak S#ras#ndaki Davran#'# saat 2.1. WT-elikleri 2.2. eliklerin metalrjisi l 2.3. eliklerin metalrjisi II 12

18

186

2.4. Kaynak metalrjisi 2.5. Kaynak ilave ve sarf malzemeleri l 2.6. Kaynak ilave ve sarf malzemeleri II 2.7. Tahribats&z malzeme muayenesi 2.8. Malzeme muayenesi Uygulama l 2.9. Malzeme muayenesi Uygulama II

3. Konstrktif ,ekillendirme saat 3.1. Kaynak tekni i talimatlar dizisi 3.2. Kaynakl& e ilme kiri#lerinin hesaplanmas& 3.3. Kaynakl& e ilme kiri#lerinin #ekillendirilmesi 3.4. E ilme kiri#lerinin #ekillendirme birimleri 3.5. Kaynakl& stunlar 3.6. Kaynakl& kafes sistemler ve ereveler 3.7. Kaynakl& boru hatlar& 4. $ malat, $'letme ve Uygulama Tekni i saat 4.1. Kaynakta kalite gvencesi II 4,2. Ekonomiklik 4.3. Bzlme ve arp&lma 4.4. Kaynak igerilmeleri ve arp&lmalar& 4.5. Kaynak plan& 4.6. Diki#i hatalar&n&n tespiti uygulamalar 4.7. Kaynakl& s&nav paralar&n&n ve uygulamalar&n de erlendirilmesi

16

14

187

BLM 21. DVS-1171'E GRE KAYNAK UZMANI KURSU KISIM 1 : KAYNAK TEKN$*$N$N ESASLARI
21.1. Genel Bu kurs kaynak uzman& kursunun 1. k&sm&n& kapsar. Ayr&ca metal i#leme mesle i iin usta haz&rlama kurslar&n&n mesleki dersinin btnleyici paras&n& olu#turur. 21.2. Ko'ullar Bir usta haz&rlama kursuna devam etmi# olmay& ispatlamak G1, E1, SG1...5 olarak tan&mlanan kurslardan sonra verilen k&smi belgenin al&nm&# olmas& gerekir. 'stisnai durumlarda, bir kurs kurulu#unda el becerisi numunesiyle pratik bilginin ispat edilmesi gerekir. 21.3. E itim Sresi 4.maddede verilen 60 saatlik bir kurs program&, ara vermeden tamamlanm&# olmal&d&r. 21.4. Kurs Program (Konu plan iin nceki blme bak na Esas konu 1 Kaynak yntemleri ve donan&mlar& Esas konu 2 Malzemelerin kaynak s&ras&ndaki davran&#& Esas konu 3 Konstrktif #ekillendirme Esas konu 4 'malat, i#letme ve uygulama teknikleri 21.5. Kurs retmenleri Kaynak Tekni inin Esaslar& kursunun yrtlmesi iin gerekli kurs retmenlerinin seimi ve istihdam&, kurs sorumlusu ile yetkili merci aras&ndaki anla#mayla tespit edilir. Bu konuda kurs sorumlusunun nerilerine mmkn oldu u kadar nem verilmelidir. 21.6. S#nav 21.6.1. S#nav Yap#l#'# "Kaynak Tekni inin Esaslar&" kursun dzenli olarak izleyen kursiyer, programl& (objektif) bir bilgi s&nav&na girebilir. S&nav, kurs sorumlusu taraf &ndan yap&l&r; devler, yetkili merci taraf&ndan icra ettirilir ve de erlendirilir. 21.6.2. Sertifika Ba#ar&l& bir s&nav sonunda sertifika verilir 21.7. Kaynak Uzmanl# #n#n Geli'tirilmesi 21.7.1. Madde 21.6.2. 'de belirtilen sertifikan&n al&n&#&na ek olarak, kaynak uzman& kursu - K&s&m 2 (Esas kurs) 'ye geebilmek iirt 21.2.maddede belirtilen ko#ullar&n yerine getirilmesi gerekir. 6 saat 14 saat 20 saat 20 saat

188

21.7.2. Kaynak uzmanl& & kursunun 1. k&s&m olarak "Kaynak Tekni inin Esaslar&' kursu, her iki kurs blm aras&ndaki sre 2 y&l& a#mam&#sa, tamamlanm&# hesaplan&r; aksi takdirde Madde 21.6'da belirtilen s&nav&n tekrarlanmas& gerekir.

189

BLM 22. DVS-1172'YE GRE KAYNAK TEKN$KER$ E*$T$M$ VE SINAVI

22.1. Genel Kendi alanlar&nda e itim grm# teknikerler, yetkili mercilerde verilen ilave e itimle, kaynak tekni i konular& zerine geni# kapsaml& mesleki bilgi edinebilir ve kaynak teknikleri s&nav&na girebilirler. Bu e itim, kaynak teknikerine byk i#letmelerde kaynak uzman mhendisinin yard&mc&s& olarak ve kk ve orta boy i#letmelerde ise, yetkili mercilerce onayland&ktan sonra, sorumlu kaynak gzlem personeli olarak al&#abilme yetkisini verir. 'malat kontrolrl yan&nda, i# haz&rlama ve di er i#letme k&s&mlar&nda, bu k&s&mlar&n amac&na uygun istihdam olanaklar&n& da kazan&rlar. 222. Ko'ullar Kurs ve s&nava kat&lmak iin, a#a &daki ko#ullar&n yerine getirilmesi gerekir. 22.2.1. Pratikte, uzman i#i veya kalfa olarak ilgili dalda iki y&l al&#mak, 22.2.2. Kendi teknik okulunda bitirme s&nav&n& ba#armak Yaz&l& ve szl ifade yetene ine sahip olmak Madde 22.2.2.'deki ko#ulu yerine getirmeyenler, kursa misafir dinleyici olarak kat&labilir ancak s&nava kat&lamaz. 22.3. E itini Sresi E itim sresi, a#a &daki kurs program&n&n yrtld iki kurs k&sm&n toplam en az 240 saattir. Bu sre iinde konferans ve laboratuar al&#malar&na ek olarak, seilmi# kaynak uygulamalar&ndan, gsterilerden ve nemli pratik bilgilerin denenmesinden olu#an 80 saatlik pratik esaslar bulunur. Kurs, gndz ve ak#am kursu halinde yrtlebilir ve atlye al&#malar&yla tamamlan&r. 22.4. Kurs Program# 22.4.1. Pratik Esaslar 22.4.1.1. Gaz kayna & 22.4.1.2. Elle elektrik ark kayna & 22.4.1.3. Gazalt& ark kayna & 22.4.1.4. zel yntemlere bak&# 22.4.2. Esas Kurs 160 saat 22.4.2.1. Kaynak yntemleri ve donan&mlar& 22.4.2.2. Malzemelerin kaynak s&ras&ndaki davran&#& 22.4.2.3. Konstrksiyon ve hesaplama 22.4.2.4. 'malat, i#letme ve uygulama teknikleri 22.5. S#nav S&nav, DVS-1174'e gre yap&l&r. 80 saat

190

22.5.1. S#nava Girebilme Kursa dzenli devam ettikten ve Madde 22.2.1 ile 22.2.3'teki ko#ullar& yerine getirdikten sonra s&nava girilebilir. 22.5.2. Yaz#l# S#nav Kursun tamamlanmas&ndan sonra, konferans ve uygulamalarda verilen bilgilerden yaz&l& bir s&nav yap&l&r. 22.5.3. Szl S#nav Szl s&navda, s&nav komisyonunun nnde, tm kurs konular&na dair bilgilerin ispat edilmesi gerekir. 22.5.4. Sertifika Ba#ar&l& bir s&navdan ve ko#ullar&n yerine getirilmesinden sonra, her kursiyere bir Kaynak Teknikeri sertifikas& verilir.

191

BLM 23. DVS-1172'YE GRE KAYNAK TEKN$KER$ KURSU KONU PLANI

Blmler 1. Kaynak yntemleri ve donan&mlar& 2. Malzemelerin davran&#& 3. Konstrktif #ekillendirme ve hesaplama 4. Kaynak i#lemleri ve i#gvenli i kaynak s&ras&ndaki Sresi yakla#&k 40 saat yakla#&k 56 saat yakla#&k 34 saat yakla#&k 30 saat en 160 saat 1. Kaynak yntemleri ve donan#mlar# saat 1.1. Kaynak yntemlerine genel bak&# 1.2. Elektrotekni in esaslar& 1.3. Kaynak ak&m reteleri 1.4. Elektrik ark kayna & 1.5. Gazalt& ark kayna & 1.6. Tozalt& ark kayna & 1.7. Diren kayna & 1.8. Gaz kayna & ve lehimleme 1.9. Alevle kesme 1.10.Gaz eritme tekni i donan&mlar& 1.11.Kaynakta mekanizasyon 1.12.Gaz kayna & ve alevle kesme-gsteri 1.13.Ark kayna & (elektrik, gazalt&, tozatt&)gsteri 1.14.Diren kayna & - gsteri 1.15.Tekrar ve tart&#ma 2 4 2 4 4 4 2 4 2 2 2 2 4 2 Yakla'#k az

192

2. davran #'#

Malzemelerin

kaynak

s# ras#ndaki saat

Yakla'# k

2.1. Malzeme bilimine giri# 2.2. Demir-karbon denge diyagram& 2.3. elik retimi 2.4. Demir refakat ve ala#&m elemanlar& 2.5. eliklerin &s&l i#lemi 2.6. ZSD (TTT) diyagramlar& 2.7. Kaynak metalrjisi 2.8. Genel yap& elikleri 2.9. D#k ala#&ml& elikler 2.10. Yksek ala#&ml& elikler 2.11. Demir d&#& metallerin kayna & 2.12. Kaynak ilave ve sarf malzemeleri 2.13. Malzeme muayenesi 2.14. Metalografi - Uygulamalar 2.15. Malzeme muayenesi - Uygulamalar 2.16. Tekrar ve Tart&#ma 3. Konstrktif ,ekillendirme ve saat

2 4 2 2 4 2 4 4 4 4 2 6 4 8 4 Yakla'# k 2 4 2 4 4 4 2 4 4 4 Yakla'# k saat

Hesaplama 3.1 . Stati in esaslar& 3.2. Mukavemetin esaslar& 3.3. Al&n ve ik#e diki# birle#tirmeleri 3.4. Kaynak a &z haz&rl& & ve gsterim 3.5. Kaynak diki#lerinin hesab& 3.6. Dinamik ykl konstrksiyonlar 3.7. elik kalite gruplar&n&n seimi 3.8. Kaynakl& elik yap&lar 3.9. Kaynakt& kap ve kazanlar 3.10. Kaynakl& aparat ve boru hatlar& 3.11. Tekrar ve Tart&#ma 4. Kayna #n Uygulamalar# ve $' Gvenli i

193

4.1 . Kazalardan korunma talimatlar& 4.2. Kaynak i#lemlerinde kalite gvencesi 4.3. Kaynak& s&navlar& 4.4. Kaynak i gerilmeleri ve arp&lma 4.5. Kaynak planlar& 4.6. Ekonomiklik sorunlar& 4.7. Kaynak tekni i hasar olu#umlar& 4.8. Diki# hatalar&n&n de erlendirilmesi Uygulamalar 4.9. Kaynakl& s&nav paralar&n&n -

4 4 2 4 2 4 2 4 4

de erlendirilmesi-Uygulamalar 4.10. Tekrar ve Tart&#ma

194

BLM 24. DVS-1181'E GRE KAYNAK KONSTRKTR E*$T$M$ VE SINAVI

24.1. Genel Yeni kaynak ve kesme yntemleri, yeni malzemeler, yeni standartlar ve talimatnameler, kayna a uygun ve ekonomik konstrksiyon olu#turabilmek iin tm ihtimalleri de erlendirmek zere konstrktrn i#ine gitgide zorla#t&rmaktad&r. Dkm veya perinli konstrksiyonlar&n kaynakl& konstrksiyonlarla yer de i#tirmesi, kayna a uygun #ekillendirme, diki# formlar&, kaynak diki#lerinin dayan&m zellikleri zerine derin bilgileri gerektirmektedir. Bu nedenle konstrktrn kayna a uygun konstrksiyon olu#turmak ieren e itim grme gere in ortaya &kmaktad&r. 24.2. Ko'ullar Kursa ve s&nava kat&labilmek iin, a#a &daki ko#ullar&n yerine getirilmesi gerekir: 24.2.1. 20. ya#&n& tamamlam&# olmak 24.2.2. Teknik ressam veya dengi bilgi sahibi olarak e itim grm# olmak 24.2.3. Teknik ressam veya konstrktr olarak en az y&l tecrbe sahibi olmak (firmadan referans gerekir). 24.3. E itim Sresi En az 112 saat sren bir kursta, a#a &daki ereve planda tan&mlanan kurs konular&nda, konferans ve uygulamalar yap&l&r. Kurs, gndz veya ak#am kurslar& olarak yrtlebilir. 24.4. Kurs Program# 24.4.1. Kaynak Yntemleri ve Donan#mlar# 24.4.2. Malzemelerin Kaynak S#ras#ndaki Davran#'# 16 saat 32 saat Kaynak yntemlerine genel bak&#, kaynak ve kesme i#lemlerinin mekanizasyonu elik retimi, demir refakat ve ala#&m elemanlar&, &s&l i#lem, kaynak metalrjisi, kaynak ilave malzemeleri 24.4.3. Statik ve Mukavemet Bilimi diki#lerinin hesaplanmas& 24.4.4. Kayna a Uygun Konstrksiyon Olu'turma 32 saat Kaynak a &z haz&rl& & ve diki#lerin gsterimi, ubuk birle#tirmeler, birle#tirme trleri, ereve sistemler, kpr, kren, makina, kap, kazan, boru hatt& yap&m&, konstrksiyon uygulamalar& 24.4.5. Atlye Gsterileri 24.5. S#nav 24.5.1. Kursun sonunda, kaynakl& bir yap& eleman& tasla &n& olu#turacak #ekilde ve kurs konular& zerine bilgilerin ispat edilmesinin gerekti i 8 saatlik bir s&nav yap&l&r. 12 saat Kaynak yntemleri, kaynak diki#lerinin muayenesi 20 saat Statik ve mukavemetin esaslar&, a&k ve kapal& enkesitlerin burulmas&, dinamik yklemeler, kaynak

195

24.5.2. Kursa dzenli kat&l&mdan ve ba#ar&l& bir s&navdan sonra bir sertifika verilir.

196

BLM 25. DVS-EWF-1173'E GRE KAYNAK MHENDISI (EUROPEAN WELDING ENGINEER) E*$T $ M$ VE SINAVI 25.1. Genel E itimini tamamlam&# mhendis ve yksek mhendis, bir Kaynak Uzman Mhendisi kursuna devam ettikten sonra Kaynak Uzman Mhendisi s&nav&na girebilir. Bu s&nav, a#a &da verilen (25.1.1 ... 25.1.6) talimatname ve standartlara gre kaynakta uzmanl&k kazanmak iin gerekli ko#ullar&nda biridir. 25.1.1. DIN 8563 (TS 7830 ve TS 10387- Kaynak i#lerinde kalite gvencesi) 25.1.2. EN 25817 25.1.3. DIN 18800 (elik yap&lar) 25.1.4. DIN 15018 (Kren yap&m&) 25.1.5. Gemi yap&m&yla ilgili kurallar 25.1.6. Boru hatt& yap&m&yla ilgili standart ve kurallar 25.2. Ko'ullar Bir kursa ve bilimindeki s&nava kat&labilmek iin a#a &daki ko#ullar&n yerine getirilmesi gerekir: 25.2.1. Bir niversiteden mhendis olarak mezun olmak veya Yksek Mhendis olmak 25.2.2. Yaz&l& ve szl ifade yetene ine sahip olmak 25.2.3. Madde 25.2.1'deki #art& yerine getiremeyenler, kursa misafir dinleyici olarak kat&labilir ancak kurs bilimindeki s&nava giremezler. 25.3. E itim Sresi E itim sresi, a#a &daki kurs program&na gre yrtlen drt kurs k&sm&ndan olu#an 386 saattir. Bu drt k&sm&n tamamlanmas&ndan sonra, seilmi# kaynak uygulamalar&, gsterileri ve nemli pratik bilgilerin kontroln ieren 80 saatlik bir pratik uygulamalar bulunur. Toplam e itim sresi 446 saattir. Kurs, gndz, hafta sonu veya ak#am kursu olarak yrtlebilir ve atlye al&#malar&yla tamamlan&r. Drt kurs k&sm&, ayr& ayr& tamamlanabilir ancak toplam kursun iki y&ll&k bir sre iinde tamamlanmas& gerekir.

197

25.4. Kurs Program# (ereve Plan) O. Kaynak uzman mhendisli i e itimine giri# Temel Ders 1: Kaynak yntemleri ve donan#mlar# 1.1.Kaynak tekni ine giri# 1.2.Kaynak yntemlerine ve uygulama alanlar&na giri# 1.3.Elektrotekni in esaslar& 1.4.Elektrik ark& 1.5.Elektrik ark kayna & ak&m reteleri 1.6.Elle elektrik ark kayna & - elektrod standartlar& 1.7.Gaz eritme tekni i - gaz kayna & 1.8.Gaz eritme tekni i - di er yntemler 1.9.Elle elektrik ark kayna & - zel yntemler 1.10.MIG/MAG-kayna & 1.11.TIG-kayna & 1.12.Tozalt& ark kayna & 1.13.Diren kayna & 1.14.Saplama ark kayna & 1.15.Plazma kayna & 1.16.Laser ve Elektron &#&n kayna & 1.17.zel kaynak yntemleri 1.18.Termik pskrtme 1.19.Termik kesme 1.20.Mekanizasyon - Robot kayna & 1.21.Lehimleme 1.22.Plastik malzeme kayna & 1.23.Metal yap&#t&rma 1.30.Kaynak yntemleri laboratuar uygulamalar& 4

Saat

6 4 2 6 6 6 2 2 8 3 6 7 2 2 4 3 3 4 4 4 3 2 3 8 102

198

Temel Ders 2: Malzemelerin Kaynak S#ras#ndaki Davran#'# (Malzemelerin Kaynak Kabiliyeti) 2.1. Malzeme bilgisinin esaslar& 2.2. Demir-elik malzemelerin retimi s&n&fland&r&lmas& ve standartlar& 2 2.3. Demirli malzemelerin esaslar& 2.4. Malzeme muayenesi, malzeme bilgisi, malzemelerin gsterimi 2.5. Genel/dn#m gsteren eliklerin kayna a uygunlu unun esaslar& 2.6. Genel yap& eliklerinin kayna & 2.7. Sementasyon, &slah ve di er eliklerin kayna a uygunlu u 2.8. 'nce taneli yap& eliklerinin kayna a uygunlu u 2.9. Is&ya dayan&kl& ve so ukta tok eliklerin kayna a uygunlu u 2.10. Dkme demir ve dkme eliklerin kayna a uygunlu u 2.11. Korozyona dayan&kl&, paslanmaz eliklerin kayna a uygunlu u 2.1 2. Nikel esasl& malzemelerin kayna a uygunlu u 2.13. Bak&r esasl& malzemelerin kayna a uygunlu u 2.14. Alminyum esasl& malzemelerin kayna a uygunlu u 2.15. Titanyum, tantalyum ve zirkonyumun kayna a uygunlu u 2.16, Farkl& malzemelerin kayna & 2.17. Kapl& yap& elemanlar&n&n kayna & 2.30. Metalografik laboratuar uygulamalar& 2.31. Tahribatt& malzeme ve kaynak muayenesi laboratuar uygulamalar& 0 0

Temel Ders 3: Konstrksiyon ve Hesaplama 3.1. Kayna a uygun #ekillendirme 3.2. Statik, kesit byklklerinin hesaplanmas& 3.3. Gerilme hesab& 3.4. K&r&lma mekani i

10

199

T emel .1. 4 .2. 4 .3. 4 .4. 4 .5. 4

Ders 4: imalat ve Uygulama Tekni i Kaynak i#lemlerinde kalite gvencesi Kaynak diki# hatalar&n&n de erlendirme gruplar& Kaynak diki#lerinin tahribats&z muayenesi Kaynak& s&navlar& Yntem testleri Kaynakl& yap&larda arp&lma ve i gerilmeler Kaynak planlar& Kaynakta i#gvenli i Kaynak i#lerinde maliyet Kaynakl& konstrksiyonlar iin zel kural ve

4talimatnameler .6. 4 .7. 25.5. S#nav Kaynak uzman mhendisi s&nav&, drt kurs k&sm&n&n tamamlanmas&ndan sonra ve gerekli ko#ullar yerine getirildikten sonra yap&l&r. S&nav, DVS-EVVM 174'e gre yap&l&r. 25.5.1. S#nava Girebilme Kursa dzenli devamdan ettikten ve Madde 25.2.1 ile 25.2-2'deki ko#ullar& yerine getirdikten sonra s&nava girilebilir. 255.2. Yaz#l# S#nav Kursun tamamlanmas&ndan sonra, konferans ve uygulamalarda verilen bilgilerden yaz&l& bir s&nav yap&l&r. 25.5.3. Szl S#nav Szl s&navda, s&nav komisyonunun nnde, tm kurs konular&na dair bilgilerin ispat edilmesi gerekir. 25.5.4. Sertifika Ba#ar&l& bir s&navdan ve ko#ullar&n yerine getirilmesinden sonra, her kursiyere bir Kaynak Uzman Mhendisi sertifikas& verilir. Hasar rnekleri Kaynak& s&nav& tahribats&z laboratuar al&#malar& 6

200

BLM 26. TRK LOYDU'NA GRE KAYNAKI YETERL$L$K SINAVLARI

Bu blmde, Trk Loydu (TL)'na gre Kaynak& Yeterlilik S&navlar& verilmi#tir. Bu blmdeki tm s&ralama numaralar&, orijinal metindeki ile ayn&d&r. A. Genel 1. A#a &daki kurallar ve s&nav programlar& kaynak kabiliyeti iyi, ala#&ms&z ve hafif (d#k) ala#&ml& elik konstrksiyonlarda al&#acak kaynak&lar&n s&nav& iin uygulan&r. Di er metal ala#&mlar iin kaynak& yeterlilik s&navlar&nda DIN 8561 veya ilgili TSE kurallar& uygulanacakt&r. Kurallar 2'de verilen yntemlere dayan&r. Di er kaynak yntemleri iin TL taraf&ndan belirlenen programa gre ayr& yeterlilik s&navlar&n& kaynak& yerine getirir. 2. Kurallarda belirtilen yeterlilik s&navlar& a#a &daki kaynak yntemlerini kapsar, rtl elektrod ile elektrik ark kayna & zl elektrod ile elektrik ark kayna & zl elektrod ile gaz alt& kayna & Gaz alt& kayna & (masif kaynak teli ile) TIG- kayna & Gaz (oksi-asetilen) kayna & Gaz alt& kayna &

3. Kaynak&n& n (operatrn), kayna &n zellikleri zerine en az etkisi bulundu u yerlerde, kaynak i#lemi iin B.1-B.2'ye gre gerekli praktik ve teorik e itimin d&#&nda kaynak& yeterlilik s&nav& istenmez. E er kaynak&n&n, kayna &n zellikleri zerine srekli olarak bir etkisi varsa, ayr&ca bir yeterlilik s&nav& gerekir. 4. TL taraf &ndan tan& nan i # yerinden ba &ms& z s& nav kurumlar& taraf &ndan verilen kaynak& belgeleri, esaslarda belirtilen yeterlilik s&n&flar& iin geerlidir. Ek s&n&flar iin TL taraf&ndan yeterlilik belgesi verilebilir. Yeterlilik s&navlar& iin DIN 8560 ve ilgili TSE normlar& uygulanabilir. B. Kaynak#lar iin istenen temel 'artlar 1. Kaynak& en az 18 ya#&nda olmal&d&r. Normal olarak bir sanat okulundan veya kaynak okulundan gerekli teorik ve pratik e itimi alm&# bulunmal&d&r. E itim a#a &daki konular& kapsamal&d&r. Temel kaynak tekni i elik kayna & metalrjisinin ana esaslar& Kaynak ve kesme tehizat&n&n yerinde ve do ru kullan&lmas& Oyma ve ta#lama Elektrodlar&n kullan&lmas& Olas& sa l&k tehlikeleri Yang&n tehlikesi

201

Di er i# yeri tehlikeleri Yang&n kanunlar& ve kurallar& De i#ik parametrelerin anlam& ve etkisi Kaynak i#lemi deneyi Kaynak& yeterlili i ile ilgili bilgiler Tahribats&z deneylerin bilinen yayg&n yntemleri

2. Kaynak& 1'de belirtilen bir okulda byle bir e itim grmemi# ise, teorik ve pratik becerilerini ba#ka bir yolla kan&tlamak zorundad&r. 3. Kaynak&n&n gerekli teorik ve pratik e itimi grdkten sonra en az bir y&ll&k kaynak prati ine sahip buna olmas& kar#&l&k istenir. gelen bir Bununla tecrbe ve beraber beceriyi e er kazand& &n& kaynak& kan&tlarsa, di er pratik yollarla al&#ma

sresi daha k&sa olabilir. 4. Kaynak&n&n gitti i okul veya al&#t& & i# yerleri, yukar&da a&klanan teorik ve pratik e itime tabi tutuldu unu kan&tlamal&d&r. 5. Kaynak& s&navlar& ba#ard& & zaman yeterlilik belgesi kendisine verilir. Belge, verilen kurum veya TL taraf&ndan onaylanmal&d&r. 6. Kaynak& s&navlar& ba#aramazsa L'de verilen yeniden s&nav gerekleri uygulan&r. C. Yeterlilik s#n#flar# ve onaylanan kaynak pozisyonlar# 1. Kurallar 5 yeterlilik s&n&f&n& tan&mlar. Her s&n&f iin uygulama alan& ve s&nav program& Tablo 3.1'de verilmi#tir. 2. Kaynak& bir veya s&n&rl& say&da kaynak pozisyonu iin yeterlilik belgesi alabilir. Bunun iin de Tablo 3.2'de verilen test program& ve uygulama alan& uygulan&r. 3. A2'de a&klanan her kaynak yntemi iin ayr& bir yeterlilik s&nav & gerekir, C4'de a&kland& & gibi, zel kaynak parametreleri yeni bir yeterlilik s&nav& gerektirir. 4. E er kaynak i#i, a#a &daki al&#ma #artlar&ndan bir veya daha fazlas&n& ieriyorsa, belgede belirtilen zel kaynak s&nav& gereklidir. Kal&nl& & 3 mm veya daha ince paralar&n kayna & Sellozik elektrodlarla kaynak Orijinal s&navda kullan&lan pozisyona uymayan, dikey pozisyonda kaynak ynnn de i#mesi Orijinal s&navda kullan&lan metal transferine uymayan de i#imler (K&sa arktan, pskrtme arka Kaynak yntemlerinin kombinasyonu

ve tersine gei#) Sz edilen de i#meler belirli 'stisnalar& ile s&nav programlar&na tamamen uyacak #ekilde yap&l&r. 5. I k#e kaynaklar& iin yeterlilik almak zere 1. s&n&f yeterlilik test program& yerine getirilir. 6. Onaylanan yntem s&navlar&n& yerine getiren kaynak&ya Tablo 3.1 ve 3.2'ye gre yntem s&navlar&n& ieren yeterlilik s&n&flar& pozisyonlar& iin bu esas dahilinde yeterlilik verilir.

202

7. E er belirtilen yeterlilik s&n&f& iin s&nav #artlar&n&n sz konusu oldu u kaynak i#lemini yerine getirmiyor veya temsil etmiyorsa bu takdirde geni#letilmi# s&nav istenebilir. D. Genel s# nav 'artlar# 1. Paran&n kaynak a &z geometrisi ve kaynak parametrelerinin yeterlilik s&nav& iin kullan&lan malzeme kal&nl& & ve kaynak yntemi gere e en uygun olacak tarzda seilerek, kaynak&n&n kaynak ynteminin belirtilen ayr&nt&lar&n& izlemesi sa lan&r. 2. rtl elektrodla yap&lan ark kayna &nda d#k hidrojenli bazik karakterli elektrodlar kullan&lmal&d&r. Btn elektrodlar normal koan boyuna kadar kaynak edilir. 3. Kk pasosu, kaynak a z&ndan, en az bir ba#lama ve durma ile kaynak yap&lmal&d&r. Yani bir elektrodla ba#lan&nca o elektrod bitinceye kadar durulmamal&d&r. Biti# karaterleri ve kk sreksizlikler (hatalar) izlenmeden nce dzeltilmelidir. Kk enti ine msaade edilmez. 4. S&nav paras&n& n malzemesi olarak kaynak kabiliyeti iyi, gaz& al&nm&# veya yar& gaz& al& nm&# karbonlu veya karbonmanganezli, minimum ekme mukavemeti 260 ile 510 N/mm2 olan elikler seilir. E. 1 ve 2. S#n #f yeterlilik iin kaynak# s#nav# (Levhalar) 1. Her s&nav paras& en az 400 x 500 mm boyutlarda iki paradan olu#ur, levhalar&n kal&nl& & 12 ile 20 mm aras&nda bulunur. (*ekil 3.1'e bak&n&z) 2. Levhalar yle kaynak edilmelidir ki, kaynaktan sonra dzlem de i#tirmi# olmas&n yani a&sal distorsiyona u ramas&n. 3. Kaynak yap&l&rken kkn akmamas& iin alt&na para konmamal& ve test paras& ile tezgh aras&nda 4mm aral&k b&rak&lmal&d&r. 4. 'ki tarafl& kaynak yap&ld& & zaman a z&n her iki taraf& ayn& kaynak pozisyonunda kaynak edilmeli; yani 1G ve 4G kaynak pozisyonlar&nda oldu u gibi bir taraf kaynak edildikten sonra para dndrlerek di er taraftan kaynak yap&lmal&d&r. 5. Kaynak s&nav paralar&n&n numaras& veya kaynak pozisyonlar& Tablo 3.1'de verilmi#tir.

203

Tablo 3.1 Yeterlilik kabul s n flar ve s nav programlar UYGULAMA INIF ALANI SINAV POZ$SYONLARI LEVH A Levhalar&n her tip konstrksiyonda ve her G+4G pozisyonda ift tarafl& 2G+3 kayna Levhalar & & ve ap& 600 mm'den her byk G+4G tip 2 G+5G veya 6G 2 G+5G veya 6G 2 G+5G veya 6G *ekil 3'e bak&n&z borular&n 2G+3 ORU B (3) BORU BRAN,MANI T$P VE GEERL$ KAYNAKI SINAVLARI

konstrksiyonda ve her 100 mm veya daha byk aplardaki borular&n her

pozisyonda tek ta raf 1 1 ap& 100 mm'den kk olan borular&n her pozisyondaki tek taraf kayna Dar & (4) a&l& boru tek

konstrksiyonlar&n tarafl& kayna &

(1) E'ye gre s&nav levhas&; her s&nav pozisyonu iin ayr& kullan&lmal&d&r. (2) F'ye gre s&nav paras&; her s&nav pozisyonu iin ayr& kullan&lmal&d&r. (3) Dar a&l& boru ba lant&lar&nda, s&nav paras&n&n # ekli iin G'ye bak&n&z (4) Boru bran#man s&nav&, 3. s&n&f yeterlilik gerektirir.

*ekil 3.1 S nav levhas n n kaynak pozisyonlar

P. 3 ve 4. S#n#f yeterlilik iin kaynak# s#nav# (Borular) Her s&nav paras& a#a &daki boyutlarda ve en az 150 mm uzunlu unda iki borudan meydana gelir.

204

d = 100-300 mm ve s = 12-20 mm 4. s& n&f iin de : d = 25-50 mm s = 3-8 mm Kk pasolar&n&n kayna & s&ras&nda borular&n ular& kapal& tutulmal&d&r. Test paralar&n&n numaralar& ile kaynak pozisyonlar& Tablo 3.1'de verilmi#tir. G. 5. S#n#f yeterlilik iin kaynak# s#nav# (Boru bran'manlar#) 1. Boru bran#man s&nav &, kaynak hatalar& na kar#& a#&r& bir gvenlik istenen yani, yksek gerilmeye maruz kalan tek taraf& kaynakl& dar a&l& boru konstrksiyonlar& iin ek bir cidar kal&nl& & 12.5mm'den byk ve boru eksenleri aras&ndaki a& da 70 'den kk ise zorunludur. 5. S&n&f yeterlilik alabilmek iin kaynak&n&n daha nce 3. s&n&f yeterli e sahip olmas& istenir. S&nav paras&nda bran#man borular&n boyutu: d2 = 200-300 mm ve s > 20 mm olmal&d&r. Eksenler aras& ndaki a& da yakla#&k 45 derecedir. Ana borunun d1 ap& bran#man borunun d2 ap&ndan byk olmal&d&r. Ana boru en az 300 mm'ye varan yeterli geni #likte ve kal & nl& & da s > 20 mm olan bir levha ile de i#tirilebilir. 2. Kaynak bir taraftan ve kkn alt&na herhangi bir altl&k konulmadan tam nfuziyetli bir #ekilde yap&lmal&d&r. Kk pasosunun kayna &nda bran#man borunun ular& kapat&l&r. 3. Kk pasosu ve en az 4 doldurma pasosu, saat ibresinin 6'dan 12 pozisyonuna kadar 180 lik daire dilimi #eklinde kaynak edilmelidir. H. Tek kaynak pozisyonlar#ndaki yeterlilik iin kaynak s#nav# Tablo 3.2'ye uygun olarak bir veya s&n&rl& say&da kaynak pozisyonunda yeterlilik iin kaynak ve s&nav paralan D,E ve F'de verilmi#tir.

,ekil 32. S#nav borular#n#n kaynak pozisyonlar#

205

Tablo 3.2. Tek pozisyon iin yeterlilik s navlar

Pozisyonda kaynak iin verilen yeterlilikler Tm Levhala Levhala Konstr r&n ve d > 600 r&n ve d > 600 100 S#nav pozisyonlar#n#n uyguland# # yerler ksiyonlarda taraf kayna & mm borular&n mm tarafl& tek kayna & levhalar&n ift tek kayna & tarafl& tarafl& kayna & ift tarafl& 1G 2G 3G 4G 1 6 2 G 3 G 4 G 1G 2G 3G 4G 1G 2G 5G X X X X X X X X X X X X k te Bor Bor 1G2G 4G X X X X X X X X X 1G203G 5G 1Q 2G GSG 1G2 tarafl& u d< 100 u d < 100 3G4G d >

mm tek

borular&n borular&n

206

,ekil 32 S#nav borular#n#n kaynak pozisyonlar# A. Test Deney ,artlar# 1. S&nav paralar& gz muayenesine, IIW/IIS-493-73 (1) (levhalar) ve IIW/IIS492-75 (borular) ve uygun olarak radyografik muayeneye, e me deneyine ve Tablo C3'e gre yap&lan makroskopik muayeneye tabii tutulur. 2. Gzle de erlendirme Kaynak diki#i, dzgn bir geni#lik ve ykseklikte ekilmi# olmal&d&r. nemli kesiklikler, kesme ular& ve derin yanma oluklar& (entikler) ile so uk kalm&# yan& yap&#m&# blgeler kabul edilmez. Kaynak her tarafta ayn& geni#lik ve kal&nl&kla ekilmelidir. Kaynak diki#indeki ykseklikler 3 mm'den daha geni# olmamal&d&r. Tek taraftan kaynak yap&ld& & zaman nfuziyet, di er tarafa 2 mm'den fazla gemelidir. (1) IIW: International ali Institue of Welding MS : Insifut International da la Saudure (Uluslararas& Kaynak Enstits) 3. Radyografilerin De erlendirilmesi MW/IIS "Collection of Reference Radiographic of Welds" in son bask&s&n&n 4, s&n&f&na (mavi) kar#&l&k gelenden daha byk derecede kaynak hatalar& bulunmamal&d&r. Levhan&n her iki ucundan itibaren 30 mm'lik k&s&mlar gz nne al&nmayacakt&r. 4. Mekanik Testler E me test paralar&, gaz kayna & TIG, MIG ve MAG gibi dolu (som) kaynak telleri ile cruf b&rakmayan kaynak yntemleri kullan&ld& &nda haz&rlan&r. 1. ve 2. s&n&f yeterlilikler iin 2 adet e me test paras& seilir. zerindeki kaynak ykseklikleri al&nd&ktan sonra *ekil 3.4'de grld gibi kenar (yan) e me test paralar& haz&rlan&r. Test 30 mm apl& mandrelle e me tabi tutulur. 3. S&n&f yeterlilikler iin *ekil 3.5'de grld zere 2 adet e me test paras& seilir. zerindeki kaynak ykseklikleri at&ld&ktan sonra, *ekil 3.4'de grlen test paras& haz&rlan&r ve mandrel ap& 300 mm olan bir makinada e me testine tabi tutulur.

207

4. s&n&f yeterlilik iin de *ekil 3.5'de grld gibi 2 adet e me test paras& seilir. Paran&n zerindeki kaynak ykseklikleri al&nd&ktan sonra, *ekil 3.6'da grlen e me test paras& haz&rlan&r ve 3xs apl& bir mandrelle e me deneyi yap&l&r. Test paras&n&n biri kk di eri de yz e me deneylerine tabii tutulur. 5. E me Testinin De erlendirilmesi 180 derecelik bir e meden sonra herhangi bir ynde 3 mm'den daha byk hi bir hata bulunmamal&d&r. E me esnas&nda, ilk a#amada test paras&n&n k#elerinde ortaya &kan atlak ve benzerleri, hata olarak gznne al&nmayacakt&r. 6. Makroskopilerin De erlendirilmesi 5. S&n&f yeterlilik iin yap&lan boru bran#man s&nav&ndan 3 adet makroskopi iin test paras&, saat 6, 9 ve 12 pozisyonlar&ndan al&n&r. Test paralar&, kaynak dn# a&ka grlebilecek #ekilde iki taraf&ndan da lan&r. Nfuziyetin iyi olup olmad& &, atlak, cruf kal&nt&s&, gzenek ve di er hatalar&n bulunup bulunmad& & kontrol edilir. Hatal& paralara ait diki#ler kabul edilmez. Hatalar&n 2 mm'den byk olmas& istenmez. Tablo 3.3 S#nav#n kapsam# Yet erlilik S&nav& 1 uflu 2 Crufsuz Cr uflu 3 Crufsuz Cr uflu 4 uflu 5 uflu K&s &tl& uflu Kabul iin bak&n&z kriteri Cr Cr Cr ynak Yntemi Cr Ka le Muayene X X X X X X X X X X X X J2 X X J3 J4-J5 J4J5 J6 Gz Rady ografik Muayene X X X X X X X X X X X X X X X Makros k ve yz mas&na e me kopik e me testi Muayene testi X Yanla K

208

,ekil 3.3 Boru bran'man s#nav#

GL, DIN 8560 POZ$SYON

ALMAN $NG $L$ZC E

TL, AWS
CA

Yatay Korni# kayna Korni &nda) # kayna D &nda) #ey yukar&ya) D#ey a#a &ya) Tavan (i (Al&n k#e

w q h s f

d hv h V v-d 0

1G, 1F 2G 2F 3G,3F 3G, 3F 4G,4F

(A#a &dan (Yukar&dan

209

KAYNAK POZISYONLARI

210

K. Uygulama Alan# 1. 2. s&n&f yeterlilik, 1. s&n&f yeterlili i de kapsar. 3. S&n&f yeterlilik 1. ve 2. s&n&f yeterlilikleri kapsar. Fakat 4, ve 5. s&n&f yeterlilikler yaln&zca bulundu u s&n&f& kapsar. Tablo 3.1'e bak&n&z. 2. Tek pozisyondaki yeterlili in uygulama alan& Tablo 3.2'de verilmi#tir. L. Yeniden S#nav (Tekrar S#nav#) 1. E er bir s&nav paras& istenen #artlar& yerine getirmez ve ba#ar&s&z olursa, ayn& tip iki yeni s&nav paras& kaynak edilir. Yeni haz&rlanan bu iki paralar&n s&nav sonulan olumlu olursa, s&nav ba#ar&l& olarak kabul edilir. 2. E er iki veya daha fazla s&nav paras& istenen #artlar& yerine getiremez ve olumsuz bulunursa, s&nav sonucunun ba#ar&s&z oldu u kabul edilir. 3. E er s&nav ba#ar&l& de ilse, aday&n en az bir hafta e itim ve retim yapmas&na kadar, s&nav yap&lmaz. M. Yeterlilik Belgelerinin Geerlilik Sresi 1. Yeterlilik belgesi, kaynak&n&n 6 aydan daha uzun bir sre kayna a ara vermedi i durumda, kabul edilen kaynak yntemi ile kaliteli i#lem yapt& &n& dokmanlarla kan&tlad& & srece geerlidir. 2. Kaynak&n&n yapt& & kaynak i#lemi srekli olarak, ilgililerce uygun tahribats&z muayenelerle test edilmeli ve kabul edilen kaynaklar dzenli bir #ekilde belgelerle kan&tlanmal&d&r. 3. '#veren kaynak&n&n performans&n&, tahribats&z muayenelerin sonu kay&tlar&n& muhafaza etmek zorunlulu undad&r. 4. E er is. yeri onaylanm&# yeterlilik belgesine sahip ise, belgenin geerlili ini, her 12 ayda bir bu esas zerinden i#veren taraf&ndan onaylanabilir. 5. E er i# yeri, TL taraf&ndan onaylanm&# bir yeterlilik belgesine sahip de ilse, belge geerlili inin onaylanmas& iin prensip olarak 1-4'e gre gerekli dokmanlar 12 ayl&k aral&klarla TL'na teslim edilmelidir.

,ekil 3.4 Yanlamas#na (kenar) e me test paralar# s=12-20 mm Mandrel ap& = 30 mm r = 3 mm (maksimum) Diki# ykseklikleri levha seviyesine kadar istenmelidir. Levhalardan al&nan test paralar&, levhalar&n

211

ular&ndan en az 30 mm ieriden al&nmal&d&r.

,ekil 3.5 3. ve 4. S#n#f yeterlilik iin e me test paralar#n#n yeri ve say#s#

,ekil 3.6 Borular iin kk ve yz taraf#ndaki e me test paralar# Mandrel ap& = 3xs r = 3 mm (maksimum) B = 1.5 s, fakat en az 25 mm Deney paralar& borunun tabii e rili ini korumal&d&r.

212

BLM 27. EN 473 - NDT PERSONEL $N $N KAL$F$KASYONU VE SERT$F$KALANDIRILMASI

1. KAPSAM Bu Avrupa Standard&, endstriyel tahribats&z muayene ile u ra#an personelin kalifikasyonu ve sertifikaland&r&lmas&yla ilgili bir sistem olu#turmaktad&r. Sertifikaland&r&lm&# personele olan ihtiya mamul standartlar&nda, talimatlar&nda, kodlar&nda veya #artnamelerinde belirtilmelidir. Bir sertifikaland&rma gerekti inde bu sertifikaland&rma, Avrupa Standard& do rultusunda olmal&d&r. Sertifikaland&rma, a#a &daki yntemlerden biri veya bir ka&nda uzmanl& & kapsamal&d&r. a) Eddy ak&m& (girdap ak&m&) ile muayene b) Penetran s&v& ile muayene c) Manyetik parac&k ile muayene d) Radyografi e) Ultrasonik muayene f) S&zd&rmazl&k deneyi (hidrolik deney dahil) Bu standartta tan&mlanan sistem, ulusal standartlarda mevcut olan grsel muayene (VT), ntron radyografisi (NT), akustik emisyon (AT), enfraruj termografi (T) ve di er NDT yntemlerine de uygulanabilir. 2. KURALLARA AIT REFERANSLAR Bu Avrupa Standard&, tarihli veya tarihsiz referanslar&, di er yay&nlardan gerekli ko#ullar& biraraya getirmektedir, bu kurallara art referanslar, metinde uygun yerlerde verilmi# ve yay&nlar da buradan itibaren liste halinde s&ralanm&#t&r. Tarihli referanslarla ilgili olarak, bu yay&nlarda sonradan yap&lan tashihler veya gzden geirmeler, sadece tashih edilmi# veya gzden geirilmi# durumlar& dahil edilmi#se, bu Avrupa standard&na uygulanabilir. Tarihsiz referanslarla ilgili olarak, referans olarak, en son yay&n uygulan&r. EN 45013 -1989 Personelin sertifikaland&r&lmas&n& icra eden sertifikaland&rma kurulu#lar& ile ilgili genel kriterler. 3. TANIMLAR Bu Avrupa standard&n&n amalar&yla ilgili olarak a#a &daki tan&mlar kullan&l&r. 3.1.Kalifikasyon NDT personelinin, NDT faaliyetlerini uygun #ekilde yapabilmek iin, e itim, mesleki bilgi, beceri ve deneyimlerinin ve fiziksel uyumunun ispat&. 3.2. Sertifikaland#rma NDT personelinin bir yntemde, seviyede ve endstriyel sektrde, bir sertifika almas&n& sa layacak #ekilde kalifikasyonunu gstermekte kullan&lan prosedr. 3.3. Ba #ms#z sertifikaland#rma kurulu'u NDT personelinin, bu standarttaki taleplere gre EN 45013'n taleplerini yerine getirecek #ekilde

213

sertifikaland&r&lmas& iin uygulanan prosedrleri yneten kurulu#. 3.4. Yetkili kurum NDT personelinin kalifikasyonu iin gerekli s&navlar& haz&rlamak ve ynetmek zere, ba &ms&z sertifikaland&rma kurulu#u taraf&ndan yetkilendirilen, herhangi bir-tek hakim kurulu#tan ba &ms&z bir kurum. Yetkili kurum, bir endstriyel sektr olabilir. 3.5. S#nav Merkezi Kalifikasyon s&navlar&n&n yap&laca &, do rudan do ruya ba &ms&z sertifika kurulu#u taraf&ndan veya kurum arac&l& &yla onaylanan merkez. S&nav merkezi, bir i#verenin binas& olabilir. 3.6. S#nav# Yapan Bir yntemin 3. seviyesinde sertifikaland&ran kimse. Bu ki#i NDT kalifikasyon s&navlar&na dan&#manl&k yapmak, ileti#im kurmak veya derecelendirmek iin, ya do rudan do ruya ba &ms&z sertifikaland&rma kurulu#u taraf&ndan veya yetkili kurum arac&l& &yla, s&nav& yapmakla yetkilendirilir. 3.7. Sertifika Bu standartta tan&mlanan sertifikaland&rma sistemi kurallar& alt&nda verilen ve ad& geen ki#inin zel hizmetleri yerine getirmede uzman oldu unu gsteren belgedir. 3.8. NDT Aday# Bir NDT aday&, kalifikasyon ve sertifikaland&r&lmak isteyen uygun kalifikasyon deneyimini kazanm&# sertifikal& personelin dan&#manl& & alt&nda al&#an bir ki#idir. Adaylar, deneyimlerini sertifikal& personelin dan&#manl& & alt&nda kazand&klar&n& belgeleyebildikleri takdirde kendi kendilerine al&#abilirler. 3.9. $'veren Aday&n dzenli bir #ekilde al&#t& & organizasyon, bir i#veren, ayn& zamanda bir aday da olabilir. 3.10. $'lem Yetkisi '#veren taraf&ndan verilen, sertifikada belirtildi i #ekilde aday&n uzmanl& &n& belirten, yaz&l& bir ifade. Sertifikaland&rmaya ek olarak di erleri aras&nda zel mesleki bilgi, beceri ve fiziksel yeterlilik, zel grev iin istenebilir. 3.11. NDT Yntemi Tahribats&z muayenede fiziksel prensibi uygulayan disiplin (rne in ultrasonik yntem)'dir. 3.12. NDT Tekni i Bir NDT ynteminin zel uygulama #ekli (rne in ultrasonik dald&rma tekni indir. 3.13. NDT Prosedr Olu#turulmu# bir standard&, kodu veya #artnameyi izleyerek, bir NDT tekni ini zel bir muayeneye uygularken gzlenen tm temel parametrelerin ve nlemlerin yaz&t& olarak tan&mlanmas&d&r. 3.14. NDT Talimat# Olu#turulmu# bir standarda, koda, #artnameye veya NDT prosedrne gre muayene yaparken izlenecek kesin ad&mlar&n yaz&l& olarak tan&mlanmas&d&r,

214

3.15. Endstriyel Sektr rnle ilgili zel bilgi, beceri, donan&m veya e itim gerektiren zel NDT uygulamalar&n kullan&ld& & endstri veya teknolojinin belirli bir blmdr. Endstriyel sektr tan&m&, belirli bir rn (kaynak, dkm,...) ifade etmek iin kullan&labilir. 3.16. Kalifikasyon S#nav# Aday&n genel, zel ve pratik bilgi ve becerisini gsteren ve ba &ms&z sertifikaland&rma kurulu#u veya yetkili kurum taraf&ndan ynetilen bir s&nav. 3.17. Genel S#nav Bir NDT ynteminin prensipleriyle ilgili s&nav 3.18. zel S#nav zel endstriyel sektrde uygulanan muayene teknikleriyle ve muayene edilen rnn ve standartlar&n, kodlar&n, #artnamelerin ve kabul kriterlerinin bilgisiyle ilgili bir s&navd&r. 3.19. Pratik S#nav 1. veya 2. seviyedeki bir aday&n, gerekli muayene donan&m&n& tan&mada ve gerekli muayene donan&m&n& kullanmakta, belirli numuneleri muayene etmekte, sonu bilgilerini gerekli derecede kay&t ve analiz etmekteki yetene ini gsterme ve 3. seviyedeki bir aday&n ise, bir veya birka NDT prosedrn olu#turmakta yetene ini gsterme becerilerinin s&nanmas&d&r. 3.20. Temel S#nav Bu kalifikasyon ve sertifikaland&rma sisteminin 3. seviyesinde yap&lan ve 3. seviyenin faaliyet alan& ile ilgili malzeme bilimi ve teknolojisi bilgisinin ve 2. seviye iin gerekti i #ekilde NDT ynteminin temel prensiplerinin s&nav&d&r. 3.21. Esas NDT Ynteminin S#nav# 3. Seviyede yap&lan ve 3. seviye aday&n&n esas NDT ynteminin genel ve zel bilgilerini ve bir NDT prosdrn yazma becerisini gsteren bir s&navd&r. 3.22. Endstriyel NDT Deneyimi Gerekli beceri ve bilgiyi sa layan, uygulanabilir NDT yntemlerinde ve uygulama alan&ndaki deneyimdir. 4. SEMBOLLER VE KISALTMALAR Bu standard&n amalar& do rultusunda, NDT yntemlerini tan&mlamak iin a#a &daki semboller kullan&l&r.

215

Tablo 1, Semboller

Yntem Eddy ak&m& ile muayene Penetran muayene Manyetik muayene Radyografi Ultrasonik muayene S&zd&rmazl&k testi 5. GENEL PRENS$PLER yntemle s&v& ile

Sembol ET PT MT RT UT LT

5.1. Ba &ms&z Sertifikaland&rma Kurulu#u, Yetkili Kurumlar ve S&nav Merkezleri 'le 'lgili Talepler 5.1.1. Ba &ms&z Sertifikaland&rma Kurulu#u EN 45013'n taleplerini yerine getirmelidir. 5.1.2. E er olu#turulmu#sa, Yetkili Kurum a#a &daki ko#ullar& sa lamal&d&r. a) Ba &ms&z sertifikaland&rma kurulu#unun kontrol alt&nda al&#mak b) Donan&m&n kalibrasyonu ve kontrol da dahil olmak zere, s&nav merkezlerinde s&navlar& yapmak iin gereken kaynaklara sahip olmak. c) S&nav& yapan kimsenin sorumlulu u alt&nda s&navlar& haz&rlamak ve denetlemek. d) Herhangi bir tek hakim kurulu#tan ba &ms&z olmak. e) Ba &ms&z sertifikaland&rma kurulu#u taraf&ndan onaylanm&#, yaz&l& bir prosedr uygulamak. f) S&nav merkezlerini onaylamak, g) S&nav numunelerinin e itimde kullan&lmad& &n& ispatlamak. 5.1.3. S# nav merkezi, a' a # daki ko 'ullar# yerine getirmelidir. a) Yaz&l& bir prosedr uygulamak ve ba &ms&z sertifikaland&rma kurulu#unun veya yetkili kurumun kontrol alt&nda al&#mak b) Donan&m&n kalibrasyonu ve kontrol dahil, s&navlar&n yap&lmas& iin gereken kaynaklara sahip olmak c) S&nav& yapan kimsenin sorumlulu u alt&nda, s&navlar& haz&rlamak ve denetlemek d) S&nav numunelerinin e itimde kullan&lmad& &n& ispatlamak 5.2. Sorumluluklar 5.2.1. Ba # ms# z sertifikaland # rma kurulu 'u a) Bu standarda gre sertifikaland&rma #emas&n& ba#latmal&, devam ettirmeli ve desteklemelidir. b) Bu standard&n talepleriyle uyumlu olarak sertifikaland&rma prosedr ve i#lemlerini ynetmelidir.

216

c) Do rudan sorumlulu u alt&nda, sertifikaland&rma prosedrnn ayr&nt&l& ynetimini, endstriyel sektrleri temsil edebilecek olan yetkili kurumlara aktarabilir. d) Periyodik olarak gzlemek zorunda oldu u, uygun #ekilde personellendirilmi# ve donat&lm&# s&nav merkezlerini, do rudan veya yetkili kurumlar arac&l& &yla onaylar. e) Tm sertifikalar&n verilmesiyle ilgili olarak uygun kay&tlar tutar ve sorumluluk al&r. 1 ve 2. seviye sertifikalar&n&n verilmesi, yetkili kurumlara devredilebilir. f) 3. seviye iin ve e er yetkili kurumlara devredilmemi#se, 1. ve 2. seviyeler iin tm sertifikalar& geerli k&lar. g) Tm devredilmi# fonksiyonlar& gzler. 5.2.2. Yetkili Kurumlar Yetkili kurumlar, a) Ba &ms&z sertifikaland&rma kurulu#unun prosedrn uygular. b) S&nav merkezlerini onaylar ve s&nav merkezlerindeki 1. ve 2. seviyedeki sertifikaland&rma i#lemlerini denetler. c) 3. seviyenin kalifikasyon s&nav&n& haz&rlar ve denetler. d) Sertifikaland&rma i#lemlerinin uygun kay&tlar&n& tutar. 5.2.3. S#nav Merkezi Ba &ms&z sertifikaland&rma kurulu#u taraf&ndan veya yetkili kurumlar arac&l& & ile onaylanm&# herhangi bir s&nav merkezi. a) Seviyeler, yntemler ve ilgili endstriyel sektrler iin tatminkar kalifikasyon s& navlar&n& yapmak iin yeterli kalitede personele, binaya ve donan&ma sahip olmal&d&r. b) Sadece ba &ms&z sertifikaland&rma kurulu#unca onaylanan veya olu#turulmu# belgeleri ve s&nav sorular&n& kullan&r. c) Bu merkezde yap&lacak pratik s&navlar iin, sadece ba &ms&z sertifikaland&rma kurulu#u taraf&ndan haz&rlanan veya onaylanan numuneler kullan&l&r. d) Kalifikasyon s&navlar&n&n uygun kay&tlar&n& tutar. NOT. Birden fazla s nav merkezi oldu!unda, her biri, kar$ la$t r labilir hatalar ieren numuneler kullanmal d r. Hi bir durumda, e!itim amac yla kullan lan numuneler, s nav numuneler olamaz. 5.2.4. $'veren '#veren, adaylar& ba &ms&z sertifikaland&rma kurulu#una tan&t&r ve aday&n seilebilmesi iin gerekli olan e itim bildirimi, e itim ve deneyim dahil olmak zere ki#isel bilgileri de erlendirir, ancak sertifikaland&rma prosedrnde bizzat yer almamal&d&r. E er ki#i kendi i#inde al&#&yorsa i#veren, a#a &dakilerden sorumlu olacakt&r: a) '#lem yetkilerinin yay&nlanmas& b) 3.3 alt ba#l& &yla ilgili grsel kesinli in do rulanmas& iin tan&mlanan tm sorumluluklar& kabul

217

etmelidir. 5.3.1.1. Seviye 1. Seviyede s&n&fland&r&lan bir ki#i, yaz&l& talimatlara gre ve 2. ve 3. seviyedeki personelin denetimi alt&nda, NDT i#lemlerini yapacak #ekilde kalifiye edilir. Bu ki#i, a#a &dakileri yerine getirebilmelidir: a) Donan&m& kurmak b) S&navlar& yerine getirmek c) Yaz&l& kriterler arac&l& &yla sonular& kaydetmek ve s&nav ynteminin veya tekni inin seiminden veya s&nav sonular&n&n de erlendirilmesinden veya s&n&fland&r&lmas&ndan sorumlu olmamal&d&r. 5.3.2.2. Seviye 2. Seviyede s&n&fland&r&lan bir ki#i, olu#turulan veya kabul edilen prosedrlere gre tahribats&z muayeneyi yerine getirmek ve ynetmek zere kalifiye edilir. Bu ki#i, a#a &daki noktalarda uzman olmal&d&r: a) Kullan&lacak s&nav yntemi iin tekni in seimi b) 2. seviyedeki ki#inin kalifiye edildi i muayene ynteminin uygulama s&n&rlar&n& tan&mlamak c) NDT standart ve #artnamelerini anlamak ve bunlar& gerek al&#ma ko#ullar&na uyarlanan pratik muayene talimatlar& haline getirmek d) Donan&m& kurmak ve kalibre etmek e) Muayeneleri yapmak ve denetlemek f) Sonular&, uygulanabilir standartlara, kodlara ve #artnamelere gre yorumlamak ve de erlendirmek g) Yaz&l& muayene talimatlar&n& haz&rlamak h) tm 1. seviye grevlerini yerine getirmek ve denetlemek i) 2. seviyenin alt&ndaki personeli e itmek ve k&lavuzluk yapmak j) tahribats&z muayenelerin sonular&n& dzenlemek ve rapor haline getirmek. 5.3.3.3. Seviye 3. seviyede sertifikaland&r&lan bir ki#i, sertifikaland&r&ld& & herhangi bir NOT i#lemini ynetmekle kalifiye edilir. Kendisine yklenen de i#ik grevler aras&nda, 3. seviyede sertifikaland&r&lan bir ki#i, a#a &daki noktalarda uzman olmal&d&r: a) Bir muayene yap&lmas& ve personeli iin tm sorumlulu u kabul etmek b) Teknikleri ve prosedrleri olu#turma ve geerli k&lmak c) Standartlar&, kodlar&, #artnameleri ve prosedrleri yorumlamak d) Kullan&lacak zel muayene yntemlerini, tekniklerini ve prosedrleri i#aretlemek. 3. Seviyede sertifikaland&r&lan bir ki#i a#a &daki zelliklere sahip olmal&d&r: a) Var olan standartlara, kodlara ve #artnamelere gre sonulan yorumlama ve de erlendirmede uzmanl&k, b) yntemi semek ve tekni i olu#turmak zere ve di er kriterlerine uygun olmad& & yerde kabul

218

edilebilir kriterlerin olu#turulmas&na yard&mc& olmak zere, uygulanabilir malzeme, i#leme ve imalat tekniklerinde yeterli bir pratik gemi# c) Di er NDT yntemlerini tan&mak d) 3. seviyenin alt&ndaki personele k&lavuzluk yapabilme becerisi. Gerekirse bu grev iin ba &ms&z sertifikaland&rma kurulu#u veya yetkili kurumca yetkilendirilmesi ko#uluyla, kalifikasyon s&navlar&n& ynetebilir ve denetleyebilir. 3. Seviyeden bir ki#i, bu zel s&nav iin sadece s&nav yap&c& olmamal&d&r. 6. SINAV ''N SE'LEB'LME S&nava uygun grlebilmek iin, aday&n bu blmde tan&mlanan, endstriyel NDT deneyimi ve e itiminin minimum taleplerini yerine getirmesi gerekir. 6.1,1. Seviye ve 2. Seviye Aday, sertifikaland&rman&n yap&laca & yntem ve seviyede, ba &ms&z sertifikaland&rma kurulu#unun talepleriyle uyumlu olan bir e itim kursunu ba#ar&yla tamamland& &n& is-patlamal&d&r. Bu tip talepler iin, Uluslararas& Tahribats&z Muayene Komitesi (ICNWP 16-22) taraf&ndan yay&nlanm&# tavsiyeler k&lavuz olarak kullan&labilir (bu konuda bilgi vermeye ynelik EK A'ya bak&n&z). Tablo 2. Minimum e itim Talepleri 1.SEV$YE (saat) 40 16 16 40 40 A-Temel Bilgi B- Bas&n ynlen C-'zleyici T gaz 8 14 18 2. SEV$YE (saat) 40 24 24 60 80 16 28 36

YNTEM ET PT MT RT UT

Not1: E itim kurstan, hem teorik ve hem de pratik kurstan ierir. Not 2.2. Seviyeye do rudan kabul edilme, 1 ve 2. Seviye iin

gsterilen toplam saatleri gerektirir. Not 3: Haftal&k al&#ma saatleriyle ilgili ulusal dzenlemeler olmas& durumunda, 40 saat, haftal&k yasal al&#ma sresine e#ittir, 6.12.3. Seviye X: Aday A k&sm& ile birlikte ya da B k&sm&ndan veya C

219

3. Seviyede sertifikaland&r&lacak adaylar&n bilimsel ve teknik potansiyellerini dikkate alarak, kalifikasyona haz&rl&k iki farkl& yoldan yap&labilir: endstriyel veya ba &ms&z cemiyetler taraf&ndan organize edilen e itim kurslar&na kat&larak, konferans veya seminerlere kat&larak, kitaplardan ve di er bu konuda bas&lm&# materyallerden al&#arak. Bu tip talepler iin k&lavuz olarak, Uluslararas& Tahribats&z Muayene Komitesi (!CN WH 16-22) taraf&ndan yay&nlanan tavsiyeler kullan&labilir (bu konuda bilgi vermeye ynelik EKA'ya bak&n&z) 6.2 Endstriyel NDT Deneyimi 6.2.1.1. Seviye ve 2. Seviye Deneyin sresi iin minimum talepler, tablo 3'te tan&mland& & gibi olmal&d&r. Tablo 3. Minim deneyim talepleri NDT YNTEM$ DENEY$M (AY) 1. SEV$YE ET PT MT RT UT Toplam Deneyim Sadece yntemi LT deneyim Sadece gaz& yntemi k&smi deneyim NOT 1: Ayl&k al&#ma deneyimi nominal 40 saat/hatta esas&na veya yasal al&#ma haftas&na dayan&r. Bir ki#i, haftada 40 saati a#an sre al&#t& & zaman, toplam saat zerinden deneyimle kredilendirilebilir, ancak deneyimini ispatlamakla ykmldr. sertifikaland&rma iin izleme 2 6 iin bas&n k&smi 3 1 1 3 3 3 2 2. SEV$YE 9 3 3 9 9 9 6

NOT

2:

2.

Seviyede

iin,

bu

Avrupa

Standard&n&n amaca, al&#ma deneyiminin 1. Seviye ile ayn& sreyi iermesini sa lamal&d&r. E er ki#i,

220

1. Seviyede hi deneyim sresine sahip olmadan, do rudan 2. Seviyeye s&n&rland&r&ld& &nda, deneyim sresi 1. ve 2. seviyeler iin talep edilen surelerin toplam& kadar olmal&d&r. NOT 3: al&#ma deneyimi iin gerekli olan kredi, bu Avrupa Standard&nda bulunan iki veya daha fazla NDT ynteminde e#zamanl& olarak, a#a &daki gibi gerekil toplam deneyim oran& indirimleriyle kazan&labilir: a) 'ki muayene yntemi-toplam gerekli srede % 25 azalma b) muayene yntemi-toplam gerekli srede % 33 azalma c) drt veya deha fazla muayene yntemi-toplam gerekli srede % 50 azalma. Tm durumlarda, aday&n sertifikaland&r&lmak istedi i her bir muayene yntemi iin, tablo 3'te belirtilen srenin en az yar&s&na sahip oldu unu gstermesi gerekir. NOT 4: Pratik deneyim sresinin % 50'sine kadarl&k bir k&sm&na, uygun bir pratik kursun ayn& sresiyle ula#&labilir. Kurs, en s&k kar#&la#&lan muayene problemlerinin pratik zmleri konusunda yo unla#m&# olmal&d&r ve kurs program&n&n, ba &ms&z sertifikaland&rma kurulu#u veya yetkili kurum veya yetkili kurum taraf&ndan onaylanmas& gerekir.

221

Tablo 4. Minimum deneyim talepleri DERECE En az y&ll&k bilim 12 akreditiflendirilmi# veya DENEY$

mhendislik

2. taraf &ndan

Seviyede

okulundan veya niversite Teknik okulun veya akreditiflendirilmi# bir 24 48 DENEY$ y&ll&k 24

sertifikaland&r&lm&# bir operatr 3. Seviyeye kabul

okulun veya niversitede Derece yok ise

DERECE En az akreditiflendirilmi# bilim veya mhendislik okuldan veya niversite program&ndan Teknik okulun veya 3.Seviyede do rudan kabul Aday&n bu yntemde 2. seviye iin pratik s&nav& ba#ar& ile tamamlam&# olmas& gerekir. akreditiflendirilmi# bir okulun veya niversitede en az iki y&l&n ba#ar&yla Derece yok ise

48

72

Not 1: e er okul veya niversite derecesi, tahribats#z muayene konusunda al#nm#$sa. 3. Seviye iin gerek grlen deneyim %50 oran#nda azalt#labilir, Not 2: 3. Seviyede sertifikaland#rma iin al#$ma deneyimi, 2. Seviyede bir operatr olarak sertifikaland#r#lm#$ halde kazan#lmal#d#r, 2. Seviye sertifikas# olmaks#z#n do rudan kabul iin, aday#n, sz konusu srede 2. seviyeninkiyle k#yaslanacak bir seviyede al#nm#$ olmas& gerekir. Not 3: at#$ma deneyimi iin gerekil Kredi, bu Avrupa Standard#n#n kapsam# dahilindeki iki veya daha fazla NOT yntemlerinde, e$zamanl# olarak a$a #daki $ekilde, toplam gerekli deneyiminde bir indirimle kazan#labilir.

6.2.2 3. Seviye

222

3. Seviye sorumluluklar&, herhangi bir zel NDT ynteminin teknik kapsam&n&n tesinde bilgi gerektirir. Bu geni# bilgiye, e itim, retim ve deneyimin geni# bir bile#imiyle ula#abilir. Tablo 4, formal retimle ilgili minimum deneyimin ayr&nt&lar&n& vermektedir. Herhangi bir NDT ynteminde 3. seviyede sertifikaland&rma iin tm adaylar&n, 1. seviye iin pratik talimatlar&n olu#turulmas& hari, ayn& yntemde 2. seviye iin pratik s&nav& (>70/100) ba#ar&yla tamamlamas& gerekir (7.1.3 alt ba#l& &na bak&n&z). 6.3. Grsel Kesinlik Aday, a#a &daki talepler do rultusunda, bir gz doktoru, optometrist veya di er t&bbi bak&mdan yetkili biri taraf&ndan saptand& & #ekilde, tatminkr bir gzlem yapabilmeyi ispatlamal&d&r: a) yak&ndan gzlem yapma, dzeltmi# veya dzeltilmemi# halde, en az bir gzle, 30 cm veya daha yak&ndan olmamak zere en az Jaeger No. 1'lik okuma yapabilmelidir. b) renkli gzlem yapma, aday&n, i#veren taraf &ndan belirlenen NDT ynteminde kullan&lan renkler aras&ndaki kontrast ay&rt ve fark edebilmesine yeterli olmal&d&r. Grsel kesinli in do rulanmas&, her y&l yap&lmal&d&r. 7. KAL$F$KASYON SINAVI Kalifikasyon s&nav&, genel, zel ve pratik bir s&navdan olu#mal& ve genel olarak bir veya daha fazla zel endstriyel sektrde kullan&ld& & haldeki bir NDT yntemi iermelidir. 7.1.1. ve 2. Seviye S#nav#n#n $eri i Genel ve zel s&navlar yaz&l& olmal&d&r. Pratik s&nav, aday&n, NDT yntemini gerek muayene #artlar&na uygulama yetene ini gstermeye yetecek srede, ierikte ve karma#&kl&kta olmal&d&r. Tablo 5. Gerekli minimum genel soru say#s# YNT EM ET PT MT RT UT LT 7.1.1. Genel S#nav Bu genel s&nav, sadece s&nav zaman&nda ba &ms&z sertifikaland&rma kurulu#unca onaylanan genel soru koleksiyonundan, tahmin edilemeyecek bir tarzda seilmi# geerli sorular& iermelidir. Gerekli soru say&s&, tablo 5'te tan&mland& & #ekilde olmal&d&r. Tablo 6. Gerekli minimum zel soru say# s# V$YE 1.SE 40 40 30 40 40 30 2. SEV$YE 40 30 30 40 40 30

223

YNTEM ET PT MT RT UT LT yntemi Bas&n izleme

1. SEV$YE 20 20 20 20 20 20

2.SEV$YE 20 15 15 20 20 20

gaz& yntemi Not: E er zel s&nav, iki veya daha fazla endstriyel sektr kaparsa, soru say&s&, s&zd&rmazl&k testi hari, her sektr iin 5 adet 7.1.2 zel S#nav olmak zere, maksimum 30a kadar art&r&lmal&d&r.

zel s&nav, sadece s&nav zaman&nda ba &ms&z sertifikaland&rma kurulu#unca onaylanan genel soru koleksiyonundan, tahmin edilemeyecek bir tarzda seilmi# geerli sorulan iermelidir. Gerekli soru say&s&, tablo 6'da tan&mland& & #ekilde olmal&d&r. 7.1.3. Pratik S#nav Pratik s&nav, aday&n a#a &dakileri yapabilecek yetenekte oldu unu ispatlayacak bir ierikte olmal&d&r: a) Gerekli ayarlar& yapmak b) Muayene donan&m&n& uygun #ekilde al&#t&rmak c) Sz konusu endstriyel sektrle ilgili zorunlu bile#enlerin muayenesini yerine getirmek d) 1. Seviye iin yaz&l& talimatlara veya 2. Seviye iin spesifikasyonlara gre gerekli dereceye ait sonu bilgilerini kaydetmek ve analiz etmek. 2. Seviye iin, aday, 1. Seviyeye gerekli yaz&l& talimatlar& haz&rlayabilece ini gstermelidir. Pratik muayenede kullan&lan numuneler, ba &ms&z sertifikaland&rma kurulu#u veya onun yetkilendirdi i yetkili kurum taraf&ndan kabul edilen temsili numuneler koleksiyonundan seilmelidir. NOT: E er pratik k#s#m, iki veya daha fazla endstriyel sektr ierirse s#nanacak numune say#s#, aday#n her bir ilgili sektrdeki uzmanl# #n# s#namaya yetecek oranda art#r#lmal#d#r. 7.2.3. Seviye S#nav#n#n $eri i Her bir s&nav, a#a &daki yaz&l& k&s&mlardan olu#mal&d&r: a) Temel s&nav. Bu s&nav, a#a &dakileri gsterecek tarzda dzenlenmelidir: 1- Aday&n faaliyet sahas&yla ilgili malzeme bilimi ve teknolojisinde teknik bilgi 2- Bu Avrupa standard&nda belirtilen kalifikasyon ve sertifikaland&rma bilgisi 3- 2. seviye iin gereken ve aday taraf&ndan, tablo 1'de verilen yntemlerden seilen en az drt yntem hakk&nda genel bilgi. Bu drt yntem, sertifikaland&rman&n

224

yap&laca & temel yntemden ve en az bir volumetrik yntemi (UT veya RT) iermesi gereken yntemden olu#mal&d&r. Temel s&nav&n ilk nce ba#ar&lmas& gerekir ve esas yntemden s&nav&n&n, temel s&navdan sonraki ilk 5 y&l ierisinde ba#ar&lmas& #art&yla geerli kal&r. b)sertifikaland&rman&n yap&laca & esas yntem s&nav&. Bu s&nav a#a &dakileri kapsamal&d&r: 1- Uygulanan muayene yntemi ile ilgili 3. seviye bilgisini ieren bir genel s&nav; 2- Uygulanabilir kodlar, standartlar ve spesifikasyonlar dahil, ilgili endstriyel sektrdeki NDT ynteminin uygulanmas& konusunda zel bir s&nav; 3- Uygun sektrdeki bir veya daha fazla NDT prosedrnn yrtlmesiyle ilgili pratik bir s&nav 7.2.1. Temel S#nav Geerli s&nav sorular&, s&nav an&nda, ba &ms&z sertifikaland&rma kurulu#u taraf&ndan onaylanm&# temel s&nav sorular& koleksiyonunudan, tahmin edilemeyecek bir tarzda seilir. Gerekli soru say&s&, tablo 7'de tan&mland& & gibi olmal&d&r. Tablo 7. Gerekli minimum temel soru say#lan K ISIM A SINAV Malzeme teknolojisi -hatalar B 2. Seviye genel bilgisi 15 Her muayene iin bir yntemi bilimi ve SAYI 25

Tm sorular, oktan semeli soru tipinde olmal&d&r. Bu s&nav&n toplam sresi yakla#&k 3 saattir. 7.2.2. Esas Yntem S# nav# Geerli s&nav sorular&, s&nav an&nda, ba &ms&z sertifikaland&rma kurulu#u taraf&ndan onaylanm&# temel s&nav sorular& koleksiyonundan, tahmin edilemeyecek bir tarzda seilir. Soru say&s&, tablo 8'de tan&mland& & gibi olmal&d&r.

225

Tablo 8. Gerekli minimum esas yntem soru say lar K ISIM CAV C C 3 tik SIN Ge z Pra dara SAYI 30 20 Bir fazla veya NDT

prosedrnn yrtlmesi (Bak&n&z 3.13) C1 k&sm&n&n sorular&n&n tamam& ve C2 k&sm&n&n sorular&n&n en az yar&s&, oktan semeli tipte sorulardan olu#mal&d&r. C2 k&sm&n&n geriye kalan sorular&, yaz&l& olarak cevapland&ran soru tipinde olabilir. 7.3. S#navlar#n Yap#lmas# 1. ve 2. seviye s&navlar, ya do rudan ba &ms&z sertifikaland&rma kurulu#u taraf&ndan veya yetkili kurum arac&l& &yla onaylanm&# ve gzlenen s&nav merkezlerinde yap&lmal&d&r. 3. Seviye s&nav& ya do rudan ba &ms&z sertifikaland&rma kurulu#u taraf&ndan ve yetkili kurum arac&l& &yla yap&lmal&d&r. Aday&n s&navda, geerli bir kimlik kart& ve s&nav& yapan&n veya gzlemcinin iste i halinde gstermek zorunda oldu u, resmi bir kimlik belgesi bulundurmas& zorunludur. S&nav sresince s&nav kurallar&na uymayan veya su i#leyen veya sahtekrl&k yapan herhangi bir aday, s&nav&n ileriki a#amalar&na kat&lmaktan menedilir. Bu durumdaki aday, yeniden s&nava girmeden nce en az bir y&l beklemek zorundad&r. 7.3.1.1. ve 2. Seviye S#navlar# Yaz&l& ve pratik s&navlar, en az bir s&nav yap&c& taraf&ndan yap&lmal&, denetlenmeli ve derecelendirilmelidir. S&nav& yapan kimseye, kendi sorumlulu u alt&nda bulunan bir veya birka gzlemci yard&mc& olabilir. S&nav& yapan, aday taraf&ndan tamamlanan yaz&l& s&nav k &tlar&n& i#aretlemelidir; pratik s&nav sonular&n&, en az 10 adet kontrol noktas& ieren bir prosedre gre de erlendirmeli ve i#aretlemelidir. Bu prosedr, ba &ms&z sertifikaland&rma kurulu#u taraf&ndan geli#tirilmeli ve onaylanmal&d&r. Aday, pratik s&nav iin kendi aletlerini kullanabilir. Aday taraf&ndan sat&n al&nm&# aletlerin herhangi bir k&sm& gvenilir de ilse veya s&nav sresince hizmet veremeyecek bir durumda ise, aday&n kendisi taraf&ndan de i#tirilmelidir. 7.3.2.3. Seviye S#nav# Temel s&nav veya esas yntem s&nav&, en az bir s&nav yap&c& taraf&ndan denetlenmelidir; ancak s&nav&n haz&rlanmas& ve derecelendirilmesi, en az iki s&nav yap&c& taraf&ndan yerine getirilmelidir. S&nav yap&c&lara, kendi sorumluluklar& alt&nda bulunan bir veya birka gzlemci yard&mc& olabilir.

226

7.4. Derecelendirme 7.4.1.1. ve 2. Seviye S#navlar# Genel s&nav, aday&n daha sonra ba#ka bir endstri dal&nda sertifikaland&rmas& iin yeniden s&nava girmesine gerek olmadan s&nava tabi tutulabilecek tarzda, zel s&navdan ayr& olarak derecelendirilmelidir; bylelikle bir endstri sektrnden di erine gei# yapan, sertifikal& bir operatr, genel s&nav& gemi# olman&n avantaj&na, tm endstriyel sektrler iin geerli olacak #ekilde sahip olur. Karma N derecesi, a#a &daki formle gre hesaplanmal&d&r: N: 0,25 ng + 0,25 ns + 0,50 np burada ng: genel s&nav derecesi ns: zel s& nav derecesi np: pratik s&nav derecesi'dir. Her aday, sertifikaland&r&labilmek iin, her bir s&nav k&sm& iin en az 70/100'lk bir derece almal& ve en az 80/100'lk bir karma N derecesi elde etmelidir. 7.4.2.3. Seviye S#nav# Temel ve esas yntem s&navlar&n&n derecelendirilmesi ayr& ayr& yap&lmal&d&r. Bir endstri sektrnden di erine gei# yapan sertifikal& bir operatr, temel s&nav& ve esas yntem genel s&nav&n& gemi# olman&n avantajlar&na sahip olur. 7.4.2.1. Temel S#nav Temel s&nav&n karma NB derecesi, a#a &daki formle gre hesaplanmal&d&r: NB: 0,5na + 0,5 nb burada na: A k&sm&n&n derecesi (tablo 7'ye bak&n&z) nb: B k&sm&n&n derecesi (tablo 7'ye bak&n&z)'dir. Bir s&navdan ba#ar&l& olabilmek iin aday&n her bir k&s&mda en az 70/100'lk ve karma NB derece olarak da en az 80/100'lk bir derece almas& gerekir. 7.4.2.2. Esas Yntem S#nav# Esas yntem s&nav&n&n karma NB derecesi, a#a &daki formle gre hesaplanmal&d&r: nc & : C1 k & sm & n& n derecesi (tablo 8'e bak & n & z) nc2: 3 C2 k&sm&n&n derecesi (tablo 8'e bak&n&z) nc3: C3 k&sm&n&n derecesi (tablo 8'e bak&n&z)'dir. Bir s&navdan ba#ar&l& olabilmek iin aday&n her bir k&sm&nda en az 70/100'lk ve karma NE derecesi olarak da en az BO/100'lk bir derecesi almas& gerekir. Aday&n sertifikaland&r&labilmesi iin, hem temel hem ve esas yntem s&navlar&n& ba#ar&yla gemesi gerekir. 7.5. Yeniden S#nav Yap#lmas# S&navda ba#ar&s&z olan bir aday, yeniden ba#vurmadan nce en az 30 gn beklemek zorundad&r. S&nav sonular&, sahtekrl&k nedeniyle geersiz say&lan bir aday ise, yeniden ba#vurmadan nce en az bir y&l beklemek zorundad&r. Tm s&nav iin geer derecesini almakta ba#ar&s&z olan bir aday, her bir k&s&mdan en az 70/100'lk bir derece alm&# olmas& ve yeniden yap&lacak s&nav&n ba#ar&s&z oldu u k&s&mdan sadece bir kez yeniden s&nav&n, ba#ar&s&z oldu u s&navdan itibaren 12 ay iinde yap&lmas&, #art&yla, ba#ar&s&z oldu u k&s&mdan sadece bir kez yeniden s&nava gelebilir. Yeniden yap&lan s&navdan da ba#ar&s&z olan bir aday, yeni adaylara uygulanan prosedre gre yeniden ba#vuru yapmal& ve s&nava

227

girmelidir. 8.SERT $F$KALANDIRMA 8.1. Ynetim Kalifikasyon s&navlar&n&n sonular&na ba l& olarak, ba &ms&z sertifikaland&rma kurulu#u do rudan do ruya veya 1. ve 2. seviye iin yetkilendirdi i yetkili kurumlar arac&l& &yla sertifikasyonu duyurmal& ve sertifikalar& ve/veya buna kar#& gelen portfyleri vermelidir. 8.2. Sertifikalar ve/veya Portfyler Sertifikalar ve/veya Portfyler en az a#a &daki bilgileri iermelidir: a) Sertifikaland&r&lan ki#inin tam ad& b) Sertifikaland&rma tarihi c) Sertifikan&n verili# tarihi d) Sertifikaland&rma seviyesi e) Ba &ms&z sertifikaland&rma kurulu#unun veya 1. ve 2. seviye iin yetkilendirilmi#se yetkili kurumun ad& f) NDT yntem(ler)i g) ilgili endstriyel sektr(ler) h) belirli bir kimlik numaras& i) sertifikaland&r&lan ki#inin imzas& j) damgas& 1) sertifika verilmesi durumunda, ba &ms&z sertifikaland&rma kurulu#unun veya 1. ve 2. seviye iin yetkilendirilmesi halinde, yetkili kurumunu imzas&. NOT: Sertifika vs/veya buna kar# gelen portfy vermekle, ba #ms# z sertifikaland#rma kurulu$u veya yetkili kurum, ki$inin kalifikasyonunu onaylar ancak al#$t#rma belgesi vermez. Hem sertifikan#n ve hem de portfyn zerinde, sertifikay# bulunduran#n al#$t# rma ve muayene sonular# n# n sorumlulu unu ta$#ma bak#m# ndan yetkilendirilmesi iin i$veren taraf#ndan imzalanmas# gereken zel bir bo$luk bulunabilir. 8.3. Geerlilik Sertifikaland&rman&n geerlilik dnemi, sertifika ve/veya portfyn zerinde belirtilen, sertifikaland&rma tarihinden itibaren be# y&ld&r. Sertifikaland&rma, a#a &daki durumlarda geersiz say&l&r: a) e er ki#i, bir endstri sektrnden, ilave s&navlar&n& ba#ar&yla tamamlamad& & ve sertifikan&n kapsamad& & ba#ka ber endstri sektrne geerse, b) ahlaks&zca bir davran&#&n&n grlmesinden sonra, ba &ms&z sertifikaland&rma kurulu#unun iste i durumunda, c) E er ki#i, i#vereninin sorumlulu u alt&nda y&ll&k olarak girdi i grsel kesinlik s&nav& sonucuna portfy verilmesi halinde, sertifikaland&r&lan ki#inin foto raf & k) portfy verilmesi halinde, yanl&#l&klardan ka&nmak amac&yla, foto raf &n zerinden ba &ms&z sertifikaland&rma kurulu#unun so uk

228

gre, grevini srdrmeye yetecek fiziksel kapasiteyi gsteremezse, d) E er, ki#inin sertifikaland&r&ld& & yntemde, belirgin bir ara verme durumu olu#ursa. NOT: Belirgin bir ara verme durumunun anlam#, sertifikaland#r#lan ki$inin sertifikaland#r#ld# # yntem(ler)deki seviyesine ve endstriyel sektr(ler)e kar$# grevlerini, toplam olarak bir y#l# a$acak $ekilde, bir veya birka dnem halinde yapmas#n# engelleyen bir faaliyet de i$ikli i veya yoklu unun olu$mas#d#r. 9. YEN$LEME Geerlili in ilk dneminin tamamlanmas&ndan sonra ve bu andan sonraki her be# y&lda bir, ki#inin a#a &daki gerekleri yerine getirmesi #artla, yeni be# y&ll&k bir dnem iin, do rudan ba &ms&z sertifikaland&rma kurulu#u taraf&ndan veya yetkili kurum arac&l& &yla sertifikaland&rmas& yenilenebilir: a) Son y&ll&k grsel kesinlik s&nav&n& geti ini delillerle ispatlanmal&d&r, b) Sertifikaland&r&ld& & yntemde, belirgin bir ara verme durumu olmaks&z&n, faaliyetlerini tatminkr bir #ekilde srdrd n delillerle ispatlamal&d&r. Buna ait bir rnek, bir bilgi vermeye ynelik EkB'de verilmi#tir. NOT: Belirgin bir ara verme durumunun anlam#, sertifikaland#r#lan ki$inin sertifikaland#r#ld# # yntem(ler)deki seviyesine ve endstriyel sektr(ler)e kar$# grevlerini, toplam olarak bir y#l# a$acak $ekilde, bir veya birka dnem halinde yapmas#n# engelleyen bir faaliyet de i$ikli i veya yoklu unun olu$mas#d#r. Ara vermenin hesaplanmas#nda, resmi tatiller veya bir aydan daha k#sa sren hastal#k veya e itim dnemleri dikkate al#nmaz. E er yenileme kriterleri yerine gelmiyorsa, ki$i yeni bir aday iin geerli olan kurallara uymal#d#r.

10 YEN$DEN SERT$F$KALANDIRMA Her ikinci geerlilik dneminin tamamlanmas&ndan sonra (her on y&lda bir) a#a &daki gereklilikler temelinde, yeni bir 5 y&ll&k dnem iin, do rudan ba &ms&z sertifikaland&rma kurulu#u taraf&ndan veya yetkili kurum arac&l& &yla sertifikaland&rman&n yenilenmesi gerekir: a) 1. ve 2. Seviyeler iin: ki#i, yenileme iin iki kriteri yerine getirmeli (9. maddeye bak&n&z) ve basitle#tirilmi# prosedre gre organize edilmi# pratik bir s&nav& ba#ar& yla gemelidir, e er ki #i en az 80/100'lk bir dereceye ula#makta ba#ar& s&z olursa, yeni bir sertifikaland&rma iin ba#vurmal&d&r. b) 3. Seviye iin: yenileme iin iki kriteri yerine getirmeli (9. maddeye bak& n&z) ve ba &ms&z sertifikaland&rma kurulu#unun tercihine ba l& olarak, ya ilgili endstriyel sektrdeki muayene ynteminin uygulanmas& zerine 20 soruyu ve bu Avrupa standard& zerine 5 soruyu ieren yaz&l& bir s&nav& ba#ar&yla gemeli, ya da yap&land&r&lm&# bir kredi sisteminin gereklerini yerine getirmelidir, (bu kredi sistemi, standartla#t&r&lm&# halde EkC'de verilmi#tir). Ayn& anda birden fazla yntemde, s&nav yoluyla sertifikaland&rma iin, toplam soru say& s& tablo 9'da gsterildi i gibi azalabilir. Tablo 9.

229

Ynte min 2. 3. 4 veya daha fazla 1) Sorular, ilgili farkl& n

Kalifikasyo ve

uygula sertifikaland &rma 30 5 40 5 50 5

yntemler

aras&nda e#it #ekilde da &t&labilir. E er ki#i, en az 80/100'lk bir dereceye ula#makta ba#ar&s&z olursa veya kredi sisteminin gerekliliklerini yerine getirmezse, yeni bir sertifikaland&rma iin ba#vurmas& gerekir.

11. DOSYALAR Ba &ms&z sertifikaland&rma kurulu#u veya yetkili kurumlar a#a &daki belgeleri sakla-mal&d&r: a) Seviyeye, muayene yntemine ve endstriyel sektre gre s&n&fland&r&lm&# tm sertifikaland&r&lan ki#ilerin, en son #ekilde bir listesi, b) Her bir sertifikaland&rman ki#i iin ve sertifikaland&rma sresini tamamlam&# her bir ki#i iin, a#a &daki belgeleri ieren dosya: 1) Ba#vuru formlar&, 2) Sorular&, cevaplar&, numunelerin tan&mlar&n&, kay&tlar&, muayene sonular&n&, yaz&l& prosedrleri ve derece k &tlar&ndan olu#an s&nav belgeleri, 3) Srekli faaliyetin ve fiziksel ko#ullar&n ispat& dahil, yenileme belgeleri, NOT: Sertifikaland#rma sresi tamamland#ktan sonra, ki$isel dosyalar, en az geerlili in ba$lang# dnemi ile yenileme dnemi toplam#na e$it bir dnem iin, uygun gvenlik ko$ullar# ve gizlilik alt#nda saklanmal#d#r. 12. GE$, DNEM$ Bu Avrupa Standard& taraf&ndan tan&mlanan kalifikasyon ve sertifikaland&rman&n yerle#mesi iin gerekli olan gei# dnemi boyunca, a#a &daki kurallar&n uygulanmas& kabul edilmi#tir: a) Ba &ms&z sertifikaland&rma kurulu#u, be# y&l& a#amayacak bir dnem boyunca, muayene eden ki#i olarak yeteri kadar kalifiye personeli atayabilir; b) i#verenden ba &ms&z bir kurulu# taraf&ndan ve bu Avrupa Standard&n&n yay&nlanmas&ndan nce sertifikaland&r&lm&# NDT personeli, varolan sertifikan&n biti# tarihine kadar ve hibir #ekilde be# y&ldan fazla olmamak zere, sertifikaland&r&lm&# olarak kalacakt&r. Bu Avrupa Standard&n&n 8.3.9 ve 10. maddelerinde (kredi sistemi hari) belirlenen ba#l&klar, bu standard&n geerlili e ba#lama tarihiyle birlikte geerli hale gelecektir;

230

c) '#veren taraf&ndan ve bu standard&n yay&m&ndan nce sertifikaland&rman NDT personeli, e er i#verenin sistemi, hesab&n #ekli bak&m&ndan ba &ms&z sertifikaland&rma kurulu#u taraf&ndan kabul edilirse, var olan sertifikan&n biti# tarihinde ve hibir #ekilde be# y&ldan fazla olmamak zere, bu Avrupa Standard&n&n 10. maddesindeki (kredi sistemi hari) gereklilikler erevesinde yeniden sertifikaland&r&lacakt&r.

231

EK A (Bilgi vermeye yneliktir) BIBLIYOGRAFYA

ICNWH 16-22 Uluslararas& Tahribats&z Muayene Komitesi, NDT personelinin e itiminin, kalifikasyonunun ve sertifikaland&r&lmas&n&n uluslararas& uyumu zerine komple tavsiyeleri (Kas&m 1985} Kopyalar a#a &daki adresten sipari# edilebilir: SKNDO Foundation fortne Qualification of Non Destructive Testing Personnel Postbox 1902700 AD Zoetermeer, the Netherlands EK B (Bilgi vermeye yneliktir) Yenileme ve yeniden sertifikaland#rma tarihlerini gsteren rnekler E er sertifikaland&rma tarihi Nisan 1992 ise yenileme ve yeniden sertifikaland&rma tarihleri a#a &daki gibidir: Yenileme tarihleri: Nisan 1997 - Nisan 2007 - Nisan 2017 Yeniden sertifikaland&rma tarihi: Nisan 2002 - Nisan 2012 EK C (Standart alarak) 3. Seviye Yeniden Sertifikaland#rma iin Yap#land#r#lm#' Kredi Sistemi Bu sistemde. 3. seviye aday& Tablo C-1'de gsterilen e#itli NDT faaliyetlerinde, yeniden sertifikaland&r&lmadan nceki be# y&l boyunca, kat&l&m iin kredi kazan&r. Faaliyetlerin dzgn da &lmas&n& sa lamak iin limitler, her y&lda ve be# y&l boyunca herhangi bir faaliyette kazan&labilecek maksimum puan say&s& esas&na gre yerle#tirilmi#tir. e#itli CEN yesi lkelerde 3 seviyesinin farkl& say&lan nedeniyle, bireysel ba &ms&z sertifikaland&rma kurulu#lar&, tek faaliyetler iin maksimum puan say&s&n& (y&lba#&na ve be# y&ll&k dnem ba#&na) modifiye etmekte yetkilidir. Bu durumda bireysel ba &ms&z sertifikaland&rma kurulu#u, a#a &da verilen tablodaki alan iinde, sabit bir maksimum puan say&s& semelidir. Ba &ms&z sertifikaland&rma kurulu#u, faaliyetlerin ispat&n&n belgelendi ini teyit etmekten sorumludur.

232

Tablo C 1 Her N O. FAAL$YET faaliyet anla'#lan puanlar M 1 Tahribats&z muayene 1 (NDT) konferans&nda bulunma 2. 1 Ulusal ve uluslararas& standart bulunma 3. 1 4. 1 komitelerinde Standart 1 1 3 3 (a) 1 1 3 6 (a) 1 6 6 9 (c) 6 6 9 9 (c) s&nav yap&c&s& 6 9 18 18 15 18 15 8 1 3 (a) bir iin a'#na max. puanlar Y#lb Yeniden sertifikaland#rmada nceki dnem 5 y#ll#k ba'#na

maksimum Min puanlar M 3 (a) 8 8

Di er NDT komitelerinin oturumlar&nda bulunma ilgili NDT al&#ma gruplar&n&n 'lgili NDT al&#ma oturumlar&nda

gruplar&n&n

bulunma ilgili NDT al&#ma 4. gruplar n&n NDT kat&l&mc &lar& 5. '& lgili teknik/bilimsel 1 6. 1 makaleleri veya yay&nlar& Yay&nlanm&# ilgili NDT NDT e itim kurslar& (her 2 saat iin) NDT 6. (s&nav ba#&na) Toplam olarak gerekli puan say&s&

NOTLAR (a) 1 ila 4 ba#l&klar&nda bulunma iin maksimum puanlar = 20 (b) Hem kat&lma ve hem de bulunma iin verilecek puanlar; (c) E er birden fazla yazar varsa, birinci yazar, di er yazarlar iin puanlar& belirleyecektir. (d) Esas faaliyet iin de il, fazladan poster faaliyetler iin dl olarak.

233

FAYDALANILAN ESERLER
1) 2) ANIK, S., VURAL, M., "Kalite Gvencesi ve ISO 9000" retimde Kalite, Y&l 1, Say& 1, ANIK. S., D'K'C'O,LU, A., VURAL, M., "Kalite Gvencesi Sistemleri ve Kaynak Tekni i ile ANIK, S., VURAL, M., CEYHUN, V., Trkiye Sanayiinde Kaynak Tekni inin Yeri ve ANIK, S., ANIK, E. S., VURAL, M., "1000 Soruda Kaynak Teknolojisi El Kitab& - Cilt II, N,N., "Richtlinien fr Schweisstechnische Lehgnge", Fachbuchreihe Schweis- stechnik A ustos 1993, s. 17/19 'li#kileri", Makina ve Metal Teknolojisi, Y&l 2, Say&:21, Eyll 1993, s. 20/24 3) Durumu", Mhendis ve Makina, Cilt 33, Say&: 385, *ubat 1992, s,15/21 4) Kaynak Kabiliyeti, Kaynakl& Tasar&m Esaslar&, Kayna &n Muayene ve Kontrol", Birsen Yay&nevi, 1993 5) Dsseldorf 6) AHRENS, C., "Ausbildung de# Europischen Schwissfachingenieurs-erste Erfahrungen Band 11, Deutsche Verlag fr Schweisstechnik, 6. berarbeitete und Enveiterte Auflage, 1981,

und Wege zur Nachqualifizierung", SchW. u. Schn. '92, DVS Berichte Band 146, Deutsche Verlag fr Schweitechnik, Dsseldorf, s.98/100 7) GEISS, H., STRIPPELMANN, N.D., "Schweisserausbildung nach den neuen DVS -

Richtlinien; Schw. u. Schn. '92, DVS-Berichte Band 146, Deutsche Verlag fr Schweitechnik, Dsseldorf, s. 101/113 8) 9) ANIK, S., BODUR, ., D'K'C'O,LU, A., VURAL, M.. "EN 287-1'e Gre Kaynak& Yeterlilik ANIK, S., D'K'C'O,LU, A, VURAL, M., "EN 287-2'ye Gre Alminyum Kaynak&s& ANIK, S,, ERYREK, B., BODUR, O., "I.T.. Makina Fakltesinde Kaynak Mhendisli i S&nav&", Metal ve Kaynak, Y&l 4, Say& 41, Ocak 1993, s. 35-40 ve Say& 42, *ubat 1993, s. 35/42 Yeterlilik S&nav&", Metal ve Kaynak, Y&l 4, Say&: 46, Haziran-Temmuz 1993, s, 18/29 10) Yksek Lisans E itimi Ba#l&yor", Mhendis ve Makina, Cilt 32, Say& 381, Ekim 1991. 11) 12) AHRENS, C., "Eumpaische Ausbildungsricvhtlinien fr SchweissfachingenIeure", Schw. u. ANIK, S., VURAL, M., 'Kaynak Mhendisli i E itimi ve Endstrideki Yeri", II. Ulusal Makina Schn. '91, DVS-Berichte Band 131, Deutsche Verlag fr Schweisstechnik, Dsseldorf, s. 94/98 Mhendisli i ve E itimi Sempozyumu, 15-17 Nisan 1993, Rapor ve Bildiriler Kitab&, TMMOB Makina Mhendisleri Odas& Yay&n No: 153, s. 213/223. 13) N.N., Trk Loydu elik Gemileri Klaslama Kurallar&, Cilt A, K&s&m 3: Tekne Yap&m&nda ANIK, S., D'K'C'O,LU, A., VURAL, M., "Avrupa Standard& EN 473'e Gre NDT Kaynak Kurallar&", Trk Loydu Vakf &, 1990, s. 3-1/3-4 14) Personelinin Kalifikasyonu ve Sertifikaland&r&lmas&", Makna ve Metal Teknolojisi, Y&l 2, Say&:19, Temmuz 1993, s.25/34 15) N.N., "Europaische Normung in der SchwIsstechnik-EuroNorm'92, 1992, Deutsche Verlag

234

fr Schweisstechnik, Duesseldorf 16) TS 6868, DIN 8560, EN 287-1, EN 287-2, EN 473 standartlar&

235