NotMT I

TEKKON TEKNOLOJİ VE KONTROL LTD. ŞTİ.
MANYETİK PARÇACIK MUAYENESİ
SEVİYE - I
EĞİTİM NOTLARI
MT - 01
TEKKON
TEKNOLOJİ VE KONTROL LTD. ŞTİ.
AĞUSTOS 2002
TM-MT01 Manyetik Parçacık – Seviye I -1- Eğitim Notları Serisi

1. GİRİŞ 5
2. FİZİKSEL PRENSİPLER 5
2.1 Elektrikle İlgili Temel Prensipler 5
2.2 Mıknatıslanma ile İlgili Temel Prensipler 6
2.2.1 Manyetik Alan Şiddeti 7
2.2.2 Manyetik Akı Yoğunluğu 9
2.2.3 Malzemelerin Manyetik Özellikleri 10
2.2.3.1 Diamanyetik Malzemeler 10
2.2.3.2 Paramanyetik Malzemeler 10
2.2.3.3 Ferromanyetik Malzemeler/Ferro Mıknatıslık 10
2.2.3.3.1 Ferromanyetik Malzemelerin Manyetik Özelliklerinin Sıcaklıkla Bağlantısı 11
2.2.3.3.2 Ferromognetik Malzemelerin Mıknatıslanma (Histerezis) Eğrisi 11
2.2.3.4 Elektro Mıknatıslık 13
2.2.4 Mıknatıslık Ölçüm Birimleri 14
2.2.4.1 Su devresi 14
2.2.4.2 Elektrik devresi 14
2.2.4.3 Manyetik devre 15
3. KAÇAK MANYETİK AKI 15

3.1 Kaçak Manyetik Akı Nedir. 17
3.2 Kaçak Manyetik Akı Tespit Yöntemleri 17
3.2.1 Probla Tarama 17
3.2.1.1 İndüksiyon Bobinleri 17
3.2.1.2 Manyetik Alana Duyarlı Yarı İletkenler 17
3.2.1.3 Manyetik Alana Duyarlı Problar 17
3.2.2 Manyetografi Yöntemi (ara veri depolamalı) 18
4. MANYETİKLEMEDE KULLANILAN AKIM ÇEŞİTLERİ 19

4.1 Mıknatıslayıcı Cihazlar 20
4.1.1 Doğal (Sürekli) Mıknatıslar 21
4.1.2 Elektromanyetik El Magneti 21
4.1.3 Prodlarla Akım Geçirme 22
4.1.4 Yardımcı İletken 22
4.1.5 Sabit Cihazlar (Universal Manyetik Bank) 23
4.1.6 İndüksiyon Akım Tekniği 25
5. MANYETİK PARÇACIK YÖNTEMİ 26

5.1 Manyetik Parçacık Yönteminin Prensibi 26
5.2 Manyetik Parçacık Yönteminin Sınırlamaları 26
5.2.1 Muayene Edilebilen Malzemeler 26
5.2.2 Yüzey Şartları 26
5.2.3 Yüzey Kaplamaları 27
5.2.4 Belirlenebilir Süreksizlikler 27
5.3 Yöntemin Avantajları 27

5.4 Tespit Edilebilir Süreksizlik Yönlenmesi 27

5.5 Muayenede Kullanılan Manyetik Parçacıkların Özellikleri 28
5.5.1 Renk 28
5.5.2 Tane Büyüklüğü ve Yapısı 29
5.5.3 Yoğunluk 29
5.5.4 Optik Özellikler 29
5.5.5 Manyetik Özellikler 29
5.6. Manyetik Parçacıkların Uygulanması 30
5.6.1 Muayene Ortamı 30
5.6.1.1 Taşıyıcı Ortam 30
5.6.1.2 Kuru Muayene Tekniği 30
5.6.1.3 Yaş Muayene Tekniği 30
5.6.2 Muayene Ortamının Konsantrasyonu 31
5.6.2.1 Muayene Ortamının Kontrolu 32
5.6.2.2 Muayene Ortamının Kontrolunda Kullanılan Referans Parça ve Test 32
Araçları
5.6.2.2.1 MTU 3 Referans Parçası 32
5.6.2.2.2 Deutsch Fluxa Referans Parçası 32
5.6.2.2.3 ASTM Santrifüj Tüpü 33
5.6.2.2.4 Berthold Referans Parçası 33
5.6.2.2.5 AISI Ketos Referans Parçası 33
5.7 Alan Şiddetinin Belirlenmesi 35
5.7.1 Alan Şiddetinin Hesapla Bulunması 35
5.7.2 Alan Şiddetinin Ölçümle Belirlenmesi 35
5.7.3 Alan Şiddetinin Referans Parçalarla Belirlenmesi 37
5.8 Muayene Ortamının Seçilmesi 37
5.9 Mıknatıslık Giderimi (Demagnetizasyon) 37
5.9.1 Mıknatıslık Giderim Tüneli (Demagnetizasyon tüneli) 38
5.9.2 Akım Yönünü Değ iştirerek ve Azaltarak Mıknatıslık Giderimi 38
5.9.3 El Tipi Manyetlerle Mıknatıslık Giderimi 39
5.9.4 Küri Noktasının Üstünde Isıtılarak Mıknatıslık Giderimi 39
5.10 Mıknatıslık Gideriminin Kontrolu 39
5.11 Uygulama Öncesi Yapılacak İşlemler 39
5.11.1 Muayene Alanı 40
5.11.2 Muayene Bölgesi 40
5.11.3 Çevre Aydınlatmasının ve UV Işık Şiddetinin Ölçümü 40
5.11.4 Muayene Ortamının Kontrolu 40
5.12 Uygulama 40
5.13 Hata Belirtilerinin Dökümantasyonu 41
6. SÜREKSİZLİKLERİN TANIMI 42
6.1 Yanıltıcı Belirtiler 42
6.2 Hataların Tanımı 42
7. STANDARD VE TEKNİK KURALLAR 43

7.1 DIN 54130 43

7.2 DIN 54131/1 43

7.3 DIN 54131/2 43
7.4 DIN 54132 43
7.5 PrEN ISO 9934-1 43
7.6 PrEN ISO 9934-2 43
7.7 PrEN ISO 9934-3 43
7.8 ASTM E 1444 43
7.9 ASTM E 709 43
7.10 DGZfP EMO 44
7.11 EN 1290 44
8. KABUL-RED KRİTERLERİ 44
8.1 DIN 1690/2 44
8.2 MIL-STD – 1907 45
8.3 AD Merkblatt HP 5/3 45
8.4 EN 1291 45
8.5 EN1369 45
8.6 EN 10228-2 45
9. DİĞER TAHRİBATSIZ MUAYENE YÖNTEMLERİ 45

9.1 Radyografik Muayene Yöntemi 45
9.2 Ultrasonik Muayene Yöntemi 45
9.3 Girdap Akımları (Eddy) Yöntemi 46
9.4 Sıvı Penetrant Yöntemi 46
10. ÖRNEK RAPOR FORMU 47
11. TABLOLAR 48
12. KAYNAKÇALAR 50
13. UYGULAMA ÖRNEKLERİ 51

1- GİRİŞ
Endüstride kullanılan bir çok malzemeye, cinsine, miktarına, geometrisine, kullanım yerine, çalışma
koşullarına göre üretim aşamasında ve/veya imalat sonrası kalite kontrol testleri uygulanır. Böylece
malzemenin istenilen kalite ve nitelikte olup olmadığı belirlenebilir. Bu amaçla; endüstride,
tahribatsız muayene yöntemleri oldukça sık ve yaygın olarak kullanılır. Manyetik parçacık yöntemi,
Ferromanyetik malzemelerdeki yüzey ve hemen yüzey altındaki hataların belirlenmesinde yaygın
olarak kullanılan tahribatsız muayene yöntemlerinden birisidir.
Manyetik parçacık muayenesinin esası, muayene parçasının mıknatıslanmasıyla, malzeme

yüzeyindeki ya da yüzeyin hemen altındaki süreksizliklerde oluşan kaçak akının tesbit edilmesine
dayanır. Bu yöntemde kaçak akının yeri yüzeye dökülen demir tozları ile tesbit edilir. Manyetik
parçacık muayenesi, 1930’lardan itibaren, o zamana kadar en etkili yüzey muayene yöntemi olarak
kullanılan penetrant muayenesine tercih edilen bir yöntem haline gelmiştir. Sadece yüzeye açık
süreksizliklerde bile, bu yöntem penetrant muayenesinden çok daha hassas olup, ferromanyetik
malzemelerde bugün de penetrant yöntemine tercih edilen bir muayene yöntemidir. Ancak
muayene, her zaman eğitimli ve yeterli nitelikte personel tarafından yapılmalıdır.
2- TEMEL FİZİKSEL PRENSİPLER
2.1 Elektrikle İlgili Temel Prensipler
Malzemelerin temel taşları olan atomlar pozitif (+) yüklü olan çekirdekle, bunun etrafındaki negatif
(-) yüklü elektronlardan oluşur. Elektriksel olarak dengedeki (nötr) bir ortamda çekirdeğin pozitif
yüküyle elektronların toplam yükü birbirine eşittir. Bir atom ya da molekülün pozitif veya negatif
olarak yüklenmesi, atomların elektron kaybetmesi (pozitif yük) ya da kazanması (negatif yük) ile
gerçekleşir. Pozitif ya da negatif atom ve moleküllere iyon denir.
Normal olarak bir malzemede + ve - yükler birbirine eşittir. Ancak bir cam veya ebonit çubuğun bir
yün kumaşa sürtülmesinde olduğu gibi, dış etkilerle elektrikle yüklenme yaratılabilir. Bu şekilde
elektrik dengesi bozulduğunda, aynı işaretli yükler birbirini iter, ters işaretli yükler birbirini çeker.
O nedenle farklı yüklü kutuplar, birbirine bir iletkenle bağlanırsa, elektrik akımı (yani elektron
akımı) oluşur.
Bir iletkenin içinde birim zamanda akan elektron miktarı, akım şiddeti (I) olarak tanımlanır. Akım
şiddeti birimi Amper (A) dir.
Elektronların – kutuptan + kutupa doğru akışını sağlayan iki kutup arasındaki yük farkıdır. Yük
farkı ne kadar fazla ise, iki kutup arasında o oranda elektriksel gerilim ya da voltaj farkı var
demektir. Elektriksel gerilim birimi Volt (V) tur.

Bir elektrik devresini açıklayabilmek için akım şiddeti ve

gerilimin yanısıra elektriksel direncin (R) tanımlanması
gerekir. Elektrik akımını sağlayan, malzeme içinde
serbestçe hareket eden elektronlar olduğuna göre, serbest
elektron miktarı ne kadar az ise, malzemenin elektriksel
direnci o ölçüde yüksek olacaktır. Elektrik direnci düşük
malzemelere iletken (bakır, demir, aluminyum vb.
metaller), direnci yüksek olanlara ise yalıtkan malzeme
Şekil 1 Elektirk devresi (plastik, cam, hava, yağlar vb.) denir. Elektriksel direncin
birimi Ohm ()dur.
Bir elektrik devresinde (Şekil 1) belli bir elektriksel dirence (R) karşı belirli bir elektriksel gerilim
(V) uygulandığında, belirli bir elektrik akımı (I) oluşur Bu ilişki ohm kanunu ile açıklanır.
I : Akım şiddeti A (amper)

I=V/R V : Gerilim V (volt)
R : Direnç  (ohm)
2.2 Mıknatıslanma İle İlgili Temel Prensipler
Mıknatıslanma, yerçekimi gibi, evrendeki temel enerji

formlarından biridir. Bir iletken malzemenin hemen
yanına bir pusula konulduğunda, pusulanın kutuplarında
herhangi bir değişiklik olmadığı görülecektir. Aynı
iletkenden bu kez akım geçirildiğinde pusulanın
kutuplarında sapma olacaktır (Şekil 2).
Çünkü iletkenin etrafında bir manyetik alan oluşmuştur.

Şekil 2 Manyetik alan oluşumu Manyetik alan, akım yönüne dik, eşmerkezli ve kapalı
çizgilerden meydana gelir. Akım yönünden bakıldığında,
alan çizgileri, iletkeni çevreleyen daireler biçimindedir (Şekil 3). Alan çizgilerinin yönü sağ el
kuralına göre bulunabilir. Baş parmak akım yönünü gösterecek şekilde tutulduğunda parmaklar da
alan yönünü gösterir.

Şekil 3 Manyetik alan çizgileri
Üzerinde demir tozları bulunan bir kağıda mıknatıs

yaklaştırıldığında demir tozlarının manyetik alan
çizgileri boyunca kapalı devreler oluşturacak şekilde
yönlendiği görülecektir (Şekil 4).
Şekil 4 Alan çizgilerinin görünüşü
2.2.1 Manyetik alan şiddeti

(A /m)
Düz bir iletken teldeki alan

şiddeti;
H = I/2πr
formülü ile hesaplanabilir
I = Telden geçen akım şiddeti, Amper (A)

r = Telin merkezinden olan mesafe, Metre (m)
H = Manyetik alan şiddeti A/m
Bu formül düz bir iletken telin

yüzeyinde, tüm malzemeler ve
Şekil 5 Akım geçirme tekniği

akım tipleri için geçerlidir. Telden akım geçirildiğinde Manyetik alan şiddeti telin merkezinden
kenarlara doğru önce artacak, telin dışına çıktığında H formülüne bağlı olarak azalacaktır (Şekil 5).
Manyetik alan şiddeti birimi 1 A/m = 10-2 A/cm = 10-3 kA/m dir.
İletken bir bobinden akım geçirildiğinde bobin içerisinde oluşan manyetik alan şiddeti;
H = I.n/L (A/m)
formülü ile hesaplanır.
I = Bobinden geçen akım şiddeti, Amper (A)

L = Bobinin uzunluğu, Metre (m)
n = Sarım sayısı
Formülden de görüleceği üzere manyetik alan şiddeti akım şiddetine ve sarım sayısının bobin
uzunluğuna oranına (n/L) bağlı olarak artar.
Örnek 1 : Bobin uzunluğu L= 15 cm, sarım sayısı n = 30 olan ve 1=5 A' lik akım geçirilen bir
bobinin manyetik alan şiddeti,

H= I .n/L H = 5x30 /0.15 = 1000 A/m olarak bulunur.
Örnek 2 : Uzunluğu aynı L = 15 cm, sarım sayısı n = 150 olan ve I = 1 A'lik akım geçirilen
bobinde meydana gelecek manyetik alan şiddeti,
H = 1x150/ 0.15 = 1000 A/m olacaktır.
Örnek 3 : Uzunluğu yine aynı L = 15 cm, sarım sayısı n = 150 olan ve I = 3 A'lik akım geçirilen
bobinde meydana gelecek manyetik alan şiddeti,
H = 3x150/ 0.15 = 3000 A/m olacaktır.
Örnekler incelendiğinde sarım sayısı ve/veya akım şiddetinin artmasıyla manyetik alan şiddetinin de
artacağı görülecektir.
2.2.2 Manyetik Akı Yoğunluğu (B)
Bir iletkenin birim alanından geçen manyetik alan çizgilerinin sayısı manyetik akı yoğunluğu (B) ile
ifade edilir. Manyetik alan içinde yer alan malzemenin içinde oluşan manyetik alan şiddetinin
ölçüsüdür (indüksiyon). Manyetik akı yoğunluğu (B) manyetik alan içerisindeki malzemenin
geçirgenliğine bağlı olarak değişir. Manyetik akı yoğunluğu B'nin birimi tesladır (T).
1 T = 1 V . s /m2
B eski birim olan Gauss (G) ile de ifade edilir.
1 G = 10-8 V . s/cm2 = 10-4 T
10 kG = 1 T
Manyetik akı yoğunluğu (B) ile manyetik alan şiddeti (H) arasında;
B =  .H bağıntısı vardır.
Eğer bobin içerisinde bir malzeme yoksa yukardaki bağıntı,
B = o . H şeklinde olacaktır.
Burada o faktörü manyetik sabit veya mutlak geçirgenlik (boşluğun geçirgenliği) olarak
tanımlanır.
o = 4π.10-7 V . s/Am boşluğun geçirgenliği.
Eğer akım geçirilen bobin içerisine demir bir nüve yerleştirilirse, akım şiddeti değiştirilmemesine
rağmen manyetik akı yoğunluğu önemli ölçüde artacaktır. Demir nüvenin manyetik akı
yoğunluğunu yükseltme etkisi bağıl (relatif) geçirgenlik ( r ) olarak tanımlanır. r birimsizdir.

Bağıl geçirgenliği r olan bir malzemede, alan şiddeti (H) biliniyorsa akı yoğunluğu (B) aşağıdaki
bağıntı ile hesaplanır.
B = o . r . H
Bu eşitlik temel mıknatıslık yasasının genel tanımıdır.
2.2.3 Malzemelerin Manyetik Özellikleri
Malzemeleri, bağıl geçirgenliklerine göre diamanyetik, paramanyetik ve ferromanyetik malzemeler

olmak üzere üç grupta toplamak mümkündür.
2.2.3.1 Diamanyetik Malzemeler
Cam, bakır ve bizmut gibi malzemelerin bağıl geçirgenliği r < 1 dir. Bu tür malzemeler
diamanyetik malzemeler olarak adlandırılırlar ve manyetik alanı çok az da olsa zayıflatırlar.
2.2.3.2. Paramanyetik Malzemeler
Bu grupta olan malzemelerin bağıl geçirgenlikleri r = 1 civarındadır. Bu nedenle, manyetik alan

şiddeti iki katına çıktığında, manyetik alan çizgileri ya da akı yoğunluğu iki katına çıkar.
Paramanyetik malzemeler akıyı güçlendiren Weiss Alanlarına sahip değildir (Bak paragraf 2.2.3.3).
Hava, vakum, su ve aluminyum gibi malzemeler bu gruba girerler.
2.2.3.3 Ferromanyetik Malzemeler / Ferro Mıknatıslık
Ferromanyetiklik (mıknatıslanma) olayı, atomsal düzeyde manyetik alancık kavramıyla

açıklanabilir.
Ferromanyetik malzemeler, manyetik momentleri dengesiz olan atomlardan oluşur. Atomların
elektrolarının kendi etrafındaki dönüşü (spin), her atomun kendi manyetik alanını yaratır.
Ferromanyetik olmayan malzemelerin, atomlarında, saat yönünde dönen elektron sayısı ile ters
yönde dönenlerin sayısı dengede olduğundan, toplam manyetik moment sıfıra eşittir. Ama, demir,
nikel ve kobalt atomlarında farklı elektron düzenlemesi nedeniyle, belli bir yönde dönen elektron
sayısı, ters yönde dönenlerden daha fazladır. Bunun sonucu olarak belli bir grup atom için toplam
manyetik moment o atom grubu için N ve S olarak kutuplar oluşmasına yol açar. Bu iki kutuplu
alancıklara Weiss Alanları denir ve her biri küçük birer mıknatıs gibi davranan bu bölgeler,
dışarıdan bir manyetik alan uygulandığında alana göre dizilir ve yönlenirler. Bir weiss alanında
yaklaşık 1015-1020 atom bulunur.
Demir, nikel ve kobalt gibi malzemelerin bağıl geçirgenlikleri r >> 1 dir. Manyetik alan
kuvvetlendirme etkileri çok fazladır. Tablo 1'de çeşitli malzemelerin bağıl geçirgenlikleri
verilmiştir.
2.2.3.3.1 Ferromanyetik Malzemelerin Manyetik Özelliklerinin Sıcaklıkla Bağıntısı
Ferromanyetik malzemelerin, manyetik özellikleri sıcaklığa önemli ölçüde bağlıdır. Manyetik
TM-MT01 Manyetik Parçacık – Seviye I - 10 - Eğitim Notları Serisi

hassasiyet (mıknatıslanma yeteneği), Küri (Curie) noktasına ulaşıncaya kadar artan sıcaklıkla azalır.
Küri noktası manyetik hassasiyetin tamamen kaybolduğu sıcaklıktır ve malzemenin bileşimine
bağlıdır. Küri noktasının üzerindeki sıcaklıklarda, ferromanyetik malzemeler paramanyetik
malzemelerle aynı özellikleri gösterir. Tablo 2'de bazı ferromanyetik malzemeler için Küri noktaları
verilmiştir.
2.2.3.3.2 Ferromanyetik Malzemelerin Mıknatıslanma (Histerezis) Eğrisi
Ferromanyetik bir malzeme manyetik alan içinde kaldığında, malzemedeki atomsal mıknatıslar
(weiss-alanları) manyetik alan doğrultusunda yönlenmeye zorlanırlar. Böylece daha önce de
belirtildiği üzere bu yönlenme malzemedeki manyetik akı yoğunluğunun artmasına neden olur.
Manyetik malzemelerin manyetik davranımı mıknatıslanma eğrisi (histerezis) ile tanımlanır. Şekil
6'da mıknatıslanma eğrisi görülmektedir.
Şekil 6 Mıknatıslanma (Histerezis) eğrisi
Mıknatıslanmanın
başlaması ile birlikte akı
yoğunluğu, orjinal eğriyi
takip ederek H değerine
bağlı olarak artar.
Mıknatıslayıcı alanın
şiddeti giderek
arttırıldığında atomsal
mıknatısların tümünün alan
Şekil 7 Mıknatıslanma eğrileri

doğrultusunda yönlendiği ve B değerinde çok az bir değişimin gözlendiği doyma noktasına ulaşılır.
Mıknatıslayıcı alan azaltıldığında bu kez manyetik akı yoğunluğu da azalır. H değeri sıfıra
indirildiğinde, B değeri hala sıfırdan büyük bir değerdir. Bu değere artık mıknatıslanma (remanans,
Br) denir. B'nin değeri, ancak H'ın belirli bir negatif değere ulaşması ile sıfıra iner ; B'nin sıfır
olduğu H değeri "gideren alan" (coercive field H c) olarak adlandırılır. B = f(H) bağıntısı lineer
değildir. Bir başka deyişle r = B / o . H alan şiddetine bağlıdır ve sabit değildir.
Ferromanyetik malzemelerin, karakteristik mıknatıslanma eğrileri ile tanımlanan manyetik

özellikleri, önemli farklılıklar gösterir. Bazı malzemeler için orijinal eğriler Şekil 7'de verilmiştir.
2.2.3.4 Elektromıknatıslık
Elektrik ve mıknatıslık arasında temel bir ilişki vardır. Herhangi bir elektrik yükü hareket ettiğinde,
çevresinde hareket yönüne dik bir düzlem içinde bir manyetik kuvvet alanı (manyetik alan) yaratır.
Örneğin iletken bir telden akım geçirildiğinde, bir manyetik alan oluşur ve bu alanın düzlemi ve
kuvvet çizgilerinin akış yönü sağ el kuralı ile tesbit edilir
I, akımın yönünü, Φ ise manyetik akının yönünü gösteren sembollerdir.
Şekil 8 Sağ el kuralı Şekil 9 İletken çevresinde dairesel manyetik alan
Eğer iletken tel ya da kablo bir halka

haline getirilirse, halkanın ortasından
geçen lineer bir manyetik alan oluşur.
Tek sarımlı bir bobinde oluşan lineer

Şekil 10
manyetik alan
Birkaç sarımdan oluşan bir sargıda boyuna

manyetik alan oluşacaktır. Burada manyetik
alanın şiddeti akım şiddetine, sarım sayısına ve
sargının çapına bağlıdır.
Şekil 11 Bobinde oluşan manyetik alan
2.2.4 Mıknatıslık Ölçüm Birimleri
Herhangi bir devreden akan enerjiyi ölçebilmemiz gerekir. Ölçülen enerji, bir boru devresinde
pompalanan su şeklinde, bir elektrik devresinde akan elektronlar şeklinde, ya da bir manyetik
devrede akan manyetik kuvvet çizgileri (manyetik akı) şeklinde olabilir.
Örneği verilen bu devrelerde kullanılan ölçüm birimleri aşağıda karşılaştırılmaktadır.
2.2.4.1 Su Devresi
Devre uçları : Pompa giriş ve çıkışı

Enerji : Suyun hareketi
Basınç : P, [Kg/cm2]
Debi : [m3/sn]
2.2.4.2 Elektrik Devresi
Devre uçları : Pilin + ve – uçları

Enerji : Elektrik
Gerilim : Volt [V]
Akım : [I], Amper
Direnç : Ohm [R], R=V/I

Şekil 12 Su şebekesi Şekil 13 Elektrik devresi
2.2.4.3 Manyetik Devre
Devre uçları : N ve S kutupları

Enerji : Manyetik
Manyetomotif kuvvet : Volt [V]
F : (birimi: amper-sarım)
Akı : Φ (Weber)
Manyetik direnç : F/Φ
Manyetik kuvvet alanları hacimseldir. Buna karşılık bizim

ilgilendiğimiz elektrik devreleri lineer devrelerdir. O nedenle
büyüklüğü belirten birimlerle birlikte yön belirtilmesi daha anlamlı
olacaktır. Daha önce verildiği için bu birimleri özetlemek
Şekil 14 Manyetik devre gerekirse;
B= Φ/A B: Manyetik akı yoğunluğu, Tesla, V.s/m2

Φ: Manyetik akı, Weber, V.s
A: Manyetik devrenin (akı geçen alan) kesit alanı, m2
H= F/D H: Manyetik alan şiddeti, Amper/m
F: Manyetomotif kuvvet, Amper x sarım
D: Kutuplar arasındaki mesafe, m
3- KAÇAK MANYETİK AKI
Muayene parçası yeteri kadar mıknatıslandığında, manyetik akı yönüne dik yönlenmiş
süreksizlikler kaçak manyetik akıya neden olurlar. Bu kaçak akı uygun bir teknikle tespit edilerek
süreksizlik belirlenir.
3.1 Kaçak Manyetik Akı
Manyetik alan çizgileri,

ferromanyetik bir malzeme içinde
herhangi bir süreksizlik ile
karşılaşırsa, demir ve hava arasındaki
Şekil 15 Yüzey çatlaklarında kaçak manyetik akı

büyük geçirgenlik farkı nedeniyle (mr=1) sadece çok az bir kısmı süreksizliğe nüfuz ederken bir
kısmı süreksizliğin altından geçerek malzeme içinde yoluna devam eder. Göreceli olarak küçük bir
kısmı ise yüzeyde süreksizlik üzerinde köprü oluşturacak şekilde ilerler (Şekil 15).
Bu kısım kaçak manyetik akı

olarak adlandırılır ve büyüklüğü,
akı yoğunluğu (B) ile süreksizliğin
boyut ve geometrisine (genişlik b,
yükseklik h) bağlıdır. Yüzeyin
altındaki hatalar söz konusu
olduğunda, kaçak akı, hatanın
yüzeyden olan derinliğindeki
artışa bağlı olarak hızla azalır
(Şekil 16).
Şekil 16 Yüzey altı çatlaklarınde kaçak manyetik akı
Parça üzerinde bulunan

süreksizlik, manyetik alan yönüne
paralelse, alan süreksizlikten
etkilenmeyecek ve yüzeyde kaçak
akı oluşmayacaktır. (Şekil 17). Bu
nedenlede süreksizliğin tespiti
mümkün olmayacaktır.
Muayene parçası içindeki

manyetik akı yoğunluğu (B)
arttıkça, süreksizliklerin neden
olduğu kaçak akı kuşkusuz
Şekil 17 Alan çizgilerine paralel çatlak artacaktır.
Öte yandan akı yoğunluğunu etkileyen faktörler ise:

 Alan şiddeti (H): Dış manyetik alanın şiddeti.

 Manyetik geçirgenlik (µ): Ferromanyetik malzemenin geçirgenliği arttıkça verilen belli bir
alan şiddeti (H) için, akı yoğunluğu (B) artacaktır.
 Kesit alan: Akı yoğunluğu (B), toplam akı (Φ) nın kesit alana bölünmesi ile
bulunduğundan, belli bir Φ değeri için kesit alan A büyüdükçe, akı yoğunluğu B düşer.
 Doğru, alternatif ve darbeli manyetik alanlar: Muayene parçasına uygulanan manyetik
alan (H), örneğin sürekli (kalıcı) mıknatıstan kaynaklanıyorsa doğru alan, alternatif akımla
oluşturulmuşsa, alternatif (değişken) alan olabilir. Ayrıca, alternatif akım düzeltilerek
darbeli doğru alan da elde edilebilir.
Konumuz açısından önemli olan husus , değişken ya da darbeli alanlarda manyetik akının yüzeyde
toplandığının bilinmesidir. Buna yüzey etkisi diyoruz. Yüzey etkisi, alternatif akımın frekansı
arttıkça artar.
3.2 Kaçak Manyetik Akı Tespit Yöntemleri
Süreksizliklerin kaçak akı yöntemi ile tespit edildiği muayene işlemleri, kaçak akı tespit yöntemleri
olarak adlandırılır. Bu yöntemler DIN 54130'da sınıflandırılmıştır.
3.2.1 Probla Tarama
Muayene edilecek parçanın yüzeyi uygun problarla taranarak, manyetik alana ilişkin bilgilerin
elektrik sinyaline dönüştürülerek süreksizliklerin belirlenmesi esasına dayanır. Bu amaçla kullanılan
problar şunlardır;
3.2.1.1 İndüksiyon bobinleri
İndüksiyon yasasına göre bir indüksiyon bobinindeki, indüksiyon gerilimi manyetik akıdaki
değişime eşittir. Böylece manyetik akıdaki değişimler voltajın değişmesine neden olacak ve
süreksizlikler belirlenecektir.
3.2.1.2 Manyetik Alana Duyarlı Yarı İletkenler
Manyetik alanlara duyarlı bazı yarı iletkenler akım altında değişen veya manyetik alan ile
etkilendiğinde voltaj üreten elektriksel özelliklere sahiptir. Bu amaçla; Hall üreteçleri, manyetik
diyodlar ve manyetik alana duyarlı manyetik transistörler kullanılır. Sinyaller sıcaklıkla etkilenir.
Uygulamada sıcaklık kompanzasyonu yapılmalıdır.
3.2.1.3 Manyetik Alana Duyarlı Problar
Parça yüzeyi manyetik alana

duyarlı bir probla (Förster probu)
taranarak kaçak akı tespit edilir.
(Şekil 18). Problar çok küçük
ölçülerde (örneğin 1 mm) imal
Şekil 18 Problarla boru muayenesi

edilebildiklerinden nokta ölçümleri yapmak mümkündür.
3.2.2 Manyetografi Yöntemi (Ara Veri Depolamalı)
Muayene edilecek yüzeye bir manyetik bant tatbik edilir. Malzemedeki süreksizliklerde oluşan
kaçak akı bant üzerine kopya edilir. Daha sonra da bu bant bir teypten tekrar izlenebilir. Bu teknik
kütük ve kaynak dikişlerinin muayenesinde kullanılabilir. Maliyeti oldukça yüksektir. (Şekil 19)
Şekil 19 Magnetografi tekniği ile kütük muayenesi

4- MIKNATISLAMADA KULLANILAN AKIM ÇEŞİTLERİ
Muayene
sırasında
hataların tesbit
edilebilmesi
büyük ölçüde
mıknatıslama
için kullanılan
akımın cinsine
bağlıdır. En
çok kullanılan
akım çeşitleri,
bunların elde
ediliş şekilleri
Şekil 20'de
gösterilmiştir.
AC ve DC ile
mıknatıslama
arasında
önemli farklar
vardır. Dalgalı
alan söz
konusu
olduğunda,
karmaşık
şekilli parça
yüzeylerinde
dağılım, sabit
alana göre
daha iyidir.
Şekil 20 Mıknatıslamada kullanılan akım çeşitleri

Örnek olarak dişli ve yivli yüzey uçları , çelik kütüklerin köşeleri verilebilir. Şekil 21'deki kademeli
şaft'a doğru akım uygulandığında, manyetik alan şekildeki gibi dağılım gösterecektir. (a) ile
tanımlanan keskin köşelerde yeterli mıknatıslanma sağlanamayacak ve böylece geçiş bölgelerindeki
hataların tespiti de mümkün olmayacaktır. Dalgalı (alternatif) akım uygulandığında, manyetik alan
yüzeye yakın dağılım gösterecek ve geçiş bölgelerindeki hatalar belirlenebilecektir. O nedenle
yüzeyin altında kalan (yaklaşık t  0.2 mm) hataların belirlenebilmesi ancak doğru akımla mümkün
olur.
Manyetik parçacık testinde kullanılan cihaz ve ekipman üç ana bileşenden oluşur:

1- Mıknatıslayıcı cihaz
2- Tesbite yardımcı ortam
3- Alan ve akı ölçüm cihazları, demanyetizasyon cihazları, UV lambalar ve referans bloklar gibi
yardımcı aksesuar.
Şekil 21 Kademeli bir şaftta doğru ve dalgalı alan dağılımları
4.1 Mıknatıslayıcı Cihazlar
Ferromanyetik bir muayene parçasını mıknatıslamak için, parça içindeki manyetik alancıklar (Weiss
alanları), dışarıdan uygulanan manyetik alan doğrultusunda yönlenmelidir.
Bu amaçla aşağıdaki tekniklerden biri kullanılabilir:

1- Muayene parçasını, uzun ekseni dünyanın manyetik alanına paralel olacak şekilde yerleştirin.
Ferro manyetik uzun çubuklar, stok sahasında kuzey - güney doğrultusunda yerleştirildiğinde,
önemli ölçüde mıknatıslanmaktadır.
2- Yukarıdaki teknik, parça önce Küri noktasının üstünde bir sıcaklığa ısıtılır ve yavaş yavaş
soğuması sağlanırsa, daha etkili bir mıknatıslanma sağlanır.
3- Muayene parçasını doğal (sürekli) bir mıknatısın ya da bir elektromıknatısın manyetik alanı
içine yerleştirin.
4- Muayene parçasını üzerinden akımgeçen bir sargı/bobin içine yerleştirin.
5- Muayene parçasından akım geçirin. Sağ el kuralına göre, bu durumda akım yönüne dik
düzlemde dairesel bir manyetik alan oluşur.

Yukarıdaki beş teknikten son üçü ile yüksek manyetik geçirgenliğe sahip malzemelerde
süreksizlikleri tesbit edebilecek yeterli seviyede akı yoğunluğu elde edilebilir. Gerekli olan akı
yoğunluğu genellikle 0.75 ila 1.0 Tesla civarındadır. Bu rakam yaygın olarak kullanılan
ferromanyetik malzemelerin doyum noktasının %70-80’i civarındadır.
4.1.1 Doğal (sürekli) mıknatıslar
Doğal mıknatıslar, kutupları arasında boyuna manyetik alan üretirler. En çok bilinen tip olan at nalı
mıknatısların günümüzde, ayakları ayarlanabilen modelleri yapılmaktadır (Şekil 22).
Şekil 22 Doğal mıknatıs
Avantajları : . Güç kaynağına gerek yoktur

. Dikey yüzeyler yapışarak, uygulamayı kolaylaştırır
. Elektrik ark yanığı riski yoktur
. Maliyet düşüktür
. Hafiftir.
Dezavantajları: . Yalnızca doğru alan üretir
. Zamanla aşınır
. Muayene yüzeyinden ayırmak işi güçleştirir
. Alan şiddeti değiştirilemez
. Demir tozları kutuplara yapışır.
4.1.2 Elektromanyetik El Magneti (J)
El magnetinin ayaklarındaki
kutuplar bir elektrik sargısı
ile oluşturulur (şekil 23). El
magnetinin kolları, eddy
akımlarının neden olduğu
indüksiyonu azaltmak için
ince plakalardan yapılmıştır.
El magnetleri doğrudan şehir
şebekesinden alınan akım ile
çalışırlar. Doğru alan
üretenler, düzeltilmiş
Şekil 23 Elektromanyetik el magneti
alternatif akım kullanırlar.
Avantajları : . Alternatif ya da darbeli doğru akımla çalışabilir

. Manyetik alan şiddeti değiştirilebilir
. Doğrudan şehir şebekesinden akım alınır
. Mıknatıslama bir düğmeye basılarak başlatılıp kesilebilir
. Muayene parçasına zarar vermez
. Hafiftir
. Alternatif alan kullanıldığında, demanyetizasyon için de kullanılabilir.
Dezavantajları: . Güç kaynağı gerekir
. Yalnızca boyuna alan üretir
. Cihazda güç kaynağından gelen voltaj bulunur
. Demir tozları kutuplara yapışır
4.1.3 Prodlarla Akım Geçirme (SS)
Prodlar, muayene parçasından doğrudan yüksek amperli (genellikle 1000A civarı) akım geçirerek
dairesel manyetik alan yaratırlar (şekil 24). Yüksek amper, elektrodla malzeme arasında arka neden
olabilir. O nedenle temas noktaları dikkatle temizlenmeli ve elektrodlar test parçasına zarar
vermeyecek bir malzemeden yapılmalıdır (örneğin bakır, çelikte korozyona yol açabilir).
Şekil 24 Prodlar ve Akım Üreteci
Avantajları : . Değişken ya da doğru alan üretilebilir

. Manyetik alan şiddeti değiştirilebilir
. Düşük voltaj avantajı
. Demir tozlarını çekecek kutupları yoktur.
Dezavantajları: . Ark yanığı tehlikesi
. Aşırı ısınma tehlikesi
. Ağır trafo gereklidir
. Elektrik devresi açıldığı halde manyetik alan oluşmayabilir
. Muayene parçasına elektrod malzemesi kalıntı yapabilir.
4.1.4 Yardımcı İletken (LK)

İstenilen şekle sokulabilen esnek iletken kablolar, muayene amacına uygun olarak çeşitli biçimlerde
kullanılarak gerek boyuna, gerekse dairesel alanlar üretilebilir (şekil 25). Yüksek amperli akım
taşıyan güçlü yalıtımlı kablolar sualtı manyetik parçacık muayenelerinde de yaygın olarak
kullanılır.
Şekil 25 Yardımcı iletken ile muayene
Avantajları : . Kullanım kolaylığı

. Bir defada geniş bir bölge muayene edilebilir
. Alan şiddeti değiştirilebilir
Dezavantajları: . Manyetik alan şiddeti zayıf olabilir

. Ağır kablolar gerekir
. Ağır trafo gereklidir
4.1.5 Sabit Cihazlar (Universal Manyetik Bank)
Universal manyetik banklar, muayene parçasında çeşitli manyetik alanlar üretecek donanıma
sahiptir (şekil 26). Normal olarak muayene ortamı, tekrar kullanılmak üzere bir rezervuarda
toplanır.
Şekil 26 Universal Bank
Genel olarak bir universal bankta şu kısımlar bulunur;

1- Akım geçirme tekniği için elektrod olarak, manyetik akım tekniğinde elektromıknatıs olarak
işlev gören, ayarlanabilir kafalar
2- Alternatif (AC) ve düzeltilmiş alternatif akım kaynağı
3- Kafalar, yanmayı azaltmak için bakır tel kafesle kaplıdır
4- Amper ve alan öiçümlerini veren panolar
5- Akımı ve manyetik alan şiddetini ayarlayan kontrol düğmeleri
6- Mıknatıslanmayı başlatan ve durduran pedal
Manyetik banklarda ayrı ayrı birçok mıknatıslama tekniği uygulanabilirken, bileşik mıknatıslama
teknikleri de kullanılabilir.
Aşağıda bu teknikler verilmiştir.
 Manyetik Alan Geçirme (Manyetik akım)
Bank kafalarında bulunan sargılar, muayene parçasında boyuna alan yaratırlar
Şekil 27 Test parçası üzerinden manyetik alan geçirme
 Akım geçirme (S)

Birkaç yüz amperlik akım muayene parçasından geçirilerek dairesel manyetik alan oluşturulur.
Muayene parçasının kafalarla temas noktalarında ark yanıkları oluşmamasına dikkat edilmelidir.
Şekil 28 Test parçası üzerinden akım geçirme
 Bobin (Sabit Sargı) (LS)

Üzerinden akım geçen bobin, muayene parçasında boyuna alan yaratmak için
kullanılabilecek alternatif bir tekniktir. Bobinin, AC kullanıldığında oluşacak indiksiyon
etkisini azaltmak için yalnızca 4-6 sarımı vardır. Muayene parçası bobinin içerisine -yandan
ya da alttan bobine temas edecek şekilde- yerleştirilir. Manyetik alanın etkisi bobin
uçlarından 100-200 mm öteye kadar ulaşır.

Şekil 29 Test parçası üzerinde bobin ile manyetik alan yaratma
 İletken Askı Çubuğu (LK)

Silindirik ya da halka şeklindeki muayene parçaları akım geçen iletken bir çubuğa geçirilirler
(yardımcı iletken). Bu şekilde yaratılan dairesel alanla muayenede bir çok avantaj sağlanır:
1- Parça ile elektrod arasında doğrudan bir temas olmadığı için, ark yanığı tehlikesi yoktur
2- Hem radyal hem boyuna yöndeki süreksizlikler tesbit edilebilir
3- Hem iç hem de dış yüzeydeki boyuna süreksizlikler tesbit edilebilir
4- Birden çok muayene parçası birlikte muayene edilebilir.
Şekil 30 İletken çubuk ile muayene
4.1.6 İndüksiyon Akımı Tekniği (SI)
Bazı durumlarda, muayene parçasındaki alanı amaca uygun yönlendirebilmek için, muayene
parçasının içinde bir manyetik devre kullanarak akım yaratmak gerekebilir (Şekil 31). Şekilde
görüldüğü gibi halka şeklindeki muayene parçası, çevresel yönde akan bir indüksiyon akımı
yaratılarak çevresel yönde uzanan süreksizlikler için muayene edilebilir. İndüksiyon akımı bir eddy
akımı olup, yalnızca alternatif akımla elde edilebilir. Böyle bir teknik universal bankta bir demir
çubuktan alan geçirilerek de kullanılabilir.
Şekil 31 İndüksiyon akım tekniği ile muayene

5- MANYETİK PARÇACIK YöNTEMİ
Bu yöntem sadece feromanyetik malzemelerin muayenesinde kullanılır. Bundan sonraki bölümlerde

yönteme ilişkin bilgiler detaylı olarak anlatılacaktır.
5.1 Manyetik Parçacık Yönteminin Prensibi
Ferromanyetik
özellikteki muayene
parçasından doğrudan
akım veya bir iletkenden
akım geçirildiğinde ya
da parçaya manyetik
alan uygulandığında,
akım yönüne paralel
yönlenmiş, bir başka
deyişle manyetik alan
yönüne dik yönlenmiş
süreksizlik daha önce de
açıklandığı gibi kaçak
manyetik akıya neden
olacaktır. Bu sırada
Şekil 32 Manyetik parçacık muayenesi muayene bölgesine
püskürtülen
ferromanyetik parçacıklar kaçak manyetik alan tarafından çekilecek ve bu manyetik parçacıklar
süreksizlik etrafında toplanarak gözle görülebilir belirti oluşturacaktır (Şekil 32).
5.2 Manyetik Parçacık Yönteminin Sınırlamaları
5.2.1 Muayene Edilebilen Malzemeler
Bu yöntem, bağıl geçirgenlikleri (r), 100'ün üstünde olan ferromanyetik malzemelere

uygulanabilir. Ancak bunun için kesin bir sınır getirmek güçtür. Çünkü süreksizliklerin tesbit
edilebilirliği sadece malzemelerin geçirgenliklerine değil, aynı zamanda mıknatıslama şartlarına,
hatanın tipine, konumuna ve büyüklüğüne bağlıdır.
5.2.2. Yüzey Şartları
Manyetik parçacıkların süreksizlikleri tespit etme kapasiteleri, yüzeydeki ferromanyetik olmayan

tabakalar, yüzey kirlilikleri ve artan yüzey pürüzlülüğü ile olumsuz etkilenir. Kural olarak yüzey
parlak ve düzgün olmalıdır. Özellikle kritik malzemelerin muayenesinde bazı standard ve
spesifikasyonlarda yüzey pürüzlülüğü için sınırlamalar vardır. Ayrıca süreksizliklerin içerisi
ferromanyetik tozlarla dolmamalıdır.

5.2.3 Yüzey Kaplamaları
Manyetik olmayan yüzey kaplamalarının kalınlıkları 40 µm 'u geçmemelidir. 40 µm ve altındaki

kaplama kalınlıkları muayene duyarlılığını etkilemez. Ancak yine de çok ince ve derinliği çok sığ
olan süreksizlikler belirlenemeyebilir. Muayene kontak akım tekniği ile yapılacaksa, kontak
noktaları metalik yüzeye ulaşıncaya kadar temizlenmelidir. Fosfatlanmış, bronzla kaplanmış,
galvanizlenmiş ve renklendirilmiş yüzeyleri hasarlamamak için kontak akım yöntemi tercih
edilmemelidir.
5.2.4 Belirlenebilir Süreksizlikler
Bu yöntemle yüzeye açılan ve yüzeyin hemen altındaki , çatlak, küçük gözenekler, çekme
boşlukları, kıvrık ve damarlar gibi süreksizlikler kolayca belirlenebilir. Daha geniş süreksizliklerin
(gaz, döküm boşluğu gibi) belirlenmesi zordur. Süreksizlik belirtileri, süreksizlik yüzeyden
uzaklaştıkça daha az belirgin hale gelir. Manyetik parçacık yöntemi bu nedenle asıl olarak yüzey
süreksizliklerini tesbit etmek için uygun bir prosedürdür. Alman normları (DIN) ve şimdiki Avrupa
normlarında (EN) bu husus çok net olmakla birlikte ASME ve ASTM standartlarında farklı bir
yaklaşım vardır. Buna göre yüzey altı hataları da manyetik parçacık yöntemiyle belirlenebilir.
Örneğin, ASME Kısım V ve ASTM E-709 da ve bölüm 5.6.2.2.5'te tanımlanan Ketos referans
parçasına, 750 Amper'lik yarı doğrultulmuş akım uygulandığında yüzeyden 21 mm derindeki
süreksizliği belirlemek olasıdır. Böylece benzer koşullardaki malzemelerdeki yüzey altı
süreksizlikler de belirlenebilir.
Düzgün olarak taşlanmış yüzeylerde 0.1- 0.2 mm derinlik arasındaki çatlaklar güvenilir bir şekilde
belirlenebilir. Süreksizliklerin boyu dışında diğer boyutları hakkında fazla birşey söylenemez.
5.3 Yöntemin Avantajları
Yöntem, pratikte karşılaşılan hemen hemen tüm parça şekillerine uygulanabilir. Muayene için
gerekli cihaz ve donanım maliyeti düşüktür.
5.4 Tespit Edilebilir Süreksizlik Yönlenmesi
Eğer manyetik alan süreksizliğe dik yöndeyse, maksimum kaçak akı elde edilir. Süreksizlik ile
manyetik alan arasındaki açı  ise, süreksizliğe dik bileşenin yol açtığı kaçak alanın şiddeti H şu
formülle bulunabilir.
H = H .sın
Süreksizlik ile manyetik alan yönlenmesi aynı ise (  = 0o ) süreksizlik tespit edilemez. O nedenle
gerek ilgili Alman standardlarında ve DGZfP tavsiyelerinde gerekse yeni Avrupa Normlarında (EN)
süreksizlikle alan arasında izin verilen en düşük açı  = 30 o’dir. Bu durumda H  = H/2
olacaktır. Her yöndeki süreksizliklerin tespit edilebilmesi için mıknatıslamanın birbirine dik yönde
iki kez yapılması gerekir.  = 30o olabildiğinden, bu diklikten izin verilen maksimum sapma 60o -

120o arasında değişir. Bu nedenle bir kaynak dikişi ya da başka bir muayene yüzeyi, 90 o'lik açılarla
iki yönde muayene edilir. Kritik parçalarda, daha hassas muayeneler için 60 o'lık açılarla üç
konumda muayene etmek gerekir (Şekil 33). ASME Kısım V, ASTM E 709 ve MIL Standartlarında
=45o minimum değeri kabul edilmiştir.
Şekil 33 Tesbit edilebilir süreksizlik yönlenmesi
5.5 Muayenede Kullanılan Manyetik Parçacıkların Özellikleri
Manyetik parçacık yönteminde kullanılan parçacıkların hata belirleme yeteneği renk, tane
büyüklüğü ve yapısı, yoğunluk, optik ve manyetik özelliklerine bağlıdır. Bu özelliklere ilişkin
detaylı bilgiler DIN 54132 'de açıklanmıştır.
5.5.1 Renk
Muayenede kullanılan parçacıklar saf demir veya demir

oksitlerdir. Saf demir (karbonil demir) gri, Fe2O3 (Ferritoksit)
kırmızı ve Fe3O4 (ferrooksit) siyah renktedir. Muayene yüzeyi ile
uygun kontrastı sağlayacak renkte parçacık seçilmelidir. Ancak
çoğu kez pratikte siyah parçacıklar kullanılır. Uygun zemin
kontrastını sağlamak için muayene yüzeyi bünyesinde klor, flor
içermeyen ve çabuk kuruyan tercihen beyaz boya ile boyanır.
Muayene sırasında ayrıca yüzeyi fluorışıl madde ile kaplı demir
parçacıkları da kullanılır. Fluorışıl maddeler üzerine UV-A 365
nm dalga boyunda mor ötesi ışınım düştüğünde, 550 m dalga
boyunda sarı-yeşil renkte görünür ışık verirler.
Şekil 34 UV Lamba

Gerekli ışık, civa buharlı lambalar ve siyah camlı filtreler veya yeni geliştirilmiş olan lambalar
(mikro güç deşarj üniteli lambalar – MPXL teknolojisi) kullanılarak elde edilir (Şekil 34). UV-A
bölgesinde kullanılan ışık şiddeti zararsızdır. Ancak UV lambaya uzun süre bakılmamalıdır.
Fluorışıl kaplamalı manyetik parçacık kullanıldığında ayrıca zemin kontrastına gerek yoktur.
Muayene hassasiyeti görece daha yüksektir.
Fluorışıl kaplamalı manyetik parçacıkların kullanılması durumunda görebilme hassasiyetini

arttırmak için UV ışık şiddetinin minimum 10 W/m2 ve çevre aydınlanma şiddetinin ise maksimum
20 lux olması gerekir. Fluorışıl boya kaplamalı olmayan (renkli) parçacıklar kullanıldığında ise bu
kez çevre aydınlanma şiddetinin minumum 1000 lux olması istenir (ASME Kısım V’de 500 lux
olarak belirlenmiştir).
5.5.2 Tane Büyüklüğü ve Yapısı
Süreksizliğin genişliği boyutlarındaki parçacıklar en uygun tane büyüklüğü olduğu kabul edilir.
Daha küçük taneler, kaçak akımın kısa devre yapmasına neden olurlar. Bu durumda süreksizler
belirlenemeyebilir. Eğer parçacıklar büyük olursa süreksizlik üzerinde tutunamayıp yuvarlanarak
uzaklaşabilirler. Bütün bunlara karşın pratikte, süreksizliklerin farklı genişliklere sahip olacağı
beklenebilir. Bundan dolayı muayeneler sırasında değişik tane büyüklüklerine sahip parçacıklarının
karışımını kullanmak daha yararlıdır. İdeal olarak muayene problemine bağlı olarak uygun
büyüklükte parçacıklar seçilmelidir. Örneğin bir türbin kanadında beklenen süreksizliklerin genişlik
aralığı oldukça dardır. Bu nedenle küçük taneli parçacıklarla çalışmak daha doğrudur. Bir döküm
parçasının muayenesinde ise büyük taneli parçacıkların seçilmesi uygun olacaktır. Tane büyüklüğü
5 nm olan tanecikler ince, 8-16 nm orta ve 16 nm büyük (kaba) tanecikler olarak sınıflanabilir.
İmalatçının, DIN 54132 ye göre tane büyüklüklerini diğer özellikleri ile birlikte belirtmesi gerekir.
5.5.3 Yoğunluk
Kaçak akının etkisiyle parçacıkların süreksizliğe doğru ivme kazanması parçacıkların yoğunluğu
(φ) ile ters orantılıdır. Ferromanyetik tozların yoğunlukları bilinmektedir. (Saf demir φ =7.8 gr/cm 3,
Demir oksit φ = 5.2 gr/cm3).
5.5.4 Optik Özellikler
Belirti ve onu çevreleyen alan arasındaki kontrast optik özellikler tarafından belirlenir. Renkli
parçacıklar (fluorışıl olmayan) için örneğin siyah parçacık kullanıldığında muayene zemininin
beyaz boya ile boyanması, gri zeminler için kırmızı parçacıkların ve kırmızı- kahverengi zeminler
için gri parçacıkların kullanılması yeterli kontrastı sağlar. Bütün bunların yanısıra çevre
aydınlatmasının E ≥ 1000 lux olması gerekir (ASME Kısım V’de 500 lux). Fluorışıl parçacıklar
kullanıldığında zemin kontrastına gerek yoktur. Muayene yüzeyinde yağ, gres gibi kirlilikler varsa
UV ışık kaynağı altında kirli beyaz-mavi parıldama yaparak muayene hassasiyetini düşürürler.
Muayene öncesi bu kirliliklerin temizlenmesi gerekir. Fluorışıl tozlar için muayene ortamı ve çevre
aydınlığına ilişkin koşullar renk özelliklerinde açıklanmıştır. Ayrıca DIN 54132'de fluorışıl
parçacıkların optik özellikleri fluorışıma katsayısı ile tanımlanmıştır.
5.5.5 Manyetik Özellikler

Muayene sırasında kullanılan manyetik parçacıkların manyetik olarak yumuşak malzeme olması
gerekir. Yumuşak malzemeler geçici mıknatıslanma özelliğine sahiptir. Manyetik olarak sert
malzemelerin kalıcı mıknatıslanma özellikleri olduğu için uygulamada kullanılmaz.
5.6. Manyetik Parçacıkların Uygulanması
5.6.1 Muayene Ortamı
Kullanıma hazır manyetik parçacıklar ile taşıyıcı ortamdan oluşan karışım, muayene ortamı olarak
tanımlanır.
5.6.1.1 Taşıyıcı Ortam
Manyetik parçacıkların, içinde taşındığı gaz (hava) ya da sıvı ortam taşıyıcı ortam olarak
adlandırılır. Taşıyıcı ortam bir gaz (hava) ise uygulama kuru teknik olarak, eğer taşıyıcı ortam sıvı
ise yaş teknik olarak tanımlanır.
5.6.1.2 Kuru Muayene Tekniği
Manyetik parçacıklar, muayene yüzeyine hava yardımıyla toz halde püskürtülür. Bu amaçla sprey
kutularda kullanılabilir. Muayene yüzeyinin kuru ve yağsız olması tercih edilir. Kuru muayene,
yüzeydeki süreksizliklerin belirlenebilmesi açısından daha düşük duyarlılığa sahiptir. Buna karşılık
yüzey altı hataların belirlenmesinde duyarlılığı yaş yöntemden daha fazladır. Kuru tekniğin
uygulanması, muayene edilecek parçanın yüzdürülen tozlara batırılması şeklinde de olabilir. Bu
uygulamada doğrudan akım geçirilen parçaya, bir bunkerden hava yardımıyla manyetik parçacıklar
üflenir. Parçacıklar süreksizlik üzerinde toplanır. Uygulama da genellikle fluorışıl parçacıklar
kullanılır. Belirtilerden kalıcı görüntü alınmak istenirse kuru parçacık tekniği tercih edilir. Pratik
olarak, sıcak yüzeylerde ve yüzey altı hatalar arandığında kullanılan bir tekniktir.
5.6.1.3 Yaş Muayene Tekniği
Bu muayenede manyetik parçacık bir sıvı içerisinde asılı (süspansiyon) haldedir. Taşıyıcı sıvı su
veya yağ olabilir. Taşıyıcı sıvı olarak su kullanıldığında bazı katkı maddelerinin de ilave edilmesi
gerekir. Bunlar köpüklenmeyi önleyici maddeler, korozyonu önleyici inhibitörler ve yüzey
gerilimini azaltıcı maddelerdir. Taşıyıcı sıvının muayene yüzeyini iyi ıslatması gerekir. Esas olarak
damlacıkların muayene yüzeyi ile yaptığı açı <90o olduğunda sıvı, muayene yüzeyini iyi ıslatır ve
sıvının yüzey gerilimi düştükçe temas açısı küçülür. (Şekil 35). Korozyon önleyici inhibitörler,
özellikle son ölçülerine işlenmiş parçalarda korozyonun başlamasını önler. Muayene problemine
bağlı olarak taşıyıcı sıvı yağ olabilir. Bunlar mineral esaslı yağlardır. Genellikle kokusu giderilmiş
gazyağı (kerosen) kullanılır. Fluorışıl ve renkli tozlar (fluorışıl olmayan) her iki ortamla da
kullanılırlar. Fluorışıl manyetik parçacıklarla muayene yaparken, taşıyıcı yağların kendinden
fluorışıl özellik göstermemesine ve parçacıkların Fluorışıl özelliğini zayıflatıcı etkiye sahip
olmaması gerekir.

Şekil 35 Temas açısı
5.6.2 Muayene Ortamının Konsantrasyonu
Parçaçıkların optimum konsantrasyonu, çeşitli standardlardaki muayene ortamları için farklıdır.

Genel bir kural olarak muayene sıvısının konsantrasyonu arttıkça derinlik duyarlılığı artacağı ve
belirtilerin oluşumunun daha da hızlanacağı söylenebilir. Sıvının konsantrasyonu azaldığında ise bu
kez muayene duyarlılığı artacak fakat belirtilerin oluşması daha uzun zaman alacaktır.

Muayene problemine bağlı olarak konsantrasyonlar değiştirilebilir. Genellikle manyetik parçacık

bileşeni, fluorışıl parçacıklar için 1 g/lt, fluorışıl olmayan parçacıklar için 10 g/lt'ye kadar
değişebilir.
Manyetik parçacıklar, sertleşebilen bir sıvı taşıyıcı ortamlarda uygulanabilir. Bu manyetik kauçuk
tekniği olarak da adlandırılır. Özellikle muayene yüzeyinin görülemediği durumlarda tercih
edilebilirler.
Örneğin bir boru dirseğinin iç yüzeyinin muayenesi sırasında yüzeye sıvı uygulanır. Sıvı zamanla
sertleşir. Daha sonra yüzeyden alınarak incelenir.
Yaş muayenede kullanılan parçacıklar ticari olarak sprey kutularda, konsantre halde kutu ve
bidonlarda ya da pasta halde sunulmuştur. Sprey kutularda taşıyıcı ortam olarak yağ vardır. Saha
uygulamalarında yaygın olarak kullanılır. Konsantre sıvı ya da pasta şeklinde bulunan manyetik
parçacıklar üreticilerin tavsiyelerine göre yağ veya su ile seyreltilerek kullanıma hazır hale getirilir.
Bu şekilde hazırlanmış suspansiyonlar el pompalarıyla (sprey pompa) ve çoğunlukla da sabit
sistemlerde kullanılır. Sabit sistemlerde (tezgah veya bank) muayene ortamının depolandığı bir
bölüm vardır. Muayene sırasında, bir sirkülasyon pompası yardımıyla depolara alınan sıvı, muayene
parçasına püskürtülür. Bu arada sıvının fazlası tekrar depoya döner.
5.6.2.1 Muayene Ortamının Kontrolu
Muayenede kullanılacak, yeni hazırlanmış bir muayene ortamının amaca uygunluğu ve hata
belirleme duyarlılığının tespit edilmesi ya da halen kullanılmakta olan muayene ortamlarındaki
değişiklikleri kontrol etmek için belirli testler yapılır. Özellikle sabit sistemlerde manyetik
parçacıkların muayene parçası ile taşınarak uzaklaşmaları sonucu muayene ortamlarının
konsantrasyonu düşer. Ayrıca, muayene parçalarının taşıdığı boya, pas ve curuf gibi kalıntılar
taşıyıcı sıvının kirlenmesine neden olabilir. Fluorışıl manyetik parçacıklar kullanıldığında, sürekli
sirkülasyon nedeniyle fluorışıl tabaka aşınmış olabilir. Yukarda açıklanan nedenlerden dolayı
muayene ortamının kontrollerinin yapılması gerekmektedir. Bu amaçla çeşitli standartlara uygun
olarak geliştirilmiş ve yaygın olarak kullanılan referans parçalar vardır.
5.6.2.2 Muayene Ortamının Kontrolunda Kullanılan Referans Parça ve Test Araçları
5.6.2.2.1 MTU Referans Parçası
Bu parça, yüzeylerinde çeşitli büyüklükte doğal çatlakların yer aldığı halka şeklinde bir sürekli
(doğal) mıknatıstan ibarettir. İlk kez kullanılacak muayene ortamı referans parça üzerine uygulanır
ve parça üzerinde oluşan belirtilerin fotografı çekilir. Daha sonra kullanılan muayene ortamının
belirli aralıklarla tekrar referans parça ile testleri yapılır. Parça üzerinde özellikle aynı bölgeler
fotoğrafla karşılaştırılarak muayene ortamının duyarlılığı kontrol edilir. (Şekil 36)
5.6.2.2.2 Karl Deutsch Fluxa-Referans Parçası
Bir kenarında sürekli mıknatısın bulunduğu ve iki düz yüzeyin bir civata yardımıyla sıkıştırılarak

hazırlanmış olduğu parçadır. Referans parçanın ölçülendirilmiş yüzeyine muayene ortamı uygulanır.

Belirtinin boyu tespit edilir. Yapılan ara kontrol sonuçları ile karşılaştırılarak duyarlılık tespiti
yapılır. (Şekil 36)
5.6.2.2.3 ASTM Santrifüj tüpü
Daha öncede açıklandığı üzere sabit sisteminde kulanılan muayene ortamının konsantrasyonu
manyetik parçacıkların muayene parçaları ile taşınmasından dolayı azalır. ASTM E 709
standardında tanımlanan 100 ml'lik tüp kullanılarak manyetik parçacık konsantrasyonu düzenli
olarak kontrol edilir. Ancak bu yöntemle kirlenme ile artmış olan katı madde oranı ölçülmüş olur.
Fluorışıl manyetik parçacıklarda oluşan bozunum bu yöntemle belirlenemez. (Şekil 36)
5.6.2.2.4 Berthold Referans Parçası
Üzerinde (+) şeklinde ince bir yiv bulunan yumuşak demirden yapılmış nüve, miknatıslanmış yüzey
üzerine yerleştirilir ve muayene ortam uygulanır. Nüve üzerinde bulunan ferromanyetik olmayan
plaka üzerinde nüvedeki yivlerden dolayı belirti oluşur. Berthold referans parçası asıl olarak
muayene ortamının kontrolü için değil manyetik alan yönünü ve yeterli mıknatıslamanın sağlanıp
sağlanmadığını belirlemek için kullanılır. (Şekil 36)
5.6.2.2.5 Ketos - Referans Parçası
Ölçüleri şekil 37'de verilen referans parçası, takım çeliğinden imal edilmiş olup üzerinde değişik
derinliklerde yandan açılmış delikler bulunan halka şeklinde bir parçadır. Bu parça asıl olarak
uygulanan akım cinsine bağlı olarak hangi derinliklerdeki deliklerin dolayısla süreksizliklerin tespit
edilebildiğini belirlemeye yönelik olarak kullanılır. Bu referans parçası ASTM E 1444 ve ASTM E
709 da tanımlanmıştır.
Benzer referans parçaları ASTM E 1444 ve ASTM E 709 standardlarında da tanımlanmıştır.

Berthold Karl Deutsch Fluxa Referans Parçası
MTU Bloklar
Santrifüj Tüpleri
Şekil 36 Muayene ortamının kontrolunda kullanılan referanslar
Şekil 37 AISI KETOS test parçası

5.7 Alan Şiddetinin Belirlenmesi
Manyetik parçacık yöntemiyle yapılan muayenelerde, parça üzerinde yeterli manyetik alanın
sağlanması gerekir. Eğer manyetik alan şiddeti az ise yeterli kaçak akı oluşamaz. Bu durumda
süreksizlikler belirti veremez. Eğer alan şiddeti fazla olursa manyetik akı çizgileri malzemenin
yüzeyinde yoğunlaşır ve muayene ortamındaki parçacıklar çizgiler boyunca toplanarak parçada
süreksizlik olmamasına rağmen yanıltıcı belirti oluştururlar. Bu nedenle manyetik alan şiddetinin
optimum değerlerde olması gerekir. AD-Merkblatt HP 5/3 teknik kurallarında bu değerler 2-6,5
kA/m olarak belirtilmiştir. EN 1290 bu aralığı 2-6 kA/m, buna karşılık ASTM E 1444 2.4-4.8
kA/m olarak vermektedir. Alan şiddeti; kantitatif olarak hesapla ve ölçme ile kalitatif olarak da
referans parçalar yardımıyla belirlenir.
5.7.1 Alan Şiddetinin Hesapla Bulunması
Akım şiddeti ve muayene parçasının çevresi biliniyorsa örneğin, yuvarlak kesitli bir parçada H =
I/2π r, kare kesitli parçada H = I/4a ve dikdörtgen kesitli parçada H= I/2(a+b) formülleri
yardımıyla alan şiddetleri hesap edilebilir.
5.7.2 Alan Şiddetinin Ölçümle Belirlenmesi
Manyetik alan şiddeti, duyarlı problara sahip, manyetik alan şiddeti ölçüm cihazları ile ölçülür. Bu
cihazlarla manyetik alanın yüzeydeki tegetsel alan şiddeti ölçülür. Ölçüm sırasında probun duyarlı
yüzeyinin akım yönüne paralel olması ve muayene yüzeyine tam temas etmesi gerekir. (Şekil 38)
Manyetik akı yoğunluğu, uçlarda, köşelerde, yivlerde ve diş diplerinde artacağı için manyetik alan
şiddeti de değişir. Bu nedenle söz konusu bölgelerde ölçüm yapılmamalıdır.

Şekil 38 Alan şiddetinin ölçümle belirlenmesi - alan şiddeti ölçüm cihazı

5.7.3 Alan Şiddetinin Referans Parçalarla Belirlenmesi
Referans parçalar, yeterli mıknatıslanmanın sağlanıp

sağlanamadığını kalitatif olarak belirlemek amacıyla kullanılır.
Bölüm 5.7.2.2 'de bahsedilen Berthold referans parçası ile
Ketos referans parçası bu amaçla kullanılmaktadır. Bunlardan
başka farklı firmaların geliştirdiği referans parçalar da vardır.
Örneğin, gerek alan şiddetinin yeterliliğinin belirlenmesi
gerekse muayene ortamının duyarlılık kontrollerinde QQI
referans parçası yaygın olarak kulanılmaya başlanmıştır. Bu
parça iç içe geçmiş eşmerkezli 3 dairesel çatlağı bulunan 10 x
10 mm'lik ince bir plakadır (Şekil 39)
Şekil 39 QQI referans parçası
5.8 Muayene Ortamının Seçilmesi
Muayene ortamının seçimi test problemine bağlı olarak yapılır. Yaş ortamlar, kuru ortamlara göre
daha duyarlıdır. Yine aynı şekilde Fluorışıl yaş ortamlar Fluorışıl olmayan yaş ortamlara göre daha
duyarlı muayene sonuçları verirler. Taşıyıcı ortamlar yani yağ ve su belirtilerin ayırdedilebilirliği
açısından eşdeğerdir. Su ucuzdur. Buna karşın yağın ıslatma özelliği suya göre daha fazladır. Bir
kaynak dikişinde pasolar arası muayene yapılacaksa, taşıyıcı ortam olarak su kullanılmalıdır. Yağ,
kaynak sırasında poroziteye neden olur. Ayrıca parça boyanacaksa, galvanizlenecekse ya da
kaplanacaksa yine su tercih edilmelidir.
Parçanın yüzeyi yağlı ise ya da parçada korozyon söz konusu ise yağ tercih edilmelidir. Sıcak
parçaların muayenesinde (>100 Co ) ya da belirti kayıt edilmek isteniyorsa kuru manyetik parçacık
tercih edilmelidir. Küçük ve seri üretilen parçaların muayenesinde sabit sistemlerin kullanılması
avantajlıdır.
5.9 Mıknatıslık Giderimi (Demagnetizasyon)
Muayene işleminden sonra, parça üzerinde mıknatıslanma (artık mıknatıslık) kalabilir ve kuvveti,
parça cinsine, parçaya uygulanan mıknatıslama tekniğine ve akım cinsine bağlıdır. Doğrudan akım
geçirilerek yapılan mıknatıslamada el mıknatıslarına göre daha fazla kalıcı mıknatıslama oluşur.
Yine aynı şekilde doğru akım uygulamalarında; manyetik alan çizgileri parçanın derinliğine nüfuz
ettiği için, alternatif akıma göre daha fazla kalıcı mıknatıslanma meydana gelir. Artık
mıknatıslanma, parçanın daha sonra kullanımında ya da göreceği işlemlerde sorun çıkartabilir.
Örneğin, parçaya argon kaynağı yapmak, ark üflemesinden dolayı hemen, hemen olanaksızdır.
Talaşlı imalatlarda talaşın malzemeye yapışmasına neden olur. Bir başka problem de dönen
parçalarla ilgilidir. Artık mıknatıslanma, dönen parçalarda indüksiyon gerilimine ve dolayısıyla
sistemde kısa devreye neden olabilir. Bu durumda muayene parçasının mıknatıslığı giderilmelidir.
Mıknatıslık giderimi şu tekniklerle yapılabilir;

5.9.1 Mıknatıslık Giderim Tüneli (Demagnetizasyon Tüneli)
Şekil 40 Mıknatıslık Giderimi
Daha çok küçük parçaların mıknatıslık giderimi için kullanılır. Parçalar, alternatif akım uygulanan
bir bobin (demagnetizasyon tüneli) içerisinden yavaş yavaş 1 metre uzağa kadar çekilir. Böylece
alan şiddeti tedrici olarak azalır ve yeterli mıknatıslık giderimi sağlanmış olur. (Şekil 40)
5.9.2 Akım Yönünü Değiştirerek ve Azaltarak Mıknatıslık Giderimi
Daha önce de belirtildiği gibi, doğru akım kullanılarak muayene edilen parçalarda kalıcı mıknatıslık
fazla olduğu için mıknatıslık giderimi uzun süre alır (3-5 dak). Doğru akım kaynağının kutupları
15-20 sn akım verildikten sonra değiştirilir. ve bu arada akım şiddeti kademeli olarak azaltılır.
İşlem, mıknatıslık giderimi sağlanıncaya kadar devam eder.

5.9.3 El Tipi Magnetlerle Mıknatıslık Giderimi
El tipi magnetlerle (50Hz AC) yapılan uygulamalarda muayene parçasının yalnızca ince bir yüzey
tabakası mıknatıslandığından çoğu kez mıknatıslık giderimine gerek yoktur. Miknatıslık giderimi
gerekiyorsa işlem şöyle yapılır. Parçaya manyetik alan uygulanır ve akım kesilmeden manyet sağa,
sola bükülerek parça üzerinden uzaklaştırılmaya çalışır. Bu teknikle kalıcı mıknatıslık kolayca
giderilir.
5.9.4 Küri Noktasının Üstünde Isıtılarak Mıknatıslık Giderimi
Parça, küri noktasının üstüne kadar ısıtıldığında mıknatıslık giderimi sağlanmış olur. Parçaya ışıl
işlem uygulanacaksa ve uygulama sıcaklığı küri noktasının üzerinde ise, kalıcı mıknatıslık işlem
sonunda giderilmiş olur.
5.10 Mıknatıslık Gideriminin Kontrolu
Teğetsel alan şiddeti veya kalıcı manyetik alanı ölçüm cihazlarını kullanarak mıknatıslık
gideriminin kontrolu yapılabilir. Mıknatıslık gideriminin kontrolu, basit olarak birbirine zincir gibi
bağlanmış 4-5 adet kağıt klipsi yardımıyla yapılabilir. Sarkaç gibi tutulan klipsler muayene
parçasına yaklaştırılır. En altttaki klips muayene parçası tarafından çekilmiyorsa mıknatıslık
giderimi yeterlidir.
5.11 Uygulama Öncesi Yapılacak İşlemler
Öncelikle muayene problemine bağlı olarak, muayene ortamı ve mıknatıslama tekniği belirlenir.
Yine muayene parçasında hataların nerelerde beklendiği ve ne büyüklükte hatalar olabileceği
konusunda bilgi edinilmelidir. Örneğin; bir kaynak dikişinin muayenesinde, hataların sadece kaynak
dikişinde değil, aynı zamanda ısıdan etkilenen bölgelerde de olabileceği göz önünde bulundurulmalı
ve muayene, ısıdan etkilenen bölgeleri de kapsayacak şekilde yapılmalıdır.
Bir türbin kanadının muayenesinde, beklenen hataların 1-2 mm boyunda kılcal çatlaklar olabileceği
göz ardı edilmemelidir. Bu nedenle muayene edilecek parça önce incelenmeli ve şu soruların
yanıtları verilmelidir.
- Hangi ortam kullanılacak (Yaş, kuru, Fluorışıl gibi)
- Parçanın neresi incelenecek (kanat kökleri ve yüzeyleri gibi)
- Hangi hatalar bekleniyor ( Çatlak, gibi)
- Hatalar parçanın neresinde bekleniyor.
- Kabul-red kriterleri
- Parça şekli ve boyutları
- Yüzey durumu

Yanıtlara göre uygun mıknatıslama tekniği seçilir. Gerekiyorsa muayene yüzeyi yağ, pas, curuf,
boya gibi maddelerden temizlenir. Daha sonra muayene alanı ve muayene bölgesi belirlenir.
5.11.1 Muayene Alanı
Muayene edilecek parçanın toplam uzunluğu ve/veya genişliğidir. Muayene alanı parçanın bir kısmı
olabileceği gibi, parçanın tümü de olabilir.
5.11.2 Muayene Bölgesi
Ölçülen manyetik alan şiddetinin ilgili standart tarafından verilen sınırlar içinde kaldığı (örneğin 2-
6,5 kA/m), parçanın bir defada muayene edilen kısmıdır.
5.11.3 Çevre Aydınlatmasının ve UV Işınım Şiddetinin Ölçümü
Muayene, Fluorışıl manyetik parçacıklarla yapılacaksa; çevre aydınlığının Ee ≤ 20 lux, UV ışınım

şiddetinin ≥10 W/m2 olması (muayene parçasının yüzeyinde) sağlanmalıdır. Muayene Fluorışıl
olmayan manyetik parçacıklarla yapılacaksa çevre aydınlatmasının ≥ 1000 lux olması gerekir. (Bu
değer ASME Kısım V de ≥ 500 lux) İnceleme ve değerlendirme ortamının koşulları ile ilgili bu
sınırlamalar, gerek ilgili EN standartları (EN 1290, EN 10228-1 vb.) gerekse ASTM standartlarında
(ASTM E1444, ASTM E709) aynıdır.
5.11.4 Muayene Ortamının Kontrolu:
Muayene ortamının kontrolu bölüm 5.6.2.1 de açıklanan tekniklerden birisi ile yapılmalıdır.
5.12 Uygulama
Seçilen mıknatıslama tekniğine ve muayene ortamına bağlı olarak uygulamalarda farklılıklar vardır.
Bu bölümde alternatif akımla çalışan boyunduruk tipi el manyeti ile bir kaynak dikişinin muayenesi
açıklanmıştır. Taşıyıcı sıvı yağ ve muayene ortamı Fluorışıl olmayan manyetik parçacıklar yaş
teknikle uygulanacaktır.
1- Muayene yüzeyi beyaz kontrast boya ile boyanır. (boya kalınlığı ≤40 µm)
2-Manyet papuçları muayene yüzeyine yerleştirilir.

Papuçlar muayene yüzeyine tam temas etmelidir. Başlangıç konumu 45o eğimli olmalı ve her
defasında 90o çevrilerek muayeneye devam edilmelidir. Böylece kaynak dikişi ve ısıdan etkilenen
bölgelerdeki her yöndeki süreksizlikler tespit edilmiş olacaktır.
3-Parça mıknatıslandırılarak yeterli manyetik alan sağlanır.
4-Manyetik parçacıklar muayene bölgesine püskürtülür. Püskürtme işlemi, sprey kutu ya da el

pompası iyice çalkalandıktan sonra yapılmalıdır. Manyetik parçacıkların yoğunluğu fazla olduğu

için dibe çöker ve muayene ortamının konsantrasyonu bozulur. Ayrıca püskürtme işlemi muayene
bölgesini homojen olarak ve tam ıslatacak şekilde yapılmalıdır.
5-Püskürtme işlemi durdurulur.
6-Parçanın mıknatıslanmasına ~ 5 sn kadar devam edilir.

Eğer mıknatıslama, püskürtme işleminden hemen sonra kesilirse, parçanın üzerinde henüz akmakta
olan taşıyıcı sıvı belirtiler üzerinde toplanmış manyetik parçacıkları sürükleyip uzaklaştırabilir.
7-Mıknatıslanma durdurulur.
8-Manyet parça yüzeyinden uzaklaştırılır.
9-Muayene yüzeyi incelenir.

Minimum 1000 lux çevre aydınlığı sağlanarak yüzey incelenir. İnceleme sırasında gerekirse
büyüteç de kullanılabilir. Süreksizliklerin yerleri işaretlenerek kaydedilir.
10-Mıknatıslık giderimi yapılır.
11-Parça temizlenir.
Parçaya, boya, galvaniz, kaplama gibi işlemler yapılacaksa parça yüzeyi çözücülerle
temizlenmelidir.
12-Rapor düzenlenir.
Yapılan muayene tüm sonuçları ile birlikte kaydedilir. Muayene raporunda, muayene edilen
malzemeye ilişkin bilgiler, mıknatıslama tekniği, kullanılan cihaz, alan şiddeti, muayene alanı,
muayene ortamı, muayene standart ve/veya spesifikasyonları ile kabul red kriterleri bulunmalıdır.
Ayrıca spesifasyon ve/veya standartlardan sapmalar varsa bunlar da rapora işlenmelidir. Muayene
sonucunda bulunan hatalar, bunların konumları ve değerlendirmeleri yine raporda yer almalıdır. Son
olarak muayeneyi yapan, değerlendiren ve onaylayan kişilerin isim ve imzaları yer almalıdır.
Paragraf 10 da bu amaçla kullanılan örnek rapor formları verilmiştir.
5.13 Hata Belirtilerinin Dokümantasyonu
Muayene sonucunda tespit edilen hata belirtilerinin dokümantasyonu değişik tekniklerle yapılabilir.
Bu uygulamaları şöyle özetlemek mümkündür.
- Parçanın bir şemasını çizerek ve bu şema üzerine kaydetmek

- Fotoğraf çekmek
- Vernikleme (lak yöntemi) ile kopya almak
- Yapışkan bant tekniği ile kopya almak
Fotoğraf çekimi yapıldığı zaman, filmin özellikle UV ışığına karşı duyarlı olduğu bilinmelidir. Bu
nedenle, Fluorışıl hata belirtilerinin fotoğrafı çekileceği zaman, UV ışığını bloke eden bir filtre,
kameranın merceği önüne yerleştirilmelidir. Vernikleme tekniğinde, çabuk kuruyan sıvı haldeki
vernik hata belirtisi üzerine dökülür ve kuruduktan sonra, yüzeyden alınır. Vernik yerine yapışkan

bant da kullanılabilir. Saydam yapışkan bant hata belirtisinin üzerine dikkatlice yapıştırılır. Daha
sonra bant bir ucundan çekilerek yüzeyden alınır. Her iki uygulamada da hata belirtisi üzerindeki
manyetik tozlar vernik veya bant'a yapışmış olarak kalır. Yine bu uygulamalarda, kuru muayene
ortamı seçilmelidir. Fluorışıl veya Fluorışıl olmayan manyetik parçacıklar kullanılabilir. Fluorışıl
manyetik parçacıklar, gerektiğinde UV ışık altında incelenebilir.
6- SÜREKSİZLİKLERİN TANIMI
Muayene sırasında manyetik parçacıkların yüzeyde oluşturduğu çizgisel, (lineer), ya da yuvarlak

şekillenmelere belirti denir. Eğer bu belirtiler yanıltıcı belirti değilse süreksizlik olarak tanımlanır.
6.l Yanıltıcı Belirtiler
Yanıltıcı belirtiler aşağıdaki nedenlerle oluşabilir.
- Muayene parçasının geometrisi

- Kutuplar
- Yüzey kirliliği
- Muayene ortamındaki kirlilikler
- Manyetik geçirgenliği çok farklı olan malzeme birleşimleri
- Manyetik alan şiddetinin aşırı fazla olduğu durumlarda
Parça geometrisinden kaynaklanan keskin kenarlarda, köşelerde, diş diplerinde manyetik kaçak akı
değeri çok yüksek olacağından yanıltıcı belirtiye neden olurlar. Yine aynı şekilde taş izleri ve
kaynak kenarları da yanıltıcı belirti verebilir. Muayene yüzeyinin taşlanması gerekiyorsa taşlama
yönü akım yönüne dik olmalıdır ve uygun bir aydınlatma ve dikkatli incelemeyle (bir mercekle)
belirtinin yüzey şartlarından kaynaklanıp kaynaklanmadığı tespit edilebilir. Kutuplarda ve manyetik
alan şiddetinin fazla olduğu durumlarda, manyetik akı yoğunluğu fazla olacağından yanıltıcı belirti
oluşabilir. Akım şiddeti ya da manyetik alan şiddeti azaltılarak bölgeler yeniden muayene
edilmelidir.Muayene yüzeyindeki pas, yağ gibi kirlilikler yanıltıcı belirti verebilirler. Bu durumda
yüzeylerin temizlenip yeniden muayene edilmesi gerekir. Muayene ortamında bulunan yağ, metalik
kalıntılar v.s. maddelerinde, yanıltıcı belirti vermemeleri için temizlenmesi gerekir. Manyetik ve
manyetik olmayan malzemelerin geçiş noktalarında, örneğin östenitik ve ferritik çelikler arasındaki
kaynak dikişinde yanıltıcı belirti oluşur. Bu tür malzemelerin muayenesinde sıvı penetrant yöntemi
tercih edilmelidir.
6.2 Hataların Tanımı
Kabul kriterlerinin üzerindeki süreksizlikler hata olarak tanımlanır. Hatalar yuvarlak ve çizgisel
(lineer) olmak üzere iki grupta toplanır.
Çizgisel hatalar : Hatanın boyu eninden en az üç kat büyükse çizgisel hata olarak adlandırılır.
Yuvarlak hatalar : Boyu eninin üç katına kadar olan, yuvarlak ya da yuvarlağa yakın şekillenmeler
yuvarlak hata olarak nitelendirilir. Çeşitli standart, norm ve teknik kurallarda çizgisel ve yuvarlak

hatalar için kabul-red kriterleri verilmiştir. Konuya ilişkin açıklamalar bölüm 8 de ele alınmıştır.
7- STANDARD VE TEKNİK KURALLAR (SPESİFİKASYONLAR)
Manyetik parçacık yönteminin uygulama aşamaları, muayene ortamının özellikleri, muayenede

kullanılan cihazların ve akım çeşitlerinin teknik ayrıntıları, çeşitli ülkeler tarafından geliştirilen
standard ve teknik kurallarda tanımlanmıştır. Söz konusu standard ve teknik kurallar küçük
farklılıklara rağmen aynı temel yapıya sahiptirler. Bu konuda yaygın olarak kullanılan standard ve
teknik kurallar aşağıda verilmiştir. Burada verilen, bilinen DIN standartları, yenileri kabul edildikçe
yerini EN standartlarına bırakmaktadır.
7.l DIN 54130 :
Manyetik kaçak akı yöntemi, genel mıknatıkslama işlemi ve akım tipleri tanımlanmıştır. Kaçak
akıyı tespit etmek için ilave yöntemler tarif edilmiş ve ayrıca semboller açıklanmıştır.
7.2 DIN 54131/l:
Manyetik parçacık için mıknatıslama ekipmanı. El tipi dışında taşınabilir ve sabit ekipmanlar ve
karekteristikleri tanımlanmıştır.
7.3 DIN 54131/2:
El tipi mıknatıslar ve karakteristikleri.
7.4 DIN 54132 :
Muayene ortam, taşıyıcı ortam ve bu ortamların özelliklerinin belirlenmesi.
7.5 PrEN ISO 9934-1 :
Manyetik Parçacık Muayenesi- Genel prensipler
7.6 PrEN ISO 9934-2 :
Manyetik Parçacık Muayenesi - Muayene Ortamı
7.7 Pre EN ISO 9934-3 :
Manyetik Parçacık Testi- Mıknatıslama Cihazları
7.8 ASTM E 1444 :
MIL STD 1949’un yerini almıştır.. İçerik olarak ASTME 709 la çok benzerlik gösterir.
7.9 ASTM E 709 :

Muayene ortamı, mıknatıslama donanımları, akım tipleri, muayene ortamı ve taşıyıcı ortamın
özellikleri ve bu özelliklerin kontrolu, muayene aşamaları seçilen tekniklerin avantajları ve
dezavantajları bu standarta tanımlanmıştır.
7.10 DGZf P EMO :
Alman Tahribatsız Muayene Cemiyeti tarafından hazırlanan bu kılavuz; uygulama, mıknatıslama,

mıknatıslık giderimi, aydınlatma, muayene ortamı, personeli ve muayene prosedürü konularını
izleyerek muayene işlemini açık bir şekilde tanımlar.
7.11 EN 1290 :
Kaynak dikişlerinin muayenesine ilişkin koşullar (yüzey durumu, akım tipleri, örnek uygulamalar,
mıknatıslık giderme, dökümantasyon vs.) belirtilmiştir
8- KABUL- RED KRİTERLERİ
Manyetik parçacık yöntemiyle yapılan muayeneler, diğer tahribatsız muayene yöntemlerinde

olduğu gibi, parçaların kalite ve sağlamlığının belirlenmesine yöneliktir. Muayeneler sonucunda,
tespit edilen hataların tipi, büyüklüğü ve dağılımı anılan parçaların kullanılıp, kullanılamayacağını
belirler. Hataların kabul kriterleri parçanın özelliklerine, kullanım yerlerine ve maruz kalacakları
yüklere göre değişir. Müşteri kabul-red kriterlerini imalatçıya tanımlamalıdır. Müşteri amacına
yönelik olarak kriterlerini kendi belirleyebileceği gibi, konuya ilişkin mevcut standard ve teknik
kuralları da referans gösterebilir. Bu amaçla yaygın olarak kullanılan standard ve teknik kurallara
ilişkin örnekler aşağıda verilmiştir.
8.l DIN 1690/2 :
Bu standard çelik dökümlerinin

kalite sınıflarına göre kabul-red
kriterlerini içerir. Manyetik
parçacıkla yapılan muayeneler için
6 kalite sınıfı tanımlanmıştır.
Hataların yuvarlak, çizgiler ya da
sıralı olmasına ve parça kalınlığına
göre müsaade edilebilir hata
büyüklükleri ile kalite sınıfları,
ilgili standartta yer almıştır (Tablo
4). Yine bu standardta ek B de
yuvarlak hataların kalite
sınıflarına göre dağılımları
şematik olarak verilmiştir. Şekil
41 de kalite sınıfı 2 için hata
Şekil 41 Hata sınıfı 2 dağılımı gösterilmiştir.

8.2 MIL-STD-1907:
Amerikan askeri standardı olup, kabul-red kriterleri malzeme cinsi ve hata tipine göre üç tablo
halinde verilmiştir. Tablo I dövme malzemelere, tablo II döküm malzemelere ve tablo III kaynak
dikişlerine ilişkindir.
8.3 AD Merkblatt HP 5/3 :
Alman kazancılar birliği tarafından geliştirilmiş teknik kurallardır. Basınçlı kapların kaynak
dikişlerinin tahribatsız muayenesine ilişkin kuralları ve kabul-red kriterlerini içerir. Yüzey hataları
için kriterler; "Çizgisel hatalara müsaade edilmez. İzole gaz boşluklarına müsaade edilir" gibi
cümleler ile kısaca ifade edilmiştir.
8.4 EN 1291 :
Kaynak dikişlerinin kabul/red kriterlerini içerir.
8.5 EN 1369 :
Döküm malzemelerin kabul/red kriterlerini içerir.
8.6 EN 10228-2 :
Dövme malzemelerin kabul/red kriterlerini içerir.
9- DİĞER TAHRİBATSIZ MUAYENE YÖNTEMLERİ
9.l Radyografik Muayene Yöntemi
Malzeme içi hataların belirlenmesinde kullanılan bir yöntemdir. Malzemelere nüfuziyet özelliği
olan X ve  ışınları, malzemeyi katederek ve malzeme arkasına yerleştirilmiş duyarlı filmi etkilerler.
Film üzerindeki fotografik yoğunluk farklılıklarından süreksizliklerin tipi ve büyüklüğü
belirlenebilir. Seçilen enerji cinsine bağlı olarak farklı kalınlıklardaki malzemelerin ve kaynak
dikişlerinin muayenesinde yaygın olarak kullanılır.
9.2 Ultrasonik Muayene Yöntemi
Bu yöntemde yüksek frekanslı (l-12 MHz) ses dalgaları bir prob yardımıyla malzeme içerisine
gönderilir. Ses dalgaları, malzemedeki süreksizliklerden yansıyıp cihaz ekranında görüntü verirler.
Yankı görüntüsünün konumundan süreksizliğin yeri, şeklinden ise tipi bulunur.Ayrıca
karşılaştırmalı olarak süreksizliğin büyüklüğüde belirlenebilir. Kaynak dikişlerinin ve radyografik
muayene yöntemiyle muayene edilemeyen kalın malzemelerin muayenesinde kullanılır. Bu
yöntemle daha ziyade iç hatalar tespit edilebilir.

9.3 Girdap Akımları (Eddy) Yöntemi
Özel problar yardımıyla malzeme üzerinde oluşturulan girdap akımlarıyla, malzeme süreksizlikleri
ile malzeme özellikleri (iletkenlik, geçirgenlik gibi) belirlenir. Çatlak derinliği, kaplama kalınlığı,
ferrit oranı, korrozyon ölçülebilir.
9.4. Sıvı Penetrant Yöntemi
Yüzeye açılmış süreksizliklerin belirlenmesinde yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir. Muayene
yüzeyine uygulanan penetrant, kapiler (kılcal) etkiyle yüzeye açılmış süreksizliklere nüfuz eder.
Daha sonra penetrantın fazlası yüzeyden temizlenir ve geliştirici uygulanır. Geliştiricinin yardımıyla
süreksizlik içerisindeki penetrant yüzeye çıkarak parça yüzeyinde görünür belirti oluşturur. Çok
yaygın olarak kullanılan bir yüzey muayene yöntemidir.

10- ÖRNEK RAPOR FORMU
YÜZEY MUAYENESİ RAPORU

Magnetik Parçacık Muayenesi
Rapor No: Sayfa No:
Müşteri: Sipariş No: Resim No:
Parça No: Parça Tanımı: Malzeme:
Standart: Muayene Talimatı: Muayene Kapsamı:
Yüzey Durumu  Olduğu gibi  Kumlanmış Isıl İşlem:  Yok

 Taşlanmış  İşlenmiş  Öncesi
 Sonrası
Mıknatıslama Tekniği:  Doğrudan Akım Geçirme  Kablo Cihaz:
 El magneti  Bobin
 İndüksiyon Akımı
Muayene Ortamı:  Fluorışıl  Yaş Marka:
 Renkli  Kuru
Akım Tipi: Amper-Sarım: Kutup Mesafesi:
Akım Şiddeti : Bobin Çapı: UV Işık Şiddeti:
Kontrast Boya: Taşıyıcı Ortam: Çevre Aydınlığı:
Alan Şiddeti: Muayene Ortamının Kontrolu: Mıknatıslık Giderimi:  Evet

 Hayır
Kaynak Dikişi No Poz. Kaynakçı No Muayene Bölgesi Sonuç(*) Açıklamalar
Şarj No Parti No Parça Kod No
(*) Sonuç (1) Kabul, Belirti Yok

(2) Kabul, Süreksizlikler Kabul Edilebilir
(3) Red, Kabul Edilemez Belirtiler
Muayeneyi Yapan Müşteri
Yer Yer
Tarih / İmza: Tarih / İmza:

Rapor No:
Report No
YÜZEY MUAYENESİ RAPORU
Magnetik Parçacık Muayenesi – Döküm, Dövme, Ara Mamul Sayfa No:
Page
Müşteri: Sipariş No: Resim No:

Customer Order No Drawing No
Parça No: Parça Tanımı: Malzeme:

Part code Object Material
Standart: Muayene Talimatı: Kapsam:

Specification Test Instruction Test Scope
 Döküm / Casting  Olduğu gibi / As it is

Ürün Formu  Dövme / Forging Yüzey Durumu  Taşlanmış / Ground Isıl İşlem:  Yok/No
Product Form  Ara mamul / Wrought Pr. Surface Condition  Kumlanmış / Sand blasted Heat Treatment  Öncesi/Before
 İşlenmiş / Machined  Sonrası/After
Mıknatıslama Tekniği:  Doğrudan Akım Geçirme / Direct Current  Kablo / Flexible Cihaz:
Magnetization Technique Flow Cable Equipment
 El magneti / Yoke  Bobin / Coil
 İndüksiyon Akımı / Induced Current
Muayene Ortamı:  Fluorışıl / Fluorescent  Yaş / Wet Marka:

Test Medium  Renkli / Color Contrast  Kuru / Dry Brand
Akım Tipi: Amper-Sarım: Kutup Mesafesi:
Current Type Ampere-Turns Pole Distance
Akım Şiddeti : Bobin Çapı: UV Işık Şiddeti:

Current Intensity Coil Diameter UV-Light Intensity
Kontrast Boya: Taşıyıcı Ortam: Çevre Aydınlığı:

Contrast Paint Carrier Medium Visible Light Intensity
Alan Şiddeti: Muayene Ortamının Kontrolu: Mıknatıslık Giderimi:  Evet/Yes

Field Strength Test Medium Check Demagnetization  Hayır/No
Şarj No Parti No Parça Kod No Sonuç (*) Açıklamalar

Heat No Lot No Part Code No Rating Remarks
(*) Sonuç / Rating (1) Kabul, Belirti Yok / ( Acceptable / No Indications)

(2) Kabul, Süreksizlikler Kabul Edilebilir / (Acceptable / No Unacceptable Indications)
(3) Red, Kabul Edilemez Belirtiler / (Rejected / Unacceptable Indications)
TEKKON Ltd. Şti. Müşteri / Customer
Yer / Place: Yer / Place:
Tarih / İmza: Tarih / İmza:

Date / Signature Date / Signature

11- TABLOLAR
Paramanyetik Malzemeler Bağıl Geçirgenlik
Aluminyum 1.000 021
Platin 1.000 264
Oksijen 1.000 0018
Sert Kaucuk 1.000 014
Ostenitik Çelik
(delta ferritsiz) 1.001 - 1.1
(5 % delta ferritli) 1.3
Diamanyetik Malzemeler
Bakır 0.999 993
Bizmut 0.999 847
Cam 0.999 99
Ferromanyetik Malzemeler
Fe ve Co alaşımları 2000-6000
Düşük alaşımlı-demir 5000-7000
Saf demir 280000 -1450000
Fe-Si alaşımları 10000 -20000
Kobalt 245
Elektrolitik nikel 2400
Dökme demir, küresel grafitli, perlitik 554

Dökme demir, küresel grafitli, ferritik 1400
Tablo 1 : Çeşitli malzemelerin bağıl geçirgenlikleri

Malzeme 0
C
Demir 769 0C
Kobalt 1118-1124 0C
Saf nikel (% 98) 353-358 0C
Yumuşak manyetik ferrit 50-600 0C
Tablo-2 Bazı ferromanyetik malzemeler için Küri (Curie) noktaları
Mıknatıslama tekniği Sembol_
Boyundurukla mıknatıslama (manyetik akım) J
a) kalıcı maknatıs ile JD

b) elektromıknatıs ile JE
__________________________________________________________________
İletkenlerden akım geçirerek yapılan mıknatıslama L
a) bobinle LS
b) diğer bir iletkenle (kablo) LK
____________________________________________________________________
Akım geçirerek mıknatıslama S
a) Kontak akım SS
b) İndüklenmiş akım SI
______________________________________________________________________
Birleşik Mıknatıslama metodları Ör;JEG/SSW

_______________________________________________________________________
Tablo-3 : DIN 54130'a göre mıknatıslama teknikleri ve sembolleri

12- KAYNAKÇALAR
1- DGZfP manyetik parçacık yöntemi kurs notları. Seviye I,II
2- DIN 54130 standardı
3- DIN 54131 standardı kısım I, II
4- DIN 54132 standardı
5- PrEN ISO 9934-1
6- PrEN ISO 9934-2
7- PrEN ISO 9934-3
8- ASTM E 1444
9- ASTM E 709
10- MIL-STD-l907
11- ASTM E 709
12- DIN 1690 / 2
13- AD Merkblatt HP 5/3 teknik kuralları
14- DGZfP EMO tavsiyeler
15- Principles of magnetic particle testing; C.E.Betz.
16- Crack detection by magnetic particle examination; Karl Deutsch
17-TIEDE manyetik alan şiddeti ölçüm cihazı kullanım prosedürü

13. UYGULAMA ÖRNEKLERİ
Su altı muayene çalışması Su altı muayenesinde çatlak tesbiti
Atölyede manyetik parçacık muayenesi Açık alanda manyetik parçacık muayenesi
Fuorışıl yöntemle tesbit edilmiş çatlak Kontrast metod ile tesbit edilmiş çatlak

NotMT I

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

NotMT I

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TEKKON TEKNOLOJİ VE KONTROL LTD. ŞTİ.

MANYETİK PARÇACIK MUAYENESİ

TM-MT01 Manyetik Parçacık – Seviye I -1- Eğitim Notları Serisi

3. KAÇAK MANYETİK AKI 15

4. MANYETİKLEMEDE KULLANILAN AKIM ÇEŞİTLERİ 19

5. MANYETİK PARÇACIK YÖNTEMİ 26

TM-MT01 Manyetik Parçacık – Seviye I -2- Eğitim Notları Serisi

5.4 Tespit Edilebilir Süreksizlik Yönlenmesi 27

7. STANDARD VE TEKNİK KURALLAR 43

TM-MT01 Manyetik Parçacık – Seviye I -3- Eğitim Notları Serisi

7.2 DIN 54131/1 43

9. DİĞER TAHRİBATSIZ MUAYENE YÖNTEMLERİ 45

10. ÖRNEK RAPOR FORMU 47

13. UYGULAMA ÖRNEKLERİ 51

TM-MT01 Manyetik Parçacık – Seviye I -4- Eğitim Notları Serisi

Manyetik parçacık muayenesinin esası, muayene parçasının mıknatıslanmasıyla, malzeme

2- TEMEL FİZİKSEL PRENSİPLER

2.1 Elektrikle İlgili Temel Prensipler

TM-MT01 Manyetik Parçacık – Seviye I -5- Eğitim Notları Serisi

Bir elektrik devresini açıklayabilmek için akım şiddeti ve

I : Akım şiddeti A (amper)

2.2 Mıknatıslanma İle İlgili Temel Prensipler

Mıknatıslanma, yerçekimi gibi, evrendeki temel enerji

Çünkü iletkenin etrafında bir manyetik alan oluşmuştur.

TM-MT01 Manyetik Parçacık – Seviye I -6- Eğitim Notları Serisi

Şekil 3 Manyetik alan çizgileri

Üzerinde demir tozları bulunan bir kağıda mıknatıs

Şekil 4 Alan çizgilerinin görünüşü

2.2.1 Manyetik alan şiddeti

Düz bir iletken teldeki alan

formülü ile hesaplanabilir

I = Telden geçen akım şiddeti, Amper (A)

Bu formül düz bir iletken telin

TM-MT01 Manyetik Parçacık – Seviye I -7- Eğitim Notları Serisi

Şekil 5 Akım geçirme tekniği

formülü ile hesaplanır.

I = Bobinden geçen akım şiddeti, Amper (A)

TM-MT01 Manyetik Parçacık – Seviye I -8- Eğitim Notları Serisi

H= I .n/L H = 5x30 /0.15 = 1000 A/m olarak bulunur.

H = 1x150/ 0.15 = 1000 A/m olacaktır.

H = 3x150/ 0.15 = 3000 A/m olacaktır.

2.2.2 Manyetik Akı Yoğunluğu (B)

B eski birim olan Gauss (G) ile de ifade edilir.

1 G = 10-8 V . s/cm2 = 10-4 T

Eğer bobin içerisinde bir malzeme yoksa yukardaki bağıntı,

o = 4π.10-7 V . s/Am boşluğun geçirgenliği.

TM-MT01 Manyetik Parçacık – Seviye I -9- Eğitim Notları Serisi

Bu eşitlik temel mıknatıslık yasasının genel tanımıdır.

2.2.3 Malzemelerin Manyetik Özellikleri

Malzemeleri, bağıl geçirgenliklerine göre diamanyetik, paramanyetik ve ferromanyetik malzemeler

2.2.3.1 Diamanyetik Malzemeler

2.2.3.2. Paramanyetik Malzemeler

Bu grupta olan malzemelerin bağıl geçirgenlikleri r = 1 civarındadır. Bu nedenle, manyetik alan

2.2.3.3 Ferromanyetik Malzemeler / Ferro Mıknatıslık

Ferromanyetiklik (mıknatıslanma) olayı, atomsal düzeyde manyetik alancık kavramıyla

2.2.3.3.1 Ferromanyetik Malzemelerin Manyetik Özelliklerinin Sıcaklıkla Bağıntısı

Ferromanyetik malzemelerin, manyetik özellikleri sıcaklığa önemli ölçüde bağlıdır. Manyetik

TM-MT01 Manyetik Parçacık – Seviye I - 10 - Eğitim Notları Serisi

2.2.3.3.2 Ferromanyetik Malzemelerin Mıknatıslanma (Histerezis) Eğrisi

Şekil 6 Mıknatıslanma (Histerezis) eğrisi

TM-MT01 Manyetik Parçacık – Seviye I - 11 - Eğitim Notları Serisi

Şekil 7 Mıknatıslanma eğrileri

Ferromanyetik malzemelerin, karakteristik mıknatıslanma eğrileri ile tanımlanan manyetik