You are on page 1of 81

&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf

a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)

pOf aqmifyg;trnf

azmfjyr*Zif;^pmapmif

ckESpf

19/ oufolZmESihf pEok"r&mZmrif;

&ckdifGefYzl;pmapmif(4)

1997

20/ oQpfaomif;bk&m; eH&H[dZmwfedygwf

&ckdifGefYzl;pmapmif(5)

1999

21/ yk*Hjynfa&muf&ckdifrif;om;

OD;&mZfajrr*Zif;(3)

1994

22/ q&majymcJhaom &ckdifrif;orD;{sD;jcif;

OD;&mZfajrr*Zif;(9)

2005

23/ ax&0g'omoem &ckdifrSmxGef;um;ykH

&ckdifo[m,r*Zif;(3)

1997

24/ x&0g'omoem &ckdifrSmxGef;um;ykH (2)

&ckdifo[m,r*Zif;(4)

1997

25/ &ckdifwkdY\A[kd&fpnfawmf

&ckdifo[m,r*Zif;(8)

2009

26/ pr0ufNrdKU&SmykHawmf

usdef;&dyfajrr*Zif;(5)

2004

27/ oufolZmrnfolenf;

usdef;&dyfajrr*Zif;(7)

2009

28/ &ckdiftrsKd;orD;eef;wGif;pmqkdrdkd

&wemajrykHr*Zif;(2)

2001

29/ av;NrdKUacwfrS avsmif;awmfrlkyfyGm;awmf

&ckdifkd;rr*Zif; (1)

1996

30/ oQpfaomif;bk&m;&ifjyifu Ak'0ifkyf<uwd

&ckdifkd;rr*Zif;(3)

2001

rkedajrr*Zif;(5)

2001

32/ pmqkdawmf'kd;a0\{;csif;rsm;

&rm0wDr*Zif;(3)

1998

33/ kyfqG,fbrif;

&ckdif,Ofaus;rIr*Zif;

1987

34/ uAsmhrdcif apmjynhfkd

apmjynhfkdr*Zif;

1999

35/ wwd,ajrmufOD;acwf eef;wGif;trsKd;orD;pmqkd

apmjynhfkdr*Zif;

1999

31/ jrwfAk'\ ykHawmfESihf qif;wkawmfrsm;


xkvkyfukd;uG,frI

&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf

a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)

&ckdifwefaqmifrif;orD;
a&Tckdifausmf (ajrmufOD;)

ajrmufOD;NrdKU eef;awmfukef;\ta&SUbuf rkdif0ufcefYwGif ykPm;ajrmif;cHwyfESihf usKH;&Sdavonf/


usK;H \teD; uGr;f pnf;wHcg;ayguf &Sad vonf/ xkw
d cH g;teD; ay (100)cefjY rihaf om awmifuek ;f ay:0,f
ausmufapwDwpfq&l o
dS nf/ apwDrmS NyKd ysuNf y;D csKEH ,
G rf sm; tkyzf ;Hk aeojzihf owdrjyKorl sm; jrifawGEY idk rf nf
r[kwfay/ vGefcJhaomESpfaygif; (30)cefYu uRefawmftygt0if vli,f (8)OD;ESihf uG,fvGefol q&mBuD;
OD;OD;omxGef;wkdYonf ajrmufOD;NrdKU&Sd apwDykxdk;rsm; pm&if;ukd jyKpk&ef wpfawmifwufqif;jzihfoGm;Mu&m
azmfjyygapwDNyKd &&dS modYk a&muf&cdS MhJ uygonf/ apwD\taemufbuf awmifuek ;f &Sd apwDrmS &Siif ,fwuf
apwDjzpfaMumif; q&muajymod&&dS ygonf/ uReaf wmfwaYdk &mufaeaomapwD\trnfudk taotcsm
rod&ao;yg/ q&muvnf; "mwfawmfpOforkid ;f wGif Munh&f OD;rnf[o
k m ajymygonf/ uReaf wmfww
Ydk iG f
toifyh gvmaom"m;rsm;jzihf csKEH ,
G rf sm;ukd ckwx
f iG &f iS ;f vif;Muygonf/ xkt
d cg apwD\txufyidk ;f NyKd us
pkyaHk eaomausmufw;Hk rsm;Mum; tkwcf syif ,frsm;ukd awGUjrif&ygonf/ ausmufw;Hk rsm;ukd z,f&mS ;vku
d f
aomtcg txyfvu
dk t
f yk cf syrf sm; ay:xGuv
f mcJyh gonf/ xkt
d w
k cf syrf sm;uk,
d
l aq;aMumvku
d af omtcg
tkyfcGufbk&m;rsm;jzpfaMumif; awGU&Sd&ayonf/ xl;jcm;onfrSm tkwfcGufwkdif;wGif atmufykdif;pmwrf;
a&;xk;d xm;onfudk awGU&Scd &hJ onf/ pmukw
d pfaMumif;csi;f zwfMunh&f m ]]qifjzL&Sif apmeef;rifjzL aumif;rI}}
[k a&;om;xm;aMumif; awGU&ayonf/ ,if;aMumifh apwD\aumif;rIukokdvf&SifrSm rif;orD;
apmeef;rif;jzL jzpfaMumif; odc&hJ ayonf/ odaYk omf apmeef;rif;jzLrif;orD;rSm rnfojl zpfaMumif; odvo
dk jzifh
q&mtm;ar;Munfh&m q&mu rif;bmom okawoejyK&SmMunfh? ighxHrS pmtkyfrsm;omzwfMunhf[kom
ajymcJhonf/ q&mu rif;orD;taMumif;ukd odaomfvnf; uRefawmfhtm; A[kokwyGm;ap&ef &nf&G,f
okawoetvkyfckdif;jcif;omjzpfonf[k atmufarhrdygonf/
aemuf(3)&ufcefMY umaomtcg uReaf wmf q&mhxo
H mG ;Ny;D &mZ0ifpmtkyrf sm;ukd iSm;&rf;cJyh gonf/
xkdpmtkyfrsm;teuf r[m&mZ0ifawmfBuD; ayrlrSm xl;jcm;NyD; jynhfpkHaMumif; awGU&Sd&ayonf/ ajrmufOD;
NrdKUwnf rif;apmrGeftaMumif;rSp zwfMunfh\/ rif;apmrGefrS av;qufajrmufwGif a'gvsmrif;ac:
oka'gvsmrif;taMumif;ukd zwfMunh&f m apmeef;rif;jzLrif;orD;rSm oka'gvsmrif;\ orD;awmfjzpfaMumif;
awGU&Sd&ayonf/ vkd&if;tusOf;ukd azmfjyygrnf/ rif;oka'gvsmonf bapmjzLrif;ESihf rdzk&m;BuD;apmeED
wkdY\ om;awmfjzpfonf/ i,frnfrSm a'gvsm[kac:onf/ a'gvsmrif;om;onf bapmjzLrif; ewf&GmpH
aomtcg xD;eef;ukd ou&mZf (843)wGif qufcHpkd;pHcJhavonf/ xkdrif;onf ou&mZf (853)wGif
ewf&GmpHaMumif; awGU&Sd&ayonf/ oka'gvsmrif;wGif rdzk&m; (10)a,muf&SdcJhonf/
if;wkdYrSm (1) ol&ckdif
(2) a&Ttdrfonf
(3) rdapmvS
(4) wefaqmif;ar
(5) apmoif

6
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
0ifcJhavonf/
&SifawaZmom&onf ausmif;awmfodkYjyefa&mufaomtcg naeqnf;qmtcsdefu jrifawGUcJh&
aom rif;orD;\kyo
f iG u
f o
dk m tpOfjrifa,mifaeonf/ qnf;qmaejcnfatmufwiG f a&Tuo
hJ Ykd 0if;0gae
aom rif;orD;\tom;a&mifESihf vTvTvufaeaom qHjcnfEkwkdYudk jrifa,mifaecJhonf/ 0g0if;aom
tom;ESifh vku
d zf ufaom yk;d 0wft
Hk jzLukd qifxm;cJyh w
Hk rYdk mS rsuaf phrrS xGuEf idk af tmif qGaJ qmifaecJo
h nf/
rif;orDtm; &,lvadk ompdwrf sm; ay:aygufvmcJo
h nf/ b0csi;f rwl? ukov
dk Mf urm rrDojzifh vufavQmh
cJ&h onf/ uJo
h Ydk &Siaf waZmom&\ rif;orD;tay: pGv
J rf;rIEiS fh ESv;Hk om;\cHpm;rIwu
Ydk dk atmufyg&wk
okH;ykd'fjzihf azmfjycJhavonf/
(1) |mewnf? a&TjynfuJhodkY ?
&ckdifNrdKUukd? qef;wkdYaypG/
arQmfyg&om;? od*Fa&mif&Tef;?
a&TykHoGef;odkY? vef;vef;vufvuf?
vkdufzufwihfarm? racsmp&m?
acsmp&mvQif? auomqHvG?
xkH;aemufpESihf? csKyfn&DwGif?
jzKwfcsnf;jrifonf?
&Sifom&ckdifwefaqmifavm/
(2) omvSpnf?
a&Tjynf&yfol? xkdrQvli,f?
NydKif,lrxif? onfocifrl?
kyfoGifysKdacsm? wifharmaypG?
oabmwnfMunf? rsKd;jrwfrnfESihf?
a&T&nfkyfwk? ykHoGif;jyKokdY?
ysKdEkvwfvwf? 0if;&Sdefrwfrl?
oG,fywfa0a0? xkH;aemufacGESifh?
wifhaepvS? qnf;&Dn0,f?
vGvGjzLpif? ay:kHwif?
xrf;pif,mOfom? pD;pumwnf;?
olZmayyif? &Sifhqif;jyifrl?
jrifvQifvGefusL;? tHhrdefYrl;onf?
aomufI;aomfwm ta&mifavm/
(3) 0gvvnf
a&Tjynfa&mufp? a&S;aomfurl?
rrQqif;jyif? onfocifukd?

&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf

a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)

a0omvDacwfrS xl;jcm;aomausmufqpfvuf&m
&ckdiforkdif;wGif a0omvDacwfonf at'D 327 rS 818 txd ESpfaygif; 491 ESpfwkdifatmif
xGe;f um;cJah omacwf jzpfayonf/ xkad cwfwiG f tkypf ;dk cJMh uaom p`Er if;rsm;onf bke;f wefc;dk Bu;D rm;Ny;D
Ak'o
moemawmftm; wk;d wufxeG ;f um;atmif pGr;f aqmifcMhJ uayonf/ "n0wDacwfwiG f pEo&l ,
d rif;
tkypf ;dk pOfu Ak'j rwfpmG &ckid af 'oodYk <ua&mufcNhJ y;D ky&f iS af wmfr[mrkeu
d dk oGe;f vkycf ahJ vonf/ Ak'u
,
dk f
awmfwidk f kyw
f ?k qif;wku;dk uG,o
f jzifh &tyfaom ukov
dk t
f usK;d wku
Yd dk owKArd o
w
k e f tus,af [mxm;
cJah yonf/ ,if;aMumihf a0omvDacwf &ckid rf sm;onf Ak'\
ykaH wmfudk ausmufjzihv
f nf;aumif;? owKrsK;d pkH
jzihfvnf;aumif;? jyKvkyfukd;uG,fcJhMuonf/ y#drmynmjzihf rkj'mtrsKd;rsKd;? tmoetrsKd;rsKd;ESifh yvifykHpH
trsK;d rsK;d wku
Yd dk jyKvyk cf MhJ uayonf/ xku
d o
hJ Ykd jyKvyk cf MhJ uaom ykpH rH sm;teuf xl;jcm;Ny;D vuf&majrmufaom
ausmufqpfvuf&mwpfckukd azmfjya&;om;vkduf&ayonf/
vGefcJhaom &SpfESpfcefYu ausmufawmfawmif\ awmifbufawmifajcwpfae&m rlvwef;
ausmif; aqmufvyk &f ef ajrae&mowfrw
S cf ahJ yonf/ xkad e&m ajruk
d Md uNy;D wkid pf u
dk &f ef wGi;f wl;aom
tcg tkyfyg&Sdaom ausmufcsyfwpfck &&SdcJhMuonf/ qufvuf&SmazGMuaomtcg ausmufcsyf
(5)csyf&&SdcJhMuonf/ xkdausmufcsyfrsm;wGif a0omvDacwfvuf&m Ak'ykHawmfrsm;yg&SdcJhNyD; ,if;
ausmufqpfvuf&mrsm;teuf xl;jcm;aomt"dyg,f&SdNyD; vuf&majrmufaom ausmufjym;wpfcsyfukd
awGU&SdcJh&ayonf/ xkdausmufcsyf\tvsm;rSm 2ay 8vufr&SdNyD; teH1 ay 10vufr&Sd? xk
8vufr&Sdonf/ ausmufjym;rSm rlvu ausmufkdjzpfaomfvnf; ajrBuD;xJ ESpfaygif;rsm;pGm
epf j rKyf a ecJ h & ojzih f eD M uef M uef t a&mif jzpf a eonf / ausmuf j ym;tem;ywf v nf w G i f
2vufrcefYabmifxm;NyD; 2vufrcefY xGif;xkxm;onf/ tkyfrsm;rSm 2vufrcefY <uwufaeonf/
ausmufjym;wGif Ak'y aHk wmfwpfqyl g&SNd y;D ykaH wmf\ OD;acgif;ay:rSr;dk tcufo;Hk ckyg&Sad om aAm"d
yifudk xkvyk x
f m;onf/ aAm"dcufrsm;\atmufwiG f OD;acgif;awmfudk 0ef;&HNy;D a&mifjcnfawmfpuf0idk ;f ukd
xkvyk x
f m;onf/ puf0idk ;f \atmuftem;ESpzf ufonf bk&m;ykaH wmf\yck;H ESpzf uf tqk;H owfxm;onf/
bk&m;ykaH wmf\OD;acgif; rjrifv
h eG ;f redrv
hf eG ;f aom rkead wmf&NdS y;D ? vuf,m&pf&adS om qHacGuav;rsm;ukd
xkvkyfxm;onf/ ezl;awmfrSm oif;uspfjym; vkH;0ryg&Sdacs/ em;&GufawmfESpfzufrSm OD;acgif;uyfaeNyD;
yckH;em;txd &Snfvsm;aeonf/ okdYaomf yckH;ay:okdY vkH;0xdjcif;r&Sdacs/ rsufpdawmfrSm cstyfaom
rsufvTm&SdNyD; ajrBuD;ukd pkdufMunhfaeykHxkvkyfxm;onf/ rsufckH;awmfrsm;rSm ay:vGifxif&Sm;NyD; rsufckH;
ESpzf ufrmS quf ESmk;d odYk wef;qGx
J m;onf/ ESmk;d rSmum; ESmoD;cReaf eonf/ EIwcf rf;vTmtpkrH mS yg;vTm
NyKH ;a&mifoef;aeonf/ EIwcf rf;tenf;i,fpal eNy;D ar;aph0idk ;f aeonf/ rsuEf mS awmfwpfcv
k ;Hk 0kid ;f aeykH
jzpfonf/
vnfyif;awmfrmS nDnm jynhNfh zKd ;rdaYk rmufaom &iftaHk wmf&o
dS nf/ vufarmif;awmfEpS zf ufrmS
jynhNfh zKd ;Ny;D vufzsm;bufoYkd qifEmS armif;ozG,f oG,w
f ef;aejcif;ukd okyaf y:atmif xkvyk x
f m;onf/
vufEpS zf ufpvk;H ukd &ifeG x
Yf ad &mufatmif jri x
fh m;onf/ nmbufvuf0g;ukd tjyifbufoYkd azmfxm;Ny;D ?
vufcv,f? vufo<l u,fEiS fh vufoef;rsm;ukd tay:odaYk xmifxm;onf/ vuf;dI ukad uG;Ny;D vufrESifh

10
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
aomw&m;ukdom igESpfouf rdefY>rufaomMo0g'ukd cH,lownf;[k jyefajymcJhonf/ xkdtcg
Oywdyk&AkdZfuxyf oifwkdYq&mjrwfpGmbk&m;onf tokdYt,l&Sdoenf;/ rnfokdYaomw&m;ukd
a[mMum;oenf;? ightm; a[mygavm[k qkdjyefav\/ t&SiftZdvnf; odOnf;q&m\wynhf
y&AkZd w
f o
Ydk nf omoem awmf\&efol qefu
Y sib
f ufjzpfMu\/ omoemawmf\eufeu
J s,0f ef;aMumif;ukd
qkOd ;D rSoifrh nf[Bk u
H igh&iS ?f igum; omoemawmf&[ef;jyK rMumjrifah o;? av;yg;aom *r&D *kPEf iS fh
jynhfpkHaomw&m;awmf ukd tus,fa[mjcif;iSm rpGrf;Ekdifyg/ pkd;pdrQoma[mEkdifygao;onf[kqkdvQif
Oywdu igh&iS ?f igwpfrl um; ZAL'dyu
f Re;f cGi0f ,f ynmt&m vGepf mG ausmaf pmol wpfa,mufwnf;yif/
igh&Sif\pGrf;tm;&SdorQ yif ightm; a[mygavmh? enf;t&m enf;taxmifwkdYjzihf ukefatmifcsJUxGif
odjrifjcif;iSm uREkfyf\wm0ef &Sdygap[kqkdavonf/ xkdtcg &SiftZdrax&fonf atmufyg*gxmukd
a[mMum;cJhavonf/
]]a,"rm a[wkyb0g awoH a[wkH wxm *awm tm[
awoO a,meda&ma"m {0H0g'd r[moraPm}
*gxm\t"dyg ,frmS a,"rm-tMuifZmwd? Z&m? Asm"d? r&P tp&Sad om 'kuo
pmav;yg;wko
Yd nf
(0g) 'ku-H 'ku- ocFg&'ku- 0dy&Pmr'ku tp&Sad om 'kuo
pmw&m;wko
Yd nf a[wkyb
0g- wPSm[laom
ork',opmvQif trSe&f u
dS ek \
f / awoHw'd u
k ? ork',opmESpyf g;wk\
Yd a[wk-H jzpf&mjzpfaMumif;? csKy&f m
csKyfaMumif;jzpfaom r*opmukdvnf;? wxm*awm-igwkdYq&mjrwfbk&m;onf tm[-a[mawmfrl\/
awoO-xkdtvkH;pkHaomw&m;wkdY\ eda&ma"m-csKyf&m{uef jrwfedAmefw&m;ukd? tm[-a[mawmfrl\/
r[moraPm-&[ef;jrwfpmG wkq
Yd &monf {0H0g'd-odaYk [mawmfr\
l / *gxmukad [m ESpyf g'ukMd um;
&vQif Oywdonf enf;wpfaxmifjzihf wefqmqiftyfaom aomwmywdr*fodkY a&mufawmfrl\/
uJo
h Ykd t&Sit
f Zdrax&fonf Oywdy&AkZd u
f kd w&m;a[mrnfjyKaomtcg jrwfpmG bk&m;
tm; pdww
f iG t
f mkjH yKNy;D *kPaf wmfwu
Ydk dk atmufarhayvdrrhf nf/ xko
d Ykd pdwt
f mkjH yKaomtcg jrwfpmG bk&m;
onf yO0*iD g;OD;wkt
Yd m; "rpMumw&m;a[mcJo
h nfudk t&Sit
f Zdrax&f pdwt
f mkw
H iG f ay:vmayrnf/
,if;aMumifh ausmufjym;\ tay:ykid ;f wGif jrwfpmG bk&m;ykaH wmfudk "rpMumrkj'mykpH H xkvyk x
f m;cJah yonf/
nmbufwGifxkdifaeaom &[ef;ykHrSm t&SiftZdrax&f bk&m;&Siftm; tmkHjyK&Sdckd;aeykH jzpfayonf/
b,fbufrS y&AkZd rf mS Oywd t&Sit
f Zdudk &Scd ;dk ae[efjzpfonf/ orifi,fEpS af umifrmS rd*'g0keaf wm
ukd azmfaqmifxm;jcif; jzpfayonf/
xkaYd Mumifh a0omvDacwf &cdik Af 'k b
mom0ifrsm;onf jrwfpmG bk&m;\w&m;awmf tqDtESpjf zpf
aom opmav;yg;w&m;awmfudk azmfaqmifxm;onfh a,"rm*gxmawmfudk tav;teufxm;cJMh uonf/
a0omvDacwf &ckdifwkdY\ pdwful;rIrSm csD;usL;p&m jzpfayonf/ ausmufqpfvuf&mrSmvnf;
tvGeaf jyjypf acsmarmrI &Sad yonf/ a,"rm*gxmawmfrmS Ak'b
mom0ifrsm;twGuf tvGet
f a&;Bu;D Ny;D
rSwf,ltyfaom *gxmawmfjzpf a0omvDacwfwGif ukokdvfaumif;rI jyKMuaom rif;ESifhwuG wkdif;ol

&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf

12

a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)

a0omvDacwfrS
xif&Sm;aom armfuGef;vuFmwpfyk'f
oD&dausmf-ajrmufOD;

at'D 327-rS 818xd ESpfaygif; 491-ESpfrSm &ckdiforkdif;wGif a0omvDacwftjzpf xif&Sm;aom


tcsdefumvjzpfayonf/ xkdacwf tkyfpkd;cJhaom rif;rsm;rSm p`EbGJUukd cH,lcJhMuayonf/ xkdrif;
tqufqufonf "n0wDacwfrS pwif,MHk unfouf0ifcMhJ uaom Ak'b
momukd pOfqufrjywf ,kMH unf
uk;d uG,cf MhJ uayonf/ a0omvDrif;rsm;onf jrwfpmG bk&m;a[mawmfrcl ahJ om owKArd o
w
k e u
f kd ,kMH unf
Muojzifh bk&m;qif;wkawmfrsm;ukd a&T? aiG? aMu; paom owKrsm;jzihfvnf;aumif;? opfom;? ausmuf
ponfwkdYjzihfvnf;aumif; jyKvkyf ukd;uG,fylaZmfcJhMuayonf/ apwDykxkd;ajrmufjrm;pGmukdvnf;
wnfxm;uk;d uG,cf MhJ uonf/ jrwfpmG bk&m;\w&m;awmfrsm;\ tqDtESpjf zpfaom a,"rm*gxmawmfudk
ausmufwkH;rsm;? aMu;jym;rsm;wGif a&;xdk; "mwfarGawmfrsm;ESihftwl XmyemxnfhoGif;cJhMuonf/
"n0wDacwfrq
S if;oufvmaom Ak'0 g'ukd ,kMH unfae&mrS tdE,
d rS r[m,e0g'rsm; 0ifa&muf
vmcJhonf/ xkd0g'ukd ,kHMunfvufcHvmolrsm; &SdvmcJhonf/ bk&m;kyfwk qif;wktjyif bk&m;avmif;
aAm"dowykHawmfrsm;ukd xkvkyfukd;uG,fcJhMuonf/ ax&0g'? Ak'0g'rS r[m,eAk'0g'odkY ul;ajymif;
,kHMunfolrsm; &Sdvmojzihf aemifumvwGif r[m,e Ak'bmomu vTrf;rkd;oGm;rnfh t&dyfta&mifukd
BudKwifjrifodMuaom &[ef;ynm&Sd? vlynm&Sdrsm;onf xkdacwftkyfpkd;aeaom oD&dp`Erif;tm;
tBuHOmPf ay;cJhMuonf/ ppfrSefaom ax&0g'Ak'bmomrSm ,if;tcsdef oD[kdVfwGif &SdaecJhonf/
,if;aMumifh oD[Vdk rf S yd#uwfawmfEiS hf &ckid yf #d uwfawmfrsm;ukd tajccHNy;D oH*g,emwif&ef tBuOH mPf
ay;cJMh uonf/ ,if;aMumifh oD&pd `Er if;onf a0omvDwiG f pwkwt
Burd f oH*gF ,emwifyu
JG dk usi;f ycJah v
onf/
a&S;acwf&ckdifrsm;onf oH*g,emwifcJhaom tBudrfukd rZdra'o ax&0g'Ak'bmomrsm;
wifcJhonfukd a&wGufNyD; todtrSwfjyKcJhMuonf/
1/
yxrtBurd f oH*g,emrSm t&Sirf [muyrax&fudk trSL;jyK &mZN*Kdf [jf ynf tZmwowf
rif; wifcJhonf/
2/
'kw,
d tBurd f oH*g,emrSm t&Sirf [muyrax&fudk trSL;jyK tdE,
d a0omvDjynf umv
aomwrif;BuD; wifcJhonf/
3/
wwd,tBurd f oH*g,emrSm t&Sirf [marm*vyd w
k w

d rax&fudk trSL;jyK yg#vdyw
k jf ynf
oD&d"rmaomurif;BuD; wifcJhonf/
okH;BudrfrSm rZdra'otwGif; wifcJhaom oH*g,emrsm; jzpfMuonf/ xkdrSaemufwifcJhaom
oH*g,emrsm;rSm oD[Vdk u
f Re;f "r&uw
d t&Sif Bu;D rSL;Ny;D 0|*grPdrif; wifcahJ om oH*g,emukd pwkw
tBurd t
f jzpfvnf;aumif;? yk&yS &l (yuf&0S g) wGif uedourif;wifcahJ om oH*g,emudv
k nf; pwkwt
Burd f
tjzpfvnf;aumif; a&wGufonf/ rZdra'owGif 3-BudrfwifNyD;aemuf &ckdifa0omvDwGif wifcJhaom
oH*g,emukdvnf; pwkwtBudrftjzpf a&wGufcJhaMumif;? ,if;aMumifh armfuGef;vuFmwGif y? 'k? w rD
pwkwdus r[d Ho[k rnf&orkdif; &udKifwkdif;[k a&;pyfxm;ayonf/

&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf


14
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
vuFma&;om;xm;aom *Pef;rsm;ukd yd#uocsFmjzifh aumuf,l&ayonf/ yd#uwfocsFm
aumuf,lykHukd ygVdjzihfa&;om;xm;onfrSm-

um'd#g'd,um&m'd? e0ocsFmyumodwm?
yOocsFm um&m'd? oknmemr y&Oem/
um'dutp pstqkH; (u? c? *? C? i? p? q? Z? ps) 9-vkH;wkdYukdvnf;aumif;? #g'd? #tqkH;?
"tqkH;? (#? X? !? y? P? w? x? '? ") tqkH; tu&m 9-vkH;wkdYukdvnf;aumif;? ,um&m'd? , tqkH;
VtqkH; (,? &? v? 0? o? ? ? [? V) tu&m 9-vkH;wkdYukdvnf;aumif;? e0ocsFm 1? 2? 3? 4? 5? 6? 7?
8? 9? ocsFmwkdY[l yumodwm jytyfukef\/ yum&m'd y tp rtqkH; (y? z? A? b? r)tu&m
ig;vkH;wkdYukd yOocsFm 1? 2? 3? 4? 5 ocsFmwkYd[l yumodwm jytyfukef\/ o&Oem? o&&SpfoG,f?
ei,fESihf OwkdYonf oknmemr oknwkdYrnf\/

16
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
bk&m;yGifhawmfrlaomuvd,kwfESpf
2525
bk&m;w&m;a[mawmfrlaomESpf
45
----------bk&m;y&dedAmefpHaomuvd,kwfESpf
2570
aumZmNzdKaomESpfaygif;('gwk#Dum)
1169
---------e*Bwdow*dudef;
3739
&ckid b
f &k if &mvrm,krif;onf rdbpHZu
d ed ;f (8645)ukd NzKd co
hJ nf/ xku
d ed ;f ukyd if bk;d awmf tOP
rif;Bu;D onf Pm0paEued ;f tjzpf jyKco
hJ nf/ xkNd zKd <uif;ou&mZfudk r[mou&mZftjzpf a&wGucf o
hJ nf/
jrwfpGmbk&m;onf r[mou&mZf 103-ckwGif yGifhawmfrlonf/ 45-ESpf (okdY) 45-0g w&m;a[mawmfrl
onf/ r[mou&mZf 148-wGif y&dedAmefpHawmfrlonf/ xkdudef;ukd tZmwowfrif;BuD;onf yoQpwk
lyude;f tjzpfNzKd co
hJ nf/ "n0wDb&k if pEo&l ,
d rif;onf ZD0uude;f tjzpf t<uif;rJNh zKd co
hJ nf/ xkZd 0D u
ude;f NzKd Ny;D (1)rSp a&wGuv
f m&m pEmol&,
d rif;\tEG,af wmf (16)qufwiG f ol&,
d pMwrif;vufxuf
ESpfaygif; 609-ESpfa&mufvmcJhonf/ xkdrif;onf "eOudef;ukd NzdKcJhonf/ xkd"eOudef;NzdK<uif; ou&mZf
rSquf a&wGuv
f mcJ&h m ESpaf ygif; 560-a&mufaomtcg a0omvDjynf&iS f oD&pd `Er if;(oD&"d r0Zd ,rif;)
u Owrude;f tjzpf NzKd co
hJ nf/ xk"d POued ;f 609ESifh Owrude;f 560ukad ygif;Ny;D "mwk#u
D mude;f 1169
f u&mZfonf omoemou&mZfatmuf ESpaf ygif; 1169
tjzpf &cdik w
f Ydk ac:qkMd uonf/ xkaYd Mumifh &ckid o
ESpf avsmhenf;aeonf/ xkdESpfwGifyif oD&dp`Erif;onf a0omvD pwkwtBudrf oH*g,emwifyGJukd
usif;ycJhavonf/
xku
d o
hJ Ykd oH*g,emwifaomtcg &[ef;awmfrsm; oDwif;ok;H aexkid &f ef aqmufvyk cf ahJ omausmif;
awmfrsm;rSm ,aeYwidk f a&TawmifBu;D ay: NyKd ysuaf eaomausmufv;Hk rsm;ESifh atmufajcwku
Yd dk awGUEkid yf g
ao;onf/ a0omvDacwf &ckid Af 'k b
mom0ifrsm;onf apwDyx
k ;dk rsm; wnfaqmufvLS 'gef;jcif;? Ak'q
if;wk
awmfrsm;ukd oGe;f vkyv
f LS 'gef;jcif;? bke;f awmfBu;D ausmif;rsm;ukd aqmufvyk v
f LS 'gef;jcif;? ponfh ukov
dk 'f ge
rsm;ukd jyKvyk cf MhJ uonf/ ,if;odYk vSL'gef;jcif;udk aMu;jym;? ausmufjym;rsm;ay: urn;f a&;xk;d rSww
f rf;
wifxm;cJMh uonfudk ,aeYwidk f awGU&S&d ayao;onf/ Ak'o
moemawmfrmS vnf; aevkv
d vkd xGe;f awmufchJ
onf/ a0omvDacwf Ak'omoemawmfrSm a0omvD\ywf0ef;usifrSmomru &ckdifa'otESHY
ysUH EScYH ahJ Mumif; awGU&S&d onfh pwlygrsm;ESifh a,"rm*gxmawmf xk;d xm;cJah om ausmufw;Hk ausmufjym;rsm;
u oufaocHaeayonf/
a0omvDacwfukefqkH;NyD; av;NrdKUacwfwGif acwoifrif;onf yOmNrdKUudk wnfaxmifcJhonf/
xkrd if;vufxuf &[Emt&Sijf rwfrsm; ay:aygufco
hJ nf/ xif&mS ;aom &[EmrSm t&Sio
f pA@0rax&f
jzpfonf/ xkt
d &Siw
f &m;tm;xkwcf ahJ om ae&mrsm;ukd av;NrKd Ujrpfurf;ESihf &ef;acsmif;awmifwef;tMum;
iSuaf cgif;ac: vkP
d af cgif;udv
k nf;aumif;? vufrawmfapwDteD; Aa@m*l[
l vnf;aumif;? ppfawGNrKd U
Aa@marmf[
l vnf;aumif;? ,ckwidk af c:aeMuao;onf/ opA@0t&Sio
f nf ajrmufO;D NrKd U pHum;
awmifwef;wGif y&deAd m efjyKco
hJ nf/ y&deAd m efjyKaomawmifay: xkt
d &Si\
f "mwfawmfrsm;ESifh bk&m;&Si\
f
"mwfawmfrsm;ukd pkaygif;Ny;D acwoifrif;onf apwDwpfqw
l nfco
hJ nf/ if;apwDudk ,cktcg uk;d e0if;

&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf

18

a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)

&ckdifa&muf ,kd;',m;trwf
(xkdif;)
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
apmrGefjyifjyK rif;Amwnf a&TajrmufOD; qkdaompum;t& rif;apmrGefonf ajrmufOD;NrdKUukd
wnfxm;cJah omfvnf; rif;Ambk&ifuom NrKd Uawmfudk Bu;D us,cf rf;em;pGm wnfaxmifcahJ vonf/ rif;Am
bk&ifonf oD&dol&d, pEr[m"r&mZmbGJUukd cH,lNyD; ou&mZf 893ckESpf? e,kefvqef; 1&uf paeaeY
qifjzL&Sif (oka'gvsm)\ orD;awmf zGm;apmrif;ukd rdzk&m;acgifBuD;tjzpfxm; bdodufcHawmfrlNyD;
ajrmufO;D xD;eef;wGif pk;d pHcahJ vonf/ ukvm;trnfjzifh aZmufabmufoQmH vf(ZrL'Dyg\t&Si)f [k bGUJ ukd
cH,al vonf/ rif;Ambk&if 22ESpt
f yk pf ;dk ewf&mG pHaomtcg om;awmfBu;D rif;wdum xD;eef;ukd qufcH
cJhonf/ rif;wdum 3ESpfpkd;pH vGefaomtcg om;awmf rif;apmvS xD;eef;qufcHonf/ xkdrif; 8ESpf
xD;eef;pH vGefaomtcg nDawmf pMum0aw;(rif;pMum)onf ou&mZf (926-933)c&mZf (15641571)xd 7ESpf eef;pHcJhonf/
&ckdifwGif rif;apmvS tkyfpkd;csdef jrefrmEkdifiHwGif [Hom0wD bk&ifhaemif ausmfxifaemf&xm
(1551-1581) tkyfpkd;aomumv jzpfayonf/ bk&ihfaemifonf ou&mZf 1562ckESpfwGif ,kd;',m;okdY
csDwufNyD; t,k',NrdKUawmfukd odrf;ykdufcJhonf/ xkdtcsdefwGif t,k',NrdKUawmf bk&ifjAwd&mZm
(r[mcsu&mzwf) tkyfpkd;aecsdef jzpfavonf/ bk&ifhaemifonf ,kd;',m;bk&ifESihf rif;nDrif;om;rsm;?
rl;rwfrsm;ESifh vufryI nm&Si?f EIwrf yI nm&Sirf sm;ukd [Hom0wDoYkd ac:aqmif,cl o
hJ nf/ xko
d aYkd c:aqmifchJ
aom ,kd;',m;rl;rwfrsm;txJwGif bk&ifjAwd&mZm\ trwfrsm;jzpfaom bGefapmrIdif;ESihf
nDawmfjAuGef;qkdifwdkY ygvmcJhavonf/ bk&ifhaemifonf ,kd;',m;rS zrf;qD;ac:aqmifvmolwkdYtm;
oifah vsmo
f vkd ae&mcsay;xm;cJo
h nf/ odaYk omf trwfnaD emifwrYdk mS if;wkYd ,d;k ',m;aexkid &f ouJo
h Ykd
tajctaeum; r[kwfacs/ vGwfvyfrIr&Sd? pnf;rsOf;pnf;urf;rsm;ESihftnD aexkdif&onf/ rdrdEkdifiHukd
jyefvkdaomfvnf; ,kd;',m;rSm jrefrmvufatmufcHjzpfae tajctaexl;rnfr[kwfacs/ ,if;aMumifh
oD;jcm; ukd,fhrif;ukd,fhcsif;ESihf aexkdifaom &ckdifa'oodkY oGm;vkdaomqE &SdcJhonf/ xkdYaMumifh rdrdnDESihf
wkdifyifNyD; &ckdifa'ookdY wdwfwqdwfxGufajy;&ef pDpOfMuonf/ rdrdwkdYESihfvkdufvkdaom ,kd;',m;rsm;ukd
pnf;k;H cJo
h nf/ xkt
d csed w
f iG f bk&ifah emif ac:aqmifvmaom ,k;d ',m;bk&ifrmS &[ef;abmifoYkd 0ifa&muf
aeonf/ ,kd;',m;bk&ifonf rdrdEkdifiHodkY bk&m;zl;oGm;cGifhawmif;NyD; jyefcJhavonf/ ,kd;',m;okdY
a&mufaomtcg &[ef;rSvlxGufNyD; bk&ifhaemifukd ykefuefjcm;em;avonf/ xkdtcg bk&ifhaemifuGyfuJ
aomppfwyfonf ,kd;',m;okdY csDwufcJhavonf/ ,if;tcsdef tcGifhaumif;ukd ,lNyD; bGefapmrIdIif;ESihf
ol\aemufvkdufrsm;onf &ckdifokdYxGufajy;cJhMuonf/
bGeaf pmrIid ;f wkv
Yd pl o
k nf c&D;vrf;uRr;f usirf I r&So
d jzifh cJc,
J Of;,Of;jzihf k;d rawmifudk jzwfausmcf hJ
&onf/ bGefapmrIdif;rSm c&D;vrf;Murf;wGif awmifa0S;ukd tokH;jyKNyD; oGm;cJh&onf/ &yfem;csdefwGif
ol\tdro
f o
l ufxm;tm; owd&vGr;f qGwNf y;D rsu&f nfyifusrcd o
hJ nf/ odYk wa&GUa&GUjzihf c&D;ESicf MhJ u&m
aemufqkH;wGif ajrmufOD;NrdKUodkY qkdufa&mufcJhMuonf/ xkdtcsdefwGif ajrmufOD;xD;eef;ukd rif;pMumtkyfpkd;
vsu&f adS vonf/ bGeaf pmrIid ;f wkv
Yd pl o
k nf rif;pMumxHc0dk ifNy;D rdrw
d v
Ykd m&jcif;taMumif;ukd avQmufxm;cJh

20
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
OD;wifcg? aumif;pGmrIawmfxrf;? aemufyguk,
d &f ?H pdwo
f efcidk t
f m;use;f ? uRerYf mS av? tD;csr;f vGeo
f m,m?
wkid ;f um;jynf&mG -jynf&mG ? pm;tpmpkjH ynhNf zKd ;? z&mZmrSmav? om;awmf&mausmw
f ;dk ? &TrD ;dk iGrD ;dk &Gmygpdaus;Zl;
oQi?f ocifEpS yf g;ukd tm;xm;cku
d mrS?D touf&n
S pf -D &Snpf ?D bke;f Bu;D pD-Bu;D pD? tE&m,frsK;d ? uif;pD-uif;pD?
zD;rsKd;? oQif;pD-oQif;pD? apmrIdif;armif t,ifaysmufvkdY? aemufrSewf&Gm rSDwifygvD/
bk&ifrif;zavmif;onf bGeaf pmrIid ;f \oDcsi;f ukd em;qif&aomtcg rsm;pGmoem;awmfrcl o
hJ nf/
aus;Zl;opmawmfuv
dk nf; apmihx
f ed ;f Ekid af omolwpfO;D jzpfaMumif;? od&
dS 'umpm;\orD;awmf rif;dEk iS fh
vufqufay;awmfrcl o
hJ nf/ wpfEpS cf efMY umaomtcg uHomNrKd U\ajrmufbufwiG &f adS eaom uydyl eD ,fudk
odr;f oGi;f Ny;D rif;zavmif;\ opmukd cHapcJo
h nf/ rif;zavmif;onf vGepf mG oabmus ordo[
H al om
bGJUukd ay;cJhonf/ bGefapmrIdif;onf eef;awmfokdY rMumcPvma&mufcJh&onf/ NrdKUawmf yGJvrf;obif
rsm;okv
Yd nf; oGm;a&mufMunfh cI o
hJ nf/ &cdik w
f \
Ydk qif,ifru
I v
dk nf; taotcsmavhvmrSwo
f m;cJo
h nf/
&ckdifvSysKdjzLrsm;? vSyaMumh&Sif;rIudkvnf; oDcsif;jzihf okyfazmfcsD;usL;xm;cJhonf/ bGefapmrIdif;onf
eef;awmfESifh NrdKUawmfukd csD;rGrf;NyD; ,kd;',m;oDcsif; aemufwpfyk'f a&;pyfcJhonf/
eef;awmfzGJU ,kd;',m;oDcsif;
av;&yf0wD? &mZXmeD? omuDaysmpf jH ref;? tHrh cef;ewfeef;? a0,Em? ykyH rmpGmrSex
f m;? pdeo
f m;av
jrom;? a*grkwm Oz,m;? eDvmaMumifrsuf&GJ? vSrsKd;pkHpkH? eef;bkHvGefxl;uJ? jrifolrIdifai;? tHhxJeufwkdY?
wlnzD ef? wufzsm;rk;d pGe?f a&mufvQx
H ed x
f ed n
f ;D ? wkid ;f jynfawmfBu;D ? wk;d wufpnfyifom? vlrsm;pGm ewf&mG
bkHtvm;? aysmfyg;yvTm;? 0wfpm;qif,ifcg? NrdKUa&mawmyg? Zmcgysif;bkdYvJ? ewfrwl-vlru? aemufpc?
cvefvefOD;&dwfqHxkH;jyef? ysKdjzLrsm; a,musfm;vlysKdaoQ? awmifESpfq,fcg;0wf 0wfqifxm;? ESpfyg;av
arysKd armifysKd? vSMuyg,ifh/ &yf&Gmxkdxkd? ESpfyg;av? arysKd armifysKd ac:Muyg,ifh? &yf&Gmxkdxkd? rdzbkd;tkd?
xkdxkdausmif;uefbk&m;rSm? w&m;usihfvkdYom? wkdif;um; jynf&Gm? jynf&Gmrif;\bkef;awmf-bkef;awmf?
rdef;ra,musfm;? wlaysmfaysmf? rMum;rjrifbl;a,mif? rMum;rjrif bl;a,mif? xl;vnf;xl;? a&-xl;a&
EkdifiHawmf/
,k;d ',m;oDcsi;f ESpyf 'k pf vk;H rSm ,k;d ',m;oHpOfvu
dk jf zpfaomfvnf; &ckid o
f o
H ufoufjzihf pDu;Hk xm;
cJhonfukd zwfIjcif;jzifh bGefapmrIdif;onf &ckdifpmayta&;tom; uRrf;usifaMumif; od&SdEkdifayonf/
&ckid ef ef;awmftaMumif;ukd a&;pyfcahJ om y*k;d jzLrif;orD;\ &wko;Hk yk'd ?f ay:wl*b
D ek ;f Bu;D rE&w
d \
f rSww
f rf;
rS ajrmufOD;eef;awmftaMumif;ESihf ,ckbGefapmrIdif;a&;pyfaom ,kd;',m;oDcsif;rS eef;awmfrsm;
taMumif;rsm;ukd zwfIMunhfjcif;jzifh ajrmufOD;eef;awmf\xnf0gcefYjim;rIudk od&SdEkdifayonf/
bGeaf pmrIid ;f onf vlrsK;d jcm;yifjzpfaomfvnf; t&Si\
f aus;Zl;uko
d w
d wf t&Si\
f opmukad pmifh
pnf;aom yk*Kd vw
f pfO;D jzpfayonf/ bk&ifrif;zavmif;uvnf; aus;Zl;odwwfaomoltm; xku
d w
f efaom
&mxl;? *kPx
f ;l ? bGUJ xl;rsm;jzihf cs;D jri afh jrm ufpm;cJah yonf/ bGeaf pmrIid ;f onf vGecf ahJ omESpaf ygif; av;&m
ausmu
f &ckid t
f rsK;d om; trsK;d orD;wk\
Yd qif,if0wfpm;yk?H ajrmufO;D NrKd Uawmf\ Bu;D us,cf rf;em;yk?H ewfbHk
wrQaysmpf &maumif;yk?H eef;awmf\xnf0gcefn
Y m;yk?H bmomw&m;ukd ,kMH unfpmG bke;f Bu;D ausmif;rsm;rSm
oufBuD;&G,ftkdrsm; w&m;tm;xkwfMuykHrsm;ukd azmfxkwfNyD; ,kd;',m;oDcsif;jzihf aESmif;acwfvlrsm;

&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf

22

a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)

av;NrdKUacwf bk&ifrsm;\ trdefYjyefwrf;


a&Tckdifausmf

,ckacwf tpkd;&tzGJUtpnf;rsm;onf w&m;Oya'pkd;rkd;a&;twGuf trdefYjyefwrf;rsm;xkwfNyD;


tkycf sKyMf uonf/ a&S;acwf&ckid b
f &k ifrsm; tkycf sKycf phJ Ofuvnf; tcsKUd bk&ifrsm;onf trdeaYf wmfjyefwrf;f rsm;
xkwcf MhJ uonf/ &ckid o
f rkid ;f &Sd acwfBu;D av;acwfwiG f wwd,acwfjzpfonfh av;NrKd Uacwf tcsKUd bk&ifrsm;
onf trdefYawmfjyefwrf;xkwfcJhaMumif; awGU&Sd&ayonf/
av;NrKd UacwfwiG f yxrqk;H awGU&S&d aom bk&ift
h rdeaYf wmfjyefwrf;rSm ou&mZf 485ckEpS f y&deNf rKd U
wGif xD;eef;pk;d pHcahJ om '&mZmrif;Bu;D \ trdeaYf wmfjyefwrf;jzpfayonf/ '&mZmrif;Bu;D eef;wuf
rMumrDwiG f "n0wDacwf pEo&l ,
d rif;Bu;D oGe;f vkyu
f ;dk uG,cf ahJ om ky&f iS af wmf r[mrkeu
d dk zl;ajrmfvdk
trwfBuD;vusFmtm; vlrsm;pGmjzifh &SmazGckdif;avonf/ trwfBuD;vusfmonf r[mrkedkyf&Sifawmf
ude;f 0yf&m oD&*d w
k af wmifoYdk a&muf&cdS o
hJ nf/ odaYk omf uke;f awmfwpfcv
k ;Hk ukd awmzk;H vQu&f NdS y;D ky&f iS af wmf
ukd rawGUcJh&acs/ taMumif;ukd '&mZmrif;BuD;tm; avQmufwifcJhonf/ rif;BuD;onf pkd;&drfBuD;pGm
jzpfcJhonf/ aysmufqkH;aeaom r[mrkedkyf&Sifawmfukd zl;ajrmfvkdaomqEjyif;jycJhonf/ ,if;aMumifh
kyf&Sifawmfukd &SmazGawGU&Sd&eftwGuf wkdif;jynfodkY trdefYjyefwrf;wpf&yf xkwfcJhonf/ jyefwrf;rSm
r[mrkedkyf&Sifawmf&Sdaomt&yfukd jyEkdifaomoltm; ywjrm;vufaumufwpf&HESihf qifjrif;rsm;ukd ay;
rnf/ xkt
Yd jyif a&TaiG&wemwku
Yd v
dk nf; ay;rnf/ trdeaYf wmfjyefwrf;ukd trwfBu;D vuFmtm; wjynfv;Hk
od&Sdap&ef aqmif&GufapcJhonf/ trdefYawmfjyefwrf;onf NrdKUrSaus;&Gm? xkdrSwqifh awmBudKawmifMum;
wGif aexdik af om rjrif& jyefEY o
YHS nf/ ,if;aMumifh awmif,mckwpf m;aeaom &a[mifvmESihf taygifvm
nDtpfukdwkdY bk&if\trdefYjyefwrf;ukd od&SdcJhMuonf/ if;wkdYonf trwfBuD;vusfmxH vma&mufNyD;
r[mrked yk &f iS af wmfudk jyEkid af Mumif; today;Muonf/ xkn
d t
D pfu\
dk vrf;Tecf sut
f wkid ;f vku
d
f &Smaom
tcg ky&f iS af wmfr[mrkeu
d dk awGU&Scd o
hJ nf/ '&mZmrif;Bu;D onf ky&f iS af wmfudk yifah qmifNy;D rlvae&m
oD&d*kwfukef;awmfxm;&SdcJhonf/ trdefYawmfjyefwrf;wGif yg&Sdonfhtwkdif; vrf;TefjycJhaom nDaemif
wkdYtm; ywjrm;vufaumuf? a&TaiG&wemrsm;ESihf qifjrif;rsm;ukd qkawmftjzpf csD;jrihfay;cJhonf/
'kw,
d awGU&aom bk&ift
h rdejYf yefwrf;rSm ae&O&m awmifiNl rKd UwGif ou&mZf 608 ckEpS f xD;eef;
pk;d pHcahJ om iESv;Hk rif;\trdejYf yefwrf;jzpfonf/ xkrd if;f vufxufwiG f ukvm;ESio
fh ufaygif;zuf ykeu
f ef
ojzifh trwfjynfp;dk Bu;D "raZ,sudk &Jrufig;aomif;ESifh oGm;a&mufErdS ef if;apcJo
h nf/ ukvm;ESio
fh ufwYdk
ta&;edr
hf zrf;qD;&rdaomokyYH ef;rsm;ukd "raZ,strwfBu;D onf &ckid jf ynfoYkd ,laqmifvmNy;D bk&ifxH
qufocJhonf/ xkdokHYyef;rsm;ukd pepfwus ae&mcsxm;Ekdif&eff trdefYjyefwrf;wpf&yfukd xkwfcJhonf/
trdefYjyefwrf;twkdif; rSL;awmfrwfawmfwkdYu BuD;Muyfae&mcsxm;ay;&onf/ xkdtrdefYjyefwrf;rSm
]]zrf;,lcJhaom ukvm;trwfESpf&mukd wefqmukdodrf;NyD; twGif;rdef;rpkd;armvdyftpdkYrSmjznfhap? ukvm;
rif;om;ESihf ygvmaomaus;uRefrsm;ukd yg&if;twkdif; ukvm;rif;om;ESihfaeap? bD;awmf '&mZmrif;
zGUJ awmfrcl ahJ om tpktwkid ;f ysL? urf;,HwrYdk mS qiftpk? jrif;xde;f tpk? obiftpk? ajrm ufpnftpk ponf
rlvtwkid ;f &Sad p/ if;jyif tpkom;wkrYd mS jrefrmwku
Yd dk tpkrES w
I f tonfumvtrIux
dk rf;ap/ tonfom;
wku
Yd trIxrf; vlaygif;wpfoed ;f ukd vuf,moif;ig;aomif; vuf0o
J if;ig;aomif;? if;vlwu
Ydk dk vuf,m

24
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
trdejYf yefwrf;xkwNf y;D rsm;rMumrD nDvmcHobif usi;f yavonf/ bk&ifrif;xD;onf yviaf y:
rSxidk Nf y;D Munhf aI wmfral omtcg rdrad &SUteD;wkid f jzL;azG;aomxk;H pufrsm;ukd jrifawGUcJah vonf/ rif;Bu;D
onf rsm;pGma'goxGufNyD; ig\trdefYawmfukd tb,fol zDqef eef;wkdif axG;xkwf&oenf;[k
ar;awmfrlcJhonf/ nDvmcHa&mufvmMuaomtrwfrsm; rwifavQmuf0hH/ tenf;i,fMumaomtcg
trwfBuD;wpfOD; onf ae&mrSx bk&iftm; tkdtaojyKNyD; vufwGifukdifxm;aom yk&ykdufukd
tomt,mjzefYum bk&iftm; avQmufxm;cJhonf/ xkdtrwf\avQmufwifcsufrSm bk&ifrif;xD;onf
rnfonfh&uf? rnfonfh tcsdef uGrf;pm; vrf;avQmufNyD; vufId;wGif ayusHaeaom xkH;ukd
wkdifwGifokwfcJhaMumif; twdtus avQmufxm;jcif; jzpfavonf/
,if;avQmufxm;csufukd rif;xD;bk&ifMum;aomtcg jyefvnfpOf;pm;rd rdrdyif trSefwu,f
owdrrlbJ trSww
f rJo
h w
k cf o
hJ nfudk owd&cJah vonf/ xkaYd Mumifh rdrd t
d em;&Sd oHvQuu
f ,
dk Nl y;D ig\trdeYf
awmfudk zDqefaom vuf;dI tm; iguk,
d w
f idk yf idk ;f rnf[q
k
dk yviaf y:wifNy;D oHvQujf zihf vuf;dI ukd
jzwfypfco
hJ nf/ uJo
h Ydk tjyKtrludk jrifMuaomtrwfwrYdk mS vGepf mG aMumufcMhJ uonf/ bk&ifrif;xD;onf
rdrdcsrSwfaompnf;urf;ukd rdrdukd,fwkdifvkdufemcJhonf/ tvGefw&m;apmihfaomrif;jzpfonf[k ajymMu
onf/ taMumif;ukv
d nf; wkid ;f jynfwpfcv
k ;Hk Mum;odojzifh rnforl Q xkwjf yefaomtrdeu
Yf dk azmufzsuf
ol r&SdcJhMuacs/ odkYaomf OD;&D;awmf teEb,onf olaX;xHrS vmbfcH,lNyD; uRefrsm; EGm;ckd;rIwGif
uRef\t&SifcHojzifh uRefraumif;vQif t&Siftm; pD&ifrnfqkdaom trdefYjyefwrf;t& OD;&D;awmfukd
pD&ifapcJhonf/
rif;xD;onf Ak'bdaou bdodufukd oGef;avmif;cH,lNyD; omoema&;qkdif&mudp&yfrsm;? w&m;
pD&ifa&;qkid &f m udp& yfrsm;? rif;nDrif;om;wkEYd iS q
fh idk af om udp& yfrsm;? tcGet
f wkwf aumuf,jl cif;qkid &f m
udp& yfrsm;ukd trdejYf yefwrf; xkwaf wmfrcl o
hJ nf/ trdejYf yefwrf; tjynht
f pkrH mS jrwfpmG bk&m; y&deAd m ef,l
onfhaemuf ajcmufESpfwGif ab;awmfjzpfaom pEol&d,rif; vGefawmfrlavvQif om;awmftdrfa&SUrif;
ol&d,m"dywd kduf&mukd pkd;pHawmfrlonf/ tEG,fawmfom;ajr;qufaygif; 29quftqkH; plVwOE&m
rif;onf bk&m;ocif y&dedAmef0ifonfhaemuf 982-ckESpfwGif waumif;jynfodkY csDawmfrl tjyefwGif
ork'& m vGeo
f nfumv 0dyw
q
d u
dk af &muf&m NrKd vrl sK;d -tjrwl-om;yJjzLwkEYd pS af ,muf 24ESpf rif;rlonf/
rdpm tjyKtrl tusi&fh adS v omoemawmf I;d EGr;f onf/ *gr0goD&mG olwEYdk iS afh eaom yGaJ usmif; &[ef;wkYd
xGef;vsuf t&n0goD bk&m;tvkdawmf&Sdaom {upm& q&mjrwfwkdY uG,faysmuf&avonf/ aumZm
421 a&mufaomtcg yJjzLrif;ukd rif;rsK;d qufjzpfaom plVrmOE& mrif;ajr;awmf rif;iwkv
H yk Bf u
H rif;k;d
quf pkd;&jyefavaomf omoemawmfa&;ukd a&S;OD;pGm &Sif;&vif;&aomfvnf; rSL;rkduf rwfrkdufwkdYESihf
*gr0goD tvZD&[ef;wkdYaygif;zuf r&Sif;rvif;&Sdavonf/ ab;awmf irif;iwkHu rif;kd;rysuf
crnf;awmfwkdif; 41qufaomrif;wGif todynmr&Sdaom bk&m;jrwfpGm qkH;r&mpum;ukd &SnfMum
xGe;f vif;atmif oD[Vdk u
f Re;f 0VK*grPdrif;vufxufawmf? oD[Vbmom bk&m;ocifpum;&if;twkid ;f
tu&mwifxm;cJhonfukd ul;,l&Sdonf/ bk&m;tvkdawmfukd &[Emrsm;rSaomfvnf; rodEkdifonfjzpf
vsuf oD[kdVfom; &[ef;ykPm;? yJul;om;? yk*fom;wkdY &[ef;t&SifjrwfcH,lMu ykxkZOfwkdYvkyfMuonfh
usrf;pmukd roif-ravhvmoifh? aemufukdvnf; usrf;pmrvkyfapESihf? t&n0goDqdyfNidrf&mwGif w&m;

26
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
csuu
f dk wifjyavQmufxm; pD&ifap/ rif;om; rif;aqGjzpfvsuf rif;om;wku
Yd siv
f nf&maom tXm&oukd
roifravh zsif;ayghavvGifhvQif pm;aus;NrdKU&GmukdEIwf? NrdKUav;rsufESm qkH;jzwfpD&ifonfh w&m;u@rSm
apmifhaeap? rSL;rwfom;ajr;jzpfvsuf rdkd;bvmukd rusifh qkd;oGrf;aysmf&Tif? obifavhvm? aomufpm;
,pf0? avvGifh&SdcJhvQif rdbtarGukd rcHapESihf? jruf&dyftpkdYrSmjznfh? vdrmrnf&Sdol rSL;rwfom;ajr;ukd
a&G;ppf tarGcHap/ NrdKU&GmacgifolBuD;wkdYrSmvnf; bkd;bwkdYenf;wl &Gmukd rtkyfrxdef;ayghzsif;rkdufrJvQif
bk;d bt&mukd rcHapESi/fh aus;&Gm&Sd vlBu;D om;ajr; vdrm oluadk &G; qufcBH u;D pk;d ap? jynfol trItcif;ukd
pD&ifonfh rSL;rwfw&m;olBuD;? jynfpkd;wkdY rajzmifhrrSef pkd;b@mrsufESmBuD;i,fvkduf pD&ifqkH;jzwfvQif
acgif;ukd av;>rm&dw?f t&mukEd w
k ?f r[mrkeo
d rd af wmf av;rsuEf mS wHcg;rkc0f wGif &So
d nft
h ;kd rsm;ESifh a&cyf
xrf;aeap/ tjrpfxu
dk &f m pD&if&efa&mufvmoludk pD&if&rnfrmS ,rrif;ESiw
fh al p? Ekid if t
H wGi;f qif;&J
om;wkdYudk tkyfxdef;pD&ifonfh rSL;rwfacgif;olBuD;wkdY rajzmifhrom;? BuD;Ekdifi,fif; ESdyfjyKusifhu qif;&J
om;wkYd yifyef;&d&d &Scd v
hJ siv
f nf; jrihrf &dk af wmifapmihef wfrsm; av;a,mufuo
hJ v
Ykd Qif rsuEf mS Bu;D i,fraxmuf
ESihf? igtvsifodawmfrlatmifavQmuf? trwfBuD;wkdY rajzESihf? rwnfarhavsmh vpf[if; a&S;xkH;pHy
usonf[k Mum;odawmfrv
l Qif uk,
d &f BH u;D ? qifuBJ u;D ? jynfp;dk Bu;D ? "m;ykid Bf u;D wkYd av;a,mufudk wHusiv
f QKd
awmfrrl nf[k &Snv
f sm;aomtrdejYf yefwrf;ukd wkid ;f oljynfom;wkYd od&adS p&ef oufqidk &f m NrKd Upm;aus;pm;
wkdYrSwpfqihf xkwfjyefcJhavonf/
,if;trdeaYf wmfjyefwrf;twkid ;f &ckid jf ynfol jynfom;rsm;ukd vdu
k ef musio
fh ;Hk cJo
h jzihf rif;xD;bk&if
tkyfpdk;pOfumvwGif wkdif;oljynfom;rsm;rSm a&csrf;tkd;BuD;ukd ykdufzufxm;&ouJhodkY at;csrf;om,mrI
&Scd ahJ yonf/ rif;xD;bk&iftm;vnf; bke;f awmfBu;D oufawmf&mausm&f n
S yf gap[k qkawmif;cJMh uonf/
xkdYaMumifh rif;xD;bk&ifonf &ckdiforkdif; w&m;apmihfaomrif;tjzpf ESpfaygif; 106ESpftxd rif;tjzpf
tkyfpkd;cJhavonf/
av;NrKd Uacwfb&k ifrsm;\ trdejYf yefwrf;rsm;rSm eef;usm;Bu;D bk&if\ trdejYf yefwrf;rSwyg; tm;vk;H
rSm wkdif;om;jynfolwkdY\ 'kuuif;a0;aeEkdifa&;ukd a&SUI xkwfjyefcJhaom trdefYjyefwrf;[kqkdvQif
rSm;tHhrnfrxifyg/
a&Tckdifausmf-ajrmufOD;
usrf;ukd;pm&if;
1/
&ckid &f mZ0ifopfusr;f -yxrwG-J OD;pErD mvmvuFm&? [Hom0wDpmykEH ydS w
f u
dk ?f rEav;NrKd U (1293)ck/
2/
rif;&mZmBuD;pmwrf;-t&Sif&rm0wDynmpm&\pmpk/
&ckdifr*Zif;trSwf (19)

28
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
r*Fvm tcg euwfaumif;? ynmajrmfjrif? a&ajr&Sifvnf;? *kPfvQiftwd? *wdav;yg;? w&m;wnfap
aMumif;wnf;/ a&S;xk;H a[mif;usr;f tvm rnD,w
k w
f uf ayghysurf &Sd omcJ?h Bu;D awZm uRe;f vk;H rd;kd ? bdou
d f
cHNyD;? opmBuD;onf/ apmxD;rif;aumif;rsKd;wkdY qkdkd;? ta&SUtrSm? udk,f\touf? &GufajczkH;? ESvkH;rjcm;
omwnf;? ow0gukd arwmxkH;acG&pf? av;yg;tjypf &Sif;&Sif;uGm? jynfolvkyfcGef? rvGefpm;wkdY&monf/
r[mEG,jf rpf? bke;f yGio
hf pf? &[ef;odum ? rif;rSmbdou
d /f olawmfpw
d o
f nf? rzdwu
f sifh ;dk ? jrwftrsK;d [l
a&S;a[mif;usr;f rsm;ukd uk;d um;Ny;D bdou
d rf *Fvmqif,ifusi;f y&m vkyaf qmif&rnfh trIupd t00ukd
vuFmjzihf avQmufxm;cJhavonf/
'&mZmrif;BuD;onf &mZmbdodufukd qif,ifusif;y ig;vcefYMumaomtcg &mZyvif
ysm;rsm; vmpGcJ o
hJ nf/ ysm;tkzH UJG ysm;&nfrsm;jynfv
h maomtcg xkyd sm;&nfrsm;ukd rpkwb
f J ajrmufbufoYkd
ysHoGm;Muavonf/ twdwfedrdwftaMumif;ukd u0dausmftrwftm; ar;jref;aomtcg trwfBuD;
avQmufxm;cJhonfrSmt&Sirf if;jrwf ab;awmf pEo&l ,
d rif;jrwfvufxuf jrwfpmG bk&m; rZrd a'ou aumif;uifc&D;
jzifh <uvmawmfrl r[mrkedkyf&Sifawmfukd oGef;vkyfygonf/ aumZmou&mZf 465 wGif yk*Hjynfrif;?
tavmif;pnfou
l bD;awmfvusmf rif;eefwYdk eef;wifvmaom jyLwvkid ;f ukd yif
h r&aomf zku
d six
f ;dk av
&m? kyf&SifawmfuG,fav rif;5qufajrmuf uG,faysmuf&Sdygonf/ ,ckt&Sifrif;jrwf? bkef;ynm
usufoa&? w&m;oDv *kPfawmfaMumifh ysm;wkdYonf yef;0wf&Sdaom tcsKdt&omjrwfukd aqmif,l
qufo ajrmufodkYysHavonfrSm ysm;Tef&mt&yf kyf&Sifawmfr[mrked &SdonfrSm trSefjzpfygonf
[k wduspGm ewfrsufaphuJhodkY tjrifjzifh avQmufxm;cJhonf/
trwfBu;D avQmufxm;onft
h wkid ;f &SmazGaomf r[mrked yk &f iS af wmftm; awGU&Scd o
hJ nf/ rl&if;ae&m
uwkwawmifwGif odrfawmftopfwnfaqmufNyD; ukd;uG,fcJhonf/
xkrd if;vufxufwiG f b*Fgwpfq,fEh pS Nf rKd Uwko
Yd nf oufEiS afh ygif; aomif;use;f cJMh uonf/ xkt
d cg
aomif;use;f rIudk ESrd ef if;&ef trwfBu;D aZ,sAv
dk u
f dk tvk;H t&if;ESifh csaD ponf/ xko
d w
Ykd yfawmfcsw
D ufpOf
wyfO;D BuKd ;MumiSuw
f pfaumifonf om;a&wpfcu
k dk cs
D ys0H v
J m&m wyfO;D rSppfonfwo
Ydk nf BuKd ;Mumukd
vkdufzrf;&m iSufESihf om;a&ukd &&SdcJhMuonf/ xkdBudK;MumiSufESihfom;a&ukd bk&iftm;qufoav &m
xkdedrdwfukd u0dausmftrwfu avQmufxm;cJhonfrSm wyfOD;wGifjrifaom edrdwfwdwf&tvkd? xkdiSufBudK;
MumeHrSm ukvm;? arSmufrSm; a&m,Sufum;om;a&? rdwfaqGjyKvsuf jcm;em;csufrSm? bdwftvmay?
om;a&ESiifh u
S ?f ysv
H surf vGw?f ukid ;f Gww
f v
Hk m? csi;f tpmvnf;? ruGmpkb
H uf? ykq
Yd ufavjyef? xku
d ReEf pS yf g;?
ukvm;ESio
hf uf? iSuEf iS o
fh m;a& taer,Gi;f csucf si;f rjcm; atmifjrif&ef edrw
d jf zpfygaMumif; avQmufxm;
cJv
h onf/ u0dausmt
f rwfwifavQmufonft
h wkid ;f trwfBu;D aZ,sAv
dk o
f nf oufEiS u
hf v
k m;aomif;use;f
onfudk atmifjrifpmG ESrd ef if;Ekid cf o
hJ nf/ u0dausmt
f rwfBu;D tm; qifaygufwpfp;D qkcs;D jri ahf wmfrcl o
hJ nf/
xk'd &mZmrif;onf oufawmf (31)ESpaf &mufaomtcg r[mrked yk &f iS af wmfrmS acR;xGuo
f nf/
tcsed t
f cgr[kwf rk;d &Gmonf/ jrpfa&Bu;D onf/ rk;d BuKd ; eef;rSmusonf/ xko
d aYkd omedrw
d w
f u
Yfdk dk jrifaomtcg
rif;Bu;D onf ynm&St
d rwfrsm;ukd aemifumvwGif jzpfay:vmrnfh taMumif;jcif;rsm;ukd wifavQmufap
avonf/ xkt
d cg ynm&St
fd rwf &mZukak vQmufwifco
hJ nfrmS - t&Sirf if;jrwf wdww
f rHk w
S pf ?k oQLtrSm?

30
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
,kwHrdwH? &efola&mufvwfaomtcg? nDnmuly? azmf&aom jynfaxmifzufcsif;? rdwfaqGcifyGef;
rif;&Sjd cif;vnf;aumif;? wd^od?Yk ow^yuwdaom? ckEpS yf g;aomrif;wk\
Yd jyuawh aus;Zl;w&m;wkYd
onf a[mwd^jzpfukef\/ wd^odkY? eDwd0dpuPm&mZmeDwd vdrmukefaom ynm&SdwkdYonf 0kwd
qkdtyfukef\/ odkYusrf;*efvmaMumif;ESihf trwfBuD;avQmufwifcJhavonf/
rif;xD;bk&ifonf trwfBu;D \avQmufxm;csuu
f dk oabmaygufawmfro
l nf/ ,if;aMumifh trdeYf
awmf&SdonfrSm ig i,fawmfrlaomfvnf;? auo&mZmjcaoFhrsKd;wkdYonf a&T*lom tdyfouJhodkY? jcaoFhqD
onfvnf; a&Tcu
G w
f iG o
f mwnfonf/ q'eq
f ifjzLrsK;d rSev
f Qif qifrnf;zGm;k;d r&S?d aevwko
Yd nf rdrt
d a&mif
ukdzsufrxGef;? ork'&mwkdY[lvnf; urf;odkYa&vQHkd;r[kwf? igwdkYrif;rsKd;vnf; teD;ta0; ra&G;av&m
tmPmoem; xm;awmfrlaompum;ukd zsufkd;xkH;a[mif; rvm? rif;wnfMunfrS jynfomrnfukd
tEG,af wmfapmihaf omw&m;? rzsuo
f if?h igvnf;odawmfro
l nfyif trdeaYf wmf&
dS OD;&D;awmf teEb,ukd
rSL;rwfodkY tyfawmfrlavonf/
av;NrKd Uacwfb&k ifrsm;\ trwfynm&Srd sm;onf taMumif;ay:aygufvmvQif rnfo\
l rsuEf mS ukd
rSraxmufbJ a&S;xk;H wrf;pOfvmrsm;ukd tuk;d tum;jyK trSew
f &m;bufrS &yfwnfNy;D avQmufx;Hk rsm;
ukd avQmufwifcMhJ uonf/ ,if;aMumifh av;NrKd Uacwf trwfynm&Sw
d \
Ydk avQmufx;Hk rsm;rSm &ckid o
f rkid ;f
,aeYwkdif xif&Sm;vsuf &SdcJhayonf/
oD&dausmf(ajrmufOD;)
&ckdifr*Zif;trSwf 19

avmif;Muufawmifarmf ta0;rStjrif

32
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
&Sr;f vnf;ysu[
f ?k a&S;qufpum;? qifq
h ifMh um;cJ?h Bu;D rm;awZm? &Sit
hf mPmum;? wurmvk;H ? 0Se;f ,ufjcKe;f
onf? jrwfbkef;r@dKif? &ckdifoma,mifh? om,mpGav? ompGav/
&udKifom;av? ompGav/ /
6/
/ompGav/ / jynfa&Tom,m? NrdKUyOmxuf? pkd;vSmonfrif;? acwoif;[k? xefjyif;awZm?
bkef;ynmaMumifh? jynf&Gmtpkd;? a&crkd;odkY? at;vkdYNidrfNidrf? xuf0wdefESihf pHcsdefwEIef;? aysmfrqkH;atmif?
&Sib
hf ek ;f xuf0eS ?f jynfph v
Hk eG cf ?hJ wwefomoem? jynf&mG rSmum;? zef0gta&mif? xGe;f vif;ajymifc?hJ OD;aqmif
AE0? aum@nESifh? aemufrSpOfquf? rysufpkdufpkduf? xufcsyfvkdufonf/ pkdufbmom? omoem\?
aumif;&mtusK;d ? xrf;aqmify;dk onf? tusK;d arQmx
f ? eE,
d ESi?fh y'krt&Si?f ay:xif&[Em? jrwfoC
H mwk?Yd
yOmNrdKUxuf? xGef;ay:xGufonf? rsKd;qufr@dKif? &ckdifoma,mifh? om,mpGav? ompGav/
&udKifom;av? ompGav/ /
plVa&0
=
oH*g,emwif&m em,uOD;aqmifjzpfonf/
Owrudef;
=
560ckESpf? yd#uwfocsFmenf;t& aumuf,l&onf/
a&crkd;
=
a&csrf;tkd;[lvkd/
&SiAf E0? aum@n? eE,
d ? y'krwkrYd mS pr0ufacwf acwoifrif;vufxuf ay:xGe;f Muaom &[Emrsm;
jzpfMuonf/ &SifAE0-r[mxD;bk&m;wnf&mukd Asm'dwfay;cJhonf/
7/
/ompGav/ / jynfa&Tpr0uf? ,if;jynfxufwiG ?f rif;qufwq,f? pk;d cg0,f? BupH nfvn
S yfh wf?
ykeu
f efowf? trwfocF,m? rnfomwcsu?f 0a&mif;iSu[
f ?k ok;H qufp;dk um? rif;jyKvmS \/ xkcd gcsed 0f ,f?
rsK;d EG,o
f us? rif;&Jb,? aygufjkd rESi?fh cs<D ua&SUjynf? aqGEpS rf nfwiG ?f om;onfwpku
d ?f zGm;jrifvu
dk o
f nf?
&ifEpS o
f nf;csm? a&Tuo
l mESi?fh vusmf rif;eef? eef;k;d rSev
f Qi?f wzefNrKd Uopf? wnfaxmifvpS u
f ? ESpcf spjf ynfo?l
pdwfMunfjzL? rSwf,lwoD;? eef;a&TxD;um;? tHhcsD;*kPfod&f? NrdKUy&def[k? ausmf&Sdefrkd;0Sef;? tHhrcef;onf/
opfqef;r@dKif? &udKifoma,mifh? om,mpGav? ompGav? &udKifom;av? ompGav/ /
8/
/ ompGav/ / jynfa&Tbkef;wef;? aeES,fxGef;? jruRef;ZrL? aomif;&yfilxuf? qlqlrif;wkdY?
cGeq
f ufyo
Ydk m;? ESpv
f cdk sib
f ,
G ?f ewfbEHk ,
S o
f ?Ykd rsK;d EG,rf ysu?f rif;qufqufvQi?f jzL&Gujf zefrY ;dk ? ykid v
f mpk;d u?
wefc;dk Bu;D bd? rif;aumvd,? xk&d mZvQi?f i&aumufarmf? awmifuek ;f ay:xuf? &Siaf wmfyk Bf u;D ? r[mxD;
ukd? wnfNyD;ukd;uG,f? edAmef&G,fonf? bkef;<u,fr@dKif? &ckdifoma,mifh? om,mpGav? ompGav/
&udKifom;av? ompGav/ /
9/
/ ompGav/ / jynfa&Tbek ;f vl? uRe;f ZrLxuf? xD;jzLMuuf? rif;qufpOfvm? '&m[k? r[mEG,f
rsKd;? rif;vQifpdk;u? wefckd;rkd;0Sef bkef;awmfvGef? tyfESHodMum;? av;ESifhjrm;ukd? vsifvsm;rMum? ay;quf
ygu? 'DyguRe;f cGi?f rif;vQit
f ppf? {u&mZf[?k wGi&f pfO'gef;? trnfxeG ;f ? xD;eef;&dyNf ird ?f pnf;pdrrf uGm?

34
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
ocsmF a&;aomf? tHah 0;p&m? jynf&umonf? omoemr@dKi?f &uKd io
f ma,mif?h om,mpGav? ompGav/
&udKifom;av? ompGav/ /
i&Jcuf =
rif;xD;\pD;awmf qifjzLtrnf
EGm;vm;oif;pk? ckESpfckarG;=74632725 a,muf
a&S;acwf&ckdifjynf\vlOD;a&? b*Fvm;e,ftygt0if? ckESpfuka#ausmfjzpfonf/
a&Tcidk af usm(f ajrmufO;D )
&ckdifr*Zif; trSwf 19

36
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
teD;&Sd rGefwkYdESihfr[mrdwfjzpfap&eftwGuf rdrd\om; qkdifrGefx&DwkdYukd rkwrrif;\ orD;ESifh
xdr;f jrm;ay;cJo
h nf/ xkjYd yif rkwr pm; Anm;'v\om; Anm;EGUJ ESifh rdr\
d orD; tDpyJvmESifh xdrf ;f jrm;ay;
cJhonf/
iZifumonf rkwr NrKd Upm;? Anm;'vESihf rdwzf UJG Ny;D onfrpS ,cifuxuf wefc;dk tmPmBu;D rm;
vmavonf/ oefvsiq
f yd u
f rf;tjyif 'voabFmqdyEf iS fh ykord o
f abFmqdyw
f u
Ydk ydk g tkycf sKyaf eavonf/
&ckid Ef iS jfh refrmwkYd ul;oef;oGm;vmrIudk jzwfawmufco
hJ nf/ ,if;aMumifh awmifib
l &k ifEiS hf rif;&mZmBu;D wdYk
onf ukef;wyf a&wyfjzihf vma&mufNyD; oefvsifukd wkdufckdufMuonf/ odkYaomf ta&;edfrfhcJhMuonf/
a&wyfwkdufyGJwGif &ckdifbk&if\om;awmf rif;carmif;ukd iZifum zrf;rdavonf/ iZifum awmif;qkd
onft
h wkid ;f if;tm; oHvsirf if;tjzpf todtrSwjf yKNy;D aemifwiG f oefvsiu
f dk rwku
d af wmhyg[k uwdjyKrS
om rif;om;ukd vTwfay;avonf/
rif;carmif;onf iZifumvufwGif;rS vGwfvm rMumrD ou&mZf 967 ckESpfwGif oHwGJodkY
txde;f awmf OumysEH iS t
hf wl bk&m;zl;&ef a&muf&cdS o
hJ nf/ oHwNJG rKd U&Sd bk&m;uRerf sm;u if;wkYd bk&m;uRef
tjzpfrS uif;vGw&f eftwGuf rif;om;tm; eef;wifvMdk uonf/ (bk&ifwpfyg;u vSL'gef;cJah om bk&m;uRef
rsm;ukd xkdbk&ifxuf wefckd;BuD;aombk&ifu uif;vGwfcGifhjyKEkdifonf/) xkdYaMumifh bk&m;uRefrsm;u
rif;om;tm; t&Sio
hf m;awmf\ crnf;awmfrmS toufBu;D &ifNh yjD zpf kww
f &uf ewf&mG pHvQif om;awmf
orD;awmfuvnf; rsm;ojzihf eef;vkyjJG zpf&monf/ crnf;awmfxif&mS ;&Spd Of xD;eef;wuf crnf;awmfudk
ouFef;ESifhxm;vQif oHo&mypKyeftusKd;ESpfyg; jzpfygrnf/ ta&;tcif;atmifjrif bk&ifjzpfatmif
uRefawmfwkdY ulnDygrnf/ bk&ifjzpfvQif uRefawmfrsKd;wkdYtm; bk&m;uReftjzpfrS uif;vGwfcGifhjyKyg[k
avQmufxm;Muonf/
rif;om;onf bk&m;uRerf sm; avQmufxm;csuu
f edk m;0ifNy;D bk&m;uRerf sm;ukd wyfzUJG OumysEH iS fh
avmif;Muufpm;rif;apmxGwfwkdYESihftwl ajrmufOD;odkY csDwufMuonf/ xkdtaMumif;ukd rif;&mZmBuD;
BudKwifodawmfrl iZifkdif;acsmif;uRef;rS qD;BudKwkdufav&m om;awmfESihf OumysHukd zrf;rdavonf/
avmif;MuufNrdKUpm; rif;apmxGwfrSm om;r,m;wkdYukdac:,lNyD; ta&SUjynfokdY xGufajy;oGm;avonf/
rif;apmxGwo
f nf oefvsio
f aYdk &muf&cdS
hJ iZifumxHcv
dk cHI o
hJ nf/ iZifumvnf; oda[mif;uRr;f a[mif;
jzpf oifhawmfaom&mxl;ukd ay;NyD; trIxrf;aponf/ rif;apmxGwfwGif kyf&nfacsmarmvSyaom
orD;apmoEmrSm rdbrsm;ESifhtwl oefvsifokdYygvmcJhonf/ wpfaeYaomf iZifum\ppfAkdvfwpfOD;onf
rif;apmxGwt
f rd u
f adk &mufvmNy;D apmoEmukd iZifumESix
fh rd ;f jrm;&eftwGuf iZifumrS ajymckid ;f aMumif;
ajymavonf/ rif;apmxGwfu rdrd\ZeD;ESihf aqG;aEG;NyD;rS tajzay;&ef jyefajymvkdufavonf/
rif;apmxGww
f Ykd ZeD;armifEEHS pS Of ;D rSm orD;ta&;aMumifh &wufrat;jzpfc&hJ onf/ iZifumrSm vlrsK;d jcm;jzpf
bmomvnf;rwloljzpfonf/ rdrdorD;ESifh vufxyfay;vQif trsKd;ukdapmihf &ckdif[kac:wGifjcif;ukd
azmufzsuf&ma&mufrnf/ tjcm;wpfzufrSvnf; iZifumrSm rdrdwkdYrdom;pk ckdukd;&mrJhb0ukd &yfwnfEkdif
atmif ulnDcJhaom aus;Zl;&Sifjzpfayonf/ aemufqkH;wGif olYqefpm; olYMuufqkdonfhtwkdif; orD;ukd
iZifumESihf xdrf;jrm;ay;cJhavonf/
iZifumESifh apmoEmwkYd rsm;rMumrD om;wpfa,mufEiS hf orD;wpfa,mufxeG ;f um;cJah vonf/

38
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
kww
f &uf ewf&mG pHcahJ vonf/ bk&ifuav;\tavmif;ukd ol\aumif;rIawmfjzpfaom a&Teef;OD;apwD
awmf\ zdeyfyef;wifct
Hk em;wGif eHomxif;wkjYd zihf tpDtpOfwus rD;oN*Kd [cf MhJ uonf/ use&f pfol rdz&k m;
uav;rSm armifawmfudk vGr;f qGwaf ompdwaf Mumifh ttdyt
f aeysuu
f m tpma&pmrpm;bJ aecJo
h nf/
ok;H vrQMumaomtcg rdz&k m;uav;rSm ewf&mG pHcahJ vonf/ oDwmarmifErS ESpaf ,mufpvk;H t,lwrd ;f
ewfpdrf;jzpfMuavonf/ NrdKUolNrdKUom;rsm;u oDwmewfarmifESrtjzpf ukd;uG,fcJhMuonf/
oDwmarmifESr aumif;rIjyKcJhaom a&Teef;OD;bk&m; (jrodef;wefbk&m;) yGJawmfukd ESpfpOfESpfwkdif;
awmfovif;vjynhfaeYwGif wpfBudrf? waygif;vjynhfwGif wpfBudrf usif;yMuonf/ xkd&ufrsm;twGif;
ewfyGJukdvnf; usif;yNrJjzpfonf/ oDwmarmifESr wnfxm;ukd;uG,fcJhaom jrodef;wefbk&m;rSm ESpfrsm;
Mumjrihfojzihf ysufpD;,kd,Gif;cJhavonf/ xkdbk&m;ysufpD;onfukd bk&m;'g,um bkd;vrf;ajrESihf ZeD;
r[Geaf tmifwu
Ykd ou&mZf 1233ckEpS w
f iG f jyefvnfjyKjyifcMhJ uonf/ jrode;f wefb&k m;orkid ;f tusO;f ukd
vnf; ausmufpma&;xkd;um bk&m;teD;pkdufxlxm;cJhMuonf/ oDwm&GmrSm ykodrfNrdKUe,f ig;okdif;acsmif;
NrKd U\taemufbufurf;wGif wnf&o
dS nf/ jrode;f wefb&k m;rSm oDwm&Gm\awmifbuf ay 200ceft
Y uGm
wGif wnf&o
dS nf/ bk&m;yGaJ wmf&ufrsm;twGi;f jrefrmEkid if H te,fe,ft&yf&yfrS vlrsm; oGm;a&mufcMhJ u
onf/ txl;ojzihf avSNyKd iyf rJG mS tpnfum;qk;H jzpfonf/ yGaJ wmfvr[kwaf omfvnf; xked ,fol e,fom;wkYd
onf 0g0if 0guRwu
f mvrsm;wGif tjcm;ewfrsm;ukd ylaZmfyoouJo
h Ykd ewfarmifErS twGuyf g uefawmhyJG
vkyf uefawmhcJhMuonf/
oDwmarmifESrtaMumif; a&;xkd;xm;aomausmufpm
(jrodef;wefbk&m; ausmufpm)
aZ,swk? okemy&H? wHy'Dywkdif;? ukwemyl&? tif;0jynfh&Sif taemufoHvGif rif;w&m;BuD;onf
rJul;? [Hom0wDNrdKUwGif NzdKuRif;ou&mZf 970jynhf? 12ESpf eef;pHaom oHvGifNrdKUom; ukvm;iZifum?
avmif;MuufNrdKUol &ckdifr? rdzk&m;apmoEm? om;awmf eEb,? orD;awmf okybma'0D? bdk;awmf
rif;apmxGww
f u
Ydk dk vuf&zrf;,l&m oHviG Nf rKd Uom; ukvm;armifZifumuko
d m rd&mZ0wfjzifh uGy
f y af wmf
rlonf/ bk;d awmfEiS w
hf uG rdz&k m; om;orD;wku
Yd dk rrd bk;d awmfum; rGeNf rKd Uykid f taemufacsmif;vufwufoYkd
xGufajy;a&Smifykef;aeaomaMumifh zkd;awmfacsmif;[kac:onf/ rdzk&m;apmoEmonf om;awmfeEb
,? orD;awmf okybma'0DwdkYESihfwuG? avmif;MuufNrdKUodkY xGufajy;wdrf;a&Smifvm&m? usKdufyGifhya'gNrdKU
taemufacsmif;ukef;jyif&GmwGif rdzk&m;onf zsm;aoma&m*gESihf aoav\/ om;ESifhorD; armifESr
ESpfa,mufwkdYukd "n0wDtrwf olxdefESihfawGU aumuf,lauR;arG; csD;ajrmufaomumv bkef;ynm
vuPmESihf jynhfpkHojzihf rif;rsKd;rSef;od AkdvfbmpkkH;NyD;vQif ou&mZf 985ckESpf? wykdYwGJvqef; 5&uf
6usmaeY usKu
d ,
f oDNrKd Uukw
d nf eEb,okybma'0D if;armifErS ESpaf ,mufwu
Ydk dk rif;ajrm uf eef;pHap
\/ rGefwkdYbmom usKduf,bDNrdKUukd jr[mbmom oDwmNrdKU[kac:\/ xkdtaMumif;ukd taemufbuf
oHvGif rif;w&m;BuD; Mum;odawmfrlvQif zrf;,ltHh[k csDwufawmfrl if;armifESrESpfa,mufwkdYonf
usKu
d o
f xkv
H 'HS g;NrKd UteD; a*gifaygifBu;D &GmokYfd xGuaf jy;wdr;f a&Smifyek ;f aeMuav\/ if;oHviG rf if;w&m;
usD;onf rawGU ysHvDonf/ aemufou&mZf 986 wefcl;vtwGif; rif;om;rif;orD;ESpfa,mufwkdY

&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf

40

a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)

yxrajrmufOD;acwf\ Adokumynmvuf&mrsm;
ausmfausmfvS-ajrmufOD;
yxrajrmufO;D acwf\ Adou
k mynmvuf&mrsm;ukd avhvmrnfqv
dk Qif at'D 1430rS 1531xd
ESpaf ygif; (10)ESpt
f wGi;f wnfaqmufvLS 'gef;cJah om omoedu taqmufttkrH sm;ukd avhvm&ayrnf/
,aeYxd jrifawGUae&aom omoedu taqmufttkHrsm;rSm apwD? ykxdk;? *lrsm; jzpfayonf/
bke;f awmfBu;D ausmif;rsm;rSm opfom;taqmufttkjH zpfojzifh ESpyf &dap'Mumanmif; NyKd ysuo
f mG ;cJah y
NyD/ ajrae&mrsm;om usef&Sd taqmufttkHykHpHrsm;ukd rawGU&SdEkdifay/
&ckdifwkdYonf apwDykxkd;wnfaqmufjcif; twwfynmukd at'Dav;&mpk a0omvDacwfuyif
wwfuRrf;cJhaMumif; kyf<uif;ypnf;rsm;u oufaocHaeayonf/ a0omvDacwfwGif tkyfpkd;cJhMuaom
p`Er if;rsm;onf Ak'b
mom0ifrsm;jzpf apwDyx
k ;dk rsm;pGmukd wnfaqmufcahJ Mumif; xkad cwf a&;xk;d cJh
onfh ausmufpmrsm;t& od&Sd&ayonf/ ,if;Adokumynm&yfrsm;ukd a0omvDacwfrS av;NrdKUacwfokdY
vufqihfurf;cJhNyD/ av;NrdKUacwfrSonf ajrmufOD;acwfokdY wpfzef Adokumynm&yfrsm; qif;oufvmcJh
ayonf/
yxrajrmufOD;acwfukd pwifwnfaxmifvmcJhaom ri;fapmrGef (at'D 1430-1433)onf
NrdKUwnfbk&m;ykxkd;apwDrsm;ukd wnfaqmufvSL'gef;cJhayonf/ rif;apmrGefrSonf rif;acgif&mZmxd
rif;(12)qufwkdYonf ajrmufrsm;pGmaomapwD? ykxkd;? *lausmif;rsm; wnfaqmufukokdvf jyKcJhMuonf/
,if;wkt
Yd euf ,ckrNyKd ysuyf J use&f adS eao;aom omoedu taqmufttkrH sm;ukd avhvmygu xkad cwf
\ Adou
k mvuf&mrsm;ukd od&EdS idk af yonf/ apwDyx
k ;dk wnfaqmufrI Adou
k mynm&yfrsm;ukd ravhvmrD
apwDykxkd;rsm;wnfxm; ukd;uG,frIorkdif;ukd tenf;i,fodxm;&ef vkdtyfrnf[k xifygonf/

apwDykxkd;ukd;uG,frI\ rlvtp
jrwfpGmbk&m; oufawmfxif&Sm;&SdpOfumvwGif om0wd NrdKUol NrdKUom;rsm;onf wpfaeYbk&m;
&Siftm; zl;ajrmf&ef aZw0efausmif;awmfodkY oGm;a&mufcJhMuonf/ xkdtcsdef jrwfpGmbk&m;onf NrdKU&Gm
tESHYokdY w&m;a&at; tNrdKufaq;ukd wkdufauR;&ef a'opm&D<uaeckdufESihf BuHKojzihf aZw0efausmif;
jawmfoYdk a&muf&MdS uaomy&dowfrsm;onf bk&m;&Sit
f m; zl;ajrmfciG rfh &&SMd uacs/ bk&m;zl;vmonfh NrKd Uol
NrKd Uom;rsm;rSm pdwEf v
S ;Hk romr,mESifh rdrw
d w
Ykd iG f yg&Sad om yef;eHo
Y m qDr;D wku
Yd dk bk&m;&Sio
f w
D if;ok;H awmfrl
&m *Euk#dwkdufawmf\ 0if0wGif pkykHxm;cJhNyD; jyefoGm;Mu&avonf/
jrwfpGmbk&m;ocifonf a'opm&D<ucsD&mrS jyefa&mufawmfrlaomtcg temxydPfolaX;BuD;
onf t&Sit
f meEmxHcsO;f uyf aZ00efausmif;awmfBu;D jrwfpmG bk&m;r&Scd u
kd f bk&m;&Siu
f ,
dk pf m; ylaZmf
uefawmh&ef ae&ma'owpfck cGijfh yKynwfay;yg&ef bk&m;&Six
f aH vQmufxm;yg[k awmif;yefavonf/
t&SiftmeEmrax&fonf temxydPfola|;\ awmif;yefcsufukd oabmwl jrwfpGmbk&m;tm;
bk&m;&Sif r&Scd u
dk w
f iG f uk,
d pf m;ylaZmf&mwpfcck k cGijhf yKyg&efavQmufxm;cJah vonf/ xkt
d cg jrwfpmG bk&m;
onf apwDawmf tjym;okH;yg;udk a[mMum;awmfrlNyD; aZw0efausmif;awmf\tjyifbufwHcg;rkcfteD;
r[maAm"dyifBuD;rS toD;ukd ,laqmif aAm"dyifpdkufysKd;xm;&ef rdefYMum;awmfrlNyD;vQif? tmeEm

42
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
(c) 0ifvrf;rkcfESihftwGif;wGif vIdufxyfyg&Sdaom ykxkd;ykHpHtm;jzihf av;rsufESmykxkd;/
*l-*lqkdonfrSm ygVd*l[rS jzpfay:vmaompum;jzpf ausmufawmifrsm;rS obm0tavsmuf
jzpfay:aeaom tacgif;ukd qkv
d o
dk nf/ odaYk omf jrefrmwku
Yd bk&m;ausmif;tjzpfjzifh tok;H jyK&ef
tkwf? ausmufwkdYjzifh zGJUaomapwDwpfrsKd;ukd *l[kac:avh&Sdonf/ xkdYaMumifh tdEd,rS obm0
awmifacgif;ukd bk&m;ausmif;jyKvkyfxm;onfh tZE*lrsKd;ESifhvnf; rwlacs/ vlvkyfaom*ljzpf
trk;d ay:wGif apwDwnf&NdS y;D 0ifaygufwpfayguf&adS om *lrsK;d ukd rsm;aomtm;jzihf awGU&S&d onf/
&ckdifa'oajrmufOD;&Sd -r*Fv"mwfaygif;a&T*l-aAm"da&T*l-a&T*lawmifwkdYrSm *ltrsKd;tpm;jzpfMuonf/
3/

apwDykxkd;ESihf *lrsm;ukd wnfaqmufxm;ykH


apwDwnfaqmufy-Hk ajrmufO;D acwfwiG f wnfaqmufxm;cJah omapwDrsm;rSm ruk#um& ac: ruk#d yf aHk jccH
wnfaqmufxm;onfudk awGU&ayonf/ ruk#d yf aHk pwDwiG f tqifo
h ;Hk qifyh gaMumif; od&ayonf/
(u) yxrykdif; zdeyfawmftkwfckHESihf yp,mtqifhqifh-ar"d
t@
(c) acgif;avmif;ykH oydwfarSmufykH&Sd ukd,fvkH;-t@
(*) jymom'f([&frdum [rd,)ESihf xD;okH;qifh pP0vD
yxrajrmufO;D wGif wnfxm;cJah omapwDrsm; txufygtydik ;f Bu;D (3)ykid ;f rS csUJ xGiNf y;D atmufyg
tpdwftydkif;rsm; yg0ifaom apwDrsm;ukd wnfaqmufcJhMuonf/
(u) ar"dwGif yg0ifaomtpdwftykdif;rsm;
(1) zdeyfckH
(2) yp,mtqifhqifh
(3) Munf;0kdif;
(c) t@wGif yg0ifaomtpdwftykdif;rsm;
(1) acgif;avmif;em;
(2) acgif;avmif;
(3) &ifzGJU(ouFef;pnf;)
(4) oydwfarSmufESihf yef;qGJ
(*) pu0vDwGif yg0ifaomtpdwftykdif;rsm;
(1) azmif;&pfrsm;
(2) MumEk
(3) MumarSmuf
(4) &GJvkH;
(5) MumvSef
(6) iSufaysmzl;
(7) xD;

&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf

44

a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)

rkwfqdwfawmf"mwfapwD
apwDrSm ajrmufOD;NrdKUwnf eef;wnf bk&m;apwDjzpfonf/ rif;apmrGefonf ajrmufOD;NrdKUESihf
eef;ukd yEufcsonfh wpfcsdefwnf;wGif yEufcswnfxm;aom apwDjzpfonf/ ,if;aMumifh rif;apmrGef
wnfcJhaom NrdKUwnfbk&m;rsm;wGif wpfqltygt0ifjzpfonf/ aumZmou&mZf 792ck? awmfovif;v
qef; (1)&uf aexGucf sed Ef iS u
fh u
dk
f rif;apmrGe\
f aeYet
H & tm,kt&yfwnfxm;aom bk&m;wpfqv
l nf;
jzpfayonf/ apwDykHrSm u@mu& ac: acgif;avmif;ykH (xlygkH) apwDjzpfonf/ ykHrsKd;rSm a0omvD&Sd
pwlygi,frsm;rSqif;oufvmaom ykjH zpfayonf/ a0omvDacwf pwlygkrH sm;ukd avhvmvQif tdE,
d Ekid if H
qefcsx
D yl gykaH pwDBu;D ukd tajccHxm;aMumif; awGU&S&d ayonf/ qefcsx
D yl gwGif tykid ;f ok;H ykid ;f &So
d nf/ ar"d?
'@ESifh pw0vfwYdk jzpfMuonf/ a0omvD pwlygrsm;wGiaf tmufwiG f av;axmifyh Hk ar"d? if;tay:wGif
yp,t
H qifq
h if?h t@-yp,H tqift
h ay:wGif kid yf wfyHk pw0vd-ponfjzihf tpdwt
f ykid ;f ok;H ykid ;f yg0if
aeonfudk awGU&ayonf/ xlygykpH u
H dk tajccHNy;D rkwq
f w
d af wmf"mwfapwDudk wnfaqmufxm;onf/
atmufajcwGif awmif\xdyfukd av;axmifhykHazmfNyD; ausmufwkH;BuD;rsm;jzihf ywf&Hxm;onf/ tay:
ausmufzsmBu;D rsm;ukd cif;xm;onf/ xkt
d ay:wGif xlygykaH pwDudk wnfxm;onf/ apwD\atmufq;Hk wGif
tkwcf (Hk ausmufc)Hk &So
d nf/ xkt
d ay:rS yp,t
H qifrh sm; if;tay:wGif oydwaf rSmufEiS fh acgif;avmif;yku
H dk
wpfqufwnf;,lxm;onf/ ,if;wkt
Yd ay:wGif "mwk*A ac: "mwfawmfMuKyyf &Hk NdS y;D tay:qk;H wGif a&Tt;dk
arSmufuw
dk ifxm;onf/ 'kw,
d ajrmufO;D acwfwiG f wnfxm;cJah om &Spaf omif;ykx;kd awmf? xkue o
Yf rd yf x
k ;dk
awmf? tHawmfodrfykxkd;awmfESifh &wemykHapwDwkdYrSm rkwfqdwfawmfapwDrS qifhyGm;wnfaqmufcJhaom
ykxkd;ykHpHrsm; jzpfEkdifayonf/

ykxkd;wnfaqmufykH
ykxkd;ukd t0ifrkcfESihf *Euk#Dwkdufyg&Sdaom ykxkd;ESifhvIdPfywfvrf;ygaom ykxkd;[l ESpfrsKd;cGJjcm;
owfrw
S x
f m;Ekid af yonf/ 0ifvrf;rkcEf iS fh *Eu#k w
D u
dk yf g&Sad om ykx;dk rsK;d rSm ta&SUjrwefaqmif;ykx;dk ? &wem
rSefuif;ykxkd;ESihf &wempHa&G;ykxkd;wkdY jzpfMuonf/ ykxdk;\ta&SUbufwGif t0ifvrf;rkcf&SdNyD; tv,fwGif
*Eu#k w
D u
dk &f o
dS nf/ *Eu#k w
D u
dk rf mS t0kid ;f ESifh av;axmif[
h
l ESprf sK;d &So
d nf/ ykx;dk awmfrsm;\ 0ifvrf;
rkcfukd oyfpDukef;jyKvkyfxm;onf/ oyfpDukef;qkdonfrSm t0ifvrf;\eH&Htkwfbufukd xl;qef;pGm
wnfaqmufxm;NyD; ukef;csKd;rSp oyfykH&Sdaom txufum; atmuf&SL;ausmufwkH;rsm;ukd wpfvkH;ay:rS
wpfv;Hk pDwifxm;onf/ tv,fwiG f aomhcsuaf usmufrf sm;ukv
d nf; oyfjyKvyk Nf y;D oyfpu
D ek ;f ukd tkwq
f ifh
rS okH;qifhxd jyKonf/ tay:wGif ausmufwkH;BuD;rsm;ukd tpOftwkdif; rkcfykHazmfxm;onf/ xkdtcg
acgifr;dk pGe;f \ tav;rSm eH&t
H w
k b
f ufay:odYk rQwpGm usa&mufaeonf/ uke;f rsK;d rSm ivsi'f Pfuydk if
cHEkdifpGrf;&SdaMumif; awGU&Sd&ayonf/ *Euk#Dwkduf\tay:ykdif;ukd aumfAvfausmufpDenf;twkdif; txyf
vkduf pDxm;onf/ tv,fwGif &ckdifac: ql;yef;oD;ukd xnfhxm;onf/ ausmufwkH;rsm;\Mum;wGif &ckdif
t*Fawukd xnhfokH;xm;onf/ &ckdift*Fawpyfenf;rSm tkHwkH yO? uRJaumfq? OoQpfrSm av;? wifvJ
a'G;/ xkH;ESihfoJukd trQwGJ? urmNydKvnf; ,kdifrvJ [laomvuFmjzifh pyfqkdxm;cJhonf/
vIP
d yf wfvrf;yg&Sad om ykx;kd trsK;d tpm;rSm av;rsuEf mS ykx;dk awmfBu;D jzpfonf/ wnfaqmufxm;

&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf

46

a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)

&ckdifppfbk&if av;awmf&Sif
oD&dausmf-ajrmufOD;

&ckid o
f rkid ;f acwftqufqufwiG f wku
d yf 0JG ifatmify&JG cJah om &ckid b
f &k ifrsm; &Scd ahJ yonf/ xkb
d &k if
rsm;tm; ppfbk&ifrsm;[k orkdif;q&mwkdYu trnfay;Muonf/ yxrajrmufOD;acwf (at'D 14301531)wGif xif&Sm;aom ppfbk&ifwpfyg; &SdcJhayonf/ xkdbk&ifrSm bapmjzLrif; jzpfayonf/ bk&if
bapmjzLonf rif;c&D(e&Ek)ESihf rdzk&m;BuD; apmybmwkdYrS arG;zGm;aomom;awmf jzpfayonf/ rif;c&DrSm
ajrmufOD;NrdKUawmfukd wnfcJhaom rif;apmrGef\nDawmfjzpfonf/ bapmjzL\r,fawmf apmybmrSm
avmif;MuufNrdKUawmf pkd;pHcJhonhf (11)qufajrmufjzpfaom bk&ifoD0&mZf\ ajr;awmfapmjzLESihf
avmif;Muufbk&if(12)qufajrmuf odOnf;\ajr;awmf olaX;armif&SifwkdY\ orD;awmfjzpfavonf/
,if;aMumifh bk&ifbapmjzLrSm &mZaoG;ygaom rdbESpfyg;rS arG;zGm;vmoljzpfonf/
rif;c&Dewf&GmpHvQif om;awmfbapmjzLonf ajrmufOD;xD;eef;ukd at'D 1439wGif qufcHcJhav
onf/ bapmjzLrif;onf kyf&nfvSyNyD; cGeftm;BuD;onf/ wkdif;oljynfom;tay: arwmapwemxm;
onf/ bcrnf;awmfuJhodkY aMu;aiGrjynhfpkHaom awmifolv,form;rsm;ukd aMu;aiGaxmufyhHonf/
rif;usiw
fh &m;vufuidk x
f m;onf/ bmoma&;udk ukid ;f Iid ;f onf/ ynm&St
d rwfwEYdk iS fh tNrpJ nf;a0;onf/
ynm&SdtrwfwkdY avQmufxm;onfukd emcHonf/ ,if;aMumifh bk&iftkyfcsKyfpOf wkdif;oljynfom;rsm;
rSm at;csrf;rI&Sdonf/
bapmjzLrif;onf av;twwf tvGefxl;cRefonf/ rif;BuD;ukdifaqmifaomav;ukd rnfolrQ
rypfcwfEidk af cs/ av;ypf&mwGif vuftvGeaf jzmifo
h nf/ nOft
h csed f yif toHMum;&mypfrw
S u
f dk rSeaf tmif
ypfEkdifonf[l\/ owif;rsm;ukd Mum;odaom tif;0bk&if e&ywdonf vufokH;opftxl&Sdaom
oHjym;rsm;ukd rQm;pl;azmufEidk t
f ahH vm[k ar;awmfro
l nf/ xkt
d cg rif;Bu;D onf vufo;Hk opftxl&adS om
oHjym;ukd oHcRew
f yfxm;aom rQm;pl;ckEpS af csmif;jzifh ypfaygufNy;D tif;0rif;xH ykv
Yd u
dk af vonf/ rQm;pl;rsm;
onf oHjym;ukd azmufxiG ;f Ny;D rQm;pl;ckEpS af csmif;\ tuGmta0;rSmvnf; wlnaD eonfudk e&ywdrif;Bu;D
jrifawGU&ojzifh tvGeftHhMo csD;rGrf;avonf/
uJhodkY av;tpGrf; olrwlatmif pGrf;aqmifEkdifojzifh ol&wefrif;wkdYu uvDrmoQvf[kac:
Muonf/ av;awmfocif[k t"dyg ,f&onf/ rif;Bu;D av;awmfprG ;f &nfudk &ckid rf if;orD;{csi;f azmfusL;
pyfqkdxm;onfrSm {;{;oHcsKd? vTJumqkdtHh? xkdb0&Sif? rif;vDcif\ &ifcGifykdufaESm? bapmjzLsrif;? om;onfrlvnf;?
olawmfZmrd? r&Sdavatmif? qifajymifvSEIef;? vufbkef;tm;tH? pGef;oH&Jruf? armif;vufusrf;ajcmf?
Bu;D jrifah rmfvsu?f aMumfav;uref? usiahf v[efvnf;? ypfreS af v&m? wpfxmG oHp?k ESpcf zk 0Ydk wf? 0ifxu
G o
f rQ?
cefw
Y idk ;f us\/ &Tiyf aysmyf g;? jrL;upm;vk?d cspMf unfjdk zif?h rif;uk,
d v
f yk rf sm;? em;xGi;f Mum;0,f? rQm;om;qH
&Sd? rxdap&uf? rxGufapbJ? wGJvGJem;0,f? 0wfaomES,fokdY? jypf&G,fpvsuf? aeYwkdif;yufvQif? o&ufcsD
aumif;? wpfaomif;ravmuf? cGHtm;ajrmufonf? &GHUaMumufjynfaxmifl;wnfhav/
l;wJah rmufawmf? [kww
f ahJ Momf? r,fawmfvu
dk af vsm? bapmjzLrif;? vuf;Hk wlu? ZrLravmuf?
Mum;EIef;avQmufonf? xufatmufwJheH0J? &efoluGJ? {;vnf;,if,if? {;[k csD;usL;a&;om;cJhonf/

48
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
aomuefBu;D ukd wl;azmfay;cJo
h nf/ xku
d efBu;D rSa&ukd Ekid if jH cm;oabFmrsm;twGuf a&mif;csay;cJah Mumif;
od&&dS onf/ (at'D 1470)wGif rif;Bu;D orD;awmfwpfyg; aoqk;H cJo
h nf/ tavmif;ukd 'kid ;f usu
D efteD;
r@yfBu;D pGm aqmufvyk
f tvSLay;cJo
h nf/ tavmif;ukd rD;oN*K [cf o
hJ nf/ xkad e&mwGif trSww
f &tjzpf
bk&m;wpfqw
l nfxm;cJo
h nf/ bk&m;rSm *lb&k m;jzpfonf/ ,cktcg *lrmS NyKd ysucf o
hJ jzifh bk&m;qif;wkawmf
om usefaecJhonf/ qif;wkawmf a&S;tcgu [if;omjy'g;okwfvdrf;NyD; a&TouFef;uyfvSLcJhonf/
a&TouFef;rsm;rSm &moDOwk'PfaMumifh ysufjy,foGm;cJhonf/ ,cktcg if;bk&m;ukd aq;eDuefbk&m;[k
ac:Muonf/ bk&m;tm; jyKjyifrnfo
h l r&So
d jzihf rk;d xJavxJwiG f trk;d tumr&Sb
d J jzpfaeonf/ ppfawGrS
ajrmuf O D ; ok d Y v mMuaom oabF m pD ; c&D ; onf r sm; oabF m ay:rS M unh f v Qif 'k d i f ; usD u ef a bmif \
taemufbuf teD;wGif bk&m;ukd xD;xD;rm;rm;jrifawGUEkdifygonf/
bapmjzLrif;onf aumif;rIawmftjzpf eef;awmf\awmifbuft&yfwiG f wuov
D mbk&m;Bu;D ukd
*lESihfwuG wnfxm;vSL'gef;cJhonf/ eef;awmf\ajrmufbuf aAm"da&T*lbk&m;? &wempHa&G;ESihf
&wemrSefuif;bk&m;rsm;ukd wnfxm;cJhonf/
bk&ifvufxuf pmqkad wmf b'lrif;ko
d nf &ckid rf if;orD;{;csi;f ukd a&;pyfco
hJ nf/ {;csi;f
rSm jrefrmEkid if w
H iG f a&S;tusq;Hk {;csi;f tjzpf xif&mS ;aom{;csi;f jzpfonf/ bapmjzLrif;onf ppfyw
JG idk ;f
tI;H r&Sad tmif yGt
J vDv&D cJah om bk&ifwpfyg;jzpf &ckid o
f rkid ;f wGif ppfb&k iftjzpf xif&mS ;todtrSwf
jyKjcif;cH&ayonf/ rif;Bu;D onf avmuD\tusK;d pD;yGm;ESifh avmukw& m\tusK;d pD;yGm;ukd ESpaf ygif; 23ESpf
eef;pHumvtwGif; aqmif&GufcJhonf/ (at'D 1482)wGif ewf&GmpHaomtcg om;awmf oka'gvsmu
xD;eef;ukd qufcHavonf/
usrf;ukd;pm&if;
1/
&ckdif&mZ0ifopfusrf; ('kwd,tkyf)? t&SifpErmvmvuFm&? [Hom0wDyd#uwfpmykHESdyfwkduf
rEav;NrdKU? 1293ckESpf/
2/
&ckdifr[m&mZ0ifawmfBuD;? OD;omxGef;atmif? &ckdifjynfowif;pmykHESdyfwkduf? 12800 ck/
3/
"n0wDta&;awmfykH? u"d&mbd? oD&dy0&t*r[m "r&mZm"d&mZf*kkq&mawmf? jynfBuD;
r@dKifykHESdyfwkduf/
4/
armufawmf{csif;? &rf;NAJuRef;? o&ufacsmif;rl? aiGya'omyifykHESdyfwkduf? A[ef;? &efukef/

50
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
ukd;rsKd;? yef;ukd;rsKd;? a&ukd;cGuf xm;&rnf/ omoemyGJig;yGJ? za,mif;wkdifukd;wkdif? tarT;wkdifukd;wkdifukd
xGef;d&rnf/ AvdewfpmauR;rnfh yk*dKvfonf ukd;yg;oDvapmihf&rnf/ t0wfjzL0wf&rnf/ atmufyg
*gxmukd &Gwfqkd ewfa'0grsmukd yifhNyD; AvdewfpmauR;&rnf/
r[ma'a0[d cwa&m
orm&uEK rHo'g
orm p ordZEK
rla&E? rr ouFyg
zdeyfawmf(yef;wifckH) yEufkdufjcif;ESihf tkwfpDr*Fvm tcrf;tem;jyKvkyfjcif;
apwDawmfwnfxm;&mwGif OD;pGmzdeyfawmfudk wnf&onf/ zdeyfawmf\twkid ;f twmrSm tvSL&Sif
\qEt& xm;Ekdifonf/ odkYaomfusrf;*eft& zdeyfawmft&SnfESpfzufukd aygif;awmifzGJU&onf/
xkdtawmifukd okH;rdkufjzihf ajrmuf &Spfjzihfpm;&onf/ t<uif; (2)ck (4)ck (5)ckxm;wnf&onf/
ajrukw
d idk ;f wm yEuf u
dk Nf y;D vQif &mZrwf0if;x&Hum&onf/ axmifah v;axmifh iSuaf ysmyif? BuyH ifrsm;
pkduf&onf/ wHcGefukum;? rkav;yGm;ukd pkdufxl&onf/ ,cktcg omoematmifvHawmfukd pkdufxlavh
&Sdonf/ vkyfief;rsm; NyD;vQif tkwfpDr*FvmjyKvkyfrnfhaeY&ufukd a&G;cs,f&onf/ rsm;aomtm;jzihf
a&S;tpOftvmt& eEmxdw&D ufudk a&G;avh&o
dS nf/ eEmxdw&D ufrmS rnfonhv
f rqkd vqef;(1)&uf?
(6)&uf? (11)&ufaeYwkdYonf we*FaEGESihfaomMumaeYBuHKaomf eEmxdwD&uf rnfygonf/
xkad eY&ufwiG f oHCmawmfu;dk yg;u &mZrwf0if;twGi;f ur0gpmzwfjcif;ESifh y&dww
f &m;awmfwYdk
ukd a[mMum;&ygonf/ yx0DaZ,srEefukd &Gwfqkd&ygonf/ ajrtm;vkH;ukd y&dwfa&ESifh a&Ta&? aiGa&
yufjzef;&ygonf/ udpr sm; Ny;D vQif ta&SUajrmuf&yf (we*FaEGaxmihrf pS tkwpf rD *Fvmtcrf;tem;ukd
jyKvkyf&ygonf/ we*FaEGaxmifhwGif we*FaEG&ufom;u tkwfudkukdifNyD; pnf;cs*gxmawmfjzpfaomoaA 'dywm
yapumeO aw[m'd^
t&[EmeO awaZe
&uH AEmrd oraom
odkYjzihf ta&SUt&yf wevFmom; pojzihf t&yf&SpfrsufESmwGif tkwfcsyfrsm;udk cs&ygonf/

ajratmuf XmyemwkdufjyKvkyfjcif;ESihf XmyemoGif;r*Fvmtcrf;tem; jyKvkyfjcif;


zdeyfawmftwGuf tkwpf rD *Fvm tcrf;tem;Ny;D vQif aeYaumif;&ufaumif;ukd a&G;Ny;D ajratmuf
Xmyemwku
d u
f dk wnfaqmuf&onf/ Xmyemwku
d \
f twkid ;f twmrSm apwDawmf\t&G,u
f v
dk u
dk
f tBu;D
ti,fjyKvyk Ef idk af yonf/ zdeyfawmf\tv,fwnfw
h nfw
h iG f ajratmufXmyemwku
d u
f dk wnfaqmufavh
&Sdayonf/ tvSL'g,um\ qEtwkdif; wnfaqmufEkdifonf/ odkYaomf Xmyemwkduftwkdif;twmrSm
t&SnEf pS zf ufudk aygif;Ny;D &Spcf jk zifh pm;vQif ig;ckt<uif;xm;&onf/ XmyemwGi;f teufudk 14rku
d f 21rdu
k f
ponfjzifh xm;Ekdifonf/
XmyemwkdufwGif a&Ttkwfq,fcsyfpD wnfaqmuf&onf/ zdeyfawmf tkyfpDouJhodkY t&yf

&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf


19/ ,rkdufjym#D[mukdjy[ef
20/ wm0womewfjynfrSqif;[ef
21/ yvvJawm yvvJrif;ukd w&m;a[m[ef
22/ tifMuif;O,smOfawm y&dedAmefjyK[ef
23/ ESpfusdyf&Spfqlaombk&m;rsm;
24/ bk&m;'g,umESihf 'g,dumrwkdY\ kyfxkrsm;

52

a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)

XmyemwkduftwGif; xnhfoGif;&rnhf "rapwD *gxmawmfrsm; tbd"rmckepfusrf;


1/

"rod*PD usrf;OD;*gxmawmf
ukovm"rm? tukovm"rm? tAsmuxm"rm
ukwar"rm? ukovm,od H? ora,umr0gp&H
ukovHpdwH OyEH a[mwd
2/
0dbif;usrf;OD; *gxmawmf
yOuEm lyuaEm a0'emuaEm onmuaEm
ocFg&uaEm 0dOmPuaEm
3/
"mwkuxmusrf;OD; *gxmawmf
o*Fa[mto*Fa[m o*F[dawe to*F[dwH
to*F[dZe
o*F[dwH to*F[dawe to*F[dwH
4/
yk*uynwfusrf;OD; *gxmawmf
nwda,m cEmynwd tm,mweynwd "mwkynwd
opynwd `Ed,ynwd yk*uynwdw
5/
uxm0wKusrf;OD; *gxmawmf
yk*avm OyvAwd opdu|y&rawemwd
tmrEma,mopdaXm y&rawm waxmaom yk*avm
Oyvrwdopwdu|y& raPembd
6/
,rkdufusrf;OD;*gxmawmf
a,aupd ukovm"rm oaAaw ukovrlvm a,0gye
ukovrlvm oaAaw"rm ukovm
7/
yXmef;usrf;OD; *gxmawmf
a[wkypa,m t&rPyapa,m t"dywd ypa,m teE&ypa,m oreEypa,m
o[Zmwyp a ,m tnrnyp a ,m ed ,yp a ,m Oyed yp a ,m yk a &Zmwyp a ,m
ypZmwypa,m tmoa0eypa,m urypa,m 0dyguypa,m tm[m&ypa,m `ED,ypa,m
psmeypa,m r*ypa,m or,kwypa,m 0dy,kwypa,m twdypa,m ewdypa,m 0d*wypa,m
t0d*wypa,m-

54
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
VE t'ge r*y#dyaEma[mwd
XmyeoGif;&ef oGef;vkyfxm;aom qif;wkawmfrsm;ESihf yd#uwfawmf\usrf;OD;*gxmawmfrsm;ukd
a&;om;xm;aomyk&ykdufawmfrsm; Zmwfawmfrsm;wkdYukd XmyeroGif;rD oHCmawmfukd;yg;ESihf taeuZm
wifyGJ tcrf;tem;usif;yjyKvkyf&onfh ajratmufXmyemwkdufwGif tcef;wpf&m &Spfcef;rSukd;cef;txd
tvSL&Si\
f qEtwkid ;f jyKvyk Ef ikd o
f nf/ Xmyemwku
d o
f nf tBu;D qk;H aom Xmyemwku
d jf zpf ypn;f rsK;d pkH
xnfhoGif;avh&Sdonf/ a&Tyef;ckdif? aiGyef;ckdif? ausmufoHywjrm;rsm;ukdvnf; xnfhoGif;avh&Sdonf/
xkdYaMumifh aemiftcsdefwGif rormolrsm; razmufxGif;Ekdifap&ef ckdifceYfpGm wnfaqmuf&onf/
yp,Htqifhqifh wnfaqmufjcif;
zdeyfawmfESihf ajratmufXmyemwkdufNyD;vQif if;tay:wGif yp,Hrsm;ukd okH;qifhrS ig;qifhxd
wnfaqmufavh&Sdonf/ yp,HtqifhqifhNyD;vQif aMu;0kdif;ac: puf0kdif;ykHt&pfrsm;ukd okH;&pf? ig;&pf?
ckepf&pf ponfjzifh tqifhqifhjyKvkyf&onf/ xkdaMu;0kdif;NyD;vQif acgif;avmif;ESihf oydwfarSmufukd
wnfaqmuf&onf/ acgif;avmif;ESifh oydwaf rSmufudk &ifarGUac: ouFe;f pnf;t&pfjzifh cGjJ cm;xm;onf/
oydwaf rSmufudk 'kw,
d Xmyemtjzpf Xmyemxnfo
h iG ;f &onf/ Xmyemwku
d u
f dk apwD\t&G,t
f pm;tvku
d f
xm;Ekdifonf/ Xmyemwkduf\t&SnfESpfbufukd aygif;NyD; &Spfjzifhpm;&onf/ t<uif;ig;ckxm;&onf/
teufudk okH;rdkuf? ig;rkdufponfjzihf oifhawmfovkdxm;Ekdifonf/

oydwfarSmufXmyemwkduf (odkY) tv,fXmyemwkdufwGif xnfhoGif;&rnfh kyfxkrsm;


1/
2/
3/
4/
5/
6/
7/
8/
9/
10/
11/
12/
13/
14/
15/

okar"m&Si&f aohonf 'DyuF&mjrwfpmG bk&m; ajcawmf&if; 0yfpif; uk,


d af wmfay:rS <uoGm;&ef
avQmufxm;[ef
'DyuF&mjrwfpGmbk&m;u okar"m&Sif&aohtm; Asm'dwfay;[ef
okarwm oaX;orD;MumyGifhukdukdifvm[ef
Mum&SpfyGifhteuf Mumig;yGifhukd okar"m&Sif&aohtm; vSL[ef
MumokH;yGifhukd 'DyuFm&mjrwfpGmbk&m;tm; vSL[ef
okar"m&Si&f aohonf bk&m;tjzpfoYdk a&mufaomtcg okarwmonf tvkyaf uR;tjzpf &ygvvkd
\[k qkawmif;[ef/
'ku&p&d,usifhawmfrlpOf? yO0*Dig;OD;wkdY vkyfauR;[ef
odMum;rif;apmif;wD; awmif;yef[ef
olaX;orD; okZmwm a&TcGufESihf CPmEdkYqGrf;ukd uyfvSL[ef
CPmEkdYqGrf;ukd vufcH,l[ef
ae&O&mjrpfurf; CPmEkdYqGrf;ukd bkOf;ay;ae[ef
a&TcGufukd jrpfwGifarQm umve*g;Ekd;[ef
ok'd,ipifjruf&Spfqkyfukd vSL[ef
bk&m;&Sifonf aA"dyifatmuf yvifayguf yvifxuf xuf0,fzGJUacG xkdae[ef? rvuF/
aAm"dyif\ta&SUajrmufaxmifh uke;f i,fay:rSae aAm"dyifEiS hf a&Tyviu
f dk rrSw
d af omrsupf jd zifh

56
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
yGJvrf;obifjyKvkyf xD;awmfwifyGJr*Fvm tcrf;tem;ukd usif;yjyKvkyfEkdifayonf/ xD;awmfwifyGJ
r*Fvmtcrf;tem;wGif a&pufcsyu
JG ydk g wpfygwnf;jyKvyk
f apwDwnfjcif;? r*Fvmtcrf;tem;rSm Ny;D qk;H
ygonf/
a&Tckdifausmf-ajrmufOD;
ukd;um;jyKaomusrf;rsm;
1/
owKyl ydou
k musr;f -toQiOf wroD&?d anmifyifaps;? bke;f awmfBu;D ausmif;? &ckid 0f o
H mEkowif;
pmwkduf? ppfawGNrdKU (1290)
2/
Ak'bmomtEkynmed'gef; -OD;wkdufpkd;? oD[&wemykHESdyfwkduf? &efukef (1976)
3/
apwDqif;wkorkdif;-OD;Zm*&? ausmf0if;aqGykHESdyfwkduf? &efukef (1991)
4/
&ckdifa0omvDacwf-Ak'tEkynm-OD;xGef;a&Tckdif? rif;aZmfykHESdyfwkduf? &efukef (1990)
5/
rEefaygif;csKyf-'dApuKq&mausmf? OD;aZmf0if;? [Hom0wDyd#uwfykHESdyfwkduf? &efukef? (1991)

58
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
xD;eef;wifMuonf/ umvrEmwfbUJG ukd cH,cl o
hJ nf/ xkrd if;wpfEpS pf ;dk pH vGeaf omtcg om;awmfrif;om;
a&Tpmonf xD;eef;qufcHcJhonf/ e&m"dywdbGJUukd cH,lNyD; ESpfESpfxD;eef;pkd;pHcJhonf/ xkdrif;ESpfESpf xD;eef;
pkd;pHNyD;aemuf olykefacgif;aqmif eEolvkyfBuHvGefaomtcg e&m"dywdrif;\om;awmf a&Tod*Fon
pE0rd v&mZmbGUJ ukd cH,Nl y;D xD;eef;ukd qufccH o
hJ nf/ xkrd if;vGev
f Qif &Jabmfo[
D \om;jzpfol owkid ;f vS
ukd ukd,f&Hwyfom;rsm; eef;tyfMuonf/ pEol&d,&mZmbGJUukd cH,lcJhonf/
0&"r&mZmrif;rSonf pEol&d,&mZmrif;wkdifatmif ESpfaygif; (29)ESpftwGif; &ckdifjynftESHY
olykefrsm; aomif;usef;cJhMuonf/ xif&Sm;aomolykefwyfrsm;rSm (1) av;NrdKUjrpf&Sd&Gmrsm;ukd tajccHaom eEpnfolwpfwyf?
(2) upye'Djrpfwkd;&Sd &Gmrsm;ukd tajccHaomatmifaqGwpfwyf?
(3) ydEJacsmif;uRef;ukd tajccHaom ppfuJ&Jabmfwpfwyf
(4) MuyfpifuRef;ukd tajccHaom eEAvtrnfcH aMumifzkdwpfwyf/
(5) awmifcGif&yfwGif oHwGJNrdKUukd tajccHaom oHwGJpm; aZ,sAkdvfwpfwyf/
ponfjzifh ppfolBuD; uRef;pm; trwfponfwdkYonf rdrdwkYd e,fajrtvkduf wyfzGJUbk&iftm;
ykefuefaeMuonf/ bk&if\wyfrawmftm;enf;aeaomtcg NrdKUawmfukd 0ifodrf;&ef wmqlaeMuonf/
0&"rrif;pk;d pHpOf upye'Djrpf;dk ukd tajccHaomatmifaqG\wyfrS ajrmufO;D NrKd Uukd odr;f ,lNy;D wpftrd w
f uf
qif; Opmypn;f uk,
d
l xGuo
f mG ;cJMh uonf/ ajrmufO;D NrKd Uawmf&b
dS &k ifrmS jykyo
f zG,f jzpfaeonf/ uk,
d &f H
wyfom;rsm;\ BudK;qGJwkdif; uae&aom kyfao;yrm jzpfaecJh&onf/
pE0dZ,&mZmrif;\i,fpOfb0
O*gAvrif;ukd &JabmfoD[vkyfBuH vGefaomtcg rif;BuD;ESihftwl ygvmaom ok0Puvsm
rdz&k m;Bu;D onf uk,
d &f BH u;D \tultnDjzifh toufab;rSvw
G af jrmuf used ;f NrKd UteD;&Sd ia0&GmodaYk &muf&dS
cJhonf/ xkd&GmrSrxif&Sm;aomtoGifjzihf b0&yfwnfa&;twGuf tvkyfMurf;ukdvkyfukdif aecJh&onf/
xkpd OfwiG f oaEajcmufvygaom om;i,fudk ia0&GmwGif zGm;jrifcahJ vonf/ uav;i,frmS tom;ta&
rnf;kad eojzifh wk;H k[
d ak c:Mu&mrS t&G,af &mufonftxd wpf&mG vk;H rS wk;H k[
d yk if ac:Muavonf/
wpfaeYaomtcg wk;H k\
d rdcifonf uav;i,fudk ,laqmif used ;f awmif\ajc&if;&Sd O,smOfoYkd
vnf;aumif;? aexdkifvsuf&Sdonfh tdrf&Sifrsm;ESihftwl a&muf&SdcJhavonf/ xkdpOf o&ufoD;rSnhfwpfvkH;
onf a<uusvm&m uav;i,f\,mbufrsufvkH;ukd xdrSefrsufvkH;uG,fcJh&avonf/ xkda'owGif
wnf&Sdaom&Gmukd ,ckwkdif uef;r&Gm[kac:Muonf/
ajrmufO;D acwfwiG f bk&ifrsm;onf &ckid jf ynfwiG f uRe;f Bu;D av;q,fah v;uRe;f zGUJ pnf;tkycf sKyf
a&;tmPmukd uRe;f tkyrf sm;tm; tyfEx
HS m;avonf/ uRe;f wpfuRe;f wGif ppfonf wpfaxmifuspx
D m;&Sd
cJhavonf/ avmuDynm? avmukw&mpmayESihf ppfynm? ukd,fcHynmrsm;ukd oifMum;&eftwGuf
uRef;wpfuRef;pDwGif ausmif;wpfausmif;pD xm;cJhonf/
wkH;kdonf t&G,fa&mufvmaomtcg ppfynmrsm;jzpfaom "m;ckwfvSHxkd;twwf? av;jrm;
twwf? qifpD;? jrif;pD;twwfESifh avmuDpmaya&;&mwGifvnf; wwfuRrf;aomvl&G,fwpfOD; jzpfvmcJh
avonf/ wk;H kw
d iG f twlynmoifMum;aom oli,fcsi;f rsm; &Scd o
hJ nf/ if;wkrYd mS rsu&f iS ?f &ifjzL? ,ufoJ

60
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
ppfu&J mxl;? xGe;f a&Ttm; ta&SU0if;rSL;&mxl;? pHausmaf &Ttm; taemuf0if;rSL;&mxl;? [if;omtm; omr
&mxl;? ppfacwftm; &rf;NAJuRef;&mxl;? ,ufoJtm; "m;ykdifBuD;&mxl;? &ifjzLtm; rIdif;ppfuJ&mxl;?
Muifazmftm; ukd,f&HBuD;&mxl; ponftm;jzifh toD;oD;csD;jrihfajrmufpm;cJhavonf/ if;wkdYrSm pE0dZ,
&mZmrif;\ ol&Jwpfusdyftjzpf xif&Sm;cJhonf/ a&S;rif;rsm;xm;cJhaom ukd,f&Hawmfwyfom;rsm;tm;
opmawmfapmihpf nf;&ef opm&nfwu
dk Nf y;D uk,
d &f w
H yfwiG f qufvufwm0efxrf;aqmifapcJo
h nf/ ESpq
f ,fh
ig;ESpw
f idk af tmif wkid ;f jynftkycf sKyo
f l uif;rJo
h uJo
h Ykd jzpfaeojzifh twGi;f axmif? tjyifaxmif? twGi;f
ukd,f&H? tjyifukd,f&H? rif;aqmifrif;cif; aqmif&Guf&aomol? qifonf? jrif;onf? jrefrm-wvkdif;?
[dEK w-f csi;f ? vif;uJ? ouf? NrKH ? wk;H ? [&D? ocs?D p@mv? [,m;? vrkid ;f tp&Sad omvlwo
Ydk nf wpfrsK;d ESifh
wpfrsK;d a&mpyfaeojzifh rdrt
d rsK;d Zpfjrpfudk ar;jref;Ny;D oufqidk &f m trsK;d tvku
d af ygif;pnf;Ny;D axmifwnf
ay;avonf/ rdrw
d t
Ydk rsK;d ukd rajymEkid af omolrsm; tm;vk;H ukad &maESmNy;D a&G;rEkid jf yifomaxmif[k trnf
ay;NyD; axmifwpfck wnfxm;cJhavonf/
av;q,fah v;uRe;f wGiv
f nf; uRe;f tkyu
f Re;f pm;rsm;ukd opmawmfcaH pNy;D qufvuftyk cf sKyaf pcJh
ygonf? wkdif;um;jynf&Gmat;csrf;rI &SdvmcJhavonf/ pE0dZ,&mZmrif;onf a&S;rif;rsm;uJhodkY tcGef
taumufaumufc&H mwGif tonfom;wkrYd mS tdrBf u;D ig;ojym? tdrif ,fEpS o
f jymcG?J tpko
Yd m;wkrYd mS tdrBf u;D
q,ftojym? tdrif ,fig;ojym? awmifo,
l mvkyw
f rYdk mS 0g;wpfcif; ,mwpfcif;vQif ok;H ojympD aumufcH
aponf/
rif;rIxrf;jzpfMuaom ukd,f&H? 0if;om;? 'kdif;om;? [&D? pD&DwkdYukd tcGeftwkwf raumufap&?
w&m;wabmif vufa&mufEIwfvGef? ajrrI? a&rI? tdrfrI? aiGrIponfwkdYtwGuf w&m;aqGav;a,muf?
jynfpkd;BuD;av;a,mufwkdYtm; NrdKUav;rsufESmu w&m;r@yfESihf pD&ifapcJhonf/ trItBuD;ti,fukd
vkdufNyD; w&m;vkd w&m;cHrsm;xHrS trsm;qkH; ig;ojymom ,lcGihfjyKonf/
NrKd Uawmfudk vrf;a&T0if;? awmf? NrKd Uk;d ? jytk;d ? usK;H ? ajrmif;? ypi&f ifwm;wku
Yd dk xyfr
H vkyaf qmifap
cJo
h nf/ ou&mZf (1080)jynhEf pS w
f iG f &wemAdrm ef? a&Teef;awmfopfudk aqmufvyk cf o
hJ nf/ r[mrkeo
d rd f
awmfukd jyKjyifrGrf;rHapNyD; tvSLBuD;pGmay;aponf/ a&S;a&S;aomrif;rsm;rSm apwDykxdk;? ajrmufjrm;pGm
wnfxm;Ny;D jzpf pE0ZD ,&mZmrif;onf ou&mZf (1085)ckEpS w
f iG f &ckid rf if;\vufatmufcjH zpfaom
yif;0gESihfppfwaumif;wkdY aomif;usef;rIrsm; ay:aygufcJhavonf/ pE0DZ& &mZmrif;ukd,fawmfwkdif
a&eef;usuo
f a&azmifawmfupdk ;D a&aMumif;obifusi;f yNy;D <ucsaD wmfrcl o
hJ nf/ &ckid w
f yfrawmfonf
yif;0g? ppfwaumif;? aomif;wD;? ajceif;? [wsmponfwu
Ydk dk odr;f yku
d cf ahJ vonf/ xkad 'orsm;tkycf sKyf
rI ckdifNrJap&ef aqmif&GufNyD; aejynfawmfajrmufOD;okdY jyefvmcJhonf/
rif;vufxuf oHw&JG ?dS tHawmf ? eHawmf? qHawmfapwDrsm;wGif vSL'gef;xm;&Sad om bk&m;uRef
rsm;onf ta&SUjynfokdYajy;oGm;NyD; ajr'l;wGif aexkdifcJhMuavonf/ pE0DZ& &mZmvufxuf trwf
iukov&efukdaMumuf xGufajy;NyD; uHomNrdKUwGif ckdvIHaeaom oD&dok"r &mZmrif;\ajr;awmf
vSatmif? trwfynm&Sd oku
d w
f ufivuf;Hk om;awmf cifw
dk u
Ydk dk ac:,lNy;D cift
dk m; uk,
d &f BH u;D &mxl;ukd
ay;NyD; vSatmiftm; orD;awmfbkef;<u,fESifh xdrf;jrm;ay;cJhavonf/
pE0ZD ,&mZmrif;onf xD;eef;&aomtcg a&S;OD;pGm r[mrked yk &f iS af wmfoYdk oGm;a&mufNy;D ukov
dk f
aumif;rI Bu;D pGmjyKvyk af vonf/ if;aemuf rdrad exkid cf ahJ om used ;f NrKd UteD;wGif r,fawmfEiS fh crnf;awmf

62
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
z GihfvSpf? wpfq,fhESpfwGif? wufopfaev0dZ,vQif? awmifrSpGef;u,f? ckESpfq,fESpf? ou&mZfwGif?
&macwfpkd;tkyf? EkdifiHcsKyfonf/ rIyfwnfhjynfa&;? a&ES,f{; {vJ,if,if{;[k pyfqkdxm;cJhavonf/
a&Tckdifausmf (ajrmufOD;)
usrf;ukd;pm&if;
1/
2/

&ckdif&mZ0ifopfusrf;? pErmvmvuFm&? &rf;NAJawmifausmif;q&mawmf


"n0wDta&;awmfykH? &ckdifq&mawmf? ok"r0wDykHESdyfwkduf

&ckdifeef;"avhrsm;
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
&ckid t
f rsK;d om;wko
Yd nf yXr"n0wDudk bDpD 3325 wGif wnfaxmifco
hJ nf/ xkyd Xr"n0wDwiG f
rm&,krif;rStp rsK;d jcm;trwf (3)OD;wkid af tmif rif;quf(7)quf? ESpaf ygif; (1818)ESpf tkypf ;dk cJMh uonf/
'kw,
d "n0wDudk ur&mZmwnfaxmifNy;D ? bDpD (1507)rS (580)xd ur&mZmrS oD&&d mZmrif;xd
rif;qufaygif; (28)qufESihf ESpfaygif; (927)Mumatmif tkyfpkd;cJhMuonf/
wwd,"n0wDudk pEo&l ,
d rif;Bu;D onf bDpD 580wGif wnfaxmifco
hJ nf/ wwd,"n0wDonf
bDpD 580-rS at'D 326xd ESpfaygif; (906)ESpfxd MumjrifhcJhonf/
xkd"n0wDacwfokH;acwfwGif wwd,"n0wDukd wnfaxmifaom pEmol&d,rif;\bkd;awmf
ol&d,"dywdrif;vufxufrSpNyD;? tkyfcsKyfa&;pHepf yDjyifcJhNyD; eef;"avhrsm;xGef;um;vmcJhonf/
taMumif;ukd rif;&mZmBu;D pmwrf;wGif ol&,
d "dywdrif;onf &um"dywdtjzpf cH,Nl y;D ? if;\atmuf
trwfav;wkid f (0efBu;D av;yg;) xm; wkid ;f jynfudk tkycf sKycf o
hJ nf/ xk0d efBu;D wm0efudk xrf;aqmiforl sm;
rSm 0d"dk&trwfBuD;tm; ukd,f&HBuD;&mxl;jzifhvnf;aumif;? "raZ,strwfBuD;tm; qifuJBuD;&mxl;jzifh
vnf;aumif;? 0drvtrwfBuD;tm; jynfpkd;BuD;&mxl;jzifhvnf;aumif;? okrPtrwfBuD;tm; "m;ykdifBuD;
([&pBuD;) &mxl;jzihfvnf;aumif; csD;jrifhcJhonf/
,if;aMumihf? jynfpkd;BuD;? qifuJBuD;? "m;ykdifBuD;? ukd,f&HBuD;&mxl;rsm;rSm bk&ifatmuf ta&;BuD;
aom &mxl;XmeE&rsm;jzpfaMumif; od&&dS ayonf/ pepfonf "n0wDrS a0omvD? a0omvDrS av;NrKd U?
av;NrdKUrS ajrmufOD;acwftxd vufcHusifhokH;cJhaom eef;"avhrsm; jzpfMuonf/
,if;eef;"avhrsm;ukd ajrmufO;D acwf? oD&o
d &l ,
d pEmr[m&mZmbGUJ cH rif;Ambk&ifu usio
fh ;Hk cJah om
eef;"avhrsm;ukd t"duxm; azmfjyoGm;ygrnf/
&um"dywd ac: &ckdifbk&ifrsm;onf tkyfcsKyfa&;tmPmckdifNrJap&ef a&S;OD;pGm bk&ifaexkdif&ef
&mZXmeD ac: NrKd Uawmfvt
dk yfonf/ xkNd rKd Uawmf aexkid &f ef(xD;eef;pku
d )f eef;awmfvt
dk yfonf/ NrKd UawmfvNHk cKH
&eftwGuf xkdacwf\vkHNcHKa&;twGuf ta&;BuD;onfh NrdKUkd;? cHwyf? usKH;rsm;ESihf NrdKUawmfukdumuG,f&ef/

64
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
9/
vTwfawmfaqmif-vTwfawmfaqmif rSL;rwfwkdYESihf tpnf;ta0;ukd usif;yonf/ uRef;om;ukd
jyKvkyfaom oD[oeyvifxm;&Sdonf/
ajrmuf

taemuf

7
rSefeef;jymom'faqmif
6
yGJawmfaqmif
5
awmifprkwfaqmif

8
ajrmufprkwfaqmif
9
a&Teef;jymom'faqmif
4
vTwfawmfaqmif

1
NAJwkdufaqmif
2
edAmefaqmif
3
y&dwfaqmif

ta&SU

awmif
a&SUtcgu eef;awmf&dS jymom'faqmifwu
Ydk kd aMu;jym;rk;d xm;aMumif; od&&dS ygonf/ eef;awmfwpfck
vkH;ukd ok'eef;awmf[kac:NyD; NrdKUawmfukd t,kZyl&[k ac:wGifaMumif; ordkif;rsm; awGU&Sd&ygonf/
a&S;tcgu &ckdifbk&ifrsm;onf aeYpOf tcsdefZ,m;qGJ tvkyfvkyfaMumif; awGU&Sd&ayonf/
bk&ifonf eHeuftcgwGif eef;OD;&wemjy'foYdk wufawmfrv
l suf &wemtwdNy;D aom &wemyviw
f iG f
xkdifawmfrlNyD; rSL;rwfwkdYtm; w&m;ESifhtnD usihfBuH&ef qkH;rawmfrlonf/
aeYtcsdefwGif ywjrm;&wempDxm;aom yvifawmfwGif xkdifawmfrlNyD; rSL;rwfESihfjynfolwkdY\
odvkdaomtcsufrsm;ukd ar;jref;onfukd ajzMum;awmfrlonf/
ntcsed w
f iG f rif;Bu;D onf y&dwaf qmifoYdk oGm;awmfr
l q&mawmfrsm;? ya&m[dwrf sm; a[mMum;
aomw&m;awmfrsm;ukd emMum;awmfrlonf/

rif;Ambk&ifvufxuf &ckdifaMu;wyfrawmf zGJUpnf;ykH


10
- ppfonf
1
tBuD;
10
- tBuD;
1
wyfMuyf
10
- wyfMuyf
1
wyfrif;
10
- wyfrif;
1
Akdvf
,if;aMumifh AkdvfwpfOD;\atmufwGif wyfom;aygif; wpfaomif;&SdaMumif; od&Sd&onf/
rif;Ambk&if b*F(12)wkdkif;&Sd ppfcsDaomtcg yg0ifaom ppfonftiftm; (aMu;)

&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf

66

a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)

ajrmufOD;acwf rif;qufrsm;
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
ajrmufO;D acwfudk pwifwnfaxmifaombk&ifrmS rif;apmrGef ac: e&rdwv
f jS zpfayonf/ rif;
onf av;NrKd Uacwf\aemufq;Hk jzpfaomavmif;MuufNrKd Uonf used ;f cef;ukeo
f jzihf &mZXmeDNrKd Uawmftjzpf
ajrmufOD;NrdKUawmfukd wnfxm;tkyfpkd;cJhonf/
NrKd U&mukd &SmawGUaomtcg [l;&m;wwfwu
Ykd avQmufxm;cJo
h nfrmS rdev
f ufred pf ef;ESifh NrKd Uwnfrl
rif;um; touf&n
S t
f ?hH NrKd Uum; toufo;Hk ESpw
f iG f ysuv
f wUH / uefvufuefpef;ESifh NrKd Uwnfrl rif;touf
ok;H ESpo
f m&Snt
f /hH NrKd Uoufum; wpf&mused ;f &tH[
h k avQmufxm;cJMh uonf/ rif;apmrGeu
f m; ightoufaomf
um; wkyd gap/ NrKd Utouf&n
S o
f jzihf aemifom;aemifvm ig\om;ajr;tpOftquf jynfwidk ;f um;wko
Yd nf
Bu;D yGm;xGe;f vif;&Snv
f sm;ygap[k rdeaYf wmfro
l nf/ xkaYd Mumifh NrKd Uawmfudk ou&mZf 792 ckEpS f awmfovif;
vqef; (1)&ufaeY? aexGufcsdefwGif uefpef;uefvuf NrdKUESifheef;ukd wpfNydKifeufwnfxm;cJhavonf/
NrKd Uawmfuw
dk nf&ef awmifadk wmif? ukrm;awmifwu
Ydk dk wl;NzKd ad omtcg arsmufwpfaumifonf
a&TOa'gif;Oukd apmihfaeonfukdawGU&onf/ xkdedrdwfukd,lNyD; NrdKUawmfukd ajrmufOD;[k rSnhfac:cJhonf/
NrKd UawmfoYdk t&yf&pS rf suEf mS rSvmaom &eforl sm;tm; ESrd ef if;&eftwGuf ewfBu;D &Sp&f yfudk wnfxm;cJo
h nf/
NrKd Uwnfb&k m;ig;&yfuv
dk nf; oifw
h ifah omt&yfwYkd wnfxm;cJo
h nf/ eHprf;oifo
h ifh xkx
d adk omt&yfwYdk
tumBu;D tumi,frsm;ukd pDrx
H m;cJo
h nfrmS NrKd Uoufused ;f cef;ESpw
f pf&mtwGuf jzpfavonf/ NrKd Uouf
ESpfwpf&maphaomtcg toufqufvQif NrdKUoufwpfaxmif&Snfap&ef pDrHxm;cJhao;onf/
rif;apmrGeftkyfpkd; okH;ESpfMumaomtcg tema&m*gjyif;pGmjzpfcJhonf/ xkdtcg nDawmfe&Ek
(rif;c&D)ukd ac: xD;eef;ukv
d t
JT yfay;cJo
h nf/ rif;apmrGew
f Ykd om;awmfrif;ausmEf iS fh rif;rEmwfw&Ykd adS omf
vnf; i,f&,
G o
f rl sm;jzpf wkid ;f jynfudk tkycf sKyEf idk pf rG ;f &Srd nfrxif nDawmfudk eef;tyfjcif;jzpfayonf/
,if;aMumifh rif;apmrGefukd tajrmftjrifBuD;aom wkdif;cspfjynfcspf rif;wpfyg;tjzpf tav;teuf
rSwfwrff;wifxkdufayonf/
rif;apmrGev
f eG v
f Qif rif;c&Donf apmybmrdz&k m;Bu;D ESifh ou&mZf 795ckEpS w
f iG f ajrmufO;D xD;eef;
ukd qufcHtkyfpkd;cJhavonf/ ukvm;trnf tvDcif[k cH,lcJhonf/ rif;c&Donf xD;eef;pnf;pdrfukd
(26)ESpcf pH m;Ny;D vGecf o
hJ nf/ rif;c&DEiS rfh zd &k m;Bu;D apmybmwdw
Yk iG f om;awmfbapmrif;jzLESifh bapmrif;kd
ESpfOD; xGef;um;cJhonf/ rif;BuD;vGefaomtcg om;awmfBuD; bapmrif;jzLonf rdzk&m;BuD; apmenfESihf
ou&mZf (821)ckESpfwGif xD;eef;ukd qufcHcJhonf/ awmifeef;rdzk&m;apmeEDwGif om;awmfa'gvsmukd
zGm;jrifNyD; ajrmufeef;rdzk&m;apmxif om;awmf*grPdESihf e&ywdukd zGm;jrifcJhonf/ bapmjzLrif;onf
av;twwf tvGefuRrf;usifojzifh uvDrmoQmbGJUukd cH,lcJhonf/ rif;onfeef;pH (23)ESpfwGif
om;awmfa'gvsmykepf m; vGecf o
hJ nf/ bcrnf;awmfveG v
f Qif om;awmfa'gvsmonf rdz&k m;Bu;D ol&ckid Ef iS fh
ou&mZf (844)ckEpS w
f iG f eef;wufco
hJ nf/ ukvm;trnf armhcpk o
k Qm[k ac:onf/ rif;\rdz&k m;Bu;D wGif
om;orD;rxGef;um;cJhacs/ rdzk&m;i,frsm;jzpfaom apmyef;zsm; om;awmfrif;&efatmifukd zGm;jrifNyD;
rif;yef;vSwGif orD;awmf apmrdapmESifh zGm;apmrif;wkdYukd arG;zGm;cJhonf/ rdzk&m;apmkpmwGif om;awmf
oZmwESihf orD;awmfrif;acgif&mZmukd arG;zGm;cJhonf/ a'gvsmrif;onf eef;pH(10)ESpfwGifvGefcJhonf/

68
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
rdzk&m;BuD; &SifvwfESihfxD;eef;ukd qufcHonf/ ukvm;trnf aoQmud`EoQm[k ac:onf/
rif;zavmif;onf xD;eef;pnf;pdru
f dk (22)ESpcf pH m;Ny;D vGeaf omtcg om;awmfrif;&mZmBu;D onf
ou&mZf (955)ckESpfwGif rdzk&m;BuD; 0dZvmESihf xD;eef;ukd qufcHcJhonf/ owkdY"r&mZmbGJUukd cHcJhonf/
ukvm;trnfjzifh aqmvdrfoQm[kac:onf/ rif;onf xD;eef;ukd (19)ESpftkyfcsKyfcJh vGefaomtcg
om;awmfrif;carmif;onf ou&mZf (974)ckEpS w
f iG f rdz&k m;Bu;D oQiaf xG("ra'0D)ESihf xD;eef;ukd qufccH hJ
onf/ 0&"r&mZmbGUJ ukd cH,cl o
hJ nf/ ukvm;trnfjzihf ckaoQmifoQm[kac:onf/ rif;carmif; eef;pH(10)ESpf
wGif vGeaf omtcg om;awmf rif;[&Donf rdz&k m;Bu;D ewfoQirf ,fEiS fh ou&mZf (984)ckEpS w
f iG f xD;eef;ukd
qufccH o
hJ nf/ oD&o
d "k r&mZmbGUJ ukd cH,cl o
hJ nf/ rif;onf xD;eef;ukd (16)ESpt
f yk cf sKy
f vGeaf omtcg
om;awmfrif;paeonf ou&mZf (1000)jynfEh pS w
f iG f eef;wufrzd &k m;ESifh xD;eef;udk qufccH o
hJ nf/ eef;pH
&ufaygif; (20)wGif ausmufa&m*gjzifh uG,fvGefcJhavonf/
rif;ygbk&ifrS rif;paetxd rif;(9)quf ou&mZf (893rS 1000xd) ESpfaygif; (107)ESpfukd
'kwd,ajrmufOD;acwf[k orkdif;q&mwkdYu rSwfwrf;wifcJhMuonf/
rif;paevGev
f Qif avmif;Muufpm;trwf iukovonf ewfoQirf ,frzd &k m;ESifh ou&mZf (1000)
jynhw
f iG f eef;qufco
hJ nf/ trwfrsK;d rif;qufopf pwifco
hJ nf/ iukovonf e&ywdBu;D bGUJ ukd cH,Nl y;D
ajrmufO;D xD;eef;ukd (7)ESpt
f yk pf ;dk cJo
h nf/ xkrd if;vGev
f Qif om;awmf owk;d rif;w&m;onf rdz&k m;Bu;D &wem
ukrm &DEiS fh ou&mZf (1007)ckEpS w
f iG f xD;eef;ukd qufccH o
hJ nf/ rif;vGeaf omtcg om;awmfpEmonf
rdzk&m;BuD; &wemyD,a'0DESihf ou&mZf (1014)ckESpfwGif xD;eef;ukd qufcHcJhonf/ pEok"r&mZmbGJUukd
cH,lcJhonf/ rif;eef;pH (22)ESpfwGifvGef om;awmfO*gAvrif;onf rdzk&m;BuD;ok0PuvsmESihf
ou&mZf (1036)ckEpS w
f iG f xD;eef;ukd qufccH o
hJ nf/ O*gAvrif;onf eef;pH (11)ESpw
f iG f awmifbufpm;
&Jabmfo[
D vkyBf u
H vGecf o
hJ nf/ &Jabmfo[
D ukd uk,
d &f aH wmfwYdk eef;wGi;f uGyrf sucf MhJ uonf/ if;aemuf
ukd,f&HawmfwkdYonf O*gAvrif;\nDawmf oHwGJpm;ukd rdzk&m;okckrmESihf ou&mZf (1047)ckESpfwGif
xD;eef;wifMuonf/ 0&"rbGJUukd cH,lNyD; tkyfcsKyfcJhonf/ tcsdefrSp ajrmufOD;xD;eef;ukd tkyfpkd;aom
rif;rsm;onf ukd,f&HawmfwkdY\ tvkfdtwkdif; aexkdifcJh&onf/
0&"r & mZmrif ; onf eef ; pH ( 7)ES p f & S d a omtcg uk d , f & H a wmf w d k Y r ES p f o uf eef ; csNyD ;
xkdrif;\aemifawmf rkPd'wukd rdzk&m;BuD; okbm&ESihf ou&mZf (1014)ckESpfwGif eef;wifMuonf/
rPdok"r&mZmbGJUukd cH,lcJhonf/ eef;pH(2)ESpfwGif ukd,f&HawmfwkdY rESpfouf if;bk&ifukd eef;csNyD;
0&"r&mZmukd wpfzefeef;wifMujyefonf/ rMumrD 0&"r&mZmukd rBudfKuf if;\nDawmfoHwGJpm;
owk;d atmifudk rdz&k m;okbm&ESifh ou&mZf (1056)ckEpS w
f iG f eef;wifMuonf/ pEo&l ,
d "r&mZmbGUJ ukd
cH,cl o
hJ nf/ eef;pH(2)ESpw
f iG f uk,
d &f aH wmf vS0ef;bG,v
f cHS sujf zifh vGecf o
hJ nf/ if;aemuf xkrd if;\om;awmf
iwkukd rdzk&m;BuD; okck[mESihf ou&mZf (1058)ckESpfwGif eef;tyfMuonf/ aemf&xmbGJUukd cH,l
eef;pH(15)&ufwiG f eef;csc&H onf/ oQpaf omif;bke;f awmfBu;D ausmif; ouFe;f 0wfxm;Ny;D aemuf towfcH
&onf/
aemf&xmrif;vGev
f Qif uk,
d &f aH wmfwo
Ykd nf &wemrm&fatmifapwDteD;&Sd *ljzLwGif oDwif;ok;H ae
xkid af om touf(60)t&G,&f o
dS nfh bke;f awmfBu;D ukd vl0wfvaJ pNy;D Ermukd rdz&k m;ajrm uf ou&mZf

70
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
pE0rd v&mZmbGUJ ukd cH,Nl y;D eef;pH(40)&ufwiG f &rf;jynhpf m; atmifpek v
f m wku
d o
f jzihf eef;rSqif;ajy;Ny;D
&[ef;0wfaecJo
h nf/ xkt
d cg Akv
d rf if;atmifpo
Hk nf pdecf idk u
f dk rdz&k m;ajrm uf ou&mZf (1139)ckEpS w
f iG f
eef;wufcJhonf/ pEo'DbGJUukdcH,lNyD; xD;eef;ukd (1)ESpftkyfcsKyfNyD; "r&mZf&mZmbGJUukd cH,lcJhonf/
eef;pH(5)ESpw
f iG f vGecf o
hJ nf/ xkt
d cg if;rif;\wlrvifjzpfaom vuf0jJ refowk;d atmifonf apmykrd ,fudk
rdz&k m;ajrm uf ou&mZf (1144)ckEpS w
f iG f eef;wufco
hJ nf/ r[morw&mZmbGUJ ukd cH,Nl y;D ajrmufO;D xD;
eef;ukd aemufqkH;rif;tjzpf (2)ESpf tkyfpkd;cJhonf/
r[morw&mZmrif;eef;pH (2)ESp&f adS omtcg tr&yl&jynf&iS f bk;d awmfb&k m;k\om;awmf tdraf &SU
rif;onf ou&mZf (1146)ckESpf jymokdvjynhfausmf (7)&uf paeaeYwGif ajrmufOD;NrdKUukd odrf;,lcJhonf/
xkdtcsdefrSpNyD; &ckdifwGif rif;qufjywfavawmhonf/
e&ywdBu;D rif;rSp r[morwrif;wkid af tmif (27)quf ESpaf ygif;(146)ESpu
f dk wwd,ajrmufO;D
[k orkdif;q&mwkdY rSwfwrf;wifcJhMuonf/ ajrmufOD;wpfckvkH;wGif rif;quf (48)quf&SdNyD; (354)ESpf
MumjrifhcJhavonf/
&ckid t
f p rm&,ku qkad ompum;t& &ckid w
f iG f rm&,krif;onf NrKd UjyEkid if t
H jzpf yxrqk;H "n0wD
NrdKUukd bDpD (3325)wGif pwifwnfaxmifcJhonf/ xkd"n0wDNrdKUwGif rif;(57)quf ESpfaygif;
(1818)ESpfjzpfonf/
'kw,
d "n0wDacwfudk "r&mZmrif; bDpD (150)wGif wnfaxmifco
hJ nf/ xkNd rKd UwGif rif; (28)quf
pkd;pHNyD;ESpfaygif; (927)ESpfMumjrifhcJhonf/
wwd,"n0wDacwfudk pEo&l ,
d rif;onf bDp(D 580)wGif wnfaxmifcNhJ y;D xkNd rKd U rif;(25)quf
pkd;pH ESpfaygif; (907)ESpfMumjrifhcJhonf/
a0omvDacwfukd r[mwkdif;p`Em;rif;onf at'D(327)wGif wnfaxmif rif;quf(26)quf
ESpfaygif; (49)ESpf MumjrifhcJhonf/
av;NrKd Uacwfudk acwoifrif;onf at'D (818 )wGif wnfaxmif rif;quf (61)quf ESpaf ygif;
(612)ESpfMumjrifhcJhonf/
xkaYd Mumifh &ckid af 'owGif yxr"n0wDacwfrS ajrmufO;D acwfxd ESpaf ygif; (5109)ESpf rif;quf
aygif; (245)quf tkyfpkd;cJhaMumif; &ckdiforkdif;rSwfwrf;rsm;t& od&Sd&ayonf/
a&Tckdifausmf-ajrmufOD;
ajrmufOD;r*Zif; trSwf(1) 1996

72
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
vuf;Hk &nf ESv;Hk &nfjynhpf rHk I r&Sad o;ojzifh b*Fg (12)NrKd Uudk uGuu
f EJ idk pf rG ;f &Srd nfr[kw
f tkycf sKycf iG fh
ray;EkdifaMumif; rdefYMum;cJhavonf/ ,if;aMumifh ib*Fgonf rausreyfjzpf jyefoGm;cJhavonf/
aemufEpS rf sm; rMumrD at'D 1546ckwiG f awmifib
l &k if rif;w&m;a&Tx;D xHomG ;a&mufNy;D ajrmufO;D
xD;eef;ukd olESihfyl;aygif; wkdufckdufodrf;,l&ef pnf;kH;cJhavonf/ rif;w&m;a&TxD;onf ib*Fg\tBuH
tpnfudk oabmwlvufc
H ajrmufO;D NrKd Uudk odr;f ,l&ef ib*Fg\ukvm;wyfEiS fh yl;aygif;csw
D ufvmcJo
h nf/
taMumif;ukd 'vufpm;cifkdodojzihf tvQiftjrefvmNyD; rif;Ambk&iftm; avQmufxm;oHawmfOD;
wifcJhonf/ rif;Ambk&ifonf ynm&Siftrwfrsm;jzpfaom r[mynmausmf? 0drvpaomtrwfrsm;
om;awmfrsm;? "m;ykid Bf u;D ? jynfp;dk Bu;D ? qifuBJ u;D ? uk&d BH u;D paomppfa&;ppf&mwkYd uRr;f usio
f nfv
h rl sm;ukd
ac:,lNyD; aqG;aEG;rIjyKavonf/
xkt
d cg r[mynmausmu
f avQmufxm;onfrmS uk,
d af wmft&Sirf if;jrwfonf rif;w&m;a&Tx;D ESifh
ppfNyKd irf nfu
h pd u
dk rpk;d &dryf gESib
fh &k m;/ uReaf wmfrsK;d onf NrKd Uawmf\twGi;f wdww
f &if; waygifemawmf
rlaomtcg waygifay:aeonfrSm ]]awmifilrif;w&m; vGefarSmufrSm;? ukvm;? ukvm; yJpdpm;?
yJyifxufu vl;vkdYus? ukvm;oDqdpdjzpf? igh&ifatmufukd 0ifcvkduf}}[laom waygifjzpfygonf/
waygift&qkdygvQif &efolrsm;onf ppfIH;NyD; awmifilbk&ifESihf ib*FgwkdY t&Sif\ajcawmf&if;okdY
0if&eftaMumif;&Sdygonf[k avQmufxm;avonf/
ib*FgOD;aqmifaom ukvm;wyfonf avmif;MuufNrKd UawmfoYdk 0ifa&mufNy;D wyfpcJG o
hJ nf/ xkt
d cg
om;awmfrif;wdum OD;pD;aomwyfESihf om;awmfrif;zavmif;OD;pD;aom wyfrsm;onf avmif;MuufodkY
csw
D ufcMhJ uonf/ ,if;odYk wyfrawmfcsw
D ufvmpOf wyfO;D AsKid ;f ESifh us;D uef;wkYd cGyMf u&m AsKid ;f tawmif
usK;d Ny;D wyfO;D wGiu
f svm&m wyfrzS rf; rif;Bu;D xH qufocJMh uonf/ edrw
d u
f dk trwfBu;D 0drvavQmuf
xm;cJhonfrSm t&Sifrif;BuD; usD;uef;rSm ukvm;emrfjzpfygonf/ AsKdif;rSm jrefrmemrfjzpfygonf/ xkdodkY
emrfEpS yf g;tvkd emrfu
f dk ,m,Dued ;f ESpv
f w
D iG f ,m,Dudk us;D uef;yifzrf;? jrefrm ESpjf zmwGif uyfqu
dk yf g
xGm;xGm;aMunuf ysurf nftaMumif; vk;H aygif;Ny;D pD; c&D;rMum atmifjrifygrnf[ak vQmufxm;cJah vonf/
rif;zavmif;ESihf rif;wdum wyfrsm;onf avmif;MuufwiG f pcef;csaeaom ib*Fg\ukvm;wyfudk
tjywfacsrIef;EkdifcJhNyD; ib*Fgtm;vuf&zrf;rd rif;Ambk&ifxHqufocJhavonf/ xkdtcg rif;BuD;onf
rdzk&m;yJoD'gxH om;awmftm; zrf;rdxm;aMumif; pmo0Pfyg;vkdufavonf/
tdEd,wkdif; t,kZyk&wkdif;? &uyl&wkdif;wkdYukd tpkd;&awmfrlaom igbk&ifrif;jrwf rdzk&m;yJoD'g
odap&ef o0PfvmT jzihf taMumif;Mum;vku
d af wmfro
l nf/ oifw\
Ydk rdpm trsK;d ruk;d pm;&m[k a&S;ayg&mPm
&Sad vonfEiS fh avsmn
f pD mG oifrzd &k m;\om;awmf ib*Fgonf rmuk[ad E[?d trd,w
k rf maom om;rdpm
trsK;d arG;zGm;vmaomaMumifh aumif;aomr[mrsK;d EG,w
f \
Ykd usi0hf wf"rowfw&m;ukd rodrjrifav
rdbpku
d t
f rsK;d rku
d ?f ol,w
k rf mwk\
Yd tusiu
fh dk usiBfh uv
H suf ,ck ig\ajcawmfatmuf a&mufvsu&f adS v
Ny/D okEYd iS hf rdz&k m;\ om;rdpm ukd w&m;"rowfEiS t
fh nD qk;H jzwfay;awmfrrl nftaMumif;ukd oifrzd &k m;tm;
avmu0w&m;ESihftnD &mZoHyg;vkdufonf/
yJo'D grdz&k m;onf pmo0Pfudk oHvw
T t
f rwfxeG ;f ay:zwfjyojzihf taMumif;vk;H pku
H dk od&&dS av
onf/ rdzk&m;onf om;awmftwGuf aomurat; Asmyg'rsm;pGmjzihf csufcsif;&GufoabFmukd pD;um

74
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
NyKd ut
JG ufvsuf xkad jray: awaZm"mwfr;D awmufavmifjcif;jzifh ysupf ;D &avonf/ xkEd iS t
fh vm;wlpmG
owavmu vlow0gwkw
Yd iG v
f nf; vif[&l aom a,musmf ;ukd trSjD yK r,m;wnf;[laom rde;f rwkEYd iS fh
nDrQpmG tdraf xmifoufarG;jyKMuav&m om;orD;wnf;[laom tpD;tyGm;jzpfay:vmygonf/ tu,f
rdbESpyf g; pkn
H pD mG wnf r&Scd v
hJ Qif if;wk\
Yd om;orD;wko
Yd nf avmut*Fgpkn
H pD mG jzihf rBu;D jrif&h av
vlwkdYavmut*FgvuPmwkdYjzihf rjynhfpkHaomaMumifh *kPftoa&vnf; Id;EGrf;? avmuw&m;wkdYudk
vnf; ukefpifatmif rodrvdrmav/ xkdrSwpfyg; vdrmjcif; bkHokH;q,fwpfwGif wpfBudrfwpfcgom
bk&m;avmif;awmfwrYdk mS jynhpf rHk &I cdS yhJ gonf/ xkrd w
S pfyg; wjcm;aom ow0gyk*Kd vw
f Ydk rjzpfb;l yg/ okjYd zpfyg
uk,
d af wmft&Sijf rwfwEYdk iS fh rif;ESirhf zd &k m;ESpyf g;wko
Yd nf xD;NyKd ief ef;NyKd ijf zpfawmfral omaMumifh wlncD v
dk
HI
xde;f tkyaf rG;jrLaom om;awmfr[kwaf vonfEiS fh rS&D mwnf&mpkn
H pD mG xde;f odr;f oGeo
f ifjcif;jzihf rBu;D jrih&f
av rdbtvku
d f pku
d u
f sifh ;dk rsm;ukd od&NdS y;D vQif vdrm jcif;okYd ra&mufavyg/ okjYd zpfyguk,
d af wmfjrwf
ESifh rdz&k m;ESpyf g;wk\
Yd wm0efjzpfygaMumif;ukd a&S;xk;H "rwmw&m;awmfrsm;wkEYd iS t
fh nD avQmufxm;awmfrl
ygonf/ w&m;rif;jrwf avmuewf[k avQmufxm;cJhonf/
trwfBuD;\avQmufxm;csufukd rif;BuD;onf oabmusawmfrl trdefYawmfjyefMum;onfrSm
om;awmfib*Fgukd tjypfrv
S w
G Nf ird ;f ap? om;awmfEiS rhf zd &k m;ESpyf g;wkt
Yd m; vdrm a&;jcm;&Sad p&ef trwfBu;D
rEk[mu apmihfa&Smufap? ae&if;t&yf armufolZmodkYjyefapNyD; tapmihft&Hppfonf 500xm;&Sdap[k
trdefYawmfcsrSwfcJhavonf/ r[mynmausmftrwfBuD;\ avQmufvJcsufaumif;ojzihf ib*FgrSm
toufab;rS vGwfNidrf;csrf;omcJh&avonf/
odkYjzihf ib*FgtaMumif;rSm ed*kH;csKyfoGm;cJhonf/ tcsKdU&ckdif&mZ0ifrsm;wGif ib*Fgonf iZ*Fg
jzpfomG ;Ny;D oHvsirf aS e &ckid b
f &k iftm; wGev
f eS af Mumif;jzihf azmfjyxm;Muonf/ &ckid o
f rkid ;f ? jrefrmorkidk ;f ?
taemufEkdifiHom;rsm;a&;onfh jrefrmEkdifiHorkdif;wkdYwGif iZ*Fg ac: 'Db&pfwkdtaMumif;ukd taotcsm
a&;om;azmfjyxm;onfudk zwfaI vhvm&ayonf/ &ckid &f mZ0ifazmfjyxm;aom rif;Ambk&if\om;awmf
ib*FgESihf vkH;0ywfoufrIr&SdaMumif; awGU&ayonf/
iZuFmqkdaomtrnfukd a&;om;azmfjyMu&m &mZ0ifrsm;wGif wpfapmifESihfwpfapmif wlnDrI
r&SMd uacs/ OD;ukvm;&mZ0ifEiS fh rSeef ef;&mZ0ifww
Ydk iG f iZuFm[ka&;om;xm;onf/ "n0wDta&;awmfyw
Hk iG f
iZ*Fg[ka&;om;NyD; q&mirnf&mZ0if bk&if*sDpDumi,f[l azmfjya&;om;xm;onf/ tcGef0ef
oD&daZ,sausmf bmomjyefonfh ylwau&mZ0ifwGif ZGifumwl[ka&;xm;onf/ t*FvdyfwdkYu zdvpf'D
b&pfwkd eDudkaw[k a&;Muonf/ q&mrmCurl if;\oDwmarmifESrpmtkyfwGif ay:wl*Dtrnf
Zifumulukd twkdaumuf Zifum[kac:NyD; a&S;acwfemrnfrsm;wGif tokH;jyKavh&Sdaom (i)ukd a&SUwGif
uyf (iZuFm) iZuFm[k ac:qkdaMumif; a&;om;xm;onf/
urmhorkdif;ukd avhvmvQif ay:wl*DwdkYonf 13&mpkuyif ta&SUzsm;a'orsm;okdY yifv,f
a&aMumif;jzifh pGefYpm;oGm;vmMuonfukd awGU&Sd&ayonf/ if;wkdYonf *syefESihf wkyfEkdifiHrsm;okdYyif
a&muf&SdcJhMuonf/ wkwfwGif rumtkd tajccscJhMuonf/ tdEd,wGif *kdtm&yfem;cJhMuonf/
Oa&mywkdufrS ay:wl*DwdkY e,fcsJUaeMupOf r*kdrif;rsm;onf tdEd,EdkifiHwGif e,fcsJUvkyfief;ukd
pwifcMhJ uonf/ 13&mpkuyif r*krd if;rsm;onf a'vDudk A[kjd yKNy;D atmufb*Fvm;e,fxad tmif wku
d cf u
dk f

76
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
uwday;rSom &ckdifrif;om;ukd vTGwfay;vkdufavonf/
&ckdifbk&ifrif;&mZmBuD;wGif om;awmfwpfyg;&SdcJhonf/ om;awmfBuD; rif;carmif;rSm rdzk&m;
yOmvpEmrS arG;zGm;aomom;awmf jzpfonf/ om;awmfi,f rif;rmefBuD;aygufrSm wefaqmifrdzk&m;rS
arG;zGm;aomom;i,fjzpfonf/ if;wdkYonf i,fpOfuyif wpfOD;ESihfwpfOD; oifhjrwfjcif; r&SdcJhacs/
rif;carmif; tm; tdraf &SUOy&mZmukad y;Ny;D rif;rmefBu;D aygufukd ppfwaumif;pm; &mxl;ukd ay;tyfco
hJ nf/
rif;&mZmBu;D ewf&mG pHaomtcg Oy&mZmrif;carmif;onf ajrmufO;D xD;eef;ukd at'D 1612wGif odr;f yku
d f
pkd;pHcJhonf/
rif;carmifonf bk&iftjzpf ajrmufOD;xD;eef;ukd qufcHpkd;pHcJhaMumif; rif;rmefBuD;aygufMum;od
aomtcg rdrdtm; ppfwaumif;pm;&mxl;rS kyfodrf;rnfukd pkd;&drfruif; jzpfcJhonf/ ,if;aMumifh
rif;carmif; tay: rdrduvufOD;rI&&Sd&efvkdayonf/ tBuHjzihf rif;rmefBuD;aygufonf rdrd\orD;ukd
qif'0fcsfuRef;&Sd ay:wl*Dyifv,f"m;jyAkdvfwDbl;\om;ESihf vufqufay;NyD; r[mrdwfzGJUavonf/
xkdYaemuf wDbl;\tultnDukd ,lNyD; ajrmufOD;xD;eef;ukd odrf;,l&ef a&wyfjzifhcsDvmcJhonf/ odkYaomf
&ckid af &wyfrS wGe;f vSeEf idk cf
hJ ay:wl*aD &wyfrS ta&;edrNhf y;D qkwcf mG ajy;cJ&h onf/ &ckid af &wyfrS qkwaf jy;
aomay:wl*rD sm;ukd vku
d v
f aH csreI ;f cJo
h nf/ aemufq;Hk wGif waumif;NrKd Uukd odr;f ,lEidk cf o
hJ nf/ ppfwaumif;
NrdKUodrf;wkdufyGJwGif rif;rmefBuD;aygufrSm usOfqefxd aoqkH;cJh&onf/
xkt
d csed f avmif;MuufNrKd UwGif rif;rmefBu;D ayguf\tpfuadk wmfol rif;apmxGwrf mS NrKd Upm;tjzpf
&Sdaeonf/ avmif;Muufpm; rif;apmxGwfonf rif;carmif;\&efab;ukd pkd;&drfojzifh rdom;pkESihftwl
oHvsi&f dS iZuFmxH cdv
k cHI o
hJ nf/ iZuFmonf rif;&Jxw
G t
f m; oifah wmfaom&mxl;ukad y; cs;D ajrm ufxm;
onf/ rMumrD rif;&Jxw
G \
f orD; apmoEmtm; odr;f yku
d cf ahJ vonf/ apmoEmwGif om;awmf eEb,ESifh
orD;awmfoyk bmwkYd xGe;f um;cJah vonf/ eEb,rSm &SpEf pS ?f okybmrSm ajcmufEpS t
f &G,o
f aYdk &muf&MdS u
aomtcg tif;0bk&if taemufbufveG rf if;onf oHvsiu
f dk wku
d cf u
dk o
f rd ;f yku
d cf ahJ vonf/ iZuFmtm;
zrf;&Ny;D owfypfonf/ rif;apmxGwo
f nf rdom;pkEiS t
fh wl xGuaf jy;cJo
h nf/ NrKd U\txGuw
f iG f apmoEm
\rdcifrSm usnfqefxdrSef aoqkH;cJh&onf/ apmoEmonf bcifESihftwl a&wwef ukef;wwef
xGufajy;vm&m aemufqkH;ykodrfNrdKUe,fodkY a&mufcJhonf/
rif;apmxGwfwkdYonf ykodrfNrdKUe,fwGif rdrdvkHNcHKrI&Sdrnfh ae&mrsm;udk&Sm&if; wpf&GmNyD;wpf&Gm
qufvufoGm;cJh&onf/ xkdodkYc&D;oGm;&if; rif;apmxGwfrSm kwfw&ufuG,fvGefcJhonf/ apmoEmonf
om;ESio
fh rD;ukd ac:aqmifNy;D rdaxG;jzpfoEl iS t
fh wl c&D;qufvmcJ&h m &ckid jf ynf\e,fpyfjzpfaom uke;f jyif
a'oodkYa&muf&SdcJhavonf/ xkda'oacw&yfem;cJhonf/ ,if;a'owGif apmoEmuG,fvGefcJhonf/
uav;ESpfOD;ukd xdef;odrf;auR;arG;aecJh&onf/ xkdtcsdef oHwGJwGif trwfok'defqkdolrSm NrdKUpm;tjzpf
wm0ef,al ecsed jf zpfonf/ apmoEmwk\
Yd owif;ukd Mum;odaomtcg uke;f jyifa'oodaYk &muf&v
dS mcJo
h nf/
trwfBuD;rSm apmoEmwdkYESihf aqGruif;? rsKd;ruif;jzpfojzihf 'kua&mufaeMuaom uav;i,fwkdYb0
&yfwnfa&;twGuf pDraH y;cJo
h nf/ trwfBu;D ok'ed o
f nf usKu
d ,
f oDac: NrKd UwpfNrKd Uukd wnfaxmifay;Ny;D
eEb,ESifh okybmwkt
Yd m; armifErS &if;csmukd vufxyfay;Ny;D bk&ifEiS rfh zd &k m;tjzpf wifajrm ufay;onf/
usKduf,oDrSm rGefpum;jzpfNyD; jrefrmwkdYu oDwmNrdKU[kac:Muonf/ bk&ifi,fESihfrdzk&m;wkdYtm; oDwm
armifESr[kac:Muonf/

&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf

78

a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)

omoemou&mZftm; &ckdifwkdY,lqcsuf
a&Tckdifausmf-ajrmufOD;
ou&mZfqkdaompum;rSm ygVdbmomou&mZfqkdaom o'grSqif;oufvmaom pum;jzpfay
onf/ rZdra'o omvd0g[eourif;onf uvd,k*f(3180)wGif (3179)ukdNzdKNyD; wpfck<uif;xm;
cJhonf/ xkdNzdKcJhaomrif;ukd tpGJjyKNyD; qufa&wGufvmaom ckESpfukd ou&mZf[kac:Muonf/ a&S;acwf
ausmufpmrsm;wGif ESpfopfukd aumZm[kac:NyD; ESpfa[mif;ukd aum0def[k rSwfom;onfukd awGU&onf/
&ckdifa'owGif omoemou&mZfESihf aumZmou&mZf a&wGufvmjcif;ukd o*Fg,emarmfuGef;
vuFmjzifh atmufygtwkdif; azmfjyxm;cJhonf/ ae&m &ckdfifjynf? a0omvDwGif o*Fg,emwif
cJah Mumif;ukd tenf;i,fazmfjyvkad yonf/ yxrtBurd f o*Fg,emwifyu
JG kd bDp(D 477)wGif &mZN*Kd [jf ynf
tZmwowfrif; uwdjyKNyD; usif;ycJhonf/ wwd,tBudrf o*Fg,emukd yg#vdykwfjynf&Sif oD&d"rm
aomurif;Bu;D u uwdjyK bDp(D 309)wGif usi;f ycJo
h nf/ o*Fg,em yxr? 'kw,
d ? wwd,tBurd w
f rYdk mS
rZdra'ousif;ycJhaom o*Fg,emrsm;jzpfonf/ pwkwtBudrf o*Fg,emwifyGJukd oD[kdVf(oD&dvuFm)
bk&if0*grPdu uwdjyK bDpD(94)wGif usif;ycJhonf/
aemufxyfpwkwtBudrf o*Fg,emukd &ckdifa0omvD oD&dp`Erif;onf at'D (665)wGif
usi;f ycJo
h nf/ aemufpwkwt
Burd f o*Fg,emukd yko
k yl&(yufo&f 0S g)wGif uedorif;u at'D (78)wGif
usif;ycJhonf/
&ckdifjynf o*Fg,emwifcJhaMumif;ukd ynmar"mtrwfBuD;u vuFmjzifh armfuGef;wifcJhonf/
xkdarmfuGef;vuFm ou&mZfNzdKaMumif;ukdvnf; rSwfwrf;wifxm;onf/ udef;*Pef;aumuf,l&ykHukd
yd#uwfocsFmenf;jzihf a&;om;xm;cJhonf/
ynmar"ma&;pyfcJhaom o*Fg,emarmfuGef;vuFm
urmpkdifvm? "rwmESihf 0dZmorkwf? pwk,k*fudef;? av;odef;okH;aomif;ESpfaxmifaqmif;?
ESpfaygif;ukdcsKyf? uvd,k*fwnf;? xkd,k*fESpfjyef? 'Gmy&H[k? okH;jyefaMwMwm? av;jzmu w? aygif;Muav;
xyf? &GD;tyfodrI? t'oOK? &m*DMbKk? *Pef;pkjzpf? xkdESpftaygif;? acgufajymif;jyefvSef? uyfokH;jyef
atmif? vlYabmifyGm;qkwf? av;yg;,kwfwGif? t,*Fu? "ro'g jynhfvmOkH? aumif;udef;BuHK{nhf?
bkH;bkHaMwMwm? ,kwfrSmwpfck? aumif;rIokH;rSm? 'Ggy&mpuf? w0ufaumif;bkd;? wrsKd;uvd? tod{u?
ok;H 0cRw,
f iG ;f ? w&m;uif;{nh?f ,if;uvdouf? xkEd pS o
f ufrmS ? odum odu? *Pef;csum? &moufumv?
[me,rnf om*Dous a*gwr[k? avmuvlY&Gm? jzpfyGifhvm? a'0grEk? uRwfrIa[mMum;? av;q,fh
ig;0g? jynhaf &cgum;? MoZmom&m? omcykPr ?D Nird ;f vDeAd m ef? xm;jyefomoem? aumZmNzKd ?I "mwk#u
D m?
a&mufcgaygif;Mu? ed0Bwd? ow*d[k a*gwryk&Pf? usrf;Teftvm? &umyl&? "nocif? bk&if&mZm?
&mvmrm,k? rif;[ko[kduf? bdodufBudKufcg? aumZmAdE? om"uusrf;? udef;qef;t&? rdbpHZD?
NzKd v<D uif;vSp?f oMupfr[m? wpf&mok;H ck yGirfh w
I BdG uKH ? ukeyf P
k ? a*gwr[k? Ak'w
x
H mG ? jzpfvmS a[mMum;?
av;q,fih g;0g? a&mufonfch gum? &mav;q,f&h pS ?f jynhcf u
dk u
f qke?f edBuKH t*Fg? edAL wmok?Yd rSepf mG a&muf&?dS
acwid g;quf? rysucf idk v
f m? pEmol&,
d ? ZD0uude;f ? NzKd ord ;f Ny;D rS? wpfupvSp?f ou&mZfrmS ? omoemESp?f

&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf


&ckdifemvrm,krif;NzdKaomudef;rdbpHZD
rd
b
pH
ZD
5
4
6
8
-8645

80

a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)

pEmol&d,rif;BuD;NzdKaomudef;ZD0u
ZD
0
u
8
4
1
1
4
8
ol&d,pd~urif;BuD;NzdKaom udef;"eO
O
w
r
0
6
5
=
560
ol&d,pd~urif;BuD;onf pEol&d,rif;BuD;NzdKaom (oMupf)rSpNyD; a&wGufvm&m (611)wGif
(609)ukd NzKd co
hJ nf/ odaYk omf oa&acw&mjynf? okrEk & rD if;Bu;D onf (624)rS (622)ukd NzKd co
hJ nf/ xkaYd Mumifh
oMupfrS (13)ESpf uGmjcm;aecJhonf/ ,ck tokH;jyKaeaom omoemoMupfukd wGufvkdaomf....
okrkE&DNzdKaomESpf
622
ykyg; --&[ef;jyKaomESpf 560
---------1182
a'G t|ESihf {u {um&&Sdonf/ if;ukd ,cka&muf&Sdaom ou&mZfwGif aygif;vQif 1182+
1368=2552 &onf/ xkdYaMumifh ,ckaemuf&Sdaeaom omoemou&mZfrSm 2550 jzpfonf/ a&S;tcg
&ckdifjynf omoemou&mZfrSm ol&d,pd~wrif;BuD;NzdKaom ESpf (609)ESihf oD&dp`ENzdKaomESpf (560)ukd
aygif;NyD;? ,cka&muf&Sdaeaom ou&mZfukd aygif;NyD;,lMuonf/ xkdYaMumifh.....
ol&d,pd~urif;NzdKESpf
609
oD&dp`ENzdKaomESpf
560
-------1169
if;ukd ,cka&mufaeaomou&mZfwGif aygif;vQif---1169+1368=2537 &onf/ okdYaomf ,ckvuf&Sd tokH;jyKaeMuaom omoemou&mZf rSm
2550 jzpfonf/ ,if;aMumifh a&S;tcgu &ckdifjynfwGif tokH;jyKMuaom omoemou&mZfrSm (13)ESpf
avsmhenf;aeonf/
odkYaomf ,cktcg jrefrmwpfjynfvkH; tokH;jyKaeaom omoemou&mZfukdom &ckdifom;rsm;
tokH;jyKvsuf&SdMuonf/
a&Tckdifausmf (ajrmufOD;)
0Ho&udwr*Zif; (2^1) 2008^7

"

&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf

82

a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)

ajrmufOD;acwfrS pmwrf;xkd;aMu;acgif;avmif;i,f
ajrmufO;D NrKd U&Sd AEKvausmif;q&mawmfonf a&S;a[mif;ypn;f rsm; pkaqmif;&m 0goemBu;D aom
yk*dKvfwpfOD;jzpfayonf/ a&S;ka[mif;bk&m;ykHpH rsKd;pkHESihf rkj'mrsKd;pkHukd &SmazGaygif;pkNyD; rSefAD'kdBuD;rsm;jzihf
cif;usi;f jyoxm;onf/ ajrmufO;D NrKd UodYk a&mufvmMuaom bk&m;zl;rsm;ESifh Ekid if jH cm;okawoDrsm; rjzpfrae
AEKvausmif;odkY oGm;a&mufavh&SdMuayonf/
1353-ckEpS ?f 0guRwv
f qef; (10)&ufaeYwiG f NrKd Ue,fNird 0f yfyjd ym;rIwnfaqmufa&;tzGUJ rS wm0ef
ay;ojzihf 'k-wkdif;rSL;ESihftzGJU NrdKUay:&Sd bk&m;ykxkd;rsm;okdY vkdufvH&Sif;vif;jy&if; AEKvausmif;wkdufokdY
a&mufcJhygonf/ rSefADkdxJ&Sd bk&m;qif;wkawmfrsm;ESihf "mwfawmfrsm;ukd zl;arQmfMunhfSKpOf wpfckaom
AD'x
dk rJ S aMu;ypn;f wpfcu
k dk jrifawGUcJ&h ayonf/ ta0;rSMunhv
f Qif aMu;MuKyif ,f[k xifrw
S &f aomfvnf;
aMu;acgif;avmif;i,fwpfcjk zpfaMumif; jrifawGUcJ&h ayonf/ acgif;avmif;yko
H PmefrmS apwDyx
k ;dk rsm;wGif
csdwfqGJaom acgif;avmif;r[kwfbJ wd&pmefrsm;wGif csdwfqGJaom acgif;avmif;i,fwpfckjzpfaMumif;
awGU&Scd o
hJ nf/ acgif;avmif;ukd aMu;eDowKjzihf oGe;f vkyx
f m;onf/ atmufbuft0wGif us,Nf y;D txuf
bufwiG f tenf;i,f usO;f aeonf/ tvsm;vku
d t
f xufyidk ;f onf (6)pifwrD w
D m&S
d t0bufatmufyidk ;f
(7.5)pifwDrDwm&Sdonf/ teHtxufydkif; (3)pifwDrDwm&SdNyD; atmufbuft0ykdif; (3.5)pifwDrDwm&Sd
onf/ tjrihfrSm (5)pifwDrDwm&Sdonf/ txufykdif; BudK;vQKdqGJ&ef taygufESpfckygNyD; wpfckESifhwpfck
(4)pifwDrDwmuGma0;onf/ acgif;avmif;oD;qGJ&ef azmufxm;aom taygufESpfckyg wpfckESihfwpfck
(3)pifwDrDwmuGma0;onf/
aMu;acgif;avmif;i,frsm;\ rsuEf mS jyifo;Hk zufwiG f pmrsm; a&;xk;d xm;onf/ pmvk;H yko
H PmefrmS
0kdif;pufNyD; ajrmufOD;tv,facwf vufa&;rsKd;[k cefYrSef;&onf/ tvsm;bufpmrsufESmwGif yg&Sdaom
pmokH;aMumif;rSm atmufygtwkdif; jzpfygonf/
1/
tedp tNrJr&Sd/
2/
'ku qif;&J\/
3/
tew iukdr[kwf/
tjcm;tvsm;bufwGif a&;xkd;xm;aom pmaMumif;rsm;rSm 1/
aZmwduolaX;
2/
Z|dvolaX;
3/
uu0PolaX;
4/
rEumolaX;BuD;auhodkY a<uygap [ljkzpfonf/
teHESpfzuf wpfzufwGifom pmygonf/ xkdpmrSm1/
OD;jzL
2/
29-yg;
3/
1-yg;
[la&;xkd;xm;onf/

&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf

84

a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)

oufolZmESihf pEok"r&mZmrif;
1/
oufolZmtaMumif;ukd azmfjyMu&m &ckdif&mZ0ifwpfapmifESifhwpfapmif uGJvGJaeMuonfukd
awGU&ayonf/ tif;apmuf&mZ0if e&ywdrif;Bu;D pk;d pHpOf taemufrZrd a'o yqmjynfrS rif;acgifa&mif
\om;awmf ESma&mifpDonf aemifawmf pmvaomusLukd ykefuef ta&;edrfhojzihf ESrawmfoufolZm
ESihftwl xGufajy; &ckdifodkYa&mufvmaMumif;ESifh a&;om;xm;onf/
2/
q&mirnf;&mZ0if yqmrif;\om;awmf oufoZl monf pEo"k r&mZmrif;vufxuf &ckid jf ynf
odkYa&mufvmaMumif; azmfjyxm;onf/ &rf;NAJawmifausmif;q&mawmfu e&ywdBuD;rif;vufxufwGif
a&muf&SdcJhaom yqmrif;\om;awmf ESma&mifpDonf pEok"r&mZmrif;ukd ykefuef&m ta&;edrfhojzifh
upye'Djrpfnmzsm;okYd xGuaf jy;vGwaf jrmufco
hJ nf/ odaYk omf om;awmfEpS Of ;D ESihf aemufygtcsKUd ukd zrf;qD;
rduGyrf sucf o
hJ nf/ useaf eaomolrsm;ukd opma&wku
d Nf y;D av;ukid pf pfonftjzpf wm0efay;tyfxm;cJh
onf/ olwkdYtm; &ckdifwkdYu uref[kac:aMumif; azmfjya&;om;xm;onf/
3/
taMumif;ukdyif orkdif;q&mBuD; rpwm[maA;u if;\jrefrmEkdifiHorkdif;pmtkyfwGif &ckdif
a&;&mtcef; a&;om;azmfjyxm;cJo
h nf/ ol\a&;om;csurf mS csmcsL*smonf ol\tpfudk tl&efZuftm;
ykeu
f ef&m ta&;edro
hf jzifh c&pfou&mZf 1660-ckEpS w
f iG f &ckid jf ynfoYkd xGuaf jy;cJ&h onf/ olt
Y m; &ckid b
f &k if
pEok"r&mZmrif;u vIdufvSJpGmvufcHNyD; rumokdY oabFmjzihf ykdYay;&ef uwdjyKcJhonf/ csmcsL*smwGif
vSyaomorD;awmfwpfyg; yg&Scd o
hJ nf/ if;jyif &wemypn;f rsm;pGmwku
Yd dk ukvm;tkwrf sm;jzihf o,faqmif,l
cJhonf/
pEo"k r&mZmrif;onf csmcsL*smygvmaom a&TaiG&wemrsm;ukd wyfrufco
hJ nf/ if;jyifcsmcsK*sm
\orD;awmfuydk g odr;f yku
d v
f cdk o
hJ nf/ ,if;aMumifh orD;awmfrsm;teuf tBu;D qk;H orD;tm; vufqufay;
&ef bk&ifuawmif;qkdcJhonf/ csmcsL*smu &ckdifbk&ifrSm bmomtm;jzihfvnf;aumif;? vlrsKd;tm;jzihf
vnf;aumif;? rwl xdr;f jrm;ray;Ekid af Mumif; jiif;qefcahJ vonf/ csmcsL*smonf &ckid x
f ;D eef;ukd odr;f yku
d f
&eftwGuf ajrmufO;D &Sd rlqvifrsm;ukd pnf;k;H cJo
h nf/ taMumif;ukd bk&ifu od&o
dS jzihf BuKd wifEydS u
f yG f
EkdifcJhonf/ csmcsL*smtm; zrf;qD;uGyfrsufcJhonf/ om;awmfrsm;ukd axmifoGif;tusOf;csxm;cJhonf/
csmcsK*sm\a&TaiG&wemrsm;ESifh orD;awmfrsm;ukd odr;f yku
d cf o
hJ nf/ aemufwpfEpS cf efMY umaomtcg rlqvif
wkdYonf x<ucJhMuonf/ ,if;aMumifh aomif;usef;olrsm;ukd ESdrfeif;cJhonf/ zrf;qD;xm;cJhaom csL*sm\
om;awmfrsm;ESihf orD;awmfrsm;ukd ao'Pfay;cJhonf/ usefaeaom rlqvifrsm;ukd opma&wkdufNyD;
bk&ifw
h yfrawmfwiG f av;ukid pf pfonftjzpf trIxrf;apcJo
h nf/ taMumif;ukd tl&efZufb&k ifMum;od
apaomtcg vufpm;acsonfo
h abmjzifh &cdidk yf ifkd ef ,fajrjzpfaom ppfwaumif;NrKd Uukd r*kw
d yfrawmftm;
odr;f yku
d af pcJo
h nf/ wpfqufwnf;yif b*Fvm;bk&ifcH csm&Dceftm; &mrl;ukd odr;f yku
d af pcJo
h nf/ zrf;qD;&
rdaom&ckid v
f rl sK;d rsm;ukv
d nf; uRet
f jzpf a&mif;pm;apcJo
h nf/ ,if;aMumifh 1666 ckEpS rf pS Ny;D &ckid yf idk ef ,f
ajrjzpfaom b*Fvm;a'oonf r*dkbk&ifrsm;vufatmufokdY usa&mufcJhavonf/
4/
rpwmbmeD,m\ r*kt
d ifyg,mtwGi;f c&D;wpfaxmufpmwrf;wGif csmcsL*smtaMumif; a&;om;
xm;onfrmS rif;om;csmcsL*smESifh aemufygrsm;onf &ckid jf ynfoYkd xGuaf jy;cJMh uonf/ xkv
d pl t
k m; &ckid b
f &k if
pEok"r&mZmrif;u vIdufvSJpGmvufcHcJhonf/ rsm;jym;vSpGmaom a&TaiG&wemrsm;ukd &ckdifbk&ifonf

86
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
ta,mifudk ay;tyfNy;D ajrmufO;D NrKd UwGif aexkid cf iG ahf y;cJo
h nf/ csmcsL*smonf &ckid b
f &k iftm; r*kx
d ;D eef;ukd
&&Sda&;twGuf ulnDay;&ef arwm&yfcHcJhonf/ &ckdifbk&ifuvnf; tultnDay;rnf[k uwdu0wfjyK
cJhavonf/ csmcsL*smonf rdrdorD;tBuD;qkH;ESihf pEok"rrif;ukd vufqufay;NyD; r[mrdwftjzpf ckdifrm
atmif aqmif&u
G cf o
hJ nf/ &ckid b
f &k ifonf tcrf;tem;Bu;D pGm jyKvyk
f vufxyfyu
JG dk qifEcJT o
hJ nf/ xkt
d cg
&ckid pf mqkw
d pfO;D u r*krd if;orD;\tvSbUJG ukd pmzGUJ qkcd o
hJ nfh uAsmrsm;rSm ,aeYxd pmaywGif oufoZl m\
tvSbGJUtjzpf xif&Sm;aeao;onf/ oufolZm\tvSbGJUuAsmukd aqmif;yg;aemufqkH;wGif azmfjyxm;
ygonf/
pEok"r&mZmrif;onf uwdtwkdif; r*kdxD;eef;ukd odrf;NyD; csmcsL*smtm; xD;eef;wif&eftwGuf
&ckdifukef;wyfESifh a&wyfrsm;ukd b*Fvm;e,frSwpfqifh tdEd,okdY csDwufapcJhonf/ csDwufvmaom
&ckid u
f ek ;f wyfudk b*Fvm;a'o r*kb
d &k if\wyfrLS ; rm*sLvmOD;aqmifaom wyfu ntcsed w
f iG f 0ifa&muf
wku
d af vonf/ &ckid pf pfonfrsm;onf rarQmv
f ifb
h J twku
d cf cH &hJ taotaysmufrsm;cJo
h nf/ tiftm;
rrQ a&SUodrYk wd;k Ekid b
f J wyfacgufjyefc&hJ onf/ taMumif;ukd csmcsL*smMum;aomtcg rdr\
d r*ked ef;&rI
arQmv
f ifch surf mS vk;H 0ukeq
f ;Hk cJah Mumif; odc&hJ onf/ okaYd omf bk&ifvyk v
f adk om csmcsL*sm &ckid b
f &k ifx;D eef;ukd
vk&ef BupH nfco
hJ nf/ xkt
d But
H pnfudk bk&ifo&d o
dS jzihf vku
d
f zrf;qD;&m csmcsL*smESifh aemufygrsm;onf
&ckdifjynfajrmufykdif; awmifwef;a'ookdY xGufajy;vGwfajrmufcJhMuonf/
pEok"rrif;onf rdrd\aus;Zl;ukd rodbJ rkdufrkdufkdif;kdif; BuHpnfcJhaom csmcsL*smukd rsm;pGm
trsufxGufcJhonf/ xGufajy;cJhaom csmcsL*smESifh tzGJU0ifrsm;tm; vkdufvHzrf;qD;cJh&om csmcsL*smESifh
om;rsm;ukd zrf;qD;&rdcJhojzihf tm;vkH;ukd ao'Pfay;cJhonf/ csmcsL*sm\r,m;ESihforD;rsm;ukd bk&if\
Muif,mawmfESihftwl aexkdifapcJhonf/ csmcsL*sm\usefaeaom aemufvkdufrsm;ukd bk&ifwyfrawmf
av;ukdifppfonftjzpf cefYtyfxm;cJhonf/ olwdkYukd uref[kac:Muonf/ urefppfonfwkdY\wm0efrSm
eef;awmfvkHNcHKa&;ESihf bk&if\ukd,f&Hawmfwyfom;tjzpf wm0efxrf;aqmif&onf/
c&pfou&mZf 1663-ckEpS w
f iG f urefppfonfrsm;onf wpfcak omnOft
h csed f eef;awmfudk rD;IUd Mu
onf/ bk&ifEiS rhf zd &k m;rsm; vGwaf jrmufcahJ omfvnf; ajrmufO;D NrKd Upm; raemoD[rSm rD;avmiftoufq;Hk
IH;cJh&onf/ pEok"r&mZmbk&ifonf trsufa'gorsm;pGmxGuf urefppfonftm;vkH;ukd zrf;qD;apNyD;
uGyfrsufcJhonf/
tcsKUd urefppfonfrsm;udk wpfuRe;f ykaYd pcJo
h nf/ &ef<uif;&efpNird ;f ap&ef csmcsL*sm\orD;awmfrsm;
ukd bk&if\Muif,mawmfygrusef ao'Pfay;cJhonf/
csmcsL*smtaMumif;ukd &ckid &f mZ0ifrsm; wpfapmifwpfrsK;d azmfjyMuouJo
h Ykd taemufwidk ;f orkid ;f
ynm&Sirf sm;vnf; wpfrsK;d wpfrsK;d pD a&;om;cJMh uonf/ okaYd omf csmcsL*smonf xD;eef;vkyw
JG iG f ta&;edr
hf
&ckdifbk&if pEok"r&mZmrif;xH ckd0ifcJhaMumif;ukd wnDwGwfwnf; a&;om;cJhMuonf/ ,if;aMumifh
&ckdif&mZ0iftcsKdUu csmcsL*smonf e&ywdrif;vufxuf a&mufcJhaMumif; a&;om;csufrSm rjzpfEkdifacs/
"rok"r&mZmrif; vufxufom jzpfEkdifayonf/
tb,faMumifhqkdaomf e&ywdrif;BuD;onf aumZmou&mZf 1000rS 100& ckESpfxd (7)ESpf
ajrmufOD;xD;eef;ukd pkd;pHcJhonf/ if;rSm c&pfou&mZfESihfqkdvQif 1638 rS 1645 xd jzpfonf/ csmcsL*sm

88
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
7/
vSpw
H if
h ? auoQijf rh ESp?f xk;H uspv
f spEf iS ?fh a&opfrrG ;f zsi;f ? jrKaw0if;rQ? tqif;a&Ta&mif? cef;vk;H
ajymifom;? wefaqmiftwl? xGm;jymjzLvQi?f rk;d olewf&yf? EIid ;f rpyfwnf?h ajcmufxyfwcH eG ?f vSwif[
h efEiS ?fh
,k*efxdyfzsm;? b,fodMum;onf? rSwfom;aemifwkdY &efoenf;/
a&Tckdifausmf (ajrmufOD;)
rSDjirf;jyKaompmtkyfrsm;
1/
2/
3/
4/
5/
6/

&ckdif&mZ0ifopfusrf; ('kwd,tkyf-&rf;jynhfawmifausmif;q&mawmf)
"n0wD&mZ0ifopf (yJcl;rif;ausmif;q&mawmf OD;y@d)
&ckdifr[m&mZ0ifawmfBuD;? OD;omxGef;atmif? NrdKUa[mif;NrdKU
1921ckESpf a&S;a[mif;okawoetpD&ifcHpm
jrefrmEkdifiHorkdif;? rpwmaA;
jrefrmEkdifiHorkdif;? rpwm 'Avl,ltufpf'DZ,f/
&ckdifGefYzl;pmapmif (4) 1997

90
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
ykPm ;ysKad oQvnf; q&mrSma&twkid ;f 0w&m;rysuf edepYf idk af qmif&u
G yf ga&/ ,if;ykid ef efY wpfywf
avmufMuma&tcg q&mBuD;a& ykPm;ysKdaoQukd ac:NyD;au 0gBuD;rukd acsmhjrLajym&zkdY pum;wdukd
oifxm;yga&/
wpf&ufedefYcgu 0gBuD;rukd &DcsKd;yD;eD;pkdif q&mBuD;oifxm;a&twkdif; 0gBuD;rukd pum;pyga&/
]]tabmifoQif toufZmavmuf[dygAsm,fav}}
]]ightouf (120)[dAsm,f}}vkdY 0gBuD;ru jyefajymyga&/
ykPm ;ysKad oQuavh xyfNy;D au ]]touf(120)[dauavh tabmifoQif tom;t&Dwu
d 0if;eDod
a&/ tysKdaoQcgqkdau aumif;aumif;vSzkdY&mrem;}}
,if;pum;ukd 0gBu;D rukd ajyma&tcg i,frjl yefvmNy;FD au ykPm ;aoQudk epyfzt
Ydk xd jzpfvmyga&?
ykPm ;aoQuavh ]]tabmifoQiu
f dk epyfcsiaf uavh q&mBu;D ukd aMumufyga&? q&mBu;D r[drS
&m epyfEdkifzkdY}}vkdYajymyga&/
,if;tcg wPSm&rufwufeDa& 0gBuD;ru ]]eifhq&mukd owfypf}}vkdY ajymyga&/
ykPm;ysKdaoQu ]]tuRef\aus;Zl;oQifjzpfvkdY rowf0Hhyg}}vkdYajymyga&/
0gBuD;ru ]]eifrowf0Hhau ighom;ukd igowfar? ighukd&m eif xm;rypfcauh}}vkdY ajymyga&/
attaMumif;wdukd ykPm;ysKdaoQa& q&mBuD;ukd tm;vkH;jyefajymyga&/
,if;tcg q&mBuD;a& trd\oufwrf;ukd wGufppfMunhfa&tcg ,if;edefYyif oufwrf;pdvkdYoDzkYd
pGmukd jrifyga&vwf/ a,ZleefY tylwjyif; &Dozef;om;wkH;ukd tkyfwpfckvkyfNyD;au q&mBuD;tdyfeDus
ukwifxufrmS yqk;d ukd acgif;qk;H Ncq
D ;Hk NcKH Ny;D xm;yga&/ a,Ny;D au BuKd ;t&Snw
f pfyifudk ,lvYdk BuKd ;wpfpukd
ukwifay:rSmcsKdifNyD;au aemufwpfpukd 0gBuD;rtcef;xJxd a&mufatmif wif;vkdYcsKdifxm;yga&/
tm;vkH;udpNyD;a&tcg ykPm;ysKdaoQa& 0gBuD;rbufukd vmNyD;au]]atvm tabmifoQif? t*k
q&mBu;D a& ukwifxufrmS tdyef aD &? ataygufqed u
f ,
dk v
l Ydk BuKd ;wef;twkid ;f avQmufvm;Ny;D au q&mBu;D
ukd cGwfowfcDG}}
0gBuD;ru ]]eif ighukdypfvm;zkdYvm;}}vkdY rdef;yga&/
ykPm;ysKdaoQu ]]rypfyg}}vkdY uwdyD;yga&/ a,tcg 0gBuD;ra& aygufqdefukd vufwpfzufeefY
ukid Nf y;D au tjcm;vufwpfzufu wkew
f ek ,
f if,ifeefY BuKd ;uku
d idk yf em q&mBu;D tdyef aD & ukwif[&d mukd
avQmufvmyga&/
ukwifukd a&mufawcg wpfcsdefwnf;eefY oDatmifvkdY vkdifzif;eD&mukd rSef;NyD;au aygufqdefeefY
aygufcsvkdufyga&/ aygufqefa& opfwkH;rSmuscg ]]'kef;}}vkdY toHxGufvmyga&/ a,tcg 0gBuD;ru
opfom;jzpfpGmukd odvm;cyga&/
,if;tcsed rf mS yif ukwifNc&D if;bufu yke;f eDuwfaw q&mBu;D eefY ykPm ;ysKad oQUdk xGuv
f muwf
NyD;au q&mBuD;u ]]trif Zmykdifvkyfavcsifh}}vkdYajymvkdufawtcg 0gBuD;ra& igawmhcg vdrfpGmudk
usAsm,fvkdY odvDyga&/ ,if;tcsdefrSmyif vJusNyD;au oDqkH;vm;cyga&/
q&mBu;D a& trd\tavmif;ukd oN*K [Nf y;D a&tcg ykPm ;ysKad oQudk ac:Ny;D au ]]ighwynhf rif;&Srd mS
ightrd0gBu;D r\ tjzpfudk rif;jrifAsm,fr[kwv
f m;? tomwrEtwwfqpdk mG rde;f rkUd taMumif;ukd avhvm
a&ynm&yfjzpfaw? rif; t*kred ;f rtaMumif;ukd odjrifAsm,fr[kwv
f m;? rif; ynmwwfAsm,f? rif;rdbt&yf

&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf

92

a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)

yk*Hjynfa&muf &ckdifrif;om;
a&Tckdifausmf (ajrmufOD;)
a0omvDacwfwiG f pk;d pHcahJ om pE&m;rif;quf\aemufq;Hk rif;qufjzpfaom plVpE&m;rif;onf
oif;wGjJ ynfrt
S jyef armfw
f ifpeG ;f e*g;ESp
f ewf&mG pHavonf/ xkrd if;ewf&mG pHpOf rdz&k m;Bu;D pEma'0DwiG f
oaE(3)vESihf usecf ahJ om om;awmfonf rsK;d jcm;NrKd Urif; tjrwlrif;jyKpOf arG;zGm;cJ
h cspcf ifav;jrwfol
wkdY,lNyD; ppfwef;wif (pkdif;'if) t&yf oufvlrsKd;wdkYxHwGif tyfESH arG;pm;cJhMuonf/
xkrd if;om;onf touf(23)ESpaf &mufavvQif vlAv
dk yf gpk;Hk vsuf a0omvDuw
dk u
dk ,
f o
l rd ;f yku
d cf hJ
avonf/ a0omvDNrdKUrSm udef;crf;ukefNyDjzpfojzifh pr0ufNrdKU[l wnfaxmifum (at'D-993)wGif
pkd;pHcJhonf/ rif;ukd oufvlrsKd;wkdYu igwkdYrif;[k ac:onfukd tpGJjyKNyD; irifiwkH[k ac:wGifcJhonf/
i,ftrnfrSm a&Tapmvl;jzpf a&Tapmvl;rif;[kvnf;ac:Muonf/
taMumif;ukd &ckdifrif;orD;{csif; ]]{{wkHpkpk? rdrsufIukd? odrIaxGaxG? rdonfa&ydrfh? ysufay
used ;f cef;? opfe"d gef;avQmuf? &Sr;f yef;rsupf ? xkcd P0,f? plVpE&m;? om;\ok;H OD;? apma&Tv;l um;? uk,
d x
f l
a&Smifvpf? ppfwef;wifxuf? oufEiS zfh uf? oufoabmyif? oufrnfwiG o
f m;? irif;ixk;H ? bke;f vuf;Hk
quf? pr0ufukd? jzL&GufjzefYrkd;? ESif;vmpkd;u? rkd;BuD;uef0,f? apmihfzefe*g;? odMum;yD;onf? ydawmufpnf
vnf;? wD;rnfoaH Mumif?h yk*x
H mG ;nuf? &Sr;f vnf;ysu\
f ? wkid ;f xufq,fjyef? &TjD ynfreG o
f nf? wzefuRe;f vk;H ?
El;wnfah v? El;wnfah rmufawmf? [kww
f nfah Momf? xifay:wnfp? plVwGijf im;? pE&m;\? oufom;vlv
Y if
om;armifvQiw
f nf;? Bu;D tifBupH nf? xD;eef;wnf? trwfpr0uf? rif;k;d qufonf? wkid ;f xufwnf;ausmf
NyD;? zkd;&SifbD;? {;{;,if,if{;[k pyfqkdxm;cJhavonf/
irifiwkH; apma&Tvl;rif;vGefvQif plVpE&m;rif;\wlawmf acwoifrif;ukd xD;eef;wifMuonf/
xkrd if;onf pr0ufNrKd U ude;f cef;ukeNf yjD zpf xkNd rKd U\awmifbuf yOmNrKd Uopfudk wnfaxmifp;dk pHco
hJ nf/
acwoif;rif;vGev
f Qif nDawmfpEoif;rif; pk;d pHco
hJ nf/ pEoif;rif;vGev
f Qif om;awmfrif;&ifjzLxD;eef;ukd
qufcHcJhonf/ xkdrif;vGefvQif om;awmf e*&ol&d, xD;eef;qufcHonf/ xkdrif;vGefvQif ykPurif;
xD;eef;qufcHonf/ if;rif;vGefvQif om;awmf rif;BuD;jzL xD;eef;qufcJhonf/ rif;BuD;jzLukd
pnf o bif t rwf y k e f p m; xD ; eef ; quf c J h \ / pnf o bif t rwf uk d trwf B uD ;
r[mem*uGyfrsufvGefcJhvQif rif;BuD;jzL\om;awmf rif;Ektm; xD;eef;ukd tkyfpkd;apcJhonf/
rif;EkveG v
f Qif om;awmfrif;vmawmf xD;eef;qufco
H nf/ if;vGev
f Qif om;awmf rif;bDv;l onf
rdzk&m;apmppfESihf (at'D-1075)wGif yOmNrdKUukd tkyfpkd;cJhonf/ rif;bDvl;wGif om;awmf rif;&Jb,ESihf
orD;awmfjraygufkdwkdY xGef;um;cJh\/ if;om;awmf orD;awmfukd armifESr&if;csmxdrf;jrm;ay;NyD; rif;&J
b,tm; tdraf &SUt&mtyfEiS ;f rif;bDv;l eef;pH ajcmufEpS &f adS omtcg trwfocFg,monf bk&iftm;
ykefpm;vkd penf;em&ef xGufaomtcg 0a&mif;iSufwpfaumifonf ta>ct&Hrsm;ESifh wifhw,fpGmae
onfukd jrifcJh&\/ if;penf;t& rif;bDvl;tm;odrf;ykduf xD;eef;ukdtkyfpkd;cJhavonf/
0a&mif;iSupf enf;uk,
d
l rif;jzpfvmaomaMumifh ocFg,mtrwftm; 0a&mif;iSupf enf;rif;[k
ac:wGicf \
hJ / trwfocFg,mykepf m; rif;bDv;l ta&;edrahf omtcg &cdidk rf if;om; rif;&Jb,ESifh rif;orD;

94
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
rif;\(3)qufajrmufjzpfaom rif;ywdMum;avvQif awmifkdt&yfu qD;wkdufavonf/
a&aMumif;csv
D maom wvkid ;f wyfysuaf v\? wvkid ;f wyfysuaf Mumif;Mum;odaomf aMu;aMumif;rS
csDvmaom jrefrmwyfonf qkyfoGm;Muavonf/
taMumif;ukd tavmif;pnfol rif;Bu;D Mum;avaomf trsux
f u
G
f &JrufAv
dk yf gESifh avSrsm;
xyfavmif;ay;NyD; csDwufap\/ jrefrmwyfESifhwvkdif;wyf aygif;NyD;wkdufMuaomtcg yOmNrdKUus
rif;ywdukd zrf;rdavonf/
rif;ywdtm; uGurf suNf y;D vusmf rif;eefudk xD;eef;wifc\
hJ / if;onf rdz&k m;a&T*o
l mESifh ou&mZf
465-ck? at'D 1103-ckwGif yOmNrdKU xD;eef;pkd;pHcJhavonf/
yOmNrdKUonf usdef;cef;ukefNyDjzpf NrdKUopfwnfvkdojzifh rif;ESifhwuG ynm&SdtrwfwkdYonf
azmifawmfpD;NyD; tOee'Djrpfukd pkHqif;um ae&m&SmcJhMuonf/
vusfmbufae&mwGif azmifawmfukd&yfvQuf ae&mukd MunhfIMuavonf/ ajrae&mrSm nDnm
jzefjY zL; v,f,mvkyif ef;twGuf oifah wmfNy;D eef;NrKd Uwnf&ef oifah wmfojzifh NrKd Uopfwnf&ef a&G;cs,cf hJ
Muonf/
xkpd Of rif;ESiyfh nm&Sw
d Ydk ae&mrSreD;ra0;&Sad om yanmifyifapmifeh wf uk,
d x
f ifjy\/ (y&def y&de)f
[k ajymqkdNyD; uG,faysmufcJhavonf/
if;ukd tpGJjyK NrdKUawmfukd y&defNrdKU[kac:wGiforkwfcJh\/ y&defNrdKUawmfukd vusfmrif;eefonf
ou&mZf 465-ck? (at'D 1103)wGif wnfaxmifpkd;pHcJh\/
taMumif;ukd &ckdifrif;orD;{csif;...
]]{{ydrw
hf csu?f pr0uf? zke;f qufpnf;BuKH ;? q,fa,mufo;Hk wGif tqk;H pGerf ;l ? rif;bDv;l uk?d uRex
f ;l
vSnyfh wf? ykeu
f efowf? rwfocFg,m? rnfomwpfcsu?f 0a&mif;iSuv
f Qi?f ok;H quf&;dk om? yOmNrKd Ua[mif;?
BudrfNyD;aESmif;rS? rif;a[mif;oGD;cJ? rif;&Jb,? aygufkdjrESifh <ucJh&Sdjynf? qGdESpfrnfwGif? jrifcJhonf;csm?
a&T*lomESifh? vusfmrif;eef? rif;kd;rSefvQif? wzefvnf;aumif;? tavmif;pnfol? ckdolrlvkdif;? wvkdif;
wpfoed ;f ? ysLwpfoed ;f ESi?hf aESmifusO;f cgcsed ?f jyu'ed af vQmuf? y&deNf rKd Uopf? axmifomvSpo
f nf? cspEf pS jf ynfo?l
k ;l wnfah v? l;wnfah rmufawmf? [kww
f nf;aMomf ESpaf zmfEpS yf g;? xl;rjcm;wnf;? oQio
f m;orD;? qGZD eD;vQi?f
jynfBuD;pkd;vSm? wkdYcsrf;omukd? &Smonfwnf;rNiD;? arwm&SD;? {;,if,if{; [k pyfqkdcJhonf/
vusmf rif;eefonf yk&ed Nf rKd Uudk NrKd Ut*Fg&yfrsm;ESit
fh nD wnfapNy;D eef;awmfta&SUbuf awmifuek ;f
ay:wGif yg;&Dawmf"mwfapwDESihf em;&Dawmf"gwfapwDrsm;ukd wnfxm;cJhonf/
jrwfpGmbk&m;\ yg;&Dawmf"mwf&SdaomaMumifh yg;&DNrdKU? yg;&defNrdKU? yk&defNrdKU[k ac:wGifaMumif;
rSwfom;&ayonf/
vusmf rif;eefonf arkb
H &k m;Bu;D ESifh avmif;Muufewfawmif&dS bk&m;Bu;D rsm;ukd *lawmfEiS w
fh uG
aumif;rIjyKcJhavonf/
ou&mZf (471)ck? at'D (1109)wGif vusfmrif;eef ewf&GmpHcJh om;awmfrif;oD[ xD;eef;ukd
qufcHcJhonf/
vusmf rif;eefrS aumvd,xd rif;(6)qufEpS af ygif; (20)ukd yxryk&ed af cwf[k owfrw
S cf MhJ uonf/
aumvd,rif;ewf&GmpHaomtcg om;awmf'o&mZmrif; ou&mZf (485)ck? (at'D 1123)

&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf

96

a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)

q&majymcJhaom &ckdifrif;orD; {sD;jcif;


a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
&ckid w
f rYdk mS ,D;vm; ,D;qG?J ,D;,if[
l tjcif;ok;H rsK;d &So
d nf/ avmif;avSavSm&f m tm;ay;aom
tjcif;rSm ,D;qGJjzpfayonf/ tjcif;\tqkH; [kdavarmifkdU ,D;qGJ ,D;qGJ[katmf avmif;avSukd
tm;jzihf avSm&f jcif;jzpfonf/ ,D;vm;rSm av;vHaomypn;f ukd a&TUajymif;qG,
J &l m tm;ay;tm;ajrm uf
tjzpf qk&d aomtjcif;jzpfayonf/ tjcif;\tqk;H ,D;vm;[k atmfq&dk onf/ wpfvw
H pfv[
H k wkid af y;
aomtcg ,D;vm;[k atmfNy;D qG&J onf/ aemufwpfrsK;d rSm ,D;,if (0g) ,kid jf cif;[kq&dk aom ykcufvjJT cif;
jzpfayonf/ ,kid jf cif;ukd pmaywGif {;csi;f [k a&;om;onfudk zwfz;l ygonf/ &ckid pf may {s,
D if[
l
a&;om;onf/ ,kid ;f omjcif;[kac:vku
d ac:Ekid af yonf/ rl&if;wGif {s;D ,if[k a&;om;onfudk awGU&ay
rnf/ {s;D ukd ,D;[k toHxu
G &f ayonf/ {s;D [laompum;rSm ,ESit
hf ;D ukd aygfi;f pyfxm;aom pum;jzpfay
onf/
{s;D ,if (ok)Yd {s;D jcif;rl&if;ukd pma&;olveG cf ahJ om (45)ESpu
f q&mBu;D OD;OD;omxGe;f xHrS &&Scd o
hJ nf/
pma&;olonf ausmif;q&mtjzpf wm0efxrf;aqmifcphJ Of ausmif;ydw&f ufrsm; q&mBu;D OD;OD;omxGe;f xH
oGm;a&mufNyD; ynmqnf;yl;cJhonf/ wpfaeYaomtcg ausmif;ydwf&ufwGif pma&;ol q&mBuD;\tdrfokdY
a&muf&cdS o
hJ nf/ xkt
d csed f q&mBu;D onf aypmwpfapmifudk ukvm;xkid f xkid
f zwfaeonf/ pma&;ol
onf q&mBu;D teD;&Sd oifzsL;zsmwGix
f idk Nf y;D q&mBu;D zwfaompmukd em;axmifaecJo
h nf/ q&mBu;D \toH
rSmtvGeef m;axmifaumif;onf/ pmwpfy'dk q
f ;Hk aomtcg q&mBu;D u pma&;oltm; armifausmaf usmv
f S
t*kq&mzwfepD mG a& &ckid rf if;orD;{s;D jcif;rl&if;jzpfaw-rif;ightoHudk em;axmifNy;D au attyk'd u
f dk jyefzwf
jy[kajymcJo
h nf/ pma&;olvnf; q&muay;aom aycsyu
f ,
dk
l jyefzwfjycJo
h nf/ pma&;olvnf; q&m
tm; &ckid rf if;orD;{s;D jcif;taMumif;ukd ar;jref;cJo
h nf/ q&mBu;D onf zwfvufpaypmukd csNy;D pma&;ol
tm; odkYajymjycJhonf/
ajrmufO;D xD;eef;ukd bk&if bapmjzLa& &ckid o
f u&mZf (820)rSm tkypf ;dk ca& ,if;bk&if\ rdz&k m;pGm
apmeEmjzpfaw? xkrd zd &k m;ukd bk&ifrif;u eef;awmf\taemufbuf armufawmfwcH g;tem;rSm tdrBf u;D
aqmufNyD;eDpDa&vwf/ ,if;tdrfrSmyif orD;awmfwpfyg; zGm;jrifca&vwf/ emrnfu apma&TMumvkdY
ac:a&vwf/ armufawmfwHcg;tem;rSm rGD;a&twGufeefY armufawmfapma&TMumvkdYvJ ac:a&vwf?
rif;orD;acsudk ycufwifr*Fvmusiyf bkv
Yd Ydk bk&ifu pDpOfa&vwf? ,if;r*Fvmtcrf;tem;ukd {s;D ,ifusL;
bkt
Yd wGuf ,kid ;f omjcif;vkad &vwf/ ,ZkeefY bk&ifrif;Bu;D u wpfjynfv;Hk odatmif ,kid ;f omcsi;f qufoiG ;f bkYd
aMumfjima&vwf/ a,cg t&Szd ku
H m (b'l)uRe;f teD;eDa& rif;kq
d o
dk u
l {s;D jcif;rsm; &D;pyfNy;D au bk&ihx
f H
qufvDa&vwf/ ,if;{sD;jcif;wdukd bk&ifoabmusa&twGuf rif;kdukd ac:NyD;au trwf&mxl;ukd
yD;vDa&vwf/ ,if;Ny;D au b'luRe;f ukv
d J tykid pf m;yD;oem;a&vwf/ ,ZkeefY pmqk&d iS f rif;kd b'lrif;kv
d Ydk
ac:vDuwfawvwf/ pma&;olu q&mtm; q&m{s;D jcif;ukd rnfonfch Ek pS w
f iG f a&;pyfcyhJ govJ uReaf wmf
u &ckid rf if;orD;{csi;f ukd t'lrif;kad &;pyfco
hJ nf[k bwfcyhJ gonf/ t'lEiS fh b'lrif;kd rnfou
Ykd jJG ym;vm&
onfukd &Sif;jyyg[k q&mhtm;ar;cJhygonf/

98
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
{s;D {s;D ,if,if{s;D -{s;D {s;D ydrjf ywfjywfusL;&GD &Gwyf rd /hf xkrd wfEpS yf g; BupH nfxm; qD;0g;? rEmef wwfyeG f
tEDaZmf*sD0dZm? ynmpD&if? bDvl;oifom;/ oQifpdw&? em&'wkdY/ rdzk&m;jzpf? &vpfrowf? q&mrSwf?
Munfw
T f adk o? awmif;yefvaD omf? xGx
D v
DG mvm? ememky[
f ef? zefzefqif;qif;? vku
d v
f v
D Qi;f u? vGwjf cif;
rjrif? *lx0J ifv/Ydk &Siaf wmfyk x
f ?k uk,
d af umif;rIwiG ?f jyKwo
Hk pm? qk"d |d gau? ,if;cgu0,f? ajrmufO;D e,f?
ESpfq,fESifh'D;? eef;wufpD;rS &SifbD;awmf&if; &Sif&if;ESif;cg-oGD;vuf&mrl jy,faom[lonf/ ewfvltHhrdefY
rl;wnfah v rl;wnfah rmufawmf[w
k w
f nfh aMomf-&GaD omfEpS u
f syd ?f &GaD omfEpS u
f syd -f jzL&dyzf ;DG zG;D ESpaf ,muf0;D
0,f-&SifhbDawmf cspfrif;acgifjzpfrS-ausvpfwnf;eDxGD;-vuf&moGD;-{sD;,if,if{sD;
q&mu pma&;oltm; xyfqif
h ajymjycJo
h nfrmS at{s;D jcif;ESpyf 'dk t
f xJu 'kw,
d yk'd rf mS (ESpq
f ,f
ESihf 'GD;eef;wuf0D;rS) qkda&pum;a& ajrmufOD;NrdKUrSm eef;pHca& bk&ifrsm;teuf (22)qufajrmufukd
qdv
k &dk if;jzpfw,f/ ajrmufO;D NrKd Uwnf rif;apmrGeu
f (12)quf rif;AmBu;D tqufu (9)qufqadk u (21)
qufusAsm-e&ywdBuD;rif;u (1)qufqkdau (22)qufusa&-,if;ykdif (22)ajrmuf e&ywdBuD;rif;
eef;wufawcg olqD;rSm&m oGD;vuf&mjy,fvDavvwf-{sD;jcif;&GD; q&m b'lrif;kda& e&ywdrif;ukd
rodc-oGD;vuf&mjy,fpGmukdvJ rodEkdif/ ,auvJh armufawmf{sD;jcif;rSm eef;usm;BuD;taMumif;ukd xnfh
&G;D xm;pGm xl;qef;eDa& attaMumif;ukd odr&S m oHo,&Si;f bkjYd zpfaw ,ZleefY rif;uk&d iS ;f jyeDpmG rSwx
f m;
[k q&mu pdwf&SnfpGm ajymygonf/
pma&;olu {s;D jcif;ukd jyefvnfu;l ,l&jcif;ukd odcsiyf ga& q&mwpfcsuaf jymyg[k awmif;qkcd yhJ g
onf/ xkt
d cg q&mu twkcd sK;H Ny;D ajymcJyh gonf/ q&majymcpGmukd pma&;ol rSwrf o
d avmuf &D;jyygr,f/
rif;Ambk&if ajrmufO;D xD;eef;ukd &a&cg jrwfomxGe;f ukd trwfBu;D &mxl;yD;Ny;D au r[mynmausmf
bGJUxl;ukd yD;tyfca&-r[mynmausmfa& rif;Ambk&ifom;awmf rif;wdum if;\om;awmf rif;apmvS
(rif;apm) if;\nDawmf pMum0aw; rif;AmBuD;\om;awmf txDG; rif;zavmif;? if;\om;awmf
rif;&mZmBu;D pa&rif;quf (6)qufwidk af tmif rif;rIxrf;ca& ynm[dtrwfBu;D jzpfa& r[mynmausmf
a& [Hom0wDudk Ekid Nf y;D rif;&mZmBu;D eeft
Y wl jyefvmvwfaw &Dvrf;u jyefvma&vwf ,if;ykid jf yefvm
a&tcg eEbk&if\orD;awmf &SifxGD;aESmif;ac: y*kd;jzLrif;orD;vJygvma&vwf r[mynmausmfvJ
touf(80)[dAsm ,if;vmvrf;rSm uG,fvGefvDa&vwf/ armfwifrSm tavmif;ukd rD;oN*K[fNyD;au
tkkd;tkd;wnfxm;ca&vwfr[mynmausmf uG,fvGefca&twGuf if;\om; ynm0Houkd rif;wkdifyiftrwf cefYtyfaw/
ynm0HouG,fvGefa&cg if;\om; ivufkH;u qufcHa&? ivufkH;uG,fvGefa&cg if;\om; cifkdu
qufcaH &? cifu
dk ,
G v
f eG af &cg if;\om;jrausmOf ;D u qufcaH &/ jrausmOf ;D vGeaf &cg if;\om; a&Tou
J
qufcHa&? trwfa&ToJukd "g;ykdifBuD; (iaomufMu,f)bk&ifjzpfvma&cg uGyfrsufca&/ ,Zleef;
om;awmfBu;D pHausmu
f qufc&H a&? iaomufMu,fvJ pEork e emrnfeefw
Y nf&m xD;eef;ukd tkycf sKycf a&/
uoJ\om;i,fu aZ,sausmx
f ifbUJG eefY bk;d awmfb&k m;bufrmS trwftjzpf cpm;&a&/ om;Bu;D pHausmf
u bkd;awmfbk&m; &ckdifukd odrf;a&cg taemufjynfukd xGufNyD;vm;ca&/
NAw
d o
d QUdk a& &ckid u
f o
dk rd ;f ,lNy;D taemufjynf&dS &ckid o
f m;wdukd jyefac:a&vwf/ a,cg pHausm\
f
om;xG;D atmifZaH & rdom;pkwed efY ajrmufO;D ukd jyefvma&vwf-,if;xGaD tmifZu
H uk,
d t
hf rd rf mS pm&D;wwf

&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf

100

a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)

ax&0g' omoem &ckdifrSm xGef;um;vmykH


1984ck? 'DZifbmv (26)&ufaeYwGif oJukef;oydwftkdifq&mawmf t&SifOmPd&ESihf
oHCmawmfrsm;onf ajrmufO;D odYk bk&m;zl;a&muf&cdS MhJ uygonf/ xkpd Of &ckid jf ynfe,f omoema&;udpE iS fh
&ckid jf refrmy@dwq
f &mBu;D OD;OD;omxGe;f tm; ar;cGe;f Bu;D ajcmufcak r;cJyh gonf/ xkad r;cGe;f rsm;ukd q&mBu;D
onf wpfae&mwnf;rSaeNyD; ajzMum;cJhygonf/ ,if;okdY q&mawmfBuD;\ tar;ESihfq&mBuD;\ ajzMum;
csufrsm;ukd jyefvnf q&mBuD;ukd,fwkdifu toHoGif;ay;cJhygonf/ xkdtoHoGif;csufrS ar;cGef;eHygwf
(1)ukd ajzMum;csuftjynhftpkHukd azmfjyvkdufygonf/ q&mBuD;onf &ckdifpum;jzihf toHoGif;cJhonfukd
jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;tm;vkH; bwfIEkdif&eftwGuf jrefrmpmjzifh jyefvnfa&;om;wifjyvkduf&jcif;
jzpfygonf/
ar;cGef;ajcmufck
q&mawmfBuD; t&SifOmPd&onf q&mBuD;tm; ar;jref;cJhaom omoema&;qkdif&m ar;cGef;
ajcmufckukd ar;cJhygonf/
,if;wkdYrSm1/
&ckdifjynfe,f omoemonf ax&0g'Ak'omoemrS qif;oufvmaom omoemr[kwf?
r[m,e*kdPf;rS qif;oufvmaom omoemomjzpfonf/ taMumif;ukd ajz&Sif;ay;yg/
2/
Ak'\
ygVdawmf t|uxmponfww
Ydk iG f ryg&Sb
d J jrwfpmG bk&m;onf "n0wDjynfoYkd <ua&mufvm
cJNh y;D ausmufawmfawmif wef&Y yfco
hJ nf[k a&;om;ajymqkMd uonf/ taMumif;ukv
d nf; ajz&Si;f
ay;yg/
3/
Ak'\ygVdawmf t|uxmponfwkdY ryg&SdbJ jrwfpGmbk&m;onf pEol&d,rif;BuD;ESihfawGUqkHNyD;
r[mrkeb
d &k m;ukd oGe;f vkycf o
hJ nf[k a&;om;ajymqkMd uonf/ taMumif;ukv
d nf; ajz&Si;f ay;yg?
4/
oH*g,emajcmufwef rygbJvsuf &ckdifjynfe,f a0omvD a&TawmifBuD; pwkwoH*g,emukd
wifcJhonf[k a&;om;ajymqkdMuonf/ taMumif;ukdvnf; ajz&Sif;ay;yg/
5/
&ckdifjynfe,f&Sd "mwfawmfrsm;ukd ausmufkd;awmf"mwf-OD;&mZfawmf"mwf- vnfkd;awmf"mwf
ponfjzifh trnftrsK;d rsK;d ay;xm;Muonf/ taMumif;ukv
d nf; ygVdawmft|uxm rawGU&
ajz&Sif;ay;yg/
6/
&ckid jf ynfe,fwiG f tok;H jyKaom ygVdawmfrsm;rSm jrefrmrljzpfoavm? rnfonfrh el nf;? oH*g,em
ajcmufwefwGif ygaomrljzpfoavm ajz&Sif;ay;yg/
uwdESpfckay;ygbk&m;
q&mawmfBuD;\ar;cGef;rsm;teuf eHygwf(1)ar;cGef;ukd q&mBuD; OD;OD;omxGef;ajzMum;csuf,ckt&Sib
f &k m; wynhaf wmftm; ar;xm;aomar;cGe;f rsm;ukd vG,u
f pl mG ajz&Si;f Ekid yf gonfb&k m;?
okdYaomf t&Sifbk&m;u wynhfawmftm; uwdESpfckukd ay;&ygrnf/ okdYrSom wynhfawmfajzMum;ygrnf

102
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
omoemId;cJh
wynhaf wmfwYdk &ckid jf ynfonf olwpfyg;vufatmufudk usa&mufonfah eYupNy;D omoemI;d EGr;f
cJhonfrSm ,aeYwkdifjzpfygonf/ omoema&;qkdif&m pmwpftkyfrQ rxGufyg? ukdvkdeDacwftcgu pmay
0goemygaomvlrsm;onf aypmrsm;ukd wpfqifhul;,lNyD; pmrlwpfckukd ig;apmif q,fapmifponfjzifh
yGm;rsm;Muygonf/ ,cktcg pmykHESdyfpuf ay:vmaomtcg a[mif;EGrf;aeaom aypmrsm;ukdvnf;
xyfrul; ykHESdyfpmtkyfuvnf; rxGufonfhtwGufaMumifh pmayvnf; uG,fcJhygNyD/ ta[mif;jzpfaom
pmayrsm;uvnf; uG,fNyD;topftopf pmtkyfrsm;vnf; rxGufEkdifaomaMumifh &ckdifpmayrsm;
uG,faysmufvkrwwf jzpfcJhygonfbk&m;/
okawoevkyfief;ESpfrsKd;
okaYd omf &ckidf t
f rsK;d om; okawoDrsm;u &ckid w
f \
Ydk omoema&;? bmoma&; pmayrsm;ukd okaw
oevkyfcJhMuygonf/
okawoevkyef nf; ESprf sK;d &Syd gonf bk&m;/ wpfrsK;d rSm 0dZm enf;jzpf tjcm;wpfrsK;d rSm odyeH nf;
jzpfygonf bk&m;/ odyHenf;rSm aiGukefrsm; rwwfEdkifyg/ 0dZmenf;jzifhom okawoevkyfcJh&ygonf/
wynhaf wmfw&Ydk ckid w
f iG f &ckid pf um;ESifh rqrNc&D maumufenf; (rkq;dk rajc&maumufenf;) [k ac:ygonf/
enf;jzihf okawoejyK&mS azG&ygonf bk&m;/ enf;jzihf wynhaf wmfwYdk &Smvku
d af omtcg &ckid o
f rkid ;f rSm
ajrmufOD;NrdKUonf aemufqkH;jzpfygonf/
ajrmufOD;acwfrSonf
,ck t&Sib
f &k m;wkYd jrifae&aom bk&m;apwDrsm;rSm ajrmufO;D acwf rif;apmrGev
f ufxufupNy;D
wnfxm;cJhaombk&m;apwDrsm; jzpfygonf/ omoemonf ajrmufOD;acwfrS pcJhoavm? odkYr[kwf
rnfonfhacwfuyif &SdcJhonfukd od&eftwGuf aemufukdwpfvSrf;qkwfMunfhygonf/ xkdtcg ajrmufOD;
acwfrusrD av;NrdKUacwf&SdcJhaMumif; od&Sdygonf/ ,if;aMumifh ajrmufOD;acwfonf av;NrdKUacwfu
qif;vmaMumif; od&onf t&Sifbk&m;/ av;NrdKUacwf omoemukd Munhfvkdufaomtcg xkdacwf
wpfavQmufbk&ifrsm; wnfxm;cJhaomapwDbk&m;rsm;pGmukd awGU&Sd&ygonf/ xkdrif;rsm; av;NrdKUacwf
tu&mjzifh a&;xkd;cJhaom ausmufpmrsm;ukdyg ou&mZftwdtusESihf awGU&Sd&ygonf/
&u0Ptu&m
av;NrKd Uacwfonf rnfonfah cwfu qif;vmovJqNdk y;D aemufuw
dk pfvrS ;f qkwv
f u
dk af omtcg
a0omvDacwfudk awGU&ygonf/ a0omvDacwfa&mufaomtcg &ckid pf mayta&;tom;rSm tu&mrsm;
ajymif;vJvmyku
H dk awGU&S&d ygonf/ av;NrKd Uacwftpykid ;f rSm a0omvDacwfu a&GUavsmvmaom &u0P
tu&mrsm;ukd tok;H jyKa&;om;cJyh gonf/ &ckid \
f av,lavodr;f rsm;jzifh a&;xm;aom &u0Ptu&m[k
ac:ygonf/ a0omvDacwfrSm yxr jA[DyGm;tu&mjzihf a&;om;Muygonf/ a0omvDacwfrSm kd;kd;
pmayrsm;ukd jA[yD mG ;tu&mjzifah &;Ny;D bmoma&;qkid &f mpmayrsm;ukd ouwbmomjzihf a&;om;aMumif;
awGU&Sdygonf/ a0omvDacwfaemufykdif;rSpNyD; &u0Ptu&mjzihf a&;om;jcif;ukd awGU&Sd&ygonf/

104
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
obifyu
JG dk Munhf aI eMupOf yGMJ unhyf &dowfrsm;ukMd unhNf y;D onfvrl sm;onf aemufEpS af ygif;wpf&mtwGi;f
rSm tm;vkH;aoaysmufMuvdrfhrnf/ igwkdYvnf; ao&vdrfhrnf/ ,if;aMumifh raoaomw&m;&SmazG&ef
twGuf &GmrSxu
G o
f mG ;Muavonf/ rMum;zl;aomvli,frsm; od&adS p&ef tenf;i,f tus,af jymyg&ap
bk&m;/ xkduJhodkY w&m;&SmazGMuaomtcg odOnf;yk&AkdZfxHodkY a&mufoGm;Muavonf/ odOnf;yk&AkdZfxH
twwfynmrsm;ukd oifMum;aomtcg tm;vk;H wwfoMd uavonf/ q&mu oifp&mukeNf y[
D ak jymojzifh
aemufxyf odOnf;q&mxufwwfodaom q&mukd&SmazG&ef oGm;Muavonf/
xku
d o
hJ Ydk c&D;qufvmMuaomtcg &mZN*Kd [Nf rKd UodYk a&muf&cdS MhJ uygonf/ xkpd OfwiG f qGr;f cH<uvm
aom t&Sit
f Zdrax&fudk jrifawGUcJyh gonf/ xkt
d &Si\
f orPtda`Eu
dk Munfo
dk jzihf ig&Si\
f q&m
um; rnfojl zpfoenf;/ tb,fw&m;ukd a[mMum;ygoenf;/ tuREyfk w
f t
Ydk m; wpfpeG ;f wpfprQ a[mMum;
ygavm ponfjzihf ar;avQmufcJhygonf/ t&SiftZdu tuREkfyfonf &[ef;jzpfonfrSm rMumao;
ojzifh w&m;aumif;aumif; rajymwwfao;aMumif; odkYaomf uREkfyf\q&m bk&m;ocifa[mMum;aom
w&m;xJrmS uREyfk rf w
S rf ad omw&m;jzpfonfh onfaom *gxmawmfudk a[mMum;cJyh gonf/ ,if;*gxm
awmfrSm]]a,"rm a[wkyb0g awoHa[wk wxmuawm tm[? awoOa,meda&ma"m? {0H0g'Dr[m
oHraPm}}
[k tZdrax&fu Oywdtm;a[mMum;cJyh gonf/ t"dyg ,fu jrwfpmG bk&m;onf a&S;ujyKz;l
aom taMumif;w&m;aMumifh jzpfay:vmaom tusKd;w&m;wkdYukd a[mawmfrl\/ xkdtaMumif;tusKd;
w&m;ESpfyg;wkdY\ csKyfNidrf;&mukdvnf; a[mawmfrl\/ &[ef;BuD;jzpfaom jrwfpGmbk&m;onf odkYaom
t,l&Sdawmfrl\[k t"dyg,f&ygonf/ t&Sifbk&m;wkdY odawmfrlonfhtwkdif;yg bk&m;/ aemufqkH;
oli,fcsif; ESpfa,mufpvkH;onf jrwfpGmbk&m;ESifh awGU&SdNyD; &[Emrsm; jzpf &Sifom&dykw&mESihf
&Sifarm*veftjzpf xif&Sm;cJhygonf/
w&m;rSm ESrf;wpfawmif;ukd Budwfvkdufaomtcg qDMunfwpfykvif; ESpfykvif;&&SdbdouJhokdY
ausmufp&pf ig;awmif;ukd Budwfaomfvnf; qDMunfwpfaygufwpfpufrQ r&SdouJhokdY yd#uwfokH;ykHukd
tqDxw
k v
f u
dk af omtcg edAm eqkad om w&m;wpfv;Hk om &&Syd gonf/ ,if;w&m;wpfv;Hk ukd pdwjf zmvku
d f
aomtcg "rESihf 0de,&&Sdygonf/ aemufxyfpdwfjzmvkdufaomtcg opmav;yg;? r*if&Spfyg;?
aAm"dyu,w&m; ok;H q,fch ek pfyg; tp&So
d jzifh aemufq;Hk "rcEmaygif; &Spaf omif;av;axmifyg&Sad om
yd#uwfo;Hk ykH &&Syd gonfb&k m;/ odjYk zpfyg a,"rm*gxmawmfonf yd#uwfo;Hk yk\
H tqDtESpjf zpfaMumif;
ukd q&mawmfu wynhaf wmfxuf odygonft&Sib
f &k m;/ a,"rmw&m;onf r[m,e*kP
d ;f om;rsm;
tok;H jyKaom *gxmjzpfygovm;? t&Sib
f &k m; awGUzl;ygovm;[k ar;aomtcg q&mawmfonf ajzMum;
jcif;r&SdbJ wdwfwdwfaecJhygonf/ a,"rm*gxmawmfukd r[m,e*kdPf;om;rsm; tokH;jyKzkdY rxifyg/
r[m,e*kP
d ;f om;rsm; tok;H jyKonfudk awGUzl;ygovm;[k ar;aomtcg q&mawmfrmS wdww
f w
d af ecJyh g
onf/ r[m,e*kdPf;onf &ckdifjynfe,fwGif b,ftcsdef omoemjyKcJhygovJ bk&m;[kxyf
ar;avQmufcJhonf/ q&mawmfrS wpfpkHwpfckrQ rajzMum;cJhyg/
aemufxyfNy;D bk&m;y&deAd m efpv
H eG af wmfrNl y;D onfh aemufEpS af ygif; 218ESpMf umaomtcg yg#vd

106
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
&ojzihf pmaMumif;rsm;rSm zwfr&Ekdifatmif ysufpD;cJhygonf/ odkYaomf BudK;pm; riful;,laomtcg
r[m
pmvk;H tenf;i,fuzdk wfNy;D t"dyg ,fazmfEidk cf yhJ gonf/ a&;xm;aomtu&mpmvk;H rSm ouwjzpfNy;D ]]r[m
oQL&da,m oQ`Ea&m? emraem oQA'g aeyum&aw}}
aeyum&aw}}qkdaom pmaMumif;ygbk&m;/
ygVdbmomESiq
fh ydk gvQif r[mol&ad ,m pEa&memraem oA'gaeyum&aw[k &ygonfb&k m;/
t"dyg ,fu r[mol&,
d wkid ;f p`Er if;Bu;D onf bke;f awmf 'ge0wKtpkpak wGudk vSL'gef; Ny;D jynhpf NHk yD
[k jzpfygonf/ ,if;aMumifh pmxkd;xm;aom ausmufpmygtkyfrSm r[mwkdif; p`Erif;BuD; ukokdvfjyK
pkdufxlcJhaom tkyfjzpfaMumif; oufaoxlaeygonfbk&m;/
yd#duwfawmfvm okwef
xkt
d ky\
f atmufyidk ;f wGif pmig;aMumif;cef&Y ydS gonfb&k m;/ xkpd mrsm;rSm txufu pmaMumif;rsm;
ysufjy,faeojzihf aumif;pGmzwfr&ekdifyg/ atmufqkH;pmwpfaMumif;wnf;ukdom taotcsmzwf&yg
,uaoemywdyema'g}}
onf/ xkdpmaMumif;rSmvnf; ouwbmomjzihf ]],u
ema'g}}[k a&;xkd;xm;ygonf t&Sif
bk&m;wkdY/
,ckjrefrmEkid if H e,kev
f jynfah eYudk r[mor,aeYtjzpf owfrw
S Nf y;D ESppf Ofusi;f yaeMuygonf/
r[mor,aeY jrwfpmG bk&m;uk,
d af wmfwidk f a[mMum;cJah om r[mor,okwaf wmfudk a&'D,rdk S oHCm
awmfrsm; oHNyKd i&f w
G zf wfaeonfudk xkad eYa&mufwidk ;f Mum;em&ygonf t&Sib
f &k m;/ xkrd [mor,okwf
xJ ewfrif;rsm;\trnfukd azmfusL;xm;aom pum;rsm;pGm &&Sdygonfbk&m;/ xkdewfrsm;xJ yema'g
ewfrif;ukd azmfusL;xm;aom *gxmawmfrmS tyk'd f 22wGif awGUEkid yf gonfb&k m;/ ]]yema'g-Moy yanmp?
a'0olawmprmwvD}} [laom *gxmESifhawGU&ygonf bk&m;/ r[mor,okwfawmfrSm x&f&0g'
Ak'bmomwkdY\ yd#uwfawmfvm okwefjzpfygonfbk&m;/
ax&0g'ukd ,kHMunfaomrif;rsm;
aemufwpfcsufrSm a0omvDacwfwGif tkyfpkd;cJhaom rif;rsm;jzpfMuonhf eDwdp`E? 0d&p`E tp&Sd
aomrif;rsm;onf olwkdY\ukokdvfjyKwnfxm;aom apwDrsm;wGif a,"rm*gxmawmf a&;xkd;xm;onfh
ausmufw;Hk rsm;? pwkygrsm;ukd Xmyemxnfx
h m;cJMh uygonfb&k m;/ xkad usmufw;Hk ESifh pwkygrsm; a&;xk;d xm;
aom pmrsm;ukd ,ckwkdif ajrmufOD;NrdKU jywkdufwGif odrf;qnf;xm;&Sdygonf bk&m;/ wynhfawmf&Sif;jycJh
onfhtwkdif; Ak'w&m;awmf\ tqDtESpfjzpfaom edAmefukd vufcH,kHMunfonfh ax&0g'omoemukd
,kHMunfaom rif;rsm;jzpf a,"rm*gxmawmfukd a0omvDacwfrif;rsm; tokH;jyKaejcif;jzpfygonf
bk&m;/ ,if;aMumihf r[mwkid ;f p`Er if;Bu;D rSp (a0omvDacwf at'Dav;&mpk) p`Er if;tqufqufwYdk
ukd;uG,f,kHMunfcJhaom omoemrSm r[m,e omoemr[kwfbJ ppfrSefaomax&0g' omoemawmf
jzpfaMumif; rSwf,l&ygr,fbk&m;/
"n0wDodkY bk&m;&Sif<ucJh
"n0wDacwftaMumif;ukd jyefvnfqufygrnf bk&m;/ "n0wD bDpD ok;H &mpkrS ol&,
d purif;
xD;eef;pHvsuf&Sdygonf/ xkdrif;u aemufodkYqkwf a&wGufvQif ajcmufqufwGif pEol&d,rif;odkY

108
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
pmrsm;rSm ouwtoHESihf a&;xkd;xm;onfukd awGU&Sd&ygonf/ a,"rmpmvkH;rsm; r txufwGif a&
zac:aom &-aumufudk wifxm;ygonf/ a,"rm-(a,"&rm)vkYd zwf&ygonf/ a[wkyb0gpmwef;rSm
vnf; yapmuftxufwGif a&zwifxm;ygonf/ a[wkyb0g (a[wkjyb0g)vkdY zwf&ygonfbk&m;/
a[wkyb0gpmwef;rSmvnf; yapmuftxufwiG f a&zwifxm;ygonf/ a[wkyb0g (a[wkjyb0g)vkYd
zwf&ygonfbk&m;/ ,if;uJhodkY tqifhqifh okawoejyKvkdufaomtcg r[m,e*kdPf;u pum;wpfvkH;
vnf; rawGU&ygbk&m;/
oD[kdVf(oD&dvuFm)ESihf 0g'wljcif;
wynhfawmf yxr&Sif;jycJhaom OywdESihf aumvdwtaMumif;wGif t&SiftZdrax&f
a[mMum;cJah om a,"rm*gxmawmfonf a0omvDoYkd a&muf&cdS yhJ gonf/ ,if;Ny;D aemuf a0omvDrif;rsm;
onf oD[Vdk Ef idk if H (oD&v
d uFm) ESihf omoema&;udpr sm;ukd tjyeftvSeo
f mG ;a&mufaqmif&u
G af Mumif;ESifh
tmeEp`Erif;onf oD[kdVf(oD&dvuFm)okdY tvSLypnf;rsm;ykdYonf[k ausmufpmwGif awGU&Sd&ygonf/
oD[kdVf(oD&d vuFm)ESihf 0g'csif;wlom tcsif;csif;qufqHaejcif; jzpfygonf/ oD[kdVf( oD&dvuFm)
omoemrSm ax&0g'jzpf wynhaf wmfwYdk a0omvDacwfwiG v
f nf; ax&0g'omoem xGe;f um;aMumif;
wynhfawmfwkdY\ &ckdifjynfe,f omoemonf r[m,e*kdPf;rS qif;oufvmaom r[m,mOf*kdPf;
rSr[kwfbJ "n0wDacwf bk&m;ukd,fawmfwkdifa&mufcJhonfh pNyD;jzpfay:qif;oufvmaom ax&0g'
Ak'b
momjzpfaMumif; wynhaf wmfavQmufxm;ygonf bk&m;/ um; eHygwf(1) ar;cGe;f ukd ajZMum;csuyf g
t&Sifbk&m;/
ausmfausmfvS
0gaps;-ajrmufOD;
&ckdifo[m,toif; r*Zif; trSwf (3) (1997)
S

110
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
aom NrKd Uawmfr[kwaf Mumif; av,mOfrS u
dk u
f ;l aom "mwfyu
Hk dk Munhjf cif;jzihf odeidk yf gonfb&k m;/ trSef
wu,f&SdcJhaomNrdKUjzpfaMumif; jynfwGif;jynfyorkdif;ynm&Sifrsm;u vufcHMuygonfbk&m;/
oy'geyum&eusrf;rSm&Sd
wynhfawmfwkdY\orkdif;rsm;wGifvnf; wwd,"n0wDNrdKUawmfukd pEol&d,rif;wnfcJhaMumif;
zwfI&ygonf/ pEol&d,bk&if "n0wDtkyfpkd;pOfumvrSm jrwfpGmbk&m;&Sif taemufrZdra'o
&Sad ecsed jf zpfygonf/ wynhaf wmf vufxw
J iG &f adS eaom oy'ge yum&eusr;f wGif pEo&l ,
d rif;vufxuf
bk&m;&Siu
f ,
dk af wmfwidk f "n0wDoYkd <ua&mufNy;D r[mrked yk &f iS af wmfudk oGe;f cJah Mumif; tao;pdwaf &;om;
xm;ygonf/
ausmufpmu oufaocH
if;jyifawmifaygufBuD; ausmufpmuvnf; oufaocHaeygonfbk&m;/ jrwfpGmbk&m;onf
pEo&l ,
d rif;tm; "rpMumw&m;awmfEiS fh kyw
f q
k if;wkawmfrsm;ukd wnfxm;uk;d uG,jf cif;jzifh &&St
d yfaom
tusKd;w&m;rsm;ukd owKAdrylZed,ed aoookwefjzihf a[mMum;cJhygonf/ okwefrl&if; aypmvnf;
&Sdygao;onf bk&m;/
*kPfjyKxm;onfhkyfwk
pEol&d,rif;tm; jrwfpGmbk&m; "rpMumw&m;awmfukd a[mMum;ae[ef xkvkyfxm;aom
ausmufjym;wpfcsyfukdvnf; awGU&Sd&ygonf/ a0omvDr[mwdkif; p`Erif;BuD;u pEol&d,rif;BuD;tm;
*kPfjyKxkvkyfxm;aom kyfwkjzpf[ef&Sdygonf/
jrwfpGmbk&m;&Sifonf &ckdifjynf "n0wDodkY <ua&mufcJhpOfu aovm*D&dawmifay: &yfwefYcJh
NyD; Asm'dwfawmfcsrSwfcJhaMumif; oy'geyum&eusrf;wGif taotcsm azmfjyxm;ygonf/ cspfom;
tmeEm? igonf bk&m;jzpf&eftwGuf q,fyg;aomyg&rDawmfBu;D ESihf ok;H q,faom yg&rDawmfi,frsm;ukd
jznfq
h nf;cJah omumv "n0wDjynfwiG f tvDvv
D t
l jzpf usiv
f nfco
hJ nf/ ,ck ig&yfwefaY eaom
aovm*D&ad wmif\ teD;ywf0ef;usiw
f iG f yef;yGwo
f rm;tjzpfEiS hf igaexkid cf o
hJ nf/ igbk&m; y&deAd m efpv
H eG f
Ny;D aemufumv ig\ausmk;d awmf"mwfudk Xmyem apwDwnfvw/YH ausmk;d awmf"mwfapwDwiG v
f wUH
[k Asm'dwaf y;cJyh gonf/ xk"d mwfawmfudk aemifumvwGif ausmufawmf"mwfapwD[k ac:wGicf yhJ gonf/
xkdemrnfukd tpGJjyK jrpfwpfzuf&SdNrdKUukdvnf; ausmufawmfNrdKU[k ac:wGifcJhygonf/
kyf&SifawmfoGef;aMumif; ,kHMunf
uJo
h Ykd bk&m;Asm'dw0f if "mwfawmfapwD 248ql &Scd yhJ gonf/ "mwfawmfapwDrsm;ukd a0omvD
jynf&iS f r[mwkid ;f p`Er if;Bu;D onf jyefvnfjyKjyifcahJ Mumif; orkid ;f rSww
f rf;t& od&&dS ygonf/ taMumif;
ukd axmufIvnf; xkd"mwfawmfapwDrsm;rSm a0omvDacwfrwdkifrDuyif &SdESihfcJhNyD;aMumif; od&SdEkdifyg
onf/ &ckid o
f rkid ;f pmayESiv
fh nf;aumif;? ky0f wKoufaojzifv
h nf;aumif; uku
d n
f aD eyg pEo&l ,
d rif;

112
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
onf/ t&Sirf [muy ar;orQ t&Sit
f meEmu ajzMum;Ny;D Ekwx
f uf&w
G
f o*Fg,emwifcyhJ gonf/
tb,faMumifh o*Fg,emwifcyhJ gonfqadk omf jrwfpmG bk&m; y&deAd m efpv
H eG af omtcg tavmif;awmfudk
eHYomxif;rsm; pkykHNyD; rD;oN*K[f&eftwGuf rD;IdUaomfvnf; xif;rsm;rSm rD;ravmifygbk&m;/
tb,faMumifhqkdaomf bk&m;&Sif\wynhfBuD;jzpfaom t&Sifr[muy ra&mufao;aom
aMumihyf g bk&m;/ wynhif g;&mjzihf c&D;vrf;rSm &Sad eygao;onf/ t&Sirf [muy\ wynh&f [ef;rsm;rSm
ykxZk Ofrsm;jzpfMuonft
h wGuf bk&m;&Sif y&deAd m efpv
H eG Nf y;D <uif;use&f pfaom"gwfawmfrsm;uko
d m jrif&vQif
bk&m;\ukd,fum,rSjzpfaom "mwfawmfrsm;ukd ,kHrSm;oHo,jzpfzG,f&Sdygonf bk&m;/ rdrdrsufjrif
uk,
d af wGUrSom jrwfpmG bk&m;\uk,
d u
f m,awmfrS "mwfawmfrsm; <uif;onfudk ,kMH unfonf jzpfygonf
bk&m;/ aemufwpfcsufu &[ef;awmfrsm;onf jrwfpGmbk&m;ukd touf&SifpOfu zl;ajrmf&aomfvnf;
y&deAd m efpv
H eG af om tavmif;awmfudk zl;ajrmf&vQiv
f nf; bk&m;&Sit
f ay: ykrd Mdk unfo
dk 'gyGm;rsm;ap&ef
twGuf rD;ravmifjcif; jzpfygonfbk&m;/
t&Sifr[muyESihf &[ef;rsm; ukodemkHjynfodkY vm&mvrf;wGif wpfckaom opfyif&if;
em;aeawmfrcl yhJ gonf/ xkt
d csed f wuweG ;f wpfa,mufonf rEm&0ewfyef;ukd xD;vky
f aqmif;Ny;D vQif
ukodemkHjynfbufrS yg0gjynfbufodkY vmaeonfukd t&Sifr[muy jrifcJhygonf/ xkdwuwGef;\
ajymcsut
f & jrwfpmG bk&m; y&deAd m efpv
H eG af Mumif; Mum;odcyhJ gonf/ jrwfpmG bk&m; y&deAd m efpv
H eG af Mumif;
Mum;od&aomtcg t&Sifr[muyESihf ygvmcJhaom okb'&[ef;onf bk&m;y&dedAmefpHvGefojzifh
ikda<u;aeMuaom&[ef;wkdYtm; rikdMu&efajymNyD; a*gwrjrwfpGmbk&m;onf &[ef;rsm;ukd onfaom
t&yfudk r&yf&? onfaom tusiu
fh dk rusi&fh m ponfjzifh igwkt
Yd m; csKycf s,cf o
hJ nf/ ,ck igwkjYd yKv&dk m
jyKekdifNyD[k qkdcJhygonf/
yxro*Fg,emwif
xko
d b
k '&[ef;\pum;ukMd um;rdaom t&Sirf [muyonf rsm;pGmwkev
f yI rf cd o
hJ nf/ jrwfpmG
bk&m;&Sif y&deAd m efpv
H eG o
f nfrmS ckepf&ufwpfywfom &Sad o;onf/ bk&m;a[mw&m;awmfrsm;ESifh 0denf;
awmfrsm;ukd rsuu
f ,
G jf yKrnfh t&dyt
f a,mifay:aeNy/D omoemawmfqw
k ,
f w
k &f ef taMumif;rsm; jyefay:
vmEkid o
f nf[k pdwf rSwo
f m;rdcyhJ gonfb&k m;/ ,if;aMumifh bk&m;&Siaf [morQudk &[ef;oHCmawmfrsm;
pkaygif; jyefvnf&Gwfqkd o*Fg,emwif&ef tBuHjzpfcJhygonfbk&m;/ ,if;aMumifh t&Sif r[muy
trSL;jyKaom &[Emig;&mwkdYonf yxro*Fg,emukdwifcJhonf r[kwfygvm; bk&m;/
'kwd,o*Fg,emwif
jrwfpmG bk&m; y&deAd m efp
H ESpaf ygif;wpf&mMumaomtcg 0dZw
D idk ;f om; &[ef;wko
Yd nf 0denf;odum
yk'af wmfrsm; jyifqifcsuf 10 csuu
f dk jyKvyk cf yhJ gonf/ bk&m;&Si\
f 0denf;awmfudk zDqefvmcJMh uonf/
,if;aMumihf a0omvDjynfwiG f umvmaomurif;u wumjyK t&Sirf [muy trSL;jyKum &[Em
(700)wkdYonf 'kwd,tBudrf o*Fg,emukd wifcJhMuygonf bk&m;/
wwd,o*Fg,emwif
wwd,tBudrf o*Fg,emukd yg#vdykwfjynhf&Sif taomurif;BuD;u 'umjyK &[Emt&Sif
arm*vyd w
k w

d rax&fBu;D trSL;jyKvsuf &[ef;wpfaxmifjzifh wifcyhJ gonf/ onfwrYdk mS rZrd a'o
wGif wnfcJhaom o*Fg,emokH;wefjzpfygonf/

114
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
wpfrsKd;rSm tordE"mwfawmfESihf ordE"mwfawmfrsm; jzpfygonfbk&m;/ tordE"mwfawmfrsm;rSm ezl;
oif;uspfawmfwpfql? yfkd;awmfESpfql? pG,fawmfav;qljzpfygonf/ ordE"mwfawmfrsm;rSm ta&mif
okH;rsKd;ESihf t&G,ftpm;okH;rsKd;<uif;aMumif; &ckdif"mwk0ifusrf; a&;om;xm;ygonf/ jrwfpGmbk&m;\
wpfukd,fvkH;rS "mwfawmfaygif; &Spfp&Gwf<uif;ygonf/ uGrf;pm;tm;jzihf wpfq,fhajcmufuGrf;pm; jzpfyg
onf/ ta&miftqif;tm;jzihf a&Ta&mif? yGwfopf? pckoGif;a&mif? cs&m;aphta&mifwkdY jzpfygonf/
bk&m;&Sif\<uif;usef&pfaom "mwfawmfrsm;ukd ESpfjynfaxmifrif;wkdYtm; a'geykPm;u a0ay;\/ rdrd
wkt
Yd &yfa'orsm;wGif uk;d uG,cf MhJ uygonf/ xk"d mwfawmfrsm;ukd rMumrDtZmwowfrif;onf wku
d ,
f Nl y;D
&mZN*dK[fjynfrSm ajrxJapwDwnf xm;cJhygonf/ "mwfawmftaMumif;ukd ae&mwGif qkH;aeygNyD/
onfum; aygifawmf"mwf? rsufvkH;awmf"mwf? vnfkd;awmf"mwf ponfjzihf t|uxmwGif ryg&Sdyg/
"mwfawmfrsm; a&muf&SdykH
odkYaomf xkd"mwfawmfrsm;rSm ,aeYxd &ckdifjynf trnfemrESifhwuG wnf&Sdaeao;onf/
"mwfawmfrsm; &ckdifjynfodkY tb,fykHa&muf&Sdvmonfukd &Sif;vif;avQmufxm;ygrnf/ jrwfpGmbk&m;
y&ded Ad m efpv
H eG Nf y;D ESpaf ygif;&Sp&f mwpfq,f&h pS Ef pS t
f MumwGif yg#vdyw
k jf ynf oD&"d rmaomurif;Bu;D xD;eef;
pkd;pHcJhygonf/ xkdrif;BuD;onf pr cEmaygif; &Spaf omif;av;axmifudk &nfp;l Ny;D apwDwnfvo
dk jzihf
jrwfpGmbk&m;\"mwfarGawmfrsm;ukd &SmazGcJhygonf/ tZmwowfrif;jyKxm;cJhaom "mwfawmfrsm;ukd
wl;azmf,lcJhygonf/ xkd"mwfawmfrsm;rSm a&Tyef;uefwGif tm;vkH;wpfpkwpfaygif;wnf; jzpfaeygonf/
xk"d mwfawmfrsm;ukd toQiaf rm*vd ykww

d rax&fonf tom;rSjzpfaom"mwf? tk;d rSjzpfaom"mwf
taoG;rSjzpfaom"mwf ponfjzihf cGjJ cm;cJyh gonf/ tao;pdwt
f m;jzifh OD;acgif;awmf"mwf? OD;aESmufawmf
"mwf? rsuv
f ;Hk awmf"mwf ponfjzifh jrwfpmG bk&m;\ t*FgBu;D i,frjS zpfaom "mwfawmfrsm;ukd wpfcck si;f
cGJjcrf;NyD; oD&d"rmaomurif;tm; ay;cJhygonf/
oD&d"rmaomurif;BuD;onf "mwfawmfrsm;ukd &&Sdaomtcg Xmyemonf/ apwDwnf&rnfh
ae&ma'orsm;ukd toQif arm*vyd w
k w

d tm; ar;avQmufcyhJ gonf/ xkt
d cg toQiaf rm*vyd w
k w

d
u wumawmfrif;BuD; "mwfawmfrsm;ukd XmyemNyD; apwDwnf&efae&ma'orsm;rSm jrwfpGmbk&m;
oufawmfxif&mS ;&Spd Ofuyif Asm'dwaf wmfcsrw
S cf ahJ om ae&mwkid ;f wGif apwDwnf&rnf[k ajymcJyh gonf/
xkad e&mrsm;okYd apwDwnf&eftwGuf "mwfawmfrsm; ykaYd qmif&rnfjzpfaMumif; rde>Yf rufcyhJ gonf/ xkt
d cg
toQiaf rm*vyd w
k w

d rax&fonf toQiAf m[kvrax&fEiS fh toQiw
f
d rax&fwt
Ydk m; jrwfpmG bk&m;
Asm'dwfawmfcsrSwfcJhonfh &ckdifjynf&Sdae&mrsm;wGif apwDwnfxm;&ef "mwfawmfrsm;ukd ykdYapcJhonf/
ol&d,purif;vufxufrSm
xkdtoQifwkdYonf aumif;uifc&D;jzifh &ckdifjynfodkY <ua&mufcJhygonf/ ,if;tcsdefwGif &ckdifjynf
"n0wDonf ol&,
d purif;Bu;D rif;jyKvsu&f ydS gonf/ xk"d mwfawmfwu
Ydk dk toQi&f pS yf g;onf ol&,
d pu
rif;BuD;tm; ay;tyfNyD; apwDwnfonfht&yfa'orsm;ukdvnf; ajymcJhygonf/ ol&d,pu rif;BuD;onf
"mwfawmfrsm;vufcNH y;D rSL;Bu;D rwfBu;D ppfoBl u;D rsm;ukd apwDwnf&eftwGuf "mwfawmfrsm;ukd ay;tyfNy;D
jrwfpmG bk&m; Asm'dwaf wmf>rufqcdk o
hJ nfah e&mwkid ;f okYd oGm;a&mufapwDudk wnfapygonfb&k m;/ jrwfpmG
bk&m;&ckdifjynfodkY <ua&mufcJhaomtcg &yfwefYawmfrlNyD; Asm'dwfay;cJhaom aovm*D&dawmifawmf
ausmuf;dk awmf"mwfudk XmyemNy;D apwDwnfcyhJ gonf/ rOLyAwawmif csuaf wmf"mwf? rd*yAwawmif
oif;uspfawmf"mwfukd Xmyem apwDwnfcJhygonf/

116
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
r&So
d uJo
h Ykd jyKjyifjcif;? jyifqifjcif;? Ekwyf ,fjcif;wnf;[laom csKUd ,Gi;f csuf taumuftauGUryg&So
d jzifh
BudK;wef;yd#uwf[k trnfay;xm;ygonf bk&m;/
yd#uwfwkduf av;q,fh&Spfck
a&S;&ckdifbk&if tkyfpkd;aomacwfu ajrmufOD;\ywf0ef;usifwGif oHCmwpfaxmifqHYaom
ausmif;awmfBu;D ok;H q,fah jcmufausmif;&Scd ahJ Mumif; rSwo
f m;&ygonf/ xkad usmif;awmfBu;D rsm; Ak'p may
ukdoifMum;aeaom oHCmawmfwkdYonf BudK;wef;yd#uwfawmfukd pHxm;avhvmMuygonf/
xkyd #d uwfawmfrsm; xm;&S&d eftwGuf yd#uwfwu
kd af c: ykx;dk rsm;ukd ajrmufO;D NrKd Uae&mtESw
YH iG f awGU&S&d yg
onf/ orkid ;f tqkt
d & yd#uwfwu
dk af ygif; av;q,f&h pS cf &k adS Mumif; od&ygonf/ ,cktcg NyKd ysuo
f mG ;ojzifh
tcsKdUt0ufukdom awGU&ygonf/ ,ckxufwkdif taumif;yuwd awGU&aom yd#uwfwkdufrSm csdefukduf
yd#uwfwkduf? bufawmfyd#uwfwdkuf? r,fawmfulyd#uwfwkdufwkdY jzpfygonf/
,if;aMumifh a&S;acwfa&;om;cJhaom aypmrsm; a0omvDwGif o*Fg,emwifcJhpOfu rltjzpf
xm;cJah om BuKd ;wef;yd#uwfawmfrS wpfqifah &;ul;jcif;jzpfaMumif;ukd aypm\tqk;H BuKd ;wef;yd#uwf
awmftwkid ;f a&;ul;jcif;jzpfygonf[k a&;om;xm;onfudk ,aeYwidk af ypmrsm;wGif awGU&SEd idk yf gao;onf
bk&m;/
wynhfawmfonf t&Sifbk&m;\ar;cGef;rsm;ukd &Sif;vif;ajzqkdcJhonfrSm av;em&DcefYMumjrifhcJhyg
Ny/D wynfah wmf\&Si;f vif;ajzqkcd surf sm;ukv
d nf; oabmaygufvufcv
H rd rhf nf xifygonf/ t&Sib
f &k m;wkYd
rSm bk&m;zl;&efvnf; &Sdaeygao; wynhfawmf\&Sif;vif;ajzqkdcsufrsm;ukd tqkH;owfcGihfjyKygbk&m;/
q&mBu;D \ajzMum;avQmufxm;csut
f ay: t&SiOf mPd&q&mawmfBu;D rS aemufxyfar;jref;
jcif; rjyKawmhbJ bk&m;zl;&eftwGuf nae 5em&DcefYwGif &Spfaomif;ykxkd;awmfBuD;rS <uoGm;cJhygonf/
ausmfausmfvS
&ckdifo[m,toif; (&efukef)
trSwf 4 1997

&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf


5? 6?
7?
4?
7?
6?
5? 4?
+ 10? 10?
10? 10?
10? 10?
10? 10?
15? 16?
17? 14?
17? 16?
15? 14?
_ 2? 2?
2?
2?
2?
2?
2? 2?
30? 32?
34? 28?
34? 32?
35? 28?
+ 30? 28?
26? 32?
26? 28?
30? 32?
60? 60?
60? 60?
60? 60?
60? 60?

118
3?
10?
13?
2?
26?
34?
60?

2?
10?
12?
2?
24?
36?
60?

a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
3?
4
10? 10?
13? 14
2? 2?
26? 28?
34? 32?
60? 60?

em&DukdwGuf,l&ef vuFm\t"dyg,faumuf,lykH
ywfou
H m&Snu
f dk a&S;OD;pGm tu&m*Pef;okYd ajymif;ay;yg/ if;*Pef;rsm;ukd wpfq,fpaD ygif;yg/
,if;aemufwpfq
f wk;d ay;yg/ &&Sad om*Pef;rsm;udk wpfaeYwiG &f afdS om ajcmufq,fem&DrS EIwyf g/ wpfaeY
wGif aeYem&D ok;H q,f- nem&D ok;H q,f&
dS ,ck&&Sad om *Pef;ukEd w
I v
f Qif use*f Pef;rSm nOfeh m&Djzpfay
vdrfhrnf/
wpfem&DjcifcGufzvm;jyKvkyfykHrSm
tav;csed w
f pfq,fah jcmufusyo
f m;&Sad om aMu;eDppfudk tjym;jyKvyk yf g/ ,if;aemuf apmufcek pf
opf rZrd y&do\ vufcEk pS v
f ;Hk ukd tapmufjyKvyk
f tus,v
f nf; if;twkid ;f jyKvyk &f ygonf/ a&zvm;
&&Sdaomtcg oufwpfq,fhESpfESpf&Sd rdef;uav;\qHyif wpfq,fESpfyif 0ifavmufkHtaygufi,fukd
xkdzvm;\atmuftv,f azmuf&ayonf/ if;zvm;ukd a&wkHwGif arsmxm; zvm;aemif
epfjrKyfvQif wpfem&D jzpfayonf/
rkd;aomuf,H,ck q,fhav;em&DcefYwGif y[kd&fpnfwD;oHudk Mum;&aomtcg tdrfwkdif;rS bk&m;
0wfjyKoH ay:xGufvmonf/ omoema&;0efBuD;rSm NrdKUukdvSnhfywfMunhfIem;axmifavh&Sdonf/
vT w f a wmf t pnf ; ta0; usif ; ycsd e f j zpf v Qif eH e uf a pmapmrS v T G w f a wmf usif ; yrI p avh & S d o nf /
vTwaf wmftaqmuftOD;rSm ,ck eef;awmfuek ;f \ y|rtqifah wmifbuf &Sad vonf/ vTwaf wmfcef;r
tqihfokH;qifh&SdNyD; xkdtqifhrsm; ausmufrsm;ukd wifxm;NyD; teD;rSm rD;xGef;xm;avonf/ rD;\
tvif;a&mifonf ausmufrsm;uk[
d yf ausmufrsm;rS ta&mifrsm;xGuu
f m tcef;wpfcv
k ;Hk xdev
f if;ae
onf/ vTwaf wmftrwfrsm;rSm uk,
d ahf e&m uk,
d x
f idk &f onf/ vTwaf wmfusi;f yyku
H dk &ckid w
f iG f aypm&So
d nf/
xkdvTwfawmftrwfrsm;xJwGif em&DzkdifrSL;[k y[kd&fpnfwm0efcH0efBuD;vnf; yg0ifonf/
em&Dpifawmf aMu;'kBH u;D ok;H ck&o
dS nf/ if;rSma&tjynh&f o
dS nf/ xk'd &Hk adS &ay: taygufao;ao;
yg&Sad om a&cGuif ,fwpfcpk D arQm&So
d nf/ xkad &cGuif ,fwiG f onfa&jynh
f epfjrKyv
f Qif tjcm;cGuif ,fudk
arsm&onf/ rSwfwrf;wifolu em&DrnfrQ&Sdonfukd xkwfajym&onf/ xkdtcg wm0ef&Sdolrsm;rS
em&Dtcsuu
f v
dk u
dk Nf y;D wD;&avonf/ xkaYd Mumihf em&DrmS wm0eft& tvkyv
f yk o
f rl sm;twGuf tvGet
f a&;
BuD;aMumif; od&Sd&avonf/
a&Tckdifausmf-ajrmufOD;

120
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
av;NrdKUacwf[k ac:&jcif;rSmvnf;1/ yOmNrdKU (2) yk&defNrdKU (3) ae&Om&mNrdKU (4) avmif;MuufNrdKUwkdYjzpfMuonf/ av;NrdKUacwfwGif
Ncw
d Nf rKd Uukd yk&ed Nf rKd UwGif xnfo
h iG ;f a&wGuMf uonf/ pr0ufNrKd Uukd ,ckrif;jym;NrKd UteD;&Sd pr0ufEiS v
hf nf;
aumif;? oJwef;ESihfvnf;aumif; rSm;,Gif; EkdifiHjcm;twkdif; q&mwkdYu azmfjyMuonf/
pr0ufNrdKUawmf txdrf;trSwftjzpf rkd;BudK;tkdif&Sdaejcif;yif jzpfayonf/ ,cktcg tkdifrSm
wdrfaumojzihf a&tkdifi,fom jzpfaeayonf/ if;tkdif&Sdaomv,fuGif;ukd rkd;BudK;uGif;[k ,aeYwkdif
ac:aeMuonf/ txufavi;f ? awmifrS 2rdik t
f uGmwGif pr0ufNrKd U wnf&cdS o
hJ nf/ NrKd Uoufenf;onfu
wpfaMumif;? umvMumjrihfcJhonfuwpfaMumif;? rkd;&GmoGef;rIaMumifh wpfaMumif; paomtaMumif;rsm;
aMumifh ajrNydKkd;rsm; NydKysufcJh&onf/ NrdKUae&mwpfckvkH;onfvnf; v,fuGif;jzpfNyD; &SmrawGUEkdifatmif
jzpfcJh&onf/
2002ck? 'DZifbmv 5&ufaeYu jyifopfjynf yg&DwuodkvfrS (ERNELLE BERLTET) qkdaom
ausmif;ol wpfOD; a&muf&SdcJhonf/ olronf a&S;a[mif;&ckdifNrdKUawmfrsm; taMumif;ukd a&;om;NyD;
yg&*lbUJG ,l&efjzpf onf/ uReaf wmfxo
H Ykd a'gufwmvkid 'f gxHrS pmwpfapmifygvmonf/ olrtm; tultnD
ay;&efjzpfayonf/ uRefawmfrSm usef;rma&;raumif;ojzifh uRefawmf\wynhfjzpfol yef;csDq&m
OD;a&Tarmifomtm; vku
d jf y&ef tultnDawmif;cH&onf/ if;olvnf; pdw&f n
S pf mG a&S;a[mif;NrKd Uawmfrsm;
ukd "n0wDrSpNyD; vkdufuGif;qif;avhvmjyocJhonf/ odkYaomf tao;pdwfwkdif;wmrIrjyK&ao;ay/
a&S;a[mif;okawoeXmewGifvnf; wdusaomtwkdif;twmr&Sdojzifh aemufwpfBudrf oGm;a&muf&ay
OD;rnf/
uRefawmfvnf; avjzwfcH& ukd,fwkdifroGm;a&mufEkdifcJhyg/ uRefawmf\wynhfwpfOD;tm;
oGm;a&muf pr0ufNrdKUukd avhvmapcJhygonf/ xkdol\uGif;qif;avhvmcsufpmwrf;ukd zwfI
aqmif;yg;wGif azmfjyvkduf&ayonf/
pr0ufNrKd Uawmfa[mif;onf ajrmufO;D NrKd UrS ta&SUajrmufbuf ckEpS rf idk cf eft
Y uGmwGif wnf&ydS gonf/
if;onf txufavif;awmif&Gm\ taemufbufwGif usa&mufonf/ NrdKUa[mif;\wnfae&mukd
avhvmaomtcg ta&SUbufwiG f txufavi;f awmif&mG ? taemufbufwiG f &rf;acsmif;awmifwef;?
(rdk;BudK;awmifwef;) awmifbufwGif BudK;acsmif;/ ajrmufbufwGif avomawmifwdkY &Sdonf/
NrKd Uukd um&Hxm;aom NrKd Uk;d rSm ajrom;NrKd Uk;d jzpfonf/ awmifbuf&dS bke;f Bu;D ausmif;rSpNy;D NrKd Uukd
ywfoGm;aeonf/
ta&SUbufNrKd Uk;d rSm rk;d BuKd ;acsmif;ukd jzwf rk;d BuKd ;awmifxd oG,w
f ef;vsu&f o
dS nf/ rk;d BuKd ;acsmif;
rSm ,cktaetxm;t& q,faycefYus,f&Sdaeayao;onf/ NrdKUkd;onf wpfrkdifcefY t&Snf&SdNyD; tcsKdU
ae&mrsm;wGif ig;ayESifhq,faycefYxd tjrifh&Sdaeao;onf/ xkdajrNrdKUkd;ukd NzdKzsufNyD; v,fuGif;tjzpf
tok;H jyKvsu&f MdS uonf/ tcsKUd vlrsm;onf O,smOfajrtjzpf tok;H jyKNy;D ESp&f n
S o
f ;D yifrsm; pku
d yf sK;d xm;Mu
onf/
a&S;a[mif;NrKd Ua[mif; pr0uf\xif&mS ;aom rk;d BuKd ;tkid rf mS ,cktcg awmifcsKid Mf um;wGif &Syd gonf/
xku
d efrmS awmifrsm;ukd ydwq
f x
Ydk m;aom wpfzufqnfuefrsK;d jzpfonf/ uefywfvnfwiG f a&Smufyifrsm;

&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf

122

a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)

oufolZmrnfolenf;
tif;apmuf&mZ0if e&ywdrif;Bu;D onf ewfoQiaf rukd odr;f yku
d Nf y;D ou&mZf (1000)jynhEf pS w
f iG f
ajrmufO;D xD;eef;ukd odr;f yku
d af vonf/ e&ywdrif;onf tvSL'gersm;pGmay;cJo
h nf/ xked &ywdrif; eef;pH
aomtcsed f taemufrZrd a'o rif;acgifa&mif eef;pHaomtcsed jf zpfonf/ if;rif;acgifa&mif tkrd if;
vwfaomf om;Bu;D wvaomusLtm; xD;eef;vTaJ y;cJo
h nf/ xkrd if;om; wvaomusL;rif;jzpfvQif rw&m;
jyKusihfojzihf nDawmfESma&mifpD ykefuef&m IH;edrfh ESrawmfoufolZmukd ,lNyD; &ckfdifjynfokdY xGufajy;cJh
onf/ &ckdifbk&ife&ywdvnf; omMunfpGmvufcHxm;avonf/ ESma&mifpD\ESrawmf oufolZmukd
odrf;ykdufavonf/ if;jyif oufolZm\ tvSbGJUukd zGJUqkdoDukH;xm;aponf/
1/
ausmq
f ef;jym;? bk&m;&Siyf if?h bke;f a&mifyiG o
hf m;? aemufciG rf Zrd ? a'oOD;aqmif? rif;acgifa&mif
vQi?f jynfaxmif&n
S v
f sm;? tkv
d wfjim;? om;Mo&o? wvaomusL? rif;rlaomcg? usi&fh mroif?h vif
h
jynfol? vlwkdYwnfoGm;&m? oufolZmonf? aemufygwnD? ESa&mifpDESihf wlNyD;ruGm? &JAkdvfygESihf? rwf&m
crf;em;? om;r,m;wkdY? ajy;oGm;0ifajrmuf? uRefcHa&mufonf? vQHawmufpufa&Tawmf0,faomf/
2/
pufa&Tawmfa&mif? xGe;f vQaH jymifom;? jynfaxmifaemufrmS ? yqmxkrd if;f ? 0ifvmvsi;f vsi?f jznfh
wif;odr;f jref;? &meef;wnfaqmuf? 0rf;ajrmufMunfjzL? Muifawmfr
l ? &eforl rSw?f ynwfavjim;? odr;f jref;
xm;onf/ bk&m;qk,l arQmfa&Taomf/
3/
tkv
d wfjim; om;Mo&o? wvaomusL rif;rlaomcg? usi&fh mroif?h vif
h jynfo?l vlq;dk tnD?
ESa&mifpED iS ?fh qlNypD pfruf? ykeu
f efysu
f ? ajy;xGuo
f mG ;&m? oufoZl mvnf;? aemufygwnD? ESa&mifpED iS ?hf
wlnDruGm? &JAkdvfygESihf? puf&mcrf;em;? om;r,m;wkdY? ajy;oGm;0ifajrmuf? uRefcHa&mufonf? vQHawmuf
pufa&Tawmf0,faomf/
4/
bk&m;qk,?l arQmaf wmfr
l ? oufoZl maoG;? taqGtBu;D ? rif;orD;uk?d xHe;D ruGm? apygawmfxm;?
rdrH sm;ESi?hf rsu0f g;pDr?H jrwHaxGaxG? a&GaT iG'*Fg;? a&aomfrsm;\? wkid ;f om;jynfo?l vl&[ef;tm;? oem;
awmfrl? xkdbkef;wl\? jrpfvla0csm? pMumajymif&Tef;? wifhxl;qef;onf? &H0ef;awmfrsm;? a&TvSnhfaomf0f/
5/
&J0efabmfa&T? aysmpf aH e? wifah xGvpS mG ? od*gF a&mif&eT ;f ? vGex
f ;l qef;onf? a&Teef;OD;wif? yvif
awmfxuf? aeoGifa&SUI? xGufawmfrlu? vQHvlajymif0if;? &mrif;Asm'dwf? xkdwHqdyf? bkef;&dyfawmfonf?
vGe;f csr;f Munfom;? aemufjynfveG af usm?f &mZmawmfcg? 'g*gjynfaxmif? wabmifo&l wef? rif;yxefw?Ydk
&Tiv
f eG Mf unfpmG ? oku
d rf mS ed'gef;? used ;f cef;bkaYd vQmuf? uRecf aH &mufom;? aMumif;vsm;uk?d a&Tem;avQmuf
wif? armfuGef;qifonf? 0ef;usifausmfqef;? jym;vSnhfaomf0f/
6/
yvQrf;xif? xdyfjyifpOD;pGef;? va&mifxGef;odkY? wkdYuRef;tm;vkH;? ukd,fa&mifzkH;onf? wifhqkH;0if;
ajymif? vSxG#facgifrl? jzLa&mifjzmxGm;? a&Ttvm;ESihf? jrum;pdefoG,f? vukd,fES,fokdY? MuifzG,fvSwifh?

&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf

124

a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)

&ckdiftrsKd;orD; eef;wGif;pmqkd rdkd


&ckdiftrsKd;orD; eef;wGif;pmqkdrdkdonf ajrmufOD;acwf oD&dol&d,pEr[m"r&mZmbGJUcH rif;yg
bk&if (at'D 1531-1553)? jrefrmou&mZf 893-915 vufxuf eef;wGif;pmqkdtjzpf xif&Sm;aom
trsKd;orD;pmqkdwpfOD;jzpfayonf/ rdkdonf ajrmufOFD;rSwpfzef tif;0odkYoGm;a&mufNyD; e&ywdpnfol
bGUJ cH ppfuidk ;f pnfoal usmx
f ifxH eef;wGi;f pmqkt
d jzpf cHpm;cJo
h nf/ xkpd Of tif;0ol rdjzLESifh tNyKd ipf mqkcd hJ
&onf/ xkdYaMumihf jrefrmpmayorkdif;wGif eef;wGif;rdkdESihf eef;wGif;rdjzL[l NydKifzufpmqkdESpfOD;tjzpf
rSwfwrf;wifcJh&onf/
eef;wGi;f rdrdk mS &ckid o
f jl zpfaMumif; jrefrmpmayynm&Sirf sm;u wnDwGww
f nf; twnfjyKcMhJ u
onf/ ygarmu OD;azarmifwif jyKpak om jrefrmpmayorkid ;f ESifh txufwef;jrefrmuAsm aumufEw
I cf suf
pmtkyfrsm;wGif rdkdtaMumif;ukd ]rdkdonf &ckdifol jzpf tif;0NrdKUwGif ou&mZf (913)ckESpf e&ywd
pnfob
l UJG ESifh eef;wufaom ppfuidk ;f pnfoal usmx
f ifvufxuf tif;0oleef;wGi;f rdjzLESifh tNyKd ipf mqkzd uf
jzpfonf}[k azmfjya&;om;cJhonf/
jrefrmpmygarmu OD;{armif pDpOfjyKpkaom txufwef;jrefrmpum;ajyESihf uAsmaumufEIwf
csuf yxrwGpJ mtkyw
f iG v
f nf; rd\
dk uk,
d &f nfaoG;&wko;Hk yk'd \
f atmufajcwGif rSwcf suaf &;xm;onfrmS
]]&ckdifolrdkd? pmNyD;ESpf 913-916}[ljzpfonf/ jrefrmEkdifiHawmf ynma&;0efBuD;Xme tajccHynm
oif;dk Te;f wrf;? oif;dk rmwdumESifh ausmif;ok;H pmtkyaf umfrwDrS xkwaf 0jyXmef;aom 'orwef; jrefrm
uAsmvufa&G;pifpmtkyrf mS vnf; ]]tif;0acwf pmayavmuwGif trsK;d orD;rsm;\pmqkpd rG ;f &nfudk xif&mS ;
jyocJholrSm rdkdESihf rdjzLwkdYjzpfMuonf/ ]awmifwGifjrihfrkd&f? uREkfyfqkdom;}}&wkukd a&;om;olrdkdonf
&ckid t
f rsK;d orD;jzpfonf/ jrefrmESpf 913 wGif tif;0 eef;wufaom e&ywdpnfob
l UJG cH ppfuidk ;f rif;pnfol
ausmfxif\vufxuf eef;wGif;pmqkdwpfOD;tjzpf trIxrf;&oljzpfonf}}[kazmfjya&;om;xm;onf/
OD;xGe;f a&Tcidk (f r[m0dZm ) pDpOfjyKpak om &ckid pf mqkad wmfrsm; pmtkyw
f iG v
f nf; rdo
dk nf tif;0a&muf&ckid f
trsKd;orD;? eef;wGif;pmqkdtjzpf xif&Sm;cJhonf[k azmfjya&;om;xm;onf/
eef;wGi;f rdo
dk nf ajrmufO;D eef;wGi;f pmqkt
d jzpf trIxrf;aepOf uAsmvuFmrsm;pGm a&;om;cJh
ayvdrfhrnf/ ,aeYxd &SmazGawGU&Sd&aom eef;wGif;rdkd\uAsmESpfykd'frSmaq;vdyfay;vkdufygav
cukdoa0? 0ukduG,fvkdY
0pfukdvnf;pD;? vrSm0wif
*ukdyufvSef? wHcGefvnf;vTm;
ykpmrsm;ukd? ajymvkdufygav
ay;vkdufav/

126
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
csufcsDvSnfhusL;? nOfhOD;oef;acgif
aomufa&mifrkd;aomuf? rGef;wnfha&mufu
0rf;ajrmuf&Tifvef;? vl&[ef;wkdY
xuf0ef;zl;jrif? odpD&ifonf
pnfwGify[kd&f omwum;/
(3) eef;wGif;rdkd? uREkfyfqkdom;
arSmifukdy,fvif;? qDrD;0if;odkY
oDwif;ig;rnf? oDvwnfvsuf
vS&nfnufao;? ajy;rqkd
olYukdESdyfpuf? rmefrxGufwnfh
0Sefwufynm? vuFm&wk
qkdrI&G&G? Mum;updwf0rf;
olYem;csrf;vdrfh? pGJvrf;ukd,fwGif
awmifES,fxifonf? eef;wGif;rdkdomwum;/
eef;wGi;f rd\
dk 'kw,
d &wky'dk w
f iG f a&S;tcgu &ckid jf refrmwkYd y[k&d pf nfw;D cwfyEHk iS fh em&DtaMumif;
ukd a&;zGJUxm;onf/ taMumif;ukd pmIolwkdY A[kokwyGm;ap&ef a&;om;vkduf&ygonf/
a&S;acwfem&D a&wGufykHvuFm
tcgem&D? jcifw
h u
G v
f
D ? xk;H Ny
D od?Yk vuFmysKUd ? vlwrYdk supf ?d q,fEydS [
f u
d ? wpfcPom? rSwu
f ek f
ygavm/ q,fcgcP? wpfv,swnf;/ w,swpfq,fhESpfcg? wpfc&mtNyD;? tjyefav;vD? wpfADZem?
rSev
f pS mG \/ ADZemwpfq,fih g;? wpfyg'fxm;avmh? yg'fum;av;vD? wpfem&D[k rSwaf c:jyKyg? wpfem&DwiG ?f
aMu;eDtjym;? q,fhajcmufom;ukd? ,m0pwk? av;yg'fpkjzihf? Zu*FkvD? vufopfnDrQ? ukd;onfcs&Sifh?
tjrifah qmufrmS ? 'o0p&m? wd,
m\? auomqHyif? q,fah jcmufrQiu
f ?dk 0ifavmufHk ?Hk azmufNy;D wkrH ?S
j,if;rlcP? a&0,fcs? rSwMf u&efrmS ? epfwpfcguk?d wpfem&Drw
S ?f wpfarmif;cwfavmh? oljrwfOmPfoQi?f
y[kd&fcif[k? nvQifav;csuf? aeYav;csufonf? a&wGufajcmufq,f trSefwnf;/
tcsdefem&DowfrSwfa&wGufykH
rsufaph (10)ESdyf=
1(wpfcP)
10-cP
=
1(wpfv,s)
12-v,s
=
1(wpfc&m)
10-c&m
=
1(jyef)
4-jyef
=
1(ADZem)
15-ADZem
=
1ygwf
4ygwf
=
1em&D
60-em&D
=
1&uf

&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf


128
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
ywf? oH? wm? &Snf? wD;? oH? jrnf/ vuf? qnf? uef? pm? a&;/ wpfq,fwkd;? wpfykd;wif?
<uif;vQifnOfhukday;/

vuFm
eHoifh*Pef;
10-wkd;
xkd;NyD;*Pef;
(2)qwkd;
aeem&D

ywf
5
10
15
_2
30

oH
6
10
16
_2
32

wm
7
10
17
_2
34

&Snf
4
10
14
_2
28

eHoifh*Pef;aumuf,lykH
wD; oH jrnf vuf
7
6 5
4
10 10 10 10
17 16 15 14
_2 _2 _2 _2
34 32 30 28

qnf uef
3 2
10 10
13 12
_2 _2
26 24

pm
3
10
13
_2
26

a&;
4
10
14
_2
28

Z,m;ukMd unhjf cif;jzihf aqmif;&moD nwm&SnNf y;D aeYwmwkad Mumif; od&&dS ayonf/ wpfvESifh
wpfv nOfhwm? nwm em&DwlnDrIr&Sdonfukdvnf; awGUjrifEkdifayonf/
eef;wGi;f rd\
dk &wkrmS NyKd izf ufrjd zLtay: uk,
d &f nfaoG; &wkjzpfaomfvnf; a&S;acwf (16)&mpk
tcsdef &ckdif-jrefrmwkdY\ em&Da&wGufykHESihf y[kd&fpnfawmfwD;cwfykHtaMumif;ukd avhvmod&Sd&ojzihf
A[kokwwkd;yGm;Ekdifayonf/
wpfaeYwm em&DwGufykHukd odkYvnf; rSwfxm;Ekdifao;onf/ ]]rodaea&mif? wpfoef;arSmif?
vSnhfaqmifuGmpifa0;}}/
]]pmayjrifrh S vlrsK;d wifo
h nf}}qkad om pum;t& vlrsK;d wpfrsK;d \,Ofaus;rI tqift
h wef;ukd if;wkYd
\pmayukd avhvmjcif;jzifh od&EdS idk o
f nf[k ynm&Sirf sm; tqk&d cdS o
hJ nf/ &ckid pf mayorkid ;f ukd avhvmMunfh
vQif a0omvDacwfrSpNyD; av;NrdKUacwf? ajrmufOD;acwfwkdifatmif pmaya&pD;aMumif;wpfavQmuf
pum;ajyta&;tom;? uAsmvuFmta&;tom;wkdYrSm ,ckacwfwkdifatmif *E0ifajrmufpmaytjzpf
rSww
f rf;wifEidk cf ahJ yonf/ xkpd mayrsm;ukd trsK;d om;pmqkEd iS fh trsK;d orD;pmqkrd sm; a&;om;cJMh uayonf/
if;wkdYacwftcg if;wkdY\ pmayA[kokwjzihf wkdif;jynf\tusKd;ukd yHhykd;xrf;aqmifcJh pmaytqifh
twef; jrifch &hJ ayonf/ trsK;d *kPw
f ifch &hJ ayonf/ ,ckacwfwiG v
f nf; &ckid t
f rsK;d orD;rsm;onf pmayjzihf

&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf

130

a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)

av;NrdKUacwfrS avsmif;awmfrlkyfyGm;awmf
okH;vlYxGwfxm; Ak'oQifawmfbk&m;a&? 0gawmfav;q,fhig;? oufawmfoQpfq,ft&G,fcg?
y&deAd m efp0H ifzYdk tcsed t
f wdtusudk wGupf pfNy;D au &mZN*Kd [jf ynfu ukoed mkjH ynf? rvmrif;kUd \ tifMuif;
0,kid o
f Ydk <uawmfrcl yga&/ ,if;ykid <f uvma&cg toQit
f meEma& aemufawmfyg;u wufwufuyfNy;D au
0wfBu;D 0wfi,ftoG,o
f ,
G w
f u
d dk aqmif&u
G Nf y;D au ygvm;cyga&/ jrwfpmG bk&m;a& vrf;c&D;rSm yg0gjynf
rSmeDa& &TDyef;xdrfpkE\ o&uf0,kdifrSm c&D;wpfaxmuf&yfwefYNyD;au oDwif;okH;eDyga&/ ,if;tcsdefcg
pkEvSL'gef;a&? 0ufysKdom;qGrf;ukd vufcHbkef;yD;cyga&/ a,cg 0rf;awmfpkefa& a0'emukd &[dvmyga&/
bk&m;ocifa& owdeefY qifjcifNy;D au a0'emukd aumif;aumif;onf;cHawmfryl ga&/ a0'emrSm rouf
ombJ wqwfqwfq;dk 0g;vmyga&/ ,auvnf; jrwfpmG bk&m;a& rdrad &mufzYdk &nfreS ;f xm;a& ukoed mkH
jynfwaYdk &mufatmif yifyifyef;yef; Ncv
D siaf vQmufvm;cyga&/ ukoed mkjH ynfwaYdk &mufawtcg rvmrif;kUd
\ tifMuif;0,kid rf mS oDwif;ok;H eDcyga&/ ,if;ykid ef efY y&deAd m efp0H ifcsed f eD;vma&tcg anmifapmif;xuf
rSm OD;awmfukd ajrmufbufodkY xm;NyD;au rsufESmawmfukd taemufbufwkdYjyKvkdY avsmif;awmfrlyga&/
y&deAd m efrpHcif okb'fy&AkZd u
f dk &[ef;cHciG jhf yKcyga&/ okb'f&[ef;a&? yg&rD&ihu
f suaf &oljzpfv?Ydk watmifh
aoQ w&m;tm;xkwfpGmeefY &[EmjzpfvDyga&/ okb'f&[Ema& jrwfAk'\ aemufqkH;om0ujzpfyga&/
,if;aemufjrwfpGmbk&m;a&? y&dedAmefpH0ifcsdef eD;uyfvma&cg &[ef;wdtm;vkH;ukd ac:NyD;au
ypdfrpum;ukd a'twkdif; rdefY>rufawmfrlcyga&/
[E'ged bdua0 tmrE,mrd a0g 0,"rm
ocFg&m tyrma'e orma'x/
bdua0-&[ef;kdU? 'ged'ged-t*ktcg? [E-twkdaoQeefY 0g ig\ tvkdfawmf&if;eefY? a0goifkdUukd? t[H-igbk&m;a&? tmrE,mrd- rSmxm;awmfrlcar/ ocFg&m- uH? pdwf? Owk? tm[m& wda&
jyKjyifwwfawoabm[dNyD;au? xkdocFg&w&m;kdUa&? 0,"rm-ysufwwfawoabmvJ [duwfaw?
wkar-oifUdk a& a'oabmw&m;wdu?dk tyrma'e- rrdravsmph b
D ?J orma'x-jynfjh ynfph pHk Hk rSwx
f m;vku
d f
uwfzd/
a'*gxmawmfudk >rufMum;awmfrNl y;D au? jrwfpmG bk&m;a& psmeftqifq
h ifu
h dk 0ifpm;awmfrv
l yD g
a&/ aemufqkH; pwkwpsmefukd 0ifpm;NyD;au ypa0u,0Dxd\tqkH;rSm ocFg&w&m;tm;vkH;\ ukef&m
Nidrf;&m eda&m"opmukd tmkHjyKNyD;au-r[m0dygwf yxrocFg&du tAsmuw 'kuopmeefY y&dedAmef
pHawmfrlcyga&/
jrwfpmG bk&m;a&? anmifapmif;xufrmS ajrmufbufwYdk OD;awmfjyKv?Ydk rsuEf mS ukd taemufbufwYdk
vSnhfNyD;au y&dedAmefpHeDykHtwkdif; xkvkyfylaZmfxm;a& ykHawmfwdukd avsmif;awmfrlykHvkdY ac:uwfyga&/
avsmif;awmfrlykHwkdif;a& y&dedAmefpHeDykHr[kwfyg/ avsmif;awmfrlykH av;rsKd;av;pm; [dyga&/
yxravsmif;awmfrltrsKd;tpm;rSm zvormywfukd 0ifpm;eDa&cg vJavsmif;eDykHrsKd;jzpfyga&/
jrwfpmG bk&m;a&? zvormywfudk 0ifpm;Ny;D au? 'd|"rock ukd cHpm;eDa&twGuf wpDvrJ vIyb
f J

132
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
awmfESpfvkH;pvkH; ydwfxm;yga&/ a'avsmif;awmfrlykHrsKd;ukd y&dedAmefjyK avsmif;awmfrlykHvkdY ac:yga&/
y&dedAmefrkj'vkdYvnf; ac:yga&/
,if;ykid f y&deAd m e rkj'? avsmif;awmfryl rHk sK;d wdudk tuRef Udk &ckid jf ynfrmS a0omvDacwfuyif wG[
d d
&yga&/ a0omvDacwfu xkvkyfxm;a&? t0D'la&ed'gef;vkdYac:a& oQpfcef;Ak'0if? q,fcef;Ak'0ifwdukd
xkvyk x
f m;a& ausmufjym;wdrmS jrwfpmG bk&m;y&deAd m efpeH yD u
Hk dk txufq;Hk u y&deAd m erkj'twkid ;f xkvyk f
xm;cpGmwdukd *kedxdwGd[d&yga&/
,if ; a0omvD a cwf u quf E G , f N yD ; au av;Nrd K Uacwf u qk d p G m ay:ayguf v myga&/
a0omvDNrKd Uawmfudk rGe*f v
dk KdG uf Udk 0ifwu
dk w
f Ydk ysupf ;D c&yga&/ ,if;twGuef efY irifiwkrH if;a&? pr0ufNrKd U
ukd wnfaxmifpkd;pHcyga&/ ,if;aemuf acwoifrif;a& yOmNrdKUukd c&pfESpf 818rSm wnfaxmifpkd;pHcyg
a&/ ,if;tcgu pNy;D au av;NrKd Uacwfudk pwifa&ESpt
f jzpf &Gw
D u
G u
f wfyga&/ av;NrKd UacwfvYdk ac:&pGm
u tOee'Djrpfurf;wpfavQmuf &ckdifbk&ifwkdY xD;eef;pkdufca&rif;eD NrdKUawmfav;NrdKU[dcvkdY jzpfyga&/
,if;NrdKUwdu yOmNrdKU? y&defNrdKU? ae&Om&mNrdKUeefY avmif;MuufNrdKUwdjzpfyga&/ av;NrdKUacwfa& c&pfESpf
818 u 1430xd ESpfaygif; 612ESpf jzpfyga&/
av;NrKd Uacwfu tkypf ;dk ca& rif;wda& Ak'b
momawmf pnfyifxeG ;f um;atmif aqmif&u
G cf uwfyg
a&/ ,if;rif;wdtxJu xif&Sm;a& rif;wdu acwoifrif;? rif;&ifjzL? vusfmrif;eef? aumvd,rif;?
'o&mZmrif;? i&rHrif;? tavmrmjzLrif;? rif;xD;ponfkdUjzpfyga&/ atav;NrdKUacwfrSm &[EmtoQif
800xd ay:xGef;caMumif; orkdif;rSwfwrf;rsm;rSm &GD;om;xm;pGmukd wGd[d&yga&/ ,if; &[EmwdtxJu
xif&Sm;a& toQifwdrSm toQifokre? toQifA@0? toQifeEd,? toQifb'd,eefY toQifOwroD&dkdU
jzpfyga&/ toQifA@0rax&fa&? acwoifrif;BuD;? yOmNrdKUukd tkyfpkd;eDpkdif? ypdrawmifwef;vkdYac:a&
pnfum;awmifwef;wd oD&yd Awawmifuek ;f ay:rSm y&deAd m efjyKcyga&/ tavmif;awmfudk acwoifrif;
uk,
d w
f idk f rD;oN*K [cf yga&/ <uif;useef aD & "mwfawmfrsm;ukd ,lNy;D au bk&m;\"mwfawmfrsm;eefY a&mNy;D
ykxkd;wpfqlukd toQify&dedAmefjyKa& eD&mjzpfaw oD&dyAwawmifxdyfrSm wnfxm;cyga&/
ykxkd;awmfrSm rkcfaygufukd;ck yg[dyga&/ ,if;twGufeefY ukd;e0if;ykxkd;vkdY emrnfyD;cyga&/ rkcf
aygufwpfckpDrSm rkj'wpfckpDeefY ausmufqif;wkbk&m;wpfqlpD wnfxm;cyga&/ ,if;rkcfwdteuf
taemufbuf[d rkcfxJrSm avsmif;awmfrlbk&m;wpfql wnfxm;cyga&/ a'avsmif;awmfrlrSm y&dedAme
rkj'ykHrsKd; jzpfyga&/ tvGef&Sm;yg;a&ykHpHjzpfvkdY ukd,fusKd;&Smbk&m;azmufwd vufuvGwfatmif t*ktcg
ajrmufOD;NrdKU oQpfaomif;odrfawmfwkdY &Tdajymif;xm;yga&/
atavsmif;awmfrb
l &k m;a& OD;awmfu NczD sm;xd 5ay 9vufr&Snyf ga&/ ausmufwpfv;Hk wnf;ukd
xkxm;NyD;au aemufukef;eefY nmbufab;apmif;rSm ausmufukd tjym;vkdufxm;yga&/ yufvufvSef
vSef? ab;ukdapmif;apmif; wnfheDatmif xkqpfxm;pGm jzpfyga&/ aemufukefbuf[d ausmufjym;a&
1ay 9vufrtus,f[dyga&/ avsmif;awmfrlOD;awmfukd ajrmufbufwkdY vSnhfNyD;au rsufESmawmfukd
taemufbufwYdk vSnw
fh nfxm;yga&/ OD;awmfatmufu acgif;tk;H tvk;H wpfck cHxm;yga&/ ,if;a*gif;tk;H
ukd yGifhcsyf&SpfvTm[da& yef;yGifhazmfxm;yga&/ r*if&Spfyg;ukd &nfTef;a&vkdY xifyga&/ a'avsmif;awmfrl
\ txl;jcm;qkH;rSm tjcm;avsmif;awmfrlwdykdif nmbufvufudk wef;awmifuaumufvkdY xm;NyD;au

&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf

134

a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)

oQpfaomif;bk&m;&ifjyifu Ak'0ifkyf<uwd
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
aus;Zl;qyfaomEGm;vm;
atedyg'frSm ig;&mig;q,fZmwfawmf yg[da& {uedyg'fvm Zmwfawmfaygif; (150)teufu
ZmwfawmfeHygwf (29)jzpfyga&/ Zmwfedyg'frSm rif;Ambk&ifwnfaqmuf ukokdvfjyKca& oQpfaomif;
ykxkd;awmfBuD;\ tjyifbufawmifeH&HrSm xkvkyfxm;a& ausmufqpfvuf&mjzpfyga&/ okkyfazmfxkvkyf
xm;pGmuawmhcg 0gBuD;rwpfa,muf EGm;pmcGufrSm tpmukd oGef;avmif;edefpOf EGm;aoQwpfaumifu
tpmukd pm;edefykHtjzpf okyfazmfxkvkyfxm;yga&/
a'Zmwfawmfukd jrwfpGmbk&m;a& om0wdjynf aZw0efausmif;awmf oDwif;okH;edefpOf
&[ef;awmfwad & jrwfpmG bk&m;u wefc;dk jy#d,mjya& udpe efpY yfNy;D au bk&m;oQiaf qmif&u
G af wwm0efwd
ukd tjcm;vlwpfa,mufvJ raqmif&u
G Ef idk v
f Ydk bk&m;oQiu
f dk cs;D usL;ajymqku
d wfyga&/ xkpd um;ukd jrwfpmG
bk&m;oQif Mum;od&a&tcg jrwfpmG bk&m;u ]]&[ef;kUd ? t*ktcg igbk&m;aqmif&u
G af wwm0efudk tjcm;
wpfa,mufavh raqmif&u
G Ef idk pf mG rSeaf &/ t,ifucg igbk&m;a& tavmif;awmf b0eefY wd&pd m efrsK;d rSm
jzpfcpOfuvnf; igeefx
Y yfww
l m0efudk aqmif&u
G Ef idk o
f w
l pfa,mufvJ r[dcvkYd rde>Yf rufNy;D au twdwu
f
Zmwfawmfukd a[mMum;vDyga&/
t,ifucg Am&mPoDjynfrmS jA[Pbk&if xD;jzLtkycf sKyf rif;vkyef ed pf Ofjzpfyga&/ ,if;tcsed rf mS
bk&m;tavmif;awmfa& EGm;rsK;d jzpfeed yf ga&/ EGm;ukeo
f nfwad & Am&mPoDjynfudk EGm;ukeu
f ;l zkYd vm;uwf
avh[dyga&/ EGm;ukefonfwpfa,mufa& NrdKUjyif0rSm[da& 0gBuD;rtdrfwpfaqmifrSm wpfnwmwnf;ckd
c&yga&/ ,if;ukeo
f nfa& 0gBu;D rukd tdrw
f nf;ctjzpf EGm;aoQwpfaumifudk yD;cyga&/ ,if;EGm;aoQrmS
ObtEG,f bk&m;avmif; EGm;xD;aoQjzpfyga&/ 0gBuD;ra& om;orD;r&wwfvkdY om;aoQykdifrSwfvkdY
EGm;xD;aoQukd edefYpOf ,m*k xrif;a&pa& tpmwdukd auR;yga&/ EGm;aoQukdvnf; t,sduumVuvkdY
emrnfy;D Ny;D xm;yga&/ EGm;xD;aoQa& Bu;D vma&tcg aumif;aumif;tm;[dyga&/ vdrv
f nf;vdrm yga&/
&GmrStaoQwd EGm;ukdqGJuwfaw/ aemufukef;xufukd wufpD;uwfauavh wpfckvnf;jyefrvkyfyg/
w&ufedefYu EGm;xD;aoQa& *kykdifpdwful;yga&vwf/ ightrda& aumif;aumif;qif;&Jedefa&/ ighukdvnf;
om;ykdifauR;arG;jyKpkxm;a&/ iga& tvkyfvkyfNyD;au trdukd qif;&J'kuuvGwfajrmufatmif vkyf&au
aumif;zkdYvkdY pOf;pm;yga&vwf/
w&ufedefYcg EGm;*g&Dukefonfwpfa,mufa& *g&DtpD;ig;&meefY ukefypnf;wdudk wifNyD;au
vmvwfawtcg EGm;aoQ[da&&Gmem;ukd a&mufvka&mufcifrSm AdwfawmxJrSm EGm;*g&Dukd ESpfNyD;au
&Su
d dk rvm;Ekid jf zpfeed yf ga&/ EGm;*g&Dyidk o
f Qiaf & ,if;tem;rSm[da& EGm;xD;aoQudk jrifa&tcg 0rf;omtm;&
jzpfcyga&/ EGm;xD;aoQa& EGm;vm;ObjzpfedefvkdY/ AdwfawmrSmjrKyfedefa& *g&Dwdukd qGJwifEkdifzkdYvkdY
,kMH unfv
f jYdk zpfyga&/ a,ZkeefY *g&Dyidk o
f Qiaf & EGm;xD;aoQtem;ukd uyfvm;cNy;D au ]]atvm; EGm;xD;aoQ?
rif;a& ighEGm;*g&Dwdukd AdwfawmuvGwfatmif qGJwifEkdifau EGm;*g&DwpfpD;twGuf tojymwpfjym;pD
yD;zkdY? qGJwifyD;yg}}vkdYajymyga&/ EGm;vm;aoQavh EGm;*g&Dig;&mpvkH;udk AdwfawmxJu wpfpD;pDqGJwifyD;yg

136
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
Ncw
D pfzufusvYdk wGv
J jJG zpfeed yf ga&/ rkq;dk a& ukid ;f BuKd ;rSm wGeJ ed af & orifaoQudk zrf;Ny;D au owfpm;vDyga&/
Zmwfaygif;vku
d af wcg orifrif;a& bk&m;oQijf zpfyga&/ orifra& Oyv0Pfax&Djzpfvmyga&/
orifaoQa& qkdqkH;rcufaw &[ef;jzpfvmyga&/
atZmwfvrf;u tacscg twwfynmroifcau ab;wGw
d wfawqkad & oifcef;pmukd yD;yga&/
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
usrf;ukd;
-c&m'd,Zmwf
&ckdifkd;rr*Zif; trSwf 3(2001)

138
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
6/
OcFyg'-jrihfaomajczrsufawmf&Sdjcif;/
7/
{PdZ*F-{Pdom;aumif\ jrif;acgif;uJhodkYacsmrGwfvkH;avQmif;aom ovkH;jrif;acgif;&Sdjcif;/
8/
'd*[[w-ykqpfwkESpfzufxd a&mufatmif&Snfvsm;aom vufESpfzufawmf&Sdjcif;/
9/
{auuavmr-arG;nif;wGif;wpfwGif; arG;nif;wGif; wpfyifpDom aygufa&mufjcif;/
10/ O'*avmr-txufokdY Gwfaom arG;nif;awmf&Sdjcif;/
11/ jA[KZk*w-rukdif;rGwfajzmifhrwfaom ukd,fawmf&Sdjcif;/
12/ owK'-vufzrk;d ESpzf uf? ykc;Hk ESpzf uf ajczrk;d ESpzf uf? vnfuw
k f ckEpS yf g;aomt&yfwYkd jynfNh zKd ;
aomtom;awmf&Sdjcif;/
13/ oDrmykA uf-jcaoFrh if;\ a&SUxuf0ufaom uk,
d u
f o
hJ Ykd jynfNh zKd ;Bu;D rm; cefn
Y m;aom uk,
d af wmf&dS
jcif;/
14/ pdwE&Ho-jynhfNzdK;aomausmjyifawmf&Sdjcif;/
15/ edaj*m"y&dr@v-t&yfawmfESihftvHawmfnDrQojzihf anmifyift0rf;uJhodkY 0kdif;0ef;aom ly
um,awmf&Sdjcif;/
16/ or0uE-rkkd;aouJhodkY nDGwfaomvnfawmf&Sdjcif;/
17/ oD[[Ek-jcaoFhrif;\ar;uJhokdY jynfhNzdKaomar;awmf&Sdjcif;/
18/ tbdedvaew-tvGefkd0if;aom rsufvkH;awmf&Sdjcif;/
19/ a*gyckr-zGm;opfpEGm;i,f\ rsufawmfarG;uJhodkY tvGefEl;nHhaom rsufawmifarG;&Sdjcif;/
20/ OPZmw-rsufckH;ESpfoG,f tv,fwnfhwnfh OPSvkHarG;&Sifawmf&Sdjcif;/
Ak'qif;wkawmfxkvkyf&m vkdtyfaomtwkdif;twmrsm;
Ak'\qif;wkawmfukd xkvkyf&m atmufygtwkdif;twmjzihf xkvkyf&efvkdygonf/
(u)
t&Snfawmfig;yg;
(5)yg;
(c)
tawmifig;yg;
(5)yg;
(*)
txGmawmf (22)yg;
(22)yg;
(C)
rkdufawmfq,fhokH;yg;
(13)yg;
(i)
vufopfawmfESpfq,fh&Spfyg; (28)yg;
(p)
rka,mawmfq,fhig;yg;
(15)yg;
(q)
tNzdK;awmfckESpfyg;
(7)yg;
(Z)
t0ef;awmfESpfq,fhokH;yg;
(23)yg;
xkaYd Mumifh tao;pdwt
f *Fg&yf (118)yg;ESihf jynfph aHk tmif kyx
f q
k if;wkawmfudk xkvyk &f ef vkt
d yf
ayonf/
a&S;OD;pGm ukov
dk &f iS o
f nf rdru
d ;dk uG,v
f adk om kyx
f k qif;wkawmf\twkid ;f twmukd twdtus
owfrw
S &f ef vkt
d yfonf/ kyx
f q
k if;wkawmf\ 'l;pGeEf pS zf uft&Snu
f dk pHxm; tjcm;vkt
d yfaom twkid ;f
twmrsm;ukd wGufcsuf,lEkdifonf/ Oyrm-'l;pGefESpfzuft&Snfukd ESpfq,fhckESpfvufrxm;yg? if;t&Snf

&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf


17/ tuefYawmfnmzuf
18/ tuefYawmfb,fzuf
19/ z0g;awmfnmzuf
20/ z0g;awmfb,fzuf
21/ wifqkHnmzuf
22/ wifqkHb,fzuf
(C) rkdufawmfq,fhokH;yg;rSm
1/ em;awmfnmzuf
2/ em;awmfb,fzuf
3/ ESmacgif;rSem;&if;xd nmzuf
4/ ESmacgif;rSem;&if;xd b,fzuf
5/ vnfyif;awmftcsif;
6/ yckH;awmfnmzuf
7/ yckH;awmfb,fzuf
8/ vufqpfrS EkdYoD;xd nmzuf
9/ vufqpfrS EkdYoD;xd b,fzuf
10/ aygifawmftul nmzuf
11/ aygifawmftul b,fzuf
12/ &ifMum;rSvufzsm;xd nmzuf
13/ &ifMum;rSvufzsm;xd b,fzuf
(i) vufopfawmfESpfq,fh&Spfyg;rSm
1/ ar;zsm;rS ESmoD;zsm;txd
2/ ESmoD;zsm;rS rsufarSmiftxd
3/ rsufarSmifrS qHptxd
4/ opfuspfqHp
5/ qH&if;awmfrS OD;acgif;awmftqkH;
6/ rkedawmft&pf
7/ rSefuif;awmftus,f
8/ rsufESmawmfnm
9/ rsufESmawmfb,f
10/ ESma&mifawmf
11/ txufrsufcrf;rS rsufarSmifawmfnm
12/ txufrsufcrf;rS rsufarSmifawmfb,f
13/ ESmacgif;awmft0

140

a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)

142
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
(Z) t0ef;awmfESpfq,fhokH;yg;rSm
1/ ar;awmf
2/ yg;apmifawmf
3/ ezl;awmf
4/ yg;awmf
5/ pNrHKawmf
]
6/ vnfawmf
7/ tuefYawmf
8/ vnfawmfu&ifxd
9/ &iftkHawmf
10/ ausmjyif
11/ EkdYoD;
12/ 0rf;
13/ cg;qpf
14/ acgif;awmf
15/ vufarmif;
16/ vufzrkd;
17/ vuf0g;
18/ vufacsmif;
19/ ajcacsmif;
20/ ESmacgif;
21/ jrif;acgif;
22/ ovkH;
23/ yckH;wkdY jzpfMuygonf/
xkdifawmfrlqif;wkawmfxkvkyf&m a&S;tcgu ynm&Sifrsm;onf xkvkyfukd;uG,fol\ tqifh
twef;ukd vku
d
f kyx
f ak wmf\twkid ;f twmukd owfrw
S af y;avh&o
dS nf/ xuf0,fawmftwkid ;f ezl;qHp
a&mufaomf rif;wkdYukd;uG,f&monf/ rsufMum;a&mufaomf tdrfa&SUrif;wkdY ukd;uG,f&monf/ ESmacgif;xd
vQif rSL;rwfwkdY ukd;uG,f&monf/ EIwfcrf;xdaomf tjcm;vlrsm; ukd;uG,f&monf/
&yfawmfrl qif;wkawmfxkvkyfenf;
a&S;OD;pGm rdrdxkvkyfukd;uG,fvkdonfh &yfawmfrlqif;wkawmf\ OmPfawmftjrifhukd wkdif;wm,l&
ayrnf/ ajc&if;awmfrS qH&if;awmftxd twkdif;twmonf &yfawmfrl\ OmPfawmftjrifhjzpfonf/
xkdtwkdif;twmukd av;ykHykHyg/ wpfykHrSm tawmifjzpfonf/ xkdtawmifukd ESpfykH ykHyg/ wpfykHrSm txGm
jzpfonf/ ,if;txGm\okH;ykHESpfykHrSm rkdufjzpfonf/ txGm\okH;ykHwpfykHrSm vufav;opfjzpfonf/

144
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
(*) rkdufawmffq,fhokH;yg;rSm
1/ em;awmfESpfzuf
2-yg;
2/ ESmacgif;rSem;&if;xd
2-yg;
3/ vnfyif;awmftcsif;
2-yg;
4/ yckH;awmfESpfzuf
2-yg;
5/ &iftMum;rS vufarmif;awmf ESpfzuftpyftxd 2-yg;
6/ vufarmif;awmftpyfrS EkdYoD;xd
2-yg;
(C) vufopfawmfq,fhajcmufyg;rSm
1/ ar;awmftzsm;rS ESmacgif;awmftzsm;xd
2/ ESmacgif;awmftzsm;rS rsufarSmifawmftMum;xd
3/ rsufarSmifawmftMum;rS oif;uspfxd
4/ oif;uspfawmf
5/ qHvsifawmfrS OD;acgif;tqkH;xd
6/ a&mifvQHawmf
7/ ESma&mifrS rsufcGuftqkH;xd
8/ rsufpdtvsm;awmf
9/ cHwGif;tvsm;awmf
10/ ESmacgif;tykawmf
11/ em;tvsm;awmf
12/ vufId;awmft&Snf
13/ em;cGufawmf
14/ ajczaemifhawmf
15/ ajczrkd;awmf
16/ ajcacsmif;awmf
(i)

rka,mawmfckESpfyg;rSm
1/ rsufarSmifawmftMum;
2/ rsufpdawmftyGifh
3/ rsufawmifawmf
4/ ESmacgif;awmftyGifh
5/ EIwfcrf;awmftxuf
6/ EIwfcrf;awmfatmuf
7/ EIwfcrf;awmftxufESihf atmuftapmuf

1-yg;
1-yg;
1-yg;
1-yg;
1-yg;
1-yg;
1-yg;
1-yg;
1-yg;
1-yg;
1-yg;
1-yg;
1-yg;
1-yg;
1-yg;
1-yg;

1-yg;
1-yg;
1-yg;
1-yg;
1-yg;
1-yg;
1-yg;

a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)

146
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
wGif *kPfawmfukdwif MunfkdukokdvfyGm;rsm;Ekdifap&ef aumif;aomapwemjzifh &ckdifwkdY\ owKly
Adokumusrf;vm kyfxkqif;xk xkvkyfenf;ukd a&;om;azmfjyvkduf&ayonf/
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
ukd;um;usrf;
1/ owKlyAdokumusrf;-toQif"&oarm"d? &ckdif0HomEkowif;pmwkduf? ppfawGNrdKU 1285-ck
2/ pmya'om-pmayAdrmef
3/ apwDqif;wkorkdif;ESifh ukd;uG,frItusKd;aus;Zl; OD;Zm*&? a':jr&D ausmf0if;aqGykHESdyfwkduf/ (at)
(8)vrf;? &efukef? 1991-{NyDv/
rkedajrr*Zif;rtrSwf 5 (2001)

148
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
1/
tkd tkd tkd tkd tkd tkd av;ckcg0,f trsK;d av;yg;? tusijfh ym;uk?d rrSm;pDv?dk q&m'k;d a0? {csi;f qkad u?
EkdifiHom;ukd? atw&m;eefY? azmfjyr,fav? azmfjyr,f? azmfjyr,f/
2/
rdbrrSef? vljzpfjyef? bkef;uHId;EGrf;? uRef;vusfmrSm? yrmqkdau? vufckyfyef;av? vufckyfyef;?
vufckyfyef;/
3/
vlw
l &d pmef? wGBd uKH jyef? olurH aumif;? tukou
dk af u? tusK;d yD;onf? b0a[mif;av? b0a[mif;?
b0a[mif;/
4/
rsKd;av;yg;rSef? xl;umcRef? tvGefESifrkduf? yrmaqmifau? va&mifaysmufrSm? rkd;wdrfukdufav?
rkd;wdrfukduf-rkd;wdrfukduf/
5/
jzKwq
f w
d af ue*g;azmif? vukad rQmifau? eef;acgifoQirf ? rsK;d av;vDrmS ? atw&m;ukd rusi&f au?
rusif&-rusif&/
6/
jzKwq
f w
d af u e*g;azmif? vukad rQmifau? wdraf wmufawmuf xGe;f aumif;uifjynfrmS Mu,fyif
xrf;av? Mu,fyifxrf;-Mu,fyifxrf;/
7/
uk,
d u
f sirfh rSe?f w&m;uRef {uefrvG?J uRe;f atmufNraD u? yg,fav;&yfudk vm;cNraJ v? vm;cNr-J
vm;cNrJ/
8/
ckb0rSm wGBd uKH vm Murm,k,
d iG ;f ? atavmurSm pnf;pdru
f ,
G af u? oufwjkd cif;av? oufwjdk cif;oufwkdjcif;/
9/
b0rsm;pGm usifvnf&m? csrf;omr& atavmurSm BuD;'kuav? BuD;'ku-BuD;'ku/
10/ Ak'wpfql? yefqk,l? tvSLBuD;jim;? b0rsm;pGm oHo&mrSm tvum;av? tvum;-tvum;/
11/ ywjrm;yvi?f uHah umfyif? oQiyf ifrw
d nf;? w&m;awmfudk rem&au? b0vGaJ v? b0vG-J b0vG/J
12/ lyvuPm? jynhfpkHygau? jcif;&mr[kwf? atavmurSm ow0gau? rdpm,kwfav? rdpm,kwfrdpm,kwf/
13/ yOcEm? atig;jzm jzpf&mrvGJ? xufatmufNcHKau? bkHokH;yg;wGif? wpfcsufwJav? wpfcsufwJwpfcsufwJ/
14/ okH;yg;vuPm? xif&Sm;pGm? jrifygorQ? xufatmufNcHKau? bkHokH;yg;wGif? tedpav? tedptedp/
15/ taygif; ow0g? a0ae,sm? rSefpGmtvGJ? bkHokH;&GmrSm usifvnfNrJav? usifvnfNrJ-usifvnfNrJ/
16/ avmubkcH iG ?f bko
H ;Hk jyif? oQiyf ifb&k m;? a'oemav? xkwaf zmfMum;au? [d,ifom;av? [d,if
om;-[d,ifom;/
pmqkad wmf';dk a0\ {;csi;f wGif xl;jcm;csurf mS wpfy'dk q
f ;Hk wkid ;f tcsudk iNyw
D ufouf tcs[efjzifh
tqkH;owfxm;jcif;yif jzpfonf/ iNyDwufouftcsqkdonfrSm rkd;OD;usp rkd;BuD;onf;xefpGm
&Gmaomtcg iNyDrsm;onf if;wkdYae&m tif;tkdifwkdYrS rkd;a&pD;aMumif;&Sm wufavh&SdMuonf/
,if;wkw
Yd ufMuaomtcg iNyo
D nf yg;[ufudk tok;H jyKNy;D ajrjyifudk vIu
d v
f w
JS ufomG ;avh&o
dS nf/
wufomG ;pOfwiG v
f nf; wpfBurd w
f nf; awmufavQmufwufomG ;jcif; r[kwaf cs/ yg;[ufudk axmif
vsuf wzswfzswfjzifh okH;cgwufNyD; &yfwefYonf/ aemufwpfBudrfokH;cgwuf &yfwefYjyefonf/

&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf

150

a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)

kyfqG,fbrif;
&ckid &f mZ0if? jrefrm&mZ0ifww
Ydk iG f rif;aqG? rif;rsK;d rsm;? pOfqufrjywf xD;eef;qufcH pk;d pHcahJ Mumif;
orkdif;avhvmolrsm; todyifjzpfayonf/ odkYaomf wpfcgwpf&H xl;jcm;aomtajctae wpf&yftjzpf
rif;rsKd;rif;EG,fr[kwfolu xD;eef;ukdtkyfcsKyf bk&ifvkyfcJhonfukd awGU&Sd&ayonf/ ,if;odkY bk&iftrsKd;
tEG,fr[kwfbJ xD;eef;tkyfpkd;cJh&Sdaom olrsm;rSm bk&ifukd ykefuefjcm;em; xD;eef;&olESihf bk&ifu
csD;ajrmuf bk&ifjzpfvmaomolrsm;[l ESpfrsKd;ESpfpm;awGU&ayonf/ ,ck a&;om;azmfjyrnfjzpfaom
kyfqG,fbrif;rSm bk&ifu csD;ajrmufojzifh qif;&Jom;rsKd;kd;rS bk&ifjzpfvmolwpfOD; jzpfavonf/
kyfqG,fbrif;\ arG;&yfXmae ZmwdajyrSm jyuJ&Gmjzpfavonf/ ppfawGNrdKUrS ajrmufOD;NrdKUokdY
oabFmjzihjf zpfap? armfawmfbw
k jf zifjh zpfap? oGm;vm&mvrf; ajrmufO;D NrKd UrS 10-rkid cf eft
Y uGmwGif jywJ&mG
&Sad yonf/ ajrmufO;D acwf ekid if jH cm;oabFmrsm; ukepf nfu;l oef;&ef 0ifa&mufvmaomtcg a&aMumif;
vrf;jytjzpf arQmfpifjrifhaqmufum atmifvHrsm;jzihf tcsufjyNyD; vrf;rrSm;atmif Tefjy&ayonf/
xkduJhokdY tcsufjy wJjrihfBuD;&SdcJhaom &Gmjzpf jywJ&Gm[k ac:Muonf/ ,cktcg pum;a&GUavsmvm
jywJrS ysm;wJ[kac:aeMuonf/
xkjd ywJ&mG uGr;f cif;vkyu
f idk
f toufarG;&aom rdom;pkwpfp&k cdS o
hJ nf/ xkrd o
d m;pkxw
J iG f tvGef
acsmarmvSyaom orD;ysKw
d pfO;D vnf;&So
d nf/ a,musmf ;rsm;ukd olr\tvSjzihf jrLqG,Ef idk af tmif ky&f nf
acsmarm if;orD;ysKu
d dk tkyq
f ,
G [
f k trsm;u ac:Muonf/ tkyq
f ,
G \
f trdtbukv
d nf; trnf&if;
ukrd ac:bJ kyq
f ,
G b
f ? kyq
f ,
G rf [
d
l om ac:Muonf/ wpfEpS w
f iG f &moDOwkq;dk &Gm;Ny;D kyq
f ,
G b
f \uGr;f
cif;rSm &Gu0f gusum uGr;f rsm;ysupf ;D cJ&h onf/ uGr;f a&mif; toufarG;ae&mrS a&mif;p&muGr;f r&Sad om
tcg ig;&Sm[if;cl;NyD; a&mif;cs toufarG;cJh&onf/ ,if;odkY vkyfukdifpm;aomuf&onfrSm wpf0rf;0kH
omjzpf cg;vS&efrwwfEf idk cf ahJ cs/ kyq
f ,
G rf ? kyq
f ,
G b
f wkrYd mS tusw
pfxnf? xbDwpfxnfom&So
d nf/
kyfqG,fbrSmvnf; tusr&Sd cg;0wfwpfxnfom&Sdonf/
wpfaeYaomtcg kyq
f ,
G b
f onf rdrZd mwmukd ,lNy;D &Gm&Sb
d ek ;f awmfBu;D xHomG ;a&muf aA'ifar;
avonf/ bkef;awmfBuD;u taotcsmwGufcsufNyD; wumBuD; kyfqG,fbrSm ,cktajctaexuf
qif;&J&rnfu
h ed ;f jrifonf/ ,if;odYk qif;&JNy;D rS Bu;D pGmaom csr;f omjcif;jzpfrnf[k kyq
f ,
G b
f tm; aA'if
a[mvkdufavonf/ kyfqG,fbuvnf; igqif;&J 0wf&ef vkHcsnfwpfxnfom&Sdonf/ ,ckxufykd
qif;&JvQif vkHcsnfyif 0wf&ef&Sdawmhrnfr[kwfacs/ bkef;awmfBuD;aA'if rSefrrSefukd apmifhMunhf&rnf[k
wpfa,mufwnf; awG;awmum tdro
f jYkd yefvmcJ\
h / tdro
f aYdk &mufaomtcg rdrad A'ifar;cJyh EHk iS fh bke;f awmf
Bu;D a[myku
H dk kyq
f ,
G rf t
d m; ajymjyavonf/ kyq
f ,
G rf u
d qif;&JNy;D aemuf csr;f omrnfq
dk pdw"f mwfrus
&ef tm;ay;pum;ajymavonf/
wpfaeYyk q
f ,
G b
f ig;&Sm&efxu
G v
f m&m acsmif;urf;&Sd csKw
H pfcsKx
H o
J Ykd zGww
f pfaumif 0ifomG ;onf
ukd jrifvu
dk &f onf/ kyq
f ,
G b
f onf zGwu
f zdk rf;&efvu
dk &f m zGwrf mS csKx
H rJ x
S u
G Nf y;D urf;yg;wpfavQmufajy;
avonf/ aemufqkH;wGif opfyifajcmufwpfyif\ tacgif;xJodkY 0ifajy;oGm;avonf/ xkdopfyifwGif
ab;rStaygufwpfc&k adS v&m kyq
f ,
G b
f onf ab;teD;ywf0ef;usiu
f dk Munfv
h u
dk Nf y;D vlou
l if;rJah eonf
ukdawGU rdrd0wfxm;aom vkHcsnfukdcRwfum opfacgif;aygufukd vkHcsnfjzifhydwfqkdYNyD; tyifajc&if;

152
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
vmonfukd rod tzrf;rcH&atmif aMumufajy;Mujcif;jzpfavonf/ kyfqG,fbu rajy;Mu&ef
atmf[pfwm;jrpfro
S m &yfwefMY uavonf/ kyq
f ,
G b
f onf &Gmom;rsm;tm; rdrt
d aMumif;ukd jyefajymjyNy;D
ol\ZeD;ESihforD;ukd tdrfwGifrawGU t&Smckdif;avonf/
&Gmol&mG om;rsm;onf kyq
f ,
G rf Ed iS hf rkyq
f ,
G u
f dk oGm;&SmMu&m acsmif;i,fwpfcx
k J ig;oJah eonf
ukad wGU&avonf/ &Gmom;rsm;u kyq
f ,
G b
f trwfBu;D jzpf ,cktac:vTwv
f u
dk af Mumif; ajymaomtcg
kyq
f ,
G rf d igtrwfBu;D uawmfjzpf ajcjzihrf oGm;wwfNyq
D
dk ig;oJah eaomae&mwGif xkid af eavonf/
&Gmom;rsm;onf xrf;pifjyKvkyf ,laqmifvmNyD; a&rkd;csKd;apvsuf kyfqG,fbwGif ygvmaom t0wf
tpm;ukd 0wfapum kyfqG,fb&Sd&modkY ZeD;ESihforD;ukd ac:aqmifoGm;Muavonf/ kyfqG,fbonf
rdrt
d m; aus;Zl;jyKz;l aomtpfrtwGuf vufaqmifrsm;pGm ,lvmNy;D ay;urf;cJo
h nf/ &Gmom;rsm;uvnf;
trwfBu;D tpfrjzpfvm vufaqmifrsm; ay;urf;Muojzifh aeYcsi;f ncsi;f yif <u,f0vmcJo
h nf/ xkaYd Mumihf
kyq
f ,
G b
f \tpfrukd aeYcsi;f <u,fr[kac:Muonf/ ,aeYxufwidk f aeYcsi;f <u,frv,fjyif? aeYcsi;f <u,fr
bk&m;[k ac:wGifaeMuao;onf/
kyq
f ,
G b
f onf ZeD;ESio
fh rD;ukd ac:,lNy;D ajrmufO;D odYk jyefvmcJo
h nf/ rkyq
f ,
G t
f m; bke;f <u,f&mG
ukd pm;ap rkyq
f ,
G t
f rnfrS apmbke;f <u,f[k trnfwiG cf ahJ vonf/ pEy&r&mZmrif; ewf&mG pHaom
tcg kyq
f ,
G b
f rSm xD;eef;ukd qufc&H avonf/ ]]kyq
f ,
G b
f rif;}}[lvnf;aumif;? uGr;f xrf;a&mif;pm;
onfb
h 0rS &Sib
f &k ifjzpfvm ]]uGr;f xrf;&mZm}}[lvnf;aumif; ac:wGiaf vonf/ ab;tE&m,fwpfpHk
wpfckrQr&SdbJ &Sifbk&ifjzpfvmojzihf bdodufcHaomtcg tb,r[m&mZmbGJUukd cH,lavonf/
rif;onf a&T'*Fg;? aiG'*Fg;ESpfrsKd;vkH;ukd cyfESdyfcJhonf/ 1126 a&Teef;ocif tb,r[m&mZm
[l pmxk;d xm;onf/ r[mjrwfrek o
d rd af wmfudk jyefvnfwnfaqmufco
hJ nf/ tb,r[m&mZmrif;vuf
xuf trwfBu;D 'k;d a0onf 40t*Fg&Sad om &ckid rf [m&mZ0ifawmfBu;D ukd a&;om;cJo
h nf/ ynm&St
d rwf
a&ToEJ iS hf if;\ZeD; rdyef;&HwrYdk mS xif&mS ;aompmqkrd sm; jzpfMuonf/ rdyef;&Ha&;om;cJah om &ckid af tmifvH
awmf vuFmrSm ,ckwkdif xif&Sm;aeao;onf/
tb,r[m&mZmrif;onf pdwo
f abmxm;tvGeaf umif;rGe
f rajrm ufpm;oifo
h rl sm;jzpfonfh
vlrsKd; iaomufMumukd "m;ykdifBuD;&mxl;jzifh csD;jrifhcJhonf/ aemifwGif iaomufMumykefpm; ou&mZf
1135-ckEpS w
f iG f tb,r[m&mZmrif; ewf&mG pHc&hJ onf/ xD;eef;ukd 9ESppf ;dk pHco
hJ jzihf a&S;&ckid v
f Bl u;D rsm;u
]]kyfqG,fbrif; jzpfrkdukd;ESpf}}[k qkdkd;pum;jyKcJhMuonf/
tb,r[m&mZmrif;onf rdrq
d if;&JpOfu uGr;f cif;vkyu
f idk cf ahJ omae&mwGif apwDBu;D wpfqu
l dk
trSwfw&wnfxm;cJhonf/ aA'ifa[mcJhaom&Gmausmif; q&mawmftm; BuD;pGmaomausmif;wkdufBuD;
aqmufvkyfvSL'ef;cJhonf/ xkdausmif;aqmufvkyfcJhaomae&mwGif ,cktcg crD;&Gmi,fwpfck&Sdonf/
ausmif;wku
d &f mG [kac:Muonf/ tb,r[m&mZmaumif;rIawmfapwDrmS vGecf ahJ omESpaf ygif; 30 cefu
Y
vlqkd;rsm; zsufqD;jcif;ukd cHcJh&onf/ apwD\XmyemwkdufrS "mwfawmfrsm;? aMu;qif;wkrsm; ay:xGufcJh
avonf/ xkb
d &k m;qif;wkawmfrsm;xJwiG f bdaourkeb
d &k m;wpfqyl g0ifco
hJ nf/ if;bk&m;rSm OmPfawmf
wpfaycefjY rif
h a&Ta&mifw0if;0if; ausmufrsu&f wemrsm; NyKd ;NyKd ;jyufjyufjzifh tvGeMf unfpkd &maumif;
avonf/ if;bk&m;ukd &&So
d w
l pfO;D u ajrmufO;D NrKd Uay:&Sd bk&m;ukd ylaZmfvo
dk w
l pfO;D xH a&mif;csco
hJ nf/
bk&m;ukd 0,fcJholrSm pD;yGm;a&;tBuD;tus,fusqkH;um tdrfwGif rMumcP emrusef;jzpfMuonf/

&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf

154

a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)

uAsmrdcif apmjynhfkd
{{wkcH scD s? wjrjrwnf?h od*aF &Tjynf? bke;f wdpnfom; trnfpE? ol&,
d csn;f ? qufumwnf;vQi?f
om;pOfajr;quf? ig;a,mufEpS u
f syd ?f jzL&dyjf zefaY qmif;? aESmif;um;cgcsed ?f used w
f ufeufreG ?f Tejf yvwfb?d
a0omvD0,f? Zmwdq'ef? rsKd;rGefjzLvJh? wpfq,hfESpfpD;? ausmfoD;xkdcg? xifay:pGmom;? r[mrnfvIdif;?
wkdif;pE&m;? ausmufavSum;? odMum;vufeuf? av;oHvsufESihf? ewfpufvSHysH? appm;cHvsuf? EGHbkH
aomif;uGuf? ukd;qufrif;wkdif? xkwfcGefvIdif\[k t'lrif;kd\ &ckdifrif;orD;{csif; a0omvDNrdKUukd
r[mwdfkif;pEm;rif; wnfcJhaMumif; zGJUqkdxm;cJhonf/
r[mwkid ;f pE&m;rif;(at'D 327-382)onf a0omvDNrKd Uawmfudk wnfaxmifp;dk pHco
hJ nf/ xkrd if;\
tEG,fawmf 19qufajrmufwGif oD&dpE&m; (oD&d"r0dZ,) (at'D 622-658)onf a0omvDxD;eef;ukd
tkyfpkd;cJhonf/ rif;om;awmf od*FukrmESihf orD;awmf apmjynhfkd [laom om;awmfwpfyg;ESihf
orD;awmf wpfyg; xGef;um;cJhavonf/ omuD0ifrif;rsKd;EG,fwkdY\ a&S;xkH;pOfvmt& rif;BuD;onf
om;awmfEiS o
fh rD;awmfwu
Ydk dk t&G,af &mufaomtcsed f xdr;f jrm;vufxyfay;cJo
h nf/ rif;om; rif;orD;wkYd
tm; eef;awmf\taemufbufwiG f oD;jcm;aetdraf wmf aqmufvyk cf NhJ y;D rif;om;tm; tdraf &SUpHt&mukd
ay;tyfcJhavonf/ xkdrif;om; rif;orD;aexkdifcJhaom eef;awmf&mukd ,aeYxufwkdif tdrf&mBuD;[k
ac:wGifvsuf&Sdonf/
rif;om;onf tdrfa&SUrif;tjzpf okH;ESpfpHawmfrlpOf &ckdifrif;tm; qufoNrJjzpfaom tcGefawmf
rqufbJ ol&wefb&k if ykeu
f efjcm;em;rIjyKavonf/ xkt
d cg oD&pd E&rif;Bu;D onf om;awmftrd af &SUrif;
tm; ppfonftiftm;rsm;pGmjzihf csw
D ufol&wefrif;ukd ESrd ef if;aponf/ rif;om;onf ...&efot
l aygif;
ukd acsreI ;f Ny;D ol&wefe,fudk jyefvnford ;f ,lEidk cf o
hJ nf/ ol&wefb&k ifonf rdro
d rD;rsm;jzpfaom 'H&rm
ZmvDESihf 'l&bDwkdYukd rif;om;tm; ay;qufcJhavonf/ rif;om;onf ol&wefrif;\ orD;awmfrsm;ESihf
aysmfyg;aexkdifcJh rdrdMuif,mawmfrif;orD;ukd arhavsmhaecJhonfrSm okH;ESpfokH;rkd; MumjrifhcJhavonf/
a0omvDeef;awmf use&f pfol rif;orD;apmjynh
f o
dk nf azmfumG a0; wpfu,
dk w
f nf;aexkid cf &hJ
onfrSm ..&moDpuf0ef;wpfywfvnf wpfESpfyif MumjrifhcJhayNyD/ armifawmfum; a&mufrvmao;/
&modpuf&[wfonf okH;BudrfokH;cgvnf okH;ESpfyif MumjrihfcJhayNyD/ rif;orD;onf wpfckaom
aqmif;tukef aEGtul; *drmeOD;wGif eef;awmfovGeaf y: vJavsmif;Ny;D armifawmf&&dS m taemufbufoYkd
rsufESmjyK avomjywif;rS arQmfMunhfcJhrdonf/ rdef&moDvwpfaygif; &Gufa[mif;a<ucsdefjzpfojzifh
a&mf&Guf0grsm;rSm awmifavta0SUwGif wajrhajrha<uusaeMuonf/ wpfcgwpf&H avjyif;wkdufojzifh
a<uusaom&Guf0grsm;rSm [kd'DvGifharsmygoGm;Muonf/ tcsKdUopfyifwdkY &GufEkrsm; pD&&DxGufjyLaeMu
onf/ iSuaf rmifEw
HS rYdk mS vnfcsi;f ,Su
f cspw
f if;aESmaeMuonf/ uJo
h Ykd jrifuiG ;f rsm;u azmfa0;oludk
aqG;apcJhonf/ rif;orD;\cHpm;csufrsm;onf &wktoGif yk&ykdufwGif xifvmonfrSmodeu
f efred w
f iG f q,fEh pS cf iG u
f dk vGr;f yifpnfjrif?h Mum&Snw
f mtul;? waygif;rif;vGi?f &Guu
f siaf wmif
avjrL;u? NydKufoG,fEl; pD;oG,fjzm? rwwfomacs/ axGaxGukd MunhfavorQomwnfh? yifhwkdif;
m&Gufa<u? avjyif;cyfvSpf? EGJUvnf;csif;,Suf? yef;Ek&Gufukd? ,lvsufEIwf0,fikH? pmcGHwkH&Sifepfvkd?
wxl;l axGvm? bmomvlv?dk rukEd w
I jf zifw
h
Ydk odcYk spb
f ,
G q
f if;&moDq,fEh pS v
f nf; jiif;vkt
Yd nD? rd*oDyif

156
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
jyefvmcJah om rdr\
d Muif,mtm; BuKd qrdk yI ifjyK&ef r&vku
d af wmhacs/ ,if;odYk kww
f &ufjyefa&mufvmjcif;
ukd trSwfw&&Sdap&ef &wkwpfykd'fwkd;vmcJhonfrSm avQmufwifcgyef;? &moDqef;vQi?f eef;jrifah tmifajr? q,fEh pS o
f ,
G &f pfoef;jrL;? armufoZl monf
'gumqdyu
f rf;OD;rS? aus;Zl;*kP&f pS w
f ef? trwfvrd m ? xkNd rKd U&GmwGi?f tmPmok;H cJjh yefr?S ajymifq'erf mwif;dk ?
xGuv
f sirf jyef? rvSew
f rYkd if;rsK;d wnf;? qk;d aumif;ESpyf g;wGi?f &dyaf jctjyif? ocifo&d if;yif[?k ynm&Six
f ed ;f
tkyrf ?S NrKd Ujyaus;&Gm? om,mpnfum;vS\? rif;a,musmf ; "rwm? ynmrJeh uf? OmPfucufaomf? jynfxuf
rxm;&mwnf;? a&S;usr;f vm xk;H ta[mif;? usK;d ausmif;odjyef? bGUJ rSet
f rwfa[mif;uk?d aemufwaMumif;?
ukvm;&Gm? tykid t
f yfNy;D ? ppfoBl u;D [k? apmxD;xm;cJrh eS \
f / t&mZmrdeaYf wmfjrwf? OD;xdy&f u
G yf ef? eef;&Htrd f
a&SUewfu?dk k
d w
T af vQmufwifxm;? &moDajymif;? rk;d aESmif;0gv? aqmif;qtulwiG f ? rsm;jzihf ppfAv
dk af jc?
xkad jrxuf0,f? vufeufxm;apcJ[
h k ajrmufavzsL;vmvQif b&mZmtrdeaYf wmftif? OD;xdyyf ef&u
G q
f if?
a&SUvmvQif? aemufvnf;aumif;? vkH;aygif;IarQmf? OmPfawmfom taMumif;wnf;? rif;aumif;Oy&m?
Munf;a&wif;usrf;? jrpfurf;ESpfbufrSmvnf;? aeYrjcm; txyfxyf? &ifcyfapuRef? a&mufvmjyefaomf?
trSerf ,kv
H wfc?hJ aemuf&yfyidk o
f cif? a[reftul;? &JrLS ;ppfatmifjrifonf? a&mufwifMumvGe;f pGmwum;/
tdraf &SUrif;om; od*o
F nf crnf;awmfveG
f ? a0omvDx;D eef;ukd qufccH o
hJ nf/ od*pF Em;bGUJ ukd
cH,lcJhonf/ apmjynhfkd rif;orD;ukdvnf; ok0Pa'0D[k bGJUwHqdyfay;awmfrlonf/ apmjynhhfkd
(ok0Pa'0D)onf tdEd,EkdifiHxif&Sm;aom uAsm0d"lumvD'go\ uAsmzGJUenf;qef;usrf;BuD;jzpfaom
oQkwaAm"usrf;BuD;ukd &u0Pjzihf jyefqkda&;om;cJhonf/ u0du@usrf;[k trnfay;cJhonf/
usrf;\ ed*kH;ykd'fonf *kdPf;a&S;enf;ukd vuFmjzihf a&;pyfxm;onfrSm rSwfom;zG,fjzpfonf/
u0du@usrf;jyom;
t,ifwcg...jynf"n0,f
a0omeef;r..&ZwEIuf
0Pybm..unmr,fvs
tvSoZif ..wovQifonf
jrif&tm*kH ..pGJwkHww
*kdPf;&Spf0jzihf ..azmfjyNyD;cg
ynmrnf& ...ok0Ponf
i,fuuRrf;ukd ...vGrf;bGJUqkd
wrf;ownf;.../

&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf

158

a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)

wwd,ajrmufOD;acwf eef;wGif;trsKd;orD;pmqkd
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;NrdKU)

ok0Pa'0Dac: apmjynf
h rdk mS &ckid pf mayorkid ;f yxrqk;H awGU&aom a0omvDacwf trsK;d orD;
pmqkdausmf jzpfayonf/ av;NrdKUacwf eef;wGif;rdkdrSm jrefrmpmaye,fESihf &ckdifpmaye,fwGif xif&Sm;
aomtrsKd;orD;pmqkdwpfOD; jzpfayonf/ rdzk&m;apm&ifrdrSm yxrajrmufOD;acwf ay:aygufcJhaom
trsKd;orD;pmqkdtjzpf rSwf,lEkdifayonf/ wwd,ajrmufOD;acwfwGif eef;wGif;trsKd;orD;pmqkdrSm
rdyef;&Hjzpfayonf/ &ckid \
f aemufq;Hk eef;wGi;f pmqk[
d k owfrw
S Ef idk af yonf/ rdyef;&Honf pmqko
d ufouf
omr[kw/f bk&iht
f m;...teD;uyfusK;d aMumif; IUd EIid ;f wifavQmuf&aom ynm&St
d rsK;d orD;wpfO;D vnf;
jzpfayonf/
rdyef;&HrmS wwd,ajrmufO;D acwf tb,r[m&mZmrif; (1764-1773)xd cpm;&aom eef;wGi;f
ynm&Sdpmqkdawmf trsKd;orD;jzpfayonf/ rdyef;&HrSm jrefrmtrwfrsKd;kd;rS qif;oufvmolwpfOD;jzpfay
onf/ &ckdifbk&if tb,r[m&mZmrif; tkyfpkd;pOf ta&SUtif;0jynf ysufpD;ojzihf trwfBuD;
eEausmx
f if? if;\nD wkid ;f wmpm; a&TqifEiS fh v,fuidk ;f pm; trwfo;Hk OD;wko
Yd nf aemufyga>c&Hoif;yif;
ESp&f mcefEY iS fh &ckid b
f &k ifxH ckv
H v
HI mMuonf/ tb,r[m&mZmrif;onf trwfo;Hk OD;\ ckv
d rHI aI wmif;jcif;ukd
vufcNH y;D if;wk\
Yd rsK;d k;d rsm;tvku
d f pDppf olaumif;jyKawmfro
l nf/ trwfBu;D eEausmx
f iftm; qifuJ
t&mukv
d nf;aumif;? nDa&Tqiftm; a<uwJpm;t&mukv
d nf;aumif; v,fuidk ;f pm; auR;raoG;pm;&mxl;
rsm;ukd ay;oem;awmfrlcJhonf/
tb,r[m&mZmrif;onf qifuBJ u;D \orD;jzpfaom &Sipf ;dk rif;rSm tqif;lygvSygaomaMumifh
rdz&k m;ajrm ufawmfro
l nf/ &Sipf ;dk rif;\nDrawmf rdyef;&Htm; a&S;ynm&Srd sK;d k;d jzpfaom trwfBu;D jrausmOf ;D
\om; a&ToEJ iS v
hf ufxyf ay;cJo
h nf/ a&Tou
J dk trwf&mxl;ay; pdew
f ifNrKd Uukd pm;aus;ay;awmfro
l nf/
trwfawmfa&ToJrSm r[mynmausmf\tquftEG,fawmfjzpfonf/ r[mynmausmf\om;awmfrSm
ynm0HotrwfBu;D jzpfonf/ ynm0Ho\om;awmfrmS oku
d w
f ufivuf;Hk jzpfonf/ ivuf;Hk \om;awmf
rSm trwfBu;D cifjdk zpfonf/ trwfBu;D cif\
dk om;awmfrmS trwfBu;D OD;ausmjf rOD;jzpfonf/ trwfBu;D
ausmjf rOD;\om;awmfrmS trwfawmfa&TojJ zpfonf/ trwfawmfa&ToEJ iS fh rdyef;&HwrYdk mS om;awmfwpfyg;
xGef;um;cJhonf/ if;onf bkd;awmfbk&m;xH cpm;&m trwf&mxl;wkdY &&SdNyD; aZ,sausmfxifbGJUxl;jzifh
csD;jrihfcJhonf/rZdra'oodkY oHwref&mxl;jzifh bkd;awmfbk&m;\apvTwfjcif;ukd cHcJh&onf/ olonf
ol\tawGUtBuKH EiS fh aqmif&u
G cf surf sm;ukd pkaygif; rZrd a'ota&;awmfyu
Hk sr;f ukd a&;om;jyKpck o
hJ nf/
tb,r[m&mZmrif;onf wpfcgaomf oufvrl sK;d iaomMumnDtpfuw
dk t
Ydk m; vusmf jref&mxl;
ESifh 'g;ykid Bf u;D &mxl;ukd ceft
Y yf&efppD Ofaeonf/ xkt
d aMumif;ukd trwfawmfa&Too
J
d rif;Bu;D tm; tusK;d
taMumif;qufpyf oufvlrsKd;nDtpfukdwkdYtm; &mxl;BuD;ray;oifhaMumif; avQmufxm;avonf/
tb,r[m&mZmrif;onf trwfawmfa&ToaJ vQmufxm;csuu
f dk vufrcHbJ oufnaD emifwt
Ydk m; vusmf
jref&mxl;ESihf 'g;ykid Bf u;D &mxl;ukd ay;tyfco
hJ nf/ oufnaD emifwYdk &mxl;uk&d &Sad omtcg bk&ifudk vkyBf u
H
xD;eef;ukdodrf;ykdufcJhMuonf/ tpfukdjzpfol iaomMumonf pEokre&mZmbGJUukd cH,l (1173)wGif
ajrmufOD;xD;eef;ukd pkd;pHcJhonf/ rif;onf trwfawmfa&ToJtm; &efNidK;xm; uGyfrsufcJhonf/

160
&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
Ny;D jynhpf &Hk iS ?hf vlb
Yl x
Hk if&mS ;? tusK;d rsm;vdr?hf rSwo
f m;pGo
J ;Hk ? a&S;xk;H u0d? ynm&Sw
d ?Ydk todtvdrm ? tu&mpnf;?
urnf; twGuf? rkdCf;BudK;pufvnf;? vlYxufwGifom? usjyefvmrl? xkdvlukd,f? rckdufrxd? yuwdvQif?
&Sdonfjzpf aomf? wefckd;ausmf? xifay:ckd;? bkef;wefwkd;\ ykxkd;ausmif;tdrf? tcsdefoifhcsif?
opfyifawmawmif? awmufavmifypfcsKd;? ewfqkd;rdpm? ckd0if&mvnf;? tdrfrSmusvwf? Oyg'ftajz?
raepGefYypf? tdrfopfaqmufrS? csrf;om&onf/ avmurSwfokH;? a&S;usihfxkH;? odkYvm&Sdygonf..[k
ynm&Sd rdyef;&Honf avmuDxkH; a[mif;ESihf avQmufavaomf pE0drvrif;onf tvGefoabmus
oD&drvm[laomtrnfukd ay;oem; onf/
oD&drvm rdyef;&Honf aESmif;acwfvlrsm;od&Sdap&ef &ckdifbk&iftqufquf tokH;jyKcJhaom
atmifvHawmfukdvnf; okyfazmfvuFma&;pyfcJhonf/
&ckdfifatmifvHawmfvuFm
Mum;ydrfhAkdvfvl? tHhcsD;rlavmh? aomif;,lZem? ajrrsufESmxuf? ajrmufrSmtmoH? awmif&HoD[kdVf?
aemufukdvSnhfvnf? r&GjynfESihf? OD;wnfykdufjcif;? yifv,fqif;atmif? pkd;rif;wum? OD;Twf&monf?
om,m&Gufatmif? &efwkdif;atmifonf? bkef;acgif"r&mZm? OumrkrsKd;? orkwfkd;vQif? pHpkd;aomtcg?
&uyl&? "nNrdKUBuD;? wkdif;vkH;xD;ukd? NyD;pD;cefY&Snf? a&Teef;wnf? atmifpnfnHnH? bdodufcHu? ausmfoH
owif;? aomif;vk;H csi;f rQ? jrif;vnf; odE0 ? em*q'e?f &efrmefy,fvn
S ?fh jcaoFah uo&D? atmifeD atmifjzL?
yOkukd? Mu,fjzLESpfouf? ewfwdkYqufu? bkef;Muufoa&? rkd;ES,fapG\? a&TaiG&wem? ya'omoD;? NyD;pD;
apwwf? ewforx? apmifhoDvESifh? E0ZD&m? tpjzefYcsD? oD&d"Z? csKdjrom,m? aemufydwfrSmvnf;?
r[mok"r? &mZ*kk? &Jwmpk? rsufIcyfESdyf? a&TwHqdyfukd? pdrfhpdrfhMunfEl;? a&Teef;OD;? &TifjrL;MunfjzL?
vSLawmfru
l ? ewfvw
l um? aumif;cs;D jzmvQu?f om,mjrwfE;dk ? arwmNzKd ;? a&rd;k rSepf mG ? ajrMoZmvnf;?
&omjynhef uf? atmifqq
k uf &moufwnfaMumif;? rsK;d opfavmif;onf? ku
d af nmif;yJw
h if Nird Nhf ird w
hf nf;/
atmifvaH wmfvuFmukd avhvmzwfjI cif;jzihf a&S;acwf&ckid b
f &k ifrsm; tok;H jyKcahJ om atmifvH
awmf\ykH&dyfukd odjrifEkdifayonf/ atmifvHawmfrSm tay:ykdif;wGif tjzLa&mifjzpf atmufykdif;rSm
teDa&mifjzpfonf/ tjzLa&mif? teDa&mif ESprf sK;d pyfjzpfonf/ atmifvaH wmf\ axmifw
h pfcpk D tkyw
f pfck
pDyg&Sdonf/ xkdtkyfrsm;rSm jrif;kyf? qifkyf jcaoFhkyf? yOlytkyfrsm; jzpfMuygonf/
rdyef;&Honf tb,r[m&mZmrif;xH OD;pGmtrIxrf;cJhaMumif;ukdomawGU&NyD; rnfonfhrif;xd
qufvuftrIxrf;cJhaMumif; ,aeYxd rSwfwrf;rsm; rawGU&ao;ay/ okdYaomf ajrmufOD;NrdKU ysufokOf;cJh
onfh 1146ckESpfwkdifatmif trIxrf;cJhaumif; xrf;cJhEkdifonf[k cefYrSef;&ayonf/
rdyef;&H\atmifvHawmf vuFmrSm twdwfacwf &ckdifbk&iftqufquf tokH;jyKcJhaom &ckdif
atmifvHtaMumif;ukd tao;pdwfokyfazmf zGJUqkdaom vuFmwpfyk'fjzpf *E0ifajrmufvuFmtjzpf

&ckdiforkdif; ,Ofaus;rI okawoeqkdif&m aqmif;yg;aygif;csKyf

162

a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)

pDpOfol\awmif;yefpum;
&ckid o
f rkid ;f ? ,Ofaus;rI? okawoeqkid &f maqmif;yg;rsm;tm; r*Zif;aygif;rsm;pGmwGif wpku
d rf wf
rwf BudK;yrf;a&;om;aeaom q&mBuD;OD;ausmfausmfvStm; av;pm;pdwft&if;cHjzihf aqmif;yg;aygif;
csKyfukd pDpOfygonf/
aqmif;yg;rsm;ukd pkpnf;&mwGif yg0ifcahJ om r*Zif;trsK;d trnfrsm;ukd OD;pm;ay;pepft& r[kwf
bJ tqifajyovkd pDpOfxm;jcif;omjzpfygonf/ okdYaomf r*Zif;wpfrsKd;pDwGif yg0ifcJhaomaqmifyg;rsm;
ukdrl ESpftvkduf (r*Zif;trSwfpOftvkduf) i,fpOfBuD;vkdufjzpfatmif pDpOfxm;ygonf/
q&mBuD;0ifa&mufa&;om;cJhaom r*Zif;rsm;\e,fy,fus,f0ef;rI? ta&twGufrsm;jym;rIwkdY
aMumifh jyefvnfppk nf;&mwGif twkid ;f twmwpfcrk Q 0g,rpku
d cf &hJ ygonf/ okaYd omf ajcmufq,fausmf
ta&twGuf&Sdaom aqmif;yg;rsm;tm; a&;om;EkdifzkdYtwGuf q&mBuD;\tm;xkwfcJh&rIrSm ork'&m
avmuf tajymus,fvsuf uRefawmfpkdufxkwf&aomtiftm;rSm a&wpfrIHcefYom jzpfygonf/
vkdtyfaom r*Zif;? pmapmifrsm;ukd q&mBuD;ukd,fwkdif rdrd\pmtkyfpifrS xkwf,liSg;&rf;ay;yg
onf/ wcsKdUr*Zif;rsm;tm; pmaynDtpfukdrsm;jzpfMuaom OD;ausmfoef;? OD;ausmfomGefYESifh
ukdarmifoef;vIdifwkdY pdwf&Snfvuf&Snf &SmazGpkaqmif;ay;Muygonf/ nDtpfudkrsm;ESihfwuG tjcm;
wpfenf;wzkH ulnDMuolrsm;tm;vkH;wkdYtm; txl;aus;Zl;wif&Sdygonf/
odkYaomf uRefawmf\vkHYvtm;enf;rIaMumifh aqmif;yg;wcsKdU usef&SdaecJhrnfjzpfygonf/ xkdYjyif
q&mBuD;onf jynfrxkwf euwa&mifjcnf? *Em&D? vjynhf0ef;? yg&rD paom r*Zif;rsm;ESihf aps;uGuf
*sme,fEiS fh a&TaA'if*sme,fww
Ydk iG f aqmif;yg;rsm;0ifa&mufa&;om;cJah Mumif; od&ygonf/ ,ck pkaqmif;
rIwGif xkdjynfrxkwfr*Zif;ESifh *sme,frsm;rS aqmif;yg;rsm;ukd vkH;0xnfhoGif;EkdifrIr&SdcJhyg/ tm;enf;
csufrsm;twGuf q&mBuD;tm;vnf;aumif;? pdwf0ifpm; zwfIavhvmrdol 0goem&Sifrsm;tm;
vnf;aumif;? tm;empGmjzifh awmif;yeftyfygaMumif;/
av;pm;pGmjzihf
armifausmfaZm
ajrmufOD;NrdKU
2010 June

You might also like