Professional Documents
Culture Documents
Η ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΠΝΟΥ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΚΟΖΑΝΗΣ (1992-2008)
Η ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΠΝΟΥ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΚΟΖΑΝΗΣ (1992-2008)
ΓΕΩΠΟΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ
ΤΟΜΕΑΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ
Γεώργιος Παπαχρίστος
ΑΕΜ 6082
ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
2009
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
2
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
Ευχαριστώ τον κύριο Αναστάσιο Σέμο που δέχτηκε την επίβλεψη της παρούσης
εργασίας. Τους πρώην εργαζόμενους του ΕΟΚ δυτικής Μακεδονίας, κκ Ιορδάνη και
Τζούτζα για την πολύτιμη βοήθεια στην εύρεση των στοιχείων για την καλλιέργεια
του καπνού στο νομό Κοζάνης τη δεκαετία του 1990, καθώς και για τις πολύτιμές
πληροφορίες. Τις εργαζόμενες στους οργανισμούς καπνού Βοΐου-Καστοριάς-
Γρεβενών και Εορδαίας-Κοζάνης-Σερβίων για την βοήθεια στην εύρεση των
στοιχείων για την καλλιέργεια Καπνού στο νομό Κοζάνης στη δεκαετία του 2000.
Επίσης όλους τους φίλους που βοήθησαν, με παρατηρήσεις, προτάσεις και επιμέρους
βοήθεια κατά το διάστημα συγγραφής.
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
3
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
που εφαρμόστηκαν στην χώρα μας, από το 1925 μέχρι σήμερα, όπως και μέτρα
αντικαπνιστικής πολιτικής της ΕΕ. Αργότερα παρουσιάζονται στατιστικά στοιχεία
σχετικά με την παραγωγή καπνού στο νομό Κοζάνης τις δεκαετίες του 1990 και του
2000. Εξετάζονται οι τάσεις του αριθμού παραγωγών , της συνολικής καλλιεργήσιμης
έκτασης, της συνολικής παραγωγής, του μέσου μεγέθους καπνοπαραγωγικής
εκμετάλλευσης, της μέσης παραγωγικότητας ανά στρέμμα και ανά γεωργικής
εκμετάλλευσης. Για τη δεκαετία του 2000 εξετάζονται και τάσεις των τιμών ανά κιλό
και ανά καπνοπαραγωγική εκμετάλλευση. Τέλος παρουσιάζονται τα συμπεράσματα
της έρευνας και εξετάζονται οι προοπτικές του τομέα.
ABSTRACT
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
4
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ σελ.60
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ σελ.62
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ
Πίνακας 4.1. Μέση παραγωγικότητα σε κιλά ανά μέγεθος εκμετάλλευσης στην
περιοχή Κοζάνης-Σερβίων-Εορδαίας το 2007. σελ. 50
5
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΓΡΑΦΗΜΑΤΩΝ
Γράφημα 4.1 Αριθμός παραγωγών κατά έτος (1992-1999) σελ. 38
Γράφημα 4.3 Συνολική Παραγωγή καπνού σε κιλά ανά έτος (1992-1999) σελ 40
Γράφημα 4.4 Μέση έκταση καπνοπαραγωγικής εκμετάλλευσης σε στρέμματα κατά
έτος (1992-1999) σελ 40
Γράφημα 4.5 Μέση παραγωγικότητα σε κιλά ανά στρέμμα, κατά έτος (1992-1999)
σελ. 42
Γράφημα 4.6 Μέση παραγωγικότητα σε κιλά ανά καπνοπαραγωγική εκμετάλλευση,
κατά έτη (1992-1999) σελ. 42
Γράφημα 5.1 Αριθμός Καπνοπαραγωγών κατά έτη (2000-2008) σελ. 45
Γράφημα 5.2 Στρέμματα συνολικής καλλιεργήσιμης έκτασης καπνού κατά έτη (2000-
2008) σελ. 47
Γράφημα 5.3 Κιλά παραγωγής καπνού κατά έτη (2000-2008) σελ. 47
Γράφημα 5.4 Μέση έκταση εκμετάλλευσης σε στρέμματα κατά έτη (2000-2008)
σελ. 48
Γράφημα 5.5 Μέση παραγωγικότητα ανά στρέμμα σε κιλά κατά έτη (2000-2008)
σελ. 49
Γράφημα 5.6 Παραγωγικότητα σε κιλά ανά καπνοπαραγωγική εκμετάλλευση, κατά
έτη (2000-2008) σελ. 51
Γράφημα 5.7 Μέση Τιμή Αγοράς το κιλό κατά έτη (2000-2008) σελ. 52
Γράφημα 5.8 Μέση τιμή αγοράς ανά καπνοπαραγωγική εκμετάλλευση κατά έτη
(2000-2008) σελ. 53
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ
Εισαγωγή
Η Παραγωγή Καπνού Στο Νομό Κοζάνης
Ο καπνός είναι μια καλλιέργεια, η οποία , στην χώρα μας ήταν «κορμός» στην
οικονομία μειονεκτικών-ημιορεινών περιοχών. Οι συγκριτικά πολύ καλύτερες τιμές
6
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
Ο νομός Κοζάνης είναι ο μεγαλύτερος από τους τέσσερις νομούς της Δυτικής
Μακεδονίας τόσο σε έκταση, όσο και σε πληθυσμό. Τα εδάφη του νομού είναι κατά
40% ορεινά (1379 τετρ. χλμ), 32% ημιορεινά (1103 τετρ χλμ) και 28% πεδινά (966
τετρ χλμ). Εκτός από την κοιλάδα του Αλιάκμονα, στον νομό δεν υπάρχουν πεδιάδες,
παρά μόνο οροπέδια. Το οροπέδιο Πτολεμαΐδας-Κοζάνης σχηματίζεται μεταξύ των
ορέων, Ασκίου, Βούρινου, Βερμίου και Πιερίων. Έχει μέσο υψόμετρο 570 μέτρα,
βόρεια προέκταση του είναι το οροπέδιο Φλώρινας-Μοναστηρίου. Το οροπέδιο της
Σιάτιστας συνεχίζεται νότια με τη λεκάνη των Γρεβενών και βόρεια με το υψίπεδο
της Καστοριάς. Το δυτικό τμήμα αυτού του οροπεδίου, διασχίζει ο Αλιάκμονας. Το
κλίμα είναι ηπειρωτικό, με υψηλότερες βροχοπτώσεις στο Βόϊο (δυτικό τμήμα του
νομού), οι οποίες μειώνονται σταδιακά προς τα ανατολικά. Γεωργική Γη, αποτελούν
(το 2000) περίπου 882707,6 στρέμματα (πηγή ΕΣΥΕ), από τα οποία το 7% είναι
αρδευόμενα (το 1986).
7
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
παίζει και η λειτουργία του ΕΟΚ κυρίως, σε διαχειριστή των επιδοτήσεων μετά την
αναθεώρηση της ΚΑΠ, το 1992). Στα στοιχεία της τρέχουσας δεκαετίας με εξαίρεση
την περιοχή του Βοϊού , ήταν δύσκολή η συλλογή στοιχείων λόγω της υπολειτουργίας
της «Ομάδας Καπνού» Κοζάνης-Εορδαίας-Σερβίων, που είχε σαν αποτέλεσμα την
ύπαρξη ελλείψεων στα αρχεία, ειδικά σε περιόδους που ο συνεταιρισμός, έχανε
πολλά μέλη, άλλαζαν εργαζόμενοι κτλ. Ευτυχώς υπήρξε εφικτή η συμπλήρωση των
ελλείψεων αυτών από το αρχείο του διαλυμένου από το 2000 ΕΟΚ (είχε μεταφερθεί
σε νομαρχιακή υπηρεσία και διατηρήθηκαν κάποια αρχεία ως τα μέσα της τρέχουσας
δεκαετίας).
Στο δεύτερο Κεφάλαιο γίνεται μια γενική αναφορά στον καπνό, ως αγαθό,
παρουσίαση των ποικιλιών του, των καλλιεργητικών πρακτικών του, των
βασικότερων ασθενειών του. Αναφορά ακόμα γίνεται σε κάποια στοιχεία πρώτης
μεταποίησης, στην ωφέλεια του στην εθνική οικονομία, τις ποικιλίες που
καλλιεργούνται στο νομό Κοζάνης, την παγκόσμια παραγωγή και αυτή στις χώρες
της ΕΕ, το διεθνές εμπόριο καπνού και στην ιστορία της χρήσης και παραγωγής του
από τον άνθρωπο.
Στο τρίτο Κεφάλαιο παρουσιάζεται η καπνική πολιτική που εφαρμόστηκε από την
αρχή της καλλιέργειας του καπνού στη χώρα , μέχρι σήμερα. Παράλληλα
παρουσιάζονται και κάποια αντικαπνιστικά μέτρα που παίρνει η ΕΕ, με στόχο τον
περιορισμό της χρήσης του καπνού, καθώς και ένα σύντομο ιστορικό της
αντικαπνιστικής εκστρατείας διεθνώς.
Στο πέμπτο Κεφάλαιο, εξετάζεται η παραγωγή καπνού, στο νομό Κοζάνης, την
τρέχουσα δεκαετία. Χρησιμοποιούνται στατιστικά στοιχεία που δείχνουν τις τάσεις
στην καλλιέργεια του καπνού, ενώ ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει η επίδρασή
της αναθεώρησης της ΚΑΠ, το 2003, που εφαρμόστηκε το 2006.
Τέλος στο έκτο Κεφάλαιο ακολουθεί κείμενο συμπερασμάτων της έρευνας, όπου
γενικεύονται τα συμπεράσματα της έρευνας, ενώ αναζητούνται οι προοπτικές του
κλάδου και δίνονται κάποιες προτάσεις.
8
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
9
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ
Ο Καπνός Ως Αγαθό
Στο κεφάλαιο αυτό, παρουσιάζονται γενικές πληροφορίες σχετικά με τον καπνό.
Το είδος του καπνού και οι ιδιότητες του, οι ποικιλίες που καλλιεργούνται στην
Ελλάδα και ειδικότερα στον νομό Κοζάνης, οι καλλιεργητικές τεχνικές, η μεταποίηση
και οι βασικότερες ασθένειες του. Στοιχεία που δείχνουν την σημαντικότητα που η
καλλιέργεια του καπνού, έχει στην ελληνική οικονομία. Τέλος γίνεται αναφορά στην
διεθνή παραγωγή καπνού, αυτή της ΕΕ και το διεθνές εμπόριο καπνού και τέλος στην
ιστορία της παραγωγής και χρήσης του καπνού από τον άνθρωπο και πιο ειδικά την
έναρξη της καλλιέργειας στην Ελλάδα.
10
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
Ο καπνός είναι μονοετές, ποώδες φυτό και ανήκει στο γένος νικοτιανή, το οποίο
καλλιεργείται για τα φύλλα του, τα οποία μετά από κατάλληλη επεξεργασία
χρησιμοποιούνται για κάπνισμα.
Ο βλαστός του καπνού φτάνει το ύψος των 2 μέτρων, τα άνθη του είναι
σωληνόμορφα λευκού, ροζ ή κόκκινου χρώματος και σχηματίζουν ταξιανθίες. Ο
καρπός είναι κάψα και περιέχει μερικές χιλιάδες σπόρια. Ο καπνός γονιμοποιείται
εύκολα με τα έντομα και τον άνεμο. Ο κοινός (καλλιεργήσιμος) καπνός είναι το
είδος ταμπάκο (Nicotiana Tabacum), μονοετές, ιθαγενές φυτό της Νοτίου
Αμερικής. Τα φύλλα του εναλλάσσονται και είναι είτε με μίσχους είτε χωρίς,
φτάνοντας στο μήκος τα 80 εκατοστά. Άλλο είδος είναι
το ρούστικα (N. Rustica) γνωστό και ως τουμπεκί,
καλλιεργείται δε σε μικρή κλίμακα. Ο βλαστός του είναι
τριχοειδής με μικρές ίνες που εκκρίνουν ένα ιξώδες υγρό.
Το χαρακτηριστικό του καπνού είναι η νικοτίνη, ένα
αλκαλοειδές οξύ που βρίσκεται κυρίως στα φύλλα. Είναι
εθιστικό και χαρακτηρίζεται σαν ναρκωτικό. Η ποσότητα
της νικοτίνης στο φυτό εξαρτάται από το είδος ,την ποικιλία
και τις κλιματολογικές συνθήκες. Στα καπνά των πούρων
επειδή επεξεργάζονται ειδικά με διάφορες ζυμώσεις χάνεται
αρκετή ποσότητα νικοτίνης.
Ο προσδιορισμός της ποιότητας του καπνού έχει να κάνει
με το πάχος και το μήκος του φύλλου ,την ελαστικότητα, το
χρωματισμό, την υφή και διάφορα χημικά χαρακτηριστικά.
11
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
12
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
9. Μπέρλι .
Αμερικάνικος τύπος καπνού που τελευταία καλλιεργείται ευρέως στην
Ελλάδα. Ο τύπος αυτός καλλιεργείται σε πεδινά εδάφη καλά αρδευόμενα και
οι στρεμματικές αποδόσεις του είναι μεγαλύτερες από τις αντίστοιχες των
ανατολικών τύπων.
Οι διάφοροι τύποι "ανατολικού τύπου", για τις
διοικητικές και τεχνικές ανάγκες της
Ευρωπαϊκής Ένωσης, συγχωνεύτηκαν σε οκτώ
ομάδες ποικιλιών που έλαβαν τους κωδικούς
Κοινοτικούς αριθμούς 17-24. (Κανονισμός ΕΚ
2501/87). Οι τύποι καπνών βάσει των
Κοινοτικών Κανονισμών είναι οι ακόλουθοι:
Νο 18. Κατερίνη και ομοειδείς ποικιλίες. Είναι γνωστός και ως τύπος «Σαμψμούς».
Ανήκουν στην κατηγορία των καπνών γεύσεως Περιλαμβάνει τους τύπους:
1)Σαμψούς. Ποικιλία που έφεραν στην Ελλάδα το 1923 οι πρόσφυγες από την
περιοχή του Πόντου. 2)Μπασή-Μπαγλή ( ή Κατερίνη Σ79) (στα τουρκικά σημαίνει
«κεφαλοδεμένος»). Παράγει καπνά «ουδέτερα», χωρίς άρωμα, κατάλληλα για
ανάμιξη και παραγωγή χαρμανιών για τσιγάρα.
13
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
Ξενικοί τύποι που καλλιεργούνται στην Ελλάδα είναι: Νο 25. Βιρτζίνια. Είναι το
σπουδαιότερο είδος καπνού για τσιγάρα σ’ όλο τον κόσμο. Χαρακτηριστικό
γνώρισμα των τσιγάρων αυτών είναι η οσμή καραμέλλας.
2.4 Καλλιέργεια-επεξεργασία
14
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
και έντομα που μπορεί να βλάψουν σοβαρά την παραγωγή. Τα καπνοσπορεία θέλουν
τακτικό πότισμα και όταν τα φυτάρια είναι έτοιμα για μεταφύτευση το πότισμα
διακόπτεται για λίγες μέρες έτσι ώστε τα φυτά να σκληραγωγηθούν. Πριν τα καπνά
να μεταφυτευτούν ,το χωράφι πρέπει να οργωθεί καλά και να προετοιμαστεί
κατάλληλα. Η φύτευση των καπνών στον αγρό γίνεται σε γραμμές και η απόσταση
των φυτών μεταξύ τους ποικίλει ανάλογα με τον τύπο και τη γονιμότητα του
εδάφους. Η χρήση λιπασμάτων θέλει προσοχή και πρέπει να γίνεται μόνο όταν το
έδαφος είναι φτωχό σε θρεπτικά στοιχεία. Οι διάφοροι τύποι καπνού έχουν και
διαφορετικές απαιτήσεις λίπανσης. Τα Αμερικάνικου τύπου καπνά συνήθως
χρειάζονται περισσότερη λίπανση και πότισμα απ ότι τα ανατολικού τύπου. Τα καπνά
που δε χρειάζονται πολύ πότισμα είναι και καλλίτερης ποιότητας.
Μετά τη φύτευση στο χωράφι τα φύλλα του καπνού συλλέγονται αφού περάσουν 3-
4 μήνες και ωριμάσουν. Η συγκομιδή γίνεται με κόψιμο ολόκληρου του φυτού ή
σταδιακά, δηλαδή κόβονται τα φύλλα κατά χρονικά διαστήματα καθώς ωριμάζουν.
Όταν το φυτό κοπεί ολόκληρο στη συνέχεια τρυπιέται και κρεμιέται από ένα ξύλο.
Συνήθως τα τελευταία φύλλα είναι άχρηστα και δεν συλλέγονται.
Τα ανατολικού τύπου καπνά τρυπιούνται με μεγάλη βελόνα στο κοτσάνι τους και
στη συνέχεια δένονται με σπάγκους και κρεμιούνται από λεπτές σανίδες μέσα σε
ειδικούς χώρους, τα ξηραντήρια. Τα Αμερικάνικα καπνά παραμένουν στους αγρούς
και μαραίνονται εκεί σταδιακά. Οι μέθοδοι ξήρανσης των καπνών ποικίλλουν. Έτσι
έχουμε φυσικές και τεχνητές μεθόδους ξήρανσης. Στις φυσικές μεθόδους τα φύλλα
του καπνού παραμένουν σε σκιερό μέρος για 4-5 μέρες σε ειδικές αποθήκες. Το
χρώμα τους αλλάζει , κιτρινίζουν και αφυδατώνονται αργά και σταδιακά. Μετά από
το κιτρίνισμα τα φύλλα εκτίθενται στον ήλιο και έτσι όλη η υγρασία που έχει
απομείνει χάνεται. Τα φύλλα εντελώς ξερά πλέον είναι έτοιμα για περαιτέρω
κατεργασία.
Στα τεχνητά μέσα χρησιμοποιείται μέθοδος ξήρανσης με ζεστό αέρα. Η μέθοδος
ξήρανσης αυτή χρησιμοποιείται σε πολλούς τύπους καπνών. Η υγρασία και ο
κατάλληλος εξαερισμός παίζουν σημαντικό ρόλο. Υπάρχει και η μέθοδος της φωτιάς
στην οποία κάτω από τα κρεμασμένα καπνά ανάβεται φωτιά. Η διαδικασία αυτή
διακόπτεται και επαναλαμβάνεται πολλές φορές και κρατάει συνήθως 1-1,5 μήνα
μέχρι τα καπνόφυλλα να αποκτήσουν τα κατάλληλα χαρακτηριστικά.
Μετά τη ξήρανση τα φύλλα συγκεντρώνονται σε διάφορες αποθήκες και σκιερούς
αποθηκευτικούς χώρους μέχρι να ρυθμιστεί κατάλληλα η υγρασία τους. Τα φύλλα
στη συνέχεια μαζεύονται σε δεμάτια και παραμένουν σε ειδικούς υγρούς θαλάμους
για λίγο καιρό ώστε να αποκτήσουν ελαστικότητα γιατί δεν πρέπει να θρυμματιστούν
κατά τη μεταφορά τους.
Μετά από τη διαδικασία
της ξήρανσης γίνεται η
επιλογή των καπνών για
το εμπόριο. Δηλαδή
ταξινόμηση των φύλλων
σε κατηγορίες ανάλογα
με τα διάφορα ποιοτικά
χαρακτηριστικά. Οι
15
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
16
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
Ο καπνός γενικά δίνει υψηλό εισόδημα λόγω του ότι έχει υψηλές απαιτήσεις σε
εργασία. Ο καπνός είναι επίσης χρήσιμος στην αξιοποίηση άγονων εδαφών, ορεινών-
λοφωδών, μη αρδευόμενων σε απομονωμένες περιοχές. Στις περιοχές αυτές η μόνη
ανταγωνιστική καλλιέργεια είναι το σιτάρι, το οποίο όμως δίνει συγκριτικά πολύ
μικρότερο εισόδημα. Τέλος δεν υπάρχουν στοιχεία για εξωτερικές οικονομίες, αν και
μεγάλο μέρος των συναλλαγών και της «ζωής» των κοινωνιών που γίνεται
καπνοκαλλιέργεια λαμβάνει χώρα κατά την περίοδο που οι καλλιεργητές αμείβονται,
μετά την πώληση της παραγωγής.
17
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
Ο καπνός ήταν αρχικά άγνωστος στους κατοίκους του «παλιού κόσμου», αλλά
εικάζεται ότι οι ανθρώπινοι πληθυσμοί ήρθαν πρώτη φορά σε επαφή με τον καπνό
μετά την κατοίκιση της Αυστραλίας το 50.000 πΧ. Πιστεύετε ότι η συλλογή του
καπνού γινόταν στην Αμερική αμέσως μετά την κατοίκιση της από τον άνθρωπο
(15.000-10.000 πΧ), ενώ βεβαιωμένη χρήση και καλλιέργεια, δείχνουν αρχαιολογικά
ευρήματα, να γίνεται από το 2500 πΧ. Η χρήση του καπνού αποτελούσε, για τους
ντόπιους αμερικανούς (Ινδιάνους), σημαντικό χαρακτηριστικό της κουλτούρας τους.
Η χρήση του γινόταν λόγω των ψυχοτρόπων ουσιών που περιείχε και ήταν σημαντικό
μέρος μαγικών και άλλων τελετουργιών. Οι Ινδιάνοι πιστεύανε επίσης στις
θεραπευτικές ιδιότητες του καπνού, ενώ η επίδραση του ήταν τέτοια που συμμετείχε
και ως στοιχείο στη δημιουργία του κόσμου στη μυθολογία ορισμένων φυλών.
Μετά την ανακάλυψη της Αμερικής από τους Ευρωπαίους το 1492, ο καπνός
μεταφέρεται στην Ευρώπη. Αναφέρεται η πρώτη παρουσία του στη Γαλλία το 1556,
αργότερα στην Πορτογαλία και την Ισπανία (1558 και 1559 αντίστοιχα). Το 1560 ο
Γάλλος πρέσβης στην Πορτογαλία Ζαν Νικότ, γράφει για τις θεραπευτικές ιδιότητες
του καπνού ως πανάκεια. Στην Ελλάδα, ο καπνός φτάνει αρχικά στα τέλη του 16ου
αιώνα-αρχές 17ου αιώνα, αρχικός τόπος παραγωγής του αναφέρεται η κοιλάδα του
Αξιού και η περιοχή της Ξάνθης από όπου διαδόθηκε στην υπόλοιπη Μακεδονία, στη
Θράκη, στη Μικρά Ασία και τα υπόλοιπα Βαλκάνια.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ
Η Πολιτική Καπνού
18
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
Η πρώτη περίοδος που μελετάται είναι και η πιο μακροχρόνια, επίσης μπορεί να
χωριστεί σε τέσσερις υποπεριόδους, ανάπτυξης της πολιτικής καπνού στον Ελλαδικό
χώρο.
Γ. Η Τρίτη υποδιαίρεση περιλαμβάνει τα χρόνια της κατοχής και κανένα μέτρο δεν
πάρθηκε όπως ήταν φυσικό την περίοδο αυτή (1941-45).
19
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
εμπορικές συμφωνίες. Για τη βελτίωση της ποιότητας του καπνού λαμβάνονται μέτρα
καταπολέμηση των ασθενειών και καθιερώνεται η βαθμολόγηση των καπνών του
παραγωγού. Καταργείται ο έγγειος φόρος του 14% και καθιερώνεται φόρος στα
τσιγάρα 2%. Την ίδια περίοδο και πιο συγκεκριμένα το 1951 ιδρύεται η
«Κυβερνητική Επιτροπή Καπνού» (ΚΕΚ), η οποία αποτελείται από τον υπουργό
Συντονισμού ως πρόεδρο και τους υπουργούς Εμπορίας, Γεωργίας και Οικονομικών
ως μέλη. Κύριο έργο της είναι να προγραμματίζει κάθε χρόνο το ύψος και την
σύνθεση της παραγωγής της επόμενης καλλιεργητικής περιόδου.
Το 1957 με το νόμο 3758/57, ιδρύεται ο Εθνικός Οργανισμός Καπνού (ΕΟΚ) που
αποτελεί πλέον το εκτελεστικό όργανο της ΚΕΚ. Ο ΕΟΚ είναι νομικό πρόσωπο
δημοσίου δικαίου με διοικητική αυτοτέλεια εποπτευόμενο από τον υπουργό
εμπορίου. Κυρίως στόχος του ΕΟΚ είναι η προστασία του ελληνικού καπνού και η
εφαρμογή της πολιτικής που αφορούσε τον καπνό. ΕΟΚ και ΚΕΚ ήταν τα κύρια
όργανα καπνικής πολιτικής στη χώρα.
Κύριος στόχος στον τομέα της παραγωγής ήταν η εναρμόνιση της παραγωγής με τη
ζήτηση. Έτσι ο προγραμματισμός της ετήσιας παραγωγής καθοριζόταν από την ΚΕΚ
και αφορούσε το επιθυμητό ολικό ύψος της παραγωγής την ποσότητα κατά ποικιλία
και την ποσότητα κατά καπνική περιφέρεια. Ο ΕΟΚ ως εκτελεστικό όργανο καθόριζε
την κατανομή των ποσοτήτων στις καπνικές περιοχές, ομάδες χωριών και
παραγωγών. Η παραγόμενη ποσότητα σχεδιαζόταν να απορροφάται κατά 95% στην
εγχώρια και ξένη αγορά και το 5% να μένει αδιάθετο ως απόθεμα ασφαλείας.
Γινόταν επίσης έλεγχος ώστε να παράγονται καπνά με μεγάλη ζήτηση, όπως και
ιδιαίτερες προσπάθειες γινόταν για την διατήρηση ή και βελτίωση της ποιότητας του
ελληνικού καπνού γιατί με αυτό το χαρακτηριστικό κατέκτησε τις διεθνής αγορές.
Για να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι εφαρμόστηκαν τα εξής μέτρα πολιτικής:
1. Περιορισμός της καλλιεργούμενης έκτασης στα επίπεδα που όριζε κάθε φορά
το κράτος- αυτό το μέτρο που προϋπήρχε αλλά εφαρμόστηκε αυστηρά ώστε
να ελέγχεται πλήρως η παραγωγή του κάθε ξεχωριστού παραγωγού.
2. Καθορισμός των κατάλληλων εδαφών για την καλλιέργεια της κατάλληλης
ποικιλίας- καθορίστηκαν ζώνες για την κάθε ποικιλία, απαγορεύονταν η
καλλιέργεια διαφορετικών ποικιλιών πέρα από τη ζώνη που καθορίστηκε για
αυτές.
20
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
Καθοριζόταν από τον ΕΟΚ, ημερομηνία έναρξης και ημερομηνία λήξης της
αγοροπωλησίας του καπνού. Αυτό είχε σαν στόχο:
1. Να υπάρχει ο απαιτούμενος χρόνος στους παραγωγούς για να κάνουν μια
πρώτη χωρική επεξεργασία του προϊόντος.
2. Να υπάρχει επαρκής χρόνος για την βαθμολόγηση των καπνών, η
βαθμολόγηση γινόταν από μέλος του ΕΟΚ, εκπρόσωπο των καπνεμπόρων και
των καπνοκαλλιεργητών. Η βαθμολόγηση αυτή αποτελούσε βάση εκκίνησης
τιμών.
3. Να δραστηριοποιηθούν οι έμποροι καπνού την ίδια χρονική περίοδο για να
μην υπάρχει τοπικό μονοψώνιο σε απομονωμένες κυρίως περιοχές.
4. Να μπορεί ο ΕΟΚ να λάβει μέτρα για τις ποσότητες της παραγωγής που
έμειναν στα χέρια των παραγωγών.
Μετά το τέλος της περιόδου αγοραπωλησίας ο ΕΟΚ συγκέντρωνε όλες τις
ποσότητες αδιάθετων καπνών με μια τιμή 10% χαμηλότερη της μέσης τιμής που
διαμορφώθηκε για κάθε ποικιλία στην ελεύθερη αγορά και πωλούσε τα καπνά αυτά
σε δημοπρασίες σε εξαγωγείς εμπόρους και καπνοβιομηχανίες.
Τα παραγόμενα καπνά ανατολικού τύπου διακρίνονταν μέχρι το 1981 σε δυο
κατηγορίες, εξαγώγιμα και εσωτερικής κατανάλωσης. Η διάκριση αυτή εφαρμόστηκε
αυστηρότατα μέχρι την ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ. Εξαγώγιμα καπνά ήταν αυτά
21
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
22
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
Το κοινοτικό καθεστώς για τον καπνό τέθηκε πρώτη φορά σε εφαρμογή το 1970.
Σύμφωνα με τις γενικές διατάξεις της συνθήκης της Ρώμης για την γεωργία ο βασικός
κανονισμός 727/70 (L 94/28-4-70) καθιέρωσε την κοινή οργάνωση αγοράς του
ακατέργαστου καπνού στο εσωτερικό της τότε ΕΟΚ. Ο κανονισμός αυτός ίσχυσε από
τις 29 Απριλίου 1970 μέχρι την εσοδεία 1992.
Διακηρυγμένοι στόχοι του κανονισμού ήταν να εξασφαλίσει στους κοινοτικούς
παραγωγούς ικανοποιητικές τιμές, ικανοποιητικό εισόδημα και πλήρη απορρόφηση
της παραγωγής. Παράλληλα απέβλεπε, έμμεσα στην καθιέρωση της αρχής της
κοινοτικής προτίμησης, που οδηγούσε στη δημιουργία των όρων εκείνων που
επιτρέπανε την απορρόφηση πρώτα της κοινοτικής παραγωγής, από την κοινοτική
καπνοβιομηχανία. Ο κανονισμός καθιέρωνε ελεύθερη καλλιέργεια καπνού στην ΕΟΚ
και διάλυση των μονοπωλίων καλλιέργειας (άρθρο 12 του κανονισμού 727/70).
Για την ομαλή λειτουργία της αγοράς του καπνού και για την επίτευξη των
παραπάνω στόχων του κανονισμού προβλεπόταν μια σειρά παρεμβάσεων σε όλα τα
στάδια εμπορίας, τα οποία παρουσιάζονται παρακάτω πιο αναλυτικά.
1. Τιμή στόχου (Target price) η επιθυμητή τιμή για την κοινότητα που έπρεπε να
πετύχει ο παραγωγός, χωρίς η τιμή αυτή να είναι υποχρεωτική για τον
αγοραστή ή εγγυημένη από την κοινότητα.
2. Τιμή παρέμβασης ακατέργαστων καπνών (Intervention price) η κατώτατη
τιμή στην οποία ο παραγωγός διέθετε το προϊόν του στους εθνικούς
οργανισμούς παρέμβασης. Οι οργανισμοί παρέμβασης χρηματοδοτούνταν από
το Αγροτικό ταμείο εγγυήσεων και ήταν υποχρεωμένοι να παραλαμβάνουν
κάθε ποσότητα καπνού που τους προσφερόταν. Η τιμή παρέμβασης οριζόταν
περίπου στο 90% της τιμής στόχου και αναφερόταν σε κάθε ποικιλία και στην
ποιότητα αναφοράς. Από την παρέμβαση αποκλείονται μόνο τα καπνά με
σοβαρά ελαττώματα στα φύλλα και αυτά κατώτερης ποιότητας.
23
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
Έλεγχος της αγοράς απέβλεπε στον άμεσο επηρεασμό του ύψους της παραγωγής,
αυτό γιατί υπάρχουν ουσιαστικές διαφορές μεταξύ του καπνού και των άλλων
αγροτικών προϊόντων (πχ ανελαστικότητα στην κατανάλωση). Έτσι με το άρθρο 13
του βασικού κανονισμού 727/70, παρεμβαλλόταν κατ’ εξαίρεση, ο παράγοντας
ελέγχου της αγοράς του καπνού που δεν συναντιόνταν σε άλλες κοινές οργανώσεις
αγοράς. Ο έλεγχος της αγοράς γινόταν με την καθιέρωση περιορισμών στις
ποσότητες που παραδιδόταν κατά ποικιλία ή ομάδα ποικιλιών στους Εθνικούς
Οργανισμούς Παρέμβασης. Καθοριζόταν ανώτατα όρια της παραγωγής που
επιτρεπόταν να πηγαίνουν στην παρέμβαση.
24
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
Τα όρια αυτά κυμαινόταν στο 20% της παραγωγής της κάθε ποικιλίας. Η υπέρβαση
των ορίων έδινε το δικαίωμα στο Συμβούλιο των Υπουργών να πάρει τα κατάλληλα
μέτρα για την αποκατάσταση της ισορροπίας. Τέτοια μέτρα ήταν η αποθάρρυνση της
παραγωγής μέσω των τιμών, η επίσπευση της διάθεσης των αποθεμάτων και ο
αποκλεισμός από την παρέμβαση.
Με την ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ και αποδοχή της κοινής οργάνωσης αγοράς
του καπνού σήμαινε και προσαρμογή και εναρμόνιση της Εθνικής καπνικής πολιτικής
στο Κοινοτικό καθεστώς.
Έτσι οι ελληνικές ποικιλίες αναγνωρίστηκαν και ομαδοποιήθηκαν σε 12 ομάδες,
από αυτές οι 10 είναι ανατολικού και οι 2 ξενικού τύπου (παρουσιάστηκαν στο
προηγούμενο κεφάλαιο). Επίσης η προσαρμογή της πολιτικής στην αρχή της
ελεύθερης καπνοκαλλιέργειας και διακίνησης του προϊόντος επιβάλλει την
κατάργηση όλων των περιορισμών και παρεμβάσεων στον τομέα της παραγωγής και
εμπορίας.
25
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
Από την εσοδεία του 1993, εφαρμόζεται καθεστώς πριμοδότησης. Το ποσό της
πριμοδότησης ήταν ενιαίο για τις ποικιλίες καπνού που περιλαμβάνονταν σε καθεμιά
από τις διάφορες ομάδες.
Ο στόχος της πριμοδότησης είναι η συμπλήρωση του εισοδήματος των παραγωγών,
των οποίων τα προϊόντα ανταποκρινόταν στις ανάγκες της αγοράς, καθώς και η
διευκόλυνση της διάθεσης του καπνού που παραγόταν στην Κοινότητα.
Το συμβούλιο καθόριζε το ποσό της πριμοδότησης, ανά συγκομιδή, λαμβάνοντας
υπόψη τις δυνατότητες διάθεσης του παρελθόντος και εκείνες που προβλέπονταν για
τα διάφορα είδη καπνού, υπό κανονικές συνθήκες ανταγωνισμού, στην αγορά της
Κοινότητας και την παγκόσμια αγορά. Έτσι το ποσόν της πριμοδότησης καθοριζόταν
από:
1. Ανά κιλό καπνού σε φύλλα τα οποία δεν έχουν υποστεί τη διαδικασία της
πρώτης μεταποίησης και συσκευασίας.
2. Για κάθε μια από τις ομάδες ακατέργαστου καπνού.
Η χορήγηση της πριμοδότησης υπόκεινται στους ακόλουθους όρους:
1. Προέλευσης του καπνού από καθορισμένη περιοχή παραγωγής για κάθε
ποικιλία
2. Τήρηση ποιοτικών απαιτήσεων
3. Παράδοση του καπνού σε φύλλα από τον παραγωγό στην επιχείρηση πρώτης
μεταποίησης με βάση σύμβαση καλλιέργειας
4. Τήρηση άλλων απαιτήσεων που να καθοριζόταν
26
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
27
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
μέσο όρο των ποσοτήτων που είχαν παραδοθεί για μεταποίηση στη διάρκεια των
δραστηριοτήτων τους.
Οι επιχειρήσεις πρώτης μεταποίησης, οι οποίες είχαν αρχίσει τις δραστηριότητες
τους στη διάρκεια του έτους συγκομιδής, τα κράτη μέλη τους επιφυλάχτηκαν 2% των
συνολικών ποσοτήτων τις οποίες διαθέτανε ανά ομάδα ποικιλιών. Εντός αυτού του
ορίου, οι επιχειρήσεις λαμβάνανε ποσότητα που δεν υπερέβαινε το 70% της
μεταποιητικής τους ικανότητας, εφόσον προσφέρανε επαρκείς εγγυήσεις όσον αφορά
την αποτελεσματικότητα και την βιωσιμότητα των δραστηριοτήτων τους.
Κατά την κατανομή των ποσοστώσεων μεταποίησης δεν λαμβανόταν υπόψη κατά
τον υπολογισμό της παραγωγής αναφοράς, οι ποσότητες ακατέργαστου καπνού που
υπερβαίνανε τις μέγιστες εγγυημένες ποσότητες.
Τέλος μια επιχείρηση πρώτης μεταποίησης δεν μπορούσε να συνάπτει συμβάσεις
καλλιέργειας και να λαμβάνει ως επιστροφή το ποσό της πριμοδότησης για
ποσότητες που υπερβαίνανε την ποσόστωση μεταποίησης που της είχε χορηγηθεί.
28
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
29
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
30
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
31
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
32
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
33
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
Δεν είναι σκοπός μας να επεκταθούμε στις πρώτες εποχές που ο καπνός έφτασε
στην Ευρώπη όπου συνάντησε μια μορφή αντίστασης, βασιζόμενη κυρίως σε
θρησκευτικά κριτήρια. Στις αρχές του προηγούμενου Αιώνα, αρχικά στις ΗΠΑ
εμφανίστηκε ένα σχετικά δυνατό αντικαπνιστικό κίνημα, το οποίο οδήγησε στην
απόφαση αρκετών πολιτειών να απαγορεύσουν το κάπνισμα τσιγάρου (χρήση,
κατοχή, παραγωγή τσιγάρων), οι αιτίες που παρουσιάστηκαν για να δικαιολογήσουν
την απαγόρευση δεν ήταν επιστημονικές, αλλά αμάγαλμα υποψιών για την επίδραση
του στην υγεία και «ηθικοί» λόγοι, ακόμα και ρατσιστικοί (ευγενιστές, οι οποίοι
επηρεάσανε σε ένα βαθμό και αντίστοιχες απόψεις στη Ναζιστική Γερμανία).
Ανάλογες κινήσεις εμφανίστηκαν και στην Ευρώπη. Ο Α Παγκόσμιος Πόλεμος έβαλε
τέλος σε αυτά τα κινήματα, αφού τσιγάρο και χαρακώματα πήγαιναν μαζί. Μετά το
1928 αρχίζουν να έρχονται οι πρώτες πληροφορίες για σύνδεση του τσιγάρου με τον
καρκίνο του πνεύμονα και δώσανε νέα δυναμική σε αντίστοιχα κινήματα. Κατά τη
δεκαετία του ’50 υπήρχαν πλέον αρκετές επιστημονικές αποδείξεις για την
βλαπτικότητα της χρήσης του καπνού. Στις ΗΠΑ ήδη από το 1964 πάρθηκαν μέτρα
κατά της διαφήμισης του τσιγάρου και ενημέρωσης του κοινού. Στις αρχές της
δεκαετίας του ’90 και στα τέλη της δεκαετίας του ’80 πάρθηκαν ανάλογα μέτρα στις
περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες. Στην Ελλάδα, μέτρα περιορισμού του καπνίσματος
πάρθηκαν πρώτη φορά την τριετία 1979-81, τα οποία αργότερα εγκαταλείφτηκαν
(Dritsakis, 2003), αργότερα νεότερα μέτρα πάρθηκαν με βάση το κοινοτικό δίκαιο.
34
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ
35
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
κύριο για το αντικείμενο που μελετάται σε αυτή τη δεκαετία. Στη διάρκεια αυτής της
χρονικής περιόδου στο νομό Κοζάνης καλλιεργήθηκαν οι ποικιλίες Μπασμάς, Καμπά
Κουλάκ (Κ63 Δυτικής Μακεδονίας και Κλασικά) και πολύ περιορισμένα «Βιρτζίνια»
(αρχικά δύο και αργότερα, ένας παραγωγός). Καλύτερη επιδότηση και τιμή
απολάμβανε ο Μπασμάς (και τα Βιρτζίνια αλλά η παραγωγή τους ήταν αμελητέα),
ενώ τα Καμπά Κουλάκ ήταν πολύ πιο αποδοτικά (το 1992 η μέση απόδοση του
Μπασμά στο σύνολο της Δ. Μακεδονίας ήταν 117,7 και των Καμπά Κουλάκ
Κλασικά, 176,8 και Κ63, 168,3 αντίστοιχα, πηγή ΕΟΚ).
Ο αριθμός των παραγωγών καπνού στο νομό Κοζάνης στην περίοδο που
εξετάζουμε κατά κύριο λόγο ακολουθεί φθίνουσα πορεία, άλλοτε μειώνετε
γρηγορότερα και άλλοτε είναι φθίνων αλλά με πολύ αργό ρυθμό. Πιο συγκεκριμένα,
από το 1993, παρουσιάζεται σχετικά μεγάλη πτώση στον αριθμό των
καπνοκαλλιεργητών σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, μέχρι και την εσοδεία του
1996. Η συνολική πτώση του αριθμού των παραγωγών αυτή την περίοδο είναι 42,9%,
με πιο μεγάλη μείωση να συμβαίνει στην εσοδεία του 1995 (15%, σε σχέση με την
προηγούμενη εσοδεία). Από το 1996 και μετά η φθίνουσα τάση υπάρχει αλλά είναι
εξαιρετικά μικρή (9% σε όλη την τετραετία), με άνοδο μάλιστα του αριθμού των
παραγωγών το 1997 σε σχέση με το 1996.
Όπως ειπώθηκε και πριν σημαντικό ρόλο στην αγροτική πολιτική έπαιξε η
μεταρρύθμιση της κοινής αγοράς καπνού. Έτσι τα στοιχεία μας φαίνεται να
επιβεβαιώνουν αυτή την σημαντική επιρροή. Η νέα ΚΑΠ, άρχισε να εφαρμόζεται από
την εσοδεία του 1993 και μετά, η επίπτωση της στον αριθμό των παραγωγών
φαίνεται να μην είναι πολύ μεγάλη (6,3% μείωση), αλλά υπάρχει. Επίσης πρέπει να
τονιστεί ότι η πλήρη εφαρμογή των νέων μέτρων έγινε σταδιακά, σε επίπεδο τριετίας.
Έτσι για καλύτερη μελέτη των επιπτώσεων, πρέπει να δούμε την επίδραση στην
καλλιέργεια του καπνού σε ανάλογη χρονική περίοδο, από το 1992, μέχρι το 1996,
όπως είδαμε ότι η μείωση του αριθμού των παραγωγών ήταν 42,9%.
Όσο αναφορά την μεγάλη πτώση που σημειώνεται, μετά την πρώτη χρονιά
πλήρους εφαρμογής της νέας αγροτικής και καπνικής πολιτικής (1996), ρόλο παίζει
και η αναθεώρηση της GATT, το 1995, μετά τον κύκλο της Ουρουγουάης,
(συμπεριέλαβε και την γεωργία και οδήγησε στην δημιουργία του Παγκόσμιου
Οργανισμού Εμπορίου). Το γεγονός αυτό σε συνάρτηση με την κατάργηση της
κοινοτικής προτίμησης και των εξαγωγικών επιδοτήσεων (πιθανότατα τα μέτρα αυτά
πάρθηκαν στα πλαίσια των συζητήσεων για την δημιουργία του ΠΟΕ) οδήγησε σε
χαμηλές τιμές, την ντόπια παραγωγή (ανάλογα με το κόστος παραγωγής) και στην
αγορά καπνού από μεταποιητές από χώρες εκτός ΕΕ, που είχαν τη δυνατότητα
παραγωγής σε εξαιρετικά χαμηλότερες τιμές. Όλη αυτή η διαμορφωθείσα κατάσταση
36
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
Η μεγάλη μείωση που συναντάμε στην εσοδεία του 1993, σε σχέση με την
προηγούμενη χρονιά, εξηγείται με την αλλαγή της καπνικής πολιτικής, που άρχισε
εν’ μέρει να εφαρμόζετε εκείνη την χρονιά. Παρατηρείται όμως ότι η συνολική
καλλιεργήσιμη έκταση μειώνεται σημαντικά πολύ περισσότερο (21,4%), μόνο αυτή
τη χρονιά. Αυτό σημαίνει πρώτον ότι μείνανε στην παραγωγή καλύτερα
εξειδικευμένοι παραγωγοί και περισσότερο βιώσιμες εκμεταλλεύσεις και δεύτερον
ένας μεγάλος αριθμός παραγωγών που καλλιεργούσε ανάμεσα σε άλλες καλλιέργειες
και καπνό, αποσύρε στρέμματα παραγωγής και επικεντρώθηκε σε άλλες
καλλιέργειες, σε αυτό σημαντικό βαθμό παίζει και το νέο καθεστώς ποσοστώσεων,
που περιόρισε την παραγωγή καπνού για τη χώρα.
37
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
έπειτα παρουσιάζεται μια σταθερότητα, με μικρή άνοδο στην εσοδεία του 1996 και
του 1997.
Υπεύθυνη είναι πάλι η νέα αγροτική πολιτική, την πρώτη χρονιά εφαρμογής της
σήμαινε μια μεγάλη απώλεια σε έδαφος που καλλιεργήθηκε ο καπνός, επίσης εισήχθη
το καθεστώς των ποσοστώσεων, προφανώς αυτό έπαιξε το σημαντικότερο ρόλο στη
μείωση της παραγωγής. Επειδή η πλήρη εφαρμογή της ΚΑΠ έγινε σε ορίζοντα
τριετίας, αυτό συνετέλεσε στο να υπάρχει μείωση της παραγωγής και την επόμενη
εσοδεία. Η σταθερότητα που εμφανίζεται από τις επόμενες εσοδείες σήμαινε και τον
ορισμό συγκεκριμένης ποσόστωσης, της οποίας η διαφοροποίηση από χρονιά σε
χρονιά δεν ήταν σημαντική. Οι παραγωγοί, μετά προσπαθούσαν να παράγουν όσα
περίπου προέβλεπε η ποσόστωση τους, παρακάτω από αυτή, σήμαινε χαμηλή
παραγωγή άρα και αντίστοιχο χαμηλό εισόδημα και παραπάνω σήμαινε, πρόστιμο
συνυπευθυνότητας.
Στο χρονικό διάστημα που μελετάται, παρατηρείται αρχικά μια μεγάλη μείωση της
μέσης καπνοπαραγωγικής εκμετάλλευσης, πιο συγκεκριμένα η μέση έκταση
μειώνεται κατά 16,8% το 1993. Αμέσως μετά έχουμε μια σταθερή άνοδο στην μέση
καπνοπαραγωγική εκμετάλλευση μέχρι το τέλος της δεκαετίας.
Φαίνεται ότι η αλλαγή στην καπνική πολιτική το 1993, να επηρέασε σημαντικά τα
μεγέθη των εκμεταλλεύσεων, πιθανότερο φαίνεται παραγωγοί να σταμάτησαν να
καλλιεργούν καπνό σε ορισμένα στρέμματα, μετά το 1993 και αυτές οι εκτάσεις να
αφιερώθηκαν σε άλλες καλλιέργειες. Στο γεγονός αυτό συνηγορεί η μείωση της
μέσης έκτασης αρχικά που δεν μπορεί να σημαίνει ότι μείνανε στην παραγωγή
κυρίως μικροί καλλιεργητές. Αντίθετα αργότερα παρατηρούμε ότι η πλήρης
εφαρμογή της νέα ΚΑΠ, τα επόμενα χρόνια έδωσε έναυσμα στην σταδιακή αύξηση
της μέσης καπνοπαραγωγικής εκμετάλλευσης.
Υπάρχει ακόμα η πιθανότητα καλλιεργητές με μεγάλες εκμεταλλεύσεις που
καλλιεργούσαν καπνό μέχρι το 1992, να αποχώρησαν από την παραγωγή και
χρησιμοποίησαν τα κτήματα σε άλλες καλλιέργειες κρίνοντας ότι η συνέχιση μιας
τόσο κοπιαστικής καλλιέργειας με λιγότερο κέρδος δεν συνέφερε.
38
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
4.7 Συμπεράσματα
39
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
Η δεκαετία του 1990 σημαδεύεται από την εφαρμογή νέας ΚΑΠ, από το 1993 και
μετά. Στην καλλιέργεια του καπνού εμφανίζονται μειούμενες τάσεις τόσο σε αριθμό
παραγωγών , όσο και σε συνολική καλλιεργήσιμη έκταση καπνού και σε συνολικά
κιλά παραγωγής. Η μείωση είναι μεγάλη την πρώτη χρονιά εφαρμογής της νέας
ΚΑΠ, αλλά και αργότερα αυτή συνεχίζεται. Η πρώτη τριετία εφαρμογής (που
σήμαινε και την πλήρη λειτουργία της), συνέβαλε στη μείωση κατά 26,2 % του
αριθμού των παραγωγών, 25,6% της Γης και 41,4% της παραγωγής σε σχέση με την
εσοδεία του 1992.
Τα επόμενα χρόνια της δεκαετίας χαρακτηρίζονται γενικά από πολύ πιο χαμηλούς
ρυθμούς μείωσης του αριθμού των παραγωγών και της συνολικής καλλιεργούμενης
έκτασης, ενώ η παραγωγή μάλλον σταθεροποιείται, ως αποτέλεσμα των
συγκεκριμένων ποσοστώσεων.
Την δεκαετία αυτή παρατηρείται μια σταδιακή αύξηση της μέσης έκτασης της
καπνοπαραγωγικής εκμετάλλευσης από το 1993 και μετά (αλλά πτώση το 1992), η
άνοδος αυτή ήταν 31,9% από το 1993 μέχρι το 1999. Η έξοδος παραγωγών και
καλλιεργήσιμης έκτασης συνέβαλαν και στην σταδιακή άνοδο της παραγωγικότητας
ανά στρέμμα και ανά εκμετάλλευση, που όμως η μεν πρώτη μόνο το 1999 έφτασε τα
επίπεδα του 1992, και φαίνεται ότι εξαρτήθηκε περισσότερο από τα μέτρα πολιτικής
και πιο συγκεκριμένα από τις ποσοστώσεις που επιβλήθηκαν. Η ύπαρξη μεγαλύτερων
περισσότερο βιώσιμων εκμεταλλεύσεων από την πλήρη εφαρμογή της ΚΑΠ και πέρα
επιβεβαιώνεται και από την άνοδο σε επίπεδα μεγαλύτερα από του 1992 της μέσης
παραγωγικότητας ανά εκμετάλλευση ήδη από το 1996.
40
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ
Η παραγωγή του καπνού στην δεκαετία του 2000, σημαδεύτηκε από την
μεταρρύθμιση της ΚΑΠ, το 2003, η οποία για τη συγκεκριμένη καλλιέργεια ισχύει
από τις 1/1/2006. Επίσης τα τρία πρώτα έτη της δεκαετίας αποτελούν έτη αναφοράς
για τον καθορισμό των δικαιωμάτων πληρωμής, άρα και για του ποσού, που παίρνει ο
κάθε παραγωγός, ως Ενιαία Αποδεσμευμένη Ενίσχυση (ΕΑΕ), μετά το 2006. Στην
περίοδο αυτή η ποικιλία Κάμπα Κουλάκ (κλασική και Κ63), έπαψε να καλλιεργείται,
όπως εξέλιπαν τελικά και οι λιγοστοί παραγωγοί καπνών «Βιρτζίνια». Έτσι η
παραγωγή είναι σχετικά ομογενοποιημένη και αποτελείται κυρίως από την ποικιλία
Μπασμάς. Τα τελευταία 3 χρόνια, γίνεται περιορισμένη καλλιέργεια καπνών της
ποικιλίας «Κατερίνης».
41
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
2000, μέχρι και το 2005, σταθερά λοιπόν κάθε χρόνο ένα μέρος των καλλιεργητών
εγκαταλείπει, την καλλιέργεια του καπνού. Από το 2006 και έπειτα η συρρίκνωση
είναι μεγαλύτερη. Ιδιαίτερα έντονη μείωση συμβαίνει μεταξύ του 2005 και του 2006.
Από τους 1218 παραγωγούς, μόλις 338 συνεχίζουν την καλλιέργεια καπνού. Η
μείωση είναι της τάξης του 72,2%. Μεγάλη μείωση παρουσιάζει ο αριθμός των
παραγωγών και την επόμενη χρονιά, έτσι από τους 338 παραγωγούς στην εσοδεία του
2006, φτάνουμε στους 138 την επόμενη χρονιά ή μείωση 59,1%. Έτσι συμπεραίνεται
ότι η χρονιά 2006, αποτελεί τη χρονιά που ο αριθμός των καπνοκαλλιεργητών δέχεται
σοβαρό πλήγμα, έπειτα από μια φθίνουσα πορεία πέντε χρόνων.
Δεν γίνεται να μελετηθούν οι εξελίξεις αυτές χωρίς να παρθεί υπόψη η αναθεώρηση
της ΚΑΠ, αλλά και ο κανονισμός 2848/1998. Έτσι είναι προφανές το τι οδηγεί στη
μείωση κατά 72,2% των παραγωγών το 2006, όπως και το τι ευθύνεται για τη μεγάλη
μείωση της επόμενης εσοδείας. Ένα μέρος των παραγωγών έκρινε, ότι η συνέχιση της
καλλιέργειας δεν ήταν πλέον συμφέρουσα (ένα μέρος το «κατάλαβε» στην πράξη,
μετά από τη διατήρηση μιας ακόμα χρονιάς στην παραγωγή το 2006), ένα άλλο μέρος
τους ίσως επωφελήθηκε από την ΕΑΕ, ώστε να μην καλλιεργήσει τα χωράφια του και
να λάβει απλώς την ενίσχυση ή ακόμα να επιδοτηθεί, επιπλέον αφήνοντας εκτάσεις
ακαλλιέργητες σε αγρανάπαυση.
Ο αριθμός των παραγωγών παρουσιάζει φθίνουσα τάση και πριν την εφαρμογή της
νέας ΚΑΠ, τέτοια τάση δεν φαινόταν σε τέτοιο βαθμό από την προηγούμενη
δεκαετία. Εδώ ρόλο παίζει αναμφίβολα ο κανονισμός 2848/1998 και η κατάργηση
του ΕΟΚ το 2000. Μετά την κατάργηση του ΕΟΚ, τον έλεγχο της ποιότητας της
παραγωγής αναλάβανε αποκλειστικά οι μεταποιητές, αυτό μπορούσε να προκαλέσει
αυθαιρεσίες. Άρνηση πώλησης σε αυτή την τιμή, από τον παραγωγό, σήμαινε
απώλεια του πριμ. Επίσης δόθηκαν κίνητρα εξόδου από την παραγωγή σε
παραγωγούς κατόχους μη βιώσιμων εκμεταλλεύσεων (25% της πριμοδότησης για 3
χρόνια) και ηλικιωμένους παραγωγούς. Δεν είναι τυχαίο ότι ο ρυθμός εξόδου από την
παραγωγή μετά το 2001 είναι μεγαλύτερος καθώς από τότε τα μέτρα του κανονισμού
ισχύανε στο ακέραιο.
Η συνολική καλλιεργήσιμη έκταση, ακολουθεί την ίδια τάση με τον αριθμό των
παραγωγών. Έτσι στα πέντε πρώτα χρόνια της δεκαετίας είναι φθίνουσα και μετά το
2005 παρουσιάζει σημαντική πτώση. Η μόνη διαφορά έγκειται στο γεγονός, ότι η
πτώση εδώ δεν είναι, όσο μεγάλη είναι η πτώση του αριθμού των καλλιεργητών. Το
2006 έχουμε μείωση 66,65% και την επόμενη χρονιά μείωση 50,2%. Προφανώς οι
αιτίες μείωσης της συνολικής έκτασης καλλιέργειας καπνού είναι οι ίδιες με την
μείωση του αριθμού των παραγωγών που αναλύθηκε παραπάνω.
42
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
43
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
λαμβάνοντας την ΕΑΕ, είτε δεν ανταπεξέρχονται στις νέες συνθήκες), έτσι σήμερα
στην παραγωγή μένουν κυρίως μεγαλύτερες καπνοπαραγωγικές εκμεταλλεύσεις, οι
οποίες φαίνεται να είναι περισσότερο βιώσιμες.
Όσο αναφορά την μέση παραγωγικότητα ανά στρέμμα, αυτή είναι σχετικά σταθερή
καθ’ όλη την περίοδο της δεκαετίας. Πιο αναλυτικά εμφανίζει μια μικρή άνοδο από
το 2000, μέχρι το 2005, πιθανόν γινόταν μεγαλύτερης έντασης παραγωγή (είχαν
μείνει στην παραγωγή λιγότεροι παραγωγοί και μικρότερη έκταση) προκειμένου να
καλυφθεί το ποσό της ποσόστωσης, αφού περισσότερη παραγωγή σήμαινε και
καλύτερο εισόδημα. Μετά την αναθεώρηση της πολιτικής η μέση παραγωγικότητα
ανά στρέμμα επιστρέφει στα επίπεδα των εσοδειών του 2001 και 2000.
Σε ένα βαθμό τα αποτελέσματα αυτά είναι αντιφατικά, αφού όπως είδαμε πριν η
τάση είναι για συγκέντρωση της γεωργικής γης ή έστω επιβίωσης μεγαλύτερων
εκμεταλλεύσεων. Η μεγάλη εκμετάλλευση έχει καλύτερες πιθανότητες στη χρήση
καλύτερου σύγχρονου μηχανολογικού εξοπλισμού, γενικά καλύτερη αξιοποίηση του
πάγιου κεφαλαίου και δυνατότητα αξιοποίησης οικονομιών κλίμακας. Για να δούμε
καλύτερα τι συμβαίνει παρατίθενται οι δύο πίνακες που δείχνουν την
παραγωγικότητα ανά ομάδες μεγεθών εκμεταλλεύσεων στις περιοχές Κοζάνης-
Εορδαίας-Σερβίων (διαθέτουμε αναλυτικά στοιχεία ανά παραγωγό) για τις τελευταίες
δύο εσοδείες.
44
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
Πίνακας 5.1. Μέση παραγωγικότητα σε κιλά ανά μέγεθος εκμετάλλευσης στην περιοχή Κοζάνης-
Σερβίων-Εορδαίας το 2007.
10-20 29 197,73
20- 9 210,739
Πίνακας 5.2. Μέση παραγωγικότητα σε κιλά ανά μέγεθος εκμετάλλευσης στην περιοχή Κοζάνης-
Σερβίων-Εορδαίας το 2008.
10-20 28 228,4
20- 14 221,18
Όπως φαίνεται (πέρα από την επιβεβαίωση της τάσης συγκέντρωσης της γης-
αύξησης μεγάλων εκμεταλλεύσεων), δεν υπάρχει μεγάλη διαφορά στη μέση
παραγωγικότητα ανά στρέμμα, ανάλογα με το μέγεθος της εκμετάλλευσης, πολλοί
από τους μικρούς και μεσαίους παραγωγούς χρησιμοποιούν, μόνο λίγα στρέμματα
της καλύτερης τους γεωργικής γης («ποτιστικά») και πετυχαίνουν υψηλές αποδόσεις,
προσπαθώντας να σταθούν στον ανταγωνισμό. Παρόλα αυτά η δυνατότητα της
μεγάλης εκμετάλλευσης να παράγει με μικρότερο αναλογικά κόστος τις κάνει πολύ
πιο ανταγωνιστικές. Επίσης φαίνεται ότι μάλλον ακόμα και οι μεγαλύτερες
εκμεταλλεύσεις δεν έχουν επενδύσει αρκετά σε βελτιωμένο εξοπλισμό και επενδύσεις
ανάλογες του μεγέθους τους.
45
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
Η τιμή Αγοράς είναι η τιμή που προσφέρουν οι μεταποιητές στον παραγωγό για
αγορά της παραγωγής του. Η τιμή αγοράς εξαρτάται από τις διεθνείς συγκυρίες, την
προσφορά και ζήτηση στην περιοχή της αγοραπωλησίας, την ποιότητα της
παραγωγής και το κόστος παραγωγής.
Στην διάρκεια της τρέχουσας δεκαετίας παρατηρούμε μια σταθερότητα τα πρώτα
χρόνια της δεκαετίας, ίσως και μικρή πτώση σε ορισμένες χρονιές (2002). Βέβαια
αυτή η σταθερότητα σήμαινε μάλλον πτώση της τιμής, εξαιτίας της ανόδου του
τιμάριθμου, ειδικά μετά την έναρξη της κυκλοφορίας του Ευρώ στη χώρα (2002),
αλλά και την άνοδο των τιμών του πετρελαίου που επηρεάζει ποικιλοτρόπως το
κόστος παραγωγής (παρά τα όποια κυβερνητικά μέτρα σχετικά με το αγροτικό
πετρέλαιο).
Όπως βλέπουμε το 2002, η τιμή είναι η χαμηλότερη της δεκαετίας και αυτό λόγω
της χαμηλής σε ποιότητα και ποσότητας παραγωγής εκείνης της εσοδείας. Επίσης
μέχρι το 2005, μέχρι δηλαδή την αλλαγή της πολιτικής, οι τιμές διαμορφωνόταν
αρκετά χαμηλά, αποδεικνύοντας τις αρνητικές συνέπειες από το σταμάτημα της
λειτουργίας του ΕΟΚ, στην εκτίμηση των ποιοτήτων.
Μετά το 2006 η μέση τιμή παρουσιάζει μια σχετική άνοδο, 44,06% που οφείλεται
πιθανότατα σε καλύτερες συνθήκες προσφοράς-ζήτησης.
Καλύτερη μελέτη της μέσης τιμής αγοράς, μπορούμε να κάνουμε μελετώντας την
μέση τιμή αγοράς ανά καπνοπαραγωγική εκμετάλλευση.
46
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
Όπως βλέπουμε στο γράφημα η μέση τιμή που πετυχαίνει η κάθε εκμετάλλευση
είναι συνεχώς αύξουσα (με εξαίρεση την εσοδεία του 2002, που αναλύθηκε πριν γιατί
δεν πέτυχε καλές τιμές) μέσα στην τρέχουσα δεκαετία. Μετά την αλλαγή της ΚΑΠ, οι
λιγοστοί παραγωγοί που απομένουν απολαμβάνουν, κατά μέσο όρο σχεδόν διπλάσια
τιμή από ότι πριν την αναθεώρηση, άνοδο δηλαδή 48,1%.
Γράφημα 5.8 Μέσο εισόδημα από την πώληση παραγωγής ανά εκμετάλλευση
(ευρώ) 2000-2008
5.9 Συμπεράσματα
Όπως γίνεται κατανοητό από την παραπάνω ανάλυση, ο ρόλος της αναθεώρησης
της ΚΑΠ, όπως και του κανονισμού 2848/1998 στην διαμόρφωση της συγκεκριμένης
κατάστασης στην καπνοπαραγωγή του νομού ήταν καθοριστικός. Ο αριθμός των
παραγωγών, η καλλιεργήσιμη έκταση και η παραγωγή κατά κιλά σημειώσανε
σημαντική πτώση μετά την εφαρμογή της νέας ΚΑΠ, ενώ και η ετοιμασία εφαρμογής
της (δηλαδή ο κανονισμός 2848/1998) από το 2000, μέχρι το 2005 έπαιξε το ρόλο της
στη σταδιακή μείωση της σημαντικότητας της καλλιέργειας στην οικονομία του
νομού. Χαρακτηριστική είναι η μείωση του αριθμού των παραγωγών από το 2000
μέχρι το 2008 κατά 93,2%, της καλλιεργούμενης έκτασης κατά 87,6% και της
παραγωγής κατά 86,2%.
Παρόλα αυτά, φαίνεται ότι η αλλαγή της καπνικής πολιτικής συντελεί σε
συγκέντρωση της Γης και της παραγωγής ή τουλάχιστον στην επιβίωση μόνο
47
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ
Συμπεράσματα
Όπως έγινε κατανοητό από την ανάλυση που γίνεται στα προηγούμενα κεφάλαια, η
εκάστοτε εφαρμοζόμενη καπνική πολιτική, είναι αυτή που παίζει τον κυρίαρχο ρόλο
σε ότι αναφορά την παραγωγή του προϊόντος. Όπως δείχτηκε από το 1992 και μετά,
όλες οι επιμέρους αναθεωρήσεις και κανονισμοί της ΚΑΠ, επηρέασαν την
καλλιέργεια του καπνού, μειώνοντας σημαντικά το πόσο πολύτιμός ήταν για την
ελληνική οικονομία και ειδικά για μειονεκτικές περιοχές όπως είναι και ένα μέρος
του νομού Κοζάνης (εκτός του άξονα Πτολεμαΐδας-Κοζάνης, που έχει και
βιομηχανική, δευτερογενής ανάπτυξη).
Πιο συγκεκριμένα από την προηγούμενη χρονιά εφαρμογής του 2075/92, δηλαδή το
1992 και την επόμενη 15ετία, ο αριθμός των καπνοπαραγωγών μειώθηκε κατά
96,3%, η συνολική καλλιεργήσιμη έκταση κατά 92,6% και η συνολική παραγωγή
κατά 91,9%. Όπως φαίνεται λοιπόν η συνολική πτώση της σημαντικότητας της
καλλιέργειας στην οικονομία του Νομού ήταν σημαντική μέσα σε αυτή τη 15ετια.
Άλλοτε οι ρυθμοί περιορισμού της καλλιέργειας ήταν πιο γρήγοροι και άλλοτε πιο
αργοί, αλλά η τάση υπήρχε όλα αυτά τα χρόνια, με αποκορύφωμα την πρώτη χρονιά
της εφαρμογής του 2075/92 και την πρώτη χρονιά εφαρμογής της νέας ΚΑΠ το 2005
(με μεγάλη μείωση επίσης το 1995).
Από την άλλη η εφαρμογή όλων αυτών των κανονισμών οδήγησε σε μια σταθερή
συγκέντρωση της γης, από το 1994 και μετά (το 1993, είχαμε μείωση του μέσου
μεγέθους της καπνοπαραγωγικής εκμετάλλευσης), ή τουλάχιστον την επιβίωση
κυρίως μεγάλων πιο βιώσιμων εκμεταλλεύσεων και εξαφάνιση προβληματικών,
μικρών εκμεταλλεύσεων (συντελώντας έτσι σε ένα βαθμό στη λύση του
48
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
49
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
50
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
51
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
52
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΕΛΛΗΝΙΚΗ
ΞΕΝΗ
53
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
Parker Ph. (2003) The World Market for Tobacco and Tobacco Manufactures, A 2003
Global Trade Perspective, Icon Group, USA
World Health Organisation, (2007) The European Tobacco Report, World Health
Organisation, Switcherland
Mackay Judith & Eriksen Michael (2002) The Tobacco Atlas, World Health
Organisation, Switcherland
Dritsakis N. (2003) Forecasting Cigarette Consumption In Greece: An Empirical
Investigation With Cointegration Analysis, Agricultural Economics Review Volume
4, number 2 pp 47-56
Stoforos Chr. (2003) Production And Welfare Implications of Trade Liberalisation:
The Case Of Greek Agriculture, Agricultural Economics Review Volume4, number 1
pp 5-16
ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
ΠΙΝΑΚΕΣ – ΓΡΑΦΗΜΑΤΑ
Τρίτο Κεφάλαιο
54
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
Παραγωγή καπνού 4.369.969 3.024.367 2.563.530 2.557.770 2.603.215 2.760.325 2.745.299 2.786.005
σε κιλά
Μέση έκταση 7,7 6,4 6,8 7,76 8,9 9,15 9,33 9,4
καπνοπαρ.
Εκμετάλλευ-
σης (στρ)
Απόδοση σε κιλά 162,9 143,5 124,5 128,2 147,2 157,4 159,5 163,9
ανά στρέμμα
55
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
ανά εκμετάλλευση
σε κιλά
Τέταρτο Κεφάλαιο
Πίνακας 5.1. Μέση παραγωγικότητα σε κιλά ανά μέγεθος εκμετάλλευσης στην περιοχή Κοζάνης-
Σερβίων-Εορδαίας το 2007.
56
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
Πίνακας 5.2. Μέση παραγωγικότητα σε κιλά ανά μέγεθος εκμετάλλευσης στην περιοχή Κοζάνης-
Σερβίων-Εορδαίας το 2008.
Γράφημα 5.8 Μέσο εισόδημα από την πώληση παραγωγής ανά εκμετάλλευση
(ευρώ) 2000-2008
57
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
Αριθμό 1854 1771 1522 1383 1298 1218 338 138 126
ς
Παραγ
ω-γών
Καλλιε 16034,5 15712,9 15483,9 14190,5 14238,9 11757,7 3920,8 1951,3 1977,8
ρ- 5 8
γήσιμη
έκταση
(στρ.)
Κιλά 2.568.0 2.643.7 2.593.9 2.441.5 2.526.18 2.384.3 739.815 326.01 352.08
παραγ 92 00 12 10 1 29 ,7 8 8
ω-γής
Μέση 8,6 8,87 10,1 10,26 10,96 9,65 11,6 14,13 15,69
έκταση
εκμετά
λ-
λευσης
(στρ.)
Μέση 160,1 168,2 167,5 172,05 177,4 202,78 188,69 167,07 178,02
παραγ
ω-
γικότη
τα ανά
στρέμ
μα
(κιλά)
Μέση 1385,1 1492,7 1704,2 1765,3 1946,2 1957,5 2188,8 2362,4 2794,3
παραγ
ω-
γικότη
τα ανά
παραγ
ω-γό
(κιλά)
Μέση 1,76 2,09 1,2 1,7 1,73 1,75 2,12 3,79 3,22
τιμή
αγοράς
(ευρώ)
58
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
Μέση 2437,7 3119,7 2045,04 3001,01 3366,9 3425,6 4640,2 8953,4 8997,6
τιμή 4
ανά
εκμετά
λ-
λευση
(ευρώ)
Ο νόμος 3730/2008
59
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
60
Η Παραγωγή Καπνού στο Νομό Κοζάνης (1992-2008)
61