INENJERSKA KOMORA CRNE GORE SEMINAR O EUROKODOVIMA

EN 1990 ANEKSI

PRIPREMIO Prof. dr Radomir Zejak

Podgorica, oktobar 2013. godine

PRETHODNE NAPOMENE Prezentacija je pripremljena na osnovu izlaganja evropskih eksperata na Workshopovima iz oblasti implementacije jedinstvenih evropskih standarda za graevinarstvo, kao i na osnovu prevoda autentinog teksta EN 1990 na crnogorski jezik i usvajanja nacionalno odreenih parametara. Tekst radnog nacrta MEST EN 1990 i MEST 1990/NA na crnogorskom jeziku dat je na javnu raspravu . Za usvajanje Evrokodova u zemljama EU jasno je definisana procedura, koje se generalno sastoji u sledeem. Nacionalni standardi kojima se uvode Evrokodovi sadre kompletan originalni tekst odgovarajueg Evrokoda (ukljuujui sve priloge anekse), onako kako ga je objavio CEN (TC 250), kojem treba da prethodi stranica na kojoj se nalazi nacionalni naslov i nacionalni predgovor, a moe da se doda i nacionalni prilog

UVOD
Radi kontinuiteta u izlaganju predmetne teme, ini se svrsishodnim ponoviti pregled Evrokodova sa brojem djelova, kao i dijagram koji pokazuje njihovu meusobnu vezu. EN 1990, Eurocode : Osnove projektovanja kontrukcija (1 dio); EN 1991, Eurocode 1: Dejstva na konstrukcije (10 djelova); EN 1992, Eurocode 2: Projektovanje betonskih konstrukcija (4 dijela); EN 1993, Eurocode 3: Projektovanje elinih konstrukcija (20 djelova); EN 1994, Eurocode 4: Projektovanje spregnutih elinih i betonskih konstrukcija (3 d.); EN 1995, Eurocode 5: Projektovanje drvenih konstrukcija (3 dijela); EN 1996, Eurocode 6: Projektovanje zidanih konstrukcija (4 dijela); EN 1997, Eurocode 7: Geotehniko projektovanje (2 dijela); EN 1998, Eurocode 8: Projektovanje objekata za zemljotresnu otpornost (6 djelova); EN 1999, Eurocode 9: Projektovanje aluminijskih konstrukcija (5 djelova). Ovi EN standardi na sveobuhvatan nain pokrivaju osnove projektovanja, dejstva na konstrukcije, glavne konstrukcijske materijale, sva glavna polja konstrukterskog inenjerstva ukljuujui iroko podruje raznih tipova objekata kao i graevinskih proizvoda. Pri tome se u EN 1990 navode specifini objekti koji se u ovim standardima za sada ne tretiraju, odnosno za takve objekte mogu biti neophodne drugaije odredbe od onih koje su date u EN 1990 do 1999.

VEZA EN EUROCODE EN 1990

ematski prikaz veze i kljune uloge EN 1990

Slika 1. ematski prikaz sutinske veze Evrokodova

EN 1990

o N 1990 prua osnovne informacije, neophodne za projektovanje i izgradnju graevinskih konstrukcija, nezavisno od primijenjenih materijala, u cilju obezbjeenja sigurnosti, upotrebljivosti i trajnosti objekata. o Nacionalni prilog za EN 1990 daje alternativne postupke, vrijednosti i preporuke u pogledu klasa, sa napomenama koje ukazuju na to gdje se moe izvriti nacionalni izbor. Zbog toga i nacionalni standard kojim se uvodi EN 1990 treba da ima ovaj nacionalni prilog koji sadri sve NDPs koji se primjenjuju u proraunu zgrada i inenjerskih graevinskih objekata u svakoj zemlji.

SADRAJ EN 1990 Dio 1 Dio 2 Dio 3 Dio 4 Dio 5 Dio 6 Prilog A(n) n Prilog B Prilog C Prilog D Bibliografija : Opte : Zahtjevi : Principi prorauna prema teoriji graninih stanja : Osnovne promjenljive : Analiza konstrukcija i proraun potpomognut eksperimentalnim rezultatima rezultati ispitivanja : Dokaz po metodi parcijalnih koeficijenata sigurnosti : (1) Primjena na zgrade (N) (2) Primjena za mostove (N) : Upravljanje pouzdanou konstrukcija za graevinski objekat (I) : Osnove prorauna po metodi parcijalnih koeficijenata sigurnosti i analiza pouzdanosti (I) : Proraun potpomognut eksperimentom (I)

NACIONALNI IZBOR U EN 1990 Nacionalni izbor ogranien i doputen je samo u tano definisanim takama, kako je to navedeno u N 1990 npr. za Prilog A1 primjena za zgrade: A1.1(1), A1.2.1(1), A1.2.2, tabela A1.1, A1.3.1, tabele od A1.2(A) do (C), A1.3.1(5), A1.3.2, tabela A1.3, A1.4.2 (2).

PRILOZI ANEXI Prilog A1: (Primjena na zgrade) obavezan je za primjenu i njime su, pored ostalog, definisane kombinacije dejstava, proraunske vrijednosti za stalna, promjenljiva i sluajna dejstva, koeficijenti sigurnosti kao i koeficijenti koji treba da budu korieni u proraunu zgrada. Tabela 1. Eksploatacioni vijek
Kategorija Indikativni proraunskog proraunski Primjeri eksploatacionog eksploatacioni vijek vijeka (godina) 1 10 Privremene konstrukcije1) Zamenljivi djelovi konstrukcije, na primjer, kranski nosai, 2 10 do 25 sekundarni nosai kod akvadukta, leita, dilatacioni ureaji, drveni kolovoz kod pjeakih mostova Poljoprivredne i sline konstrukcije, visei pjeaki 3 15 do 30 mostovi sa drvenim kolovozom irine 2.0 m. Konstrukcije zgrada, konstrukcije industrijskih objekata sa vijekom primjene tehnologije 50 godina i druge jednostavne konstrukcije, 4 50 mostovi za prevoenje instalacija, pjeake pasarele, mostovi na lokalnim putevima Konstrukcije monumentalnih zgrada, mostovi, kao i konstrukcije inenjerskih graevinskih objekata2) 1) Konstrukcije ili djelovi konstrukcija, koji mogu da se demontiraju sa izgledima da se ponovo koriste, ne treba da se razmatraju kao privremeni. 2) Proraunski vijek trajanja za inenjerske graevinske objekte u okviru prilaza industrijskim kompleksima definie se za svaki pojedinani projekt. 5 100

Primjer 1: (iz EN 1990, taka 2.3 Proraunski eksploatacioni vijek).

MEST EN 1990 PRILOG A1 Primjena na zgrade A1.1 Predmet i podruje primjene U nacionalnom prilogu moe da se da uputstvo za korienje Tabele 2.1 MEST EN 1990 / NA nacionalni prilog Objekti 4 kategorije (dopunjeno opisom za 10 tipova objekata) npr. 5. meuregionalni i regionalni objekti vodosnabdijevanja i kanalizacije, postrojenja za pripremu vode za pie kapaciteta preko 40l/s i postrojenja za preiavanje otpadnih voda u naseljima preko 15.000 stanovnika ili kapaciteta 40l/s. Objekti 5 kategorije (dopunjeno opisom za 9 tipova objekata) npr. 4. centralna skladita i/ili deponije za odlaganje opasnog otpada ...

Primjer 2: (Iz EN 1990, taka 6.4.3 Kombinacije dejstava )

A1.2 Kombinacija dejstava, MEST EN 1990 PRILOG A1 Primjena na zgrade U okviru take A1.2 Kombinacija dejstava, preporuuje se kombinacija najvie dva promjenljiva dejstva MEST EN 1990 / NA nacionalni prilog U okviru take A1.2 Uzimaju se u obzir sva dejstva koja mogu da deluju istovremeno, bez obzira na njihov broj. Odredbe u A1.2.1(1) i A1.2.1(3) ostaju nepromijenjene.

Primjer 3:
Dejstvo Korisna optereenja u zgradama, prema kategoriji (vidjeti EN 1991-1-1) Kategorija A: prostori za stanovanje i boravak Kategorija B: poslovni prostori Kategorija C: prostori za okupljanje ljudi Kategorija D: trgovaki prostori Kategorija E: skladini prostori Kategorija F: saobraajne povrine, teina vozila 30 kN Kategorija G: saobraajne povrine, 30 kN < teina vozila 160 kN Kategorija H: krovovi

Tabela 2.

koeficijenti

0,7 0,7 0,7 0,7 1,0 0,7 0,7 0

0,5 0,5 0,7 0,7 0,9 0,7 0,5 0

0,3 0,3 0,6 0,6 0,8 0,6 0,3 0

Optereenja od snijega na zgrade (vidjeti EN 1991-1-3)*) Ovdje je ostavljena mogunost izmjene za lokacije na nadmorskoj visini H > 1000 m za lokacije na nadmorskoj visini H 1000 m Optereenja od vjetra na zgrade (vidjeti EN 1991-1-4) Temperatura (osim od poara) u zgradama (vidjeti EN 1991-1-5) 0,70 0,50 0,6 0,6 0,50 0,20 0,2 0,5 0,20 0 0 0

Prilog A2: (Primjena na mostove) Prilog A2 je obavezan za primjenu i daje pravila i metode za uspostavljanje kombinacije dejstava za dokaze upotrebljivosti i dokaze graninih stanja nosivosti (izuzev za dokaz zamora), sa preporuenim proraunskim vrijednostima za stalna, promjenljiva i sluajna dejstva i koeficijente koji treba da se koriste u proraunima drumskih, pjeakih i eljeznikih mostova. Ovaj Prilog se takoe primjenjuje za dejstva tokom izvoenja, date su takoe i metode i pravila za dokaze koji se odnose na pojedina granina stanja upotrebljivosti koja ne zavise od vrste materijala. Broj taaka za koje je doputen nacionalni izbor u ovom Prilogu je znatno vei (7+34=41). Pravila mogu biti nedovoljna za objekte kao to su: Mostovi ispod aerodromskih pista, mehaniki pokretni mostovi, pokriveni mostovi, mostovi koji nose vodu i sl. Mostovi koji nose i drumski i eljezniki saobraaj, zajedno, Ostale graevinske konstrukcije koje nose optereenje od saobraaja

Primjer 1: Iz EN 1990, taka 1.1 (3) Predmet i podruje primjene MEST EN 1990 PRILOG A2 Primjena na mostove A2.2.1 Opte (2) Kombinacije koje ukljuuju dejstva koja su izvan podruja primjene EN 1991 (npr. usled slijeganja nakon miniranja, posebna dejstva vjetra, vode, plutajueg otpada, poplava, klizita, lavina, poara i pritiska leda) treba da se definiu u skladu sa EN 1990, 1.1(3). MEST EN 1990 / NA nacionalni prilog Kombinacije koje ukljuuju dejstva koja su izvan podruja primjene EN 1991 mogu da se definiu za pojedinane projekte.

Primjer 2: Iz EN 1990, taka 3.2 (3) Proraunske situacije MEST EN 1990 PRILOG A2 Primjena na mostove A2.2.2 Pravila kombinacija za drumske mostove (4) Optereenje od snijega ne mora da se kombinuje sa modelom optereenja 1 i 2 ili sa pripadajuom grupom optereenja gr1a i gr1b, osim ukoliko nije drugaije utvreno za odreenu geografsku oblast. NAPOMENA Geografske oblasti u kojima optereenja od snijega moraju da budu kombinovana sa grupama optereenja gr1a i gr1b u kombinacijama dejstava mogu da budu utvrena nacionalnim prilogom. MEST EN 1990 / NA nacionalni prilog Nema posebnih geografskih zona u kojima se optereenje od snijega kombinuje sa saobraajnim optereenjem na drumskim mostovima.

Primjer 3: MEST EN 1990 PRILOG A2 Primjena na mostove

A2.4.4.2.4 Poprene deformacije i vibracije kolovozne konstrukcije mosta (3) Prvi ton prirodne frekvencije bonih vibracija raspona ne treba da bude manji od fh0. NAPOMENA: Vrijednosti za fh0 mogu da se definiu u nacionalnom prilogu. Preporuena vrijednost je: fh0 = 1,2 Hz.

MEST EN 1990 / NA nacionalni prilog

Primjenjuje se preporuena minimalna vrijednost za prvi ton prirodne frekvencije bonih vibracija: fh0 = 1,2 Hz. Kod nosaa sa jednim poljem, frekvencija fh [Hz] prvog tona horizontalnih vibracija savijanja moe se odrediti iz izraza : fh = 1/(2) (2ch/M)0,5 gdje su: ch [kN/m] ekvivalentna krutost opruge mostovske konstrukcije u horizontalnom pravcu, M [t] ukupna masa konstrukcije i kolovoza.

KOMBINACIJE DEJSTAVA GRUPE gr1a :

LM1 + redukovana (kombinacija) vrijednost od pjeaka i biciklista

gr1b :
LM2 (single axle)

gr2 :
Karakteristina vrijednost horizontalnih sila, esta vrijednost LM1

Slika 2. ematski prikaz kombinacije dejstava na mostu od saobraaja

KOMBINACIJE DEJSTAVA GRUPE gr13 :

Dejstvo na pjeakim stazama i biciklistikim trakama

gr4 :
LM2 (nagomilano dejstvo navala)

gr5:
Specijalna vozila (+ specijalni uslovi za normalan saobraaj )

Slika 3. ematski prikaz kombinacije dejstava na mostu od saobraaja

KOMBINACIJE DEJSTAVA GRUPE PJEAKI MOSTOVI EN 1991-2 Groups of loads for footbridges gr1 :
Grupa dejstva

gr2 :
Grupa dejstva

Slika 4. ematski prikaz kombinacije dejstava na pjeakim mostovima

OSTALI PRILOZI

Upotreba ostalih Priloga MEST EN 1990 Ovim nacionalnim prilogom se utvruje upotreba ostalih priloga standarda MEST EN 1990 na sledei nain: Prilog B Prilog C Prilog D informativan informativan informativan

PRILOZI B i C Treba posebno napomenuti da su Evrokodovi rezultat dugogodinjih iskustava i najnovijih istraivanja u oblasti graevinskog konstrukterstva i kao takvi predstavljaju inovativna i savremena dokumenta koja su bazirana na dva kljuna pristupa: Terija granina stanja, sa konceptom parcijalnih koeficijenata sigurnosti Teorija vjerovatnoe i matematike statistike probabilistiki pristup; EN1990 Basis of Structural Design Annex B Reliability Differentiation Annex C Reliability Theory

Prilog B: Upravljanje pouzdanou (razliiti nivoi pouzdanosti) Prilog C: Osnove za proraun po metodi parcijalnih koeficijenata (teorija vjerovatnoe)

PRILOG B Prilog B: Upravljanje pouzdanou EN 1990 predstavlja prvi zbornik pravila, koji prihvata mogunost uspostavljanja razlika u pouzdanosti i predvia upravljanje i ocjenu razliitih nivoa pouzdanosti. Ustanovljavanje razlika u pouzdanosti ukljuuje mjere koje se odnose na socialno ekonomsku optimizaciju resursa, sa kojima se mora raunati pri graenju, imajui na umu sve oekivane posledice usled greaka, kao i cijenu kotanja graenja. Izbor nivoa pouzdanosti za konkretnu konstrukciju zavisie od sledeih faktora: mogunost (vjerovatnoa) pojave uzroka i / ili mogunost dostizanja graninog stanja; mogue posledice usled greki koje mogu proizvesti rizik po ivot, zdravlje i potencijalne ekonomske gubitke; nedovoljna percepcija javnog mnjenja, socijalni i ekoloki uslovi na konkretnoj lokaciji; trokovi i procedure neophodne za smanjivanje rizika od neuspjeha.

Kvantifikacija nivoa pouzdanosti

Glavni instrumenti prema EN 1990 za razliite nivo pouzdanosti su: - uvoenje koeficijenta razliite pouzdanosti , - modifikovanje parcijalnih koeficijenata sigurnosti , - uvoenje razliitih nadzornih slubi, - inspekcija tokom graenja,

Prilog C: Osnove za proraun po metodi parcijalnih koeficijenata ANALIZA POUZDANOSTI Ovaj aneks sadri informacije i teorijsku podlogu za metodu parcijalnih koeficijenata i za proraun uz korienje rezultata ispitivanja, a relevantan je za upravljanje pouzdanou.

JEDNOSTAVAN PRIMJER

KONZOLA Mehaniki model Statiki model Dinamiki model Inenjerska procjena Robusnost Sistem kontrole kvaliteta
Slika 5. Slikoviti primjer

Definicija klasa prema posledicama

Tabela 3. Klase prema posledicama rizika Klasa prema posledicama CC3 Opis Primjeri zgrada i inenjersko graevinskih objekata

Velike posledice za gubitak ljudskih ivota, Tribine, javne zgrade kod kojih su ili vrlo velike ekonomske i socijalne posledice loma velike (na primjer posledice, ili posledice po sredinu koncertna dvorana) Srednje posledice za gubitak ljudskih ivota, Stambene i administrativne zgrade, javne znaajne ekonomske i socijalne posledice, zgrade kod kojih su posledice loma ili posledice po sredinu srednje (na primjer administra tivna zgrada) Male posledice za gubitak ljudskih ivota, kao i male ili zanemarljive ekonomske i socijalne posledice, ili posledice po sredinu Poljoprivredne zgrade u koje ljudi normalno ne ulaze (na primjer zgrade za skladitenje), staklene bate

CC2

CC1

Diferenciranje preko indeksa pouzdanosti

Tabela 4. Indeks pouzdanosti

Klasa prema pouzdanosti RC3 RC2 RC1

Najmanje vrijednosti za Referentni period od Referentni period od 1 godine 50 godina 5,2 4,3 4,7 4,2 3,8 3,3

Diferenciranje preko mjera koje se odnose na parcijalne koeficijente

Tabela 5. Koeficijen za dejstva

KFI koeficijent za dejstva

KFI

Klasa prema pouzdanosti RC1 0,9 RC2 1,0 RC3 1,1

Diferenciranja prema pouzdanosti mogu da se sprovedu i preko parcijalnih koeficijenata za nosivost M. Meutim, to se obino ne koristi. Izuzetak je kod dokaza zamora (vidjeti EN 1993).

Diferenciranje prema reviziji projekta

Tabela 6. Revizija

Nivoi revizije Najmanji preporueni zahtjevi za kontrolu Karakteristike projekta prorauna, crtea i specifikacija DSL3 proirena kontrola treeg lica: kontrolu sprovodi odgovara RC3 revizija organizacija, razliita od one koja je pripremila projekat DSL2 normalna kontrolu sprovode lica razliita od onih koja su odgovara RC2 revizija originalno odgovorna, a u saglasnosti sa procedurama organizacije DSL1 normalna samokontrola: kontrolu sprovodi lice koje je odgovara RC1 revizija pripremilo projekat

Nadzor u toku izvoenja

Tabela 7. Inspekcijske kontrole

Nivoi nadzora IL3 odgovara RC3 IL2 odgovara RC2 IL1 odgovara RC1

Karakteristike proireni nadzor normalan nadzor normalan nadzor

Zahtjevi nadzor treeg lica nadzor u saglasnosti sa procedurama organizacije samonadzor

Prilog C: Osnove za proraun po metodi parcijalnih koeficijenata

ANALIZA POUZDANOSTI Ovaj Prilog sadri informacije i teorijsku podlogu za metodu parcijalnih koeficijenata i za proraun uz korienje rezultata ispitivanja, a relevantan je za upravljanje pouzdanou.

Ciljni indeks pouzdanosti za klasu RC2 konstrukcijskih elemenata)

Tabela 8. Indeks pouzdanosti

Granino stanje Nosivosti zamora upotrebljivosti (nepovratno)

1)

Ciljni indeks pouzdanosti 1 godina 4,7 2,9 50 godina 3,8 1,5 do 3,82) 1,5

Vidjeti Prilog B. 2) Zavisi od stepena mogunosti kontrole, mogunosti popravke i tolerancije oteenja.

Pristup za kalibraciju proraunskih vrijednosti

Slika 6. Proraunska taka i indeks pouzdanosti za normalnu raspodjelu

Teorijske funkcije raspodjele sluajne promjenljive

Tabela 9. Proraunske vrijednosti za razliite funkcije raspodjele

Raspodjela Normalna Lognormalna Gumbel

Proraunske vrijednosti exp ( V ), za V = / 1

1 u- ln{-ln (- )} a

0,2

gdje je,

u=

0.577 a

a=

Parcijalni koeficijenti u EN 1990 veza

Slika 7. ematski prikaz veze parcijalnih koeficijenata

Prilog D: Proraun potpomognut eksperimentom rezultati ispitivanja MEST EN 1990 SECTION 5 STRUCTURAL ANALYSIS AND DESIGN ASSISTED BY TESTING 5.1 STRUCTURAL ANALYSIS
5.1.1 Structural modelling 5.1.2 Static actions 5.1.3 Dynamic actions 5.1.4 Fire design

5.2 DESIGN ASSISTED BY TESTING Proraun graevinskih konstrukcija moe biti baziran i na rezultatima ispitivanja, i to obino u situacijama kada nijesu na raspolaganju adekvatni proraunski modeli, ako treba koristiti veliki broj slinih elemenata, kao i za potvrivanje pretpostavki usvojenih u proraunu. Korienje teorije vjerovatnoe i statistike je svrsishodno.

Uputstva za korienje rezultata eksperimenta

Vrste ispitivanja Priprema i planiranje eksperimenata Odreivanje proraunskih vrijednosti Opti principi statistikih vrednovanja Statistiko odreivanje pojedinog svojstva Statistiko odreivanje modela nosivosti

Standardni postupak vrednovanja (Metoda a) - procedura Korak 1: Razvijanje proraunskog modela za teorijsku nosivost rt preko fukcije nosivosti: rt = grt ( ) treba da obuhvati sve relevantne osnovne promjenljive Korak 2: Uporeivanje eksperimentalne re i teorijske vrijednosti rt;

Slika 8. Dijagram rt re

Standardni postupak vrednovanja (Metoda a) - procedura Korak 3: Usvajanje korekcionog koeficijenta metodom najmanjih kvadrata; Korak 4: Procjena koeficijenta varijacije; Korak 5: Analiza kompatibilnosti i primjena specijalne tehnike aproksimacije funkcije zavisnosti; Korak 6: Odreivanje koeficijenta varijacije osnovnih promjenljivih V(Xi),; Korak 7: Odreivanje karakteristine vrijednosti rk nosivosti .

Standardni postupak vrednovanja (Metoda b) - procedura Postupak je isti do Koraka 7, koji je adaptiran preko zamjene karakteristinog koeficijenta fraktila kn sa opteprihvaenim kn, d za normalnu raspodjelu koji je pomnoen koeficijentom R=0.8, za dobijanje proraunske vrijednosti rd za nosivost. Korienje dodatnih prethodnih saznanja (uproeni postupak sa koeficijentom redukcije k)
Tabela 10. Koeficijent redukcije

Koeficijent varijacije Vr

Koeficijent redukcije

Za 1 ispitivanje 0,05 0,11 0,17 0,80 0,70 0,60

Za 2 ili 3 ispitivanja 0,90 0,80 0,70

ZAKLJUCI Prilozi A1 i A2 u EN 1990 daju pravila i metode za odreivanje mjerodavnih kombinacija optereenja, kao i preporuene vrijednosti tih optereenja i koeficijente za proraun zgrada i mostova, a koji su obavezni za primjenu. Prilozi B i C u EN 1990 daju dodatna uputstva za upravljanje pouzdanou i elementarne osnove teorije vjerovatnoe i matematike statistike kao podlogu za primjenu metode parcijalnih koeficijenata u teoriji graninih stanja. Prilog D u EN 1990 daje mogunost potvrde ali i oplemenjavanja odgovarajuih proraunskih modela konstrukcija koji se zasnivaju na ustanovljenoj i opte prihvaenoj inenjerskoj teoriji i praksi. Nacionalni prilog u MEST EN 1990 je dosta formalizovan u smislu davanja odgovarajuih uputstava i sugestija. Pri tome se odreivanje NDPs uglavnom prenosi na ostale Eurokodove od EN 1991 do EN 1999, a posebno u dijelu definicije i usvajanja promjenljivih dejstava koja zavise od lokalnih klimatskih uslova i stepena seizminosti.

Slika 9. Prilog za utisak o razliitosti NDPs

Website: http: //eurocodes.jrc.ec.europa.eu/

slui kao platforma Evropske komisije za diseminaciju treninga i informativnog materijala, ukljuivo informisanje o dogaajima i aktivnostima iz domena treninga i to kako na nacionalnom tako i na Evropskom nivou.

HVALA !