Udhezues Letersia Dhe Gjuha 10

Botime shkollore Albas
Libr msuesi
Gjuha shqipe dhe
letrsia 10
Edlira Gugu
Lindita Isufi
Natasha Pepivani
Rita Petro
Botues:
Latif AJRULLAI
Rita PETRO
Redaktore prgjegjse:
Natasha PEPIVANI
Redaktore letrare:
Jorina KRYEZIU
Arti grafik:
Eva KUKALESHI
Emanuela LUMANI
Gjergji KOLLUMBI
Kopertina
Eva KUKALESHI
Albas, Tiran 2009
T gjitha t drejtat jan t rezervuara
Shtpia Botuese Albas
N Tiran: Rr. Budi, Pall. Clasic Construction, zyra nr. 2
Tel/Fax: ++ 355 4 2379184
e-mail: albas_tr@yahoo.com
N Tetov: Rr.Ilindenit, nr.105
Tel: 044 344047
e-mail: albas_te@yahoo.com
N Prishtin: Rr.Eqrem abej, nr.121
Tel: 038 542765
e-mail: albas_ks@yahoo.com
3
Udhzues pr tekstin Gjuha shqipe dhe Letrsia 10
Pjesa e par prfshin realizmin e objektivave q
lidhen me prdorimin e gjuhs n prgjithsi si mjet
komunikimi, dhe t gjuhs shqipe n situata t ndryshme
komunikimi (verbale dhe joverbale). N kt pjes
prfshihen llojet e teksteve joletrare (ktu hyn edhe
teksti rrfyes joletrar kronika, ditari, letra etj., ndrsa
teksti letrar tregimtar studiohet te pjesa e letrsis).
N kt pjes jan t integruara n do tem msimi:
t lexuarit, t folurit, t vzhguarit, t dgjuarit dhe t
shkruarit. Pra, po t marrim p.sh. 1 or Komunikimi
verbal dhe joverbal nxnsi do t lexoj tekstin, do t
interpretoj me fjal gurat, do t vzhgoj gurat n
tekst, por edhe ato q do t sillen prej tyre n klas, do
t dgjoj interpretimet e msuesit dhe t shokve si
dhe do t shkruaj, duke plotsuar ushtrimet e dhna.
Pjesa e dyt prfshin, sipas prqindjeve t krkuara
n program, realizimin e objektivave q lidhen me tekstet
letrare, prdorimin e gjuhs s gurshme, komentet dhe
analizat e veprave letrare dhe, n prqindje m t pakt,
rimerren tekstet e tjera joletrare: teksti argumentues,
informues-shpjegues, prshkrues. N kt pjes,
gjithashtu nxnsi ushtrohet t prdor njohurit teorike
dhe praktike t tuara n pjesn e par t tekstit.
P. sh., nse ai n pjesn e par ka msuar teknikat
e shkrimit t prmbledhjes, parafrazimit, titullit,
argumenteve apo kundrargumenteve etj., n pjesn e
dyt ai do t ushtrohet n situata t ndryshme, sipas nj
tematike t caktuar msimore. Po kshtu, n kt pjes
Zbrthimi i programit dhe realizmi i objektivave n tekstin
Gjuha shqipe dhe Letrsia 10 (Albas).
Struktura e tekstit Gjuha shqipe dhe letrsia 10 sht konceptuar me dy ndarje t mdha:
Pj. I. Gjuha shqipe dhe prdorimi i saj
Pj. II. Letrsia
Pjesa e par ka tri nndarje:
Gjuha dhe komunikimi
Teksti dhe llojet e tij
Procesi i t folurit, t dgjuarit, t shkruarit
Pjesa e dyt ka tri nndarje:
Teksti tregimtar
Teksti poetik
Teksti dramatik
integrohet letrsia me artet e tjera: kinematogran,
pikturn, fotogran etj.
Kjo shprndarje e njohurive sht br me qllim
nga autort e tekstit, t cilt kan synuar q ta ndrtojn
strukturn e tekstit n mnyr sa m didaktike, me
qllim q njohurit nxnsi ti marr t sistemuara dhe
ti rimarr ato n situata t ndryshme pr prvetsimin e
tyre sa m t mir. Prandaj u sugjerojm msuesve q
n hartimin e planit msimor t ndjekin po at logjik
vijimsie q ka teksti. Pr sa u prket orve t analizave
ne i jemi prmbajtur programit: 6 - 7 or, prjashto vetm
Kngt e Milosaos q sht parashikuar n 5 or, pasi
dhe materiali i saj nuk paraqet at shkall vshtirsie
si p.sh. ai i poems Iliada. Pr sa u prket komenteve,
ka raste kur objektivat q i prkasin p.sh. nj poezie
apo nj fragmenti nuk prbjn mbingarkes, q t
realizohen n 3 or, prandaj parashikohen n 2 or
(dhe ndonj rast i rrall n 1 or). Ka koh q kurrikulat
e reja u japin liri autorve t teksteve dhe msuesve t
paktn n masn 10%, (por edhe m shum) pr t mos
i qndruar strikt dhe skematik programit. Megjithat,
n kt pik msuesit jan t lir q, sipas niveleve t
klass me t ciln punojn, mund t mos i realizojn t
gjitha fragmentet e dhna pr koment (veanrisht kur
ato i takojn s njjts periudhe letrare).
Edhe temat msimore t pjess s dyt jan hartuar
n mnyr t till q brenda secils t integrohet t
lexuarit, t folurit, t dgjuarit, t vzhguarit, t shkruarit.
Pr realizmin sa m t mir t ktyre orve do t vij
4
n ndihm dhe nj CD (bashkshoqruese e librit t
msuesit) nprmjet s cils nxnsi do t ushtrohet
n dgjim dhe vzhgim.
2. Njohurit q ka marr nxnsi deri n klasn
IX, krahasuar me njohurit e reja t klass X.
Q msuesi ta ket m t leht prdorimin e
tekstit t ri, po japim nj pasqyr prmbledhse t
njohurive dhe t koncepteve q ka marr nxnsi
deri n klasn IX, t krahasuara kto me objektivat
q parasheh programi i ri i shkolls s mesme (t
cilat m hollsisht jepen n planet msimore t
hartuara nga ne).
Pjesa I Gjuh shqipe
Njohurit e mparshme
a. Gjuha dhe komunikimi
Dallon skemn e komunikimit dhe elementet e
komunikimit.
Dallon dy ant e fjals: formn dhe prmbajtjen.
Dallon komunikimin me an t shenjave nga
komunikimi me an t gjuhs (s folur dhe t shkruar).
Ka njohuri llestare pr dshmit e para t gjuhs
s shkruar shqipe.
Dallon dialektet e shqipes nga standardi i shqipes.
b. Teksti dhe llojet e tij
Prkuzon tekstin dhe dallon tekstin me funksion
praktik (teksti joletrar) nga teksti me funksion estetik
(teksti letrar).
sht familjarizuar me tabeln pr llojet e
ndryshme t teksteve:
Teksti rrfyes - Teksti poetik - Teksti dramatik
- Teksti prshkrues -Teksti informues paraqits
- Teksti udhzues, urdhrues.
Dallon tekstin prshkrues dhe dy llojet e tij:
prshkrimin objektiv dhe prshkrimin subjektiv
(gjithashtu, dallon dhe prshkrimin letrar n proz dhe
n poezi); shkruan tekste t thjeshta prshkruese.
Dallon tekstin informues-paraqits dhe llojet e tij
(lajmrime, njoftime, vepra enciklopedike, artikull gazete,
shkresa, letra etj.) dhe shkruan lloje t thjeshta.
Dallon tekstin udhzues dhe llojet e tij (rregulloret,
kshillat, ligjet etj.); shkruan lloje t thjeshta.
Dallon tekstin argumentues dhe llojet e tij
(esen dhe ligjratn); dallon argumentin dhe
kundrargumentin; dallon strukturn e nj eseje
argumentuese dhe shkruan nj ese t thjesht
argumentuese.
Dallon tekstin rrfyes joletrar dhe llojet e tij:
ditarin, kronikn, udhprshkrimin; autobiogran;
biogran; intervistn; kujtimet etj; shkruan lloje t
thjeshta t tyre.
Dallon llojet e medies elektronike dhe te shkruar;
diskuton pr lloje t ndryshme emisionesh; njeh
strukturn e gazets dhe projekton n grup rubrikat
e gazets s shkolls.
Dallon gjuhn e reklams dhe t publicitetit pr
fushata t ndryshme ndrgjegjsimi.
c. Prdorimi i gjuhs
sht ushtruar n t folurin pr tema t ndryshme
t tipit diskutim, bised e lir, debat etj.
sht ushtruar n t dgjuarin e teksteve t
ndryshme t lexuara apo t folura.
sht ushtruar n t shkruarin e: prmbledhjes;
prshtatjes nga poezia n proz, skedave t
ndryshme t librave apo lmave; korrigjon tekstin e
vet nga ana logjike dhe drejtshkrimore.
Njohurit e reja dhe shkalla
m e lart e vshtirsis
N tekstin e klass s dhjet sistemohen njohurit
pr gjuhn, komunikimin dhe llojet e teksteve joletrare.
Nse deri n klasn e 9-t nxnsit i krkohet q t dalloj
veorit e prdorimit t gjuhs n tekste t ndryshme
si dhe ushtrohet t shkruaj tekste t thjeshta, n kt
klas ai futet n situata m t ndrlikuara t teoris s
komunikimit verbal dhe joverbal, n teknikat e shkrimit
t llojeve t ndryshme t teksteve, si dhe ushtrohet
n nj shkall m t lart vshtirsie n t dgjuar,
t folur, t vzhguar dhe t shkruar e modeleve t
ndryshme. Pavarsisht se sht n klasn e dhjet ne
jemi munduar t sjellim raste sa m t pastra modelesh
t teksteve t ndryshme me qllim q njohurit teorike
pr strukturn dhe veorit e tyre t jen sa m t
kuptueshme dhe t realizueshme.
Pjesa II Letrsi
Njohurit e mparshme
Ka njohuri llestare pr dy ndarjet e letrsis:
- Letrsin gojore dhe Letrsin e shkruar;
- dallon ndarjen e teksteve letrare sipas ans s
5
jashtme: Proza, Poezia, Drama
- ndarjen sipas ans s brendshme n tri gjini:
Epika, Lirika, Dramatika;
Prkuzon tekstin tregimtar dhe dallon llojet e tij:
- Mitin, Legjendn, Prralln, Fabuln, Romanin,
Noveln, Tregimin. Brenda llojeve t gjata dallon
dhe ndarjet n baz t tematiks: historik, social,
psikologjik, satirik, ekologjik, fantastiko-shkencor,
aventurier etj.
- dallon strukturn e tekstit tregimtar dhe veori
t tilla si: vendi, koha, konteksti, - personazhet,
rrfyesin, paragraft;
- dallon disa elemente t stileve t ndryshme t
shkrimtarve; shkruan lloje t thjeshta t tekstit
tregimtar;
- komenton fragmente veprash ose nj tekst t
shkurtr t plot duke u ndalur te: kuptimi llestar
dhe nnteksti, interpretimi subjektiv; gjuha e
tekstit dhe veori t llojit letrar.
Prkuzon tekstin poetik dhe dallon llojet e tij:
- llojin epik (poema epike, poema legjendare,
heroike, balada, poema epiko-lirike); lloji didaktik
(poema didaktike); llojin lirik: lirika tradicionale
- idili, elegjia, himni, soneti; lirika moderne
patriotike, erotike, meditative, e peizazhit,
lozoke etj.;
- dallon veorit e tekstit poetik: vargu, rima, ritmi,
strofa;
- dallon gurat letrare: epiteti (epiteti metaforik),
krahasimi-similituda, personikimi, antiteza,
hiperbola, simboli, paralelizmi gurativ, metafora,
alegoria, ironia, pyetja retorike, apostro,
enumeracioni, shkallzimi, anafora, onomatopeja.
Prkuzon tekstin dramatik dhe dallon llojet e tij:
- tragjedia, komedia, drama;
- dallon veori t tekstit dramatik: dialogu,
monologu, konikti, didaskalit;
- dallon strukturn e tekstit dramatik: aktet dhe skenat.
Njohurit e reja dhe shkalla
m e lart e vshtirsis
Njohurit letrare n ciklin 9-vjear nxnsi i ka
marr nprmjet teksteve t przgjedhura, t cilat jan
t llojeve t ndryshme letrare. Kriteri i przgjedhjes
s tyre sht br duke u mbshtetur n objektivat e
programit pr t dalluar gjinit dhe llojet e nnlloje t
ndryshme q i prkasin letrsis gojore dhe letrsis
s shkruar. Prkuzimet dhe njohurit teorike pr
veori t llojeve t ndryshme jan marr nprmjet
tekstit t przgjedhur me nj synim t prcaktuar, po
kshtu dhe gurat letrare trajtohen nprmjet tekstit,
ku kjo del si gur prfaqsuese.
N klasn e 10-t nxnsi sistemon njohurit
e shprndara q ka marr n ciklin 9-vjear dhe
studion me nj gjuh m t ngritur at ka quhet
Letrsi, funksionin e saj dhe dallimin e gjuhs s
gurshme nga gjuha shkencore. N kt klas
sistemohen edhe veorit pr secilin lloj letrar: tekstin
tregimtar, tekstin poetik dhe at dramatik. Po prve
parimit gjinor n przgjedhjen e pjesve pr koment
apo analiz, nxnsi njihet n kt klas dhe me
parimin kronologjik t zhvillimit t formave letrare.
Pr t kaluar nga komenti i nj pjese t veuar (q ka
br deri n klasn e 9-t dhe q synon veorit e llojit
letrar) n analizn e nj vepre letrare, atij i nevojiten
njohurit q kan t bjn me veorit e epokave
letrare dhe t stileve t ndryshm t autorve q u
prkasin ktyre epokave. Prandaj n tekst, prpara se
t kalohet n koment apo n analiz, llimisht nxnsit
i jepen njohurit elementare q kan t bjn me
veorit e epokave letrare. Kshtu p.sh., pr komentin
e fragmentit t poems ajld Harold nxnsit i nevojitet
t njoh si veorit e ktij lloji t tekstit poetik, ashtu
edhe veorit e romantizmit evropian, pasi shkalla e
vshtirsis n klasn e 10 rritet dhe natyrisht nxnsi
nuk mund t mbetet n nivelin e komentit t ciklit 9-
vjear. Renditja kronologjike e teksteve letrare nga
autort e tekstit sht br me synimin pr ti krijuar
nxnsit nj pasqyr t qart t zhvillimit t formave t
ndryshme letrare n koh dhe q ai t shoh konkretisht
se kto forma kan logjikn e vet t zhvillimit t tyre. Ky
sht nj synim q duhet ta ket t qart msuesi.
Qoft pr komentin apo pr analizn e tekstit
ne jemi munduar q t prqendrohemi pikrisht n
ato njohuri teorike q jepen n krye t do ndarjeje.
Pra, nse themi se nj poem epike ka kto veori:
epizmi n rrm, ndrhyrja e hyjnive, tema heroike
etj., ather jan pikrisht kto veori q msuesi
bashk me nxnsin do ti zbulojn n poemn Iliada
apo n do lloj tjetr poeme epike (Epi i Gilgameshit,
Odisea etj.), (gj t ciln e kemi pasur si parim
kryesor gjat hartimit t ktij teksti).
Pasi nxnsi pajiset me kto njohuri e ka shum
t qart se prse po e bn komentin apo analizn e
nj vepre letrare. Kmbngulim n kt pik, pasi
6
gjithnj ka qen nj defekt i madh subjektiviteti n
komente apo analiza, qoft kjo npr tekste apo n
interpretimet e msuesve.
Duke u nisur nga objektivat e programit n tekstin
ton ne kemi synuar disa lloje komentesh:
Koment t prgjithshm (q analizon kuptimin,
interpretimin, gjuhn apo veorit e llojit t tekstit).
Koment krahasues (ku krahasohen veori t
ndryshme t dy llojeve letrare apo brenda t njjtit
lloj (po q lidhet me stile t ndryshme autorsh).
Koment me synim (i cili veon nj veori t
caktuar t llojit apo t stilit t autorit); t tilla jan
komentet me skeda q ndodhen n libr.
3. Plani msimor i sugjeruar nga Albas-i
Me kt plan t sugjeruar ne kemi dashur ti vijm
n ndihm msuesit, i cili po e zbaton kurrikuln
e re dhe tekstin e ri pr her t par. N kt plan
ne thjesht kemi sugjeruar ndarjen e orve msimore
dhe objektivat pr do tem, t cilat msuesi mund ti
ndryshoj duke i prshtatur me udhzimet nga MASH-i
apo Instituti i Kurrikulave. Ajo ka sht e rndsishme
dhe q mendojm se do ti vij n ndihm msuesit
jan objektivat qendror t do teme msimore, t
cilat prshtaten trsisht me objektivat e programit.
Gjithashtu, ne kemi parashikuar dhe objektiva t tjer
brenda ors s msimit, t cilt realizohen nprmjet
integrimit t pes proceseve kryesore t prdorimit
t shqipes: t folurit, t dgjuarit, t shkruarit, t
vzhguarit, t lexuarit.
Ndarja e orve
N program ort msimore jan parashikuar
t ndahen sipas prqindjeve t llojeve t teksteve.
Fillimisht mund t lind ndonj keqkuptim, pasi duket
sikur teksti yn nuk e respekton kt ndarje. Por, n
fakt, autort e tekstit kan menduar nj shtrirje t
ktyre prqindjeve n t gjith tekstin. Aq m tepr
kt e prligj edhe fakti se tani programet e reja
nuk ndrtohen m si prmbajtje lndsh me or t
prcaktuara, por lejojn nj zhvillim m t lir, m
integrues e m tolerant t lnds.
P.sh., nse teksti argumentues n pjesn e par
studiohet me 4 or, prqindja e tij n ort e tjera sht
e integruar n pjesn e dyt t librit, kur rimerret disa
her. Kshtu ndodh edhe me llojet e tjera t teksteve:
njohurit teorike si Gjuha dhe komunikimi, Gjuha si
kod, Gjuha shqipe dhe dialektet etj. apo Strategjit
e t dgjuarit, t folurit dhe t shkruarit, q jepen n
hyrje t librit, studiohen edhe nprmjet situatave
dhe llojeve t ndryshme t teksteve, prandaj edhe
kto prfshihen n prqindjet e llojeve t ndryshme
t teksteve dhe kan ort e veta t parashikuara.
Prmbajtja e CD-s
Me ann e CD-s nxnsit do t ushtrohen n t dgjuar
dhe n t vzhguar pr temat prkatse q jan n tekst.
DGJIM
Emisionet e radios (Ushtrime t fq. 86)
Lexim teksti (Lkura e qenit; ushtrimi i fq. 87)
Kng (Valsi i lumturis; Kurr mos m lsho; Fati yn shpres e marrzi; O e bukura More; fq. 314)
Recitimi i poezive (Don Kishoti, fq. 147; Iliada fq 221; Vegimi i Laurs, fq. 244; Knga e lamtumirs, fq. 255;
Kngt e Milosaos, fq. 264; Metamorfosis, fq. 279; Vdekja e nositit, fq. 294; Kitara, fq. 304)
VZHGIM
Filmi (Katedralja e Parisit varianti tradicional dhe varianti modern; Sknderbeu; Troja; Romeo dhe Zhuljeta;
Prrall nga e kaluara);
Reklama (Dita ndrkombtare e librit; Reklama dyqanesh; Spring);
Pikturat e komentuara (Venera e Milos, fq 123; Orfeu dhe Euridika, fq 131; Mona Lisa; Sepie n karton, fq
134; Kalorsi mesjetar; Don Kishoti, fq 139; Korrset; Plaku me shkop, fq 165; Petrarka dhe Laura, 242; Dyert
e Ikonostasit, fq 245; Xhamia Blu, fq. 246; Foto t Geg Marubit, fq 283).
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
Tema
Komunikimi
Objektivat: N fund ors s msimit nxnsi t jet i aft:
t dalloj elementet e komunikimit;
t ndrtoj skemn e komunikimit duke u nisur nga shembuj t ndryshm;
t hetoj elementet q pengojn procesin e komunikimit;
t realizoj nj komunikim t suksesshm.
Materialet dhe mjetet msimore
Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 10, mjete t ndryshme komunikimi, si: telefon, libra.
Teknika dhe metoda msimore:
Bashkbisedim, lexim hap pas hapi, loj me role, pun n grup, pun n ift.
Hapi I (bashkbisedim)
Msuesi/ja u krkon nxnsve t tregojn situata dhe mnyra t ndryshme komunikimi, n t cilat jan
ndodhur gjat kohs s pushimeve. P.sh.:
Eltoni ka folur me gjyshen n telefon.
Ermira ka komunikuar me nj djal t huaj.
Artani i ka drguar nj e-mail shokut t ngusht.
Babi i Ingridit e ka gjetur rrugn duke par hartn.
Erjoni, kur ishte jasht shtetit, sht marr vesh nprmjet gjesteve.
Kshtu mund t jepen situata nga m t ndryshmet. Situatat e sjella nga nxnsit skematizohen nga
msuesi/ja n drras t zez. Skema e harts s mendimit do ti shrbej msuesit/es pr t vn n
dukje elementet e ndryshme me t cilat realizohet komunikimi.
Hapi II (lexim hap pas hapi)
Msuesi/ja drejton pyetjen:
Si u realizua komunikimi n situatat q dhat?
Pse komunikojm?
Nxnsit japin opinionet individuale t bazuara n konceptet q ata kan rreth komunikimit.
Msuesi/ja u krkon nxnsve t lexojn n mnyr t pavarur tekstin. M pas plotsojn s bashku me
msuesin/en n tabel konceptet rreth komunikimit duke iu referuar nj rasti konkret komunikimi.
(Dy nxns nga klasa komunikojn me e-post rreth nj vizite n qytetin e Sarands).
Msuesi/ja prcakton pjesmarrsit n proces.
ZHVILLIMI I MSIMIT
`
mesazhi
Saranda
Referenti
Dshiroj t vizitoj Sarandn.
Drguesi
Ermali
Marrsi
Emira
e-posta
kanali
e-posta
kanali
kodi
gjuha shqipe
23
Hapi III (pun e pavarur dhe n ift)
Ushtrimet 1, 3, 5 nxnsit i punojn individualisht pr t prcaktuar elementet e komunikimit.
Shembuj prgjigjesh:
Ushtrimi 1:
a) djali - drguesi, vajza - marrsi, dalim - mesazhi, letra - kanali, gjuha e shkruar kodi,
sugjeron nj veprim t caktuar (n kt rast t dalin nga biblioteka) - referenti.
b) drguesi - djali, marrsi - nna, mesazhi - t lutem m jep pak uj, kodi - gjuha e folur, kanali
- ajri, referenti - uji.
Ushtrimi 3:
Marrsi: Ana Gjoni, Lagjja Reshit ollaku, Pallati nr. 5 , Tiran.
Drguesi: Ilir Treska, Lagjja 29 Nntori, Rr. 5 Maj, Pallati nr. 2, Elbasan.
Ushtrimi 5:
a) drguesi - Flladja, marrsi - shoqja, mesazhi - prshndetja, kanali - ajri, kodi - gjuha e shenjave.
b) drguesi - Arbi, marrsi - Entela, mesazhi - falnderimi, kanali - letra, kodi - gjuha e shkruar.
Ushtrimi 2: Nxnsit punojn n ift duke ilustruar situatat e librit, klass i krkohet t prcaktoj
pjesmarrsit (dhnsin - marrsin).
shitsi i libraris - blersi, organizuesi i konferencs - pjesmarrsit,
biletashitsi - shikuesi i lmit, shitsi i kpucve - blersi.
U krkohet nxnsve t sjellin shembuj t ngjashm. P.sh., njri sjell ilustrimin, tjetri prgjigjet.
Ushtrimi 4: Zhvillohet n form dialogu. Prcaktohet kodi i komunikimit.
Shembuj prgjigjesh:
1. kodi - gjuha gjermane, 2. kodi - formula matematikore, 3. kodi - gjuha italiane.
Hapi IV (pun n ift)
Duke marr shkas nga ushtrimi 4, i cili zhvillohet n ift n form dialogu, msuesi/ja u krkon nxnsve
t praktikojn nj situat t ngjashme dhe t ndrtojn skemn e tyre t komunikimit. Zgjedh dy prej
nxnsve, t cilt ndrtojn skemn n tabel dhe prcaktojn pjesmarrsit.
`
Hapi V (loj n role)
Msuesi/ja paraqet n tabel shprehje me kuptime t ndryshme dhe u krkon nxnsve t diskutojn
se n cilat raste mund t prdoren ato:
P.sh.: - far dshironi?
- Ka shum njerz q presin n radh
- A mund t sillni dy, ju lutem?
- Si mund tju ndihmoj!
I gjith ky komunikim realizohet n baz t nj konteksti, i cili lidhet me nj situat t caktuar.
Msuesi/ja pyet nxnsit:
- A do t kishte kuptim biseda nse nuk i referohet nj konteksti q lidhet me nj situat t dhn?
- A lindin keqkuptime nse nuk njihet situata pr t ciln itet?

24
>

Listohen llojet e konteksteve.
gjuhsor e tekstor
Konteksti i situats
kulturor
Punohet n grupe. I krkohet secilit grup t ilustroj situatat e ushtrimit 7. Nxnsit diskutojn rreth tyre.
Shembuj prgjigjesh:
1) Situata e komunikimit realizohet n rrug. Drguesi sht punonjsi i policis rrugore, marrsi
sht shoferi i automjetit.
2) Situata e komunikimit realizohet n hollin e aeroportit. Drguesi i mesazhit sht punonjsi i
aeroportit, marrsit jan pasagjert.
3) Situata e komunikimit realizohet n salln e Kuvendit t Shqipris. Drguesi sht kryetari i
Kuvendit, marrsi jan deputett.
4) Situata e komunikimit realizohet n nj klas msimi. Drguesi sht msuesi/ja, marrsit jan
nxnsit e klass.
5) Situata e komunikimit realizohet n spital. Drguesi sht mjeku, marrsi sht pacienti.
6) Situata e komunikimit realizohet n post. Drguesi sht punonjsi i posts, marrsi sht
klienti.
Hapi VI (bashkbisedim)
Msuesi/ja u krkon nxnsve t risjellin dhe nj her situatn dhe t diskutojn se n cilat raste
komunikimi nuk sht i suksesshm. Shtrohet pyetja:
- Cili element e pengon komunikimin?
Diskutohet me nxnsit dhe prcaktohet se cili element mungon.
Prgjigjet mund t ishin:
Kur na asin n gjuh t huaj mungon kodi
Kur nuk njihet prej nesh, ajo pr t ciln asin. mungon referenti
Kur nuk kemi mundsi t mira komunikimi. mungon kanali
Punohet ushtrimi 6 individualisht dhe u krkohet nxnsve t ndrtojn situatn n formn e saj t
plot. Diskutohet rreth saj.
Shembull prgjigjesh:
1. Procesin e komunikimit e pengon referenti, sepse marrsi nuk e njeh postn elektronike
(referentin).
2. Procesin e komunikimit e pengon kanali, sepse kanali, pra linjat telefonike, nuk punojn si
duhet.
Detyr shtpie. a) Ushtrimi 8, faqe 10.
b) Sillni n klas t njjtat fjal dhe shprehje n gjuh t ndryshme.
N fund t ors s msimit bhet vlersimi i nxnsve pjesmarrs dhe vlersohet ora e msimit.
`
25
SHPJ EGIM TERMASH
Komunikim do t thot t hysh n lidhje me dik; t transmetosh informacionet dhe
mesazhet q ke n mendje; t shkmbesh mendime me dik dhe t merresh vesh mir
me t.
Komunikimi nga mjetet q prdor sht:
- verbal (gjuhsor) me fjal (n literatur gjendet i shqipruar dhe me
termin komunikim fjalsor)
- joverbal (jogjuhsor) - pa fjal (n literatur gjendet i shqipruar dhe me
termin komunikim jofjalsor)
Gjuh te njeriu shrben edhe si organ i t folurit;
- mjeti themelor e m i rndsishm q u shrben njerzve pr t mbrujtur e pr t
shprehur mendimet dhe pr tu marr vesh njri me tjetrin n shoqri;
- sistem i veant tingujsh, fjalsh, trajtash e rregullash pr formimin e fjalve e pr
lidhjen e tyre n fjali;
- sistem q sht krijuar e zhvilluar historikisht nga nj popull;
- prbn nj nga tiparet themelore t nj kombsie a t nj kombi.
Kod - sistem shenjash a sinjalesh konvencionale, q prdoret pr dhnien e
nj informacioni a mesazhi me qllim komunikimi.
Ligjrimi - Gjuha e gjall n astin e prdorimit t saj nga njerzit;
variant i gjuhs me disa veori dalluese, q prcaktohen nga rrethanat n t cilat bhet
kumtimi dhe nga qllimi i kumtimit; aftsia pr t folur; stili, mnyra se si gjith njerzit
e prdorin t folurin ose t shkruarin.
26
N nj tabel sht shkruar me shkumsa me ngjyra fjalia:
Fjalt jan shenja.
Pyeten nxnsit: - Si e kuptoni kt fjali?
Konkretizohet me an t skems:
Tema
Gjuha
ZHVILLIMI I MSIMIT
Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft:
t identikoj fjaln si shenj gjuhsore;
t dalloj elementin formal nga elementi prmbajtjesor i fjals;
t zbuloj se lidhja ndrmjet fjals dhe objektit konkret sht konvencionale;
t krahasoj emrtimet e disa fjalve n gjuhn shqipe me ato n gjuh t huaja.
Materiale dhe mjete msimore:
Libri Gjuha shqipe dhe letrsia 10, foto t objekteve t ndryshme, tabela, shkumsa
me ngjyra.
Diskutim, lexim i drejtuar, pema e mendjes, praktik e pavarur, pun e pavarur n
grupe e n ift, diskutim i lir.
Hapi I (diskutim)
Msuesi/ja e nis msimin me kontrollin e detyrave t shtpis dhe diskutimin rreth tyre. Nxnsit do t
gjenin kontekstet n t cilat prdoret secila prej situatave.
Bhet nj prsritje rreth elementeve t komunikimit.
- Cilat jan elementet e komunikimit?
- Si funksionon skema e komunikimit?
- Cilat jan elementet pa t cilt komunikimi nuk mund t kryhet?
Hapi II (lexim i drejtuar, pema e mendjes)
Msuesi /ja prezanton temn e msimit dhe u drejton nxnsve pyetjen:
- kuptoni me fjaln gjuh?
- mesazh
Me prgjigjet e nxnsve plotsohet graku organizues pema e mendjes.
trsi shenjash, fjalsh transmeton mesazhe
krijon marrdhnie mes fjalve sistem
Gjuha
Msuesi/ja prmbledh konceptin mbi gjuhn:
Sistem i cili vendos marrdhnie t caktuara mes shenjave gjuhsore ose fjalve.
referenti (objekti konkret)

T-o-p-i Topi (imazhi mendor)
shenjuesi i shenjuari
27
Nxnsit lexojn informacionin msimor dhe plotsojn n tabel konceptet e reja s bashku me msuesin/en.
Shenjuesi - topi (elementi formal, d.m.th.: fjala si grup shenjash)
I shenjuari - imazhi mendor q lidhet me objektin (i referohet nj objekti, i cili prdoret pr t luajtur,
prbhet prej lkure, sht i rrumbullaktetj.).
Referenti - objekti konkret (n rastin ton, topi).
Diskutim rreth ktyre shtjeve, jepen ilustrime t ndryshme nga nxnsit dhe msuesi/ja t ilustruar me foto.
- sht imazhi mendor dhe objekti konkret?
Kur lexojm nj varg poezie: hapa dritaren dhe ... nuk itet pr nj dritare konkrete, prandaj
secili prej nesh krijon n mendjen e tij nj imazh t vetin pr dritaren.
Nxnsit duhet t kuptojn se imazhi mendor nuk prputhet gjithnj me objektin konkret, nse
ky i fundit sht i panjohur pr dgjuesin.
P.sh., nse nj djal i thot shoqes s vet Sapo pikturova nj peizazh deti, imazhi mendor i vajzs
pr perndimin e diellit do t jet nj imazh standard: nj piktur ku n plan t par sht deti. Kur vajza
sheh pikturn e shokut, vren se deti sht n sfond dhe gura mbizotruese sht nj shkmb.
Sillen shembuj t prputhjes s imazhit mendor me objektin konkret.
Nna e Artanit sht e njohur pr Enteln.
Qeni i Deniss sht i panjohur pr Mimozn.
Hapi III (praktik e pavarur)
Punohet n mnyr individuale ushtrimi 1. Diskutimi bhet rreth tabels.
Shembuj prgjigjesh.
Tabel - shenjuesi, i shenjuari sht imazhi mendor (n rastin ton gura), referenti sht i panjohur.
Kartel - shenjuesi, i shenjuari imazhi mendor (gura), referenti, kartela e kaltr, prputhet me
imazhin mendor.
Mace - shenjuesi, i shenjuari, imazhi mendor (gura e maces ngjyr kafe). Macja e zez q ka djali
n dor sht objekti konkret (d.m.th., referenti).
Hapi IV (diskutim)
Nxnsit emrtojn t njjtin objekt n gjuh t ndryshme (krkesa e detyrs s shtpis) dhe diskutojn
se sa t ngjashme jan emrtimet me njeri-tjetrin dhe far lidhjeje kan me objektin.
Prfundimi:
I njjti objekt n gjuh t ndryshme t bots emrtohet me fjal t ndryshme (bashksi shenjash
t ndryshme), p.sh., objekti top emrtohet: top (n shqip), ball (anglisht), palone (italisht), bulet
(frngjisht) etj. Marrdhnia e fjals me objektin sht konvencionale, pra, folsit e nj gjuh kan
pranuar ti emrtojn objektet me kto fjal sipas nj marrveshjeje dhe ato kuptohen vetm nga
ata q e din kt marrveshje.
Msuesi/ja prshkallzon njohurit e nxnsve.
Gjuha - trsi shenjash t rregulluara nga nj kod i caktuar.
Kodi - sistem rregullash q duhet t njihet nga pjesmarrsit n komunikim.
shenjues
Njohja e kodit ka t bj me interpretimin
i shenjuar
28
>
Hapi V (pun e pavarur n grup)
Ushtrimi 2
Nxnsit plotsojn prkuzimet pr termat.
U krkohet t lexohen n klas.
Shenjues - forma e materialit q prdoret pr t komunikuar (varg tingujsh q formojn fjalt).
I shenjuar - imazhi mendor i objektit.
Referenti - objekti konkret n botn reale.
Kodi - sistem rregullash q duhet t njihet nga pjesmarrsit n komunikim.
Ushtrimi 3
Punohet duke i ndar nxnsit n grupe:
Grupi I - J ep referentin n gjuhn standarde,
Grupi II - J ep referentin n dialekt,
Grupi III - J ep referentin n anglisht,
Grupi IV - jep referentin n italisht.
Shembuj prgjigjesh sipas grupeve:
a) Grupi I - vajz, domate, mace, adr.
b) Grupi II - ik/goc, moll tarta, mic, ombrell.
c) Grupi III - girl, tomatoes, cat, umbrella.
d) Grupi IV - ragacca, pomodoro, gato, ombrello,
Hapi VI (diskutim i lir)
Bhet krahasimi mes tyre n tabeln e organizuesit grak dhe diskutohet rreth t dhnave. N fund arrihet
n prfundimin:
Gjuha sht nj trsi shenjash t rregulluara nga nj kod i caktuar n mnyr konvencionale.
Detyr shtpie a) Ushtrimi 4.
Cilat nga rregullat gjuhsore nuk jan zbatuar n shembujt e mposhtm.
1. Forma e fjalve (ju duhet (atyre) u duhet).
2. Przgjedhja e fjalve (adoptimi dhe jo adaptimi).
3. Rendi i fjalve (Nesr un shkoj me ata dhe jo Nesr me ata, un shkoj).
b) Sillni n klas tabela, foto shenjash t ndryshme komunikimi (sistemit rrugor etj.).
objekti n gj. standarde n dialekt n anglisht n italisht
29
Materiale dhe mjetet msimore:
Libri Gjuha shqipe dhe letrsia 10, tabela me shenja t ndryshme, shkumsa me
ngjyra, foto t situatave t ndryshme komunikative.
Stuhi mendimesh, lexim i drejtuar, diskutim, grak organizues, diagram i Venit, pun
n grupe e n ift.
Teknika lexim (dgjim) i drejtuar mbshtetet n leximin a dgjimin e nj pjese t tekstit
me ndrprerje. Fillon leximi dhe, pasi lexohet nj fjali a nj paragraf, bhet ndalesa e par.
(Ndalesat jan n vartsi t tekstit a informacionit q jepet.)
Pasi ndrpritet leximi, u krkohet nxnsve t mendojn, t analizojn dhe t parashikojn
rreth asaj q dgjuan a lexuan.
Pas do ndalese, msuesi/ja u krkon nxnsve t parashikojn zhvillimin e informacionit
dhe u drejton pyetje t tilla:
mendoni se do t ndodh m pas?
far provash keni pr ta vrtetuar kt?
Pse mendoni kshtu?
Tema
Llojet e
ndryshme t
komunikimit
ZHVILLIMI I MSIMIT
t identikoj llojet e ndryshme t komunikimit;
t dalloj komunikimin verbal (gjuhsor) nga ai joverbal (jogjuhsor);
t zbuloj rastet e prdorimit t t dyja llojeve t komunikimit;
t nxjerr prparsit e secilit lloj t komunikimit;
t prshtat llojin e komunikimit me situatn e komunikimit;
t shkruaj mesazhet e gurave dhe shenjave t komunikimit joverbal.
Hapi I (stuhi mendimesh)
Msuesi/ja e nis msimin me nj stuhi mendimesh. Shkruan n tabel fjaln komunikim dhe krkon
prej nxnsve t mendojn dhe t tregojn gjithka din rreth ktij koncepti, duke u inkurajuar q t mos
shqetsohen nse idet q shprehin jan t drejta ose t gabuara.
komunikim
marrs dhns
kod
mesazh referent
gjuh
e folur
e shkruar
me shenja
sinjale
Hapi II (lexim i drejtuar, diskutim, grak organizues)
Msuesi/ja ka zgjedhur nj gur ku paraqitet nj situat komunikimi dhe u krkon dy nxnsve tua
komunikojn shokve t tyre prmbajtjen e saj n mnyr origjinale. Njri prej nxnsve zgjedh gjuhn
e shkruar pr t komunikuar situatn e dhn, duke shkruar n tabel 2-3 fjali, kurse tjetri ua transmeton
shokve prmbajtjen nprmjet gjesteve, mimiks, zhurmave etj.
- A sht realizuar si duhet komunikimi n t dyja mnyrat? Pse?
Msuesi/ja, s bashku me nxnsit, arrijn n prfundimin se n t dyja rastet kemi komunikim, sepse
Nprmjet diskutimit vihen n dukje rastet e prdorimit t secilit komunikim.
Joverbal: me an t gjesteve
me an t sinjaleve/zhurmave/imazheve
me an t shenjave
Verbal: i shkruar
i folur
marrsi e ka marr mesazhin, por mnyra e transmetimit t tij ndryshon.
Udhzues pr tekstin Letrsia dhe gjuha shqipe 10
30
Komunikimi
verbal
(gjuhsor)
joverbal
(jo gjuhsor)
Msuesi/ja ndan klasn n dy grupe t mdha dhe u krkon q, pasi t lexojn tekstin mbi dy llojet e
komunikimeve, t listojn veorit e secilit komunikim.
Diagrami i Venit sht nj teknik q prdoret pr krahasimin e dy ose m shum
koncepteve, vetive, situatave, personazheve etj. Nga krahasimet dalin n dukje t
prbashktat dhe dallimet ndrmjet atyre q krahasohen.
joverbal
shenja t ndryshme vizatime
imazhe
tinguj jo t shqiptuar
sinjale
zhurma
shprehi t fytyrs
verbal
i shkruar
i folur
universal
shum shprehs
ekonomik
hapur/krijues
Hapi III (diagrami i Venit)
Me an t diagramit t Venit nxnsit vn n dukje prparsit e secilit komunikim.
Verbal
- zvendson komunikimin verbal
n raste t veanta
- prdoret kur nuk njihet kodi
- thekson komunikimin verbal
- ekonomik
- universal
- i hapur
Joverbal
shrbejn
pr
komunikim
Hapi IV (praktik e pavarur n ift, n grup)
Ushtrimi 1
Nxnsit punojn n ift pr t prshtatur llojin e komunikimit me situatn. Diskutohen shembujt me klasn.
1.a. prdoret komunikimi gjuhsor (fjalt)
1.b. prdoret komunikimi jogjuhsor (sinjalet e dritave)
2.a prdoret komunikimi gjuhsor (fjalt)
2.b. prdoret komunikimi jogjuhsor (lvizjen, gjestin)
>
31
3.a prdoret komunikimi gjuhsor (fjalt)
3.b prdoret komunikimi jogjuhsor (prdor gjestin, t fton me lvizjen e dors)
4.a. prdoret komunikimi jogjuhsor (prdor shenjn tek etiketa e veshjes)
4.b. prdoret komunikimi gjuhsor (fjalt)
5.a. prdoret komunikimi gjuhsor (fjalt)
5,b. prdoret komunikimi jogjuhsor (prdor shenjn q nuk lejon parkimin e makins)
Ushtrimi 2 (pun n grupe)
Nxnsit t ndar n grupe diskutojn mbi mesazhin q mbartin situatat.
U krkohet nxnsve q ta sqarojn me fjali t plota far komunikohet n gurat e dhna. Ideja e
sqarimeve ka t bj me faktin se edhe pas komunikimit joverbal qndrojn fjalt q jan brenda nesh.
Demonstrimi i tyre n klas.
1. Armpushim (shenja q tregon dorzimin ose armpushimin sht lvizja e nj cope t
bardh).
2. Ndal (shenja tregon se nuk mund t kalosh n at an t rrugs, kur je duke i dhn makins)
3. Hekurose (shenja q vendoset n etiket tregon se ajo lloj cope mund t hekuroset).
4. Shuma e 8 e 4 sht 12 (shenjat matematikore tregojn se kemi t bjm me veprimin e
mbledhjes).
5. Ftoht (gjesti q ka br personi, mbledhja e supeve dhe afrimi i dors pran gojs pr ta
ngrohur me frym, tregon se sht ftoht).
6. Parko (shenja tregon se parkimi sht i lejuar nga ora 9-18).
Detyr shtpie a) Ushtrimi 3, faqe 16: Sqaroni me an t komunikimit verbal (t folur dhe t
shkruar) si realizohen llojet e komunikimit joverbal.
b) Krkoni n internet ose n bibliotek informacione t ndryshme mbi dshmit e para pr
gjuhn shqipe dhe prejardhjen e emrit shqiptar. (Klasa mund t ndahet n grupe pr kt pjes t
detyrs q nxnsit t prgatisin materiale t prbashkta (p.sh., foto, prgatitje posterash,
prezantime me video projektor etj.) mbi tri shtje:
grupi I - grupi ku bn pjes gjuha shqipe,
grupi II - dshmit e para t shqipes,
grupi III - prejardhja e emrit shqiptar.
32
Libri Gjuha shqipe dhe letrsia 10, tabela t ndryshme, shkumsa me ngjyra, foto,
materiale, dshmi t para t gjuhs shqipe.
Diskutim pr njohurit paraprake, pema e mendjes, INSERT, prezantimi i puns, Di/ Dua
t di/ Msova, praktik e drejtuar. (Ora mund t zhvillohet dhe n formn e konkursit.)
Hapi I (diskutim pr njohurit paraprake)
Msuesi/ja e nis msimin me diskutimin e detyrs s shtpis (pjesa I, ushtrimi 3). Diskutohet mbi
mnyrn e t shprehurit me an t komunikimit verbal t atij joverbal.
Hapi II (pema e mendjes)
Pjesa e dyt e detyrs lidhet me punn hulumtuese t nxnsve rreth dokumenteve t para t
shqipes. Msuesi/ja shkruan n drras grupin emror Gjuha shqipe dhe shkruan gjith prgjigjet
e nxnsve rreth tij
Nxnsit shoqrojn prgjigjet edhe me materialet q kan hulumtuar.
Tema
Gjuha shqipe
dhe emri
shqiptar
ZHVILLIMI I MSIMIT
t zgjeroj informacionin mbi gjuhn shqipe dhe emrin shqiptar;
t identikoj vendin e gjuhs shqipe n familjen e gjuhve indoevropiane;
t prcaktoj vlern e dokumenteve t para, si dshmi t shkrimit shqip;
t hetoj pr origjinn e emrit shqiptar;
t diskutoj pr dy tezat n lidhje me emrin shqiptar.
INSERT-i sht nj metod me an t s cils nxnsit kontrollojn sa t thella i kan
njohurit e fituara. Ata lexojn materialin dhe gjat leximit vendosin shenja, q kan
nj domethnie t caktuar, pr informacionin q lexojn. Shenja vendoset n at
rast kur lexuesi ndesh nj informacion t njohur nga ana e tij. Shenja + vendoset
kur informacioni sht i ri, - kur informacioni kundrshton ose sht i ndryshm
nga ai q di, ? kur ndeshet me nj informacion t paqart.
N fund nxnsit i prmbledhin t dhnat n tabeln e mposhtme:
Gjuha shqipe
Fjalori i Arnold von Hart
sht dokumentuar von
vazhdim i ilirishtes Formula e Pagzimit
Meshari i Gjon Buzukut
+ - ?
Hapi III (INSERT, prezantim
i puns hulumtuese)
33
Hapi III (INSERT, prezantim i puns hulumtuese)
Msuesi/ja trheq vmendjen e nxnsve te njohurit e prezantuara n tekst. Nxnsit lexojn materialin
n tekst dhe vendosin shenjat prkatse. Pasi prfundojn punn, plotsojn tabeln n etore, kurse
katr nxns dalin n tabel dhe plotsojn secili nga nj ndarje. N fund bhet verikimi i njohurive q
kan pasur nxnsit, ato q kan tuar t reja dhe ato q gjat puns i kan rindrtuar. Njohurit e tekstit
pasurohen edhe me njohurit e reja, q kan sjell nxnsit nga hulumtimi i tyre.
Diskutim i lir. Pas prezantimit, nxnsit duke identikuar faktet e nxjerra nga teksti, si dhe nga
hulumtimet e nxnsve, vlersojn rndsin e ktyre dshmive.
Hapi IV (Di/ Dua t di/ Msova)
Msuesi/ja shkruan n tabel nnshtjen e msimi: Emri shqiptar. Ndahet tabela n tri pjes.
N pjesn e par shkruhet do informacion q kan nxnsit pr emrin shqiptar. N kt shtyll
shkruhen edhe materiale q mund t ken sjell nxnsit nga puna e tyre hulumtuese mbi emrin
shqiptar dhe tezat e prejardhjes s tij.
N shtylln e dyt shtrohen pyetjet q iu lindin nxnsve, si dhe dy shtjet kryesore q do t
sqarohen n msim.
N shtylln e tret paraqitet informacioni i ri, q lidhet me pyetjet e shtruara.
Tabela plotsohet me informacion e ri q merr nxnsi.
Pr t mbajtur mend informacionin e ri mund t prdoret edhe nj grak organizues:
Lashtsia e popullit shqiptar
Emri shqiptar, albanes
Shnim.
N kt tabel do t shkruahet
i gjith informacioni q sjellin
nxnsit.
Kur sht prdorur pr her
t par emri albanes? Po
shqiptar?
Cilat jan tezat pr t
shpjeguar emrin shqiptar?
Emri albanes ka qen prdorur prej
vendasve
N shek.II nga Ptolemeu, albanoi
Albanopolis n Shqiprin e Mesme
1072 kronikani bizantin
Arbanenses
n Arbanum.
N mesjet Arbanum ishte Kruja.
- emri shqiptar lloi t prhapej n fund t
shek. XVII
Tezat:
Gustav Majer: nga fjala latine
excipere=kuptoj
Lambertz: e shpjegon emrin nga shqiponja.
Kjo lidhet edhe me simbolin e shqipes
q sht n amur q n kohn e
Sknderbeut.
Di Dua t di Msova
Tezat pr prdorimin e emrit shqiptar.
Albania
Albanoi (shek.II e.r.) Albanopolis (shek.II)
Arbanenses (1166)
Albanenses (1271)
Arbana
(fshat deri n ditt e sotme)
Arbanum (1204, 1250) Kruja (n mesjet)
34
>
Ushtrimi 3.
a) Autori anonim Ktu shqiptart e lartprmendur.....
b) Guiliem Adami Sado q shqiptart kan nj gjuh...
Ushtrimi 4.
a) i gabuar b) i gabuar c) i vrtet d) i vrtet e) i gabuar f) i gabuar
g) i gabuar h) i gabuar i) i gabuar j) i gabuar k) i vrtet l) i gabuar,
Ushtrimi 5.
a) Gjon Buzuku Meshari b) Arnold von Har Fjalorthi
c) Pal ngjlli Formula e pagzimit e ritit latin (8 nntor, 1462)
Detyr shtpie. Sillni n klas fjal, tekste t dialekteve t shqipes.
N fund t ors s msimit bhet vlersimi i nxnsve pjesmarrs. Msuesi/ja vlerson nxns t
niveleve t ndryshme pr punn e br.
Kujdes tregohet mbi punn e br n grup. Msuesi/ja mund t vlersoj aspekte t ndryshme t puns
s nxnsve dhe mund t krkoj nga nxnsit t vlersojn punn e shokve.
Hapi V (praktik e pavarur)
Nxnsit punojn n grupe ushtrimet 1, 2, 3, 4, 5. Prezantimi i puns se tyre n klas.
Ushtrimi 1
Shekulli II i ers son Albanoi
1166 - arbanenses
1204, 1250 vendin Arbanum
1271- albanenses, q u prdor deri n fund t shek.
XVII.
Ushtrimi 2
1. vjen nga latinishtja dhe do t thot kuptoj
(G.Majer),
(G.Vajgand) mbshtet tezn:
shqip =shqip, qart, kuptueshm
2.Sipas M.Lambertz prejardhja lidhet me
shqiponjn, si: totem, kafsh q adhurohej
nga vendasit, dhe, sipas tij, sht shprehja e
kombsis.
Nga fjala latine excipere =kuptoj nga emri i shqiponjs.
Plutarku
E gjejm te Edit Durham
amuri i Sknderbeut
Majeri Lambertzi
Shqip
Shqiptar
Vajgandi
i shqiptoi - kuptoi
35
Libri Gjuha shqipe dhe letrsia 10, tabela t ndryshme, shkumsa me ngjyra, foto,
tekste t shkruara n dialekte t gjuhs shqipe, fragmente nga tregimi i E.Koliqit
Vna shtat vjee dhe Lumo Skndo T muktit, harta e Shqipris.
Tema
Dialektet
dhe shqipja
standarde
Objektiva: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft:
t dalloj n hart zonn ku shtrihen dialektet dhe nndialektet e shqipes;
t krahasoj veorit e dialekteve dhe nndialekteve t shqipes;
t identikoj shtrirjen dhe prdorimin e standardit t shqipes brenda dhe jasht
Shqipris;
t shkruaj fjal e tekste dialektore n shqipen standarde.
E. Koliqi Vna shtat vjee (fragment, shkputur nga vllimi Tregtar amujsh )
Dritoret e mdhaja t ardakut ishin hap kah oborri. Nonse asnji frym ere slvitte,degt
e dnduna t mandit aty para dritoreve, qi drita e zbt e kandilave dilte me zdrit paksa, epshin
tue i shikue si nji ndije freskie. Sipr gjethve m tepr, nji qiell pa hn, por prplot me hyj. Qielli
i Shkodrs qi aq mblsisht priret mbi qytet ndr net maji bnte me uturue mendimet e Lecit.
Ishte nat me dal, mos me ndry aty mbrnd, me dal e me thith ajrin e nats s kulluet, me
ik nga ajo mrzi qi e ngrthente aty pran plakut, i cili predikonte pa pushue, tue mos kujtue
aspak se maji ishte shum m i fort se urtija grumbullue prej tij n gjashtdhetvjet jete.
Lumo Skndo T muktit .
Brnda n t errt shikoj nga nestra perndimn. Drita humbet, ca nga ca terrtit
shtohet, botn e mbulon nj mjegull e zez: nat koh q tfaqet nga perndimi nj ak e
holl maj malevet, pandeh njeriu se drita, dita po vdesn pr gjithnj.
Terrtit si tym i zi m hyn n shpirt dhe n zmr.
Mejtohem: pse lint dielli do mngjes dhe pse shuhet do nat?
Them: pse pas drits na vjen kjo cip e zez?
Ca nga ca pushimi bhet m i thell, do gj bje m nj qetim.
Ahere syt e yjvet elen dhe shikojn dhen e nxir, t piklluar.
Them: pse shikojn ksht kt yj? A po duan t hedhin pak gas mi dhet t nxir, mi
njerzit. Kta sy ngjajn me syt e tu, o njeri. Po t tut qeshin, qajn, gzohen, helmohen,
klqejn dhe shuhen. Ata sipr atje n qiell, ata jan gjithnj t klqyer.
Stuhi mendimesh, pun e pavarur, pema e mendjes, organizuesi grak, pun n grupe,
rrjeti i diskutimi, lexim hap pas hapi, pun n ift.
Msuesi/ja n varsi t paraplqimeve mund t shfrytzoj si burim t teksteve q prmbajn
elemente dialektore dhe vepra t autorve t tjer, si: M. Camaj, Ali Asllani etj.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Msuesi/ja shkruan n tabel titullin e msimit: Dialektet e shqipes dhe drejton pyetjen:
- jan dialektet?
Me an t nj stuhi mendimesh nxnsit shfaqin idet e njohurit e tyre rreth dialekteve.
pjes e gjuhs
forma t foluri
toskrisht
gegrisht
Dialektet
t folmet
36
Fjalor:
nonse - ndonse
mandi - man-i
zdrit - me ndriu
tue - duke
tepr - m t larta
ndry - mbyll
mbrnd - brenda
Dialekti geg
vna, denduna
dritoret
ardakut
kah, nonse
urtija, ndije
gjashtdhetvjet
asnji, qi, nji
zbt, zdrit
tue shikue, uturue, s kulluet, tue mos kujtue
ma tepr
hn, mblsisht, bnte, m
hyj
me dal, mos me ndry, me ik
mbrnd, mandi
perndimn, shtohet, vdesn gjithnj,
zmr shuhet, drits, bhet, t piklluar,
duan
terrtit
tfaqet
ak, syt, cip, hyn
malevet
mejtohem, mi, lint
bje
qetim
ahere
klqejn, t klqyer
dhen, dhet
yj,yjvet
gas,
brnda
Dialekti tosk
Msuesi/ja e drejton vmendjen e nxnsve te harta e Shqipris dhe prcakton s bashku me ata
zonat e shtrirjes s dialekteve. Pasi t ken lexuar kt pjes t tekstit, nxnsit kuzojn n hartn
e tekstit zonat ku shtrihen dy dialektet.
Dialekti geg: n t gjith territorin e Shqipris q ndodhet n veri t lumit Shkumbin,
Prdoret: nga shqiptart e Maqedonis n zonat: mes Strugs dhe Dibrs
nga shqiptart n Kosov ...
Dialekti tosk: n t gjith territorin e Shqipris q ndodhet n jug t lumit Shkumbin,
territori n jug t lumit Shkumbin, Greqi, amri, Ohr
Msuesi/ja trheq vmendjen e nxnsve te dy hartat e tekstit. Nxnsit duke ndjekur ngjyrat dallojn
shtrirjen e t folmeve t gegrishtes e t toskrishtes. Ndrkoh n tabel punohet organizuesi
grak pema e mendjes.
Hapi II (pun e pavarur)
Hapi III (pema e mendjes, organizuesi grak)
N grak vendosen edhe karakteristikat dalluese pr t folmet.
Hapi IV (pun n grupe, organizuesi grak)
Msuesi/ja ndan klasn n dy grupe t mdha dhe u jep dy fragmentet e shkputura nga Vna shtat
vjee e E. Koliqit dhe T muktit e Lumo Skndos. Nxnsit punojn n heshtje rreth 5 minuta pr t
identikuar dialektet dhe karakteristikat e tyre prkatse. Diskutohet rreth tyre mbshtetur edhe n prvojat
individuale t nxnsve. Zbulojn veorit, fjalt dialektore dhe plotsojn organizuesin grak.
Dialektet
t folmet kalimtare
veriore
toskrishtja
gegrishtja
gegrishtja verilindore
gegrishtja veriperndimore
gegrishtja qendrore
jugore
labrishtja amrishtja
gegrishtja e Shqipris
s Mesme
37
Lexohen disa prej detyrave t nxnsve dhe kalohet n rrjetin e diskutimit. Shtrohet pyetja:
A ka ndryshime themelore ndrmjet dialekteve t shqipes?
Nxnsit sjellin argumente pro dhe kundr dhe n fund arrihet n prfundime q lidhen me ndryshimet n:
leksik
morfologji
sintaks
fonetik
Hapi VI (praktik e pavarur dhe diskutim)
Punojn ushtrimet 1, 2, 4. Diskutim rreth tyre.
Po Jo
Gjuha standarde Dialekti juaj Dialekti tjetr
qumsht taml qumsht
gjalp tlyn gjalp
kndes gjel kokosh
vrapoj turru vrapoj
i mbl i mbl i mbl
vajz goc/ik up/vajz
djal un djal
Ushtrimi 1
Gjuha standarde Dialekti juaj
vllan e nns daj, ungj
motrn e nns teze, motrmm
vllan e babait axh, ungj, xhaxha, mixh
motrn e babait hall, motrtat
baban e babait bab, gjysh, babagjysh
nnn e babait Nne, nn, ije, mome, an
baban e nns bab, gjysh
nnn e nns Nne, nn, ije, mome, an
Ushtrimi 2
Mirmngjes! Nadja mir
Mirdita!
Mirmbrma! Mramja mir
Ditn e mir!
Natn e mir!
Mirupafshim!
Ushtrimi 5
Dialekti tosk
Mungojn zanoret hundore: gj, z, lm, sht
hundore sht shndrruar n dhe n - r: bra,
vura, prura, huri
Va: vaj, vatr, vajta
mungon
grupet mb, nd, ng, ngj: mbush, mbaj, mbes, thumb,
hunda, ngjyej, ngarkoj, ndryshoj, ngjala, ngjesh
Dialekti geg
zanoret hundore: gj, z, lm, sht
zanorja hundore : Bna, vun, prun, hni.
grupi nistor vo: Voj, votr, vojta,
paskajorja me punue
Asimilimi i grupeve mb, nd, ng, ngj: Mush, maj, mes,
thum, huna, njyej, narkoj, nryshoj, njala, njesh
Hapi V (rrjeti i diskutimit)
Rrjeti i diskutimit sht nj teknik q ndrtohet mbi bazn e nj pyetjeje t
hapur q pranon si prgjijgje pozitive, ashtu dhe negative. Kjo pyetje prek
drejtprdrejt thelbin e shtjes.
38
>
Liston katr drejtimet kryesore t standardizimit:
1. Rigjallrimi i fjalve dhe strukturave dialektore ;
2. Krijimi i fjalve t prbra;
3. Krijimi i fjalve me shmangie klase;
4. Shqiprimi i fjalve t huaja.
Nxnsit ilustrojn me shembuj.
Hap VIII (pun n ift)
Nxnsit punojn ushtrimin 3. Gjeni se n cilin dialekt jan shkruar tekstet. Ktheni n gjuhn standarde
disa fjal dhe shpjegoni far dukuri gjuhsore ndodhin n dialektin prkats.
a) fragmenti i par sht shkruar n dialektin gegrisht.
Fjal dialektore t kthyera n gjuhn standarde:
mret-mbret, nji-nj, kte-kt, myll-mbyll, mrena-brenda, ly-lyer, boj-boj, shifte-shihte,
gja - gj, kishte pas ushqy - kishte pasur ushqyer, tul-tule, kishte pas vu-kishte pasur vn,
dad - dado, bajte - bnte, masanaj - mbasandaj, goca - vajza, ktij - ktij, mrzit - mrzitur,
ene - edhe, dads vet - dados s saj, kte t ngranme - kt t ngrn, bj - bj, t bij-t bie
(t sjell), koc-kock.
b) Fragmenti i dyt sht shkruar n dialektin toskrisht.
Fjal dialektore t kthyera n gjuhn standarde:
upa - vajza, urdhri urdhri, mirpo - mirpo, shum i mrzitur - shum i mrzitur, t vinte - t
shkonte,
i jati - i ati, mos u marzi mos u mrzit, ushtar vete un - ushtar shkoj un,
bij e babajt - bij e babait.
Detyr shtpie. a) Gjeni nga letrsia artistike fragmente tekstesh t shkruara n dialektet e gjuhs shqipe.
Identikoni veorit e tyre. Kthejini n gjuhn standarde.
b) Sillni n klas tekste t natyrave t ndryshme.
N fund t ors s msimit bhet vlersimi i nxnsve pjesmarrs dhe vlersimi i ors.
Diskutim i lir. Pas prezantimit, nxnsit duke identikuar faktet e nxjerra nga teksti, si dhe nga
hulumtimet e nxnsve, vlersojn rndsin e ktyre dshmive.
Hapi VII (lexim hap pas hapi, organizues grak)
Msuesi/ja duke u mbshtetur n njohurit q kan nxnsit plotson skemn me karakteristikat
kryesore t gjuhs standarde.
varietet gjuhe n t
cilin komunikojm
form e shkruar
e nj gjuh me
funksion t caktuar
gjuh standarde
gjuh zyrtare
proces i vazhdueshm
norma dhe kodikimi
39
Diskutim, prmbledhje e strukturuar, pun n grupe, praktik e drejtuar, praktik e
pavarur, pun e pavarur, shkrim i lir, parashikim me terma paraprak.
Tema
Teksti
t prkuzoj se sht teksti;
t identikoj tekstin dhe karakteristikat e tij;
t identikoj nprmjet shembujve karakteristikat e tekstit;
t hetoj mangsit kur nj tekst nuk sht i plotsuar;
t prdor n t shkruar elementet e ndrtimit t tekstit;
t prshtat situatat me prdorimin e llojeve t teksteve;
Libri Gjuha shqipe dhe letrsia 10, shkumsa me ngjyra, tekste t llojeve t ndryshme.
Dy brir dhie kish n krye
Emblem e vjetr e uditshme
Sikur ta dinte q mes brinjve
Dy perandor do godiste
(I. Kadare, Portreti i Sknderbeut)
Po ia hngre puln tjetrit, lidhe tnden te magjja.
Ua! Paska rn bor!
E dashur nn !
Kt kartolin po ta shkruaj nga Moska.
S bashku me mallin pr ty, po prjetoj edhe dshirn pr vizituar ato vnde,
ku ti ke jetuar dikur. Shpresoj t kem koh, t t drgoj disa foto.
Me dashuri e mall nga larg Blerina!
Pjest e nnvizuara jan tregues t elementeve gramatikore dhe leksikore t tekstit.
Ndriimi i dobt n klasa dhe mungesa e
ndrgjegjsimit pr t kryer nj vizit t syve
ka br q jo pak prej nxnsve t shkollave
9-vjeare t ken probleme me shikimin.
T dhnat e Institutit t Shndetit Publik
dshmojn kt fenomen. Sipas studimit t
kryer nga specialistt rreth 21 % e fmijve
nga 6-14 vje kan rregullime pamore.
Dhe mbasi fola pr shkrimtart, do tju them
nj gj: kam vn re se librat e lutjeve fetare,
ndrsa kan lutje pr do shkoll e zanat,
skan ndonj lutje t veant pr shkrimtart.
Un nuk jam shum fetar, por ndonjher m
hipn zjarri pr nj besim t shkurtr. J am n
nj gjndje t till dhe kam gatuar nj lutje t
shkurtr t ciln ju krkoj leje t kndoj.
(Faik Konica, Lutja e shkrimtarit)
ZHVILLIMI I MSIMIT
Hapi I (diskutim)
Msuesi/ja nis msimin me diskutimin e detyrs s shtpis.
Liston s bashku me nxnsit disa nga karakteristikat e dialekteve t shqipes.
Hapi II (diskutim, prmbledhje e strukturuar)
Paraqet n tabel, t shkruara n tabak t mdhenj me shkrim t dukshm e me ngjyra, tekste
t formave dhe natyrave t ndryshme. Shtron shtjen:
- far sht shkruar n tabelat e vendosura n tabel?
40
Prgjigjet e nxnsve mund t jen: fjal, fjali, tekste, fragmente teksti, grup fjalish etj.
Msuesi/ja nnvizon fjaln tekst dhe pyet:
- sht teksti?
Mbledh idet e nxnsve me an t stuhis s mendimeve.
Msuesi/ja shnon prkuzimin n tabel:
Teksti sht njsia baz e aktivitetit ton gjuhsor, q i prgjigjet nj qllimi komunikues.
Ai mund t ndrtohet nga nj fjal e vetme a nga disa fjal, nga nj fjali (thjesht ose e prbr),
nga disa fjali, paragraf, krer a pjes n varsi t situats n t ciln prdoret dhe qllimit q
synohet t arrihet.
Analizon me nxnsit nse kryejn kt funksion tekstet q jan shnuar n tabel.
- far e kushtzon nj grup fjalsh q t jet tekst?
Teksti duhet t jet:
I plot (argument, tem themelore, trajt)
I rregullt (fakte, ide, zhvillohet organikisht)
Koherent (lidhje logjike e kuptimore, vazhdimsi)
Homogjen (n situatn komunikuese etj. - marrsi, qllimi etj.)
njsi komunikimi
bashksi fjalsh
njsi gjuhsore baz
grup fjalsh
Teksti
N planin leksikor
(t prdoret leksiku i sakt
dhe i pasur)
Teksti duhet te jet i sakt:
N planin gramatikor
(t respektoj rregullat e
gjuhs, n t ciln shkruhet)
realizohet me an t:
t prshtatjes morfologjike t fjalve
rimarrjes s fjalve
t premrave, ndajfoljeve,
zvendsimit

sinonimeve
hiperonimis
parafrazs
hiponimis
konektorve
41
Hapi III (pun n grup)
Pas do hapi t shpjegimit t elementeve prbrse t tekstit, msuesi/ja u krkon nxnsve t
hetojn n grup nse tekstet e paraqitura n tabel i kan kto veori. Diskutohen tiparet dhe
veorit pr secilin rast.
Hapi IV (praktik e drejtuar)
Msuesi/ja u trheq vmendjen nxnsve te prbrsit e tekstit. Koherenca sht elementi q
krkon koordinimin e t gjith prbrsve. Lihen t lir nxnsit pr 3 minuta t vzhgojn tekstin
e ushtrimit 3 dhe m pas analizon realizimin e ktyre prbrsve s bashku me nxnsit.
Shembuj prgjigjesh:
Ushtrimi 3
N kt tekst veprimet vijn n mnyr kronologjike, pas njri-tjetrit. Nuk ka shmangie logjike
kuptimore. do fjali prforcon dhe pasuron deri n fund prmbajtjen kuptimore t tekstit. Ne si
lexues marrim nj informacion t shkurtr pr festimin e ditlindjes s presidentit me stan e tij
t puns.
Festoi 51 vjetorin, mes trndalave, lulet vinin nga institucione t ndryshme, ceremonia nisi me
stan e presidencs, u festua me shampanj, t pranishmit uruan przemrsisht presidentin.
Hapi V (pun e pavarur)
E njjta praktik ndiqet edhe pr punimin e ushtrimit 1. Nxnsit nxjerrin prfundime n mnyr
t pavarur. Diskutojn zgjidhjet e tyre individuale duke argumentuar.
Shembuj prgjigjesh:
Teksti A. Ky tekst sht koherent, sepse na prcjell nj informacion q lidhet me faktin se ka disa
probleme, si sht vaksinimit i fmijve apo msimi i anglishtes n shkolla, pr t cilat nuk ekzistojn
politika t majta apo t djathta pr zgjidhjen e tyre. Megjithat, ai nuk sht i rregullt, sepse fjala
mnyr sht prdorur n vend t fjals politik. Nuk ka mnyra, po politika t djathta apo t majta.
Teksti B. Ky tekst sht koherent pr nga stili. T gjith prbrsit e tij kan lidhje logjike dhe
kuptimore me njri-tjetrin. Ai na prcjell n mnyr korrekte nj fakt: Ura e Mesit, monument
kulture... sht kthyer n vatr mbeturinash, pasojn: turistt .. mbetn t zhgnjyer dhe
shkakun: ...askush nuk sht kujdesur ... .
Teksti sht i sakt n pikpamje leksikore dhe gramatikore: fjalt dhe fjalit jan t lidhura
me njra-tjetrn me logjik dhe sipas rregullave t gjuhs, konektort (dhe, ndonse), fjalt
zvendsuese (ata turistt), premri (askush) jan prdorur sakt.
Teksti C sht jokoherent. Pjest e fjalis nuk lidhen n mnyr logjike e kuptimore me njra-
-tjetrn, mungojn konektort, nuk respektohen shenjat e piksimit.
Le t shohim t dhnat q jep shkrimi, si dhe lidhjen logjike q duhet t kishin pjest e fjalis:
mbi urn e vjetr, q sht monument kulture,
n asnjrin krah t saj (urs) nuk ka nj tabel q t tregoj emrtimin e vitit kur sht ndrtuar,
(po) sheh, jo rrall her, ve njerzve dhe kafshve t ngarkuara q kalojn mbi t, dhe
mbeturina.
Nxnsit s bashku me msuesin/en analizojn ndrtimin e fjalis s prbr dhe lidhjen logjike e
gramatikore t pjesve t saj.
42
Hapi V (pun e pavarur n grup)
Punohet n mnyr t pavarur me grupe ushtrimet 2, 4, 5, 6, 7. Nxnsit mund t punojn n ift dhe
diskutojn opinionet e tyre me njri-tjetrin.
Shembull prgjigjesh
Ushtrimi 2. Proverbat jan tekste t plota.
Mos u ngut, se vonohesh.
Ha sa t kesh, fol sa duhet.
E keqja s harrohet.
Mos e prek gjarprin n bisht, se t ha n gisht.
Ai shkon t ndaj e merr pjes pr vete.
Nxnsit nxjerrin mesazhet q komunikojn ato.
Ushtrimi 4.
1. Autori krkon t marr informacion.
2. Autori dshiron t sqaroj nj keqkuptim dhe t krkoj ndjes.
3. Autori reklamon nj produkt t caktuar, me qllim q ta shes at.
4. Autori uron protagonistt, duke vlersuar shfaqjen.
Ushtrimi 5.
Teksti i dhn ka disa komponent prbrs q lidhen midis tyre nga tema: Sasia e madhe e
squfurit n naft rrezikon jetn e njerzve.
- Fjalia e par paraqit faktin. (hyrja)
- Fjalia e dyt tregon reagimin e Institutit t Shndetit Publik ndaj ktij fakti dhe sjell dy argumente
pse reagimi i tyre nuk merret n konsiderat. (zhvillimi)
- Fjalia e tret tregon masat q jan marr nga Ministria pr ta zgjidhur kt problem n t
ardhmen. (mbyllja)
Teksti sht koherent.
Nuk ka nj marrs t caktuar, por disa: 1- njerzit e thjesht, t cilt jan t interesuar pr ndotjen
e ajrit, 2- biznesment q merren me tregtin e nafts (marrveshja me OBT-n etj.)...
Synimi pr t cilin sht shkruar sht i qart, krkon t informoj publikun dhe grupet e
interesuara pr ndotjen e mjedisit dhe shqetsimi i palve t interesuara pr t.
sht i rregullt nga pikpamja leksikore dhe gramatikore.
Ushtrimi 6
a) Informon mbi vendndodhjen e nj objekti t caktuar. Prdoret si udhrrfyes n rrug.
b) Udhzon mbi ruajtjen e nj objekti t caktuar. Prdoret n vende, t cilat kan pyje.
c) Ndalon prdorimin e nj objekti t caktuar. Prdoret n mjedise publike.
d) Reklam, ofron nj shrbim t caktuar. Prdoret n etpalosje t ndryshme, t cilat promovojn
aktivitetin e nj institucioni t caktuar (bank).
Ushtrimi 7
1. dhe (lidhz bashkrenditse shtuese), 2. sepse (lidhz nnrenditse shkakore) 3. sepse, dhe (lidhza
nnrenditse dhe bashkrenditse,) 4. sepse (lidhz nnrenditse) 5. sepse (lidhz nnrenditse)
43
>
Hapi VI (shkrim i lir, parashikim me terma paraprak)
Msuesi/ja shkruan n drras disa terma paraprak, si: mjedisi, ndotja, problemet e hasura,
shndeti i njeriut dhe u krkon nxnsve t ndrtojn nj tekst mbi mjedisin duke pasur parasysh
prbrsit e tij e t identikojn elementet prbrse. (Tekstet mund t prbhen nga 2-3 fjali,
mjafton q t prmbushin parametrat e duhur.)
Nse koha pr zhvillimin e ktij ushtrimi nuk sht e mjaftueshme, msuesi/ja mund tua jap kt
ushtrim edhe si detyr shtpie.
Shnim. Sipas kohs q ka n dispozicion, msuesi/ja mund t jap edhe ushtrime rreth
elementeve t tjera prbrse t tekstit, si: t argumentojn saktsin n planin morfologjik e
sintaksor, t zbuloj argumentet q prmban teksti dhe llojet e fjalive me nnrenditje q prdoren
(shih ushtrimin 7) etj.
Detyr shtpie. b) Sillni n klas tekste me struktur t gjat; pjes, krer etj.
Informacion plus
Duke qen se koherenca sht nj element i rndsishm i ndrtimit t tekstit dhe nj koncept i ri dhe
gati i panjohur pr nj pjes t msuesve, m posht jepet nj material plotsues.
Koherenca
Kohezioni dhe koherenca jan dy elemente mjaft t rndsishme q realizojn njsin tekst.
Shkrimi i lir ht nj teknik q i v nxnsit
t shkruajn pa u ndalur pr 5 ose 10 minuta
rreth detyrs q u sht dhn, ku t shprehin
mendimin e tyre t pavarur.
Koherenca shpreh qndrueshmrin ose vazhdimsin kuptimore t tekstit.
Nse tekstin do ta paraqesim si m posht:
T Planikim (=organizimi i nntemave rreth tems qendrore
E duke u nisur nga nj qllim i caktuar)
K Njsi = +
S Koherenc: elemente logjike, semantike, stilistikore
T +
I Kohezion formal
Plotsi = prkim i plot me qllimin pr t cilin teksti sht projektuar dhe ndrtuar dhe me kontekstin
n t cilin sht prfshir.
Duke par skemn vm n dukje se koherenca shprehet me elementet logjike, semantike dhe stilistikore.
Koherenca logjike realizon ekuilibrin e trsis tematike t nj teksti, temat e t cilit zhvillohen n
mnyr harmonike, pr t vn n pah qllimin dhe temn qendrore. J o m pak e rndsishme sht
prania e koherencs semantike, e cila ka t bj me leksikun, me kuptimet e fjalve t pranishme
n tekst dhe realizon vazhdimsin kuptimore t tekstit. Edhe aspekti i tret, koherenca stilistikore,
paraqitet si nj element i nevojshm i tekstualitetit, sidomos kur bhet fjal pr tekste me shtrirje t gjat
(si: narracion, prshkrim), tekste q krkojn nj stil dhe gjuh t zgjedhur.
1
T
E
K
S
T
I
44
(1) Lotarit e shumta q do dit po trheqin m shum njerz t interesuar pr to
jan br nj mundsi timi dhe aq m tepr, kur kto transmetohen dhe nprmjet
ekranit t televizionit. Nj ndr to sht dhe lotaria 6 nga 45, e cila dhe sonte mund
t bj t lumtur shum prej jush. Por, edhe nse nuk toni, e rndsishme sht t
marrsh pjes.
(Gazeta Shqiptare, f. 4 , 15.12.1996)
(2) Nj koncert vokal instrumental sht dhn kto dit n Vlor // Pr do kontrat The
artist apo i famshmi Prince krkon shifra marramendse. //Ende enigm fajtort pr vrasjen
e minorenit 15-vjear E.M. //Trupa speciale kundr trakut t klandestinve n Vlor.
(Gazeta Shqiptare, po aty)
Shembulli (1) t krijon prshtypjen se itet pr t njjtn gj; shembulli (2) nuk na e krijon kt prshtypje,
edhe pse nga pikpamja gramatikore sht plotsisht i sakt. Por far e dallon tekstin (1) nga teksti (2)?
Themi se shembulli (1) sht koherent, sepse gjat marrjes s tij, jemi n gjendje t AKTIVIZOJ M
nj PAKET t ngjeshur dijesh t akumuluara (d.m.th., t rikujtojm dhe t nxitim njohurit tona), pra,
nj pjes t enciklopedis son, q pr ne sht mjaft e rndsishme. Kjo pjes e enciklopedis, n
shembullin (1), prbhet nga disa njsi informuese:
a. lotarit e shumta po trheqin do dit e m shum njerz;
b. ato jan mundsi timi;
c. nj ndr to sht lotaria 6 nga 45;
d. e rndsishme sht t marrsh pjes etj.
Shembullin mund ta plotsojm me njohurit tona vetjake: p.sh., prse pjesmarrja n nj lotari ngjall
gjithashtu interes etj.
Me ndihmn e njohurive t tilla mund t mbushim boshllqet e krijuara nga formulimi i tekstit siprfaqsor, mund
t mbushen nga njohuri q donjri prej nesh zotron: koherenca plotson zbraztin e ln nga kohezioni.
Shembulli (2) nuk na lejon aktivizimin e asnj pakete njohurish paraprake, q t lidh pjest prbrse.
lidhje ka, p.sh., i famshmi Princ me trupat speciale t Vlors? Nse n trsin e njohurive tona
enciklopedike nuk gjejm asnj paket njohurish mjaftueshmrisht kompakte, q t lejoj organizimin
e fjalive n nj t tr, nuk mund t asim kurrsesi pr koherenc n shembullin (2).Pra, koherenca e
nj teksti, si sht n shembullin (1), nuk qndron n karakteristikat e mvetsishme gjuhsore, por n
trsin e njohurive enciklopedike paraprake. Dhe, meqense shembulli (1) u prgjigjet disa prej njohurive
tona enciklopedike, t cilat i kemi skematizuar n fjalit (a-d), kt tekst e vlersojm si koherent.
Kshtu, ndrsa analiza e kohezionit zhvillohet praktikisht e tra n kuadrin e dukurive gjuhsore, analiza
e koherencs na on dhe m larg, drejt kurit delikat midis ligjrimit, njohjes dhe mendimit, q gjuhsia
t paktn deri m sot, i ka quajtur kolonat e Herkulit. N t vrtet, analiza e koherencs lidhet me
donjri prej nesh arrin t dalloj pak a shum, q n pamjen e par nj tekst t lidhur nga nj tekst t
palidhur. M e vshtir do t ishte t prcaktonim kushtet e nevojshme kur nj tekst prmbush kriteret
pr tu prkuzuar si koherent.
Pr t vn n dukje dallimin ndrmjet nj teksti koherent (tekst i vrtet) dhe nj teksti jokoherent
(pseudotekst), po sjellim shembuj:
45
Studiuesit Beaugrande /Dressler parashtrojn katr modele t prgjithshme t magazinimit t njohurive:
Frames Kornizat jan strukturat globale q prmbajn njohuri t prgjithshme rreth nj
koncepti qendror t caktuar .Kto korniza tregojn, n vija t trasha, lidhjet , por jo rendin
sipas s cils kto fjal, t lidhura reciprokisht, duhet t shprehen.
Skemat jan struktura globale t ngjarjeve dhe rrethanave t vendosura n sekuenca t
organizuara dhe t lidhura nga afrsia kohore dhe shkakore ... . N dallim nga kornizat,
skemat kan nj vendosje sekuenciale n progresion, e till q lejon t zhvillojm hipoteza mbi
at q, n vazhdimsi, do t thuhet n nj koh t caktuar tekstuale.
Projektet ose Planet jan modele t prgjithshme ngjarjesh dhe rrethanash q synojn
drejt nj qllimi t paramenduar . Kto projekte ose plane ndryshojn nga skemat pr faktin
se projektuesi (d.m.th., krijuesi i tekstit ) i vlerson t gjitha sipas mnyrs sesi kto elemente
lvizin drejt qllimit t paravendosur.
Scripts Dorshkrimet jan projekte t qndrueshme q prdoren shpesh pr t saktsuar
rolet dhe veprimet e pjesmarrsve n komunikim.
mekanizmat nprmjet t cilve mendja njerzore organizon njohjen, t ciln e sjell n kujtes, kur
ka nevoj dhe e prdor pr t interpretuar njohurit e reja. Pr kt arsye, studimi i koherencs fut n
loj dhe disiplina t tjera, si: psikologjin, shkencn njohse, inteligjencn articiale, q duken se jan
m t afta t dalin nga kujt e territorit gjuhsor.
Tham n llim se koherenca u referohet funksioneve t bots tekstuale (konceptet dhe lidhjet
konceptuale). Koncepti sht prvijimi i njohurive q mund t aktivizohen apo t risillen n kujtes
n mnyr t harmonishme dhe konkrete. N aktin ligjrimor, kur asim apo dgjojm dik tjetr,
aktivizojm pjesn (depozitn) aktive t kujtess son. Gjithashtu, konceptet q bjn pjes n
kujtesn ton, nprmjet komponentve t tyre prbrs, krijojn lidhje t ndryshme, si:
lidhje njohse t qndrueshme (p.sh., t gjith njerzit jan qenie t vdekshme);
lidhje tipike (p.sh., njerzit jetojn zakonisht n shoqri, pra jan qenie sociale);
lidhje t rastsishme (p.sh., disa njerz jan biond).
N aktin e komunikimit aktivizojm konceptet dhe marrdhniet konceptuale t s ashtuquajturs
depozit apo kujtes aktive. Q kujtesa jon aktive t kt shkall t lart vlefshmrie, njohurit e
ndryshme q marrim do dit, duhet t ken formn e MODELEVE T PRGJITHSHME.
Informacion plus
N disa literatura gjejm t prdoret dhe termi tekst joverbal. Sipas disa studiuesve nj tekst mund
t formulohet edhe me kode t tjera, ve kodit t gjuhs s shkruar dhe t folur.
Kshtu nj tekst mund t prdor:
gjuhn e gurave - nj vizatim, nj piktur, nj skulptur ose nj shenj rrugore.
gjuhn muzikore - t prbr nga notat, pr shembull, t tilla jan tekstet muzikore, si nj fug e
Bahut ose nj koncert i Bethovenit.
Gjithashtu n nj tekst mund t prdoren n t njjtn koh disa kode: gura, fjalt, muzika etj. p.sh.,
fumeti (revist me vizatime e me fjal, prgjithsisht pr fmij) ose nj pjes humoristike e ilustruar.
2
46
Tema
Teksti dhe
pjest e tij
Objektiva: N fund t ors s msimit nxnsit t jet i aft:
t dalloj pjest prbrse t tekstit;
t identikoj nprmjet skems pjest prbrse t tekstit t gjat;
t rendit veorit e pjesve prbrse t tekstit;
t shpjegoj si ndrtohen lloje t ndryshme t titujve;
t klasikoj llojet e ndryshme t paragrafve;
t shkruaj tituj t prshtatshm pr lloje t ndryshme tekstesh dhe anasjellas.
Libri Gjuha shqipe dhe letrsia 10, shkumsa me ngjyra, tekste t llojeve t ndryshme,
paragraf t llojeve t ndryshme, si m posht.
Paragraf numrimi:
Sipas t dhnave, gruaja ilire zinte nj vend t posam n shoqrin e athershme. Ajo
merrte pjes aktive n jetn shoqrore dhe politike t vendit. J o vetm se ishte nn dhe
shtpiake e mir, por krah pr krah me burrin luftonte kundr armikut.
Luftrat e gjata kundr romakve forcuan m tepr cilsin luftarake t grave ilire. Armiku
shpesh psonte humbje nga sulmet e tyre. Pr romakt kjo ishte habi dhe friksoheshin
shum. Mbi armikun hidheshin nga shkmbinjt, ashtu si u hodh pasardhsja e tyre Nora e
Kelmendit mbi pashain turk, t cilit i preu kokn.
N kryengritjet ilire n vitet 6-9 t ers son, kur romakt kishin rrethuar fortikatat ilire,
ato, pr t mos rn n duart e tyre, shpesh u hodhn nga kshtjellat ose u dogjn brenda n
qytet bashk me fmijt e tyre.
Fjalori Enciklopedik Shqiptar
Paragraf renditjeje:
Nga viti 1924 deri m 7 prill 1939 Shqipria sht sunduar nga mbreti Ahmet Zogu. Pas
pushtimit fashist dhe atij nazist, qysh nga lirimi n nntor 1944 deri m 1992, Shqipria ka
pasur regjim komunist, me nj parti t vetme n pushtet, t drejtuar nga Enver Hoxha (1908-
1985) dhe Ramiz Alia. N llim t viteve 90 n Shqipri u vendos pluralizmi politik dhe sistemi
demokratik. Qysh nga viti 1992 Shqipria sht Republik, me parlament shumpartiak.
Gj. Shkurtaj, Gjuha shqipe pr t gjith
Paragraf shkak pasoj
Pra, poezia kish qen prostituta q m kish tradhtuar. Ishja denoncuar nga t njohur dhe
t panjohur. I akur n qeli me pranga n duar, ndjeva se m ishin kputur jet e padukshme,
kordat e holla, engelt e rnd q m lidhnin me botn dhe, i rn mes tyre si mes damarve
t prer, ndjeva hemorragjin e ndjenjave si at t gjakut.
Visar Zhiti
Paragraf i zgjidhjes s nj problemi:
Tani shqiptart q e kan t drejtn me vete, aty ska dyshim. Qysh t mos ket shqiptari t
drejt t shkruaj e t kndoj gjuhn e tij, kur gjith kombet e kan kt t drejt dhe njeri si
ndalon? Pse shqiptart t jen t mrguar nga nj e drejt q e kan t gjith kombet e dheut?
T mos mundin t msojn e t shkruajn gjuhn e tyre, po t tjera kombe t huaj t vijn e t
e tu hapin shkolla n gjuhrat e tyre e tu kthejn kombrin n gjuhn e tyre? J an kaq t
dobt shqiptart? J o! Nj mij her jo....
Pam m sipr sesa trimri kan br shqiptart ...
Sami Frashri
47
Diskutim, lexim hap pas hapi, stuhi mendimesh, disktutim i grshetuar me shpjegim,
pun n grupe, bashkbisedim, shpjegim, pun n grupe.
Hapi I (diskutim)
Msuesi/ja e nis msimin me diskutimin e detyrs s shtpis. Diskutohet se si i kan ndrtuar
nxnsit tekstet dhe si i kan identikuar elementet e tyre prbrse.
Nxnsit tregojn si jan ndrtuar tekstet nga pikpamja strukturore q ata kan sjell n klas,
ilustrojn ndarje t tilla, si: pjes, krer (kapituj), nnkrer (nnkapituj), paragraf, tituj etj.
U jepet mundsi nxnsve t shprehin opinionet e tyre.
Hapi II (diskutim, leximi hap pas hapi)
Msuesi/ja paraqet t punuar n nj tabak me prmasa t mdha skemn e zmadhuar t f. 29
duke iu referuar nj libri t njohur nga nxnsit. (teksti shkollor)
Identikon pjest prbrse t tekstit s bashku me nxnsit. Prqendrohet vmendja te
prmasat dhe struktura e secils pjese t tekstit.
Nxnsit punojn n dy grupe me tekstet e tyre t shkolls:
grupi I - analizon strukturn e tekstit n trsin e vet,
grupi II - analizon paragraft, pasi lexon informacionin e ri q jepet pr paragran.
Hapi III (stuhi mendimesh, diskutim i grshetuar me shpjegim)
Prqendrohet vmendja te paragra. Msuesi/ja u shprndan nxnsve nj tekst q prbhet
nga paragraf t llojeve t ndryshme. U krkon nxnsve ti lexojn pr pak momente dhe m
pas diskuton rreth tyre.
Paragraf i shtrirjes s nj koncepti:
Me fjaln kanun kuptojm t drejtn kanunore t shqiptarve t Veriut. Kanuni mori emrin
sipas Lek Dukagjinit, i cili n popull ishte i njohur si udhheqs i dalluar ushtarak, gjykats
dhe organizator i lidhjeve snore. Edhe sot ka mbetur shprehja: Si tha Leka, ashtu u b!.
Nga kjo del edhe lidhja e Leks me kanunin. Kanuni prmban rregullat e t drejts
kanunore, ku prfshihen t gjitha lmit e drejtsis....
Gj. Shkurtaj, Gjuha shqipe pr t gjith
Paragraf krahasim - kontrasti:
Te autor t till, si Pushkini dhe Bajroni, trajtimi i tems s vetmis n letrsin romantike
sht i ngjashm n disa drejtime. Q t dy ata e vendosn kt motiv n qendr t veprave
t tyre m t njohura. Gjithashtu ata japin arsyet, t cilat e bjn romantikun t vetmuar. Pr
m tepr secili e trajton brenda karakteristikave t romantizmit.
Pr shkak t ngjashmrive mund ti emrtojm si m t rndsishmit e ksaj rryme.
Megjithat, Pushkini dhe Bajroni ndryshojn nga njri-tjetri n disa drejtime t rndsishme.
S pari, Bajroni trhiqet n vetmi pr shkak t zhgnjimit nga shoqria dhe mjedisi ku jeton,
kurse Pushkini e sjell vetmin e heroit t veprs s tij t grshetuar me elemente m realiste.
Heroi i tij i prket galeris s tipave letrar t ashtuquajtur njerz t teprt...
E.G
ZHVILLIMI I MSIMIT
48
Mbledh opinionet e nxnsve rreth tij me an t stuhis s mendimeve.
Identikojn s bashku me msuesin/en pjest prbrse t paragrat duke dalluar veorit e tij nga
shembulli i dhn n libr.
njsi e vogl e tekstit pjes e nj teksti t shkruar
nga nj kryeradh n tjetrn
shpreh nj mendim pak a shum
t plot e t pavarur
ideja prqendrohet n nj fjali
kryesore
zhvillon nj ide njsi baz informacioni i tekstit
ka lloje t ndryshme paragrafsh
paragra
Hapi IV (leximi hap pas hapi)
N paragran e dyt prmenden dy veori te t cilat numrohen disa karakteristika (pjest e
nnvizuara).
Shnohen llojet e paragrafve n tabel.
Pasi bhet leximi i drejtuar i tekstit msuesi/ja praktikon s bashku me nxnsit identikimin e
llojeve t ndryshme t paragrafve n baz t cilsive t tyre.
Paragraf numrimi (list): renditin shkaqe, pasoja, t dhna, dukuri, ngjarje etj.
Paragraf renditjeje: elementet paraqiten n renditje kohore.
Paragraf krahasimi/kontrasti: tregon ngjashmrit ose dallimet mes subjekteve.
Paragraf pr shtrirje t nj koncepti: fraza qendrore jep at q shpjegohet m n detaje.
Paragraf t zgjidhjes s nj problemi: skema pyetje-prgjigje.
Paragraf shkak/efekt: vendos nj lidhje mes nj ngjarjeje dhe shkakut t saj.
Klasikimi i
paragrafve
Letrsia shqiptare pas lufts
Pas Lufts s Dyt Botrore letrsia shqiptare eci n nj udh mjaft t vshtir e
komplekse.
Veoria kryesore e ksaj periudhe sht shkputja jo e natyrshme e letrsis nga
tradita e saj dhe ndikimi i fuqishm, po ashtu jo i natyrshm, q ushtron mbi t prvoja
krijuese e metods s realizmit socialist. Veoria tjetr, mbase m e rndsishme dhe
me pasoja t rnda, sht se letrsia shqiptare do t zhvillohej e ndar nga nj ku
politik brutal dhe kuzimet e regjimit diktatorial.
Kshtu kemi letrsi t zhvilluar brenda dhe jasht kujve.
Titulli
Paragra I hyrs
Paragra II numrues
Paragra III prmbylls
Ky sht nj tekst
49
Punohet ushtrimi 1 i tekstit.
P.sh.: Dy arsye jan pse Lidhja Demokratike do t duhej t ishte n opozit: Arsyeja I ka t bj me
votuesit e LDK-s, t cilt n mas t madhe ia kthyen shpinn PD-s s Kosovs. Pr 8 vjet votuesit e
ksaj partie kan dhn votn e tyre pr t qeverisur LDK-n dhe pr tu udhhequr vendi nga lidert
e ksaj partie. (etj.)
Ky sht paragraf shkak - efekt (pasoj).
Pjest e nnvizuara tregojn elementet q gzon ky paragraf pr tu emrtuar si paragraf shkak efekt
(pasoj):
Pasoja - Votuesit i kthyen shpinn LDK-s.
LDK-ja po paguan harain pr mungesn e guximit.
Shkaku - sepse LDK-ja dhe lidert nuk qeverisn vet, por ia lan partive t tjera.
Partit e tjera abuzuan n qeverisje.
LDK-ja mbajti fajin pr keqqeverisje.
U trhiqet vmendja nxnsve lidhur me veorit q kan llojet e paragrafve. N t gjitha llojet sillet
informacion, por mnyra si organizohet ai dhe ideja q shtjellon i bn t ndryshm.
Hapi V (pun n grupe, organizuesi grak)
Ndahet klasa n aq grupe sa jan edhe paragraft e dhn n tekst. Nxnsit punojn t ndar n
grupe pr identikimin e llojit t paragrat, renditin t dhnat n organizuesin grak, prcaktojn
llojet e paragrafve. Prfaqsuesi i do grupi paraqit zgjidhjen e krkess s ushtrimit dhe
diskutohet prfundimi i arritur.
Hapi VI (bashkbisedim, shpjegim)
Msuesi/ja u krkon nxnsve tu vendosin tituj paragrafve t msiprm.
Drejtohet pyetja:
- lloj titulli mund ti vendosim tekstit A? Ku duhet t prqendrohemi pr ta br kt?
Msuesi/ja u krkon nxnsve t lexojn individualisht tekstin dhe t renditin s bashku veorit e titullit.
emror tregues
foljor titulli shpjegues
fantazues
Praktikojn s bashku vendosjen e nj titulli t fragmentit t msiprm.
Hapi VII (pun n grupe)
Punohet n grupe ushtrimi 2. Vendosni nga n titull pr secilin nga tekstet e mposhtme.
Nxnsit prqendrohen n krkesat q duhen mbajtur parasysh pr formulimin e titullit:
i shkurtr koherent emror foljor
paragra
B
C
D
E
cilsit
Elementet paraqiten n renditje kohore
Fraza qendrore jep at q shpjegohet n detaje
Skema pyetje-prgjigje
Vendos nj lidhje mes nj ngjarjeje dhe shkakut t saj
lloji
Shtrirje t nj koncepti
Numrimi
Zgjidhje problemi
Shkak - efekt
titulli
50
Tema
Llojet
e teksteve
t klasikoj tekstet e llojeve t ndryshme;
t bj tabeln e klasikimit t llojeve t ndryshme t teksteve;
t dalloj tekstet letrare nga tekstet joletrare;
t tregoj pr veorit e llojeve t teksteve nprmjet synimit t tyre;
t identikoj llojet e teksteve nprmjet funksionit t tyre.
Libri Gjuha shqipe dhe letrsia 10, shkumsa me ngjyra, tekste t llojeve t ndryshme
letrare dhe joletrare.
>
Shembull prgjigjeje
Pr paragran I nj titull sugjerues mund t jet: Dhun dhe protesta n Greqi, sht titull
emror dhe trheq vmendjen te fjalia kryesore e paragrat, e cila tregon rreth asaj q ndodh.
Titulli pr paragran II Revolta e tifozve bardhezinj, prqendron vmendjen te shtja
kryesore, titull emror. Po paragra mund t titullohet edhe Bardhezinjt revoltohen. N kt
rast e prqendron vmendjen te veprimi, titulli sht foljor.
Titulli pr paragran III Mot i nxeht n Shqipri, sht emror, prqendron vmendjen te
emri. Titulli I nxehti arrin n Shqipri, sht foljor, prqendrohet vmendja te veprimit.
Detyr shtpie
a) Ushtrimi 3 - Analizoni titujt e mposhtm dhe shkruani tekste t shkurtra, t cilve mund tu vendosen
kta tituj. (Nxnsit udhzohen nga msuesi/ja pr kryerjen e detyrs. Duhet t kujdesen t ndrtojn nj
tekst t shkurtr, po me t gjith prbrsit, njohuri t marra dhe n msimin Teksti dhe elementet e tij
prbrs, t kujdesen pr paragran dhe llojin e tij, n fund t vendosin t prcaktojn fjaln ose fjalin
ky t tij dhe m pas t ndrtojn tekstin duke iu prmbajtur parametrave t krkuar).
Shnim. Klasa mund t ndahet n grupe.
b) Sillni n klas tekste letrare dhe joletrare.
Tekst rrfyes (biogra)
Migjeni (1911-1938)
Migjeni sht pseudonimi i Millosh Gjergj Nikolls. Lindi m 13 tetor 1911 n Shkodr dhe
vdiq n Itali m 1938. Msimet e para i mori n qytetin e lindjes, pastaj ndoqi msimet n
nj shkoll fetare n Manastir, ku qndroi deri m 1922. Prvetsoi disa gjuh t huaja dhe
lexonte shum. Kishte interesa t gjera artistike e kulturore. Punoi si msues n Vrak, afr
Shkodrs dhe n Puk. Shkroi poezi t fuqishme dhe proza t shkurtra. Krijimtaria e tij letrare
sht prmbledhur n vllimin Vargjet e lira (1936). Vepra e Migjenit sht nj pasqyr
realiste e shoqris shqiptare t viteve 30.
Tekst prshkrues
Guid turistike
Tirana ndodhet n lartsin 110 m mbi nivelin e detit. Ajo ndodhet n t njjtin paralel me
Napolin, Madridin e Stambollin, si dhe sht n t njjtin meridian me Budapestin dhe
Krakovin. Siprfaqja e qytetit t Tirans sht 31 km
2
, ndrsa ajo e gjith rrethit 1288 km
2
.
Prfshin katr qendra urbane: Tirann, Vorn, Krrabn dhe Kamzn, si dhe 150 fshatra.
Lartsia mesatare e fushs s Tirans sht 521 m. Dy majat m t larta t saj jan mali i
Dajtit 1612 m dhe Mali me Gropa 1828 m.
Tirana u themelua m 1614 nga Sulejman Bargjini Pasha...
(Udhrrfyesi praktik i kryeqytetit)
51

Tekst informues - paraqits
Onufri
Onufri sht piktor i shquar i shek. XVI. Ai krijoi n fushn e pikturs murore dhe t ikons.
N vijim t tradits pikturore t shek XIII-XV, Onufri shtoi elementin realist dhe etnograk t
mjedisit shqiptar. Ai e zbuti mjaft kanionin bizantin, duke br prqasjen e pikturs kishtare me
jetn e gjall dhe mjedisin real. Onufri ka zbukuruar me pikturat e tij nj varg kishash n Berat,
n Shpat t Elbasanit, si dhe n Maqedoni e n Greqi...
(Marr nga Fjalori Enciklopedik Shqiptar)

Darvini dhe teoria e tij
Gjithnj njerzimi ka ngritur pyetjen: Kush jemi e nga vijm? Kush sht forca krijuese e
natyrs apo universit? Disa prgjigjen se sht Zoti. T tjer prgjigjen se sht vet natyra
me ligjet e saj. T dyja tezat prputhen n nj pik: Bota e gjall, bimt, kafsht e njeriu,
jan zhvilluar prmes nj procesi q quhet evolucion, q do t thot ndryshim gradual (i
ngadalshm). I pari q shtroi tezn e evolucionit ishte shkenctari anglez Karl Darvini n
librin Origjina e llojeve i botuar n vitin 1859.
Darvini argumenton s pari, se njeriu nuk ka ardhur nga majmuni, q gabimisht prsritet
e prdoret si argument nga kundrshtart e teoris s tij. Ai pohonte se njeriu e majmuni kan
origjin t prbashkt dhe m von secili prej tyre ka ndjekur rrugn e vet t zhvillimit.
Forma e par e jets lindi n uj, pra, n gjirin e deteve dhe ka nj origjin t largt
rreth 4 miliard vjet. N llim ishte nj organizm mikroskopik. Nprmjet ndryshimeve t
ngadalshme u formuan lloje gjithnj e m komplekse. U krijuan algat, pastaj meduzat (kandili i
detit), sfungjert e n fund peshqit. Nga kta t fundit doln m von ambt (kafsh q jetonin
n uj e tok), pastaj zvarranikt e n fund jan shfaqur mamifert, q prbjn klasn m t
zhvilluar t bots s gjall.
Nga mamifert lindn majmunt antropomorf, prej t cilve doln primatt.
Primatt jan paraardhsit m t largt t njeriut.
Teksti udhzues
- Ligj pr organizimin dhe funksionimin e pushtetit vendor.
Neni 1
N do komun, bashki dhe rreth organizohet dhe funksionon pushteti vendor. Organizimi
dhe funksionimi i pushtetit vendor bazohet n parimet e vetqeverisjes, autonomis vendore,
t ligjshmris dhe t zgjedhshmris...
Tekst letrar
N Dukagjinin e Siprm kish ardhur vjeshta. Frynin erra me lagshtir dhe kjo lagshtir
e bnte ajrin m t shndritshm, i bnte ret m t shndritshme.
Ishte koha kur bagtit do zbriteshin nga kullotat verore t bjeshkve. S shpejti do zinte
bora dhe kopet do mbaheshin edhe pr pak koh rrz maleve, pastaj ose do uleshin n
kullotat dimrore t fushave, ose do mbylleshin brenda.
Dgjohej kudo jehona e kmborve, zileve dhe qiprave. Dgjoheshin blegrima, lehje,
fyej, vikama.
Her-her ia behte, nuk e di se nga ndonj shtrngat e zemruar q rrokulliste mbi kurorat
alpine, orteqe bubullimash dhe ndizte shkreptima rrufesh, derdhte rrkera shiu.
(Nga Krastakraus, B. Xhaferri)
52
Diskutim, pema e mendjes, pun n grup, grak organizues0, pun e pavarur.
Hapi I (diskutim)
Msuesi/ja e nis msimin me diskutimin e detyrs s shtpis. Diskutohet si jan ndrtuar tekstet
n baz t titujve q u jan sugjeruar, prqendrohet vmendja te pjest prbrse t tyre duke br
kshtu nj prsritje t njohurive.
Shkruan n tabel titullin e msimit Llojet e teksteve. Msuesi/ja ndan klasn n pes grupe dhe
u shprndan grupeve tekste t llojeve t ndryshme: letrare dhe joletrare. Nxnsit kan njohuri pr
llojet e teksteve nga klasat e mparshme, t cilat u rikujtohen nprmjet pyetjeve, duke i shkruar n
tabel:
- far jan fragmentet?
- Pse jan tekste?
- Cili sht qllimi i tyre?
- T lloji jan kto tekste?
- veori kan ato?
do grup do t jap prgjigjet e veta, t cilat do t ken ant e tyre t prbashkta: jan tekste, jan njsi
komunikimi q kan nj qllim t caktuar, dhe prgjigje t ndryshme, q lidhen me qllimin: t informoj,
t udhzoj, t shpreh ndjenja, me llojet: letrare ose joletrare dhe me nnllojet e tyre etj.
P.sh.: Kalaja e Petrels nga zbulimet e bra sht ndrtuar n kohn e sundimit bizantin J ustinianit,
n shek. VI, pas Krishtit. sht ngritur n nj terren me shpate mjaft t pjerrta, t cilat e kan
br kalan shum t mbrojtur. U ngrit n momentet kur kalaja e Vils, e cila ndodhej prball saj,
humbi rndsin e saj ... Nga pika m e lart e kalas shihet nj pamje e mrekullueshme e zons
kodrinore t Petrels ...
Kto fjali jan prshkruese, qllimi i tyre sht t prshkruaj dhe ka karakter praktik pasi prdoret
n guida turistike.
Msuesi/ja ndihmon nxnsit pr t realizuar objektivin e ors s msimit, q nxnsit t dallojn
llojet e teksteve duke plotsuar organizuesin grak pema e mendjes.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Pema e mendimit ose prvijimi i t menduarit sht nj teknik q nxit nxnsit
t mendojn rreth tems dhe t krijon sa m shum lidhje q t mundin.
tregimtar
poetik
dramatik
tekste
me:
qllimi
informon
udhzon
njsi komunikimi
funksion estetik
tekste letrare
funksion praktik
tekste joletrare
rrfyes
prshkrues
paraqits
argumentues
udhzues
53
Hapi III (pun n grup, grak organizues)
Nxnsit ndahen n dy grupe t mdha q do t analizojn:
Grupi I - tekste me funksion praktik tekstet joletrare;
Grupi II - tekste me funksion estetik tekstet letrare
Grupet ndahen edhe n nngrupe, sipas llojit t tekstit.
Msuesi/ja prgatit n dy tabak t mdhenj letre organizuesin grak pr llojet e teksteve: letrar
e joletrar dhe ia v prpara do grupi.
Nxnsit punojn n grup dhe plotsojn s bashku tabeln e klasikimit t teksteve me an t
organizuesit grak.
Tekstet me funksion praktik tesktet joletrare
Teksti
Rrfyes
Prshkrues
Paraqits
Argumentues
Udhzues
bn?
Tregon ngjarje reale me
personazhe dhe vende reale.
Prshkruan karakteristikat e
njerzve, kafshve, sendeve,
vendeve, objekteve.
Paraqet t dhna, informacione,
shpjegon koncepte, teori mbi nj
argument t caktuar.
Mbshtetin opinione, teza,
vlersohen fakte, gjra, persona.
J ep udhzime, kshilla, urdhra.
Synimi
T nxit fantazin e lexuesit.
T prshkruaj cilsi zike
e psikologjike, q lexuesi i
percepton mendrisht.
T shpjegoj, t sqaroj, t
ilustroj nj teori.
T bind lexuesin pr vlefshmrin
e tezs dhe t gjykimit t vet.
T udhzoj, kshilloj, detyroj,
urdhroj lexuesin q t ndjek
nj qndrim ose t kryej veprime
sipas nj radhe t caktuar.
Lloji i tekstit
Kronika, shnime udhtimi,
biogra, intervista etj.
Guida, traktate teknike, tekste
shkencore etj.
Njoftime, zrat e enciklopedive,
prmbledhje etj.
Ese, artikuj politik dhe
propagandistik etj.
Ligje, vendime, udhzime,
urdhra, receta, udhzues
prdorimi etj.
Tekstet me funksion estetik tekstet letrare
Teksti
Tregimtar
Rrfyes ose narativ
Poetik
Dramatik
bn?
Rrfen pr ngjarje ose
personazhe reale ose t
trilluara, ndrtohet sipas nj
strukture artistike.
Rrfen pr ngjarje ose
personazhe nprmjet vargjeve
dhe organizimeve t ndryshme
tingullore, shpreh ndjenja e
emocione nprmjet gjuhs s
gurshme.
Rrfen nprmjet personazheve
veprues dhe lojs s aktorve
n sken,
Synimi
T pasqyroj jetn
nprmjet gurave artistike dhe t
shkaktoj prjetime dhe emocione t
caktuara te lexuesi.
T ndikoj thell n mendjen, n
zemrn e n ndjenjat e lexuesit,
duke shfrytzuar mjetet shprehse
t gjuhs.
T pasqyroj jetn nprmjet gjuhs
skenike (dialogve dhe monologve)
dhe t shkaktoj prjetime dhe
emocione t caktuara te shikuesi.
Lloji i tekstit
Miti, legjenda, romani,
novela, tregimi etj.
Poema epike, eposi, ciklet
e kngve, poezia etj.
Tragjedia, komedia,
drama, farsa etj.
54
>
Hapi IV (pun e pavarur)
Nxnsit punojn t ndar n grupe ushtrimin 1, 2. U krkohet nxnsve t prcaktojn llojin dhe
funksionin e tekstit.
Ushtrimi 1: a) prshkrues, b) udhzues, c) paraqits, d) argumentues.
Ushtrimi 2: a) t informoj,
b) t ndikoj te lexuesi,
c) t argumentoj pr nj qndrim t caktuar,
d) t shpreh emocione,
e) t ndikoj emocionalisht pr dukurin,
f) t shpjegoj,
g) t udhzoj.
Kontrollohet puna e nxnsve. Diskutohen prgjigjet e ushtrimeve, jepen argumente mbi to duke iu
referuar fragmenteve.
(P.sh., ushtrimi A - funksion informues, mbshtetet te t dhnat, faktet historike, fjalia shembull Sipas t
dhnave, njeriu i par n Evrop ka shkelur rreth 35 mij vjet m par Ushtrimi E, jan vargje t nj
poezie didaktik, e cila nuk ka qllim q t shpjegoj dukurin shkencore, po t ndikoj tek emocionet
dhe prjetimet e lexuesit.)
Detyr
a) Gjeni nj tekst letrar dhe joletrar prcaktoni qllimin, funksionin, synimin e autorit.
J epni argumente.
b) Sillni n klas tekste t ndryshme prshkruese.
Bashkbisedim, diskutim, pun n grup, pun n ift, organizues grak, diagrami i
Venit, pema e mendimit, stuhi mendimesh.
Tema
Teksti
prshkrues
t identikoj tekstin prshkrues dhe veorit e tij;
t dalloj llojet e tekstit prshkrues sipas qllimit t prdorimit;
t krahasoj prshkrimin objektiv me at subjektiv;
t prshkruaj t njjtin objekt n mnyr objektive dhe subjektive.
Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 10, tekste prshkruese t llojeve t ndryshme,
shkumsa me ngjyra, tabela.
55
Hapi II (diskutim, stuhi mendimesh, organizues grak)
Prezantohet tema e msimit: Teksti prshkrues.
Msuesi/ja u krkon nxnsve t lexojn disa nga tekstet e zgjedhura prej tyre.
Shtrohet pyetja:
- sht prshkrimi?
Me prgjigjet e nxnsve ndrtohet graku i nj stuhie mendimesh.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Hapi I (pema e mendimit)
Msuesi/ja e nis msimin me diskutimin e detyrs s shtpis. Diskutohet mbi funksionet q kan
tekstet duke u bazuar n cilsit e tyre. Ndrtohet pema e mendimit duke risjell s bashku me
nxnsit llojet e teksteve dhe synimet e tyre.
- Cili sht synimi i prshkrimeve n tekste q keni zgjedhur?
- far prshkruajn?
Msuesi/ja ndihmon n prcaktimin e veorive t tekstit prshkrues duke zbrthyer nj shembull.
Prdoret pr qllime t ndryshme
Vende/objekte/persona
Nxjerr karakteristika t veanta
Fizik/psikologjik
Prshkrimi
P.sh.: Bazilika e Tirans.
Kjo dshmi e zbuluar n vitin 1972, i takon zons perndimore t qendrs s qytetit. Ajo prbhet
nga naosi (salla), n perndim, narteksi (parasalla) dhe mjediset e tjera t vendosura n ann
veriore. Mendohet se godina sht rrnuar n periudhn e antikitetit t von. Kemi t bjm me
nj ndrtes banimi t shekullit II dhe III t ers son, kthyer gjat shekullit IV, V n ndrtes kulti
kristian.

- far prshkruan ky tekst?
Prshkruan nj vend me vler arkeologjike dhe historike.
- lloj prshkrimi sht?
Prshkrimi sht i plot, sakt, i detajuar dhe bhet me nj terminologji teknike.
- far v n dukje?
V n dukje tipare zike, cilsi kohn kur sht krijuar, stilit t cilit i prket.
- Prse prdoret ky lloj prshkrimi? Informon.
Hapi III (praktik e drejtuar, organizues grak)
Nxnsit hetojn rreth pyetjeve t msiprme n tekstet q kan prpara (msuesi/ja sht kujdesur t
przgjedh tekste prshkruese, informuese, bindse, shprehse) dhe japin prgjigje individuale. Duke u
mbshtetur n prgjigjet e nxnsve, msuesi/ja plotson veorit e llojeve t tekstit prshkrues n organizuesin
grak. Msuesi/ja duhet t nxjerr veorit q i bjn kto tekste t ndryshme n qllimin e tyre.
Llojet e teksteve
joletrare
paraqits
prshkrues
argumentues
udhzues
rrfyes
56
Prshkrimi informues
Berati shtrihet n Shqiprin J ugore, n Krahinn Malore Qendrore dhe pjesrisht n
Ultsirn Perndimore. Siprfaqja 1027 km
2
. Popullsia 150000 banor. Prfshin 3 qytete,
Berati qendr e rrethit, Kuovn dhe Urn Vajgurore. Mbizotron relievi malor e kodrinor.
Lartsia mesatare 455 m. Zona m e lart sht Tomori, ku ndodhet dhe pika m e lart uka
(2416 m) nj ndr majat m t larta t vendit.
Prshkrimi binds
Edhe pr kushtet m t vshtira t motit, ne zotrojm sisteme atie q ju mbrojn e ju
krijojn komfort: Ulluk bakri, alumini ose xingatoje, 6 m t gjata me aksesort prkats, t
projektuar pr t prballuar reshjet m maksimale. Sisteme izolimi termike e t zrit pr paretet
ndarse.
Pr t kursyer kohn tuaj q bhet prher e m e muar, ne ju ofrojm sisteme laminate
e tavane akustike.
E fundit dhe jo m pak e rndsishmja sht zgjidhja inxhinierike e problemeve tuaja t
ksaj fushe.
Asnjher nuk sht von pr t na vizituar n: Sallonin ton t ekspozimit. J u presim!
far mund t vizitosh n Tiran?
Galerin Kombtare t Arteve. Institucioni m i madh i arteve pamore n Shqipri. Ktu
ruhet koleksioni kombtar i arteve pamore prej 4.100 veprave t huaja dhe shqiptare, duke
lluar nga gjysma e dyt e shek. XII deri n ditt tona.
J u presim! Nuk do t mbeteni t zhgnjyer!
Prshkrimi shprehs
Bora, Faik Konica (subjektiv)
Kthjelltsia e qiellit shkoi me diellin me lulet, me vern. Vjeshta e trishtimshme erdhi dhe
iku. Tani po hyn dimri, edhe qiellin e kan mbuluar re t ftohta. Edhe sot, pr t parn her,
zuri t bjer bora.
Prapa qelqeve t dritares, po shikonj. Ngadal-ngadal, sikur ka frik t dgjohet, bora
uturon ok-ok e shtrohet mbi dhe. Bie kudo, e duket se krkon t ndreq e t zbukuroj.
Dy upa t vockla shkojn, e, n leshrat e arta t tyre, t lshuara mbi shpatullat, bora
shkruan trndala t argjendt. Djemt qeshin, hidhen, lozin e luftojn me topa bore. Zogjt
vrtiten rreth e rrotull prakeve ciu-ciu, nj thrrime buke! Si n ver gjith bota jan veshur
me t bardha.
Flok-ok, ngadal, po bie bora.......
Prshkrim objektiv
Bora, dukuri atmosferike
Bora sht nj dukuri atmosferike q krijohet nga kondensimi i ujit.
Atmosfera prmban avuj uji. Kur bn ftoht, ky avull shndrrohet n shi. Kur bn shum
ftoht, uji shndrrohet n kristale t holla akulli dhe bie n form dbore.
Kondensimi i avujve t ujit n lartsi ndodh, n prgjithsi, kur temperatura sht m e
ult se 0 C.
Pikzat e ujit q formohen, ngrijn shpejt dhe kthehen n kristale t vogla akulli q marrin
forma t ndryshme gjeometrike. Flokt e bors arrijn n tok vetm kur temperatura e
shtresave t ajrit q prshkojn, mbetet nn zero, prndryshe ato shkrijn. Bora duket e
bardh, sepse faqet e kristaleve t saj pasqyrojn dritn.
57
Grak organizues pr veorit e tekstit prshkrues.
Lloji i tekstit
prshkrues
Prshkrues
informues
Prshkrues
binds
Prshkrues
shprehs
(subjektiv)
Prshkrues
(objektiv)
Veorit
- J ep informacione
pr objekte, persona,
vende etj.,
- i sakt, i detajuar,
- terminologjia teknike
e shkencore.
- J ep disa an t
objektit, prmes t
cilave realizohet imazhi
i dshiruar,
- pak i detajuar,
- jep ato karakteristika
q realizojn synimin,
- terminologjia jo
teknike.
Ka si objektiv t
- ngjall emocione,
- Paraqet mjedise,
personazhe etj. n
mnyr subjektive,
- prdor gjuh
gurative e t zgjedhur.
- Ka si objektiv t
saktsoj t dhnat.
- paraqet nj mjedis,
personazh etj., n
mnyr objektive,
- prdor gjuh t
zgjedhur, sipas fushs.
Teksti tipik ku
prdoret
Tekste shkencore
Reklamat
Romani, ditari
vetjake
Tekstet shkencore
Shembuj nga fragmenti
- Shtrihet n Shqiprin
J ugore,
- siprfaqja 1027 km
2
,
- popullsia 150.000 banor,
- prfshin 3 qytete,
- Berati qendr e rrethit etj.
Galeria e Arteve- institucioni
m i madh i arteve pamore
n Shqipri,
- ruhet koleksioni kombtar
i arteve pamore prej 4.100
veprave t huaja dhe
shqiptare,
- datojn nga gjysma e dyt
e shek. XII deri n ditt tona.
Ngadal-ngadal, sikur
ka frik t dgjohet,
bora uturon ok-ok
e shtrohet mbi dhe. Bie
kudo, e duket se krkon t
ndreq e t zbukuroj. Dy
upa t vockla shkojn,
e, n leshrat e arta t tyre,
t lshuara mbi shpatullat,
bora shkruan trndala t
argjendt.
- Atmosfera prmban avuj,
- n t ftoht avulli-shi,
- kur bn shum ftoht uji-
akull.
Mjetet
Informon me t dhna:
hapsira gjeograke: krahin
malore
toponime Berat, Kuov
numra 1027, 150000, 3
njsi matse - km, m
- Bind me mjete gjuhsore:
- mbiemra n shkalln siprore
e krahasore: m i madh, m e
muar, m maksimal,
- folje - zotrojm, mbrojm
krijojm, ofrojm,
- fjali nxitse thirmore Ju
presim! Nuk do t mbeteni t
zhgnjyer!
Gjuha gurative:
Metaforat: kthjelltsia... shkoi
me..., bora uturon ok.
Qiellin e mbulojn re t ftohta etj.
bora shkruan.
Epitetet: e trishtueshme, e arta,
t argjendta.
Fjal nga fjalori shkencor:
Dukuri atmosferike, kondensim,
shndrrohet temperatura, forma
gjeometrike, shtresa ajri etj.
T trhiqet vmendja e nxnsve tek e prbashkta q i lidh t dyja shkrimet. Pavarsisht se prshkrimi
i Konics sht prshkrim letrar, ai mbshtetet mbi prshkrimin objektiv shkencor.
Te Konica re t ftohta
Te shkrimi shkencor temperatura e shtresave t ajrit shkon nn zero,
Te Konica bota veshur me t bardha,
Te shkrimi shkencor bora duket e bardh, se faqet e kristaleve pasqyrojn dritn.
Hapi IV (praktik e drejtuar, lexim hap pas hapi)
Lexohen n libr tri fragmentet me t njjtn tem Shqipria, dhe plotsohet skema.
prshkrimi
objektiv
subjektiv
i qndron besnik realitetit
i vlefshm pr t gjith
jopersonal
prshkruan n mnyr objektive
shpreh ndjenjat dhe
emocionet e prshkruesit
ka qllim ta bj m
trheqs objektin
58
>
Msuesi/ja prqendron vmendjen e nxnsve tek ushtrimi 1. Diskuton me nxnsit rreth tij.
Rendit nj sr cilsish:
Prshkrimi objektiv:
amur kombtar,
me fush t kuqe e shqiponj,
ka prejardhjen nga nj vul e heroit kombtar Gjergj Kastrioti,
shqiponja dykrenore sht prdorur si simbol pushteti nga perandori Konstandin etj.
Prshkrimi subjektiv:
Flamuri prmbledh kujtimet e nj kombi.
J an kujtime lakmirash e rrmbimesh.
J an kujtime vetmbrojtjeje.
Mund t mburremi se sht nj nga m t drejtt etj.
Hapi V (praktik e pavarur, pun n grup, pun n ift)
Ndahet klasa n dy grupe dhe u krkohet pr 5 minuta t lexojn dhe t prcaktojn alternativn
e sakt rreth teksteve t ushtrimit 3. U prgjigjen pyetjeve.
Shembull prgjigjeje
Pyetja 3 - T dyja tekstet jan pothuaj njlloj. Duhet nj lexim i vmendshm pr t dalluar cili
nga tekstet sht objektiv (teksti 1) dhe subjektiv (teksti 2).
Teksti 1 objektivitetin e ka t shprehur n mnyrn se si i jep t dhnat: ka karakter informues,
prdor t dhnat arkeologjike (shkencore) me nj gjuh t ftoht, subjektiviteti te teksti 2
duket te prdorimi i nj gjuhe t gurshme, e cila shpreh ndjenjat dhe prjetimet e shkruesit
q krkon t ndikoj emocionalisht te lexuesi (pozicioni i tij sht spektakolar), zonat m
t bukura..., brigjet... kan nj bukuri shokuese, turistt zbarkojn, bukurit m me vler...,
bukuri e mahnitshme mesdhetare), si dhe argumentet q sjell pr t bindur lexuesin pr vlerat
e Butrintit (panorama e detit, varieteti i ors, klima e but; n vitin 2000 Butrinti priti m se
30 mij vizitor...)
Pyetja 4 - Teksti 1 transmeton nj mesazh publicitar jo t drejtprdrejt. Ai sjell t dhna e
fakte historike dhe arkeologjike, q e bjn Butrintin nj qendr t rndsishme sa arkeologjike
(mbrohet nga UNESKO-ja), po aq edhe turistike (numrohen shum objekte q mund t
joshin dhe t nxitin krshrin e vizitorve).
Pyetja 5 - Teksti 2 ka m tepr prshkrime subjektive, mbizotron toni binds, kur prshkruan
vlerat q ofron Butrinti dhe knaqsit q do t marrin vizitort, si dhe sjell argumente t
shumta pr t bindur turistt q ta vizitojn.
Ushtrimi 2. Nxnsit punojn n ift ushtrimin 2 ndajn detyrn. Njri prej tyre prshkruan
(vend, objekt, person n mnyr subjektive, tjetri objektive. Shkmbejn punimet dhe i krkojn
njri-tjetrit t vr n dukje duke nnvizuar elementet e subjektivitetit dhe t objektivitetit.
Diskutohen n klas disa nga punimet.
Detyr shtpie. Sipas ktyre shembujve nxnsve u krkohet t prshkruajn n dy mnyra,
objektive e subjektive, objekte q i njohin, p.sh., shkolla, klasa etj.
59
Hapi I (diagrami i Venit)
Msuesi/ja nis msimin me kontrollin e detyrs se shtpis. Diskutojn pr mnyrn si e kan
prshkruar nxnsit nj objekt n mnyr subjektive dhe objektive. Bhet krahasimi dhe me an t
diagramit t Venit vihen n dukje dallimet dhe ngjasimet midis prshkrimit subjektiv dhe atij objektiv.
Diagrami i Venit, shpjegim i kombinuar me bashkbisedim, praktik e drejtuar
kombinuar me pun n grup, praktik e pavarur.
Tema
Teknikat
e prshkrimit
t prdor teknikat e prshkrimit kur prshkruan nj person;
t prshkruaj nj person n mnyr subjektive dhe objektive.
shkumsa me ngjyra, tabela, foto t Nn Terezs etj.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Hapi II (shpjegim i kombinuar me bashkbisedim)
Msuesi/ja paraqet n tabel skemn:
- i qndron besnik realitetit
- prshkruan n mnyr objektive
- i vlefshm pr t gjith
- gjuh pa guracion, e drejtprdrejt
- shpreh ndjenjat dhe emocionet e
prshkruesit
- e bn m trheqs objektin
- gjuh e zgjedhur, gurative
- Prshkruan objekte, vende, persona etj.
- Nxjerr karakteristika t asaj q prshkruan.
- Lexuesi krijon prfytyrime pr gjrat e prshkruara.
objektiv subjektiv
Shtrohet pyetja:
- Cilat shqisa prdoren kur prshkruajm?
Msuesi/ja bn ushtrime t shkurtra praktike pr t ilustruar pjesmarrjen e shqisave n procesin e t
prshkruarit. Iu demonstron nj tingull dhe u krkon nxnsve ta prshkruajn U jep nj lule ta nuhasin
dhe t prshkruajn aromn, ta prekin at t prshkruajn ndjesin etj.
lloji i prshkrimit objekti q prshkruhet informim/bindje
Elementet e prshkrimit
Referenti Lloji i referimit Synimi
Shqisat
T parit T dgjuarit T nuhaturit T shijuarit T prekurit
59
60
T parit kur prshkruan pyllin n vjesht, mund t perceptohen me an t t parit shum nuanca t
ngjyrave t gjetheve: e art (e verdh e shndritshme), kanarin (e verdh e hapur, e shklqyeshme, ngjyr
limoni (e verdh e zbeht), ngjyr gruri (e verdh e elt), okr (e verdh q vjen si e kuqe), ngjyr mjalti
(q sht e verdh e errt).
Me an t t parit: Prshkrimi zik i nj personi
Ngjyra dhe lloji i okve: gshtenj, gshtenj e hapur, e errt, biond, kuqalosh, t verdh t zbeht,
t zinj, t kuq, t thinjur, gri n t bardh.
T krehur, t pakrehur, t shpupurisur, t dredhur, t lshuar, kaurrel, t mbledhur, prpjet etj.
Tiparet e fytyrs dhe shprehja:
Balli: i lart, i ngusht, i ult, i gjer;
Syt: t kaltr, gshtenj, larush, gri, jeshil, t shkruar, t zinj;
Shprehja e fytyrs: e gjall, e gzuar, e qeshur, e habitur, e qet, e mbl, e trishtuar, e lodhur, e
menduar, e inatosur etj.
Trupi: i gjat, elegant, i holl, thatanik, mesatar, normal, i shkurtr, i imt, i shndosh, i tretur, i rregullt.
Me an t t dgjuarit:
Zri: i ult, autoritar, luts, binds, i ngjirur, melodioz.
T dgjuarit: tinguj e zhurma n pyll: shushurima e gjetheve, fshfritje e krcitje e degve, mrmritja e
ujit, krcllitja e degve nga era, zhaurima e shiut etj.
T nuhaturit: e kndshme, ftuese, ngacmuese, kundrmuese, e fort, e rnd.
T shijuarit: pikante, e atht, e mbl, e shijshme, veleritse.
T prekurit: (lkura) e ashpr, e but, i lmuar etj.
Hapi III (praktik e drejtuar dhe e kombinuar me pun n grup)
Msuesi/ja paraqet n tabel nj foto t Nn Terezs dhe u krkon nxnsve ta prshkruajn at.
Dgjon disa prshkrime nga nxnsit dhe drejton pyetjen:
- far patt parasysh kur prshkruat kt gur?
- Ku e mbshtett prshkrimin tuaj?
- Cili ishte synimi juaj?
- Ciln mnyr prdort subjektive apo objektive?
Paraqet n tabel nj prshkrim t B. Currit dhe identikon s bashku me nxnsit tipare t prshkrimit
t personit.
Prshkrimi i personit
t dhnat
vetjake
pamja
zike
t dhna
kulturore
jeta e
prditshme
karakteri
marrdhniet
me t tjert
t dhna
ekonomike
gjinia/mosha/
profesioni/
origjina
trupi/fytyra/
qndrimi/
veshja
i arsimuar/
i paarsimuar/
me kultur
i pasur/
i varfr/
i papun
puna/
zakonet/
koha e lir
i hapur/
kundrshtues/
i pjekur
bujar/
hokatar/ i
shoqrueshm
61
Prshkrimi i Nn Terezs sht subjektiv, pasi vihen re n t kndvshtrime vetjake bazuar te prvoja
e shkrimtarit.
Hapi IV (praktik e pavarur)
Msuesi/ja ndan klasn n grupe. Nxnsit punojn t pavarur me ushtrimet 3, 4, 5.
N ushtrimin 3 msuesi/ja udhzon nxnsit t tregohen t kujdesshm gjat prshkrimit q t
grshetojn elementet objektive me ato subjektive.
N ushtrimin 4 nxnsit duhet t tregohen t kujdesshm n prdorimin e nj gjuhe t gurshme,
e cila t arrij t proj te lexuesi emocion dhe t jet sa m binds, pr t realizuar synimin,
q lexuesi ta plqej personin e prshkruar.
(Nxnsit mund t punojn edhe n ift duke prshkruar t njjtin person, e m pas krahasojn
elementet q kan prdorur n prshkrim.)
N ushtrimin 5 nxnsi duhet t jet i kujdesshm n prdorimin e argumenteve q ta bj
prshkrimin aq binds, sa lexuesi t ndryshoj opinionin pr t.
Fjalt me t zeza theksojn tipare t prshkrimit (zik, shpirtror etj.) n tekst msuesi/ja i diskuton
ato me nxnsit dhe m pas u krkon t ushtrohen t pavarur n identikimin e tipareve t Nn
Terezs te teksti i dhn n libr.
Msuesi/ja e ndan klasn n grupe dhe u krkon t lexojn fragmentin mbi prshkrimin e Nn Terezs.
Grupet ndajn detyrat brenda tyre dhe identikojn veorit e secilit tipar t prshkrimit.
Pasi prfundojn punn, do grup prezanton n tabel prfundimet e arritura.
Bajram Curri
Me vdekjen e vrtetuar t Bajram Currit, zhduket nj fytyr plaku snik nga sheshi i shqiptarsis. I pastrvitur
aq sa sdinte t nnshkruante emrin e tij dhe vente gishtin n vend t emrit n dokumentet, Bajram Curri
ish shum i menur prej natyre dhe prpiqej me do mnyr q niprit e tij t hyjin dhe t msonin n m t
mirat shkolla t Evrops. Liberal n mes despotizms, patriot n mes t tradhtis ose t ftohtsis kundrejt
Atdheut, i patrembur n armt, po prkrahs i brezit t ri dhe i nj Shqiprie t shtruar n qetsi dhe pun,
Bajram Curri kish shum virtyte t bukura; por virtyti m i shklqyer i tij ishte nj besnikri e patundur n
fjaln q jepte. Nj zotim nga Bajram Curri qe nj siguri e plot dhe pa ndonj hije dyshimi. Mbrojts i fort
dhe i kthiellt i miqve t tij, Bajram Curri qe i ashpr kundr armiqve, po dhe kjo ashprsi nuk ish nj
ashprsi aq e egr, sa t mos zbutej nga zri i urtsis dhe nga kshillat e matura.
Ai ishte nj plak 72 vjetsh, i gjat dhe i fort, me sy t kaltr dhe me ok t thinjur, me dukje
madhshtore ndonse simple (i thjesht). Mbahej paqm, rruhej do dit, vishej mir, hante pastrtisht n
tryez. N Vjen e n Rom, ku mbante nj kapell me streh t gjer, na dukej si ndonj rancher (fermer)
amerikan i pasur nga Teksasi ose nga Arizona. do i huaj q piqej me Bajram Currin, largohej me ndjenja
udie lavdronjse pr kt plak snik t kohrave t vjetra. Vdekja e tij m hidhron posi nj zi personale.
Humbja pr Shqiprin sht e rnd.
Prshkrimi i personit (Nn Tereza)
t dhnat vetjake
pamja zike
t dhna kulturore
t dhna ekonomike
jeta e prditshme
karakteri
marrdhniet me t tjert
vizioni pr jetn
Tiparet
femna, motr e urdhnit
femna shtatvogl etj.
e arsimuar, mimi Nobel,
kapitali i saj ishte vorfnia
prkushtimi ndaj t varfrve dhe t smurve
me zemr t madhe, e palodhur, vetmohuese
kaprcente kuzimet shoqnore, kombtare, etnike, raciale,
fetare, konfesionale
misionare e dashnis dhe e paqes
62
Motra Tone ka pozuar me veshje popullore shkodrane. J an mjaft t theksuara linjat dhe ngjyrat e
kostumit verior, q harmonizohet me sfondin e pjess s poshtme t tablos.
Mona Liza paraqitet me veshje t zonjave orentinase t epoks kur jetoi.
Motra Tone pasqyron momentin kur femra shqiptare kishte nevoj t emancipohej. Vshtrimi i saj
dhe duart shprehin ndrojtje, por fshehin nj bot femrore q papritmas do t lirohet.
Mona Liza t sheh drejt e n sy. Drita bie prball saj dhe ndrion fytyrn, syt dhe pjesn e kraharorit.
N syt e saj fshihet nj mister i magjishm i bots femrore.
T dyja portretet jan realizuar duke pozuar para piktorit. T dy piktort, prve se zbulojn botn
femrore nga kndvshtrime t ndryshme, kan t prbashkt se nxjerrin n pah njerzoren, realen,
duke u larguar nga mistikja, q mbizotronte n pikturat e kohs.
Nse nuk mjafton koha n klas, ushtrimi 6 jepet detyr shtpie, duke u krkuar nxnsve q t
marrin nga interneti material plus.
Msuesi/ja kontrollon punn e nxnsve dhe krkon t lexohen disa prej tyre, duke u krkuar
nxnsve t klass t identikojn cilsit q krkon ushtrimi dhe t vlersojn punn e
shokve.
N ushtrimin 6, msuesi/ja mund tu jap nxnsve disa t dhna plotsuese, t cilat do ti
ndihmojn ata q t krahasojn realizimin e dy prshkrimeve t dhna.
Nj model mund t ishte:
- Informacion plus
Ky sht nj material i zgjeruar mbi prshkrimin. Theksi vihet n dallimet q ka midis tij dhe rrmit,
argumentimit etj.
Prshkrimi sht prkuzuar gjithnj n kundrvnie me kategorit e tjera dhe kryesisht me
narracionin.
Si v n dukje Charaudeau Prshkrimi sht statik, jasht kohs dhe vijimsis s ngjarjeve,
Narracioni sht dinamik, i prcaktuar n koh dhe prshkruan rrjedhn e veprimeve.
Prshkrimi konsiston n dhnien e nj vizioni t ksuar, i cili u jep jet qenieve duke i emrtuar, duke i
vendosur n hapsir dhe duke u veshur cilsi, ndrsa narracioni konsiston n paraqitjen e prvojave dhe
ngjarjeve n koh, ku protagonistt jan qeniet njerzore.
Nj tjetr element q na ndihmon pr t dalluar prshkrimin nga llojet e tjera t teksteve dhe, sidomos nga
narracioni, sht elementi gjuhsor. N nj tekst prshkrues do t hasim folje vetm t nj kohe. Prdorimi
i vetm i nj kohe foljore i jep prshkrimit karakterin statik ku mungon veprimi. Megjithat, prshkrimi
sht i lidhur ngusht me narracionin, sepse veprimet kan kuptim vetm n raport me identitetet dhe
cilsimet e vepruesve t tyre. Nuk sht e njjta gj t themi Luani shptoi miun e vogl dhe miu i vogl
shptoi luanin, mbretin e kafshve. Nga ana tjetr, fabulat q tregojn sesi nj personazh del nga nj
situat e rrezikshme duke prdorur nj dredhi, kuptohen vetm kur nj nga personazhet identikohet dhe
cilsohet si i fort dhe krcnues dhe tjetri si i dobt ...
Prshkrimi afrohet dhe me argumentin, por jan t dallueshm plotsisht. Argumentimi konsiston n
paraqitjen e veprimeve abstrakte me karakter logjik, t cilat shpjegojn lidhjet shkak - pasoj mes ngjarjeve
dhe fakteve. Prshkrimi konsiston n identikimin e qenieve t bots duke i klasikuar, por pa vendosur
detyrimisht mes tyre lidhje shkaksie, Megjithat, prshkrimi dhe argumentimi jan aktivitete t lidhura
ngusht midis tyre, sepse prshkrimi huazon nga argumentimi nj sr operacionesh logjike pr t klasikuar
qeniet dhe, nga ana tjetr, argumentimi shfaqet vetm kur qeniet kan njlloj identiteti dhe cilsimi.
Narracioni sjell nj dshmi pr nj ngjarje t jetuar, argumentimi tregon lidhjet e shkaksis, prshkrimi
identikon dhe cilson qeniet, personazhet.
Shkputur nga Gjuhsi teksti, Klodeta Dibra dhe Nonda Var.
63
Prshkrim objektiv
Ketri
Ketrat e kuq jetojn n Amerik. Lvizin me shpejtsi, krcejn nga dega m deg dhe
zbresin nga pemt duke u kacavjerr npr lvoret e trungjeve. Ata mund t rrin n
pozicionin varur kokposht, pa u rrzuar. Jetojn mbi pem dhe ushqehen me fara pishe
ose krijojn rezerva arrash e lajthish, t cilat i fshehin pr tu ushqyer gjat dimrit.
Prshkrim subjektiv
Ketri
Nse do t vzhgonit lvizjet e ketrave, do t shihnit se ata jan akrobat t vrtet. Pa
iu trembur syri hidhen mbi degt e pemve pr t gjetur ushqimin e tyre aq t preferuar,
farat e pishave. Dhmbt e parm, q shpesh u ngjajn dy perlave t arta, i ndihmojn
ata t brejn lvoret e pemve. Lkura e but me ngjyr t kuqrremt, valzohet nga
lvizjet elastike t trupit t tij dhe merr nuanca nga m t ndryshmet. Bishti i gjat e
me qime t dendura tundet sa nga njra an n tjetrn, duke e fshehur shpeshher mes
gjetheve trupin e brisht me kmbt e vockla dhe t shkathta. Tek krkon n strofulln e
tij lajthit e shijshme diku n fund t degs s pems, syt e gjall t trheqin vmendjen
pr shklqimin dhe inteligjencn q fshihet pas tyre.
Prshkrim objektiv
Kocja
Peshk detar i familjes s kocave, me trup t lart e t shtypur anash q ka pas kapakve
velzor nga nj njoll t zez t ndjekur nga nj njoll e art n t dyja ant. N mes t syve
ka nj shirit t art, n shpin deri n vijn ansore me ngjyr ulliri t elt dhe n pjesn
barkore n t argjendt. Dhmbt e nofulls s siprme i ka t vendosur n 4-5 radh.
N Shqipri gjendet n detin Adriatik e Jon. J eton n gjole bregdetare t mbushura me alga,
n thellsin 5-10 m, qndron n tufa t vogla, n mosh t rritur. Ushqehet kryesisht natn
me molusqe e gaforre. Krkon temperatur 10-28C.
Diskutim, bashkbisedim, lexim i drejtuar, praktik e pavarur, shkrim i lir, shkrim i
lir, pun n ift.
Tema
Prshkrimi i
kafshve dhe
i vendeve
t prdor elementet e nevojshme pr prshkrimin e nj kafshe;
t prdor elementet e nevojshme pr prshkrimin e nj vendi;
t prshkruaj n mnyr objektive dhe subjektive nj kafsh dhe vend.
shkumsa me ngjyra, tabela, foto t ndryshme kafshsh, vendesh etj.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Hapi I (diskutim)
Msimi nis me leximin e detyrs s shtpis. Diskutohet me nxnsit si i kan prshkruar fotot duke
dalluar llojin e prshkrimit, nse sht prdorur prshkrimi subjektiv apo objektiv, duke argumentuar
prgjigjet e dhna. Vlersohen nxnsit pr punn e tyre.
Hapi II (bashkbisedim, lexim i drejtuar) (Pjesa e par e shpjegimit)
Msuesi/ja pyet nxnsit:
- Si do ta prshkruanit nj kafsh, nse do ta kishit prpara syve?
64
Dgjon prgjigjet e nxnsve duke u dhn kshtu rastin t prsritin elementet q duhen pasur
parasysh gjat prshkrimit t nj objekti.
Klasa ndahet n dy grupe dhe secilit grup i jepet nj tekst, ku sht prshkruar nj kafsh.
Grupi I - tekst prshkrues objektiv.
Grupi II tekst prshkrues subjektiv.

Msuesi/ja mund t ket prgatitur sha me lloje tekstesh (si ato q jan dhn te materialet ose
punohen tekstet e librit).
Msuesi/ja vendos n tabel n nj tabak letre grakun organizues, q sht dhn n libr, me
t dhna pr elementet q duhet t ket parasysh nxnsi pr prshkrimin e nj kafshe. Kto t
dhna do tu shrbejn nxnsve pr t dalluar elementet e prshkrimit n tekstet e dhna.
Nxnsit vn n dukje dallimet q ekzistojn n kto dy tekste. Prqendrojn vmendjen n
tipare q kan t bjn me:
T dhnat shkencore - peshk detar i familjes s kocave.
Mjedisin gjeograk - gjendet n detin Adriatik e Jon.
Pamjen zike - ka trup t lart e t shtypur anash, pas kapakve velzor ka nga nj njoll
t zez, t ndjekur nga nj njoll e art n t dyja ant. N mes t syve ka nj shirit t art,
n shpin deri n vijn ansore me ngjyr ulliri t elt, n pjesn barkore n t argjendt).
J etn e prditshme - Ushqehet kryesisht natn me molusqe e gaforre.
Temperaturn 10-28C.
Nxnsit identikojn elementet e prshkrimit t kafshve te shembujt e dhn n libr.
Elementet ku do t mbshtet prshkrimi i nj
kafshe (Shqiponja)
T dhnat shkencore
Pamja zike
Mjedisi
J eta e prditshme
Marrdhnia me grupin
Marrdhnia me njeriun
Tiparet
Shpend, shpendi m i fort, gjahtare e mir.
Sqep i kthyer, kthetra t mprehta, shikim t shklqyer.
Ndrtojn fole n drur ose shkmbinj.
Fluturojn lart, ushqehen me shpend, gjitar
Mbizotruese.
Diskutohet mbi mnyrn e prshkrimit.
- Cili prej teksteve sht subjektiv/objektiv?
U krkon nxnsve t vn n dukje elementet subjektive ose objektive.
Hapi III (praktik e pavarur, shkrim i lir)
Nxnsit punojn t pavarur ushtrimin 1 duke ndjekur shembullin e puns s br bashk
me msuesin/en. Lexohen prgjigjet e dhna dhe vlersohen nga msuesi/ja.
Prshkrimi i kafshs (delni)
T dhnat shkencore
Pamja zike
Mjedisi
J eta e prditshme
Marrdhnia me grupin
Marrdhnia me njeriun
Tiparet
Gjitar deti, jeton 100 vjet.
Trup t gjat 3,7 m, ngjyr hiri n kurriz, bark i bardh, lkur e
lmuar.
J eton n detet e ngrohta, klim mesdhetare. Deti Adriatik, J on.
Ushqehet me peshq.
J eton n grupime.
Miqsore (shoqron anijet).
65
Nxnsit punojn ushtrimin 2. U krkohet t prshkruajn luanin, prshkrim objektiv me nota
subjektiviteti. Shfrytzohen t dhna t sjella n klas nga msuesi/ja ose u jepet detyr nj or m
par ti nxjerrin nga interneti.
Luani sht nj mishngrns nga familja felin. Pas tigrit, sht m i madhi nga familja e felinve. Sot
prgjithsish luant jetojn n Afrik. Mashkulli mund t peshoj nga 120 deri n 150 kg. Gjatsia e
trupit varion nga 170 25 cm pr meshkujt dhe pr femrat nga 140-175 cm. Gjatsia e meshkujve
sht rreth 120 cm dhe te femrat 100. Bishti ka nj gjatsi nga 70 100 cm. Luant mesatarisht
jetojn 15 vjet. Luant ushqehen me mish. Ata han nga 5-7 kg mish n dit. Paraplqejn t
ushqehet me gjitar t mdhenj, si: zebra, antilopa etj. Ata jetojn n kope. Meshkujt q arrijn nj
far moshe, przihen nga kopeja.
Hapi IV (shkrim i lir, pun n ift)
Pjesa e dyt e shpjegimit: Msuesi/ja u trheq vmendjen nxnsve pr elementet e veanta
q krkon prshkrimi i vendit. N tabel ashon organizuesin grak me elementet e prshkrimit t
vendit, duke e plotsuar edhe me nj shembull, si dhe foto t vendeve q do t prshkruhen.
Prshkrimi i vendit
prezantimi i prgjithshm
elementet dalluese
elemente t natyrs
elemente articiale
ndryshimi sipas stinve
historia e tij
Tiparet
T dhnat gjeograke,
hapsinore
Mal, kodr, fush, det, qytet,
fshat, liqen, lum etj.
Flora (bota bimore) dhe fauna
(bota shtazore)
Ndryshimi i mjedisit nga puna e
njeriut
I qndrueshm, i paqndrueshm
Ndryshimet gjat historis s tij
Shembuj
Kruja sht nj qytet shqiptar dhe
kryeqendr e rrethit po me t njjtin emr.
Kruja ka rreth 19400 banor. Shtrihet 20
km n veri t Tirans.
Kruja sht nj qendr e rndsishme
turistike n Shqipri. Prve ksaj n
Kruj zhvillojn aktivitetin e tyre dhe disa
industri. Pr tu prmendur sht industria
e kpucve, n t ciln punsohen shum
gra dhe vajza nga Kruja dhe komunat
prreth. Gjithashtu n Kruj sht aktive
edhe industria e nxjerrjes dhe prpunimit
t gurit glqeror.
Pr her t par emri Kruj prmendet n
shekullin XII. Mendohet ta ket origjinn te
fjala krua (burim uji), sepse n Kruj ka
shum burime.
Kruja njihet si kryeqendra e qndress
ndaj pushtuesve osman gjat kohs q
Sknderbeu udhhoqi kt qndres.
Kshtjella e Krujs u rrethua 4 her
nga ushtria osmane. N Rrethimin e
Katrt kshtjella e Krujs ra n dorn e
pushtuesit.
66
Prshkrimi i vendit
prezantimi i
prgjithshm
elementet dalluese
elemente t natyrs
elemente articiale
ndryshimi sipas
stinve
historia e tij
Tiparet
T dhnat gjeograke,
hapsinore
Mal, kodr, fush, det,
qytet, fshat, liqen, lum
etj.
Flora (bota bimore) dhe
fauna (bota shtazore)
Ndryshimi i mjedisit nga
puna e njeriut
I qndrueshm, i
paqndrueshm
Ndryshimet gjat
historis s tij
Berati
Berati sht qytet, rreth dhe qark n Shqiprin J ugore. Rrethi i
Beratit shtrihet n Krahinn Malore Qendrore e pjesrisht n Ultsirn
J ugperndimore t Shqipris. Rrethi mbulon nj siprfaqe prej 953,6
km
2
(qyteti 1,6 km
2
), me nj popullsi prej 55.500 banorsh.
Rrethi i Beratit shtrihet kryesisht n nj territor me reliev malor e
kodrinor, me lartsi mesatare mbi nivelin e detit 455 m (qyteti 58 m).
Lumi i Osumit rrjedh prmes qytetit dhe jasht tij. Ai paraqet interes pr
bujqsin, energjetikn, hidrogjeologjin, ekologjin dhe urbanistikn.
Gjatsia e Osumit brenda rrethit sht 51 km.
N basenin e Osumit veshja bimore prbhet nga pisha, bredhi,
dushku e shkurre t tjera mesdhetare. Tokat bujqsore jan kryesisht
t hinjta-kafe, me shprndarje: 36% n fush, 38% n zon kodrinore
dhe 26% n zon malore.
N malin e Tomorit, qysh nga viti 1996, nj zon prej 4.000 ha sht
shpallur Park Kombtar. Pr nga numri i vizitorve, ai renditet i dyti n
vend, pas Parkut Kombtar t Dajtit.
N vitin 1961 Berati u shpall zyrtarisht qytet-muze. Ai sht qytet-muze
me pasuri t konsiderueshme monumentesh dhe me vlera t larmishme
pr nga gjinit, t cilat prbjn nj dshmi t trashgimis kulturore,
historike e artistike, t jets e t puns, t realizuara mjeshtrisht brez
pas brezi nga banort e tij.
Klima e rrethit sht tipike mesdhetare, me temperatur mesatare
vjetore 15,9 grad C. Temperatura mesatare e muajve m t ftoht
sht 7,2 grad C dhe ajo e muajve m t nxeht 24,6 grad C. Sasia
mesatare vjetore e reshjeve sht 928 mm, kryesisht n muajt e dimrit.
Qyteti i Beratit sht i ventiluar mir dhe ajri sht i pastr fal edhe
gjelbrimit brenda qytetit dhe n kodrat q e rrethojn.
Qyteti i Beratit sht ngritur llimisht si kshtjell, mbi kodrn shkmbore
me lartsi 187 m mbi nivelin e detit. Berati u prket qyteteve t rrall,
ku jeta llon qysh n lashtsin e thell dhe vazhdon pa u ndrprer
deri m sot. Dy ekan guri e datojn llimin e jets n t, 2600-
1800 p.Kr. Dshmit arkeologjike tregojn se n shek. VII-VI p.Kr.
ktu sht zhvilluar nj vendbanim paraqytetar, me punishtet e tij t
qeramiks dhe me nj jet shoqrore t diferencuar. Qyteti i mirllt
u themelua m 313-310 p.Kr., si qytet-kshtjell i Dasaretis, i quajtur
Antipatrea, emri i par i qytetit, i pushtuar nga bullgart n shek. IX, u
quajt Belgrad (Qytet i Bardh) Berati i sotm.
Nn zotrimin e Muzakajve, n shek. XIII-XIV, qyteti lloi t shtrihej
jasht mureve t kshtjells. N shek. XVII ai vazhdonte t ishte qyteti
m i madh i Shqipris, me 500 shtpi t shprndara n 30 lagje
dhe me 5 medrese. Berati mori pamjen e sotme n shek. XVIII dhe
sidomos n shek. XIX, pas trmetit t vitit 1851. Ekzistonin punishte
me 5 deri 10 krah pune dhe disa fabrika t vogla mielli e vaji. N fund
t viteve 1800 n qytet kishte 820 punishte zejtare e dyqane, duke
qen kshtu qendra m e lulzuar ekonomike, tregtare e kulturore e
Shqipris s J ugut.
Deri n mes t shek. XX n Berat ekzistonin ende tri tregje t gjera, t
cilat funksiononin rregullisht do t shtun. Pr nga numri i zejtarve
Berati ishte n vend t par; ushtroheshin rreth 23 lloj e zejesh.
67
>
Detyr shtpie. Prshkruani vendin q ju plqen m shum. Grshetoni prshkrimin subjektiv me
at objektiv, synoni t trhiqni vmendjen e lexuesit dhe ta bindni t ndrroj opinion.
Berati
U krkon nxnsve ti prshkruajn qytetet n ift.
Pr ti ndihmuar nxnsit, msuesi/ja mund t paraqes n tabel edhe nj
sr pyetjesh, q bjn t mundur zbulimin e karakteristikave t vendit.
- Cili sht pozicioni gjeograk?
- Si sht relievi i zons?
- Cilat jan aspektet e ors dhe t fauns q e dallojn kt qytet?
- Cilat jan disa nga ndrtesat dalluese q i shtojn vlerat ktij qyteti?
- Cilat jan tiparet karakteristike t motit n kt qytet?
- far ndryshimesh t rndsishme ka psuar qyteti me kalimin e viteve?
- Cilat ngjarje kan ndikuar n jetn e ktij qyteti (kan ln gjurm)?
Nxnsit bjn nj prshkrim objektiv me elemente subjektive, duke
mbajtur parasysh t dhnat.
Lexohen disa prshkrime dhe diskutohet rreth teksteve t krijuara dhe
mnyrave t prshkrimit (subjektivitetit, objektivitetit, synimit etj.)
Nxnsit q kan punuar n ift mund t shkmbejn tekstet me shokt
dhe t prcaktojn elementet q u krkohen.
Tema
Prshkrimi i
objekteve
t prdor elementet e nevojshme pr prshkrimin e nj objekti;
t prshkruaj nj objekt n mnyr objektive dhe subjektive.
shkumsa me ngjyra, tabela, foto t ndryshme objektesh etj.
Billi kondicioner
J u ofron sistemin qendror t kondicionimit m t mir pr nj mjedis komod n shtpi, zyr e
kudo. Eprsit e tij jan t palimituara pr nj jetes t rehatshme dhe pa shpenzime.
Izolimi termik i shklqyer ju siguron nj temperatur konstante gjat gjith stinve t vitit.
Pesha e leht dhe zvoglimi i humbjes s ajrit lejon instalimin e tij me lehtsi, fal aksesorve
eksibl pr tu prshatur pr do lloj thyerjeje dhe prmase. Gjithashtu ky tip sistemi sht
i pajisur me standarde t larta sigurie pr mos vn n rrezik n asnj moment jetn tuaj.
Ajo ka do t shtonim n fund sht pamja estetike e tij, e cila prshtatet me do lloj mjedisi
modern ose tradicional duke br t mundur q ju t kurseni m shum energjin elektrike dhe
t mendoni pr xhepat tuaj, e pr m tepr t keni n shtpin tuaj objektin e prshtatshm
dhe ekonomik.
68
Monumenti i Isuf Myzyrit
sht vendosur n lulishten pran sheshit 1 Maji, n qytetin e Elbasanit, e pruruar m
14 mars 2002, me rastin e 121 vjetorit t lindjes s Isuf Myzyrit. Punuar me mjeshtri nga
skulptori Artan Peqini, pasqyron nj pjes t tradits kulturore t qytetit, muzikn. Figura
qendron e vendosur mbi nj kub t thjesht t veshur me mermer gri brenda nj parcele me
lule, midis trotuarit prball kryqzimit t rrugve. I kushtohet gurs s njohur elbasanase
I. Myzyrit, i cili krijoi nj fond t gjer t kngs qytetare elbasanase t shek. XX. Figura e
bronzt sht paraqitur me violin n dor dhe posht faqes s majt duke u prulur prball
publikut q duartroket. Dora e djatht sht paraqitur n pozicion gjysm t lshuar me
harkun e violins prpara me iden se kngtari ka mbaruar kngn dhe u kthen mirnjohjen
bashkqytetarve, t cilt shprndajn kngn e tij kudo. Kjo skulptur sht realizuar n
bronz me prmasat e nj njeriu t zakonshm.
Diskutim, pun n grupe, organizues graku, diskutim, pun e pavarur, shkrim i lir,
pun n grupe, prezantim.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Hapi I (diskutim)
Msimi nis me kontrollin e detyrs s shtpis. Lexohen disa punime dhe diskutohen me nxnsit
rreth tyre. Prqendrohet vmendja te mnyra e prshkrimit, identikohen elementet e prshkrimit
dhe origjinaliteti n punn e nxnsve.
Hapi II (pun n grupe, organizues graku, diskutim)
Msuesi/ja paraqet n tabel dy tekste: a) monumenti i Isuf Myzyrit, b) Billi kondicioner, si dhe
organizuesi grak t elementeve t prshkrimit t objektit.
Pasi ndan klasn n dy grupe, u krkohet nxnsve t prcaktojn objektin e prshkrimit dhe t
zbulojn elementet prbrse t prshkrimit t nj objektit.
Elementet
Pjest kryesore
Origjina
Prdorimi, roli n mjedis
Me k/me se sht i
lidhur n koh
Me k/me se sht lidhur
n hapsir
nga se prbhet
nga cila periudh ekziston
dhe prdoret
cili sht shpiksi, autori
kush e prdor, ku, kur, si
persona dhe fakte q kan
t bjn me t
vendet ku gjendet
Figura qndron mbi nj kub t thjesht
t veshur me mermer gri brenda nj parcele
me lule, midis trotuarit prball kryqzimit t
rrugve.
E pruruar m 14 mars 2002, me rastin e
121 vjetorit t lindjes s Isuf Myzyrit.
Punuar me mjeshtri nga skulptori Artan
Peqini.
I kushtohet gurs s njohur elbasanase I.
Myzyrit.
Realizuar me bronz, vendosur n lulishten
pran sheshit 1 Maji, n qytetin e Elbasanit,
krijoi nj fond t gjer t kngs qytetare
elbasanase t shek. XX.
Kngtari ka mbaruar kngn dhe u kthen
mirnjohjen bashkqytetarve.
T dhna Shembuj
69
Nxnsit punojn n grup, listojn elementet prbrse t prshkrimit duke ilustruar me shembuj pr
do rast.
Diskutohet mbi mnyrat e prshkrimit t dy objekteve njri sht prshkrim objektiv (monumenti) tjetri
sht subjektiv, me qllim q ta plqej lexuesi (sistemi i kondicionimit)
Shembull
Lexohen tekstet e paraqitura n libr dhe identikohen kto cilsi:
Prshkrimi i objektit
(Kulla e Sahatit t Tirans)
Pjest kryesore
Origjina
Prdorimi, roli n mjedis
Me k sht lidhur n koh
Me k sht lidhur n hapsir
Tiparet
Sahati/kmbana, shkallt n form spirale.
Ndrtuar nga viti 1822 deri m 1930 or e sjell nga Gjermania/
kisha e Shkodrs etj.
sht hapur q n 1996 pr turistt e huaj.
Symbol i emblems s bashkis.
Gjendet n Tiran, deri m 1970-n ka qen ndrtesa m e lart e
qytetit
Diskutim rreth puns n grup dhe ktyre veorive.
Hapi III (pun e pavarur, shkrim i lir)
Msuesi/ja paraqet foto t ndryshme objektesh dhe u krkon nxnsve n mnyr individuale:
- t prshkruajn n mnyr objektive objektin grshetuar edhe me elemente subjektive;
- t prshkruajn nj objekt n mnyr subjektive me synim q ta plqej lexuesi kt objekt.
Lexohen dhe vlersohet puna e nxnsve nga nxnsit dhe msuesi/ja.
Hapi IV (pun n grupe, shkrim i lir)
Bhet nj prmbledhje e njohurive t marra n temat e fundit, duke u ndalur te disa rregulla
baz q duhet t mbaj parasysh nxnsi para se t realizoj nj prshkrim, si:
a. grumbullimi i t dhnave pr objektin q do t prshkruhet;
b. zgjidhet pozicioni i shkruesit: objektiv a subjektiv;
c. prcaktohet qllimi i prshkrimit (informues, shprehs apo binds);
. prcaktohet struktura;
d. rikujtohen elementet e prshkrimit, sipas objektit.
Duke iu referuar elementeve q duhet t ken parasysh pr t shkruar nj tekst prshkrues,
nxnsve u krkohet t listojn objekte, vende, kafsh, persona t preferuar q i njohin dhe mund ti
prshkruajn.
Nxnsit ndahen n katr grupe t mdha dhe secili grup prshkruan nj person, kafsh, vendi,
objekti n dy mnyra: objektive dhe subjektive.
Brenda grupit punohet individualisht dhe m pas nxnsit zgjedhin punimet m t mira q do ti
paraqitin n emr t grupit.
Brenda grupit punohet n katr nngrupe t vogla, q prkatsisht prshkruajn objektin e dhn n
mnyr objektive, nj prshkrim subjektiv me synim q ti plqej lexuesit, nj prshkrim me elemente
subjektive me synim q t bind lexuesin, ta informoj lexuesin.
70
>
Hapi V (prezantimi)
Puna e do grupi prezantohet para klass, kujdes tregohet nga antart e grupit t prcaktojn
elementet e prshkrimit, si dhe veori t gjuhs s prdorur duke i paraqitur ato n tabela
prkatse t dukshme prpara klass.
Shnim. Msuesi/ja duhet ti kushtoj nj vend t rndsishm analizs gjuhsore t
prshkrimit, si lloj shkrimi.
Detyr shtpie. Sillni n klas tekste t ndryshme informuese - paraqitse.
Msuesi/ja vlerson punn e nxnsve n grup dhe n mnyr individuale, kujdes tregon n
kontributin e puns s nxnsit n aspekte t veanta. Vlersohet ora e msimit.
Tema
Teksti
informues-
paraqits
t identikoj tekstin paraqits-informues;
t tregoj pr funksionin e tekstit informues-paraqits;
t dalloj llojin analitik dhe sintetik t paraqitjes s t dhnave n tekstin informues;
t identikoj karakteristika t tekstit informues n nj shembull t ktij lloji;
t paraqes n mnyr skematike strukturn e tekstit informues.
Teksti Gjuha shqipe 10 tekste informuese-paraqitse t llojeve t ndryshme,
shkumsa me ngjyra, tabela etj.
Ese nga Faik Konica
T veshurat shqiptare (dukuria q trajton)
Me gjith luftrat, shkeljet dhe turbullimet e paprera n tr kohn e shkuar, populli shqiptar
me forcn e vullnetit dhe fuqin e tij t kundrshtimit, ka qen i zoti t mbaj t gjall, jo vetm
gjuhn e tij, t njohur nga lologjist si m t vjetrn n Evrop t J uglindjes, po dhe ca nga
traditat e tij t motshme. Nj nga kto sht kostumi kombtar. Baroni Francis Nopa, nj
autoritet i njohur, n nj nga librat e tij t fundm mbi Shqiprin, t botuar tre vjet t shkuara
n Gjermani, ka botuar krah pr krah dy fytyra, nj t kostumit t sotm t Shqipris, dhe nj
tjatr t nj shmblle prehistorike t zbuluar n nj qark t Iliris s vjetr; t ngjart n mes
t tyre sht pr t vn re.
Kur asim pr kostum shqiptar sht nevoj pr ca shpjegime. Populli shqiptar sht
shum individualist dhe nuk vesh gjithnj po nj rrobe. E vrteta sht se ka aq shum
kostume shqiptare, sa kan qen dhe qarke t ndryshme n Shqipri. Po prmbi kt
ndryshim lokal, ka qen gjithnj nj far veshje e prgjithshme n karakteristikat e saj q
mund t quhet kostum kombtar. Flokja midis t tjerash, ka pasur n form t saj njfar
afrimi n t gjith vendin; dhe fustanella gjer pak koh m par ishte nj pjes e veshjes
kremtrore t do njeriu prej nj dere t mir, si n Shqipri t Siprme ashtu edhe n Shqipri
t Poshtme. Puna q t tilla moda veshjeje mund t gjenden dhe n vendet fqinje, stregon tjatr
gj, ve inuencs s fort q shqiptart kan ushtruar n kohn e shkuar mbi kombsit rreth e
rrotull. Pr shmbll, sht thn me prsritje prej studimtarve t ktij subjekti se i ashtuquajturi
kostum modern grekn t vrtet sht nj imitim i poshtr i kostumit shqiptar. Ky kostum u prhap
n mes t grekve n shek. XIV, kur shqiptart n Bua Shpatn shkeln dhe pushtuan Greqin
71
Kronologji e jets s Dritro Agollit
1931 (13 tetor) lindi n fshatin Menkulas t Devollit (Kor).
1938 -1942 mori msimet e para n vendlindje.
1943 korrier i batalionit partizan Fuat Babani.
1945 -1948 vazhdoi shkolln n qytetin e Bilishtit.
1948-1952 ndjek msimet n shkolln e mesme Asim Zeneli n Gjirokatr.
1947 boton pr her t par n gazetn Rinia, vjershn Vullnetari i hekurudhs.
1952 -1957 ndjek studimet e larta n Sant-Petrburg... .
Artikull gazete
Edhe pse ka jo pak vmendje n kt sezon, referuar zjarreve dhe gatishmria sht
e plot, jasht repartit zjarrks nuk sht e thn q gjrat t jen kshtu. Vetm
pr t dal zjarrksja ndonjher ndodh q duhen deri 12 minuta prgjat nj rruge me
gjatsi rreth 100 m. Bllokimi pr zjarrksit nis q pas daljes s tyre nga reparti. Makinat e
parkuara prreth jan pengesa e par, ndrsa dalja pr te stadiumi sht bllokuar trsisht.
Blloqe betoni jan vendosur n zonn para stadiumit, duke penguar lvizjen e automjeteve
ktu, prfshi edhe kalimin e zjarrkses ....
Fakti q rruga kryesore nuk ka nj korsi emergjence, bn q t ndodhin situata t tilla t
kushtzuara edhe nga faktor t tjer ...
Bashkbisedim, lexim i drejtuar, diagrami i Venit, ditari dypjessh, praktik e drejtuar,
praktik e pavarur, shkrim i lir.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Hapi I (bashkbisedim, lexim i drejtuar, diagrami i Venit)
Msuesi/ja prezanton temn: Teksti informues-paraqits.
U shprndan nxnsve sha me tri lloje tekstesh, si: ese, kronologji e jets s D. Agollit, artikull
gazete dhe u krkon ti lexojn me vmendje. Pastaj drejton pyetjen:
- Cili sht mesazhi q prcjellin kto lloj tekstesh: shprehin ndjenja, informojn, bindin?
Pasi lexon nj fjali nga paragra i par i tekstit, msuesi/ja ndalon dhe drejton pyetjen:
- Pse quhet tekst informues paraqits?
- Cili sht qllimi i ktij teksti?
Nxnsit mund t prgjigjen: informojn, japin informacion,
Pret prgjigjet e nxnsve dhe m pas sqaron:
T informosh do t thot t japsh t dhna pr t zgjeruar ose modikuar njohurit e dikujt mbi nj
argument (fakt) t caktuar.
Nj tekst informues, n formn e tij thelbsore, sht nj list t dhnash.
Funksioni i tekstit informues paraqits (shpjegues) sht ti prcjell marrsit (dgjuesit ose
lexuesit) informacione dhe njohuri n lidhje me nj dukuri, koncept, argument, par nga nj
Shnim. N tekst jan prdorur lloje shkrimesh, me an t t cilave vihen n dukje
disa nga tipare e tekstit informues paraqits.
Me shkronja t pjerrta vihet n dukje dukuria kryesore, q trajtohet n tekst.
Me shkronja t zeza dhe t nnvizuara vihen n dukje dukuri t tjera q kan nj
marrdhnie t caktuar me dukurin kryesore.

72
kndvshtrim i prgjithshm. Ai paraqit dhe shpjegon nj prmbajtje t caktuar n mnyr t qart
dhe t sistemuar.
Qllimi i tekstit informues paraqits (shpjegues) sht thellsisht praktik: t informoj prmes
shpjegimit, pra t zgjeroj njohurit e lexuesit prmes shpjegimit.
Mnyra e paraqitjes s informacionit:
o analitike leksionet, interpretimet e teksteve, lmave etj.
(t dhna t detajuara) materialet shkencore, artikujt e gazetave eset etj.
o sintetike skedat pr prdorim personal, relacione, raporte,
(t dhna prmbledhse) skeda biograke, prmbledhjet, kronologjit
Udhzohen nxnsit t zbulojn: funksionin, qllimin dhe mnyrn e paraqitjes s informacionit n tekstet
e dhna informuese-paraqitse. Nxnsit punojn t ndar n tri grupe me tekstet e librit ose tekste t
tjera t prgatitura n shirita letre nga msuesi/ja, si p.sh.: eseja e F.Konics, artikulli i gazets, kronologjia
e jets s Dritro Agollit.)
Funksioni i tekstit sht informues - duke iu referuar artikullit t gazets si shembull nnvizohet fjalia e
par: Edhe pse ka jo pak vmendje n kt sezon, referuar zjarreve dhe gatishmria sht e plot,
jasht repartit zjarrks nuk sht e thn q gjrat t jen kshtu Ajo jo vetm informon, por
prmban edhe nj fakt t par nga nj kndvshtrim i prgjithshm.
Prqendrohet vmendja e nxnsve te fjalia: Fakti q rruga kryesore nuk ka nj korsi emergjence bn q
t ndodhin situata t tilla kushtzuar edhe nga faktor t tjer e cila jep dhe nj shpjegim t argumentit
pr t cilin et. Pra, karakterizohet nga nj qllim praktik pr t informuar prmes t shpjeguarit.

Paraqitja e t dhnave prmes nj argumenti
analitike sintetike
(t detajuara) (t prmbledhura)
Msuesi/ja u krkon nxnsve t lexojn materialin mbi tekstin informues dhe m pas liston llojin e
teksteve informues-paraqits dhe veorit e tyre.
Nxnsit duke shfrytzuar tekstet q kan prpara bjn dallimin midis teksteve analitike dhe atyre
sintetike, me an t diagramit t Venit.
- analizon, zbrthen informacionin
- t dhnat t detajuara
- informacion i hollsishm dhe i plot
- t dhnat i jep t prmbledhura
- jep t dhna pr trsin e problemit
- transmetojn informacion
- trajtojn nj dukuri t caktuar
- do dukuri lidhet me dukurin kryesore
- informacionet jan t qarta, koherente
- paraqiten sipas nj rendi logjik
teksti analitik teksti sintetik
73
Hapi II (ditari dypjessh)
far trajton?
N marrdhnie jan dukurit me njra-
-tjetrn?
Cila sht karakteristika e paragrat n kt
lloj teksti?
Si sht koherenca, qartsia, plotsia e
informacioneve?
Cili sht rendi q jan vendosur informacionet
e ndryshme q trajtohen?
lloj leksiku i karakterizon?
lloj publiku i drejtohen?
Si sht paraqitja e t dhnave?
Cilat jan karakteristikat gjuhsore?
rol luajn elementet grake?
Trajton nj dukuri t caktuar (veshja shqiptare)
Dukuria kryesore duhet t jet n marrdhnie me dukurit
e tjera. (t veshurat shqiptare - kostumi kombtar, afria e
tyre, veshja te fqinjt, huazimi i saj nga grekt etj.).
do paragraf prmban informacion (kostumi kombtar
Nopa ka botuar krah pr krah dy fytyra...
kur asim pr kostumin kombtar... okja ka pasur nj afri
n t gjith vendin ...
Informacionet t jen t qarta, t plota e koherente.
Ka rend logjik e kronologjik (niset me veshjen shqiptare,
identikimi i saj nga studiues t huaj, tiparet e saj, huazimi
nga grekt...).
Leksiku sht teknik, prdoren n relacionet shkencore
dhe analizat letrare.
I drejtohet nj publiku t specializuar.
Paraqitja e t dhnave sht objektive.
Foljet jan n kohn e tashme, prdoren lidhzat, ndajfoljet
lidhzore, gjymtyrt e pjest homogjene.
Informacionet shoqrohen me elemente grake, si: foto,
skica, harta etj.
Hapi III (praktik e drejtuar)
Nxnsit, pasi jan njohur me formn e nj teksti informues-paraqits, lexojn tekstin Kanuni
duke iu trhequr vmendje pr t ngulitur prmbajtjen dhe strukturn e tij.
Msuesi/ja trheq vmendjen e nxnsve n strukturn e tekstit dhe u krkon t identikojn
veorit si jan dhn n grakun organizues, i cili, i shkruar n nj tabak letre, vendoset n
tabel.
Hyrja (paraqitja sintetike e dukuris).
Trungu (paraqitja e dukuris n lidhje me dukuri t tjera).
Prfundimi, organizuar n paragraf.
Prmbajtja - mbshtetet mbi nj argument, shpjegon, analizon argumentet, jep opinione dhe
shembuj t ndryshm.
Punohet ushtrimi 1 dhe nxnsit japin prgjigje rreth skeds mbi tekstin:
Shembull prgjigje:
Titulli - Kanuni
Autori - Shaban Sinani
Dukuria - trajton ekzistencn e kanunit n Shqipri, duke u mbshtetur n shtje t ndryshme
q kan t bjn me: mbijetesn e tij; mosshkrimin e tij deri n shekullin XX; kanuni - edukata
juridike e malsorve; rregullatori i gjith jets shoqrore n Shqipri etj.
Strukturimi i paraqitjes s dukuris:
Hyrja - paraqitje sintetike e dukuris: Kanuni sht nj monument kulturor historik.
Trungu - paraqitja e dukuris n lidhje me dukuri t tjera.
74
>
a. Qndresa e Kanunit gjat pushtimit osman dhe roli i tij si jus albanicae.
b. Kanuni si bot e mbyllur.
c. Shpjegimi pr mosbotimin e Kanunit.
d. Kanuni dhe lidhja e tij me Lek Dukagjinin.
Prfundimi trashgimia dhe normimi i Kanunit.
Paraqitja e aspekteve t ndryshme n trungun e tekstit sht br n formn e nj analize q merr
n konsiderat aspekte t ndryshme t dukuris, duke cituar fakte t dhna dhe opinione.
Leksiku i prdorur: leksiku i specializuar.
Duke u bazuar n karakteristikat e tekstit shpjegoni nse ky tekst sht: i tipit t specializuar.
Karakteri i ktij teksti: informues-paraqits.
Fjalor
Fjala divulgativ sht prdorur n kuptimin jo tekst i mirllt shkencor, po, duke shfrytzuar t dhna t
mirllta shkencore, paraqiten me nj gjuh m t thjesht pr tu kuptuar nga nj mas e gjer lexuesish.
Zvendsoni titullin e ktij teksti me nj titull tjetr t zgjedhur prej jush:
Alternativat i lihen nxnsit duke ia drejtuar vmendjen te shtjet kryesore q ai trajton.
Kanuni, trashgimia e nj populli n qndres, ligji i pashkruar etj.
Hapi IV (shkrim i lir)
Nxnsit do t paraqesin n mnyr skematike prmbajtjen e tekstit t dhn n libr.
Msuesi/ja u krkon nxnsve t prqendrohen n shtjet themelore q ai trajton pr realizimin
e ksaj krkese.
Ushtrimi 2
Rishkruani kt tekst duke e prmbledhur n disa fjali.
Detyr shtpie: Ushtrimin 3, n faqen 52.

Kanuni sht nj monument kulturor historik i s drejts tradicionale t shqiptarve.
Shpesh njihet me emrtimin Kanuni i Lek Dukagjinit dhe sht modeli m i plot i organizimit tradicional
t jets s shqiptarve.
I qndroi edhe pushtimit osman duke i detyruar pushtuesit q ta merrnin n konsiderat.
Sot vlersohet si nj bot juridikisht e mbyllur, por q mbart pasuri t jashtzakonshme vlerash, q jan
trashguar brez pas brezi me nj mekanizm, t till si sht gjuha apo folklori.
I konsideruar, si edukata dhe ndrgjegjja juridike dhe zgjedhja e prbashkt e mnyrs s jetess s
malsorve shqiptar, jetonte fort brenda mendjes dhe zemrs s tyre.
Edhe pse ishte vepr e nj populli t tr, ai identikohet me emrin e Lek Dukagjinit fal kontributit q ka
dhn, si dhe preferencs e qllimit pr t mos e ln anonime kt vepr madhore ose t quajtur ndryshe
testament juridik i shqiptarve.
75
Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 10, tekste informuese-paraqitse t llojeve t
ndryshme, shkumsa me ngjyra, tabela etj.
Bashkbisedim, lexim i drejtuar, pema e mendimit, pyetje-prgjigje, diskutim, pun e
pavarur, pun n grup.
Hapi I (bashkbisedim, lexim i drejtuar, pema e mendimit)
Msuesi/ja nis msimin me diskutimin e detyrs s shtpis. Diskutohet mbi elementet prbrse t
tekstit informues-paraqits t identikuara n tekstin e ushtrimit 3.
Nxnsit prmbledhin bashk me msuesin/en disa tipare t ktij lloji n organizuesin grak Pema
e mendimit.
Tema
Teknikat
e shkrimit
t tekstit
informues-
paraqits
t tregoj se cilat jan teknikat e shkrimit informues-paraqits;
t prdor teknikat pr t shkruar nj tekst informues-paraqits;
t prshtat nj tekst informues-paraqits pr mosha t ndryshme.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Hapi II (pyetje-prgjigje, diskutim)
Msuesi/ja ka shkruar n tabel disa argument/tituj tekstesh informative-paraqitse. U krkon nxnsve
t shkruajn nj t till.
- Kalaja e Elbasanit, mungesa e vijueshmris,
- fakt shqetsues, pirja e duhanit dhe pasojat e tij, prdorimi i internetit - prirje apo domosdoshmri
e kohs,
- Lasgush Poradeci, jeta e shkrimtarit n harrim.
Natyrshm lind pyetja:
- A mund t shkruajm nj tekst informativ-paraqits n mnyr t zakonshme? Pse?
Prgjigjet e nxnsve mund t jen t natyrave t ndryshme; Po, J o, sht e vshtir
J epen argumente nga m t ndryshmit:
shoqrohen me elemente grake
Teksti informues-paraqits
trajton nj dukuri t caktuar
organizohet n paragraf
paraqitje objektive
plota, koherente
leksik teknik
prdorimi i lidhzave/ndajfoljeve
vendos marrdhnie me dukuri t tjera
do paragraf prmban informacion
marrs t specializuar
informacioni paraqitet
sipas nj rendi logjik
sintaks e thjesht
leksik teknik
plota, koherente
paraqitje objektive
organizohet n paragraf
trajton nj dukuri t caktuar
76
Msuesi/ja llon t udhzoj nxnsit pr hapat q duhen ndjekur pr t shkruar nj tekst informues-
paraqits.
a. situata komunikuese ku ndodhet shkruesi:
- kujt i drejtohet shkrimi (njohja e marrsit);
- synimi i shkrimit;
- gjatsia e tekstit;
- koha n dispozicion.
b. prcaktohen pikat ky t informacionit q do t shkruhet;
c. organizimi i tekstit (hyrja, trungu, mbyllja);
d. rishikimi i tekstit.
Hidhen n diskutim ide t ndryshme se cilat jan referentt (tematika) pr t cilt nxnsi mund t
shkruajn nj tekst informues, si dhe llojin: analitik apo sintetik.
Informojm klasn mbi mbledhje e kshillit t prindrve dhe vendimet q u morn atje (relacion/
proces - verbal),
Analizojm n nj ese cilt jan faktort q ndikojn negativisht n jetn ton nga pirja e
duhanit.
Shkruajm nj tekst informues - paraqits ku t shpjegojm se kalaja e Elbasanit ka qen ur
lidhse e hershme e Bizantit.
Shpjegojm n nj ese nse interneti dhe prdorimi i tij, sot sht prirje apo domosdoshmri.
Shkruajm nj biogra me t dhna mbi jetn e poetit t njohur Lasgush Poradeci.
Tekst sintetik
Shkrimi i nj procesverbali
a. Prcaktimi i strukturs:
Shnohet llimisht data, ora dhe lloji i mbledhjes.
Rendi i problemeve t diskutuara.
Dallohet prania e t pranishmve.
Diskutimi i piks s par t rendit t dits: nj informacion nga kujdestarja e klass pr frekuentimin
gjat javs s kaluar.
Informacioni paraqit shkurtimisht t dhna pr vijimin, mungesat ditore dhe nxnsit
problematik.
Diskutime nga msuesit/es e lnds.
Diskutime nga prindrit mbi shqetsimet q ata kan lidhur me kt problem.
Marrja e masave pr eliminimin e problemit.
Vendimet e marra.
Pasi hodhn rendin e shtjeve pr diskutim, msuesi/ja u krkon nxnsve t trajtojn me kujdes
vendosjen e argumenteve me rrjedh logjike.
b. Kalohet n ndrtimin e paragrafve, t cilt duhet t jen t larmishm dhe me fjali t ndryshme.
c. M pas kalohet n fazn e rishikimit t tekstit; stili t jet i prshtatshm pr situatn, si dhe
kontrollohet ana sintaksore, shenjat e piksimit dhe drejtshkrimi.
(Msuesi/ja jep shembull konkret duke ndrtuar konkretisht nj tekst t thjesht paraqits.)
77
Procesverbal
I mbajtur, m 14 dhjetor 2008, ora 13.30, n mbledhjen e klass II A, e mbledhur pr t
diskutuar pr rendin e dits:
1. Rreth problemeve t vijueshmris;
2. Parashtrime t problemeve t ndryshme, sipas rastit.
J an t pranishm nxnsit e klass II A, msuesja kujdestare, msuesit e lndve, bordi i
prindrve.
Kryetarja e kshillit t klass, pasi konstaton pranin e t pranishmve, e deklaroi t hapur
mbledhjen.
1. Pr pikn e par t rendit t dits lexon raportin ........................
N raport silleshin t dhna rreth situats s krijuar dhe e prqendronte vmendjen te grupi i
nxnsve, t cilt kan numr t madh mungesash.
2. M pas diskutuan msuesit e lndve letrsi, matematik, gjeogra. Shqetsimi i tyre ngrihet
mbi faktin se parregullsia n vijueshmri iu shkakton nxnsve nj shkputje nga procesi
msimor duke krijuar boshllqe tek ata. Msuesi i biologjis A.T. shtoi se nj pjes e ktij grupi
nxnsish rrezikojn t mos e kalojn klasn pr shkak t mungesave.
Diskutimet vijuan me shqetsimet e ngritura nga prindrit, t cilt i shihnin kto mungesa si t
pajustikueshme dhe krkuan q kta nxns t merrnin prsipr prgjegjsit e tyre.
3. N fund u morn vendime t rndsishme pr prmirsimin e ksaj situate. Nxnsit u
angazhuan se do t kryenin detyrat q u krkonte shkolla me shum prgjegjsi duke pasur
mbshtetjen e plot t msuesve dhe prindrve.
Pasi falnderoi pjesmarrsit, kryetarja e kshillit t klass e shpalli mbledhjen t mbyllur.
Sekretarja
B. Bardhi
Hapi III (pun e pavarur)
Punohet ushtrimi 2.
Nxnsit ndrtojn nj tekst informues - paraqits nga fusha e historis, me tem: Kshtjella
Skampis e Elbasanit. (Shfrytzojn t dhna q kan siguruar nga burime t ndryshme ose t
sjella nga msuesi/ja n klas.)
Hyrja Kshtjella Skampis ndodhet n qytetin e Elbasanit dhe ngjall kureshtjen e do njeriu q viziton Elbasanin.
Trungu. Kshtjella prfaqson nj castrum satum, qendr e nj legjioni romak. sht ndrtuar sipas nj plani ortogonal
q bn kryqzimin e dy rrugve me drejtim P-L dhe V-J . Ka katr hyrje, t cilat mbrohen nga kulla. Kshtjella sht e
pajisur me 26 kulla, t cilat, pavarsisht nga forma e tyre, dalin 8-9 m larg murit rrethues. Prbrja e murit rrethues t
kshtjells tregon pr tri periudhat kryesore t ndrtimit q jan: periudha e von romake, e hershme bizantine dhe
periudha osmane. T dhnat dhe analizat n lidhje me t gjitha fortikimet n Gadishullin Ballkanik e prcaktojn
Kshtjelln e Skampisit t ndrtuar n kohn e perandorit romak Dioklecian n vitin 284-305 p.e.s. ...
Mbyllja. Po t vizitoni kshtjelln do t msoni dhe shum gjra interesante pr t.
78
Kalaja e Skampis ndodhet n qendr t qyteti t Elbasanit. Ajo sht ndrtuar rreth 2000 vjet m par. N t
strehohej ushtria romake. Kjo kala ka luajtur nj rol nj rol t rndsishm pr zhvillimin e zonave t banimit
prreth. Aty kalonin rrugt q t onin drejt Lindjes dhe Perndimit. Si e till u shfrytzua m von nga perandorit
e huaja pr t pushtuar tokat shqiptare.
Grupi II prshtat tekstin pr ta paraqitur n nj enciklopedi.
Kshtjella Skampis ndodhet n qytetin e Elbasanit. Ajo prfaqson nj castrum satum, qendr e nj legjioni romak.
sht ndrtuar sipas nj plani ortogonal, q bn kryqzimin e dy rrugve me drejtim P-L dhe V-J . Ka katr hyrje, t
cilat mbrohen nga kulla. Kshtjella sht e pajisur me 26 kulla, t cilat, pavarsisht nga forma e tyre, dalin 8-9 m larg
murit rrethues. Prbrja e murit rrethues t kshtjells tregon pr tri periudhat kryesore t ndrtimit, q jan: periudha
e von romake, e hershme bizantine dhe periudha osmane. Nga t dhnat arkeologjike rezulton se Kshtjella e
Skampisit sht ndrtuar n kohn e perandorit romak Dioklician, n vitet 284-305 e.s.
Pr t shkruar hyrjen e mbylljen e nj teksti informues-paraqits duhet t kesh parasysh marrsin dhe
qllimin.
Artikull gazete
Kshtjella Skampis, dshmia q shndrit trashgimin.
Nuk sht shqetsuese sesa intriguese. Kalaja 2000-vjeare, prbri sheshqendrs s qytetit, do t ket shum
shpejt tjetr pamje. E fshehur pas pemve shekullore, ajo shpesh humbte rndsin dhe vlern e saj historike,
duke ln pluhurin e viteve t bnte punn e tij. Banort e lasht t Elbasanit ia njohin t fshehtat dhe historin, por
ka midis tyre nga ata q shpesh pyesin: ka qen, ku e ka zanalln?
E ndodhur n mes t qytetit t Elbasanit, prfaqson nj castrum satum (qendr e nj legjioni romak).
Ndrtuar sipas nj plani ortogonal q bn kryqzimin midis dy rrugve me drejtim P-L dhe V-J , ajo luante nj rol t
rndsishm n rrugt lidhse midis Perndimit dhe Lindjes. Prbhej nga 4 hyrje, t cilat mbroheshin nga kullat.
Ato prdoreshin pr qllime t ndryshme dhe gjendeshin 8-9 m larg nga muri rrethues. Periudha e ndrtimit t saj
daton rreth vitit 284-305 t e.s., koh e cila lidhet ngusht me perandorin romak Dioklician.
M pas ajo do tu rezistonte kohrave t ndryshme. Fanatike pr t ruajtur t gjalla dshmit historike dhe ato
arkeologjike, iu desh t sakrikonte nga vetja e, gjithsesi, bri t mundur q nj pjes e mir e pasuris q mbarte
t arrinte deri n ditt tona. Kshtu na jepet mundsia t admirojm ...
E gjith kjo pasuri historike dhe vlerash shpesh nga pesha e kohs zbehet, humb ngjyrn e saj t vrtet, nse nuk
kujdesemi q ajo t rrezatoj e t dshmoj at ka sht pron e jona, e kombit ton.
Dhe pikrisht kshtu ndodhi n Elbasan. Projekti i kohve t fundit pr restaurimin e ksaj pasurie kombtare do t
bj t mundur ti ndryshoj pamjen kalas s vjetr prej guri me dshmi t rnda mbi supe. Pamja e saj et vet.
E, me siguri, m pas, elbasanasit, ..por jo vetm ata, do t thon dshmia q shndrit trashgimin.
Hapi IV (pun n grup)
Msuesi/ja e ndan klasn n dy grupe t mdha.
Grupi I prshtat tekstin e ndrtuar sipas krkesave t ushtrimit 2 pr nxnsit e klass s tret.
>
Detyr shtpie. a) ushtrimi 1, b) Sillni n klas tekste me natyr udhzuese.
79
Tekst udhzues
Prdorimi i solucioneve pastruese Domestikos
Lani lavamanin dhe vaskn rregullisht me zbardhues t trash Domestikos. Fillimisht hiqni
njollat e papastra t shkums dhe sapunit dhe pastaj prdorni Domestikos pr t eliminuar
mikrobet dhe pr t hequr ngjyrimin. N fund shplajeni mir me uj t pastr.
Pr ta shmangur mykun dhe papastrtit e tjera, lani pjest plastike mbrojtse t vasks
dhe dushit rregullisht me zbardhues t trash Domestikos. Pas gjysm ore shplajini me
solucionin e holluar dhe n fund me uj t pastr Kujdes, nuk duhet ta prdorni kt
solucion n pjest metalike, sepse i dmton.
Tekst udhzues nga fusha e legjislacionit
Neni 1
1. Shqipria sht republik parlamentare.
2. Republika e Shqipris sht shtet unitar dhe i pandashm.
3. Qeverisja bazohet n nj sistem zgjedhjesh t lira, t barabarta, t prgjithshme e
periodike.
Neni 2
1. Sovraniteti n Republikn e Shqipris i prket popullit.
2. Populli e ushtron sovranitetin nprmjet prfaqsuesve t tij ose drejtprsdrejti.
3. Pr ruajtjen e paqes dhe t interesave kombtare, Republika e Shqipris mund
t marr pjes n nj sistem sigurimi kolektiv, n baz t nj ligji t miratuar me
shumicn e t gjith antarve t Kuvendit.
Neni 14
1. Gjuha zyrtare n Republikn e Shqipris sht shqipja.
2. Flamuri kombtar sht i kuq me nj shqiponj t zez dykrenore n mes.
3. Stema e Republiks s Shqipris paraqet nj shqyt me fush t kuqe me nj
shqiponj t zez dykrenore n mes. N krye t shqytit, me ngjyr t art, sht
vendosur prkrenarja e Sknderbeut.
4. Himni kombtar sht Rreth Flamurit t prbashkuar.
5. Festa Kombtare e Republiks s Shqipris sht Dita e Flamurit, 28 Nntori.
6. Kryeqyteti i Republiks s Shqipris sht Tirana.
7. Forma dhe prmasat e simboleve kombtare, prmbajtja e tekstit t Himnit kombtar,
si dhe prdorimi i tyre rregullohen me ligj.
Udhzues pr prdorimin e shtrydhses s frutave.
Nxirrni me kujdes t gjitha pjest prbrse t shtrydhses, lajini, thajini me nj pecet
t that dhe m pas montojini. Pjesa e par (1) q vendoset sht koshi. Kujdesuni q
ai t mbshtetet mir n pjesn e motorit (2). M pas vendosni pjatn mbshtetse (3)
dhe kulluesen e lngut (4) mbi njra-tjetrn. Kapaku mbulues (5) vendoset mbi to. Kujdes,
siguroni kraht ansor (6) t mbrthehen me kapakun mbulues (5). N fund provoni t
shtypni butonin (7) dhe mund t merrni lngun tuaj t frutave n moment.
Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 10, tekste udhzuese t llojeve t ndryshme,
Tema
Teksti
udhzues
t identikoj tekstin udhzues dhe t dalloj veorit e tij;
t dalloj llojet e ndryshme t tekstit udhzues nprmjet funksionit t tyre;
t analizoj veorit gjuhsore t teksteve t ndryshme udhzuese.
80
Msuesi/ja prqendron vmendjen e nxnsve te tri tekste udhzuese, t cilat jan prgatitur prej
tij/saj dhe u jan shprndar nxnsve (disa nene t Kushtetuts, Udhzuesi praktik mbi solucionin
pastruesin Domestikos, Udhzues prdorimi pr shtrydhsen e frutave, Recet gatimi).
Pasi nxnsit i lexojn me vmendje pr 5 minuta, msuesi/ja orienton t punohet me metodn
ditari dypjessh, i cili prmban pyetje, t cilave nxnsit duhet tu prgjigjen.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Hapi I (diskutim)
Msimi nis me diskutimin e detyrs s shtpis. Diskutohet rreth eseve t nxnsve duke identikuar
veori t tekstit informativ-paraqits.
M pas lexohen disa nga tekstet e llojit udhzues q kan sjell nxnsit n klas. (Msuesi/ja
tregon kujdes q ato t jen tekste udhzuese.)
Shtrohet pyetja:
- lloje tekstesh jan? Nga ndryshojn nga tekstet q kemi par deri tani?
Prgjigjet do t jen t natyrave t ndryshme - tekstet q kemi par prshkruanin, informonin. Kto
tekste tregojn rregulla, udhzojn etj.
Ditari dypjessh sht nj metod q i bn nxnsit t lexojn n mnyr t
qllimshme dhe t reflektojn pr t. Nga informacioni i lexuar, zgjidhet nj
fragment dhe bhet komenti i saj, n t cilin nxnsit mund t shprehin nj
qndrim pohues ose mohues, mund t shkruaj nj pyetje q u lind ose u
prgjigjen nj sr pyetjesh, dika q u kujtohet nga prvoja e tyre etj.
Fjalt e theksuara jan tregues i elementeve prbrse t ktyre teksteve, sidomos
i stilit, regjistrit t gjuhs, sintakss, terminologjis, leksikut, qartsis, saktsis,
prdorimit t kohve t foljes dhe formave foljore.
Diskutim, ditari dypjessh, mendo/ puno n dyshe/ shkmbe me t tjert.
Recet gatimi
Moll t skuqura me brum t ardhur (t fryr)
Pr 4-5 veta duhen: moll 4-5 kokrra, sheqer 3-4 lug gjelle, qumsht nj lxhan aji, vez dy
kokrra, yndyr dy lxhan kafeje.
Mollt, pasi qrohen, u hiqen n form tubi zemrat dhe farat, priten n rrath. Vihen n nj tas
porcelani dhe sprkaten me sheqer dhe ver. N t njjtn koh prgatitim brumin e fryr.
N nj en porcelani rrahim t bardhat e vezve, kurse n nj pjat t thell, ku kemi t
verdhat e vezve, hidhet pak qumsht dhe miell, pastaj t verdhat e vezve i bashkojm me
t bardhat dhe shtojm pak sheqer dhe pak krip.
Mollt kalohen n miell pastaj n brum t ardhur (t fryr) dhe hidhen n tenxhere me vaj t
nxeht, ku skuqen nga t dyja ant. Shrbehen t sprkatura me sheqer pluhur.
81
Hapi i III (mendo/ puno n dyshe/ shkmbe me t tjert)
Pr kryerjen e ushtrimeve 1, 2, 3 msuesi/ja e ndan klasn n tri grupe. Secili prej grupeve
diskuton mbi elementet e ushtrimeve, llimisht n ift dhe pastaj n grup. N fund dalin me nj
mendim t prbashkt t mbshtetur n argumente.
Ushtrimi 1
Fjalt e nnvizuara jan folje. Format e foljeve tregojn tiparin karakteristik pr tekstet udhzuese:
Fojlet jan n kohn e tashme, n mnyrn dftore dhe lidhore,
qndrojn - k. e tashme, mnyra dftore, forma veprore.
t respektojn - k. e tashme, mnyra lidhore, forma veprore.
ndeshim dhe folje n formn joveprore t tilla, si:
pritet, vendoset, hiqet, shtohet - e tashme, dftore, forma joveprore.
t mbulohen - e tashme, lidhore, forma joveprore.
Mendo/puno n dyshe/shkmbe me t tjert sht nj teknik q grsheton t
menduarin me t folurin dhe t shkruarin. Realizimi i saj kalon n tri faza:
a) nxnsit marrin detyrn nga msuesi/ja;
b) mendimet i shkruajn n fletore dhe i diskutojn me shokun e banks dhe m pas
dalin n prfundime t prbashkta.
c) nga diskutimi n ift kalohet n diskutimin n grup, ku diskutimi ka nj rrjet m t
gjer. N fund dalin me nj mendim t prbashkt si grup.
Msuesi/ja i drejton nxnsit t lexojn faqen 58 t tekstit. Pasi njihen me teknikat e tekstit udhzues,
nxnsve u krkohet prcaktimi i tyre n tekste konkrete: Receta e gatimit, udhzuesi pr prdorimin e
telefonit, pjes nga Kushtetuta dhe tekste q i kan sjell vet nxnsit ose i ka prgatitur msuesi/ja.
Udhzojn, tregojn rregulla q duhet tu prmbahemi pr t kryer nj veprimtari t
caktuar.
T njoh autoritetin e drguesit dhe t zbatoj rregullat dhe normat q shkruhen n
tekst.
Ligjet, rregullat e rregulloreve t ndryshme, udhzuesit.
Fjalt, fjalit, paragraft kan renditje t detyrueshme.
Pjest renditen sipas hierarkis, t renditura numerikisht, pra, jan nenet, pikat, paragraft.
Veprimet kryhen sipas kohs: n llim, m pas, n fund.
Teksti t jet i qart n mnyr maksimale, t mos lr shteg pr interpretime, po t gjith
marrsit duhet ta kuptojn dhe ta zbatojn n t njjtn mnyr).
Gjuha e prdorur n tekstet udhzuese sht n varsi t llojit t tekstit.
N tekstet ligjore:
- regjistri sht formal dhe jovetjak,
- leksiku teknik dhe specik, prdoren terma juridik,
- struktura e ndrlikuar,
- prdoret veta III dhe format foljore modale (duhet, do br),
- folje jan kryesisht n mnyrn lidhore e dftore,
- parafrazime t gjata.
J epen udhzime si funksionojn e vihen n prdorim objektet,
- prdoret terminologji e caktuar,
- renditja kohore e fakteve,
- prdoren foljet n mnyr urdhrore, (njjs ose shums) ose folje n trajtn joveprore,
- fjalit jan t shkurtra.
far funksioni kan kto
tekste?
far krkon dhnsi
(autori i tekstit) nga
marrsi i tij?
Cilat jan tekste
udhzuese?
Si jan ndrtuar kto
tekste?
far synojn kto lloj
tekstesh?
Nga se karakterizohet
gjuha e prdorur n tekste
ligjore?
Cilat jan karakteristikat
e veanta gjuhsore t
udhzuesve t prdorimit
t objekteve?
Pyetja Komenti
82
>
Ushtrimi 2
Tekstet dallohen nga leksiku, struktura e fjalis dhe regjistri.
Teksti I sht tekst udhzues n formn e ligjit. Leksiku i prket regjistrit formal, sht
specik, prdoren terma nga fusha ligjore: t drejtat, lirit themelore, rend juridik, t
padhunueshme, t patjetrsueshme, organet e pushtetit publik ... etj.
Struktura e fjalis sht e ndrlikuar: T drejtat dhe lirit themelore t njeriut jan t
pandashme, t patjetrsueshme, t padhunueshme dhe qndrojn n themel t gjith
rendit publik.
Prdoren folje n vetn III: qndrojn, t respektojn, t kontribuojn, jan, si dhe folje
modale: duhet, do.
Teksti II. Leksiku i prket regjistrit formal, sht teknik dhe specik, me terma nga fusha
e tekniks. Terminologjia lidhet me shpjegimin se si funksionojn objekte t caktuara.
Hiqni kapakun e bateris, duke e rrshqitur posht shqekzn liruese t bateris, kartn
SIM, mbajtsen, futeni baterin n ann e etikets nga lart, kontaktet elektrike etj.
Struktura e fjalis: fjali t shkurtra ose fjali t prbra bashkrenditse, ku pjest lidhen
me lidhza bashkrenditse ose pa lidhza.
Foljet zakonisht prdoren n vetn II shums, n mnyrn urdhrore.
Teksti III. Leksiku i prket regjistrit joformal, prdoren fjal kryesisht nga fusha leksikore
e kuzhins: pula e pastruar, e lar pritet n thela... kaurdiset, shtohet lngu i puls q t
mos bhet me kokrra...
Struktura e fjalis: fjali t shkurtra ose fjali t prbra bashkrenditse, ku pjest lidhen
me lidhza bashkrenditse ose pa lidhza.
Foljet zakonisht prdoren n trajtn veprore, veta II shums, mnyra urdhrore dhe n
vetn I shums, mnyra dftore ose n trajtn joveprore, veta III, m. dftore.
Ushtrimi 3
Teksti III
Karakterizohet nga renditje kohore e t dhnave: pula e pastruar, e lar, vendoset
n tenxhere ...
foljet jan n mnyrn dftore, n vetn e tret shums, n formn joveprore ose
n urdhrore: presim, lajm, pritet, lahet, t mbulohet, kaurdiset, rregullohet, hiqet,
shrbehet, prit n llim puln, pastaj laje etj.
Fjalit jan t shkurtra, t thjeshta ose t prbra, zakonisht me marrdhnie
bashkrenditse: Pastaj hiqet nga zjarri dhe przihet me arra t shtypura.
Diskutim i lir rreth ktyre teksteve.

Detyr shtpie. Gjeni tri tekste udhzuese t llojeve t ndryshme, analizoni elementet prbrse t tyre.
Msuesi/ja vlerson punn e nxnsve n grup dhe n mnyr individuale, kujdes tregon n kontributin e
puns s nxnsve n aspekte t veanta. Vlersohet ora e msimit.
83
Tekst udhzues pr prdorimin e solucioneve pastruese
Lani lavamanin dhe vaskn rregullisht me zbardhues t trash Domestos. Fillimisht hiqni
njollat e papastra t shkums dhe sapunit dhe pastaj prdorni Domestos pr t eleminuar
mikrobet dhe pr t hequr ngjyrimin. N fund shplajeni mir me uj t pastr.
Pr ta shmangur mykun dhe papastrtit e tjera, lani pjest plastike mbrojtse ndaj rrshqitjes
t vasks dhe dushit rregullisht me zbardhues t trash Domestos. Pas gjysm ore shplajini
me solucionin e holluar dhe n fund me uj t pastrkujdes nuk duhet ta prdorni kt
solucion n pjest metalike, sepse i dmton.
Kreu III
T NDREJ TAT E NJ SIVE T QEVERISJ ES VENDORE
Neni 7
1. Organet e njsive t qeverisjes vendore mund t ndrmarrin nisma me interes publik vendor
pr do shtje q nuk u ndalohet me ligj ose q nuk i sht dhn ekskluzivisht me ligj nj
organi tjetr shtetror.
2. Organet e njsive t qeverisjes vendore ushtrojn kompetencat e tyre nprmjet vendimeve,
urdhresave dhe urdhrave.
Neni 8
T drejtat e njsive t qeverisjes vendore
1. Njsit e qeverisjes vendore gzojn kto t drejta:
I. E drejta e qeverisjes
a) prcaktojn masa q ato gjykojn t nevojshme pr kryerjen e funksioneve dhe ushtrimin
e kompetencave.
b) Bazuar n Kushtetut, ligje dhe akte nnligjore t nxjerra n baz dhe pr zbatim t tyre pr
kryerjen e funksioneve dhe ushtrimin e kompetencave, nxjerrin urdhresa, vendime dhe urdhra
q jan t detyrueshme pr t gjitha subjektet e prfshira n akt, n juridiksionin e tyre...
II. E drejta e pronsis
a) Njsit e qeverisjes vendore ushtrojn t drejtn e pronsis. Ato tojn, shesin dhe japin
n prdorim pronn e paluajtshme ose t luajtshme t tyre, si dhe ushtrojn t drejta t tjera
sipas mnyrs s prcaktuar n ligj...
III. e drejta e mbledhjes s t ardhurave dhe e brjes s shpenzimeve
a) Krijojn, mbledhin t ardhura dhe bjn shpenzime pr prmbushjen e funksioneve t tyre.
b) Vendosin taksa e tarifa pr shrbimet si dhe nivelin e tyre n prputhje me legjislacionin fuqi
dhe interesat bashkiake...
VII. t drejta t tjera
1. a) J apin tituj nderi dhe stimuj.
b) Vendosin emrtimet e territoreve, objekteve dhe institucioneve nn juridiksionin e tyre,
sipas kritereve t prcaktuara me ligj.
2. Njsit e qeverisjes vendore kan vuln dhe simbolin e tyre.
3. T drejtat e msiprme ushtrohen nga organet e njsive t qeverisjes vendore, sipas
prcaktimeve t bra n ligj.
Shkputur nga ligji nr. 8652, dat 31.7.2000 Pr organizimin dhe funksionimin e qeverisjes vendore
Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 10, tekste udhzuese t llojeve t ndryshme,
Tema
Teknikat e
shkrimit t
nj teksti
udhzues
t tregoj se cilat jan teknikat e shkrimit t tekstit udhzues;
t prdor teknikat e shkrimit udhzues pr t shkruar tekste t ndryshme udhzuese.
Tekst udhzues nga fusha e legjislacionit
84
Diskutim, pema e mendjes, lexim hap pas hapi, pun e pavarur, mendo/ puno n
dyshe/ shkmbe me t tjert, prezantim i puns s br.
Hapi I (diskutim, pema e mendjes)
Msimi nis me diskutimin e detyrs s shtpis. Diskutohet rreth teksteve udhzuese q nxnsit kan
sjell duke prqendruar vmendjen tek elementet q jan vn n dukje nga nxnsit.
Ndrtohet s bashku me nxnsit pema e mendimit rreth karakteristikave t tekstit udhzues.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Recet keku me moll
Prbrsit: miell, kos, vez, sheqer, gjalp, moll, arra, kanell, sod, sheqer pluhur
Prgatitja
Qrojm mollt dhe i presim n copa t vogla, po jo shum t imta. Mbi mollt e coptuara
hedhim kanell. Rrahim n nj tas gjalpin me sheqerin derisa t bhet nj mas e tretur. Mbi
t hedhim vezt dhe i rrahim mir, pastaj hedhim kosin, duke i trazuar vazhdimisht n t njjtin
drejtim. Ksaj mase i shtojm pak nga pak miellin, deri sa t bhet nj mas homogjene.
Hedhim sodn, q e kemi tretur n pak kos si dhe nj got t vogl me konjak. E prziejm mir
dhe n fund hedhim mollt e prgatitura dhe arrat q jan t thrrmuara trash.
Brumin e prgatitur e hedhim n nj tav t lyer me gjalp dhe e vm t piqet n furr.
Pasi keku sht pjekur, e lm t ftohet pak, e prmbysim n nj tav tjetr dhe e pudrosim
me sheqer pluhur!
Suksesi i kekut tuaj sht i garantuar.
J u bft mir!
Udhzues i prdorimit t ilaeve
Sulfasalazin EN tableta gastro-rezistente
Salozosulfapiridin Informacion pr pacientin
Prmbajtja
1 tablet gastro-rezistente prmban 500 mg sulfapiridin.
Prbrs t tjer: azo ngjyr E 102.
Vetit dhe veprimi
Salozosulfapiridin sht nj azo prbrs i acidit 5-aminosalicilik me sulfapiridinn. Ai
sht nj bar antiinamator intestinal dhe antireumatik ...
Indikimet
Bari rekomandohet n mjekimin e krizave akute...
Kundrindikimet
Nuk duhet t merrni barin , nse jeni t ndjeshm ndaj sulfanamideve...
Masa paraprake
Prpara llimit t mjekimeve ...rekomandohet t bhet nj ekzaminim laboratorik i gjakut....
Ndrveprimet
Nse gjat mjekimit me Sulfasalazin ju merrni barna t tjera, duhet t konsultoheni me
mjekut tuaj ...
Dozimi dhe administrimi
Duhen ndjekur n mnyr t sakt kshillat e mjekut. Madhsia e dozs varet nga shkalla
e rndess s smundjes ...
Mbidozimi
Doza t mdha Sulfasalazine mund t shkaktojn t prziera, dhimbje barku... . nse
shfaqen kto shenja, duhet ulur doza.
tregon rregulla q duhet ti prmbahemi pr t kryer nj veprimtari
renditje kohore veprimesh krkon q marrsi ti zbatoj kto rregulla

Teksti udhzues

gjuh teknike, formale, jopersonale,
synon qartsi maksimale
lloje t ndryshme tekstesh:
ligje, udhzues prdorimi, receta
ka pjes hierarkike
85
>
Hapi II (lexim hap pas hapi, pun e pavarur, mendo/ puno n dyshe/shkmbe me t tjert)
Nxnsit lexojn hap pas hapi teknikat n udhzuesin e teknikave t shkrimit t nj teksti udhzues
dhe diskutojn pr paqartsit q u lindin, t cilat sqarohen me ndihmn e msuesit/es.
M pas drejtohet vmendja e nxnsve te tekstet q jan sjell si shembull dhe q jan ashuar
n tabel ose u shprndahen nxnsve n shirita letre. Diskutohen karakteristikat e tyre.
Pasi prsriten karakteristikat e tekstit udhzues, nxnsit ndahen n tri grupe dhe punojn t pavarur.
Secili grup do t shkruaj nj tekst udhzues, i cili mund t jet: udhzues prdorimi, recet,
rregullore.
Grupi I - recet gatimi me gjell karakteristike t zons.
Grupi II - tekst udhzimi pr mnyrn e prdorimit t nj pajisjeje.
Grupi III - rregulloren e biblioteks s shkolls.
Brenda grupit nxnsit diskutojn pr llojin e recets dhe, duke u ndar n grupe m t vogla,
shkruajn lloje t ndryshme recetash. Pasi mbarojn punn, i shkmbejn etoret, diskutojn
se cila sht receta m e mir, zgjedhin punimin m t mir q do t paraqitin n emr t
grupit para klass. M pas vendosin recetn m t mir dhe ndrtojn punn sipas udhzuesit.
Rindahen n tri grupe t vogla dhe punojn zinxhir.
Grupi I - rishikon informacionin.
Grupi II - merret me organizimin e tekstit.
Grupi III - rishikon tekstin dhe i jep dorn prfundimtare.
E njjta gj organizohet dhe me grupet e tjera, t cilat do t merren me hartimin e rregullores s
biblioteks s shkolls dhe udhzuesit t prdorimit t nj pajisjeje.
Hapi III (prezantim i puns s br)
N fund do grup prezanton punn e br para klass duke shpjeguar mnyrn e shkrimit t tekstit.
Kjo pjes e msimit mund t organizohet n form konkursi. Nxnsit mund t vlersojn punn
e njri-tjetrit dhe t bjn korrigjime apo sugjerime t mundshme t bazuar n argumente.
Detyr shtpie. Sillni n klas tekste t ndryshme argumentuese.
Msuesi/ja vlerson punn e nxnsve n grup dhe n mnyr individuale, kujdes tregon n kontributin
e puns s nxnsit n aspekte t veanta. Vlersohet ora e msimit.
Tema
Teksti
argumentues
t identikoj funksionin e tekstit argumentues;
t tregoj karakteristikat e tekstit argumentues;
t identikoj nprmjet skems mnyrn e paraqitjes s argumentit;
t gjej argumentet dhe veorit gjuhsore n nj tekst argumentues.
Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 10, tekste argumentuese t llojeve t ndryshme,
Bashkbisedim i kombinuar me shpjegim, praktik e drejtuar, dora e fsheht, analiza
e gjuhs s prdorur.
85
86
Hapi I (bashkbisedim i kombinuar me shpjegim)
Msimi nis me detyrn e shtpis. U krkohet nxnsve t lexojn disa nga tekstet argumentuese
t sjella n klas.
Pasi dgjon tekstet, msuesi/ja drejton kto pyetje:
- Pse sht tekst argumentues?
- far t bn ta klasikosh kt tekst si t till?
- kuptoni me fjaln argument?
- do t thot pr ju t argumentosh?
Pasi dgjon prgjigjet e nxnsve msuesi/ja shpjegon termin argument, t argumentosh, fakt.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Msuesi/ja rikthen vmendjen e nxnsve te tekstet q ata kan sjell dhe u krkon t vzhgojn
dhe t zbulojn:
- far trajton? - Ide ose teza pr shtje t ndryshme.
- Cili sht funksioni? T bind marrsin e tekstit pr vlefshmrin e tezave q trajtohen.
- Cili sht lloji i tekstit argumentues? Fjalim, artikull problemor, opinion, ese shkencore,
lozoke, historike, kulturore, reklam etj.
Paraqet n tabel nj tekst argumentues, i cili sht i zbrthyer n pjest e tij prbrse. Nxnsit
do t nnvizojn tezn dhe argumentet q sillen pr ta mbrojtur at.
Teksti argumentues ndrtohet nga:
teza problemi q paraqit drguesi i tekstit dhe q sht n baz t tekstit,
argumentet faktet, provat, q mbshtetin tezn.
S bashku m nxnsit zbrthehet struktura e tekstit:
Shpjegimi sipas Fjalorit t gjuhs s sotme shqipe

Argumenti sht nj element arsyetimi nj fakt, nj vrejtje, nj gjykim, nj analiz mbi t cilin mbshtetet
autori pr t prligjur tezn. Kt gj ai e bn duke u mbshtetur n shembuj, t cilt jan fakte reale, referenca
konkrete q shrbejn pr t ilustruar argumentimin.
T argumentosh do t thot t paraqitsh argumente pr nj shtje, t vrtetosh me argumente, me prova
vrtetsin e tezs s hedhur, pra t mbrosh argumentin duke u mbshtetur pikrisht n kta shembuj q jan
pjes reale e faktit pr ta br at t prekshm dhe t kuptueshm.
Fakt-i 1. Ngjarje a veprim q ka ndodhur n t vrtet; dika q ekziston objektivisht e realisht, dika q
sht e vrtet. Fakt historik. Fakt gjuhsor. sht fakt.
2. Dshmi a dika tjetr q njihet e pranohet si e vrtet dhe shrben pr t argumentuar, pr t
provuar a pr t kundrshtuar nj mendim, nj tez etj. ose pr t arritur nj prfundim.
Situata n media
Hyrja. Ende n media nuk ekziston nj koncept i qart rreth kuptimit bashkkohor mbi problemet gjinore, mbi barazin
dhe perspektivn gjinore.
Teza + argumentet. Shpesh ato kuptohen dhe trajtohen si probleme vetm t gruas dhe t komunitetit t saj. Si t
tilla nuk zn vendin q meritojn n mediet shqiptare. Edhe kur trajtohen n shtypin e shkruar, zn vendet m t
padukshme e m t parndsishme dhe minutazhin m t shkurtr n kronikat televizive, duke prjashtuar analizn e
gjer shoqrore.
Antiteza + kundrargumente. N kt form mnyra e trajtimit nuk ka pesh, sensibilizimi nuk sht i mjaftueshm,
pasi informimi rreth tyre merr formn e nj skup-i vetm n website (faqe interneti) dhune, prdhunimi apo trakimi.
Prfundimi. Pa mohuar rndsin e asaj q sht br deri tani, duhet thn se ka ardhur koha pr nj hap t ri
cilsor, gj q e pengojn, prve t tjerash, edhe mangsit n formimin dhe specializimin e gazetarve. Shpesh
njohurit e tyre n kt fush jan t copzuara dhe sporadike.
Kjo gj q lejon t anashkalohen problemet e vrteta, t mos kmbngulet n peshn shoqrore t problemit, n
pasojat dhe krkesat pr hapa dhe zgjidhje institucionale dhe perspektive.
Marr nga botimi Konferenca kombtare pr shndetin, f. 78
86
87
Hyrja - Paraqitet problemin q do t trajtohet dhe q trheq vmendjen e marrsit.
Teza - Argumentet pr t mbshtetur tezn.
Nj antitez pr ta kundrshtuar.
Argumente t kundrta me antitezn.
Prfundimi - tema q trajton.
N kohn e tanishme, viti 2006, shtja e raporteve t shqiptarve me kontinentin nn sht ende n zhvillim
e sipr. T ndrgjegjshm pr nj pjes t gjrave, shqiptart paraqiten po aq t pandrgjegjshm pr t
tjerat.

Ssht pr at pjes t Shqipris q, ndonse sguxon t dal haptas, sht kundr Evrops. sht folur
pr maan dhe krimin e organizuar, duke mos njohur komb e atdhe. sht folur pr politikan t korruptuar q,
ashtu si maa, tmerrohen nga ligjet e demokracis e standardet e Ballkanit ...
T gjitha kto dihen. E keqja sht se kujtesa e politiks shqiptare sht e shkurtr dhe, ve ksaj, disa nga
politikant tan dinakrin e tyre e quajn zgjuarsi. Ata kujtojn se me dredhit e pazareve t pluhurosur t
dikurshme, mund t hyjn n institucionet e demokracis kontinentale.
sht e kuptueshme q dhe haxhiqamilizmi e komunizmi shqiptar do t linin pas vetes nj frym t smur
kundrevropiane. sht e kuptueshme q shum njerz do t ndihen keq n familjen e sotme t popujve.
Problem i mirkuptimit ose moskuptimit shqiptar me kontinentin, sht n thelb mirkuptimi ose moskuptimi
me vetveten.
Raportet me Evropn smund t jen vese t qarta pa dyfytyrsi. Mesazhi i Evrops n 1997-n dhe 1999-n
ishte i qart. Ajo na quante t vett ashtu si ishim, me at identitet q kishim. E vetmja krkes e saj ishte ajo
q iu b t gjith popujve t tjer t ish-Lindjes komuniste: emancipimi dhe demokracia.

Trillet, nazet dhe dyshimet nuk jan pa nj burim. Nj pjes vijn nga keqkuptimet tona t vjetra, nj pjes nga
dredhit e sotme. Ende si disa vite m par. Por n pranver t ktij viti, ato jan t teprta.
Pengesat q sna ln ose na duket se sna ln ti afrohemi Evrops, prpara se ti krkojm jasht, duhet ti
krkojm brenda nesh. Nuk sht penges asnjra nga fet, e sidomos nuk sht myslimanizmi ndaj t cilit
dyshimi ngjan m i leht ...
Nj shqiptar mysliman sht po aq i natyrshm si shqiptar dhe si evropian sa nj katolik e po aq sa nj
ortodoks...
Si u tha m lart, kombet nuk ndryshohen as nga pushtimet e as nga konvertimet.
Kto t fundit, duke prfshir edhe kthimin n islamizm, i kan njohur disa popuj t Evrops si sllavt e jugut,
shqiptart, grekt (kretasit), spanjollt. E, megjithat, pikrisht Evropa mbetet rrafshi i par i identiteteve t
pandryshueshme.
T
e
z
a
A
r
g
u
m
e
n
t
i

1
A
r
g
u
m
e
n
t
i

2
A
r
g
u
m
e
n
t
i

3
A
r
g
u
m
e
n
t
i

4
P
r
f
u
n
d
i
m
i
Ka disa forma pr dhnien e argumentit. Msuesi/ja ilustron modelet me shembuj konkret. U krkon
nxnsve ti identikojn n materialet e sjella prej tyre ose te materialet q shprndan msuesi/ja.
88
Dhnia e tezs n fund t argumentit.
Mosdhnia e tezs.
Mosdhnie e tezave t kundrta.
Mosdhnie e argumenteve t mbrojtjes s tezs.
Hapi II (praktik e drejtuar)
Msuesi/ja prqendron vmendjen e nxnsve n prcaktimin e llojeve t argumenteve baz, u
shprndan nga nj paragraf me tipat e argumenteve. Identikon s bashku me ta.
Argumente q e sjellin fakte konkrete.
Argumente t autoriteteve t fushs prkatse.
Argumente logjike.
Argumente pragmatike.
Argument q sjell fakte konkrete

Shekulli XIX ishte me t vrtet i veant n letrsin shqipe. Ai ishte shekulli i Rilindjes Kombtare,
kur pas nj nate robrie katrqindvjeare, ndihej q mngjesi nuk ishte larg. Mendjet e t gjithve ishin
kthyer drejt tij.
Ishin me dhjetra, pr t mos thn me qindra, ata q morn penn pr t shkruar nj vepr, nj
poem, nj faqe ose nj strof n letrsin shqipe. N krye t ksaj armate t pafundme ishin poett
e mdhenj Naim Frashri e J eronim de Rada. Fill pas tyre, vinin poett e tjer t shquar Anton Zako
ajupi, Ndre Mjeda e Zef Serembe. Dhe pas tyre nj aradh e tr shkrimtarsh, poetsh, eseistsh,
lozofsh, publicistsh, oratorsh, polemistsh etj.
Vit pas viti, stin pas stine e dit pas dite plotsuan kronikn e asaj kohe t paharruar.
Ismail Kadare, MIGJ ENI Vepra
Argument t autoriteteve t fushs prkatse
N llim t ktij punimi u propozua nj zgjidhje kompromisi n prcaktimin gjinor t Pasqyrave t
Narizit, pr nj vendosje mes prozs dhe poezis. Analiza e deritanishme i sht qasur ktij problemi
nisur nga proza, n elemente t tilla si monologimi, dialogimi dhe prania, n forma t ndryshme, e
instancs s zrit. Para se t kalojm tek analiza e elementeve poetike n Pasqyrat e Narizit duhet
ritheksuar edhe nj her arsyeja pse analiza tekstore e ksaj vepre llon me shqyrtimin e elementeve
t prozs dhe t poezis n t. Pasqyrat e Narizit kan n qendr dialogimin e dy zrave: at t
narratorit-poet dhe at t Narizit (a varianteve t tij), t cilt marrin prsipr modelime t ndryshme t
bots, njri at prozaik (rrfen pr mnyrn se si krijohet poezia) dhe tjetri at poetik (krijon poezin).
Pra, arsyet e zgjedhjes s ktij kndvshtrimi gjinor na diktohen nga vet struktura e veprs.
Kndvshtrimi gjinor do t jet prcaktues edhe prgjat gjurmimit t elementeve t poezis n kt vepr...
Dhurata Shehri, Koliqi mes malit dhe detit
Argument logjik
Vjershtart (bejtexhinjt) krijojn nj letrsi vetjake, individuale. N kt vshtrim ata jan autort
e vrtet t letrsis shqiptare.
Shkrimet e tyre nuk i mbshtesin temat n msimin fetar, por mbi ide vetjake, shpesh dhe mbi nj
emocionalitet t theksuar, si te Nezimi. Te Hasan Zyko Kamberi, letrsia bhet imituese jo vetm e
ideve, por edhe e jets, duke i shfaqur edhe trajtat e pamjet e saj me nj qndrim kritik t autorit.
Shfaqjet e jets prpara shfaqjes s ideve, realiteti dhe aktualiteti prball prjetsis, jan veori q
89
>Detyr shtpie. Ushtrimet 1 dhe 2, n faqen 62.
Msuesi/ja vlerson punn e nxnsve n grup dhe n mnyr individuale, kujdes tregon n kontributin
e puns s nxnsit n aspekte t veanta. Vlersohet ora e msimit.
Hapi III (dora e fsheht)
Teksti lexohet nga msuesi/ja ose nga nxnsit. Pastaj ndahet n disa pjes, t cilat jan shkruar
paraprakisht n rripa letre dhe i jepet nj grupi nxnsish, ku secili antar merr nj pjes nga teksti. Lihen
pr nj koh t caktuar ta lexojn pjesn dhe pastaj u krkohet ti renditin pjest si duhet.
Punohet me teknikn Dora e fsheht. Nxnsit lexojn n tekst esen Dhuna n sport ose nj ese tjetr
q msuesi/ja e ka zbrthyer sipas strukturs dhe n rripa letre ua shprndan nxnsve. Grupi i nxnsve
duhet t rindrtoj tekstin argumentues duke renditur si duhet tezn, argumentet dhe prfundimin.
Grupi i nxnsve lexon tekstin e formuar, kurse t tjert bjn vlersimin e puns.
Klasa mund t ndahet edhe n grupe t tjera, ku secili grup punon me nj tekst argumentues t dhn.
Hapi IV (analiza e gjuhs s prdorur)
Pasi ndrtojn tekstin, u krkohet nxnsve t analizojn tiparet e gjuhs s prdorur n t.
Ndihmohen nxnsit me kto pyetje:
e dallojn trsisht letrsin e tij nga autort biblik. Trajta e shkrimit jeton ende me prsritje t
mdha dhe me tregim n vargje. Kt tregim n vargje e bn metod krijuese Muhamed Kyuku,
nj trajt kjo q m von do t rishfaqet n letrsin e romantizmit shqiptar.
Forma poetike t vjershtarve jan format poetike t Lindjes: kasida, gazela, rubaia dhe divani,
q sht forma m e ndrliqshme poetike e ktyre letrsive.
Pra, letrsia e vjetr shqiptare mbshtet n kulturat e Lindjes dhe n kulturat e Perndimit; n
trashgimin biblike, n trashgimin Lindore (myslimane) dhe n krijimet humaniste evropiane.
Sabri Hamiti, Letrsia e vjetr shqiptare
hyrja
teza
argumentet
kundrteza
kundrargumentet
prfundimi
struktura e
veant
veorit
gjuhsore
leksik i mirorientuar
przgjedhja e fjalve
prdorimi i foljeve
n t tashmen
prdorimi i konektorve
(por, megjithat)
Teksti
argumentues
Mbron argument
duke dhn prova
opinionet eset kritikat
Trajton ide/ teza/ pr
shtje t ndryshme
llojet
pozitive
negative
I
II
III...
90
Tekst argumentues
Debati aktual i hapur n gazet, n lidhje me at se po ndodh me shtypin e shkruar, n mnyr
indirekte sht nj diskutim pr funksionimin e demokracis son. Kjo jo vetm, sepse vet media sht
nj nga pushtetete demokracis, por edhe, sepse prmes medies, shoqria (opinioni publik, thuhet s
fundmi) realizon kontrollin e saj mbi pushtetet e tjera. sht pikrisht kjo cilsi q i jep asaj autoritetin dhe
karakteristikat e nj pushteti t katrt. Me fuqizimin e medies elektronike, me fuqizimin dhe penetrimin
n rritje t internetit, por edhe t burimeve t tjera t informacionit, q sa vijn e bhen edhe m
globale, pa asnj dyshim lipsej q edhe media e shkruar n Shqipri t prshtatej me kt realitet t ri.
Brenda ktij pushteti roli i medies s shkruar gjithsesi mbetet specik. Pavarsisht se media
elektronike ka nj ndikim publik m t gjer, nse do t duhet q t krkosh nj analiz t
thelluar - opinionbrse -, ather qoft n Franc, qoft n Itali apo Shtetet e Bashkuara,
duhet ti drejtohesh shtypit t shkruar. Duket sikur thnia latine E shkruara mbetet, fjala uturon
sht materializuar pikrisht n kt diferenc. E, n kt kndvshtrim, nj analiz specike
e gjendjes s medies s shkruar sht e domosdoshme, pavarsisht se duket disi e vonuar.
Fakti i pranuar nga t gjith se tirazhi i gazetave te ne sa vjen e ulet, prkundr fatit q titujt
shtohen, sht prova m e mir se ky institucionsht i smur dhe asnjher nuk u ngrit n
nivelin q prisnim. Madje, ndryshe nga ndonj gjykim q e konsideron periudhn 92-97 si periudh
paramediatike, n gjykimin tim, ka qen pikrisht kjo, periudha m e mir e shtypit shqiptar. Gazetat
ishin realisht opinionbrse. Gazetart pretendonin t prmbushnin misione. Tirazhet rriteshin.
Debatet ishin t pranishme dhe prplasja e mendimeve po ashtu. Po kishte edhe rrahje gazetarsh,
edhe burgosje t tyre, edhe botues aventurier, edhe sharlatan, edhe entuziazm romantik, edhe
ndrrimtar.
Pr mendimin tim modest, problemi kryesor i shtypit sht pikrisht brenda shtypit. Pra,
atje, brenda tij, jan arritjet dhe po atje duhet t krkohen edhe dshtimet. Teorizimet
vetprkdhelse, sipas s cilit pr gjendjen e keqe t shtypit e ka fajin biznesi apo
politika, nuk jan gj tjetr vese nj mnyr justikimi i gjendjes dhe pasoj e nj vetdije
ku ekzibicionizmi, q vetvetiu sht pjes e psikologjis s personit publik, nuk t lejon t
shohsh se n nj shoqri, cila do qoft ajo, nda diktatoriale, nda demokratike, elementet
baz (prfshi edhe pushtetet) shkojn n harmoni me njra-tjetrn.
Nse kemi kt klas politike q kemi, nse biem dakord q ligjrimi politik sht
prkeqsuar ashtu si edhe niveli i parlamentit, nse jetesa sht vshtirsuar dhe varfria
sht rritur, nse institucionet e pavarur bhen gjithnj e m t varur (p.sh., un nuk e
kuptoj dot se si punojn gazetart e ekonomis n kushtet kur nuk kan asnj statistik t
besueshme prpara, hiq ndonj raport t institucioneve ndrkombtare), pra n kt situat
nuk ka se si edhe shtypi t lulzoj dhe t mos jet pjes organike e ktij realiteti. Madje, pr
shkak t misionit t tij si prcjells i nj opinioni avangard t shoqris, si opinionbrs, pra,
pse jo, ai madje duhet t ndihet n nj shkall jo t vogl edhe prgjegjs pr realitetin.
Nse kto pushtete dorzohen, pra blihen dhe shiten, ather shkaku duhet krkuar te t
shitshmit dhe t bleshmit, thn ndryshe: te media q pranon t vihet n shrbim t kujtdo qoft ...
Marr nga shtypi
Rrjeti i diskutimit, bashkbisedim, shkrim i lir, praktik e drejtuar, praktik e pavarur.
Tema
Teknikat
e shkrimit
t tekstit
argumentues
t tregoj se cilat jan teknikat e prdorura n shkrimin argumentues;
t prdor teknikat e shkrimit argumentues pr t shkruar tekste;
t bj skemn e strukturs s nj teksti argumentues.
shkumsa me ngjyra, drrasa e zez etj.
91
Hapi I (rrjeti i diskutimit)
Msuesi/ja e nis msimin me diskutimin e detyrs s shtpis. Nxnsit kan prcaktuar argumentet
q sjell autori pro tezs s tij dhe ciln antitez kundrshtojn.
Ushtrimi 1. Pr t zhvilluar kt ushtrim prdorim metodn e rrjetit t diskutimit. Pr t zbuluar se
cili sht problemi kryesor ose teza, shtrojm pyetjen:
Teza: Duhet t pranojm q shoqria civile te ne nuk sht as shoqri, as civile.
Argumenti I
I vetmi grup origjinal i shoqris civile, si jan mediet, m shum sesa me shoqrin civile kan
lidhje me politikn apo me biznese t veanta, prandaj vshtir t quhen civil.
Argumenti II
Grupet e tjera si jan OJF-t nuk jan aspak civile, pasi prfaqsojn dhe nuk i japin llogari askujt
tjetr prve atyre q punojn aty dhe donatorve q i nancojn.
Argumenti III
S fundi, bota akademike ose ajo universitare sht tejet e zn me mbijetesn. Shtoji ksaj traditn
konformiste t akademizmit shqiptar dhe faktin se dinamika e tregut mediatik ka zvendsuar tashm
intelektualin me analistin dhe kupton se roli i bots universitare n shoqri sht tejet i kuzuar.
Prfundimi:
Me pak fjal pothuajse nuk ekziston shoqria civile n nj hapsir ku ndrveprojn dhe artikulohen
grupime autonome interesash shoqrore, q si t tilla ushtrojn trysni mbi procesin politik.
Kundrteza: Edhe pse n teori itet pr forcimin e shoqris civile.
Argumenti I
Forcimi i ksaj shoqrie sht thjesht retorik boshe, pasi vet logjika dhe frymzimi i sistemit
politiko-ekonomik, q ne kemi ngritur, e bn t vshtir krijimin e shoqris civile prtej ndonj
shoqate biznesi apo pronarsh...
Argumenti II
Shoqria civile nnkupton grupe shoqrore me interesa t caktuara politike dhe ekonomike. Ama
artikulimi i ktyre interesave bie ndesh me modelin ton politiko-ekonomik, q bazohet mbi disa
shtylla t padiskutueshme, si jan tregtia e lir, trheqja e investimeve t huaja, disiplina skale
apo trheqja e shtetit nga shoqria dhe ekonomia.
Prfundimi:
Prandaj te ne mungojn grupe reale shoqrore interesi, si: fermer, lvizje pr t drejtat e gruas,
sindikata apo shoqata t tjera me synime t qarta politike. N vend t tyre...
ZHVILLIMI I MSIMIT
N kt skem sht evidentuar si teza dhe kundrteza.
Po - A kemi shoqri civile? Pse? J o
Pse? Pse?
Sillen argumentet Sillen argumentet
pro. kundr.
Po, kemi. (kundrteza) J o, nuk kemi.(teza)
92
Ushtrimi 2. Karakteristikat gjuhsore.
1- Prdorimi i nj leksiku t mirorientuar. Kshtu n tekst kemi fjal pozitive dhe negative, p.sh.:
Duhet t pranojm, nuk sht as..., as, prandaj nuk jan aspak, sht tejet e zn, prandaj
vshtir t quhen civile, nuk i japin llogari askujt tjetr prve atyre q punojn aty dhe donatorve
q i nancojn, shtoji ksaj traditn konformiste, sht tejet i kuzuar, pothuajse nuk ekziston
shoqria civile, ama artikulimi i ktyre interesave bie ndesh me modelin.., prandaj te ne mungojn
grupe reale shoqrore interesi.
2- Prdorimi i foljeve n kohn e tashme:
Fjalt me t shkronja t pjerrta jan folje n kohn e tashme.
3- Prdorimi i gjer i konektorve:
Fjalt e nnvizuara jan lidhza ose ndajfolje, pra tregojn prdorimin e gjer t konektorve.
Hapi II (bashkbisedim)
Pasi prfundohet zgjidhja e detyrs, msuesi/ja prqendron vmendjen e nxnsve n mnyrn
e t shkruarit t nj teksti argumentues. Drejtohen pyetjet:
- Cilat jan disa nga shtjet q ju shqetsojn sot, q shqetsojn komunitetin ku ju jetoni apo
shoqrin shqiptare?
Nxnsit do t renditin disa prej tyre, si:
Mjedisi, arsimi privat apo publik, universiteti, rregullorja e re e shkolls, marrdhniet prindr -
fmij, marrdhniet msues - nxns etj.
Zgjedhin temat q paraplqejn duke prqendruar vmendjen te mnyra se si do ti trajtojn kto
shtje. Nse kto tema prfshijn brenda tyre shum aspekte, ather msuesi/ja udhzon
nxnsit t bjn organizuesin grak pema e mendjes, pr t zbuluar lidhjen q kan dukurit
me njra-tjetrn dhe pr t sjell sa m shum argumente dhe kundrargumente pr t mbrojtur
tezn e tyre.
mjedisi
ndikimi i tij n shndetin ton
automjetet e shumta
ndotja e ajrit
ndryshimi i ors dhe fauns
djegia dhe prpunimi i plehrave
mbetjet e fabrikave
mbrojtja e tij
ndikimi n reliev
Secila prej ktyre shtjeve mund t ket nnshtje t tjera pr tu diskutuar.
P.sh., nse do ti referoheshim shtjes s par, mund t analizonim disa aspekte q kan t
bjn me burimet e ndotjes s ajrit:
Ndotja nga prdorimi i shumt i automjeteve;
Ndotja nga djegia dhe prpunimi i plehrave;
Ndotja nga funksionimi i fabrikave t ndryshme.
Nse do ti referoheshim njrs prej ktyre nnshtjeve, do t duhej t prcaktonim far
argumentesh dhe kundrargumentesh do t trajtonim brenda saj.
93
Hapi III (bashkbisedim, shkrim i lir, praktik e drejtuar)
Pasi nxnsit t pavarur kan prcaktuar temn q do t trajtojn, hidhen hapa konkret pr
t shkruar nj tekst argumentues. (Hartojn n mnyr skematike nj tekst argumentues, duke
ndjekur udhzimet e msuara.)
Nse mund ti referohemi mbrojtjes s mjedisit, nnshtje t rndsishme pr tu diskutuar jan
ato q lidhen me realitetin ku jetojm dhe nxnsit mund t sjellin argumente nga jeta reale.
Mund t ndihmohen nxnsit me pyetje t tilla, si:
- Sa i pastr sht vendi ku jeton ti?
- Pse nuk sht i pastr?
- Cilt jan faktort q e ndotin at?
- Sa kujdesesh ti pr ta mbajtur pastr mjedisin?
- bn komuniteti ku ti jeton pr ta mbajtur pastr at?
T gjitha kto pyetje qartsojn idet e nxnsve mbi at q ata do t shkruajn.
Msuesi/ja krkon t dgjoj disa nga argumentet q i shtyn nxnsit ti zgjedhin.
U krkon nxnsve t japin arsye dhe nse brenda tems mund t ket ndonj kundrargument.
U krkon nxnsve ti renditin logjikisht argumentet dhe m pas t plotsojn paragraft.
N fund u krkon t zgjedhin nj stil shprehs dhe t kontrollojn saktsin e shkrimit.
Ushtrimi 1 (pr zhvillimin e ktij ushtrimi nxnsit punojn n grupe, secili grup zgjedh njrn
nga temat e dhna, duke iu prmbajtur udhzimeve t dhna nga msuesi/ja m lart).
Zhvillimi i turizmit duhet t jet prparsi e qeveris shqiptare
Shqipria sht vend me nj larmishmri gjeograke. Kjo pasuri natyrore e pashfrytzuar
mund t bhet burim pr zhvillimin e ekonomis n drejtim t turizmit.
Duke qen se n Shqipri ekzistojn ende vende natyrore t virgjra, ky komponent nuk sht
shfrytzuar si duhet nga qeveria shqiptare. Fakti q n rrug mungon infrastruktura, bn t
vshtir arritjen n destinacion brenda nj kohe t shkurtr.
Mungesa e nj projekti t mirllt pr zhvillimin urban t zonave bregdetare, bn t mundur
q pushuesit dhe turistt t ndiejn mungesat e ujit t pijshm, pastrimit t mbetjeve urbane etj.,
t cilat shpesh bhen objekt pr ndotjen e mjedisit dhe pranin e infeksioneve t ndryshme.
Moshartimi n koh i projekteve mbi qendrat turistike e historike ka shkaktuar shpesh ndrprerje
t puns dhe vonesa n realizimin e ktyre projekteve, si dhe rnien e interesit t turistve t
huaj ndaj Shqipris.
Natyrshm lind pyetja: - far e pengon realizimin e projekteve t prioriteteve t qeveris
shqiptare?
Prgjigja sht e thjesht: impenjimi maksimal dhe marrja e prgjegjsive nga sektort prkats.
Se cila do t jet koha e realizimit t ktyre projekteve koha do ta tregoj...
Gjer ather shqiptarve do tu duhet t prballen me zhvillimin e nj ekonomie t dobt pjes
e ndrrave t mdha.
Ushtrimi 2 (pr zhvillimin e ktij ushtrimi nxnsit punojn n ift)
Zhvillimi i turizmit duhet t jet prparsi e qeveris shqiptare.
A) Vendi yn ka burime pasurish t mdha si natyrore ashtu dhe kulturore. far e pengon
qeverin shqiptare t bj t mundur zhvillimin e turizmit n Shqipri?
B) sht e vrtet ajo q sapo pohuat, por mungesa e fondeve pr realizimin e projekteve
94
>
mbi infrastrukturn rrugore vshtirson punn dhe arritjen e turistve n destinacion brenda
nj kohe t shkurtr.
A) sht folur gjat mbi projektet urbane. Si mendoni, a jan ato rregullator i komponentve
jetsor n zonat bregdetare, a do ta lehtsonin jetn e pushuesve, nse do t funksiononin
si duhet.
B) Ky sht nj tjetr problem i prekshm. Mungesa e urbanizimit, bn t mundur mosplotsimin
e nevojave t pushuesve me uj t pijshm. Pastrimi dhe prpunimi i mbetjeve urbane sht
nj problem m vete, pasi pasojat e tij kan kosto jo vetm n jetn e prditshme, por edhe mbi
shndetin e tyre.
A) A mendoni se duhet koh q Shqipria t hyj n rendin e vendeve t zhvilluara turistike?
B) Kjo nuk sht e parealizueshme, mjafton impenjim maksimal dhe marrje e prgjegjsive
nga palt prkatse.
Msuesi/ja kontrollon punn e nxnsve duke br vrejtjet e duhura. Nxnsit mund t shkmbejn
etoret me njri-tjetrin dhe t bjn vrejtje e korrigjime. Rishikohet punumi.
Nxnsit lexojn detyrn e tyre duke iu referuar edhe hapave q ndoqn pr zhvillimin e ushtrimeve.
Detyr shtpie.
a) Ushtrimi 3, faqe 65. Shkruani nj tekst n formn e nj komenti pr gazetn e shkolls,
ku t mbroni nj nga tezat e msiprme.
b) Sillni n klas ese t ndryshme. Shkruani nj ese argumentuese me tem:
- Pse duhet t kujdesemi pr mjedisin ku jetojm?
Msuesi/ja vlerson nxnsit pr shkrimin m t mir argumentues dhe orn e msimit.
95
Tema
Teknikat
e tekstit
argumentues
t prdor teknikat e shkrimit pr t shkruar tekste argumentuese;
t bj skemn e strukturs s nj teksti argumentues.
Diskutim, bashkbisedim, praktik e drejtuar vrojtimi, pun n ift.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Hapi I (diskutim)
Msuesi/ja e nis msimin me diskutimin e detyrs s shtpis. Nxnsit kan shkruar nj ese argumentuese
pr gazetn e shkolls n nj nga temat e dhna:
a) Zhvillimi i turizmit duhet t jet prparsi e qeverisjes shqiptare.
b) Shkolla publike ofron cilsi m t mir n msimdhnie.
Nxnsit lexojn disa prej detyrave dhe tregojn rrugn q ndoqn pr hartimin e tekstit
argumentues.
Listohen n tabel disa nga hapat kryesor q kan ndjekur pr hartimin e nj eseje argumentuese.
P.sh.:
1) Zgjidhet teza q duam t mbrojm.
2) Prqendrohemi tek argumenti q duam t trajtojm.
3) Prcaktojm tezn interpretuese.
4) Zgjedhim informacionet m t rndsishme.
5) Bjm organizimin logjik duke saktsuar marrdhniet midis tyre.
6) Plotsojm paragraft duke shkruar teza t ndryshme.
7) Dallojm rrjetat logjike q lidhin pjest e tekstit.
8) Zgjedhim stilin shprehs t prshtatshm pr situatn e komunikimit.
9) Kontrollojm saktsin e drejtshkrimit.
Msuesi/ja u ka dhn detyr nxnsve t shkruajn nj ese me tem:
- Pse duhet t kujdesemi pr mjedisin ku jetojm?
Koha q ata kan n dispozicion sht 5-7 minuta. Pasi prfundojn detyrn, u krkon nxnsve t
lexojn disa prej tyre.
Prsriten disa nga njohurit e marra rreth eses.
Duke drejtuar pyetjen:
- far paraqet eseja q keni shkruar?
(Paraqet nj shtje, rreth mbajtjes pastr t mjedisit ku jetojm.)
- A propozon ajo nj hipotez interpretuese? Cila sht ajo?
(Mjedisi i pastr ruan shndetin dhe tregon kultur.)
Vrojtimi sht nj metod q e v nxnsin n rolin e vzhguesit duke krkuar
q ai t vrojtoj dhe t mbaj shnim pr gjithka q ndodh gjat procesit t
vzhgimit ose t fotografoj raste t veanta gjat vrojtimit, t prpunoj dhe
t publikoj prfundimet.
Hapi II (bashkbisedim,
praktik e drejtuar, vrojtim)
96
>
- A sht mbshtetur eseja juaj te provat bindse? Cilat jan ato?
- Si sht struktura e eses suaj? Cilat jan elementet e saj prbrse?
- A ka eseja juaj nj paragraf me opinionin tuaj prfundimtar?
Bhet demonstrimi i ktyre elementeve q sapo prmendm, duke zbrthyer njrn prej eseve t nxnsve.
M pas, msuesi/ja u krkon t gjith nxnsve t identikojn kto elemente n eset e tyre.
Hapi III (pun e pavarur n ift)
Nxnsit punojn ushtrimin 4: Bni skemn e ksaj eseje duke dalluar t gjitha elementet
prbrse.
Pr zhvillimin e ktij ushtrimi msuesi/ja udhzon nxnsit t punojn n dyshe dhe t shkmbejn
mendime rreth teknikave t prdorura. N fund lexohen prfundimet e arritura nga nxnsit ilustruar me
shembujt prkats.
Shembull prgjigjeje.
Titulli: Arsimi i lart duhet t jet privat apo publik?
Problemi: A sht i zhvilluar dhe i liberalizuar sa duhet arsimi privat. A njihet me
t vrtet aktiviteti i shkollave private.
Teza: Nuk sht e vrtet q arsimi privat nuk sht i zhvilluar dhe i liberalizuar n
vendet e mesdhetare.
Argumenti I: Me arsim t lart privat konsiderojn vetm shkollat me emr.
Argumenti II: Ve tyre lulzojn edhe qindra t tjera ..., t lidhura me botn e ekonomis dhe t
interesit, q formojn specialist t lart, zakonisht t prolit teknik, ..., por edhe
t nj formimi erudit me prerje dhe prole konkrete dhe q punojn me logjika
dhe me mundsi t tjera, disi t ndryshme nga ato t shkollave t larta publike.
Argumenti III: ...Krahas shum universiteteve t njohura, ... q i takojn dhe i administron,
nancon sektori publik, lulzojn edhe nj sr universitetesh apo shkollash t
larta, ... q prbjn sektorin privat n arsimin e lart.
Argumenti IV: Kto t parat mbeten shtylla kurrizore e sistemit shkollor, sikurse mund t thuhet
n vendin ton, ta zm, pr Universitetin e Tirans, q mbetet pika kryesore e
referencs pr arsimin e lart shqiptar.
Argumenti V: Liberalizimi i sistemit t arsimit t lart nprmjet licencimit edhe t nj numri
shkollash t larta private, q ekzistojn krahas universiteteve publike, sht, pra
n parim, dhe ska prse t mos bhet edhe n fakt, jo pa vshtirsit e veta,
edhe modeli i kulturs, edukimit dhe i formimit edhe pr vendin ton.
Prfundimi: Them se jam i paanshm, sepse i qndroj fort angazhimit si pedagog dhe krkues
shkencor n arsimin e lart publik. Besoj se jam i paanshm kur mbshtes pa
rezerva kt mundsi q qeveria dhe Ministria e Arsimit e kan prshtatur
me shum t drejt dhe duket se jan t vendosura ideologjikisht dhe pragmatikisht
pr ta uar prpara.
Msuesi/ja u krkon nxnsve t diskutojn edhe rreth llojit t argumenteve q prmban teksti dhe tipareve
t gjuhs.
Detyr shtpie: Sillni n klas lloje t ndryshme tekstesh rrfyese. Paraprgatitje: Teksti rrfyes.
97
Tema
Teksti rrfyes
t identikoj tekstin rrfyes dhe llojet e tij;
t krahasoj rrmin real me rrmin fantastik;
t dalloj pes pyetjet ky t kroniks;
t analizoj veorit gjuhsore t teksteve t ndryshme rrfyese.
Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 10, tekste rrfyese t llojeve t ndryshme, shkumsa
me ngjyra, tabela etj.
Anekdot
Ishte nj fshatar i varfr. Kishte vetm nj gomar, po edhe pr at nuk kishte ushqim. Dimri
ishte i gjat e ushqimi po i mbarohej. Vendosi ta msonte gomarin t mos hante. Kshtu, ia
paksoi ushqimin dit pr dit. Pas ca kohsh, gomari u dobsua aq shum, saq nuk vinte
m asgj n goj. Fshatari i mjer u gzua q, m n fund, gomari, u msua t mos hante. T
nesrmen, kur u zgjua n mngjes, e gjeti gomarin t ngordhur. Thot me vete fshatari: Ta
marr djalli, ta marr! Pikrisht tashti q e msova t mos hante, ky vajti e ngordhi.
Reportazh pr vite t largta
Vaporin simpatik e komod Bjello Ostrov ne studentt, udhtart e zhurmshm, e
pushtuam q n ort e para t atij dhjet shtatori 1952. Mbasi do gj u b gati, anija
ngriti spirancat, zgjidhi hekurat me tokn shqiptare dhe, duke u kolovitur mbi shpinn e detit,
nisi rrugn e gjat pr n brigjet e Odess. Kur dolm n Adriatikun e hapur e n horizontin
e ln pas, po treteshin kodrat e ndrtesat e fundit t qytetit t Durrsit, ather ne u
kujtuam t prshndetemi edhe nj her me ato brigje q nuk do ti shihnim pr vite
me radh.
Nga marinart e Bjello Ostrovit detar t apasionuar, msuam se vapori q i ngjasonte nj
vile t madhe lundruese, kishte qen pron e Carit dhe prdorej nga familja e tij pr udhtime
turistike deri n brigjet e Mesdheut. Edhe emri, q n prkthim shqip do t thot Ishull i
Bardh, ishte i bukur. Njri nga shokt tan q e njihte mir rusishten, ua priti me shaka
marinarve. Domethn ju dhe ne jemi niprit e Carit. Qeshm me z t lart. N fakt, nga
paraqitja mund t merreshim si nipr, sepse ishim goxha una, por e do se na tradhtonin
valixhet e drunjta, q sdinim ku ti fshihnim...
Dera e prapme e shtypit (kujtime) nga Marash Hajati
Kronik
Baxhaku promovon Gur, librin e jets reale t shqiptarve
Baxhaku mbrmjen e djeshme ishte thjesht i paarritshm. Edhe zikisht. Ne q mbrritm
t fundit e q salla e tejmbushur refuzoi t na prfshinte, e vzhguam promovimin e librit t
tij nga pas ca grilave t trasha plastike q gjendeshin n fund t saj, mbase pjes e mbetur e
dekorit t nj shfaqjeje. Madje na u duk vetja sikur t ishim fshehur pas nj gardhi n fshat. M
tej, q ti merrje nj autograf, po t njjtit, Baxhakut, duhet t rrij n radh dhe mundsisht t
realizoje disa her at procesin e njohur kimik t lshimit e tharjes s djersve. t bsh, t
gjith kujtojn se e kan m shum mik se t tjert dhe e zgjasin kt moment me kmbime
batutash, prqame Kshtu e ka ndrtuar ai me t gjith, duke i kushtuar rndsi t madhit
e t voglit, t rndsishmit dhe t parndsishmit. I njjti konceptim e ndrtim lidhjesh jetsore
nuk shmanget as n thelbin e librit t gazetarit, mik i t gjithve, Fatos Baxhaku. Gur
sht titulli kuptimplot q natyrshm t sjell ndjesin e nj dikaje t vendosur fort,
t ngulitur fort, thjesht t pazgjidhshme, dikaje q t paktn mua m sinonimohet me
fjaln taban
Baxhaku sht nga ata lloj gazetarsh t przhlitur q kan arritur prej vitesh stadin e nj
98
profesori t mirllt gazetarie, por q nuk heqin dor nga pena. Pak m shum se nj vit
m par ai preferoi t mbulonte rubrikn e reportazheve te gazeta Shqip, ku ka meritn e
themeluesit. Krkoi vetm nj makin. Aparatin fotograk e bleu vet, se e kishte merak. Dhe
u nis t gjente, t prjetonte dhe m pas t rrumbullakoste n shkronja mundsisht sa m
shum histori e halle t jets s nj populli t tr. Ndodhte q nj pjes t mir t rrugs ta
bnte m kmb, por kjo nuk sht nj prshtypje e regjistrueshme n mendjen e tij. Kshtu n
redaksin e Tirans nisn t zbrisnin nga ekstremet e Tropojs, Bulqizs, Peshkopis, Kors,
Gjirokastrs, Fierit etj., reportazhet e jets, personazhet krejt t prditshm e t zakont, t
prshkruar dhe m pas t lexuar si mahnits, t jashtzakonshm.
Gur prbhet nga dy pjes. N pjesn e par jan prfshir nj pjes e reportazheve t
mia t botuara do t diel n gazetn Shqip. Ato jan shkruar n nj periudh e cila nis n
majin e 2006-s dhe mbaron n tetorin e 2007-s, shkruan Baxhaku n hyrje t librit. N pjesn
e dyt t librit Baxhaku ka rreshtuar historit e Cenit, nj rubrik e mbuluar n vitet 2005-
2006 n gazetn Panorama. N personazhin e Cenit sht mbrujtur tironci apo banori tipik
i Tirans, t cilin Baxhaku e vendos t reektoj n rrethana t ndryshme, prball zhvillimeve
t shpejta n kryeqytet, duke krijuar situata t mirllta humori. Madje n kohn q Baxhaku i
hyri seriozisht ktij personazhi, impakti i shkrimeve bri q shum lexues t besonin se ai ishte
i vrtet. Koh kur n adres t autorit pati krkesa t shumta, t drejtprdrejta pr t njohur
tironcin Cen apo edhe oferta pr ta ndihmuar. Nuk ma bn zemra dhe nuk ma do mendja ta
quaj Cenin imagjinar. Un jam i bindur se ai ekziston vrtet diku n shtpit e vjetra, q tani
kan nisur t rrethohen nga pallatet shumkatshe. Rri afr sobs s tij t vjetr, thith fort
cigaren dhe shikon lajmet duke tundur kokn i paknaqur, shkruan Fatosi duke dashur t mos
trazoj lexuesin n prshtypjen e vet.
N hyrje Baxhaku falnderon t gjith ata q e kan ndihmuar pr publikimin e librit, si gjithmon
pa thn ndonj gj t hairit pr veten. Fundja, me prmbledhjen e reportazheve Gur, na ka
sjell nj libr nga ata q kan vlern e nj pune t madhe dhe q mbahet m kmb fal
ksaj pune. Fatmirsisht Baxhaku, miku yn i mir, sht nga ajo lloj gjelle q nuk e dshiron
suksesin e tuar pr shkak t emrit t fryr. Ndaj edhe n kopertin ka zgjedhur t shkruaj nj
titull t madh dhe nj emr n hije.
Shkputur nga: Ferdinand Dervishi Baxhaku promovon Gur, librin e jets reale t shqiptarve
Prrall - Breshka e lepuri
Nj breshk po kullotte buz nji gardhi. Kalon andej pari nji lepur e
ndalet e shpotit:
- Sa e ngathta gja je! - po i thot, tue ngreh vesht.
- Sa baj vet pr pes dekika, ti smundesh me ba pr nji jav.
- Ashtu mos thuej, - ia pret breshka. Un njimend t dukem gja e
ngatht po ty ta kaloj!
Qeshi lepuri e, sa me u tall me t, caktoi nji suk bukur larg, e u vun
me u mujt se kush do t mbrrinte ma par.
U nisn t dy prnjiher: breshka dalngadal e lepuri vrap si era.
Lepuri mbas do kohe suell kryet mbrapa e, tue mos e pa kund breshkn,
mendoi se do t kishte koh mjaft me ba nji sy gjum.
Zu vend n shulla, buz nji kaube, uli vesht e fjeti.
Breshka eci gjith ditn e mbrrijti maj suks e u vu me kullot. Kur i
duel gjumi lepurit, u ngrit pa kujdes e n pak hapa u kap tek vendi i
shenjuem. Por, sa u habit kur pa se breshka kishte mbrrijt prpara e
po kullotte npr bar t njom.
- He! - tha lepuri. Tash po e shof se sqenka shpejtsia, por qenka
qndresa ajo q ban pun.
Prralla shqiptare, Naim Frashri, f.157.
dialog
narracion
&
prshkrim
dialog/vlersim
narracion
99
Pjes ditari
E diel, 14 qershor 1942
T premten u zgjova q n orn gjasht. U zgjova hert, pse at dit ishte ditlindja ime. Nuk
qe nevoja t ngrihesha aq shpejt dhe duhej ta prmbaja kureshtjen time gjer n shtat pa nj
erek. Por nuk u prmbajta m gjat. Vrapova n dhomn e buks, ku Morheni, maoku
yn i vogl, m prshndeti me prkdhelje. Nga ora shtat vrapova te prindrit dhe
pastaj, s bashku me ata, shkova n sallon q t shihja dhuratat e mia dhe ti nxirrja nga
paketat. N radh t par t pash ty, o ditari im, dhe pr mua ti ishe dhurata m e bukur.
M kishin dhuruar dhe nj tuf trndalash, nj kaktus, disa gema peonie. Kto qen lulet
e para, por m von erdhn edhe t tjera. Babai m ka sjell shum her dhurata, por
edhe miqt e mi m kan msuar me kto. Kshtu m dhuruan, ndr t tjera nj Camera
obscura, shum gjra pr t ngrn, nj lodr durimi, nj varse t bukur, Legjendat dhe
prrallat holandeze prej J ozef Kohenit, edhe nj libr tjetr trheqs Udhtimi i Deisit ndr
male, e disa t holla. Me kto bleva edhe Legjendat heroike t grekve dhe romakve, q
jan shum t bukura!
Pastaj erdhi Liza, m mori dhe shkuam n shkoll. S pari, bleva bonbone pr msuesin
dhe pr bashknxnsit e mi dhe pastaj lluam msimin.
Tani e mbyllim. Sa e gzuar jam q t kam ty!
(Marr nga Ditari i Ana Frankut, f. 9)

Letr
Torino, 7. VII. 1938
E dashur J ovanka
Ti ende nuk m ke prgjegj pr letrn teme, por un njsoj po t shkruej.
Me shndet jam mir, por duhet edhe mjaft koh, pr me ndejt ktu, me u shndosh mir.
Un nuk mrzitem, mjaft q kam me dal njher.
Si kan dal me nota gjelifanat? Si e kalojn me fmit e mhalls, se aty jan mjaft edhe
gjithfarsh?
M vjen keq se aty skan aspak shoqni t mir, prej t cilve me mujt me xan gja t mir,
por nejse.
Un ka do dit q matem me shkue n bjeshk, por ende nuk u nisa, por tash nuk asht tue
bam gjithaq xet as ktu.
Mir q e paske tash Ujnn pak m afr, pr me mujt me shkue. Si po e kalojn ata, si i kan
fmijt? Biserka dhe Tasi a kan kalue n klas? Bani t fala.
J ovoja ku punon tash?
A ju habitn ato prej Tivarit?

T puth me fmij
Milloshi
(Marr nga Migjeni, Vepra, f. 315)
Bashkbisedim, lexim i drejtuar, praktik e drejtuar, dora e pyetjeve.
100
ZHVILLIMI I MSIMIT
Hapi I (bashkbisedim, lexim i drejtuar)
Msuesi/ja nis msimin me diskutimin e detyrs s shtpis.
Nxnsit kan sjell n klas tekste rrfyese t ndryshme. Lexohen disa prej tyre. Msuesi/ja u
drejton pyetjen:
- Pse sht tekst rrfyes?
- Cilat jan ato veori q e klasikojn si t till.
Prgjigjet e nxnsve mund t jen t ndryshme: tregon, rrfen etj.
Hapi II (lexim i drejtuar)
N tabak letre ose n shirita letre msuesi/ja ka shkruar tekste t ndryshme narrative, t cilat i
paraqit n tabel ose ua shprndan nxnsve n grupe.
Lexohet fjalia e par e msimit: Teksti rrfyes ... dhe shtrohet pyetja:
- Cilat nga grupet kan tekste letrare? A ka rrm n to? Ilustrojeni prgjigjen tuaj.
Kjo pyetje mund t drejtohet edhe pr tekstet joletrare.
Lexohet paragra i dyt deri te ... t shkakut dhe t veprimit.
Shtrohen pyetjet:
- Cila sht marrdhnia e elementit kohor me at hapsinor n fragmentin tuaj?
- Cili element krijon varsin logjike t tekstit tuaj? (struktura e tekstit)
Lexohet pjesa e fundit e paragrat dhe shtrohet pyetja:
- Si ndrtohet struktura e nj teksti i drejtimit letrar modern ose postmodern?
Lexohet paragra i tret.
- Cilat jan disa nga format narrative t teksteve letrare? (miti, legjenda, prralla, romani, tregimi etj.)
- Cilat jan disa nga format narrative t teksteve joletrare? (kronika, reportazhi)
Lexohet paragra i katrt.
- Cilat nga format e tekstit narrativ, n raport me referentin (rrmi, ngjarja, subjekti q trajton)
jan reale apo t trilluara (fantastike)?
Secili grup identikon llojin e tekstit t tij dhe argumenton nse referenti i tij sht real apo i trilluar.
Shnim. N kt kontekst fjala fantastike sht prdorur n kuptimin t trilluara, joreale, q nuk
kan ndodhur vrtet.
Msuesi/ja paraqit n drras organizuesin grak t formave t tekstit narrativ n raport me referenti,
e cila plotsohet me lloje tekstesh joletrare dhe letrare nga nxnsit:
Qndrimi i shkruesit real i trilluar
objektiv
subjektiv
Lexohet reshti i par i paragrat t pest.
- Cilat jan elementet e nj teksti narrativ?
Zbrthimi i tekstit narrativ bhet nprmjet pes pyetjeve q llojm me: Kush? far? Ku? Kur? Pse?
Pyetjet e mposhtme do ti ndihmojn grupet t identikojn sakt llojin e tekstit.
- Cili prej teksteve ka n qendr t tij persona real dhe cili personazhe t trilluara?
- N cilin prej teksteve:
101
a. koha dhe vendi jan t mirprcaktuar,
b. ka personazhe protagoniste dhe personazhe dytsore (episodike),
c. ka renditje kronologjike, sekuenca kohore faktesh, rend articial nse autori do q tu kushtoj
vmendje aspekteve t caktuara,
d. ka nj prdorim t gjer t ndajfoljeve t kohs, folje n koh t shkuar,
e. ka prani t llojeve t ndryshme t tekstit, si: prshkrim, reektimit t personazheve dhe t
autorit.
Nga prgjigjet q u japin nxnsit ktyre pyetjeve nnvizohen tiparet e tekstit narrativ joletrar.
Hapi III (lexim i drejtuar, praktik e drejtuar)
Msuesi/ja ndan klasn n grupe dhe krkon prej tyre q pr 5 minuta t lexojn veorit e kroniks,
letrs dhe ditarit dhe m pas e drejton vmendjen e nxnsve te tekstet q kan prpara (kronika
mbi promovimin e librit t Fatos Baxhakut, pjes nga Ditari i Ana Frankut, letra e Migjenit ose do t
punojn me tekstet e dhna n libr).
U krkohet nxnsve t identikojn veorit e strukturs dhe disa nga tiparet e gjuhs s prdorur
n kto tekste.
Shembuj prgjigjeje
Ushtrimi 1 (dora e pyetjeve)
Kush? - deputett e mbledhur n Kuvendin e Kosovs, prfaqsuesit
m t lart t shtetit kosovar, prfaqsues t shteteve t ndryshme;
far? - shpalln Pavarsin e Kosovs;
Kur? m 17 shkurt 2008 , ora 15 e 49

minuta;
Pse? pr t qen nj shtet i pavarur dhe sovran;
Ku? - n Kosov.
koha, vendi, i mirprcaktuar
personazhe kryesore Hashim Thai, Fatmir Sejdiu, J akup Krasniqi
personazhe dytsore deputet t Kuvendit t Kosovs,
rendi kronologjik (n salln e Kuvendit t Kosovs) dhe articial (sjell informacion pr
veprime t H. Thait n Prekaz, n Prishtin, n Tiran - Bac, u kry!
prdorimi i ndajfoljeve t kohs: tashm, m pas etj.
prdorimi i foljeve n koh t shkuar: u krye, pat shkuar, kaloi, vazhdoi etj.
prania e llojeve t ndryshme t tekstit: prshkrimi i salls etj.
Kjo sht nj kronik interesante, pasi sht e pasur me informacion, me prshtypje, emocione, t
dhna, ngjarje etj.
N kt mnyr do t veprohet edhe nga grupet e tjera. Ve elementeve kryesore t tekstit narrativ,
t nnvizohen me shembuj edhe karakteristikat prkatse.
Ushtrimi 2
Ditari
Kur? - t martn
Kush? - protagonisti kryesor, i cili tregon ngjarjen
Ku? - n burg
far? - vizituan dajn dhe baban
Pse? - donin ti takoni, pasi ishin t smur dhe jetonin n kushtet e vshtira t burgut.

K
u
s
h
W
h
o
K
u
r
W
h
e
n
K
u
W
h
e
r
e
W
h
a
t
f
a
r
P
s
e
W
h
y
N anglisht
quhen
5 - W
102
Letra
Kur? - 14.06. 1937
Ku? - Rom
Kush? - Tefta Tashko i shkruan z Poradeci
far? - nj letr
Pse? - e falnderon pr vjershat e bukura.
Ushtrimi 3
Folje n koh t shkuar t mnyrs dftore, p.sh.:
U b, u kry, pat shkuar, pat luftuar, tha, ishte vendosur, u bn, dha, kontribuoi, krkoi, ishte,
qndronin, ndodheshin, mori etj.
>
Detyr shtpie
a) Ushtrimi 4, f. 70.
Krahasoni letrn me ditarin, si tekste narrative. Vini re ndryshimet midis tyre. Analizojini duke u
bazuar te tiparet e tekstit narrativ.
b) Shkruani nj tekst rrfyes, zgjidhni sipas dshirs llojin e tij.
c) Paraprgatni temn Teknikat e tekstit rrfyes.
Tema
Teknikat e
shkrimit t
tekstit rrfyes
t tregoj se cilat jan teknikat e shkrimit t tekstit rrfyes;
t shkruaj nj kronik, nj et ditari, duke zbatuar teknikat e tekstit rrfyes;
t shkruaj nj letr vetjake dhe nj zyrtare.
Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 10, tekste rrfyese t llojeve t ndryshme, shkumsa
me ngjyra, drrasa e zez etj.
Diagrami i Venit, bashkbisedim, mendo, puno n dyshe, shkmbe me t tjert, pun
n grup.
ZHVILLIMI I MSIMIT
- nuk identikohet marrsi i mesazhit dhe
protagonistt e dors s dyt
- ka rend kronologjik t ngjarjes
- n fund t ditarit zakonisht nuk identikohet
shkruesi
- identikohet q n llim marrsi i mesazhit
(kujt i adresohet letra)
- njihesh q n llim me shkaqe e arsye t asaj q
mund t ket ndodhur m par
- ngjarjet mund t mos renditen sipas rendit kronologjik
- fund identikohet drguesi
- prmbajn t dhna t sakta mbi kohn kur ndodh ngjarja
- karakterizohen nga sekuenca prshkruese e vlersuese pr ngjarjet n fjal
- jan tekste subjektive, ku shprehen mendimet dhe prshtypjet e shkruesit
letra
ditari
Hapi I (diagrami i Venit)
Msimi nis me diskutimin e detyrs s shtpis. Nxnsit me an t diagramit t Venit, krahasojn letrn
dhe ditarin, si tekste narrative, dhe kan nxjerr t prbashktat dhe t veantat e tyre.
103
Msuesi/ja bashkbisedon me nxnsit mbi mnyrn se si i kan ndrtuar ata tekstet e tyre.
P.sh., nse nxnsit kan treguar nj ndodhi nga jeta e tyre, ata kan pasur parasysh se lexuesit
(dgjuesit) mund t jen shokt e klass, msuesi/ja dhe kshtu ata kan pasur mir parasysh
marrsin. Gjithashtu, duke e njohur mir marrsin, ata duhet t kujdesen q rrmi t ndrtohet
sa m sakt pr t prcjell sa m mir mesazhin:
a. informacioni t jet i plot (kur?, kush?, far?, ku?, pse?), me qllim q t jet i kuptueshm,
b. mnyra e t treguarit (objektive/subjektive) t jet trheqse,
c. t prdoren lloje t ndryshme tekstesh: dialog, prshkrim etj.
Gjat bashkbisedimit msuesi/ja i liston kta hapa n drras t zez dhe ndan klasn n tri
grupe t mdha.
Hapi III (mendo, puno n dyshe, shkmbe me t tjert)
Klasa ndahen n grupe. do grup do t shkruaj nj kronik, nj letr vetjake dhe nj faqe ditari.
Kjo do t thot q brenda grupit t madh nxnsit ndahen n grupe m t vogla t cilat do t
shkruajn nj ditar, nj kronik, nj letr vetjake.
Pasi punojn n mnyr t pavarur, nxnsit bashkpunojn n dyshe, przgjedhin punimet m
t mira, diskutojn brenda grupit pr realizimin e do elementi t shkrimit rrfyes, sipas llojit, bjn
konsultimet e nevojshme, kontrollojn nse i prmbahen t gjitha krkesave t domosdoshme
dhe prezantojn punn e tyre para klass.
Pasi nxnsit ilustrojn me shembuj kto veori t prbashkta dhe t veanta t ktyre llojeve t
teksteve narrative, msuesi/ja merr shkas dhe plotson e rikujton edhe tipare t tjera t tekstit narrativ,
t cilat nxnsit i kan trajtuar nj or m par.
Lexohen disa nga tekstet rrfyese q nxnsit kan prgatitur n shtpi.
Informacion plus
- do t thot t rrfesh?
- Q t asim pr rrm duhet t kemi nj rrfyes (dhns), i cili ka nj qllim, nj dshir pr ti komunikuar
dika dikujt, nj marrsi, q mund t jet lexuesi, dgjuesi, shikuesi dhe kjo n mnyr t till ku t gjith
prbrsit ti japin nj kuptim t veant rrmit. Q seria e ngjarjeve t rrfyera t marr formn e tregimit
duhet t ket kontekstin e vet.
Q t realizohet rrmi duhet t ekzistoj patjetr nj realitet, i cili shfaqet domosdoshmrisht si i shkuar dhe
bhet i qensishm fal aktivitetit rrfyes.
Rrmi prmban n vetvete nj prfytyrim t dysht: a) imagjinar, b) realist mbi botn, qenien njerzore dhe
t vrtetn, kshtu, si pasoj, realizon forma t ndryshme narracioni q u prkasin tregimeve realiste dhe atyre
fantastike. Narracioni ndrtohet n baz t logjiks narrative, e cila ka t bj me nj hipotez t ndrtimit t
brendis s nj historie, e cila supozohet e zhveshur nga t gjitha veorit semantike (kuptimore) q ekzistojn
jasht prvijimit kumtues. Vepruesit (t cilt interpretojn nj sr rolesh n lidhje me veprimin nga i cili varen),
proceset apo zhvillimi i ngjarjeve (q lidhin vepruesit mes tyre duke orientuar veprimet e tyre), sekuencat (t
cilat shkrijn proceset dhe vepruesit me qllimin e fundit narrativ sipas disa parimeve t organizimit), kto
prbjn elementet kryesore t organizimit t logjiks narrative.
104
Ushtrimi 1
Shembull i nj kronike.
N Kampionatin Evropian t Peshngritjes pr t Rinj q po zhvillohet n Durrs
(14 -21 shtator 2009) e q sht i 34-ti pr meshkuj dhe i 11-ti pr femra, marrin
pjes gjithsej 33 shtete me 197 sportist, ku midis tyre pr her t par n nj
Evropian merr pjes edhe Kosova. J an 31 ekipe, q konkurrojn pr kategorin
e meshkujve dhe 21 ekipe n kategorin e femrave. Gjithsej prfaqsohen 130
sportist meshkuj dhe 67 femra. ...
Shqipria srish me nj kampion Evrope n peshngritje pr t rinj. Dhe srish
me shtangistin e talentuar peqinas Daniel Godelli, i cili i dhuroi shtangs shqiptare
dy medalje t arta e nj argjendi n peshn 62 kg. Prvoja jo e pakt ndrkombtare
e Godellit 17-vjear ka ndikuar te 5 her medalisti i art i Shqipris. N stilin e
shkputjes talenti m i ri i peshngritjes shqiptare e nisi me 118 kg, e pas provs s
par t suksesshme, ngriti shtangn n peshn 121 kg, por fatkeqsisht dshtoi
n provn e tret me 122 kg. Vetm pesha m e madhe trupore, vetm 43 gram
m shum se moldavi Aleksandr Spac (61.92 kg Godelli, 61.49 Spac) i hoqn
medaljen e art peshngritsit ton, i cili sht m i riu n garn e tij (vitlindja 92)
nga 17 pjesmarrsit, Gjithsesi n krahasim me Evropianin U-17 t Francs, ku
ngriti vetm 118 kg, rritja sht e qart: 121 kg n Durrs.
Vendin e dyt dhe medaljen e argjendt e siguroi rusi Pavl Sukhanov me 150
kg. N dygarsh Godelli ngriti 272 kg duke tuar medaljen e dyt t art. Pas tij
u renditn n dygarsh rusi Pavl Sukhanov (267 kg, medalje e argjendt) dhe
moldavi Spac (266 kg, bronz). Godelli ishte edhe m i vogli n peshn 62 kg.
Nuk sht mosha ime, por un gjithsesi ia dola. sht nj arritje e madhe. Dua t
falnderoj familjen time n radh t par e trajnerin tim, t cilt m kan ndihmuar
t ec prpara. Ia arrita qllimit, - tha kampioni i ri i Evrops n peshn 62 kg.
Ushtrimi 2
E dashur nn,
Kam pak dit q u ktheva nga Shqipria dhe m duket sikur kam muaj t tr.
Sdo ti harroj kurr pushimet e ksaj vere, t cilat pr mua lluan natyrshm m
15 korrik, ditn e fundit t puns. At pasdite ndjenja t uditshme pshtjellonin
mendjen dhe zemrn time duke m bindur se isha gati pr t ardhur n Shqipri.
Teksa llova t prgatisja valixhet n dhomn time, copza t vogla kujtimesh
vinin nga koht e largta t fmijris.
105
>
M kujtohet q nj nat prpara se t shkonim n plazh, nuk inim gjum. Genta nxirrte nga
arkivi gjith arsenalin e rrobave t banjs dhe bnte prova para pasqyrs. Ti ngriheshe hert
n mngjes dhe na prgatisje pitet e shijshme, t cilat lshonin nj arom ndjellse, sa ne nuk
prisnim t arrinim n plazh, por i kishim ngrn gjat rrugs. Babai q mbante n krah gjith
bagazhet e mundshme dhe shpeshher bhej nevrik, sepse ishin aq shum, sa t thoshte,
se ti kishe ngritur gjith shtpin. Un ather, e vogl, se kuptoja kt shprehje dhe shpesh
thosha me vete E si mund t ngrihet e gjith shtpia dhe u marrka me vete n plazh, po ajo
nuk lviz?!
M e bukura ndodhte kur arrinim atje. Pasi zbrisnim me vrap shkallt e qytetit t Himars,
vendosnim adrn dhe rendnim n det. Fillimisht na vriteshin kmbt nga gurt e vegjl, por m
von msoheshim dhe nuk prmbaheshim. Edhe pse deti ishte pak i ftoht, nuk dorzoheshim,
derisa na nxihej buza dhe na hynin t dridhurat.
Mbaj mend q vitin e par q ishim br me vlla, ditn e dyt teksa dgjoja zhurmn e
kndshme t valve, q prplasej leht n kmbt e mia, m zuri syri nga larg te shkmbi i
vogl prbri detit (si e quanim ne) motrn time, q m prshndeste me dor.
Pas pak ajo u hodh, un e ndoqa me ankth sa t dilte prsri sipr uijt.
Kaluan disa sekonda dhe ajo spo dukej.
U tremba, thirra babain dhe ai i alarmuar u ngrit menjher. Kur u kthye, n buz i prvijohej
buzqeshja vesh m vesh. Genta ishte tallur me mua!
Sa bukur ishte ather, ishim fmij dhe pushimet kishin tjetr ngjyr e arom, merrnin t
tjera prmasa. Tani prve knaqsis, kujtimet me to kan njfar dhimbjeje q przihet nga
gjithka e do gj.

T puth fort nna ime e dashur.
Shpesh dua tju mbaj mes kujtimeve, se kshtu ndihem m e fort.
Me dashuri nga Bostoni,
Egla
Ushtrimi 3
E diel, m 1 shtator, 2008
I dashur ditar,
Ndihem e lodhur nga gjith kjo vap zhuritse, e cila spo m l t marr frym lirisht. Sot n
mngjes pata ndjesin se duhet t shkoja n shkoll. U zgjova me buj dhe dola n ballkon.
Aroma e shtatorit prcolli tek un dshirn pr t br gjrat rutin t mngjesit, t lahesha me
zhurm, t shihesha me dshir n pasqyr tek bja pasareln e mngjesit, t dgjoja zrin
e nns q m thrriste se isha von pr n shkoll. Ka gjra q ti i bn prdit dhe sua di
kuptimin dhe sua njeh rndsin. Kt e kupton vetm kur ato t mungojn, ashtu si mua kt
mngjes vjeshte.
Herta
Detyr shtpie. Paraprgatit temn Gjuha e medies, sillni n klas materiale t ndryshme
mbi medien dhe gjuhn e saj.
106

Informacion plus
Mjetet e komunikimit
Mjetet e komunikimit masiv jan:
Shtypi
Botimi
N qoft se me fjaln media prcaktojm mjetet nprmjet t cilve ndodhin proceset e
ndrmjetsimeve simbolike n nj komunitet t caktuar shfrytzuesish (t medieve), ather
mund t pohojm q n kohrat e lashtsis, mjeti (apo vegla) n pronsi t njeriut, i aft pr
tu shprehur nprmjet gjesteve dhe tingujve, ka qen trupi i tij. Kurse guri me t cilin njeriu i
lasht vizatonte mbi mure ka qen medium i par i jashtm (sepse i brendshm sht trupi
yn). N vijim, zakonet e trashguara gojarisht nga babai tek i birit krijuan ll nj mekanizm
evolutiv q prcaktoi si media kryesore tri mjetet e njoftimit: teksti i shkruar, shmblltyrat,
tingujt.
Historiku
Pr disa masmediat e para (si i kuptojm sot) jan librat q ekzistojn prej shum kohsh.
Megjithat shprhapja e masmedieve si fenomen ekzaltues i prket shekullit t njzet. N
kt periudh u prhap mendimi q njoftimi duhej t merrej nga prdoruesi n t njjtn
koh kur ai ndodhte, d.m.th., t merrej njoftimin brenda nj kohe shum t shkurtr, gati sa
t mos njehsohej koha e vrshimit t mesazhit, drejt receptimit t tij. Pionier, si: vllezrit
Lumier, fotogra Muybridge, t cilt i dhan hovin e par mediumit t kinemas apo italiant
Nikola Tesla, Gulielmo Markoni, kanadezi Rexhinald Fesenden, me krkimet e tyre mbi valt
elektromagnetike solln lindjen e kodit mors dhe si prfundim edhe radion e par m 23
dhjetor 1900, q m pas do ta ndiqte shpikja e televizorit, i cili do t ishte nj nga mediumet
m domethnse dhe ndikuese n shoqri. N rrjedhn e shekullit t njzet zhvillimi dhe
prhapja e gjer e masmedieve ndodhi fal progresit shkencor dhe teknologjik. N fakt mediet,
jo vetm q jan mjete pr qarkullimin e njoftimit, po jan edhe objekte teknologjike, me t
cilt shfrytzuesi mund t ndrveproj. Pr disa media, si sht televizioni, ndrveprimi nuk
sht i mundur. N kt lloj komunikimi shfrytzuesi gjendet pasiv, sepse nuk ka mundsin
t ndrveproj me komunikuesin ngaq njoftimi sht njdrejtimsh. Masmediet historikisht
kan qen edhe jan pre e censurs dhe shfrytzimit pr propagand dhe manipulim t
opinionit t masave, nga regjime dhe diktatura. Shkmbimi i lir dhe pa asnj penges i
informacionit sht nj nga t drejtat themelore: e drejta pr t qen i informuar dhe e
drejta pr t informuar.
Tema
Gjuha e
medies
t zgjeroj njohurit pr mediet dhe gazetn;
t tregoj se si sht zhvilluar media;
t identikoj te nj gazet strukturn e saj grake;
t dalloj titullin kryesor, mbititullin dhe nntitullin;
t analizoj artikuj t ndryshm gazetash.
Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 10, artikuj gazetash, informacion mbi zhvillimi e
medies, materiale mbi strukturn e gazets, gazeta t shtypit t prditshm etj.
Reklama
Interneti
Kinemaja
Radioja
Televizioni
107

Materiali ndahet n disa pjes. Grupet e nxnsve do t ken aq antar sa pjes ka
shprndar msuesi/ja. do mxnsi i jepet nj pjes informacioni dhe i lihet koh ta lexoj,
t kuptoj prmbajtjen dhe t jet n gjendje tu flas pr t shokve. Pasi raportojn t
gjith antart e grupit, nxnsit punojn pr t renditur n mnyr t prshtatshme copzat
q kan. Ata duhet ta rishikojn renditjen q kan br, t bjn pyetje, diskutime, derisa t
arrijn n prfundimin se materiali sht renditur si duhet.
Mediet dhe demokracia
Nga debatet e shumta, koht e fundit, sht prhapur ideja q n nj shoqri demokratike
duhet t jen t pranishme mjete t pavarura t informimit, me qllim q t informojn
qytetart mbi t dhna, t cilat u prkasin qeverive apo ndrmarrjeve dhe institucioneve. Kjo
bhet, sepse qytetart, edhe pse kan t drejtn e vots, pa kt informim, nuk do t ishin
t aft t bnin zgjedhjen e duhur, ku t pasqyronin interesat dhe opinionet e tyre t vrteta.
Sipas ktij kndvshtrimi, q bazohet te nj nga parimet themelore t demokracive liberale,
q sht ndarja e pushteteve: ekzekutivit, legjislativit apo gjyqsorit, roli i medieve dhe i
burimeve t informimit pr qytetart do t konsiderohej si pushteti i katrt duke e br t
pavarur nga pushtetet e tjera. Kjo nuk sht e pamundur, prderisa n nj sistem demokratik
mediet prbjn nj nga pushtetet m ndikuese n politik dhe n ekonomi.
Interneti dhe mjetet e komunikimit masiv
Problematikat e masmedieve
N rrjedhn e viteve jan ndrmarr nj mori studimesh pr sa u prket zbulimit t efekteve
q shkaktojn mediet. Ende sot ekspertt ndahen, sipas nj prkuzimi t Umberto Ecos,
midis apokaliptikve (pr t cilt mediet kan nj aftsi thelbsore q sht shkatrruese n
krahasim me socializimin e zakonshm) dhe t integruarve (q konsiderojn prfundimet
pozitive dhe t kontrollueshme t socializimit ndrmjet medieve).
Duhet, megjithat, t kujtojm q mediet pr nga struktura e tyre modikojn thellsisht
perceptimin e realitetit dhe t kulturs, sipas principit t Marshall Mcluhan ku medium is the
mesage (mjeti sht mesazhi). S fundi, meq nj aspekt shum i rndsishm i komunikimit
masiv sht prodhimi n seri i mesazheve si mall (q shitet), i jepet nj rndsi e madhe
studimit t strategjive nga t cilat prodhohen dhe shprndahen kto mallra veanrisht
kur qllimi i ktyre mesazheve (t kodikuara q mbartin qllimi me t fshehta nga t cilat
sht e vshtir t shptosh) sht t ndikojn idet dhe sjelljet e marrsve q ti bindin
pr qllimet e tyre. Mund t marrim si shembull at q ndodh n komunikimin politik dhe t
publicitetit.
Bashkbisedim, dora e fsheht, pun n ift, pun n grup.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Hapi I (bashkbisedim, dora e fsheht)
Msimi nis me diskutimin e detyrs s shtpis.
M pas vendosen n tabel foto t nj gazete, nj televizioni, kompjuteri, telefoni etj.
- far ju sjellin ndrmend kto foto?
- Cila sht e prbashkta midis tyre?
- A keni ndonj informacion pr historikun dhe funksionin e tyre?
Nxnsit kan sjell n klas informacione t ndryshme mbi medien dhe mjetet e saj.
Msuesi/ja u krkon nxnsve t grupohen sipas informacionit q kan sjell n klas.
Grupi I: rendit materialin mbi medien dhe historikun e saj.
Grupi II: rendit materialin mbi gazetn dhe strukturn e saj.
108
M pas u ndahen t dyja grupeve shirita letre t shkruara me fragmente t informacionit q prmban
teksti mbi gjuhn e medies, historikun e saj, gazetn dhe pjest prbrse t saj.
U krkohet nxnsve q pjest e informacioneve q kan n shiritat e letrave, pasi ta lexojn at
individualisht, t bashkbisedojn me shokt dhe t prpiqen ta renditin materialin si duhet. Nse
ndonjri nga nxnsit ka informacion shtes pr temn, at ta rendit brenda materialit dhe mund
ta prfshijn n punn prezantuese t grupit prpara shokve t grupeve t tjera.
Hapi II (prezantimi i puns n grup)
Nxnsit prezantojn n tabel informacionin mbi medien duke u dhn shokve shpjegime t
ndryshme lidhur me elemente q jan t panjohura pr ta. Ata mund t ilustrojn me pamje ose
me tabela t shkruara sinjikative.
Shokt vlersojn prezantimin dhe, njkohsisht, nse ka paqartsi, krkojn ndihmn e msuesit/es.
Hapi III (praktik e drejtuar, pun n ift)
Msuesi/ja prqendron vmendjen e nxnsve te nj gazet dhe ilustron me shembuj strukturn,
si dhe elementet e saj, si: titullin, mbititullin dhe nntitullin (paraqet prpara nxnsve nj gazet,
shpjegon strukturn e saj.)
Pas demonstrimit t vet, msuesi/ja u krkon nxnsve t vzhgojn gazetat q kan prpara dhe
t prcaktojn strukturn dhe elementet e saj t veanta duke i ndihmuar edhe me pyetje:
- Cila sht struktura e gazets?
- tipare karakteristike gzon gjuha e prdorur n gazet?
- Cili sht formati i nj gazete?
- Cilat jan tri elementet baz q prbjn titullin?
- far prcakton madhsia e shkronjave t nj titulli?
- Cilt artikuj prmban faqja e dyt?
Diskutohet mbi kto shtje.
Hapi IV (pun e pavarur, pun n grup)
Msuesi/ja e ndan klasn n grupe dhe u krkon atyre t punojn me ushtrimet 1, 2, 4.
Shembull prgjigjesh
Ushtrimi 1 - Vendosini nj titull artikullit t mposhtm.
Titulli:
a. Merr fund epoka e llambave tradicionale;
b. Eksperimenti i ri - revolucioni i llambave uoreshente;
Pas dhnies s shembullit, msuesi/ja krkon argumentet prkatse pr vendosjen e titullit.
Titulli i par sht foljor, prqendron vmendjen te fjala e par e tekstit, duke e theksuar si
informacionin m t rndsishm.
Titulli i dyt sht emror dhe prqendron vmendjen te ngjarja m e re e rndsishme.
Ushtrimi 2 - Lexoni artikullin:
Cili sht titulli? Ndajeni artikullin n paragraf dhe prmblidheni secilin n nj fjali.
Titulli: Pasoja fatale t ngrohjes globale
Paragraft
1) Ngrohja globale shkakton mijra t vdekur do dit.
109
>
2) Nga 300 mij q sht shifra e njerzve q humbasin jetn do vit, pritet q t shkoj n 500
mij brenda vitit 2030.
3) Ngrohja globale shkakton (prhapjen e malaries dhe t diarres, t cilat shkaktojn) viktima t
shumta n vendet n zhvillim, (edhe pse ndikimi i ktyre vendeve n ngrohjen globale sht fare
i vogl).
Artikulli informon n mnyr objektive duke u mbshtetur n fakte, shifra, dshmi.
Ushtrimi 4
Analizoni artikujt. lloj tekstesh jan?
Msuesi/ja udhzon nxnsit pr kryerjen e detyrs, duke qen se krkesa e saj sht nj
prmbledhje dhe prsritje e njohurive t marra n msimet e kaluara. Trheq vmendjen e
nxnsve t marrin n konsiderat elementet prbrse t teksti pr t prcaktuar llojin e tij. (Lloji
i informacionit q prcjell, renditja e argumenteve, objektiviteti a subjektiviteti, gjuha e prdorur,
struktura e tij n paragraf ose jo.)
Shembull prgjigjeje.
Artikulli i par sht nj tekst prshkrues-binds. Nis me nj sugjerim duke prshkruar t gjitha
veorit karakteristike t ekspozimit n diell. I drejtohet nj grupi t caktuar marrsish t gjith
njerzit q vuajn nga artriti. Informacioni sht formal. Karakterizohet nga prshkrimi objektiv
grshetuar me elemente subjektiviteti.
Artikulli i dyt sht informues-paraqits. Tekst shkencor i tipit analitik. Karakterizohet nga gjuh
teknike, paraqit informacionin sipas nj rendi logjik e kronologjik, paraqitje objektive, sintaks e
thjesht.
Diskutime mbi ushtrimet dhe prgjigjet e tyre. Msuesi/ja krkon prgjigje t argumentuara.
Detyr shtpie.
a) Ushtrimi 3
Vendosni tituj tek artikujt e mposhtm duke pasur parasysh prmbajtjen e tyre.
a) Pavl, lamtumir J uventusit. Pavl l J uventusin, por jo futbollin
b) Qeveria franceze, deklarat e rezervuar, pr rrzimin e avionit.
Vazhdojn krkimet pr avionin e zhdukur n oqean.
Dominique Bussereau: T tregohemi t kujdesshm, kemi detyrime ndaj familjarve t pasagjerve.
b) Msuesi/ja ndan klasn n grupe dhe u krkon t ndrtojn spot:
1) t nj fushate pr ndrgjegjsimin mjedisor (problemi i zjarreve n pyje, organizimi i nj itinerari
turistik q t reklamoj vendin ku jeton duke vn n dukje vlerat e mjedisit shqiptar);
2) ku t paraqiten projektet q do t shrbejn pr t prmirsuar apo pr t zgjidhur problemet
mjedisore t komunitetit;
3) mbi rrugn q bjn mbetjet urbane nga shtpia jote deri n destinacion (nga shoqria q merret
me kt pun);
4) t nj fushate ndrgjegjsimi pr prdorimin e biiklets.
Nxnsit do t mbshteten pr realizimin e detyrs n informacionin e tekstit dhe n prvojat e tyre
vetjake. Do t ishte e plqyeshme q nxnsit t prdornin edhe materiale gurative, si: tabela, foto,
pamje t siguruara me video-projektor etj.
110
Hapi I (bashkbisedim, diagrami i Venit)
Nxnsve u sht krkuar t ideojn spote publicitare pr nj fushat ndrgjegjsimi mjedisor, si: mbi
prdorimin e biiklets; mbi trajtimin e mbetjeve urbane.
Prpara se t llojn nga puna pr realizimin e spotit, msuesi/ja krkon t zbuloj njohurit q kan
nxnsit pr reklamn dhe spotin publicitar.
- Cila sht rndsia e reklams dhe spotit publicitar n realitetin e sotm?
- efekt kan ato mbi publikun?
- Si mund t ndrtohen ato?
ZHVILLIMI I MSIMIT
Tema
Publiciteti,
reklama
t as pr rndsin e publicitetit n jetn e prditshme;
t prgatis nj spot pr ndrgjegjsimin mjedisor;
t mbledh informacion pr mbetjet urbane;
t prgatis nj spot mbi nj fushat ndrgjegjsimi, q lidhet me prdorimin e biiklets.
Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 10, materiale t ndryshme, t cilat shrbejn
pr t realizuar reklama, foto, video-projektor, tabela t ndryshme, tabak letre dhe
shkumsa me ngjyra etj.
Bashkbisedim, diagrami i Venit, loj me role, paneli/ grupi i ekspertve, pun n grup.
Reklama ose publiciteti, si quhet sot, sht nj form komunikimi ndrmjet dikujt q ka nevoj t
shes nj mall, t ofroj nj shrbim, t bj t njohur nj veprimtari shoqrore, kulturore e artistike a t
nj partie a personazhi dhe blersit, shikuesit a mbshtetsit, t cilt kan interes pr to, zakonisht, duke i
paraqitur t zmadhuara e t zbukuruara cilsit e vlerat e tyre t vrteta.
Kjo sht form komunikimi me pages. Kanalet q shrbejn pr t realizuar komunikimin jan mjetet
e komunikimit, si: shtypi (gazetat, revistat, etpalosjet etj.), televizioni, radioja, interneti, ashimet (spotet
publicitare) telefoni, posta etj.
Teksti publicistik ka gjuhn e vet q sht pamore dhe verbale, pra, ai prbhet nga gura dhe fjalt.
N nj spot televiziv (lm shum i shkurtr q prbhet nga gura, muzika dhe fjalt) gjuha sht edhe
zanore, sepse b pjes edhe zri, toni, muzika.
...Reklama ka lindur bashk me revolucionin industrial, me ekonomin e tregut dhe pr m tepr n
shoqrin e bollkut, e cila ia bn t mundur konsumatorit t zgjedh ndrmjet nj shumice prodhimesh; ...
ajo zhvillohet n prpjestim t drejt me rritjen e prodhimit dhe t nivelit t jetess... N planin psikologjik,
ajo nnkupton nj truall shoqror, ku risia prbn nj vler themelore. I prjeton me shpejtsi prtritjet
teknologjike dhe shfaqjen e prodhimeve dhe shrbimeve t reja. Edhe kur nuk ka, duhen shpikur, qoft
edhe duke i paraqitur si t reja vetm nga ana e jashtme...
... Nj rndsi t veant te reklama ka fjalori gjithnj e m i lulzuar, duke shfrytzuar burime nga trajta
sintaksore t paprdorura, nga lozoa e komunikimit, nga mjetet e komunikimit masiv, nga informatika.
... Publiku pa e munduar veten lejon ta joshin me fjal t reja: parullat e reklams, kto numratore, na
argtojn, na bjn pr vete, shpesh na prishin mendjen. Ather ato q kan m shum sukses, ku e
gjejn kt fuqi joshse...? J an burimet gjuhsore, ku mbshteten reklamuesit, q ngjallin vmendjen,
dshirn, mbajtjen mend, ... si jan rregullsit formale: prsritja e tingujve, fjalt me dy kuptime, efektet
e drejtpeshimit, simetrit ose ndrprerjet, prpunimi i shprehjeve idiomatike... Po pr t mbajtur mend
parulln, her-her n reklam vm re edhe shkelje t norms ose prdorimin e formave t reja...
Komunikimi, botimi i shtpis botuese Logosa, f. 232, 233
111
>
Pas sqarimeve t nevojshme, nxnsit e kan m t qart qllimin e tyre. Msuesi/ja u l koh t
rishikojn materialin e prgatitur.
Nxnsit prezantojn punn e br t shoqruar me shpjegimet prkatse.
1) Spoti i nj fushate pr ndrgjegjsimin mjedisor (problemi i zjarreve n pyje);
2) Spot q t reklamoj nj vend turistik.
3) Spoti ku paraqiten projektet q do t shrbejn pr t prmirsuar apo pr t zgjidhur
problemet urbane t komunitetit;
4) Spoti mbi transportimin e mbetjeve urbane t qytetit nga vendi i grumbullimit deri n
destinacion nga shoqria q merret me kt pun.
5) Spoti pr fushatn e ndrgjegjsimit t prdorimit t biiklets.
Hapi III (prezantimi)
Prezantimi i nxnsve do t vlersohet nga paneli i ekspertve (t cilt jan nxnsit e klass)
duke pasur parasysh realizimin e t gjith komponentve prbrs t reklams dhe qllimin e
krijimit t saj.
Detyr shtpie
a) Gjeni dhe sillni n klas spote t ndryshme publicitare. Dalloni disa nga elementet prbrse t tyre.
b) Sillni n klas tekste me qllime t ndryshme t shkruari: tekste q kan pr qllim t informojn, t
shprehin emocione, t japin urdhra, udhzime, t sugjerojn, t mbshtetin pikpamje, t t bindin.
c) Paraprgatitni temn Strategjit e t folurit.
N fund t ors s msimit msuesi/ja vlerson nxnsit duke u kujdesur t motivoj ata pr
kontributin e dhn dhe vlerat e treguara duke vn n dukje aspeket pozitive t puns s tyre.
Shnim. Temat Gjuha e medies dhe gazeta, si dhe Publiciteti dhe reklama mund t jepen si tema t
projekteve t ndryshme.
M posht sht paraqitur nj skic-ide projekti, mbi t ciln secili mund t punoj dhe ta rishkruaj n prputhje
me tematikn. Koha q parashikohet n projekt sht sugjeruese. N fund t projektit jepet nj material me
informacion mbi vendet turistike n Shkodr, i cili sht orientues.
Grupi i ekspertve q bazohet n punn n grup, sht shum i gjer
dhe siguron mundsin pr do nxns t marr pjes n mnyr
aktive. Grupet e ekspertve prfshijn kto teknika: panelin, debatin,
simpoziumin, tavolinn e rrumbullakt dhe jurin.
Hapi II (paneli, grupi i ekspertve)
- informon nprmjet lajmit
- lexuesi reekton pr lajmet e dhna
- jep gjykime opinione etj.
- bhet pjesmarrs n jetn kolektive
- ndrgjegjsim
- Mjete t komunikimit masiv
- shikuesi / dgjuesi reagon
- televizion /gazet /radio
gazeta
reklama
- Prdoret:
pr biznes, pr fushata ndrgjegjsimi
realizohet n letr dhe n mediat audio-vizive
- shfaqet n vende t ndryshme
Nxnsit kan shfrytzuar materialin teorik, q msuesi/ja ua ka dhn pr ta prpunuar n shtpi, duke e
marr si baz pr prgatitjen e spoteve publicitare t krkuara.
Diskutojn rreth t prbashktave dhe t veantave q ka gazeta me spotet publicitare.
112
Titulli: Frekuentoni zonat e bukura turistike t Shkodrs
Synimi: T krijojn nj spot publicitar duke integruar njohuri nga lnda e letrsis, historis,
gjeogras, qytetaris dhe arteve.

Qllimi: T aktivizohen nxnsit pr t br nj projekt.
T msojn t menaxhojn nj veprimtari.
T menaxhojn buxhetin e nj veprimtarie.
Objektivat e projektit: do nxns t arrij:
T prdor teknikat pr t krijuar nj spot publicitar.
T grumbulloj materiale me karakter gjeograk, historik, kulturor, shoqror, artistik pr
zonn e Shkodrs (ose nj zon tjetr).
T studioj dhe t veoj at informacion q sht i domosdoshm pr nj spot publicitar.
T siguroj pamje interesante nga kjo trev q lidhen me turizmin.
T zgjedh imazhet q do t prdor n spot.
T ideoj nga ana gurative spotin.
T shkruaj nj tekst t shkurtr, q do t shoqroj spotin.
T dizenjoj spotin.
Prshkrimi i puns: Nxnsit e nj klase ndahen n grupe pune dhe do grup do t ket nj detyr
t caktuar, n prputhje me realizmin e secilit prej objektivave t projektit. Grupet e
puns do t prbhen nga ekspert t letrsis, historis, gjeogras, arteve etj.
1. Grupi i gjeogras: Zonat turistike t rrethit t Shkodrs, shtrirja gjeograke, pozicioni,
largsia nga qendra, popullsia etj.
2. Grupi i historianve: Vendet historike me interes pr turistt, t dhna pr do vend.
3. Grupi i sociologjis: J eta shoqrore:
a. organizimi i jets,
b. zhvillimi i ekonomis,
c. probleme t ndryshme shoqrore,
. zakonet, traditat, kultura
4. Grupi i letrsis dhe i arteve: J eta letrare-artistike.
5. Grupi i ideimit t spotit: Nxns q kan talent:
a. n letrsi - krijimi i tekstit;
b. n piktur - krijimi i imazhit;
c. n muzik - zgjedhja e muziks q do t shoqroj spotin.
6. Grupi i dizajnit: Przgjidhen nxns q kan mundsi pr t realizuar faqosjen e spotit n
kompjuter ose q krkojn realizimin e saj n nj studio grake.
Plani i veprimtarive:
113
Kohzgjatja e projektit: 1 muaj
1-10 Tetor - hartohet dhe miratohet projekti, si dhe ndahen detyrat pr do grup. do grup zgjedh
prgjegjsin q do t drejtoj dhe do t ndjek realizimin e detyrs nga do antar dhe detajon planin e vet.

Prcaktohet dita ceremoniale e promovimit t projektit dhe hartohet nj plan masash pr t ndjekur t
gjith hapat q duhen.
10-20 tetor - Secili grup do t punoj sipas detyrs s caktuar.
20 tetor - Konsult me grupet e puns.
Grupi drejtues i puns informohet nga kryetari i do grupi pr materialet q kan
grumbulluar, pr pengesat q kan hasur dhe jep detyra pr t ardhmen.
25 tetor - grupet prezantojn punn e br para grupit drejtues. Marrin
vlersimet paraprake.
25-30 tetor - tri grupet (5,6, 7) prgatitin spotin prfundimtar.
Ndrkoh grupet e tjera prgatiten pr prezantimin prfundimtar. Ata mund t sjellin informacione
sipas fushs marr nga interneti, vizatime, ese, vlersime t tyre, harta, pamje lmike, foto, vizatime, ese,
materiale origjinale t shkruara.
5 nntor Dita e promovimit t projektit.
Kjo dit merr vlera festive. Ftohen nxns nga klasat e tjera, msues,
prindr, nga komuniteti.
Kjo ceremoni do t organizohet sipas programit, ku mund t jen prfshir:
1. Ekspozit me punime t nxnsve
2. Konferenc shkencore ku grupet do t paraqitin punimet e tyre
3. Paraqitja e spotit
Buxheti:
Pr zhvillimin me sukses t ktij projekti krkohet nj buxhet, prandaj q n llim llogariten nevojat
dhe se si do t prballohen ato. Edhe puna dhe kontributi i nxnsve llogaritet n buxhet si vler. Pr
kt:
- do grup prcakton veprimtarit q do t bj dhe llogarit koston pr shpenzimet q krkon do
veprimtari,
- llogariten shpenzimet pr letr, boj, fotokopjime, pr internetin, pr dizajnin, muzikn etj.
- llogariten pagesa, si p.sh., e dizajnit, nse ata nuk mbulohen nga burimet e brendshme etj.
Prezantimi i projektit
Materialet q do t prdoren:
Pr prezantimin e punimeve duhet t sigurohet baza materiale, si: video-projektor, DVD, CD me
muzik.
Vlersime t pjesmarrsve dhe ndarja e mimeve.
114
Nj udhtim turistik npr zonn e Shkodrs
Nj udhtim i mrekullueshm n plazhet shkodrane ku pushuesit i ofrohet liqeni dhe deti. Rra e rrall me jod
kuron smundjet, ndrsa fauna dhe ora e pasur e bjn edhe m karakteristike kt zon t Shqipris. Sigurisht,
mos harroni tavn e krapit. Pozicioni gjeograk i Shkodrs, bukurit e madhshtit e natyrs s saj jan resurse
t mdha turistike dhe nj vend lodhjeje e pushimi pr turistt shqiptar e t huaj. Prania e lumenjve Drin,
Buna e Kir n qytet, e liqenit t Shkodrs, e detit Adriatik n Velipoj, dhe e pikave turistike t Razms, Thethit,
Bogs e Vermoshit, e bn kt rajon nj thesar turistik. N Shkodr ndodhen plazhet e Velipojs, Shiroks,
Zogajt, si dhe mjaft plazhe t tjera t vogla pran lumenjve Drin e Bun. Po kshtu jan n funksion dhe pikat
pushuese malore t Thethit e Razms, ndrsa mundsi t shumta paraqesin dhe ato t Bogs e Vermoshit.
Velipoja
Plazhi i Velipojs sht pa dyshim plazhi m i preferuar i Veriut, jo vetm pr banort e Shkodrs, por dhe
t shum qyteteve t tjera. Ai ndodhet 30 km larg qytetit t Shkodrs dhe rruga q t shpie aty sht e
rikonstruktuar. Ky plazh sht hapur n llim t viteve 70, ndrsa pas vitit 1991 vrshuan rreth 900 ndrtime
pa leje. Nga kto 550 funksionojn si hotele dhe apartamente t dhna me qira pr pushuesit. Nga qendra
e komuns e deri n plazh jan rreth 100 lokale. Plazhi i Velipojs ka nj vij bregdetare pr shfrytzim
14.5 km. Rra karakteristike njihet pr prmbajtje t lart jodi dhe veti kuruese. N zon grshetohen
harmonishm deti, lumi, plazhi, laguna, pylli e mali. Ndr t veantat e Velipojs mund t prmendet
rezervati i gjuetis, rreth 700 ha t mbushur me rosa, kryekuq, turtuj, fazan por edhe lepuj e derra t egr.
Liqeni i Shkodrs
Liqeni i Shkodrs sht nj tjetr mundsi pr pushuesit shqiptar e t huaj. Pasurit e tij lidhen me pranin e plazheve
t Shiroks e t Zogajt si dhe fauns e ors s pasur. N liqen ekzistojn rreth 700 lloje mikroalgash dhe 250 lloje
algash. Nga bimt ujore me gjethe q dalin mbi uj dhe gjethe notuese, jan kallamishtja, xunkthi, zambakt e ujit
t bardh dhe t verdh, shavari etj. Liqeni i Shkodrs sht i pasur n faun dhe mund t gjesh rreth 250 lloje
shpendsh. Madje rreth 70% e llojeve t shpendve t Shqipris ndodhen n liqenin e Shkodrs. Ktu nuk mungojn
as peshqit e shumt (45 lloje) ku sigurisht mbreti i liqenit sht krapi. sht e kot t shkosh n liqenin e Shkodrs dhe
t mos provosh nj tav krapi ose krap n tjegull. Dy specialitetet e zons jan t njohura n t gjith Shqiprin.
Plazhi i Zogajt
Vetm 12 km larg qendrs s qytetit t Shkodrs gjendet plazhi i Zogaj. Relievi i ult kodrinor, prania e mjaft
gjireve t vogla shkmbore, plazhet me zhavorr e gjelbrim, klima e ndikuar nga prania e liqenit dhe e malit,
e bjn Zogajn nj plazh t plqyeshm pr t gjitha kategorit e pushuesve. Deri n vitet `90 kjo ka qen
nj zon kutare dhe moll e ndaluar pr t gjith pushuesit. Tashm kushdo mund t vizitoj plazhin dhe
gjiret e tij t virgjra. N dispozicion t pushuesve jan shtpit e banorve, banesa tipike kryesisht me dy
kate, me shkall t gurta dhe oborre t rrethuara. Banort e zons kan profesion kryesor peshkimin dhe
kt ua afrojn dhe pushuesve q kan dshir t zn peshk. Grat jan t njohura pr punimin e qilimave.
Pushuesve u afrohen dhe shumllojshmri perimesh e frutash t freskta t zons, si dhe nnprodukte t tyre, si:
thanaku, pistili, pekmezi, t cilat jan tradicionale dhe origjinale. Gatimi karakteristik i zons sht tava e krapit.
Plazhi i Shiroks
Plazhi i Shiroks sht shfrytzuar q para viteve `90, ku qytetart shkodran dyndeshin aty do dit duke prtuar
nga fakti q ai ndodhej fare pran qytetit.
Sot n Shirok ka mjaft lokale luksoze dhe cilsore, pasi kjo pik pran liqenit frekuentohet gjat gjith vitit nga
turist ditor vends dhe t huaj.
Rrjolli
Nj tjetr vend i mrekullueshm n plazhin e Velipojs sht dhe Rrjolli, ende i panjohur dhe i pashfrytzuar
plotsisht, pasi ndodhet n krahun tjetr t plazhit dhe rruga pr atje kalon npr nj ur vetm pr kmbsor,
nga Viluni. Ai ka nj vij bregdetare rreth 4 km, me gjersi rre 200 m dhe shtrihet n nj zone me pyll
shkurresh, duna t vogla rre dhe pran ka malin q bie thik n det. Pr t shkuar n kt plazh t veant
kalohet nj ur vetm pr kmbsor n lagunn e Vilunit.
115
Thethi, kurora e diamantit e Alpeve shqiptare
N Alpet shqiptare, 70 km larg nga qyteti i Shkodrs, i mbrojtur nga tri malet Radohim, Shenik, Papluk, me
lartsi mbi 2500 m, shtrihet lugina e lart e Thethit. Kjo sht pa dyshim nj nga zonat m t veanta t Alpeve
shqiptare, 750 deri 950 metra mbi nivelin e detit me nj siprfaqe prej 2630 hektarsh. Malet madhshtore,
pyjet e ahut, livadhet, burimet e ftohta, si dhe potencialet e veanta q ka Thethi si zon malore turistike dhe
klimaterike, t vlersuara pr bukurit natyrore, ofrojn mundsi t mdha pr ushtrimin e turizmit n t gjitha
stint e vitit. Befasia dhe bukuria, q t ofron kjo zon, llon q me pranin e pyjeve t dendura, ku, prve atyre
t ahut, nuk mungojn edhe pyjet e tjera t larmishme me pishn e zez, panjn, frashrin etj. ... Q nga viti 1968
e n vazhdim Thethi funksionon si qendr turistike. ... N vitin 1976, Thethi shpallet Park Kombtar.
Bukurit e paprsritshme t ktij fshati malor n zemr t Alpeve Shqiptare, e bjn Thethin q t zr nj vend
t rndsishm n natyrn e turizmin shqiptar. Duke u nisur nga veorit e tij dhe nga vendndodhja pran kurit,
Parku i Thethit sht propozuar q t jet pjes e nj parku ndrballkanik t quajtur Parku i Paqes. Ky projekt
prfshin territore edhe nga Kosova dhe Mali i Zi...
N Theth, banort me ndihmn nanciare dhe t GTZ kan prshtatur banesat e tyre pr pushuesit q do vit
shtohen. Atyre u afrohen hoteleri, dhoma me kushte t prshtatshme dhe gatime tradicionale. mimet n Theth
variojn nga 10 deri 30 euro pr person.
Thethi rrethohet nga male t larta dhe qafa mahnitse q fshehin n brendsin e tyre ballafaqime t panumrta
me alpinist, pedolog, botanist, gjeograf dhe shum dashamirs t alpeve, te t cilt kjo zon l mbresa
t pashlyeshme. Fshatrat e ksaj zone shtrihen n t dyja ant e lumit nga Okoli deri n Grunas, ku spikasin
shtpit karakteristike q t grshetuara me sfondin alpin, t shfaqen si peizazhe t paprsritshme e t rralla.

Udhtim nga kanioni i Grunasit tek Ujvara e Thethit
Resurset natyrore t ksaj zone jan t lidhura s bashku edhe me trashgimin kulturore dhe historike t
banorve vends, duke formuar, kshtu, bazat m t rndsishme pr zhvillimin e turizmit. Kushdo q do t
vizitoj zonn, do t prballet me mrekullin e kanionit t Grunasit, rreth dy km i gjat, 40 deri 60 metra i
thell dhe vetm dy deri n tre metra i gjer. Prve kanionit, n Theth gjenden nj numr i konsiderueshm
shpellash, por ato q kan trhequr vmendjen e shum alpinistve, speleologve, gjeografve etj., jan Shpella
e Harapit dhe Bira e Rrathve. E veanta e ktyre shpellave jan liqenet nntoksore, galerit, sifonet etj.
Madje kto veori jan br shkak i shum legjendave t krijuara nga banort e zons. Nj bukuri natyrore,
t veant, t bjeshkve t veriut, shpalos n kt zon, Ujvara e Thethit me 25 metra lartsi. S bashku
me cirqet prreth dhe Mullirin e Blojs, formojn nj nga vendet m interesante pr tu vizituar. Por jo m
pak trheqs sht edhe vendburimi i lumit t Shals n Okol, burimet e t cilit nxjerrin 2.5 deri n 3 metra
kub uj, q v n pun nj hidrocentral t vogl. Thethi sht park zoologjik natyror, pasi ka nj hapsir t
admirueshme, e cila i ofron kushte t mira jetese disa llojeve t ndryshme t kafshve t egra, si: ariu, dhia e
egr, derri i egr, kaprolli, dhelpra, ujku, lepuri, pa anashkaluar rrqebullin e zardan. N zon nuk mungojn as
shpendt e rrall ku do pushues mund t shikoj lehtsisht shqiponjn, skifterin, por edhe gjelin e puln e egr.
Razma - aty ku ndihesh turist 365 dit t vitit
N nj largsi 41 km nga Shkodra dhe 900 metra mbi nivelin e detit, rrz malit t Veleikut ndodhet pika turistike
e Razms. Rreth viteve `20 t shekullit t kaluar kjo zon u shfrytzua nga barinjt pr stane verore dhe m pas,
me rritjen e standardit t jets, tregtart shkodran ndrtuan shtpit e tyre verore. Kto banesa funksionuan
deri n vitet 44-46, kur m pas ato u shtetzuan dhe u shfrytzuan si shtpi pushimi pr puntort. Kt tradit
e ruajti deri n vitet 1991-`92, kur m pas shtpit i morn ish-pronart. Razma konsiderohet si nj nga vendet
m t bukura dhe me klimn m t shndetshme t Alpeve. N mes t pishave, lndinave, kullotave alpine, e
peizazheve malore ka mjaft banesa t tipit alpin. Ndryshe nga zonat e tjera turistike alpine, Razma, frekuentohet
dendur n t gjitha stint e vitit, veanrisht n dimr. Dbora q mbulon lndinat sht mjaft joshse pr
rrshqitjet me ski. Hotelet n kt zon kan nga 4 deri 12 dhoma dhe mim 1500 lek t reja nata. Rruga prej 41
km nga Shkodra n Razm sht e shtruar plotsisht dhe gjithkush mund t shkoj shum leht. Zona turistike
e saj shtrihet n nj pllaj karstike,q paraqet kontraste befasuese n reliev, duke ofruar kushte mjaft trheqse
pr zhvillimin e turizmit.
116
Hapi I (diskutim)
Msimi nis me diskutimin e detyrs s shtpis. Pasi dgjojn zgjidhjen e detyrs s shtpis t
njri-tjetrit, msuesi/ja udhzon nxnsit t shprehin opinione rreth detyrs duke u prqendruar n
veorit e secilit.
Hapi II (bashkbisedim, praktik e drejtuar, harta e konceptit)
Kalon n nj aspekt tjetr t msimit duke u drejtuar kto pyetje nxnsve:
- far bn shokt tuaj pr t prezantuar detyrn e tyre? (Foln.)
- Cili ishte qllimi i t folurit t tyre? (Foln pr t informuar.)
- Cila ishte gjendja juaj emocionale, kur i dgjonit ata? (E qet, pa emocione, n ankth.)
Msuesi/ja vazhdon dialogun me t njjtin nxns dhe i drejton nj pyetje t till:
- Cili ishte qllimi i t folurit tuaj pak m par? (Prgjigja e nxnsit mund t jet: - Fola pr t
shprehur emocionet.)
Msuesi/ja u drejtohet prsri nxnsve.
- far bri msuesi/ja, pasi dgjoi detyrn e nxnsve? (udhzoi, miratoi, bri vrejtje, ndrhyri etj.)
- Cili ishte qllimi i t folurit t saj? (Prgjigje t mundshme t nxnsve: - Msuesi/ja foli pr t
udhzuar, pr t miratuar, pr t korrigjuar etj.)
- far bn shokt e klass, pasi dgjuan detyrn e shokve? (Foln.)
- Cili ishte qllimi i t folurit t tyre? Foln pr t shprehur dhe mbshtetur pikpamjet e tyre, pr
t bindur etj.)
ZHVILLIMI I MSIMIT
Tema
Strategjit
e t folurit
t zbatoj strategjit e t folurit;
t dalloj qllimet e ndryshme t procesit t t folurit;
t prdor teknikat e nj t foluri ekas;
t identikoj elementet e komunikimit t teksteve t ndryshme gojore;
t parashtroj argumentet e tij n nj debat mbi temn e caktuar.
Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 10, tekste t llojeve t ndryshme, materiale me
argumente t ndryshme pr t organizuar nj debat etj.
Diskutim, bashkbisedim, pun n grup, lexim hap pas hapi, paneli, rrjeti i diskutimit,
grupi i ekspertve.
Pas ksaj bisede msuesi/ja s bashku me nxnsit ndrton hartn e konceptit.
t informon t bind
T folurit
shpreh e mbshtet opinionet
jep urdhra shpreh ndjenja/pikpamje
117
Teksti: leksion
Argumenti: Naim Frashri
Drguesi: profesori i universitetit
Qllimi: t jap informacion pr veprimtarin letrare
Marrsi: studentt
Niveli i shprehjes: i lart (libror)
Hapi II (rrjeti i diskutimit)
Msuesi/ja shtron pyetjen:
PO A jemi ne fols t mir? J O
Nxnsit ndahen n dy grupe sipas prgjigjes pro dhe kundr q i japin pyetjes, duke sjell edhe
argumentet prkatse.
Prfundimi:
Fols i mir sht ai q:
- thot gjrat e duhura dhe n mnyrn m t mir pr tu kuptuar nga t tjert;
- zgjedh momentin e duhur pr ti thn n prputhje me qllimin e t folurit;
- kontrollon emocionet e veta, ankthin, frikn, pasigurin etj.;
- zgjon dhe mban t ngritur interesin e dgjuesit a dgjuesve nprmjet nivelit shprehs;
- prmbush qllimin e vet e t dgjuesit.
Hapi III (pun individuale n grupe t vogla)
Ndahet klasa n grupe t vogla me nga 2-3 nxns dhe secilit i jepet t punoj nj nga ushtrimet
(nga 1-10). N situatat e dhna vihet theksi te katr elementet e domosdoshme t t folurit: folsi
(drguesi); dgjuesi (marrsi), qllimi, niveli i shprehjes, t cilat prcaktohen nga lloji i tekstit q
duam t komunikojm, nga vendi dhe koha kur asim.
Lidhur me nivelin e shprehjes nxnsit duhet t kujtojn llojet e ligjrimeve: libror, bisedor, i
shkujdesur.
Prgjigjet e ushtrimeve t dhna mund t jen:
Teksti: nj bised miqsore
Argumenti: kampionati i futbollit
Drguesi: msuesi i zkulturs
Qllimi: t shpreh opinion
Marrsi: nxnsit e klass s dhjet
Niveli i shprehjes: i mesm (bisedor)
Teksti: rrfyes
Argumenti: nj situat e uditshme q ke prjetuar
Drguesi: ti
Qllimi: t tregosh prvojn/ prjetimet
Marrsi: miku yt
Niveli i shprehjes: i ult (i shkujdesur)
Teksti: udhzime
Argumenti: si prdoret celulari
Drguesi: rma prodhuese e celularit
Qllimi: t udhzoj
Marrsi: blersit
Niveli i shprehjes: i lart
Teksti: teksti i nj knge
Argumenti: fundi i nj dashurie
Drguesi: autori i kngs
Qllimi: t transmetoj emocione
Marrsi: dgjuesit/ publiku
Niveli i shprehjes: i lart
Teksti: debat
Argumenti: studimet e larta n Shqipri apo
jasht saj?
Drguesi: maturantt
Qllimi: t bind
Marrsi: nxnsit e shkollave t mesme
Niveli i shprehjes: mesm (bisedor)
118
>
Hapi IV (lexim hap pas hapi)
N kt hap m shum se debati q do t zhvillohet kan rndsi t dallohen rregullat q
duhen mbajtur parasysh para, gjat dhe pas debatit. Prandaj me an t leximit hap pas hapi
dallohen rregullat, t cilat shkruhen n tabel ose n tabak t mdhenj letre.
Hapi V (paneli, debati, grupi i ekspertve, anketim)
Msuesi/ja e ndan klasn n dy grupe, przgjidhet nga klasa nj moderator dhe u krkon
nxnsve t organizojn nj debat rreth shtjes: - Si ndihemi kur pyetemi n msim?
U lihet pak koh q t dyja panelet t przgjedhin argumentet dhe qndrimin ndaj shtjes.
Secili pjesmarrs n debat: si drejtuesi, pjesmarrsit, ashtu dhe grupi vlersues i debatit, i
zgjedhur nga klasa, duhet t mbajn parasysh rregullat e debatit.
Pas debatit nxirren prfundime duke vlersuar aspekte t ndryshme t pjesmarrsve.
Lihen t lir nxnsit t shprehin opinionet e tyre duke i mbshtetur ato n argumente.
N ndihm t grupit vlersues vjen edhe tabela pr mnyrn si sht realizuar debati.
Ndrhyrja Gjendja shpirtrore Mnyra e t folurit Argumentet q sillen
1
2
3
4
Pr ta br sa m real dhe objektiv vlersimin prdoret dhe regjistrimi.
N fund t ors zgjidhet nga klasa folsi m i mir duke pasur parasysh cilsit e tij. Pr kt mund
t prdoret edhe anketimi. Nxnsve u shprndahet nj et ankete me pyetjet e mposhtme:
- Cili prej nxnsve diti t kontrolloj emocionet? ................................................
- Cili prej nxnsve gjeti momentin e duhur pr t folur?............................................
- Cili prej nxnsve kapi interesin e t gjith klass? ............................................
- Cili prej nxnsve u kuptua m mir kur foli? ............................................
- Cili prej nxnsve ia arriti qllimit dhe prmbushi at q prisnin dgjuesit? ..........................
Detyr shtpie: Paraprgatit temn Strategjit e t dgjuarit.
Msuesi/ja vlerson nxnsit pr vlerat q treguan, bn vlersimin e ors s msimit.
119
Harta e konceptit, dgjim i drejtuar, rrjeti i diskutimit, bashkbisedim, pun e pavarur
individuale, konkurs.
Hapi I (harta e konceptit)
Msimi nis me plotsimin e harts s konceptit: fols i mir.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Tema
Strategjit
e t dgjuarit
(ora I)
t dalloj teknikat e nj t dgjuari ekas;
t zbatoj strategjit e t dgjuarit;
t plotsoj testin q vlerson aftsin e tij t t dgjuarit.
Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 10, tekste t llojeve t ndryshme pr dgjim etj.

Fosili
Un nuk e mbaj mend vdekjen time. Ajo duhet t ket ndodhur para njqind vjetsh. Apo
para pesdhjet vjetsh? Apo un vdiqa kur u ula t shkruaj, domethn para nj sekonde?
Nuk e di. Dhe un nuk mbaj mend vdekjen time, kur kam mbajtur mend vdekjen e strgjyshit
t nns dhe tr vdekjet q kishin ndodhur n sin ton. T gjith i ngatrronin datat dhe
vinin tek un pr t pyetur pr vdekjen e burrit, gruas, fmijve. Un u prgjigjesha n ast
dhe, pr ti qetsuar, u tregoja si kishte qen moti kur i kishin varrosur. Kisha prcjell n
varr breza t tr q shtriheshin deri n dy shekuj e gjysm. Tani q nuk mbaj mend kur kam
vdekur pr veten time, me duket sikur t gjith kan vdekur o para njqind vjetsh, o para
pesdhjet vjetsh, o n astin kur un u ula t shkruaj. Ajo q m shtyn t mendoj se t
gjith vdiqn kur u ula t shkruaj sht se t gjith m duken sikur u varrosn nn t njjtin
muzg me shi, si sht muzgu prtej dritares, ku kam afruar tryezn pr t shkruar. Un e di
q kjo nuk sht aspak e vrtet, sepse katragjyshi im nuk mund t vdiste n nj dit me mua
apo un t vdisja n nj dit me t, po ja q kam harruar gjithka. Dhe me siguri jam i vetmi
njeri q nuk mban mend vdekjen e vet. Po t isha gjall, do mrzitesha dhe, ndoshta do qaja,
po jam i vdekur dhe nj i vdekur as nuk mrzitet dot dhe as nuk qan dot. Nj i vdekur sht
si un, ai nuk mban mend asgj.
(Marr nga vllimi me tregime Ulrima e heshtur Nasi Lera)
t thuash gjrat
e duhura
FOLS I MIR
t zgjedhsh
momentin kur i
thua gjrat
t mbash t
ngritur interesin e
dgjuesit
t prmbushsh
interesin e
dgjuesve t prmbushsh
qllimin tnd
t kontrollosh
emocionet,
ndienjat
t kuptohesh
nga t tjert
Hapi II (dgjim i drejtuar, rrjeti i diskutimit, harta e konceptit)
M pas nxnsit dgjojn nj tekst (lexon msuesi/ja a nj nxns/e ose e dgjojn n magnetofon).
Ndrkoh q lexohet teksti, msuesi/ja vzhgon me kujdes qndrimin e nxnsve dhe n fund pyet.
120
- A e dgjuat me vmendje fragmentin? Pse?
- Pr far bhej fjal n fragment?
- Cilat fjal t tekstit dgjuat m shpesh? Sa her?
- A mund t riprodhoni pjes nga teksti?
Msuesi/ja pasi dgjon opinionet e nxnsve, shtron pyetjen:
PO A ishit ju dgjues t mir? J O
Prfundimi: .................................................................................
Me t dhnat q dalin n prfundim t diskutimit, ndrtohet harta konceptit.
- Si mendoni kush sht nj dgjues i mir?
- Cilat jan karakteristikat e nj dgjuesi t mir?
dgjon n mnyr
t qllimshme
DGJUES I MIR
dgjon duke analizuar,
seleksionuar e
prvetsuar
dgjon n heshtje
sht i
vmendshm dhe i
prqendruar
mban mend at q
dgjon, n prputhje
me qlllimin e t
dgjuarit
dallon informacionin
objektiv nga ai
subjektiv
sht aktiv,
krkon sqarime
pr at q dgjon
kupton at q dgjon
i kushton vmendje
maksimale asaj q
dgjon
Msuesi/ja rilexon tekstin dhe tashm mat aftsit dgjuese t nxnsve duke iu krkuar:
+ t riprodhojn pjes t caktuara t tekstit;
+ t shpjegojn nj term t prmendur n t njjtn mnyr si n tekst;
+ t shpjegojn dukurit q jan t prdorura n tekst dhe t gjejn lidhjet midis tyre;
+ t dallojn informacionin objektiv nga ai subjektiv;
+ t zbulojn qllimin e drguesit dhe interesin q u zgjoi atyre si dgjues (qllimi).
Nxnsit dgjojn prgjigjet e shokve dhe vlersojn prgjigjet e tyre, duke pasur parasysh
hartn e konceptit.
Hapi III (pun e pavarur individuale)
Nxnsit punojn ushtrimin 1 mbi mnyrn e t dgjuarit dhe diskutojn n dyshe prgjigjet q
kan dhn.
Argumentet q jepen ilustrohen me shembuj.
Hapi IV (pun e pavarur individuale)
Nxnsit plotsojn krkesat e testit A di t dgjosh? pr t br vlersimin e gjithsecilit si dgjues
i mir. Pasi bjn shnimet prkatse n pyetsor, shkmbejn etn me shokun a shoqen e
121
>
banks, i cili vendos pikt dhe bn vlersimin. N fund bhet klasikimi i t gjith pjesmarrsve n
dgjues shum t mir, t mir dhe me probleme n dgjim.
Hapi V (konkurs)
N fund mund t organizohet nj konkurs rreth t dgjuarit. Nxnsit t ndar n grupe japin
prgjigje rreth pyetjeve.
Mund t prdoren tekste t ndryshme, si m posht:
Specialistt e shndetit publik theksojn se masat e marra pr gripin e derrit, lejojn hapjen
e shkollave. Ndrkoh q mjekt e familjes paralajmrojn prindrit t vaksinojn fmijt e t
moshuarit me vaksinn kundr gripit me rastin e afrimit t stins s vjeshts. Gripi sht nj
smundje ngjitse, e cila vjen nga viruset. Ai shkakton te njeriu temperatur t lart, dhimbje trupi,
skuqje t lehta fyti, dobsi, rrjedhje lotsh nga syt e sekrecione nga hundt, koll etj. Rastet e
rnda t gripit t derrit mjekohen me tamiu.
Specialistt konstatojn se n Shqipri gripi nuk sht shfaqur ende n format e tij agresive, gj
q pritet t ndodh me afrimin e stins s ftoht.
N lajmet e gazetave t prditshme u b e ditur se kryeministri argjentinas ishte smurur me
gripin e derrit, pasi kishte marr pjes n nj sesion shkencor.
Organizata Botrore e Shndetsis deklaron se rreziku i pandemis kaloi, por gjithsesi duhet
pasur kujdes, pasi virusi mund t toj mutacion dhe ather bhet m i rrezikshm.
N vitin 1918 u prhap kudo n bot gripi spanjoll. Bota kaloi n kujt e pandemis gjat periudhs
s gripit spanjoll. Nj numr i konsiderueshm personash rreth 2.64 milion humbn jetn.
J uria do t bj vlersimin duke u nisur nga harta e konceptit, t dhnat e ushtrimit 1 dhe testit.
- Sa her dgjuat fjaln grip?
- N pjes t tekstit itet pr nj grip tjetr?
- Pr cilin grip bhej fjal?
- N cilin vit u prhap gripi spanjoll?
- Cili kryeministr ishte i smur me gripin e drrit?
- Sa persona humbn jetn nga gripi spanjoll?
- far shkakton gripi te njeriu?
- Cila ishte deklarata e OBSH-s?
- Me se mjekohet gripi i derrit?
- far konstatuan specialistt rreth gripit t derrit n Shqipri?
Detyr shtpie.
Sillni n klas shnime nga dgjimi i rubrikave t lajmeve n radio dhe televizion.
Ndiqni n emisionet televizive nj dokumentar historik dhe prpiquni t mbani shnim informacionet
q do t dgjoni.
122

ZHVILLIMI I MSIMIT
Tema
Strategjit
e t dgjuarit
(ora II)
t identikoj lloje tekstesh t parapara pr tu dgjuar;
t dalloj detajet n nj tekst q dgjon.
Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 10, tekste t llojeve t ndryshme pr dgjim CD etj.
Teknika dhe metoda msimore
Rrjeti i diskutimit, pun individuale n grupe, praktik e pavarur.
Nj bor e uditshme q bie s prapthi
Ka rn bor
Ka rn bor,
uditrisht sht e bardh sikur ne
ishim t lir,
ka mbuluar pemt q skan br asnj krim
dhe supet e t burgosurve
q mbajn krimet e t tjerve.
bor e bukur! Dhe telat me gjemba befas i zbuti,
I shklqeu, sikur t ishin ornamente.
J asht qytetet qeshin.
Qytetet lozin
Dhe statujat do tken zbritur nga piedestalet
Dhe qllojn me topa bore. Statujat,
N qoft se skan vrar t tjert
pr tu ngritur lart.
mrekulli! do gj sht br m e but, m njerzore,
Vetm njerzit kan ashprsin e shtetit
Q bora ska ti bj. Po dhe shteti
Se ndalon dot kt frymzim bardhsie, uid
q vjen nga qiejt
e kshtu do t jet gjithmon.
Pavarsisht se tek un ka rn bor e zez
S prapthi, ka dal nga koka
Si muzg i drrmuar
Funebr.... (Visar Zhiti)
Hapi I (rrjeti i diskutimit)
Msuesi/ja nis msimin me diskutimin e detyrs s shtpis. Diskutohet mbi shnimet e mbajtura
duke dgjuar edicionet e lajmeve n radio dhe televizion.
Msuesi/ja prqendron vmendjen te procesi i t dgjuarit dhe u drejton nxnsve pyetjen:
- A ka momente t veanta kur ju e ndieni veten dgjues t mir?
Nxnsit japin opinionet individuale, n fund arrijn n prfundimin:
Para se t dgjosh nj tekst sht e nevojshme t qartsosh qllimin e dgjimit,
t prgatitesh pr at q do t dgjosh.
Po
J o
123
>
Hapi II (pun individuale n grupe)
Ndahen nxnsit n dy grupe dhe secilit i jepen ushtrimet e faqes 86. Nxnsit punojn t pavarur
duke plotsuar tabelat mbi qllimin q ka marrsi pr t dgjuar tekste t llojeve t ndryshme.
Diskutojn opinionet dhe i mbshtesin ato n argumente.
Prgjigjet e mundshme
1.
2.
Emisioni Cili dshiron ta dgjoj Qllimi i t dgjuarit
Moti sot dhe nesr Udhtart, marinart, turistt, pushuesit
T informohet pr kushtet e motit n baz
t t cilit duhet t prgatitet pr...
Nga njra ndeshje n tjetrn Tifozt T informohen mbi rezultatet e ndeshjeve
Pentagram fmijror Fmijt, prindrit T informohen rreth muziks pr fmij
Nj kng pr ty Dashamirsit e muziks T dgjojn kngt e paraplqyera
Teatri n mikrofon Adhuruesit e teatrit Te shijojn lojn e artistve
Mesazhe zemre T rinjt T argtohen me informacione t ndryshme
Alternativat e ndryshme diskutohen me t gjith nxnsit duke br t mundur dhnien e
argumenteve.
Hapi III (praktik e udhhequr, pun n grup)
U krkohet nxnsve t plotsojn tekstin, duke zgjedhur tri nga fjalt e dhna, at q kan dgjuar
gjat leximit, duke u prpjekur t kujtojn fjalt.
Secili nga nxnsit llogarit vet rezultatin. E krahason at me t shokve prreth dhe n fund plotsohet
skema e rezultateve t klass.
(Nga poezia mund t hiqen fjal ose vargje, t cilat nxnsit duhet ti plotsojn pr t ndrtuar srish
poezin.)
Nga 14 fjalt e dhna numri i nxnsve q ka gjetur:
Fjal 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
Nxns
Nxirret prfundimi n lidhje me cilsin e dgjuesve.
Hapi IV (praktik e pavarur, pun n grupe)
Nxnsit diskutojn rreth prgjigjeve.
Detyr shtpie.
a) Ndahet klasa n katr grupe dhe secili grup i jepet nj nga ushtrimet e f. 88.
b) Paraprgatitje pr temn Strategjit e t shkruarit.
Teksti pr tu dgjuar Qllimi i t dgjuarit
1. Nj leksion historie Pr t marr informacion e pr t tuar njohuri.
2. Nj kurs mbi prdorimin e kompjuterit Pr t marr njohuri praktike.
3. Nj prrall Pr t marr knaqsi.
4. Nj udhprshkrim Pr t shuar kureshtjen.
5. Radiokronika e nj ndeshjeje futbolli Pr tu njohur me rezultatin.
6. Nj konferenc mbi energjin diellore Pr tu njohur me t rejat e fundit t shkencs.
7. Horoskopi Pr t ditur se far parashikohet t ndodh.
8. Nj debat mbi SIDA-n Pr t zbuluar shkaqet e prhapjes dhe rreziqet.
9. Emisioni i lajmeve n televizion i ors 22:30 Pr tu njohur me lajmet e fundit.
10. Nj debat televiziv Pr t msuar opinionet e pjesmarrsve.
124
Hapi I (diskutim)
Nxnsve u sht krkuar t mbajn shnime nga nj or msimi dhe nga nj emision n radio.
Diskutohet mbi shnimet q kan mbajtur nxnsit dhe bhet klasikimi i tyre si dgjues t mir.
Ushtrim interesant sht realizimi i ushtrimit 2, ku nj grup ndrton tekste n baz t shnimeve t
grupit tjetr. Diskutohet mbi mnyrn si jan ndrtuar tekstet dhe vshtirsit q hasn nxnsit
gjat ktij procesi. Cilat jan t metat, ku e kan burimin.
Hapi II (bashkbisedim, harta e konceptit)
Msuesi/ja merr shkas nga diskutimet q lindn n mnyrn e mbajtjes s shnimeve dhe kalon n
nj shtje tjetr, e cila ka t bj me teknikat e t shkruarit. Shtrohen pyetjet:
- far duhet t kesh parasysh pr t qen nj shkrues i mir?
- do t thot t jesh nj shkrues i mir?
T dish t shkruash nj tekst t vrtet.
Msuesi/ja shfrytzon njohurit e nxnsve t marra n msimet e mparshme dhe pyet:
- kuptoni ju me tekst t vrtet?
Nxnsit listojn cilsit e nj teksti:
- i sakt; - i plot;
- i rregullt; - koherent;
- q i korrespondon qllimit pr t cilin shkruhet;
- q sht n t njjtn linj me situatn komunikuese.
Msuesi/ja shtron nj tjetr shtje pr diskutim:
- Cila sht prvoja juaj n shkrimin e nj teksti?
- Cili quhet nj shkrues i mir?
Plotsohet harta e konceptit.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Tema
Strategjit
e t shkruarit
(Ora I)
t dalloj teknikat e nj shkrimi ekas;
t zbatoj strategjit e procesit t t shkruarit;
t shkruaj prmbledhje tekstesh.
Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 10, tekste t llojeve t ndryshme pr t br nj
prmbledhje etj.
Diskutim, bashkbisedim, harta e konceptit, praktik e drejtuar, lexim i drejtuar,
vshtrim krahasues, praktik e pavarur.
SHKRUES I MIR
projekton
prpunon
kontrollon,
korrigjon,
prmirson
qartson qllimin e shkrimit
strukturon prmbajtjen
hyrje zhvillim mbyllje
siguron informacionin e nevojshm
lexon e korrigjon draftin e par
dallon informacionin kryesor nga dytsori
n baz t tems hedh disa ide
rendit logjikisht dhe kronologjikisht t dhnat
prdor regjistrin e prshtatshm
rilexon tekstin e shkruar
fshin pjest e panevojshme
125
Hapi III (bashkbisedim, praktik e drejtuar)
Msuesi/ja e prqendron vmendjen n teknikn e hartimit t prmbledhjes.
Rikujtohen njohurit e nxnsve pr prmbledhjen me an t pyetjes:
- kuptoni me prmbledhje? Variant i shkurtuar i tekstit.
Nga do tekst i shkruar ose i folur mund t krijohet nj tekst i ri ku t jepen shkurtimisht
informacionet e tekstit t dhn.
e lir e prcaktuar
prmbledhja
reduktimi sht prpjestimor e ekuilibruar

Msues/ja u shprndan nxnsve nj tekst dhe krkon prej tyre t mbajn parasysh disa rregulla
q do ti ndihmojn pr t realizuar prmbledhjen.
+ Ta lexojn tri her n mnyr t njpasnjshme:
Leximi i par kuptimi i prgjithshm dhe prcaktimi i tems.
Leximi i dyt evidentimi i informacioneve kryesore.
Leximi i tret realizimi i prmbledhjes.
U krkohet nxnsve t ken kujdes n prcaktimin e llojit t tekstit. (Prmbledhja realizohet sipas
veorive t llojit t tekstit).
Te nj tekst argumentues, ku i referohesh faktit,
problemit ose tezs mbahet parasysh:
+ Pr k e far itet pr t?
+ Ku dhe kur ka ndodhur fakti, problemi?
+ Si ka ndodhur?
+ Prse ka ndodhur?
Nga AutobiograaFan Noli Kryeministr i Shqipris
(fragment)
(kur, ku, kush?) M 20 prill, 1924, Avni Rustemi, deputet i opozits, u vra nga nj vrass i paguar n pik t
dits n Tiran. Meq Avni Rustemi ishte shum i popullarizuar, vrasja e tij shkaktoi nj revolucion kundr regjimit
t Ahmet Zogut.
(Kush?) Fan Nolin e lutn miqt e tij q t bashkohej me kryengritsit. Kta t fundit prfaqsonin fshatart
e Shqipris, t cilt ishin ngritur kundr pronarve feudal t tokave. Ishte padyshim nj luft e popullit kundr
tiranve. Prap, (far?) Fan Noli shqyrtoi shtjen, si e kishin msuar i ati dhe i ungji n Ibrik-Tepe.
far do t bnte Napoloni n kt rast? Natyrisht, ai do t bashkohej me popullin kundr iigarve feudal.
Nuk kishte aspak dyshim. Fundi i fundit, ai veproi kshtu n t gjitha fushatat e tij, duke prmbysur mbretr e
baron.
far do t bnte Sknderbeu n kt rast? Natyrisht, ai do t bashkohej me popullin kundr tiranve. Tek e
fundit, ai e kishte br kt gj gjith jetn, derisa ethet vdekjeprurse e penguan ti hipte kalit.
Po J ezui si do tia bnte? Natyrisht ai nuk do t luftonte. Ai nuk ishte gjeneral. Por, pa dyshim, do t mbante
ann e t skamurit dhe t shtypurit, si kishte br gjithmon. Ai do ta ndihmonte popullin t lirohej me forcn e
armve q konsideronte m t fuqishme se shpata, nprmjet dashuris, shrbimit dhe sakrics.
Prap vota ishte e njzshme. Kshtu Fan Noli u bashkua me kryengritsit dhe i udhhoqi n tore. M 10
qershor 1924 kryengritsit pushtuan Tirann dhe detyruan Zogun t ikte n J ugosllavi.
Pas ktij revolucioni Fan Noli u emrua kryeministr, m 17 qershor 1924 dhe m von ushtrues regjent i
Shqipris pr disa muaj. Kabineti i tij prbhej nga kta ministra: Fan Noli, kryeministr; Sulejman Delvina,
Te nj tekst rrfyes:
+ Cilat jan veprimet?
+ Cilave personazhe iu referohen?
+ N ciln hapsir e koh?
+ Cila sht ideja q prcillet?
126
Ministr i Punve t J ashtme; Rexhep Shala, Ministr i Brendshm; Luigj Gurakuqi Ministr i Financave; Kasem
Qafzezi, Ministr i Mbrojtjes etj.
Fan Noli qndroi n pushtet deri m 24 dhjetor, 1924. Gjat regjimit t tij ai shpalli reformn agrare n Shqipri,
e cila deri ather ishte sunduar dhe poseduar nga disa iigar. Ishte nj pun e natyrshme pr nj t diplomuar
n Harvard (pse?), q t sillte demokracin n vendin e vet.
Pas leximit t par nxnsit prcaktojn llojin e tekstit rrfyes; e rilexojn dhe dy her t tjera: e
ndajn n pjes duke dalluar informacionet kryesore duke nnvizuar me ngjyra kto pjes; bjn nj
prmbledhje t shkurtr korrekte dhe t shkurtr.
Hapi IV (lexim i drejtuar, vshtrim krahasues)
U krkohet nxnsve t bjn krahasimin e eses sht dita e vers me prmbledhjen e saj.
TEZA: sht dita e vers? - sht dita n t ciln strgjyshrit tan t hershm festonin pr
perndit e luleve (prmblidhet njkohsisht dhe problemi q trajton).
Kur dhe kush? Kur ndodh? - Kur afrohet vera, zemra e njeriut shkarkohet nga nj barr.
Prse ndodh ky fakt? n kt gzim gjyshrit tan iu falshi perndive.
far ndodh? - besnikt paganizmit ...
Sipas kohs q sht dispozicion mund t prdoret edhe teksti m posht.
Teksti rrfyes
(kur?) N mngjes mbrriti (kush?) nj korrier nga kancelaria e princit, (far?) i cili solli nj
zarf pr Stresin. N zarf ishte nj shnim ku thuhej se princi kishte marr njoftim mbi ngjarjen
e 11 tetorit porosia e tij ishte t bhej ishte e mundur pr tu sqaruar sa m par gjithka, n
mnyr q, si shkruante vet Stresi, t mos krijoheshin turbullira dhe keqkuptime n popull.
Kancelaria krkonte q Stresi ta njoftonte at menjher sapo shtja t quhej e zgjidhur.

- Cilat jan veprimet? Mbrriti nj korrier, solli nj zarf, princi kishte marr njoftim mbi ngjarjen e
11 tetorit, t bhej ishte e mundur pr tu sqaruar sa m par gjithka.
- Cilave personazhe u referohen? Stresit, princit.
- N ciln hapsir, n ciln koh? N mngjes.
Hapi IV (diskutim)
Pas ktyre hapave msuesi/ja prqendron vmendjen n teknikat e prmbledhjes, t cilat kan
t bjn me:
+ eliminimin e prshkrimeve dhe shembujve,
+ transformimin e ligjrats s drejt n t zhdrejt,
+ paraqitjen e vepruesve n vetn e tret,
+ njehsimin e formave foljore,
+ eliminimin e elementeve t parndsishme pr tekstin.
Nxnsit ushtrohen nn drejtimin e msuesit/es n ushtrimet 1. 2.
Shembull prgjigjeje
1.
Me at qndrim nuk arritn t tonin zemrat e dashamirsve.
Kishte vendosur t mos merrte pjes n takim, sepse i trembej prballjes me t.
(N dollap ishin vendosur vazo me karamele, biskota, okollata, bonbone.)
127
>
2.
Ai nuk shpresonte pr falje te pjesa e Mshirs s krijesave t gjalla. Po n Ditn e Gjykimit, Zoti do ta
falte. Ai nuk mendonte se duke br publike dosjen e R.G po shprdoronte t fshehtat e tij, e nuk vinte
n kundrshtim me porosin hyjnore. Ishte i sigurt se do t vinte n kundrshtim me krijesat e gjalla, nga
t cilat nuk shpresonte falje. Kjo ishte arsyeja e ksaj shtojce t panevojshme. Kshtu q zbriti nga qielli
n tok, n pikn e nisjes.
R.G u kthye tek ai nga mesi i prillit. Sa u hap dera dhe pa R.G., donte ti thoshte se duhej t gjente
zgjidhje tjetr, po nuk i tha asgj. Nga pamja dhe buzqeshja q iu end R.G-s n fytyr, i tregoi q ia
kishte lexuar mendimet. Pastaj i tha se sdo t rrinte gjat, sepse qndrimi aty do t ishte tortur.
Hapi V (praktik e pavarur)
Msuesi/ja ndan klasn n grupe, t cilat punojn ushtrimet 3, 4, 5. N fund u vihet prmbledhjeve
nga nj titull. Diskutohen prgjigjet dhe praktikat q u ndoqn pr t br prmbledhjet.
Shnim. N fund t do ushtrimi sht vendi ku do t shkruhet prmbajtja. Kjo do t orientoj
nxnsit pr vendin q do t zr prmbledhja.
Detyr shtpie. Nse koha nuk mjafton, u lihet detyr nxnsve ti prfundojn prmbledhjet n
shtpi.
Paraprgatitje: parafraza dhe skeda e nj teksti.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Tema
Strategjit
e t shkruarit
(ora II)
t shkruaj parafrazimin e nj poezie;
t plotsoj skeda t ndryshme.
Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 10, poezi t ndryshme pr t br parafraza,
informacione t ndryshme pr t br skedn e nj libri, lmi etj.
Diskutim, bashkbisedim, shkrim i lir pun n grup, pun n ift, INSERT, pyetje-
-prgjigje harta e konceptit, skeda e lmit.
Hapi I (diskutim)
Msuesi/ja e nis msimin me diskutimin e detyrs s shtpis. Nxnsve u sht krkuar t
prmbledhin tekstin e ushtrimit n nj prmbledhje rreth 200 fjal dhe ti vendosin nj titull.
Diskutohen teknikat e prdorura pr t realizuar prmbledhjen dhe argumentimi pr vendosjen e
titullit, duke i evidentuar n punimet e tyre. (N kt mnyr prsriten njohurit e marra.)
Hapi II (bashkbisedim, shkrim i lir)
Kalohet te pjesa tjetr e detyrs, ku nxnsit lexojn lloje t ndryshme tekstesh poetike, q kan
sjell n klas dhe diskutojn nse u plqejn nxnsve dhe cili element i tyre bie n sy.
Nxnsit mund t shprehin opinione t ndryshme, si: ka ndienj, rrfejn n mnyr t veant, t
ngjallin emocion etj.
128
Drejtohet pyetja:
- Si do ta tregonit ju prmbajtjen e poezis me fjalt tuaja?
U sugjerohet nxnsve ta provojn. N llim ky veprim mund t bhet gojarisht, pastaj punojn
edhe me shkrim. (5 minuta pr t krijuar nj ide do t ishte m se e mjaftueshme.)
Dgjohen punimet e nxnsve, vlersohen / motivohen pr punn e br, por njkohsisht
diskutohen edhe vshtirsit q hasn nxnsit dhe t metat, nse ka.
J epet prkuzimi i parafrazs: riformulim i nj teksti letrar me fjal m t thjeshta quhet parafraz.
Pyeten nxnsit nse e kan hasur m par termin. Prgjigjet e nxnsve mund t jen:
- Njohin praktikn e puns, por ndoshta jo termin. (N klasat pararendse ata kan shkruar n
proz prmbajtjen e poezis.)
U sugjerohet nxnsve t lexojn shembullin e dhn n libr, pr t krijuar nj ide m t sakt
rreth parafrazs.
Hapi III (pun n ift)
Pr t zbrthyer teknikn e parafrazs, msuesi/ja mund t praktikoj s bashku me nxnsit
hartimin e nj parafraze pr nj tekst poetik t zgjedhur prej tij/saj. sht mir q dyshet t ken
nga nj kopje t tekstit poetik mbi tavolin, sepse bashkpunimi n dyshe mund t jet i frytshm,
duke shkmbyer me njri-tjetrin prvojat individuale.
Udhzohen nxnsit pr organizimin e puns hap pas hapi:
+ transformoni n proz strukturn n vargje t poezis,
+ ndani tekstin n fjali (njsi sintaksore) n baz t shenjave t piksimit,
+ organizojeni tekstin (bazuar n sintaksn e shqipes: t ket kryefjal, kallzues, kundrinor),
+ prfshini, nse sht e mundur, edhe shprehjet q mungojn (eliptiket),
+ zvendsoni fjalt dhe shprehjet e vshtira me sinonime,
+ ruani metaforat dhe metonimit,
+ ruani vetn dhe kohn e foljeve t zgjedhura nga autori,
+ zvendsoni ligjratn e drejt me at t zhdrejt,
+ mos shtoni reektime dhe komente pr tekstin.
Arnaut Osmani
Ky trim mbi trima probatin me Mujon, ka ndejt me ort e maleve, ka marr Mujon e Halilin me shok:
Mbasi ini aq azgana, eni me mue, se n Zadr due me shkue.
U ka prie e natn i ka ra Zadrs.
Krajli deri nade ka qit shum asqer, tridhet agt i ka xanun rob.
Arnauti kish ken vetun n nji an.
Kur ka ndie se rob e kan xan Mujon me tridhet agallar, i ka hyp bedovis, e ka msy, n kull t krajlit
yrysht desht me hij.
Shka po ushton gjama e bedovis!
Krajli at gjam po e ndi, i thot asqerit: - Shprndaju nshpij, se po vjen Arnaut Osmani, qi se pret as tagani,
as konopi se mban pr hava, atij ska kush o shka me i ba.
Kur u avit arnaut Osmani, krkend sndeshi e vojt te zidani, ku ishin ndrym agt e J utbins.
E thej dern e gjet tridhet ag t lidhun.
U avit e zgilli agte u thot: po me mue breh, si ju vini, qi u merr pushka e u pret shpata?
Mbasi juve u mban konopi, ktu u diftue kush asht ma i zoti! ... etj.
(Shkputur nga Cikli i Kreshnikve, Epika Legjendare, vll. I, Knga e Arnaut Osmanit, f. 382)
129
Pas ktij procesi msuesi/ja pyet nxnsit:
- far vini re n tekstin q sapo krijuat?
Prgjigjet do t jen nga m t ndryshmet:
I thjesht pr tu mbajtur mend, i kuptueshm, tani e kuptova m mir tekstin etj.
- far ndryshuat nga teksti origjinal dhe far nuk ruajtt t paprekur?
Msuesi/ja thekson se parafraza sht e rndsishme pr t verikuar kuptimin e pjess, pr
tu prballur me tekste me nj shkall vshtirsie t lart, pr t rishkruar n nj gjuh m t
kuptueshme dhe pr ta mbajtur mend m leht e m mir.
Hapi IV (INSERT, pyetje-prgjigje, harta e konceptit)
Msuesi/ja u krkon nxnsve t lexojn tekstin pr 3-4 minuta dhe t mbajn shnime lidhur me
informacionin e njohur, t panjohur ose at q e din ndryshe a duan ta msojn.
Pasi nxnsit kan prfunduar leximin, do t plotsohet harta e konceptit, duke bashkbiseduar me ta:
- sht skeda? - Cilat jan t dhnat kryesore t nj skede?
- Pse prdoret? - Ku qndron rndsia e skeds?
Hapi V (skeda e lmit)
Nxnsit shohin nj shembull skede (mund t shfrytzohet informacioni i tekstit mbi skedn e nj
libri, lmi dhe modelin e sugjeruar m posht.)
2-
Trimi mbi trima arnaut Osmani, vllam me Mujin, i cili kishte ndenjur me ort e maleve, u ka thn Mujit dhe
Halilit me shok, t shkonin me t n Zadr, meqense ishin trima azgan.
T prir prej tij, natn sulmuan Zadrn. Deri n mngjes, krajli q kishte vn shum asqer, i zuri rob t
tridhjet agallart. Arnauti kishte qen vetm n ann tjetr.
Kur e kuptoi se Muji me tridhjet agallart sht zun rob, i hipi kalit dhe me vrull sulmoi kulln e krajlit.
Sa fort ushtoi anemban hingllima e kalit!
Kur krajli e dgjoi oshtimn, u thot asqerve t shprndaheshin, sepse po vinte Arnaut Osmani q se prekte
jatagani, dhe as litari se mban t lidhur n hava, atij ska kush o shka me i ba. (smund ti bnte gj askush).
Arnaut Osmani u afrua te kulla, po sndeshi asknd e ather shkoi te burgu, ku ishin mbyllur agallart e J udbins.
E theu dern dhe gjeti tridhjet agallar t lidhur. U afrua, i zgjidhi dhe u tha se si ishte e mundur q t shkonin me
t, kur i zinte plumbi, i priste shpata dhe i lidhte litari (binin rob). Kjo tregoi se kush ishte m i zoti...
- far sht e nevojshme n hartimin e nj skede?
Listohen aspekte t rndsishme, si:
- Gjetja e informacionit t nevojshm. - Zgjedhja e informacionit.
- Organizimi i tij sipas nj rrjedhe logjike. - Kujdesi pr paraqitjen grake.
N t njjtn mnyr punohet edhe skeda e lmit.
Titulli
Autori
Botuesi dhe viti i botimit
Nr. i faqeve
Fabula
tekst skematik
Skeda e nj vepre
ndahet n pika
prdoren n sedar
q prmbajn shum
vepra
japin informacion
shum t shpejt
prmbledh informacion
t nevojshm rreth
nj vepre
130
Skeda e lmit
Titulli: Charlie Wilsons War
Regjia: Mike Nichols
Skenari: George Crile (libri), Aaron Sorkin (prshtatja)
Prodhuar nga: Tom Hanks
Aktor: Tom Hanks, J ulia Roberts, Philip Seymour Hoffman, Amy Adams, Ned Beauty
Gjinia: Dram biogra
Kohzgjatja: 100 minuta
Pasi nxnsit njihen me modelin e skeds, msuesi/ja ndan n dy grupe klasn, punon n formn e
diskutimit ushtrimet 1. 2
Charlie Wilsons War, lmi i polemikave ruso-amerikane
Prodhim i Hollivudit me regjisor Majk Nikols (Mike Nichols), i nderuar me Oskar, n interpretimin e aktorve Tom Hanks,
J ulia Roberts dhe Philip Seymour Hoffman, vjen me nj histori e pabesueshme, por t vrtet, Mike Nichols, pas nj
udhtimi n Closerdhe Angelskthehet pr t folur pr Amerikn e ditve t sotme, duke iu referuar nj ngjarjeje n
fund t viteve 80, lufta n Afganistan si nj parathnie e tragjedive talebane; Afganistan, Irak, 11 shtator.
Skenari sht shkruar mjeshtrisht nga Aaron Sorkin dhe sht nj histori q ngrihet mbi humorin dhe cinizmin
social-politik. Nj Tom Hanks thuajse i prsosur pr nj rol t pazakont pr t, meq kujtohet pr interpretimet
n Apolo 13 e Forrest Gump. Pushteti sht i bukur. Pushteti sht gjithka. Dhe mbi t gjitha, t lejon
shum privilegje; para, fam, dyer t hapura dhe joshje t lehta dashurie. Pikrisht kshtu Mike Nichols tregon
me Charlie Wilsons War (n shqip Lufta e arli Uillsonit), historin e nj burri t suksesshm, simpatik dhe
pa asnj peng n zemr, i prfshir thuajse rastsisht n nj shtje q do t ndryshonte historin e bots. I
frymzuar nga nj personazh i vrtet, lmi tregon sesi nj senator i Teksasit, Charlie Wilson, ia doli q t jepte
drrmn vendimtare pr rnien e Bashkimit Sovjetik. Dhe si e bri kt? Thjesht duke i dhn t gjith kontributin
e mundshm lufts s afganve kundr Ushtris s Kuqe: nj grshetim i prsosur i dollarve dhe spiunve, me
shum sponsor teksan t prfaqsuar nga nj trashgimtare e pasur q mbshtet shtjen antikomuniste
me qllim furnizimin e afganve me armt m moderne, pa prfshir drejtprsdrejti Uashingtonin.
Polemika n SHBA, refuzim n Rusi
Meq lmi ka nj kontekst biograk dhe aq m shum ende historik, sht e natyrshme q t shoqrohet me
nj atmosfer debati dhe polemikash q kalojn sfern artistike duke iu referuar historis dhe politiks s viteve
80. Kshtu n Shtetet e Bashkuara t Ameriks ish-zyrtar t presidentit Regan jan ndar n dy grupe pr sa
i takon lmit. Nj pjes e tyre jan t paknaqur duke u ankuar se lmi promovon gabimisht konceptin se ishte
CIA, q n njfar mnyre prodhoi 11-shtatorin, ndrsa grupi tjetr mendon se lmi sht nj leksion mbi toren
e Lufts s Ftoht nga Amerika. E ndrsa n SHBA, lmi ndez debate, n Rusi, ai mbetet thuajse i ngrir. N
llim u tha se lmi mund t mos shfaqej n kinemat ruse. T drejtat pr lmin ishin bler nga Universal Pictures
International (UPI). U spekulua se lmi nuk do t shfaqej pr shkak t disa pikvshtrimeve negative prkundrejt
Bashkimit Sovjetik. Drejtuesi i UPI-s pr Rusin, J evgen Beginin mohoi kto zra duke thn, Ne thjesht
menduam se lmi nuk do t sillte asnj prtim. Por reagimet n blogerat rus q e kishin par lmin piratisht
n DVD ishin negative. Njri prej tyre shkruante: I gjith lmi tregon rust ose sovjetikt si vrass brutal.
Hapi VI (pun n grup)
Pas njohjes me modelin, punojn n grup mbi informacionet e marra prej tyre.
Ushtrimi 3
Puna e ndar n grupe u lejon nxnsve t ndrtojn skeda t natyrave t ndryshme, si:
- Skeda e nj libri;
- Skeda e nj skedari pr kng ose pjes muzikore;
- Skeda e nj personazhi historik;
131
>
- Sked prmbledhse q prshkruan shkurtimisht karakteristikat e nj mjedisi natyror;
- Sked prmbledhse pr t evidentuar karakteristikat e zhvillimit t nj qytetrimi t lasht;
- Skeda e nj ndeshjeje sportive.
(Pr realizimin e ksaj pune n klas, duke qen se krkon nj informacion t caktuar pr tu hartuar, sht
mir q nxnsve tu krkohet nj or m par t bjn nj pun paraprgatitore pr hartimin e saj.)
Ushtrimi 5 u lejon nxnsve t vlersojn e kontrollojn punn e tyre. N fund prezantohet puna para klass.
Nse koha pr kryerjen e ktij ushtrimi nuk mjafton msuesi/ja mund tu lejoj nxnsve t
prezantojn punn e tyre orn q vjen, duke ln kshtu mundsi t shfrytzojn materialet e
punuara prej nxnsve edhe pr temn q pason korrektimi dhe redaktimi i tekstit.
Detyr shtpie. Ushtrimi 4, faqe 102.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Tema
Si korrigjohet
nj tekst
t njoh teknikat pr redaktimin dhe korrigjimin e nj teksti;
t redaktoj dhe korrigjoj tekste t ndryshme.
Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 10, poezi t ndryshme pr t br redaktimin dhe
korrektimin e nj teksti.
Diskutim, praktik e drejtuar, praktik e pavarur.
Hapi I (diskutim, praktik e drejtuar)
U krkohet nxnsve t zgjedhin nj prmbledhje t nj parafraze nga detyrat e realizuara dhe ta
lexojn me kujdes, duke korrigjuar pr ta prmirsuar.
Msuesi/ja vzhgon, kontrollon punn e nxnsve dhe dgjon opinionet e tyre. Nxnsit duhet t ndjekin
kt radh pune, t vzhgojn nse teksti sht i rregullt pr nga:
Prmbajtja
Plotsia
Origjinaliteti
Ekasiteti i hyrjes dhe prfundimit
Rregulli dhe koherenca
Forma
Koherenca stilistike
Drejtshkrimi
Piksimi
Leksiku dhe kuptimet
Morfologjia
Sintaksa
Paraqitja grake
Msuesi/ja udhzon nxnsit t mbshteten n informacionin e dhn n libr rreth korrektimit dhe
redaktimit t tekstit. Nxnsit u demonstrojn shokve pjes t tekstit ku kan redaktuar e korrigjuar duke
argumentuar ndrhyrjen e br.
Hapi II (praktik e pavarur)
Msuesi/ja e ndan klasn n grupe dhe u jep pr t redaktuar e korrigjuar tekstet e ushtrimeve 1, 2, 3.
T tria grupet organizojn punn e tyre duke u ndar n dy grupe prkatse, njri merret me prmbajtjen
dhe tjetri me formn.
132
Pasi bhen korrigjimet, t dyja grupet shkmbejn punt dhe grupet punojn prsri mbi to duke
vn n dukje edhe mangsit e secilit grup. Pasi ndajn t njjtat opinione, paraqesin punn e tyre
para klass duke treguar me hapat konkret q ndoqn pr redaktimin dhe korrigjimin e tekstit.
Shembull prgjigjeje:
Ushtrimi 1
N prmbajtje sht rishikuar plotsia dhe koherenca, t cilat kan t bjn me informacionet e
nevojshme, konceptet e qarta e t paprsritura me renditjen e koncepteve n mnyr t rregullt n
lidhje me argumentin dhe me lidhjen logjike e kuptimore t tekstit. Kshtu, fjalit e mposhtme nuk
kan lidhje logjike me pjesn tjetr t tekstit.
Disa nga elementet q mund t korrigjohen jan:
Ndrsa J aponia prgatitet ti bjer Indis dhe Australis. Gjyq. Prmbarim. Lajmroj lexuesit
se shkaku q numri i kaluar i gazets doli i dobt dhe me gabime ishte se kam qen smur
nga stomaku. Na kan ardhur nj numr ankesash nga ...pr Qani Kekezin. Sistemi pedagogjik
i zotit Kekezi sht me t vrtet i habitshm... hern e fundit mac(e)ja ... Zonjusha vajza e
pronarit t Fabriks s Lkurve, ... Adresa e mamive t qytetit. mimi i buks. Lajmrime ...
Teksti ka gabime q i prkasin forms, kryesisht t karakterit drejtshkrimor, si:
+ Mosprdorimi i shkronjs s madhe te disa emra t prvem ose n llim t fjalis.
+ Mosprdorimi i zanores - n trup dhe n fund t fjals: sht-sht, lajmrime lajmrime,
t -t, lkurve lkurve
+ Prdorimi i - n vend t - e te fjalt kur e-ja ndiqet nga bashktinglloret n, m, nj, p.sh., qn-qen.
+ Prdorimi i gabuar i zanores -e te emrat e gj. femrore, q n trajtn e pashquar, rasa emrore mbarojn
me - e, t cilat n trajtn e shquar nuk e ruajn - e, p.sh., lule lulja, mace macja, anije anija etj.
+ Mosprdorimi i apostrot ti ti.
+ Mosprdorimi i sakt i shenjave t piksimit, si: Gjat msimit t anatomis, ky njeri ther mace
n syt e nxnsve, duke tmerruar kalamajt e shkret.

133
Evokimi: (stuhi mendimesh, diskutim)
Nxnsit njihen me temn e msimit dhe objektivat q duhet t arrijn.
Msuesi/ja me an t nj stuhie mendimesh, nxit nxnsit t asin rreth termit letrsi.
- kuptoni me termin letrsi?
LETRSI
TEKSTET LETRARE
Tema
Natyra dhe
funksioni i
letrsis
Objektiva: N fund t ors s msimit nxnsit t jet i aft:
t as pr objektin e letrsis, duke e dalluar nga fushat e tjera t dijes;
t tregoj pr funksionin estetik t teksteve letrare, duke i krahasuar me funksionin
praktik t teksteve joletrare;
t lexoj nj tekst studimor, ku t identikoj procesin e krijimit letrar;
t shpreh opinionin e tij/e saj pr veprat letrare q ka lexuar;
t plotsoj skemn e komunikimit letrar.
Struktura PNP
Evokimi
Realizimi i kuptimit
Reektimi
Metoda, teknika e veprimtari
Stuhi mendimesh; Diskutim
Diskutim; Praktik e drejtuar; Lexim i drejtuar
Praktik e pavarur
Koha
Mjetet: teksti i nxnsit, tabela, shkumsa me ngjyra.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Fjala letrsi vjen nga fjala latine littera, q do t thot shkronj (dika e shkruar).
Realizimi i kuptimit: (diskutim, praktik e drejtuar, lexim i drejtuar)
Msuesi/ja shtron pr diskutim pyetjet e mposhtme:
- Cili sht objekti i studimi t letrsis? (Objekti i studimit t letrsis sht njeriu dhe bota.)
Letrsi
vepra n poezi, proz
ndikon te ndjenjat,
emocionet e njeriut
prfytyron nj realitet
t njohur, i prpunuar
artistikisht
ka funksion njohs,
ndikues, estetik
gjuha e zgjedhur
stili i veant i veprs
dhe i autorve
gjinit: epike, lirike,
dramatike
njeriu dhe bota rreth tij
- Cili sht dallimin ndrmjet letrsis dhe shkencave t tjera?
- Cili sht ndryshimi mes teksteve letrare dhe teksteve joletrare? (Dallimi kryesor sht trillimi (ction).)
Pr t dyja pyetjet e fundit mund t prdoret diagrami i Venit.
134
Ilustrimi, interpretimi, mishrimi i s vrtets;
Ndikimi te lexuesi n mnyr subjektive
Zbulimi i s vrtets shkencore
Objektiviteti
Njeriu,
bota
shkencat,
lozoa
letrsia
Mund t shpjegohet edhe fjala trillim nga ana letrare.
Trillim - Krijimi i nj ngjarjeje a i nj karakteri, q nuk sht ashtu n jetn e prditshme, por q jepet si dika e
vrtet q mund t ndeshet a mund t ngjas; krijim imagjinar, fantazi; trillim artistik (poetik).
Gjithashtu mund t themi se teksti letrar ndikon te lexuesi n mnyr subjektive nprmjet emocioneve, qndrimeve
t tij. Tekstet letrare kan t pranishme edhe funksionin estetik (knaqsia estetike e s bukurs), i cili prfshin n
vetvete: stilin, gjuhn, metrin, ritmin, strukturn e veprimit letrar.
Nxnsit orientohen t vzhgojn pikturn e Salvatore Dalis, n f. 108 t tekstit me pikvshtrimin nga
larg-afr dhe t asin rreth saj.
Larg: hapsirat n horizont (ranore) informacion nga gjeograa; mbetjet e nxjerra n breg fosile;
trupin pa tipare; nj qenie e madhe e dukshme (qeni) n zgavrn e syrit shihet hapsira;
Afr: n t djatht t tavolins paralel me t nj pjat me fruta; mbi tavolin pjata me fruta me shfaqjen
e fytyrs.
Nxnsit duhet t asin pr informacionin q marrin nga ky krijim, ku si objekt studimi sht: natyra, bota,
njeriu. (Trhiqet vmendja e nxnsve pr t ilustruar t dhnat e diagramit t Venit, duke br dallimin
midis dijeve t tjera dhe letrsis, si dhe nxjerrja e tipareve t prbashkta.)
Drejtohet pyetja: - A ka dallim midis s bukurs n natyr dhe n art?
N art bukurin e transmeton mesazhi q prcillet te lexuesi n mnyr artistike. E bukura n art nuk ka
lidhje me objektin. P.sh.: Nj objekt mund t jet i shmtuar, si p.sh.: Kuazimodoja, por prshkruhet bukur
nga autori.
U krkohet nxnsve q t bjn dallimin ndrmjet s bukurs q shohin n natyr dhe n piktur. Ata
formulojn mesazhet q nxjerrin nga piktura. N kt etap nxnsit kan realizuar nga leximi i pikturs
gjendjen e prjetimit artistik, si:
- intelektin,
- ndjeshmrin,
- imagjinatn.
Kalohet te rubrika Diskutoni dhe arsyetoni, punohet ushtrimi 3.
Pun n grupe. Ndahet klasa katr grupe dhe secili zgjedh nj krijim letrar (poezi, tregim, roman, dram),
nga ato q jan zhvilluar n klasat e mparshme. T gjitha grupet u prgjigjen krkesave t dhna n
tekst.
Ushtrimi 4. Nxnsit nxiten t shprehin opinionin e tyre n lidhje me vlerat e ekranizimit t nj vepre
letrare dhe vet veprs, duke argumentuar me fakte e t dhna se nga leximi i nj vepre kan prtime
t shumshta.
Ushtrimi 5.
U lihet nxnsve koh (2-3) pr t lexuar fragmentin me synimin pr t identikuar lidhjen ndrmjet
135
>
KODI
DRGUESI KANALI KANALI MARRSI
autori - Frojdi
Reektimi: (praktik e pavarur)
Nxnsit plotsojn skemn e komunikimit duke pasur parasysh krijime t ndryshme. Pr plotsimin
e skems mund t shrbej edhe teksti i Z. Frojdit Krijuesi dhe fantazimi.
Skema do tù shrbej nxnsve pr t lidhur njohurit e mparshme me njohurit e reja.
Detyr shtpie: Ushtrimi 6 n faqen 109 t tekstit.
N fund t ors s msimit bhet vlersimi i nxnsve pjesmarrs.
krijuesit dhe fantazis.
Krahasimi q bn Frojdi ndrmjet fmijs dhe lojs s tij:
o q ndryshon sipas fantazis s tij rendin e veprimeve,
o ndan realitetin nga bota e vet e lojrave,
o orienton objektet dhe qndrimet imagjinare te sende t kapshme t bots reale,
o gjithka e bn me pasion, me seriozitet;
e bn shum t qart si e krijon krijuesi botn e tij t fantazuar, t ciln e merr shum seriozisht, e
trajton me pasion t madh, duke e ndar qart nga realiteti.
Nga bota joreale, objektet e s cils nuk na japin knaqsi, n kuadrin e lojs s fantazis, ato bhen
pr shikuesin, dgjuesin, krijuesin burime knaqsie.
N procesin e krijimit, sipas Frojdit, marrin pjes:
a. imagjinata,
b. serioziteti,
c. pasioni i madh,
d. sinqeriteti,
e. knaqsia e t brit dika ndryshe nga realiteti.
Dgjohen 2-3 nxns.
REFERENTI
tema
teksti teksti
lexuesi
gjuha e shkruar
bota reale+ fantazi
= krijim artistik
MESAZHI
136
Evokimi: (pyetje-prgjigje, diskutim, parashikimi me terma paraprak)
- Cili sht ai element i komunikimit, q prdoret nga drguesit (dhnsit) e nj teksti letrar, shkencor,
lozok, fetar? (kodi gjuha)
- Cilat jan veorit e gjuhs n kto tekste?
Shnohen n tabel konceptet e mposhtme dhe me prgjigjet e nxnsve bhen plotsimet prkatse:
Tema
t dalloj gjuhn e letrsis dhe veorit e saj;
t krahasoj gjuhn e letrsis me gjuhn e shkencs dhe gjuhn n jetn e prditshme;
t hetoj n mnyr krahasuese veorit gjuhsore t nj teksti letrar dhe shkencor,
q kan t njjtn tem;
t klasikoj tekstet letrare n gjini e lloje letrare;
t dalloj analizn nga komenti letrar.
Struktura PNP
Evokimi
Reektimi
Pyetje-prgjigje, diskutim; Parashikim me terma paraprak
Pun n grupe; Tabel e strukturuar
Vshtrim krahasues
Koha
Mjetet: teksti i nxnsit, mjete shkollore, tekste t llojeve t ndryshme.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Gjuha e
letrsis dhe
klasikimi i
letrsis
- treguese (denotative)
- objektive
- prdorimi i shenjave,
formula
- e pasur me nuanca
dhe ngjyrime kuptimore
(konotative)
- subjektive
- ka ngarkes emocionale
Gjuha e shkencs
- nuk sht uniforme: prfshin
t gjitha regjistrat e gjuhs: t
folur, zyrtare, fetare
- tregon botkuptimin e folsit
- ka funksion shprehs
Gjuha e prditshme Gjuha e letrsis
Ndrmjet gjuh s letrsis dhe gjuhs s prditshme nuk ka ku t prer.
Realizimi i kuptimit: (pun n grupe, tabel e strukturuar)
Hapi I.
Nxnsit do t punojn n dy grupe t mdha. Informacioni i tekstit do t lexohet pr 2-3 minuta.
Grupi i par do t lexoj materialin pr gjuhn e shkencs.
Grupi i dyt do t lexoj materialin pr gjuhn e letrsis.
Msuesi/ja ka prgatitur skemn, e cila do t plotsohet prej secilit grup. Duke u mbshtetur
edhe n shpjegimin q bri m par msuesi/ja pr gjuhn e shkencs dhe at t letrsis,
nxnsit plotsojn skemat prkatse.
Denotative
Shpreh mendim ose qndrim subjektiv.
Po shkon drejt rrudhjes dhe prdorimit t shenjave-formula.
Gjuha e shkencs
137
Konotative.
E ngarkuar emocionalisht.
Shpreh qndrimin dhe ndikimin e autorit ndaj lexuesve.
sht mjaft e pasur dhe e larmishme.
Prfshin t gjitha format e ligjrimit, si dhe gjuhn standarde.
Shfrytzon format dialektore dhe krahinore; gjuhn e grupeve t ndryshme shoqrore, pr t dhn
koloritin e mjedisit.
Krijon shumsi kuptimore.
Hapi II. Kalohet te rubrika Provoni njohurit tuaja.
Ushtrimi 1. Nxnsit punojn n libr, t ndar sipas grupeve.
Grupi i par do t trajtoj veorit e gjuhs te nj tekst shkencor, p.sh.:
a. Treguese ylli dhe dukuria.
b. Prfshin bashkim elementesh kimike.
c. Yjet kan ngjyr t kuqe, shprthejn n mnyr spektakolare/ rrisin ndriimin.
d. Shprthimi vjen si rezultat i shprthimit brthamor.
e. Hidrogjeni (H).
f. Ylli shprthen n brendsi, shprndan lndn.
Grupi i dyt do t trajtoj veorit e gjuhs te nj poezi lirike, p.sh.:
a) - e pasur me nuanca dhe ngjyrime kuptimore:
- shkndija jote tretur n mrgim;
- drita derdhet/ shkrep;
- jet t re prjet e ka mbuluar;
- te ti nis udhn jet e do krijese;
b) - qndrimi dhe ndikimi i autorit ndaj lexuesve.
Gjuha e letrsis
Hapi III (pun individuale)
Nxnsit lexojn informacionin teorik n libr dhe renditin karakteristikat e gjuhs s prditshme dhe
gjuhs s letrsis nga tabelat prkatse n tekst, njohuri q do tu shrbejn pr t punuar ushtrimin 2.
Nj nxns i shkruan n tabel ose n tabak letre. Verikohet saktsia e plotsimit t detyrs.
nuk sht uniform
prmban botkuptimin e folsit
ka funksion shprehs
synon t ket saktsi

shfrytzon rezervat e gjuhs s prditshme
shprehet personaliteti i shkrimtarit
do vepr vendos nj rregull t vetin mbi materialin gjuhsor
ka funksion shprehs
Hapi IV (pun n grupe)
Punohet ushtrimi 2. Msuesi/ja u shprndan grupeve shirita letre ku jan shkruar dy tekstet, t cilat
pasi t krahasohen, do t vihen n dukje veorit gjuhsore.
Gjuha e prditshme
Gjuha e letrsis
138
Hapi IV.
Nxnsit kan informacion nga klasa e 9-t, i cili duhet t prdoret gjat ksaj etape. Nxnsit
lexojn pr disa minuta informacionin e tekstit pr klasikimin e letrsis dhe mbajn shnime, t
cilat do tu duhen pr t klasikuar veprat letrare sipas gjinis me foto.
Nxnsit thon karakteristikat pr do gjini, duke ilustruar me tekste t ndryshme.
Epika: - rrm i ngjarjeve heroike;
- objektiviteti;
- rrmi n vetn III, vetn I;
- lloji letrar: poezi; proz.
Lirika: - shpreh botn e brendshme t poetit;
- subjektiviteti;
- rrmi n vetn I;
- lloji letrar: poezi, proz poetike.
Dramatika: - trajton koniktin mes s mundshmes dhe realitetit;
- dialogu;
- lloji letrar: n vargje dhe n proz.
Reektimi: (vshtrim krahasues)
Nxnsit duhet t qartsojn dallimin ndrmjet analizs s nj teksti letrar nga komenti i tij. Msuesi/ja
shkruan n tabel karakteristikat e secilit proces:
Analiza e tekstit letrar:
- T kuptosh thellsisht at q ke lexuar.
- T njohsh veorit themelore t tekstit (llojin letrar; stilin dhe autorin).
- Temn, mesazhet, strukturn.
Tekst me funksion praktik
Si vizitohet nj muze?
Disa kshilla pr ta br m t kndshme vizitn n nj muze apo galeri arti do t ishin:
- para se t lloni vizitn, pajisuni me nj planimetri t muzeut, n mnyr q t planikoni drejtimet dhe kohn
e vizits.
- Krkoni ndihmn e guidave, njerzve q u shoqrojn tju bjn komente ose tju japin informacion pr veprat
q shihni.
- Lexoni tabelat informuese, t cilat do tju ndihmojn t orientoheni pr t gjetur salln q dshironi t
vizitoni.
- N fund t vizits krkoni katalog q analizojn me hollsi veprat e ekspozuara
Tekst letrar
U ngjitm n katin e tret.
Gjyshja ndezi zjarrin n dhomn e dimrit. Un rash pr t fjetur.
J asht ulrinte furtuna, oxhakt rnkonin maj atis si t gjall dhe tani un mendoja, sesi nn themelet e
shtpis son nuk ishte toka e fort dhe e sigurt, por uji i zi dhe i pabes i sterns...
Kur u zgjova, shtpia ishte e shurdhr. Babai dhe nna inin. Un u ngrita pa br zhurm dhe pash orn.
Ishte nnt. Shkova n dhomn tjetr, por edhe gjyshja inte. Ishte hera e par q t gjith inin n kt
or
- Megjithat, dallimi mes autorit dhe tregimtarit nuk sht i thjesht n nj vepr konkrete
Marr nga Kronik n gur, Ismail Kadare
139
Komenti i tekstit letrar mund t jet:
- i prgjithshm - zbrthen elementet prbrse (kuptimin; gjuhn; interpretimin; stilin;
strukturn e nj fragmenti t veprs).
- me synim - kur prqendrohet te nj element i veant: kuptimi, stili etj.
- krahasues - kur krahason dy ose m shum tekste.
N fund t ors s msimit msuesi/ja bri vlersimet pr nxnsit pjesmarrs.
Detyr shtpie: Bni analizn e teksteve q u prkasin tri gjinive kryesore n baz t informacionit,
n faqen 112.
Grupi I. Pas vdekjes - ajupi.
Grupi II. Historia e Sknderbeut - Naim Frashri.
Grupi III. Lirija - Ndre Mjeda.
>
Tema
t identikoj tekstin tregimtar dhe veorit e tij;
t klasikoj tekstin tregimtar sipas zhvillimit t formave;
t rendit tekstet rrfyese sipas zhvillimit t formave;
t krahasoj romanin tradicional nga ai modern pr t gjetur dallimet.
Struktura PNP
Evokimi
Reektimi
Stuhi mendimesh
Pema e mendimit, Pun me grupe,
Di/ Dua t di/ Msova
Vshtrim krahasues
Koha
Mjetet: teksti i nxnsit, tabela, shkumsa me ngjyra, tekste tregimtare n forma
elementare.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Teksti
tregimtar dhe
llojet e tij (ora I)
Evokimi (stuhi mendimesh)
Msimi llon me nj stuhi mendimi pr t kujtuar llojet e teksteve, t cilat nxnsit i kan msuar n
llim t librit.
- dini pr llojet e teksteve?
prshkrues
shpjegues udhzues
argumentues rrfyes
N kt or msimi nxnsit do t njihen me tekstin rrfyes letrar (tregimtar).
Realizimi i kuptimit (pema e mendimit, pun me grupe)
Msuesi/ja paraprgatit nxnsit pr t hyr n temn e re t msimit: Teksti tregimtar dhe llojet e tij.
Njohurit do t plotsohen n bashkpunimin nxns - msues - nxns.
N kt etap do t prdoret teknika Pema e mendimit.
Llojet e
teksteve
140
T
E
K
S
T
I
T
R
E
G
I
M
T
A
R
rr
fe
n
n
j
o
s
e
m
s
h
u
m

n
g
ja
rje
ngjarja zhvillohet n
koh dhe mjedise t
caktuara
ka nj ose m
shum personazhe
organizohet m
lirshm

se teksti poetik:
a. fjalia nuk llon me rend t ri
b. gjuha m afr komunikimit
t prditshm
c. zgjedh dhe prdor fjal me
kuptim t gurshm
d. prdor shprehje
frazeologjike, krahinorizma
mbshtetet n format e
hershme t antikitetit
organizimi gjuhsor bhet
n njsi t mdha:
a. vllimi
b. pjest
c. kapitujt
a. tregimi
b. novela
c. romani
letrsia e shkruar:
format e prbra:
i kushton pak rndsi
organizimit tingullor
a. prkthehet m
leht se poezia
letrsia
gojore:
format
elementare:
a. miti
b. legjenda
c. fabula
d. fjalt e urta
e. prralla
Shkruhen n tabel ose paraqiten n tabak letre tituj t teksteve rrfyese, si m posht dhe
krkohet prej nxnsve ti klasikojn sipas forms.
Format elementare Format e prbra
- Narcisi (popullore greke)
- Muji dhe Halili (popullore shqiptare)
- Djali, shkabonja dhe e bukura e dheut
(popullore shqiptare)
- Fjalt e urta
- Prilli i thyer (I. Kadare)
- Kthimi n lice (Le Klezio)
- Jesmin (M. Camaj)
Hapi III. Pa klasikimit t titujve t teksteve, nxnsit shpjegojn me fjalt e tyre se far jan kto
forma, far i bn t dallueshme.
Pun me grupe:
Grupi I. Narcisi - Miti grek.
Grupi II. Muji dhe Halili - legjend popullore shqiptare.
Grupi III. Djali, shkabonja dhe e bukura e dheut - Prrall popullore shqiptare.
Grupi IV. Fabul.
141
Detyr shtpie: Duke prdorur diagramin e Venit gjeni t prbashktat dhe t veantat midis
romanit tradicional dhe atij modern.
>
Grupi V. Fjal e urt.
do grup n shpjegimin e forms s tekstit rrfyes mbshtetet dhe n veorit dalluese t
paraqitura n tekst, faqe 113.
Hapi IV (Di/ Dua t di/ Msova)
Kalohet te faqja 114 - Format e prbra. Do t punohet me teknikn Di/ Dua t di/ Msova.
Klasa ndahet n 3 grupe:
Grupi I - Tregimi;
Grupi II - Novela;
Grupi III - Romani.
Grupet lexojn informacionin e tekstit dhe shkruajn n tabeln:
N fund t procesit t leximit msuesi/ja ose nxns q kan informacion pr pyetjet q kan
dal, japin shpjegime pr to. Bhet prmbledhja n tabel e njohurive t reja q nxnsit
msuan pr format e prbra.
Reektimi: (pema e mendjes)
N kt etap nxnsit do t klasikojn romanin (tregimin, noveln) sipas tematiks,
qndrimit t autorit, ndrtimit t subjektit, forms.
policor
sentimental
didaktik
humoristik
paralel unazor zinxhiror
Qndrimit
t autorit
Klasikimi i
Romanit
sipas:
Forms
tematiks
Ndrtimit t
subjektit
historik
lozok
shoqror
psikologjik
fantastik
fantastiko-shkencor
Romani modern (shpesh):
- nuk prmban ndonj fabul t caktuar
- ngjarja ndodh brenda nj kohe t
pacaktuar
- pozicioni i rrmtarit sht i
ndrlikuar
- meditimet dhe mendimet lindin nga
nnvetdija.
Romani tradicional:
- karakterizohet nga nj fabul e fort
- rrjedh e natyrshme e zhvillimit t
ngjarjes
- zhvillimi i karaktereve t
personazheve
- analiza e hollsishme psikologjike e
tyre.
Vepra t paklasikueshme
Di
Informacioni i njohur
Dua t di
Pyetjet rreth asaj q krkojn t msojn
Msova
Informacionin e ri q msuan
142
Tema
t dalloj elementet e analizs s tekstit tregimtar;
t plotsoj hartn e nj teksti tregimtar;
t dalloj paragraft, llojet e tyre n tekstin rrfyes (tregimtar);
t vzhgoj e t prcaktoj brthamat rrfyese prej t cilave sht ndrtuar teksti
Tregtar amujsh;
t prcaktoj rolin dhe funksionin e personazheve;
t zbuloj rolin e kohs dhe hapsirs n tekstin rrfyes, si elemente thelbsore
t rrmit dhe si mjeshtri e stilit t autorit.
Mjetet: teksti i nxnsit, tabela, mjete shkollore.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Teksti tregimtar
dhe llojet e tij
(ora II)
Analiza
e tekstit
tregimtar
Teknika e metoda t msimdhnies
Diskutim, INSERT, prmbledhje e strukturuar, praktik e drejtuar.
Hapi I (diskutim)
Shtrohet pyetja:
- Cilat jan elementet e ndrtimit (kompozimit) t nj teksti tregimtar?
(Nxnsit kan informacion nga klasa IX.)
- Titulli:
- Situata llestare: - Parashikimi;
- Ndodhia qendrore: - Pika e lidhjes;
- Prfundimi: - Zgjidhja e koniktit;
Hapi II (INSERT)
N kt or msimi nxnsit do t msojn hapat q ndiqen pr t br analizn e tekstit
tregimtar (procedur e njohur prej tyre n analizn e tekstit tregimtar).
Lihen nxnsit pr disa minuta t lexojn informacionin e tekstit duke prdorur INSERT-in.
Nis me rikujtimin e njohurive t mparshme dhe i lejon nxnsit t kontrollojn gjersisht
shkalln e tyre t t kuptuarit gjat leximit t nj materiali. Prpilohet tabela e mposhtme:
V + - ?

Hapi I Tema

Prmbajtja

Motivi
N prfundim nxnsit prqendrohen n tre hapat q ndiqen pr analizn e nj teksti tregimtar:
s
Informacion
i njohur
Informacion
sht i ri
Informacioni
ndryshe
Informacioni
q duan t din
143
Hapi I
Autori
Titulli i teksti
Lloji
Hapi II
sht tema?
jan motivet?
sht prmbajtja?
Hapi III
Si funksionon nj tekst rrfyes?
Fabula (historia) dhe subjekti
Paragraft
Brthamat rrfyese
Personazhet
Koha dhe hapsira
Mjetet stilistike
Vepra dhe konteksti i saj
Hapi III (prmbledhje e strukturuar)
Nxnsit do t studiojn se cilat jan veorit e dukshme e t padukshme t kompozicionit
t nj vepre.
Kompozicioni i veprs:
Hapi IV (prmbledhje e strukturuar)
U krkohet nxnsve t bjn dallimin ndrmjet fabuls dhe subjektit. Lexohet informacioni
n libr pr t trhequr vmendjen e nxnsve pr punn q krkohet t bhet prej tyre:
Dallimi mund t ilustrohet dhe me tekste tregimtare.
Lexim i drejtuar - dallimi i paragrafve.
Nxnsit lexojn materialin teorik dhe prcaktojn llojin e paragrat: rrfyes, prshkrues,
meditues, dialogues.
Grupi I. M 7 prill ...
Grupi II. Nj avion ushtarak
Grupi III. Pas darke
Hapi V (praktik e drejtuar)
Nxnsit do t njihen me brthamat rrfyese.
Nxnsit vzhgojn brthamat rrfyese prej t cilit sht ndrtuar teksti Tregtar amujsh
dhe diskutojn rreth tyre.
- i brendshm
organizimi i motiveve pr t
krijuar trsin kuptimore
- i jashtm
organizimi i jashtm i poezis
/drams/ krijimeve n proz
b. Subjekti montimi i trsis s ngjarjeve,
mnyra si i lidh autori ngjarjet
a. Fabula ngjarja kryesore q rrfehet

n rrjedh logjiko - kohore

sipas nevojs s rrmit

rend kronologjik - rend kohor
momenti themelor i ngjarjes:

nj tem rrfyese
t njjtat personazhe
t njjtin vend
t njjtn hapsir kohore
Brthama rrfyese:
i gjat
i shkurtr
zhvillon n mnyr t plot:
144
Hapi VI (prmbledhje e strukturuar, pema e mendimit)
Do t punohet me teknikn Pema e mendimit pr t rikujtuar dhe shtuar njohurit mbi
personazhet. Drejtohet pyetja: - A ka ngjarje kur mungojn personazhet?
Pr t kuptuar nj tregim duhet njohur:
A. Roli dhe funksioni i personazhit.
Hapi VII. Informacioni i ri pr nxnsit sht: Prologu, Epilogu. Informacioni q e lexojn ndrkoh
q msuesi/ja ka prgatitur n tabel skemn pr kohn e tekstit rrmtar.
- rolit:
a. kryesor (protagonist)
b. dytsor (episodik)
c. gurant
Personazhet sipas:
- funksionit:
a. protagonist, zakonisht pozitiv (heroi)
b. antagonist (kundshtar)
c. ndihms
Nxnsit n bashkpunim me msuesin plotsojn skemn dhe bjn shpjegimet e nevojshme.
Analiza e nj teksti tregimtar krkon t prcaktohen:
Marrdhniet e
ndrsjella mes
personazheve
Personazhi (sidomos protagonisti) ndrfutet n tregim:
Nga autori, nprmjet portretizimit t tij;
Nga nj personazh tjetr, q tregon pr t;
Nga vet personazhi , q vetrrfehet.
Prezantimi i
personazhit te
lexuesi
a. karakterizimi psikologjik, emocionet, gjendjet e tij
b. prshkrimi zik
c. gjendja shoqrore, kulturore, ideologjike etj.
Shndrrimet q u
ndodhin personazheve
a. ndryshimet qsjellkoha
b. evolucione t natyrs psikologjike ose shpirtrore
Ky informacion praktikohet te fragmenti Tregtar amujsh.
Grupi I. Marrdhniet ndrmjet personazheve.
Grupi II. Karakterizimi i personazheve.
Grupi III. Shndrrimet q u ndodhin personazheve.
antikiteti
mesjeta
shek. XX
grshetimi i radhs s ngjarjeve
autori respekton n rrm radhn
n t ciln ka ndodhur ngjarja
avancimi
ashback
(kthim mbrapa)
Teksti rrfyes
Rrfyesi
rrfyesi n vetn I
zdhns i autorit
rrfyesi n vetn III
qndron jasht historis:
a. vzhgon
b. prshkruan
c. komenton at
q sheh lexuesi
nxjerr kryet/
merr fjaln n rrm
Hapsira
Koha
vendet, mjediset ku zhvillohet
ngjarja nnkupton:
situat zakon tradit
historike e brendshme
i drejtohet lexuesit
q ndjek rrmin e tij
145
Praktik e pavarur. Punohet n tekstin Tregtar amujsh. Prcaktohet pozicioni i rrmtarit n dy
paragraft e par.
Hapi VIII. N kt etap msuesi do t prqendrohet t roli i mjeteve stilistike (shkurtimisht).
Teksti rrfyes prdor: - mjetin gjuhsor (kodin - gjuh):
- mjetet stilistikore: prsritjet e fjalve, prdorimin e fjals t rralla, imazhet gurative e bjn
shkrimin m t qart, m interesant e m ekspresiv (shprehs)
Si dhe pse autori e manipulon gjuhn?
zgjedhjet gjuhsore prdoren pr:
- krijimin e atmosfers sugjestionuese
- shpejtimin e ritmit t ngjarjes (fjalit e shkurtra, koncise)
- atmosfern e qet e t paqt (fjalit e prbra, me marrdhnie t larmishme, leksik i pasur,
prdorimi i gjymtyrve homogjen etj.)
Msuesi/ja s bashku me nxnsit plotson skemn e ushtrimit 1, n faqen 121.
Titulli: Krkohet shpres Autori: Antonis Samarakis Lloji letrar: Vllim me tregime
Tema: Blerja e shtpis s fmijris dhe kthimi n t.
Koha:
koha historike:
koha e brendshme:
Hapsira: Shtpia e fmijris dhe mjedisi
rrotull saj.
Personazhi:
- kryesor
- dytsor
Rrfyesi:
Brthamat rrfyese:
Mesazhi:
bashkkohsia
rrfyesi
personazhi kryesor
mesdit, kryhet veprimi, pasditja
(koha e mbetur n kujtes)
gruaja
Zhgnjimi nga realiteti nuk
mund t mundet nga ndrrat e
fmijris, malli dhe nostalgjia
pr t.
I. Personazhi kryesor ka arritur t siguroj kontratn e blerjes
s shtpis. (paragraf rrfyes)
II. Shpreson se do t arrij lumturin me kthimin te shtpia e
fmijris. (meditues, prshkrues)
III. Meditimi pr kohn e shkuar, n mjedisin e shtpis s
fmijris. (paragraf prshkrues dhe meditues)
IV. Zhgnjimi, nga realiteti, i cili nuk i mundson rikthimin te
koha e shkuar. (prshkrues, veprues)
Nse nuk arrihet t prfundohet n klas, kjo pun lihet detyr shtpie.
N fund t ors s msimit bhet vlersimi i nxnsve.
146
Hapi I (stuhi mendimesh, pema e mendjes)
Msuesi/ja pasi i njeh nxnsit me temn dhe objektivat q duhet t arrijn, vazhdon me teknikn
Stuhi mendimesh.
Msuesi/ja, pasi ka rikujtuar se teksti tregimtar mbshtetet n format e hershme t antikitetit,
shtron pyetjen:
- far sht miti?
Njohurit e nxnsve msuesi/ja i plotson me informacionin e ri: Konteksti historik dhe letrar.
Plotsohet skema.
Miti
Tema
t identikoj mitin si lloj i hershm i tekstit tregimtar dhe ta komentoj at;
t tregoj pr origjinn e miteve;
t dalloj veorit e mitologjis greke dhe t asaj shqiptare;
t vzhgoj skulptura dhe piktura q lidhen me subjekte mitike dhe t as pr
elementet e tyre.
t ndrtoj nj fjalor me gura mitike duke shfrytzuar fjalorin mitologjik.
Mjetet: teksti i nxnsit, fjalor mitologjik, piktura q lidhen me subjekte mitike, mjetet
e msimit, tabela, shkums.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Mitet
(ora I)
Teknika t msimdhnies:
Stuhi mendimesh, pema e mendjes, vshtrim krahasues, diskutim, pun me fjalorin,
lexim i drejtuar.
Mi t i
Konteksti historik dhe letrar
forma m e hershme e organizimit shpirtror
riciklohet epok pas epoke:
- imazhe fantastike
- mesazhe t vyera
sintez e prvojs kolektive
ofron modele t:
- sjelljes
- gjykimit
- veprimit
shpjegon:
- fenomene t natyrs
- krijimin e Bots
ngjashmri midis miteve t
popujve t ndryshm
e ka zanalln n koht m t lashta
shkalla e par e ndrgjegjsimit
urtsi me karakter:
- universal
- tejkohor
rrm i lidhur me nj ngjarje
ndryshime:
- vendi
- lloji i shoqris
shpreh nevojn pr t kuptuar dhe
shpjeguar dukuri dhe mistere t natyrs
147
Hapi II. Shtrohen pyetjet:
- kuptoni me mitologji?
- far studion mitologjia?
- Cilat shkenca mbshteten te t dhnat e mitologjis dhe pse?
- Cila sht rndsia e mitologjis?

Hapi III. Vshtrim krahasues. N kt hap do t realizohet objektivi c.

Faqe 124, lidhja e mitit me skulpturn.
Mitologjia
a. sistemon, ballafaqon, interpreton mitet
b. rindrton fazat parahistorike
(mythos rrm; logos kuptim, logjik)
els pr shkencat e:
a. historis
b. arkeologjis
c. gjuhsis
d. etnologjis
e. lozos
rndsia
a. njohja me
hapat e par t
qytetrimit;
b. njohja me
instinktet dhe
pavetdijen
kolektive
shkenca q merret me studimin e
miteve t lashta t nj populli
burimi i arteve dhe letrsia antike
poett
heronjt
tragjediant
llin pr te
fati i njeriu
lozoft
materialin
pr t
kuptuar
botn
oratort
frymzim
tek e drejta
arkitekt,
piktort,
skulptort
gurat me
forma t
prsosura

gura t mirllta mitologjike shqiptare:
a. mitologjia e Rozafs
b. heronjt Muji dhe Halili
Mitologjia shqiptare
elementet e saj zbulohen n besimet pagane e te prrallat:
a. qenie mitologjike: katallani, dragoi, kuedra, shtriga, lugati
b. qeniet fantastike: ort, shtojzovallet, hiret, okat
ngjashmrit me gurat mitike t prbotshme:
- E Bukura e dheut (n shum popuj)
- Zana simotr e hyjnis romake Diana (hyjni e pyjeve, e gjuetis)
- tri Fatit - 3 Moirat e mitologjis greke
ssht e sistemuar
Mitologjia greko-romake
Funksionet
- rrfejn si u krijua Bota dhe
forcat q e kontrollojn
- rrfejn pr origjinn e
seve dhe qyteteve
- shpjegojn karakterin e
njeriut dhe fatin e tij
- shrbejn si model sjelljeje
Llojet
mitet e krijimit
mitet e origjins
mitet njohse
mitet didaktike
Lidhja e miteve me:
poezin
lozon, fatin e njeriut
oratorin
arkitekturn skulptura
me historin, stilin e jets
148
Hapi IV (vzhgim)
N kt etap t ors s msimit nxnsit do t prqendrohen te vzhgimi, si proces. Ata shohin
foto t ndryshme t hyjnive, marr nga Fjalori mitologjik etj. ose fotot n f.122, 123,124 t tekstit, si
dhe nga CD-ja do t vzhgojn skulpturn Venera e Milos, e cila sht edhe n faqe 123.
Udhzohen nxnsit t vshtrojn me kujdes skulpturn, veanrisht n lidhje me kndvshtrimin
(vshtrimi n prol, anash) dhe t diskutojn rreth cilsis s lart artistike t saj, duke mbajtur
parasysh se sht realizuar 2200 vjet prpara dhe t asin pr emocionet q iu ngjall ajo.
Hapi V (pun n grupe)
N kt etap nxnsit lexojn informacionin rreth cikleve mitologjike (prdoret Fjalori mitologjik dhe
etorja e fjalorit) dhe prcaktojn far funksioni kan pasur kto mite dhe si mund t klasikohen.
Diskutojn prfundimet e arritura, pasi prfaqsuesit e do grupi kan dhn zgjidhjen e tyre.
Hapi VI. Punohet Skeda e strukturs s mitit, faqe 125.
Nxnsit, pasi lexojn pr disa minuta tekstin, plotsojn hartn e konceptit.
>
Detyr shtpie: Lexoni mitin Orfeu dhe Euridika, nnvizoni emrat mitologjik dhe me ta ndrtoni nj
fjalor mitologjik. Pr realizimin e detyrs nxnsit duhet t shfrytzojn fjalorin mitologjik ose burime t tjera.
STRUKTURA E MITIT
VENDET
FANTASTIKE E
IMAGJINARE,
POR EDHE
REALE
KOHA
E
PACAKTUAR
PERSONAZHET
MITOLOGJIKE,
FANTASTIKE
ME ROLE T
PARACAKTUARA
NGJARJET
T
JASHTZAKONSHME
RRFEHEN BUKUR
GJUHA
E THJESHT
FJALI T SHKURTRA
PRSRITJE DHE
FORMULA T
GATSHME
MESAZHI
HIMNIZIMI I VLERAVE
MORALE E
SHPIRTRORE
T NJERIUT
FIGURACIONI
I PASUR ME KRAHASIME,
EPITETE, SIMBOLE ETJ.
Cikli i miteve
greke:
Cikli Olimpik
miti i origjins
a. origjina e hyjnive t Olimpit,
b. personazhet: titant, gjigantt, ciklopt
c. personazhi kryesor: Zeusi hyu i Qiellit dhe i Toks;
dytsore: fmijt e tjer t Kronit sundojn hapsirn e mbetur
Cikli Teban
miti njohs
a. qndrimi dinjitoz ndaj fatit dhe prmbushja e
misionit jetik
b. personazhet:
kryesore: Edipi, mbreti i Tebs
dytsore: bijt e tij: Eteokli, Poliniku, Antigona
Cikli i Argonautve
miti njohs
Cikli i Artridve
miti didaktik
Cikli i Herakliut
miti i njohs
Cikli Trojan
miti njohs
149
Teknika e metoda t msimdhnies:
Pun n grupe, ditari dypjessh, ditari trepjessh (tabela e personazhit, tabela
e gurave), pyetjeprgjigje.
Tema
t lexoj pr t shpjeguar identitetin e hyjnive;
t dalloj strukturn e mitit;
t identikoj rolin q luan secili personazh ky i ktij miti;
t shpjegoj pasionet e Orfeut;
t interpretoj mesazhet q prcjell ky mit;
t shpjegoj kuptimin simbolik t mitit;
t dalloj dhe t shpjegoj antitezat n gjuhn e mitit.
Mjetet: teksti i nxnsit, etore e fjalorit, drrasa e zez, shkumsa, mjete shkollore.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Koment:
Orfeu dhe
Euridika
(ora II)
Hapi I. Msimi nis me detyrn e shtpis: plotso fjalorin mitologjik n etoren e fjalorit.
Nxnsit lexojn emrat mitologjik q kan gjetur dhe japin shpjegimin pr hyjnit. Ndiqen me
vmendje prgjigjet e njri-tjetrit.
Hapi II (ditari dypjessh, pun n grupe)
Kalohet te rubrika Reektimi pr kuptimin. Msuesi/ja vendos n drras t zez organizuesin
grak t ditarit dypjessh, t cilin e ka t paraprgatitur n nj tabak kartoni t bardh dhe
e plotson me shkums me ngjyra, hap pas hapi me prgjigjet e nxnsve. (Graku mund
t shkruhet edhe n drrasn e zez.) Me an t ktij graku nxnsit dallojn elementet e
strukturs s mitit dhe i ilustrojn me pjes nga miti.
Ndahet klasa n disa grupe. Dy grupe mund t punojn pr strukturn e do pjese t mitit, grupet e tjera
pr elementet prbrse t mitit. N fund plotsohet graku me prgjigjet dhe ilustrimet e nxnsve.
Struktura e mitit Orfeu dhe Euridika
Dy pjest e mitit Titulli i pjess I ................................................................
Titulli i pjess II................................................................
Struktura e secils pjes Hyrja, zhvillimi, pika kulmore, mbyllja
Pjesa I
Pjesa II
Elementet prbrse t mitit
Vendet - prtej varrit,
- n botn e t gjallve: lndina, shpella e Tenarit, lumi Stiks, ishulli
Lesbos, lumi Hebr,
150
Personazhet

- protagoniste: Orfeu, Euridika
kryesore:
- antagoniste: Hadi,
dytsore: - ndihms: Persefona, Karonit, Hermesi
Koha e pacaktuar
Brthamat rrfyese Paragra I - jeta e lumtur e Orfeut me Euridikn dhe prishja e
lumturis nga vdekja e saj...
Fabula e mitit (ngjarjet) Vdekja e Euridiks, vuajtja pasionante e Orfeut, fundi i dhimbshm i
Orfeut, kthimi n Had, jeta n pavdeksi
Gjuha Fjali t shkurtra, t thjeshta t prbra, me marrdhnie
bashkrenditse, e m pak t prziera.
Figuracioni simboli
antiteza
gura t tjera
Mesazhet
Modeli m i lart i dashuris: pr femrn dhe pr jetn.
Muzika, poezia, knga sht magjia, ushqimi shpirtror dhe mendor,
sht forca m e madhe q mundson paqen n jetn toksore.
Artet, muzika dhe poezia, me fuqin e tyre jan n gjendje t zbusin
bishat dhe t mposhtin vdekjen. Dashuria sht akti m i lart njerzor
dhe jeton n prjetsi.
Heronjt kulturor, si Orfeu, i kan hapur njerzimit rrugn e qytetrimit
dhe t prparimit.
T rikthesh t vdekurin n botn e t gjallve sht e pamundur.
Njerzit me vese nuk jan n gjendje t shijojn dhe mbrojn vlerat
qytetruese
Hapi III (pun n grup, graku Tabela personazhit)
Pun n grupe: Klasa ndahet n tri grupe.
Grupi I Ushtrimi 3.
Grupi II Ushtrimi 4.
Grupi III Ushtrimi 5.
Grupi I. Prgjigjet do t ilustrohen me tekstin.
Forca magjike e lirs s Orfeut:
Zbutja e shpirtrave: t Hadit, Karonti
a. Magjepsja, mallngjimi.
b. Zbutja e egrsis s kafshve t egra n natyr.
Grupi II. Dy pasionet e Orfeut:
a. Knga e shoqruar me lir.
b. Dashuria.
151
Dy pasione q ushqejn njra-tjetrn dhe vihen n shrbim t njra-tjetrs.
Fragmenti: Orfeu zuri ti lutej... i mbushur me lot nga hidhrimi.
Grupi III. N mnyr ky mit lartson gurn e Euridiks (pasive dhe nuk et asnj fjal)?
Euridika: Nimf e vdekshme. Tek Euridika shihet dashuria pr jetn. J eta e Orfeut me t kishte
qen e lumtur. Nj jet n t ciln Orfeu kishte njohur dhe jetuar vetm ditt e shklqyera plot
drit t pranvers.
Plotsohet prmbledhtas n tabel roli dhe funksioni i personazheve.
Personazhi Veprimet q kryen
Orfeu
Hadi
Karonti
Natyra
Punohet rubrika: Reektoni pr strukturn.
Msuesi/ja e ndan klasn n dy grupe.
Grupi I Ushtrimi 7 dhe 8.
Me prgjigjet e nxnsve do t plotsohet organizuesi grak:

Vendi Personazhet Ngjarja
Hapi V (pun m grupe, ditari trepjessh)
Punohet rubrika Gjuha dhe Stili me teknikn organizuesin grak t guracionit,
Grupi I.
Shprehja Figurat letrare Funksioni kuptimor
Kthimi i koks prapa simbol J oshja pr t par; pasiguri
Orfeun e mbysin bakhidet simbol Pasioni i shfrenuar nuk
mund t shijoj virtytet
qytetruese
Grupi II.
Fragmenti Mjeti stilistik Funksioni kuptimor
Knga e magjishme e Orfeut
kumbonte me aq fuqi, kishte
aq magji e forc trheqse...
rreth e prqark
Befas gjmuan...zrin e
kngtarit
Antiteza: kumbonte gjmuan
buitnin
Magji e forc trheqse zra
t lart, tinguj daullesh, t
qeshura
Zri i kngtarit zhurma e
fests
Pasioni i shfrenuar sht nj
forc shkatrruese, vrastare,
m e egr se dhe vet
egrsia e natyrs.
Funksioni i antitezs:
I shrben zbrthimit t
mesazhit.
152
>
Hapi VI (pyetje prgjigje).
Nxnsve u shtrohet pyetja:
- funksion kryente miti Orfeu dhe Euridika? (njohs fati i njeriut, didaktik roli i artit)
Nxnsit kujtojn llojet e miteve, si dhe bjn lidhjen e tyre me mesazhin q prcjell ky mit.
Detyr shtpie. Krkoni n internet informacion pr personazhet e mitit, pr krijime t
frymzuara prej tij.
N fund t ors s msimit bn vlersimin e t nxnsve pjesmarrs pr analizn e elementeve
t prmbajtjes dhe strukturs s mitit dhe pr zgjedhjen e ilustrimeve nga miti.
Shnim. Komenti mund t zhvillojet n dy or, duke komentuar n orn e dyt gjuhn dhe stilin e mitit.
Teknika e metoda t msimdhnies: Ritregim i prmbledhur, shkrim i lir, vzhgim i
drejtuar, pun n grup, vshtrim krahasues, diagrami i Venit.
Tema
t shkruaj nj mbyllje tjetr pr mitin Orfeu dhe Euridika;
t vzhgoj pikturn e dhn dhe ta komentoj, duke zbuluar lidhjen e saj me mitin;
t plotsoj skedat pr biogran e miteve t sotme;
t krkoj n internet pr t gjetur disa gura t sotme mitesh;
t lexoj nj tekst informativ pr t zgjeruar njohurit rreth tems s mitit.
Mjetet: teksti i nxnsit, etore e fjalorit, etore, drrasa e zez, shkumsa, mjete shkollore.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Koment:
Orfeu dhe
Euridika
(ora III)
Hapi I (ritregim i prmbledhur)
Nxnsit nxiten t tregojn nj prmbledhje t mitit me sa m pak fjali, t cilat mund t
shkruhen edhe n drras t zez.
Hapi II (shkrim i lir)
U krkohet nxnsve t tregojn me hollsi prfundimin e mitit, duke shfrytzuar sa m
shum elemente gjuhsore nga teksti. Pas ksaj u krkohet t shkruajn pr rreth 10 minuta
nj mbyllje tjetr.
Lexohen disa nga punimet para klass dhe diskutohet rreth realizimit t tyre.
Hapi III (vzhgim i drejtuar)
Nxnsit drejtohen t vzhgojn n libr ose t zmadhuar nga CD-ja pikturn Orfeu dhe
Euridika, t piktorit Eduart Poynter dhe t diskutojn rreth realizimit t saj:
- Cilin ast t mitit ka ksuar piktori?
- Cilat jan ngjyrat q ka prdorur dhe simbolizojn ato?
- Cilat detaje t pikturs parathon fundin tragjik?
- simbolizon gjarpri q sht n plan t par?
- ndryshim ka realizimi i mitit nga piktori me prfytyrimin tuaj, pasi lexuat mitin?
153
>
Hapi IV (pun n grup)
N kt etap nxnsit do t punojn pr informacionin e ri: Mitet e sotme. Punohet me
faqen 132 (teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 10).
Nxnsit t ndar n dy grupe t mdha, punojn me informacionet e marra nga interneti
dhe plotsojn n libr prmbledhtas.
Grupi I Mitet e sotme: zgjidhni dy personazhe.
Grupi II Mitet e antikitetit (gura mitologjike).
Nxnsit plotsojn skedat pr biogran e miteve t sotme.
T dhnat e do grupi shkruhen n tabak letre, t cilat vihen n murin e klass.
Hapi V (vshtrim krahasues, diagrami i Venit)
N fund t ors s msimit bn vlersim t nxnsve pr pjesmarrje n msim, pr origjinalitetin
dhe fantazin e tyre krijuese, si dhe pr aftsin vzhguese.
Mitet n
antikitet
Mitet e
sotme
- popullaritet
- fam
- sukses i
prmasave
botrore
- nderim
- sintez e prvojs
- urtsi:
universale
tejkohore
- imazhe fantastike, t
jashtzakonshme
- koh e paprcaktuar
modele
Detyr shtpie. Lexoni Info plus (material pr t shtuar kulturn) n f. 131. Gjeni informacion plus
nga Interneti apo burime t tjera si sht prdorur mitologjia n koht e sotme.
Tema
t bj lidhjen ndrmjet kontekstit historik me zhvillimin e mendimit humanist letrar;
t bj lidhjen ndrmjet kontekstit historik dhe zhvillimin e formave letrare n proz;
t vzhgoj piktura q lidhen me epokn e Rilindjes dhe t as pr elementet e
saj, krahasuar me subjektet mitike;
t lexoj pr t dalluar periudhat letrare dhe lulzimin e prozs pr do periudh.
Letrsia e
Rilindjes
(ora I)
Mjetet: teksti i nxnsit, tabela, shkumsa, mjete shkollore.
Teknika e metoda t msimdhnies: Stuhi mendimesh, pema e mendimit, lexim
hap pas hapi, diagrami i Venit, lexim i drejtuar, pun n grupe, minitest.
154
ZHVILLIMI I MSIMIT
Msuesi/ja i njeh nxnsit me temn e re Letrsia e Rilindjes. N kt etap do t
punohet me teknikn Stuhi mendimesh. Drejtohet pyetja:
- ju kujton termi Rilindje?

Shkruhen n tabel disa prej mendimeve t nxnsve q do t shrbejn pr kt tem.
Hapi II (pema mendimit)
Konteksti historik: (lidhja ndrlndore me historin).
Shtrohen pyetjet: - far ju kujtojn kryqzatat? (Njihet si nj epok e errt.)
- ju kujtohet nga reforma luteriane? (Luteri dhe e reja q solli.)
- Cila periudh prfshin epokn e Rilindjes?
Hapi II (lexim hap pas hapi)
U krkohet nxnsve q t lexojn individualisht n libr pjesn Rilindja dhe mendimi
humanist dhe t nxjerrin veorit duke plotsuar pemn e mendimit.
1. Rilindje e kulturs antike (antikiteti model i prsosmris pr epokn e Rilindjes).
2. Ringjallje, riprtritje e letrsis, arteve.
3. Rilindje shpirtrore e kulturore e njeriut.
4. Ka karakter human (njerzor).
5. N qendr t mendimit humanist: njeriu, shkenca.
Rilindje
historik
MESJ ETA (shek. XII-XIII):
Luftrat e brendshme
Kryqzatat
Shek. XIV paqe e vazhdueshme
Shkenca u shkput prej teologjis
Ngjallet shpirtin kritik
Mendimtart e artistt:
a. lluan t shkputen nga feja;
b. kthyen syt nga antikiteti;
c. n qendr t veprimtaris s tyre vun njeriun.
RI LI NDJA
karakteristikat
konteksti
letrar
Reforma luteriane (1521):
a. ndarja e kishs n protestante dhe katolike;
b. i hapi rrug liris s besimit.
Zbulime t mdha shkencore n:
a. astronomi
b. zik e matematik
Zbulimet dhe udhtimet gjeograke.
prkthimi i Bibls dhe librave t shenjt n gjuht kombtare
themelimi i bibliotekave
shtypshkronja: (roli) botimi i teksteve t autorve t mdhenj antik
botimi origjinal i veprave (ruajtja e origjinalitetit)
historik
letrar
155
N kt etap do t punohet pr t zbuluar nprmjet vzhgimit t pikturave elemente humaniste
Punohet me rubrikn Vzhgoni.
Nxnsit lexojn informacionin dhe bjn nj vshtrim krahasues ndrmjet elementeve humaniste
n pikturn e Da Vinit dhe n at t Mikelanxhelos.
Hapi IV (lexim i drejtuar, pun n grupe, pema e mendimit)
Grupi I Shkrimtart humanist patn si model antikitetin.
- Gjeni arsyet. - far shrbeu si burim frymzimi?
Grupi II Letrsia e Rilindjes dallohet pr disa periudha zhvillimi.
- Cilat jan karakteristikat e do periudhe?
Grupi III Cilat jan format letrare q u zhvilluan dhe prfaqsuesit e tyre?
Ndrkoh q nxnsit punojn n tekst faqet 134 -135, msuesi/ja prgatit n tabel vazhdimsin
e pems s mendimit.
- Njeriu dhe aftsit e tij mendore e zike
Mona Liza
Sepie n karton
- Portreti i gruas
Zbulimi i veorive t syve.
- Trupi i burrit
Bukuria zike e njeriut.
Hapi V (minitest)
1. Kur lindi letrsia humaniste?
2. Pse letrsia e Rilindjes quhet edhe letrsi humaniste?
3. Cilt jan disa nga prfaqsuesit kryesor t letrsis s Rilindjes?
Shnim. sht e mir q nxnsit t porositen q n fillim t vitit shkollor q t lexojn ato vepra q do
t analizohen n klas.
>
Detyr shtpie. Lexoni informacionin pr Servantesin dhe rikujtoni subjektin e romanit Don Kishoti.
Per i udhat Gjinit dhe llojet letrare
Individualitetet letrare
u f r ymzuan nga:
RI LI NDJA
P. I - Shek. XIII-XIV
prfaqsuesit: Aligeri, Petrarka
P. I I - Shek. XV - pjekuria
Rivlersimi i letrsis
P. I I I - Shek. XVI shek. XVII
kulmi i Rilindjes
prfaqsuesit: Shekspiri, Servantesi
soneti
Lirika
Epika
Dramatika
romani
rrfenja
proza tregimtare
tragjedia
komedia
jeta reale
kultura dhe historia kombtare
jeta reale
156
Tema
t analizoj romanin Don Kishoti duke u ndalur te kuptimi i par dhe kuptimet
plotsuese;
t bj analizn e personazhit, si modeli i personazhit t dyzuar;
t shpjegoj format e komikes duke ilustruar me shembuj nga romani;
t analizoj stilin e shkrimtarit;
t ndrtoj (t plotsoj) hartn e strukturs s romanit (objektivi 3 dhe 4);
t zbuloj n fragmentin e shkrimit kritik mesazhin aktual t veprs dhe t shfaq
opinionin e tij;
t vzhgoj pikturat q paraqesin dukuri t kohs kalorsiake duke i krahasuar
me njra-tjetrn.
Mjetet: Teksti i nxnsit, drrasa e zez, mjete shkollore.
Stuhi mendimesh, ritregim, rrjeti i diskutimit, diskutim, lexim i drejtuar, pun n
grupe, graku organizues: Harta e strukturs s romanit.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Analiz e
romanit
Don Kishoti
(Ora II -III)
Msuesi/ja e nis msimin duke kontrolluar detyrn q ka dhn orn e kaluar.
- dini pr jetn dhe veprn e Migel Servantesit?
lindi m 1547 spanjoll vepra e par: katr poezi

pasionet e tij
prfaqsues i letrsis s Rilindjes prsosi romanin n letrsin e Rilindjes
Shkruhet n drras t zez informacioni q sjellin nxnsit, duke nnvizuar astet kryesore nga
jeta, si dhe veprat.
Hapi II (ritregim)
Nxnsit ritregojn fabuln e romanit.
Msuesi/ja s bashku me nxnsit bn interpretimin e kuptimit t par dhe t kuptimeve plotsuese.
Migel Servantes
Don Kishoti
U botua m 1605
Roman pr t vn n loj romanet kalorsiake
kuptimi i par
i shkputur nga realiteti (humbet orientimin)
i etur pr aventura
hero grotesk (krkon t kthej mbrapsht koht e lavdishme t
kalorsis)
i fandaksur nga librat kalorsiak:
pr lavdin e vet
a. me kalors q: luftojn pr lavdin e t shtypurve
u bjn nder damave
b. t nj bote ku ligsia ndshkohet
157
Hapi III (rrjeti i diskutimit)
Msuesi/ja u krkon nxnsve ti prgjigjen pyetjes:
PO J O
Nxnsit shfaqin mendimet e tyre pro dhe kundr.
U krkohet nxnsve t lexojn informacionin n libr dhe i rikthehen edhe nj her pyetjes.
Msuesi/ja aktivizon nxnsit q mendonin ndryshe dhe nga informacioni q lexuan, ndryshuan
mendim. Si n rastin e par dhe n t dytin krkohet q t argumentohet prgjigjja.
Prfundimi shkruhet n drrasn e zez.
Hapi IV (diskutim)
- A keni dgjuar t thon Ai njeri sht donkishot?
Bhet sqarimi i termit n tabel.
Hapi V (vzhgim)
qllimi: - t ndreq botn (shpresa e njeriut pr ndryshimin e bots edhe kur sht e pamundur)
ideali pr t shrbyer pa interes, me vetmohim n dobi t s drejts, t s mirs, t s vrtets;
- refuzon t pranoj realitetin;
- pik orientuese pr t sht e kaluara, fmijria;
- krkon t rikthej t kaluarn.
realizimi i qllimit: marrzi e vrtet.
n ast qetsie ka gjykim tepr t sakt;
tiparet e heroit: nj shpirtmadhshti t habitshme;
priret nga e drejta, ka qllime, synime t larta.
- horizontal: aventurat e fandaksura
leximi n dy plane:
- vertikal: synimi pr idealin, t vrtetn q heroi i vetmuar
merr prsipr ti realizoj n do situat.
kuptimet plotsuese
- Personazhet (Don Kishoti dhe Sano Pano) veprojn t shkputur
apo n marrdhnie me njri-tjetrin dhe plotsojn njri-tjetrin?
munges e aftsis pr tu
orientuar saktsisht, veprime
abuzive n mbrojtje t s vjetrs
Donkishotizm (anakronik)
metafor
interpretimi
anakronik i bots
lidhja patologjike me librin
beson n mnyr t verbr
mungon mendimi kritik
interpretimi i realitetit sipas
kodit fantastik
ana pozitive
aftsia pr tu udhhequr
nga ide t mdha, vetm dhe
kundr t gjithve
ana negative
158

N libr jan disa piktura. U krkohet nxnsve ti vzhgojn me kujdes dhe tu prgjigjen
pyetjeve:
- mendime ju lindin kur shihni foton n f. 138?
- simbolizon perndimi i diellit dhe ecja e dy personazheve?
N nj sfond perndimi (metafor) kemi nj ecje para me vendosmri, me karakter lart.
- Cili sht ndryshimi ndrmjet gurs s kalorsit t piktorit S. Martini dhe Don Kishotit, piktur e
H. Daumier?
- Msuesi/ja i nxit t gjith nxnsit t bjn interpretimin e tyre.
Hapi IV (lexim i drejtuar)
U krkohet nxnsve t lexojn informacionin n tekst dhe t nnvizojn aty si realizohet komizmi
te vepra Don Kishoti. Ndrkoh msuesi/jai ka prgatitur nj tabak letre ku jan shkruar tiparet
e komizmit. Pasi nxnsit t ken paraqitur punn e tyre, bhet verikimi me t dhnat q jepen
nga msuesi/ja.
1. kontrasti mospajtimi ndrmjet:
a. qllimit dhe mjetit - qllime snike, mjete qesharake;
b. veprimit dhe rezultatit t veprimit vepra t mdha, rezultatet krejt t kundrta (kujto
mullinjt e ers, lufta me shakujt e vers etj.)
2. ekzagjerimi i sendeve, personazheve dhe tipareve t tyre nprmjet hiperbolave, karikaturs
dhe groteskut, pr t paraqitur:
a. komizmin e gjestit (lvizjet e heroit dhe gjestet q bn);
b. komizmin e karakterit (realiteti dhe ndrrat me sy hapur t heroit);
c. komizmin e situats (e pazakonta shihet si normale dhe e kundrta).
3. format imituese imitimi i veprimeve t kalorsve
4. prsritse prsritja me kokfortsi e t njjtave veprime t dshtuara.
5. mjetet gjuhsore
a. manierizmi articialiteti n t shprehur;
b. anakronizmi gjuhsor prdorimi i fjalve t vjetruara, t dala nga qarkullimi
(Pr t gjitha tiparet u krkohet nxnsve t sjellin shembuj nga vepra).
Hapi VI (pun n grupe, graku organizues: Harta e strukturs s romanit)
Ndahet klasa n tri grupe, t cilt do t punojn pr 5-7 pr t ndrtuar Hartn e strukturs s romanit.
Grupi I:
- Titulli
- Autori
- Gjinia
- Koha e jashtme historike
- Koha e brendshme
- Hapsira
Grupi III: Ushtrimi 2 faqe 138, duke u mbshtetur te fragmenti i shkputur nga introdukta e F. Nolit,
nxnsit t nxjerrin mesazhin aktual t veprs pr kohn kur u prkthye, por edhe pr shfaqjet e
tij n do koh dhe t shfaqin opinionin e tyre.
Prfaqsuesit e grupeve paraqitin punn. Diskutohet rreth tyre.
Detyr shtpie. Lexoni fragmentin Sojliu i Manes, nnvizoni fjalt e panjohura dhe
prpiquni t gjeni shpjegimin e tyre te Fjalori i gjuhs s sotme shqipe.
Grupi II:
- Personazhet
- Mesazhi
- Gjuha
- Stili
159
Tema
- t komentoj fragmentin duke u ndalur te:
- prshkrimi i personazhit;
- shpjegimi i dukuris s donkishotizmit;
- gjetja e kohs s brendshme dhe e kohs historike;
- shfaqja e komizmit t karaktereve, veprimeve, mendimeve etj.;
- t parafrazoj nj paragraf.
Mjetet: teksti i nxnsit, drrasa e zez, mjete shkollore.
Teknika dhe metoda t msimdhnies:
Ritregimi i subjektit, prmbledhje, pun n grupe, pun e pavarur, shkrim i lir.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Koment:
Sojliu i
Manes
(Ora IV)
Hapi I (ritregimi i subjektit, prmbledhje)
U krkohet nxnsve t tregojn prmbledhtas subjektin e fragmentit Sojliu i Mans. (Nxnsve
u sht dhn detyr ta lexojn fragmentin n shtpi).
Hapi II (pun n grupe)
Klasa do t ndahet n grupe sipas niveleve dhe secili grup do t trajtoj nj nga objektivat e dhna.
Grupi I t prshkruaj personazhin;
Grupi II t analizoj strukturn e fragmentit: t prcaktoj vendin; kohn e brendshme (t rrmit)
dhe kohn historike; paragran ky.
Mund t punohet me hartn e ngjarjes n fragment.
Grupi III t zbuloj si dhe ku shfaqet n fragment dukuria e donkishotizmit
Punohet me ditarin dypjessh.
Dukuria e donkishotizmit Si shfaqet n fragment - ilustrim
Grupi IV: t zbuloj si shfaqet komizmi te gura e personazhit, te veprimet dhe mendimet e tij.
Ky grup mund t punoj me tabeln e personazhit.
Komizmi Si realizohet komizmi
1. Ekzagjerimi
komizmi i situats
komizmi i gjestit
komizmi i karakterit
2.
3.
Pasi ka lexuar pr dit t tra romanet
kalorsiake, mendon t bhet kalors i arratisur,
spastroi ca arm t strgjyshrve etj.
160

Grupi V punon me ditarin dypjessh.
Thnia ose fragmenti Komenti
Shpesh bisedonte me priftin... e humbi gjykimin.
Thoshte se Sid Rui Diazi...mbesn e tij bashk.
Shkurt... dshirn e tij apo Fantazia e tij... n bot.
Hapi III (pun n grupe)
Kalohet te rubrika: Reektoni pr interpretimin.
Ushtrimi 6: Qarko dhe argumento.
Ushtrimet 7 8.
Msuesi/ja sqaron nse sht e nevojshme kuptimin e fjals patetik.
Hapi V (pun e pavarur, shkrim i lir)
Secili nxns t zgjedh nj paragraf dhe ta parafrazoj at.
Detyr shtpie. Ushtrimi 10, faqe 144.
N fund t ors s msimit msuesi/ja bn vlersimin e nxnsve pjesmarrs.
Shnim. Nse fragmenti do t zhvillohet n dy or mund t ndiqet kjo ecuri.
Patetik - q prshkohet nga patosi; nj veprim q bhet me zjarr t madh ose me frymzim t ngritur.
Patos-i - gjendje e brendshme e nj njeriu q sht i mbushur me ndjenja t zjarrta a me frymzim t
lart; ndjenj e zjarrt q e ngre pesh njeriun e frymzuar nga nj ide e madhe; shfaqja e jashtme e
ksaj ndjenje a gjendjeje.
Tema
t dalloj rrfyesin duke ilustruar prgjigjen me tekstin;
t shpjegoj veori t gjuhs s romanit (imitimi, articat);
t shpjegoj veorit e prkthimit prdorimi i nj gjuhe anakronike;
t argumentoj komizmin e karakterit;
t parafrazoj nj fragment rrfyes/prshkrues t marr nga teksti.
Diskutim, pun e pavarur individuale, ditari dypjessh, hap pas hapi.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Koment:
Sojliu i
Mans
(ora II)
Hapi I (diskutim)
Msimi nis me diskutimin dhe vlersimin e detyrs s shtpis. Pasi lexojn detyrn 2-3 nxnsit, t tjert
bjn vlersimin e puns s br. Msuesi/ja bn ndrhyrje, po t jet nevojshme.
Hapi II (pun e pavarur individuale, ditari dypjessh)
Punohet ushtrimi 11 me teknikn Ditari dypjessh.
Fragmenti Komenti i nxnsit
Fantazia e tij u mbush... n bot Autori rrfen n mnyr t drejtprdrejt
161

Ushtrimi 12: Rendit sipas radhs veprimet q bri Don Kishoti.
Nxnsit punojn n mnyr t pavarur. N fund nj nxns lexon detyrn dhe t tjert e plotsojn:
1. spastroi armt;
2. i spastroi dhe i meremetoi;
3. zbuloi se helmets i mungonte mbulesa;
4. i bri mbules helmets me nj mukava;
5. zhveshi palln dhe goditi helmetn;
6. coptoi helmetn;
7. ndenji dhe e bri prsri;
8. e quajti helmetn m t bukurn;
9. vajti dhe pa kalin;
10. e vlersoi grdalln e tij m t mir se kalin e Aleksandrit t Madh;
11. u mendua katr dit pr emrin e kalit;
12. krkoi emr, shpiku emra, shoi e ndrroi;
13. emroi kalin;
14. pagzoi vetveten;
15. pagzoi zonjn e tij.
Ky ushtrim sht mjaft interesant dhe krkon t ndihmoj nxnsit q t lexojn me vmendje dhe
tiu japin rndsi hollsive, t cilat shrbejn si mjete pr t nxjerr n pah komizmin e gurs s
Don Kishotit.
Hapi III (hap pas hapi)
Kalohet rubrika Reektoni pr gjuhn dhe stilin. Punohen hap pas hapi ushtrimet e tekstit.
Ushtrimi 13: Ilustrim nga teksti ose prshkrim (rrm) me fjalt e tyre. Pr kt ushtrim mund t
punojn dy nxns t nivelit baz dhe t mesm.
Ushtrimi 14: Prgjigje: Noli shfrytzon nj leksik t pasur me fjal krahinore, dialektizma, anakronizma
gjuhsore, pr tiu prgjigjur logjiks s personazhit dhe krijimin e komizmit.
U krkohet nxnsve t zbulojn sa m shum fjal e shprehje anakronike.
Ushtrimi 15: Shprehje t huazuara nga romanet kalorsiake: Arsyeja e mosarsyes....
Qielli i lart.... madhria jote
Un jam Vigani... madhris sate
Ushtrimi 16: Pr kt ushtrim nxnsit do t ndihmohen nga ushtrimi 9 dhe tabela e personazheve
e plotsuar prej tyre.
a. komizmi i karakterit gjat leximit t librave (sheh ndrra me sy hapur) Shkurt pasi e
humbi... dshirn e tij
b. komizmi i mendimeve: Me t tilla lodra fjalt m t mdha e m t dendura.
c. komizmi i veprimeve: Dhe e para gj ishte t spastronte armt.
Nxnsit mund t punojn edhe n ushtrimin 12.
Kalohet te rubrika Shkruani. Do t punohet me teknikn Pun e pavarur.
Nxnsit punojn n libr.
2-3 nxns lexojn dhe vlersohen pr punimin e tyre.
N fund t ors s msimit bhet vlersimi pr pjesmarrjen e nxnsve n msim.
Detyr shtpie. Zgjidhni nga fragmenti t dhna q e paralajmrojn lexuesin pr veprimet e
ardhme dhe fatin e Don Kishotit.
162
Tema
t komentoj fragmentin duke zbuluar:
- si deformohet realiteti nga personazhi kalorsiak;
- cili sht roli i aventurave n ift, personazhet me lidhjen e tyre (plotsues t
njri-tjetrit);
t zbuloj veorit e gjuhs (kontrastit, pr efektet komike) dhe t prkthimit;
t interpretoj mendimin e vet lidhur me romanin kalorsiak, dukurin e
donkishotizmit;
t bj prmbledhjen e fragmentit me synimin q t dal sa gjysma e tij;
t sintetizoj njohurit pr prshkrimin e personazheve kryesore duke u ndalur te
poezia q mbyll librin;
t interpretoj n mnyr shprehse duke ruajtur karakterin e komizmit t veprs.
Pema e mendjes, lexim shprehs, rrjeti i diskutimit, puna me tekstin, pun n grupe,
ditari dypjessh.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Koment-
Don Kishoti
kundr
mullinjve
t ers
Hapi I (pema e mendjes)
Msimi nis me teknikn Pema e mendjes, e cila e ndihmon msuesin/en t kontrolloj dijet e
nxnsve pr romanin Don Kishoti.
Hapi II (lexim shprehs)
Do t punohet me fragmentin Don Kishoti kundr mullinjve t ers.
- Si e kuptoni titullin? Merr 2-3 prgjigje t nxnsve.
Nj nxns lexon fragmentin me intonacion, n mnyr shprehse q t ruaj komizmin e tij.
Nxnsit e tjer do t punojn me ushtrimet 1 dhe 2 faqe 146.
Nxnsit prgjigjen me ilustrim.
Ushtrimi 1: i jan errur syt nga dshira pr t kryer aventura - ndihet i shkputur nga realiteti etj.
Ushtrimi 2: fragmenti Edhe sikur t bhemi m tepr krah se ata t viganit (?) prap do t ma
paguani!
Don Kishoti lloji i romanit
koha
e brendshme e jashtme
vendi
personazhet
marrdhniet komizmi
stili
163
Ushtrimi 3:
Po J o
- A luan rol t dysht Sano Panoja pr Don Kishotin?
Pse?
Disa nga argumentet mund t ishin:
1. Plotsimi i gurs s Don Kishotit, sht nj vesh q shrben pr t dgjuar dhe nj krah pr
tu mbshtetur.
2. Nprmjet dialogut del n pah kundrshtia (kontrasti).
3. Sano Panoja sht njeriu praktik q ka dal prkrah Don Kishotit pr t tuar tok, pasuri,
t premtuara nga Don Kishoti.
4. Sano Panoja prdoret nga autori pr t vn n dukje lajthitjet e t zotit.
Prfundimi: .......................................................................................................
Pasi diskutojn mendimet pro dhe kundr arrijn n nj prfundim, i cili shkruhet n drrasn e zez.
Msuesi/ja zgjedh nj nxns pr t punuar ushtrimin 4.
Ushtrimi 4: Karakterizimi i Don Kishotit.
- sht natyr snike ka qllime t larta (snike), por prdor mjete idiote;
- sht bykosur nga leximi i librave kalorsiak, saq sht shkputur nga realiteti;
- mungesa e piks orientuese n realitet e bn edhe m komik.
Hapi IV (puna me tekstin)
Punohet rubrika Reektoni pr interpretimin. N kt etap msuesi/ja aktivizon disa nxns
pr ushtrimet 5, 6, 7, 8. Gjat interpretimit nxnsit argumentojn prgjigjen.
Hapi V (pun n grupe, ditari dypjessh)
Kalohet te rubrika Gjuha dhe stili.
Ushtrimi 9: Si shprehet hendeku midis fantazis s autorit dhe realitetit t jets?
Nxnsit do t prqendrohen te:
- manierizmi;
- anakronizmi.
Pun me grupe: Do t punohet me ditarin dypjessh.
Grupi I: Ushtrimi 10, plotsohet tabela e ditarit dypjessh.
Fragmenti Komenti i nxnsve
- Fati po i rregullon (...) jan shfaqur ...
vigan
- vigan? - tha Sano...
- pikvshtrime t kundrta;
- kundrshtia mes idealit t pamundur dhe realitetit;
- aspirata snike e njrit dhe shpirti praktik i tjetrit.
Ushtrimi 11:
Mos ikni, frikacak e burracak... - kalors q ka dal pr lavdi t vetn, por edhe t t
tjerve, t shtypurve;
- shpreh idealin e t shrbyerit pa interes, me vetmohim
n dobi t s drejts, t s mirs, t s vrtets.
164

Ushtrimi 12: Nxnsit do t punojn pr stilin:
- Komizmi n fragment;
- Prshkrimi;
- Gjestet, veprimet;
- I kundrvihen idealit t lart t Don Kishotit.
Ushtrimi 13: me tr shpejtsin e gomarit t tij
- komizmi n thnie
Te Sano Pano, Don Kishoti gjen nj vesh q ta dgjoj dhe nj krah q ta ndihmoj. Ndryshe nga
situata q e krkon ndihmn e Sano Panos t menjhershme, ai harxhon koh deri sa ta ndihmoj.
Hapi VI (pun n grupe)
Ndahet klasa n katr grupe dhe secili do t komentoj nga nj strof t vjershs. T katrta
grupet do t argumentojn krkesat e ushtrimeve 5, 6.
Prfaqsuesit e grupeve paraqesin punimet n emr t grupit.
Detyr shtpie. Bni nj ese argumentuese duke mbajtur parasysh vargjet:
Botn prapa desh ta kthente,
dhe me ushtn ta mbrthente.
Tema
t identikoj veorit e tekstit n proz, t zhvilluar n kohn e humanizmit n
Shqipri;
t bj lidhjen ndrmjet kontekstit historik dhe zhvillimeve t tekstit n proz;
t njoh strukturn e veprs s M. Barletit Historia e Sknderbeut;
t zgjeroj informacionin duke lexuar nj tekst prshkues dhe duke vzhguar
objektin e prshkruar;
t krahasoj pr t gjetur dallimet midis letrsis s Rilindjes, humanizmit evropian
dhe atij shqiptar.
Mjetet e msimit: teksti i nxnsit, drrasa e zez, shkumsa, et formati A4,
shnues me ngjyra, mjete shkollore.
Pema e mendjes, prmbledhje e strukturuar, lexim i drejtuar, pun n grupe, vizatim
i lir, diskutim, vshtrim krahasues, diagrami i Venit.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Humanizmi
n Shqipri
Msimi nis duke rikujtuar njohurit q kan marr prsipr nxnsit pr letrsin e Rilindjes
duke prfshir kontekstin historik dhe at letrar.
Msuesi/ja aktivizon nxns q do ti vlersoj, por edhe t tjer.
Epoka e Rilindjes
objekt studimi:
- njeriu
- shkencat
konteksti letrar:
- model antikiteti
- prsosi stilin
- zhvillimi i prozs
konteksti historik:
- shek. XIV
- lvizja luteriane
- zhvillimet n shkenca
- shpikja e shtypshkronjs
- simbolik: viti 1616
165
Zhvillimi i prozs: Servantes Don Kishoti
- roman kritik (antiroman)
- Struktura:
- Mesazhi
- Personazhi i iftzuar
- Kontrasti
- Stili
- Gjuha:
- manierizmat
- anakronizmi (fjal, shprehje t vjetruara)
- Forma komike:
- ekzagjerimi - grotesku
- prsritjet, imitimi
- munges orientimi n realitet
- kuptim metaforik
- interpretim anakronik i bots
- rrafshi pozitiv: aftsia pr tu udhhequr nga ide t mdha, vetm dhe
kundr t gjithve.
- rrafshi negativ: veprim abuziv n mbrojtje t s vjetrs.
Hapi II (prmbledhje e strukturuar)
Informacion i ri: Msuesi/ja do ti njoh nxnsit me temn e re, t ciln e shkruan n tabel dhe
objektivat (objektivin a).
konteksti historik
lindi, u zhvillua nn ndikimin e humanizmit italian (model)
origjinaliteti: qndresa shumshekullore e popullsis shqiptare pr t ruajtur
pavarsin e vet ndaj Perandoris Osmane
konteksti letrar
ishte letrsi qllimore
modele t retoriks:
- t bindjes
- t argumentimit
Faza I - shek. XVI: M. Barleti:
- Proza:
Rrethimi i Shkodrs
Historia e Sknderbeut:
- Shkrim biograk
- Shkrim historik
- Grshetim i fakteve, dshmive me imagjinatn e shkrimtarit, me qllimin e tij.
- Sknderbeu personazh historik bhet edhe personazh letrar.
Faza II shek. XVII (letrsia lobiblike):
- Shkrime me thelb biblik
- Prkthime
- Parathnie
- Lutje
- Fjal t urta
- Relacione
Don Kishoti
Donkishotizmi
Humanizmi n Shqipri:
166
Pr gurn e Sknderbeut q nxnsit kan njohuri, u jepet mundsia e bashkpunimit.
Hapi IV (lexim i drejtuar, pun n grupe)
Do t punohet me teknikn Lexim i drejtuar (pr t realizuar objektivin b).
Klasa do t ndahet n tri grupe dhe secilit i jepet puna q do t bj me tekstin.
N fragmentin Historia e Sknderbeut f. 148.
Grupi I T identikoj strukturn:
i jashtm
- kompozicioni
i brendshm
Grupi II T identikoj Tipare dalluese t humanizmit n vepr.
Grupi III T identikoj Tipare t stilit t veprs s M. Barletit.
Ndrkoh q nxnsit punojn, msuesi/ja prgatit n drrasn e zez Hartn e veprs
Historia e Sknderbeut (do t plotsohet me prgjigjet e nxnsve).
Msuesi/ja plotson n tabel t dhnat q kan nxjerr nxnsit gjat leximit.
Hapi V (vizatim i lir, diskutim)
Kalohet te rubrika Info plus f. 150 (realizohet objektivi c).
Nxnsit lexojn n heshtje tekstin prshkrues (ose e lexon nj nxns) dhe nnvizojn t
dhnat q jepen n t.
Nxnsit q kan aftsi t pikturojn u shprndahen (gjat leximit) et A4 dhe shnues dhe
punojn deri n fund t ors. Nxnsit e tjer diskutojn rreth legjends s koks s dhis.
Hapi VI (vshtrim krahasues, diagrami i Venit) (realizimi i objektivit d).
Krahasoni humanizmin evropian me at shqiptar pr t gjetur dallimet e t prbashktat.
Nxnsit prdorin informacionet q kan n drras n grakt Pema mendimit..
Nxnsit paraqesin pikturat e tyre dhe vlersohen nga shokt e shoqet e tyre.
N fund t ors s msimit bhen vlersime pr nxnsit e aktivizuar prej msuesit/es, por dhe t tjert.
Detyr shtpie. Lexoni fragmentin Fjalimi i Sknderbeut.
- Tipare t Humanizmit:
Natyra njerzore
Ndryshimi ndrmjet natyrs njerzore
dhe hyjnore
Njerzit duhet t ndihmojn
njri-tjetrin
Ekzaltim pr njeriun
Adhurimi pr lirin
Liria mendimit
Krkimi i drejtsis
Ligjsia morale
Historia e Sknderbeut
- kompozicioni
i jashtm:

2 pjes
13 libra

i brendshm

rrme
dshmi

- stili:
stil heroik
ndrthurje
e shkrimit
historik dhe
letrar
Shek. XIV
- Njeriu n qendr
- Rrfenja
- Romani (romani kritik)
- Dukuri - donkishotizmi
Shek. XVI
- Ndikim nga humanizmi italian
- Qndresa e popullit
- romani historiko-letrar
- dukuri: lufta lirimtare
- Sknderbeu - personazh letrar
Humanizmi
evropian
Humanizmi
shqiptar
njeriu
heroi

167
Tema
t komentoj fragmentin duke zbuluar:
t dhna historike pr epokn,
tipare t humanizmit,
komunikimin shkrimtar lexues,
tipare t gurs historike si personazh,
veori t oratoris, duke ilustruar me pjes nga teksti;
t gjej mjetet stilistike, me t cilat portretizohen mbrojtsit e Krujs dhe barbart;
t gjej veori t stilit t shkrimtarit, ndrthurjen e shkrimit historik me at letrar;
t bj prmbledhjen e fragmentit duke e kthyer ligjratn e drejt n ligjrat t
zhdrejt.
Mjetet e msimit:
Teksti i nxnsit, mjete shkollore.
Pun n grupe, pun individuale, vshtrim krahasues, diagrami i Venit.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Koment:
Fjalimi i
Sknderbeut
prpara
princave
shqiptar
Hapi I (pun n grupe)
Nxnsit ndahen n grupe dhe secili do t trajtoj nj nga shtjet e parashikuara n objektivat:
Grupi I t rendit sa m shum t dhna historike pr epokn duke u mbshtetur kryesisht
te paragra II.
Grupi II t zbuloj tipare t humanizmit duke prdorur ditarin dypjessh: jepen tiparet e
humanizmit dhe nxnsit ilustrojn me pjes nga fragmenti.
Tipare t humanizmit Ilustrim nga teksti

Natyra njerzore
o Ndryshimi ndrmjet natyrs njerzore dhe hyjnore;
o Njerzit duhet t ndihmojn njri-tjetrin;
o Ekzaltim pr njeriun;
o Adhurimi pr lirin;
o Liria mendimit;
o Krkimi i drejtsis;
o Ligjsia morale.
Grupi III t zbuloj si realizohet komunikimi shkrimtar lexues duke prdorur
skemn e komunikimit: shkrimtar lexues, (dhnsi, marrsi, kanali, kodi, referenti, mesazhi).
Grupi IV t dalloj tiparet e personazhit, si gur historike dhe letrare.
(Tabela e personazhit)
Grupi V t dalloj veorit e oratoris, duke ilustruar me pjes nga teksti (ditari dypjessh).
Veorit e oratoris Fragmenti pr ilustrim
Grupi VI t analizoj strukturn e fragmentit: pr realizimin e ksaj krkesa nxnsit
ndihmohen nga krkesat e ushtrimit 7 dhe 8.
Lihen nxnsit t punojn pr 7-10 minuta, duke shfrytzuar fragmentin dhe krkesat e
ushtrimeve q lidhen me detyrn e dhn.
168

Nxnsit i shkruajn t dhnat n tabak letre dhe nj prfaqsues i tyre i prezanton prpara klass.
Kjo etap mos i kaloj 25-30 minutat.
Hapi II (pun individuale, vshtrim krahasues, diagrami i Venit)
Punohet Ushtrimi 3 i rubriks Reektoni pr interpretimin me teknikn (realizimi i objektivit b).
- u ngacmon sedrn
- u kujton detyrn q duhet t ken prpara
atdheut dhe popullit
- vlerson cilsit e tyre dhe menurin
- u krkon bashkimin e forcave
- krkon prej tyre gjykim t kthjellt, t
arsyeshm
- si bir i dshpruar pr fatin e atdheut
- nota mirkuptimi
- respekton besn e tyre
- bashkqytetar
- u drejtohet me respekt pr historin e qytetit
- u ofron aftsit e tij n punt e lufts
- forcn e mendjes si strateg
para popullit
t Krujs
para
princave
- e mbshtet fjalimin te bindja, argumenti
- i kujdesshm n zgjedhjet e fjalve,
respektimin e logjiks dhe emocionit t
dy forcave
Ushtrimet 4, 5, 6 Diskutim i shkurtr.
Ushtrimi 4: Nxnsit - ligjrim i sakt
- ndrtimi i fjalis
- zgjedhja e fjals
- prdorimi i premrit
Hapi III - Kalohet te rubrika Reektimi pr gjuhn dhe stilin.
Lloji i prozs - sht nj proz oratorike.
Ushtrimi 11 Punohet me tabeln e mjeteve stilistike.
Pr kt ushtrim nxnsit mund t gjejn 2-3 mjete stilistike.

Shprehja Mjete stilistike
Gjakun e pafajshm Epitet metaforik
Kryetrima Epitet
Zemrat e ndezura Metafor mbiemr ose epitet metaforik
Murati i pabes Epitet
Ushtrimi 11: Nxnsit: Analiza sintaksore dhe stilistikore e pyetjes retorike:
- fjali pyetse
- ngacmon arsyen, emocionin
Ushtrimi 12: Nxnsit: Prdorimi i premrit vetor un, ne, ju sht n funksion t ligjrimit letrar.
Un, ne, ju emocioni dhe vlersimi i nnshtrohen logjiks dhe arsyes.
Ushtrimi 11: Pr kt ushtrim msuesi/ja u rikujton nxnsve se n kt vepr autori ka grshetuar
shkrimin historik me at letrar.
Stili heroik:
- himnizimi i vlerave, virtyteve kombtare;
- himnizimi i gurs s Sknderbeut nprmjet madhshtis s fjalimit, oratoris,
mesazhit q prcjell.
Ushtrimi 13: Tiparet e stilit heroik t gjetura n fragment jepen detyr shtpie.
Detyr shtpie. Shkruani. Kthimi i ligjrats s drejt n ligjrat t zhdrejt sht br n klasn IX.
169

U kujtohen nxnsve disa rregulla q duhet t mbajn parasysh pr realizimin e detyrs, si:
Kthimi i ligjrats s drejt n fjali t prbr ftilluese.
Shndrrimi i pjess lajmruese (fjalt e autorit) n pjes kryesore t fjalis dhe pjesa
prmendse n pjes t nnrenditur ftilluese.
Shndrrimi i foljes nga veta e par ose e dyt n t tretn dhe nga koha e tashme n t
ardhmen e s shkuars.
N fund t ors s msimit msuesi/ja bn vlersimin e nxnsve pjesmarrs.
Tema
Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi duhet t jet i aft:
t vzhgoj duke krahasuar elementet e pikturs me ato t tekstit;
t bj lidhjen ndrmjet librit dhe lmit me t njjtn tem;
t shkruaj nj hyrje imagjinare pr skenarin e lmit q i kushtohet
Sknderbeut.
Mjetet e msimit:
Teksti i nxnsit, tabela, CD me lmin Sknderbeu, mjete shkollore.
Stuhi mendimesh, skeda e romanit, vzhgim, krahasim, shkrimi i pjesve t lmit.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Vzhgoni
dhe
krahasoni
Msimi nis me teknikn Stuhi mendimesh. Drejtohet pyetja:
- Vepra Historia e Sknderbeut e M. Barletit sht nj tekst historik apo letrar?
Przgjidhen dy nxns pr t dhn prgjigjen (nxnsit e tjer do ti vlersojn).
Hapi II (skeda e romanit)
sht momenti kur msuesi/ja vazhdon kontrollin e njohurive duke ndrtuar Hartn e strukturs s veprs.
Titulli: Histori e Sknderbeut
Autori: Marin Barleti
Gjinia: Roman
Tema: __________________________________________________________________
Koha historike: __________________________________________________________
Koha e brendshme: ______________________________________________________
Hapsira: _______________________________________________________________
Rrfyesi: ________________________________________________________________
Personazhet kryesore: ____________________________________________________
Personazhet dytsore: ____________________________________________________
N kt etap nxnsit do t prshkuan gurn e Sknderbeut:
- Karakterizimi:
o psikologjik
o shoqror
o kulturor
- Brthamat rrfyese:
o populli
o princat
170

Mesazhi:
Gjuha: fjali t prbra, rrm i ngadalt me funksion pr t nxjerr n pah idet,
logjikn e mendimeve.
Stili: grshetim i dshmis historike dhe letrare, oratori, ligjrim i sakt.
Mjete stilistikore:
- pyetje retorike;
- epitete;
- epitet metaforik;
- kundrshtin e personazheve.
Lexohet detyra e shtpis. Vlersohet kthimi i ligjrats s drejt n t zhdrejt.
Hapi III (vzhgim, krahasim)
Punohet me rubrikn Vzhgo dhe krahaso. Nxnsit lexojn individualisht fragmentin dhe e vzhgojn
pikturn duke u prpjekur t analizojn sa piktura i qndron besnike prshkrimit t veprs.
Hapi IV (shkrimi i pjesve t lmit)
Msuesi/ja paraqet me video-projektor pjes nga lmi Histori e Sknderbeut dhe u krkon
nxnsve t shkruajn nj hyrje skenari imagjinare pr lmin q i kushtohet Sknderbeut.
Dgjohen 2-3 hyrje (n baz t minutave t mbetura).
Detyr shtpie. Shkruani nj tekst argumentues.
Sknderbeu nj gur historike (simbol kombtar) apo nj legjend?
- Sillni foto dhe informacione pr shkrimtarin Viktor Hygo.
Tema
t identikoj veorit e romanit n kohn e romantizmit evropian;
t bj lidhjen ndrmjet kontekstit historik dhe zhvillimeve t romantizmit n proz;
t njoh karakteristikat e prozs romantike evropiane dhe asaj shqiptare;
t zbuloj veorit e strukturs s romanit Katedralja e Parisit.
Mjetet e msimit: teksti i nxnsit, tabak letre, shnues, shkumsa, thnie, mjete
shkollore.
Pyetje-prgjigje, shpjegim, pema e mendimit, pun n grup.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Epoka e
romantizmit
Hapi I (pyetje-prgjigje)
Msimi nis duke dgjuar detyrn e shtpis. U krkohet nxnsve q t bjn vlersime pr 2-3 detyra
dhe msuesi/ja bn vlersimin n fund.
- Cils epok t letrsis i prket vepra Historia e Sknderbeut e M. Barletit?
(Epoks s humanizmit.)
- Cila ngjarje historike shrben si kontekst historik?
shkrimtart n krkim t artit t ri romantizmit
Hapi II (shpjegim, pema e mendimit)
U krkohet nxnsve t vzhgojn foton n f. 155 dhe ta interpretojn at.
N kt faz msuesi/ja lidh natyrshm njohurit e nxnsve me informacionin e ri pr epokn
e romantizmit. Paraprakisht sht prgatitur n tabak t bardh letre pema e mendimit, e cila
vendoset n tabel.
171
shkrimtart largohen nga imitimi i modeleve t vjetra
n qendr t veprs letrare vendoset qenia njerzore:
a. n prmasat e saj shoqrore:
n qendr individi kryengrits, lufttar i liris
rrfen betejat popullore
ndeshjet me t vjetrn, forcn, qndresn, vetmohimin
b. n prmasat e jets intime
hulumton zemrn njerzore
botn e brendshme, ndrrat, ankthet, aspiratat,
dyshimet
n planin artistik: prdorimi i kontrastit pr t zbuluar
koniktet shoqrore e vetjake
tragjikja me komiken
e bukura me t shmtuarn
sublimja me grotesken
karakteristika t prozs romantike:
gjinia:
tema:
Proza romantike
u armua si arti:
rrzuan rregullat e klasicizmit
ngritn n kult ndjenjn prkundrejt arsyes, natyrs,
liris krijuese
e prtrin artin, e shkputn nga sallonet aristokrate
arti u b pron shpirtrore e njerzve
Epoka e romantizmit:

prfaqsues:
V. Skot (Angli)
Hygo (Franc)
Dyma (Franc)
Manxini (Itali)
fundi i shek. XVIII gjysma e dyt
e shekullit XIX; romantizmi edhe n
arte t tjera n Shqipri:

shek. XIX Revolucioni Francez
simbolika: rrzimi i kshtjells-burg t
Bastijs (14 korrik, 1789)
shpallja e Republiks
sanksionimi i t drejtave themelore t
njeriut dhe i parimeve demokratike
baz
konteksti historik konteksti letrar
ekzotike: monin ndjeshmrin, imagjinatn
historike: legjendarizim i historis
metafors
kontrastit
zmadhimit
shpirtzimit
proza e gjat
roman, novel
epika
lirika
172

Hapi III. (pun n grup)
Nxnsve u krkohen foto, informacione t prmbledhura, thnie t Hygos, tituj q
bashkkohsit i kishin vn.
N kt etap nxnsit do t lexojn me synim q t zbulojn tipare t strukturs s romanit
Katedralja e Parisit.
Grupi I Zbuloni t dhnat pr:
- Kohn: 1882
- Hapsirn: Katedralja n Paris
- Personazhet: Frolo, Kuaziomodo, Esmeralda
Nxnsit plotsojn prmbledhtas.
Grupi II Rrmi: n stilin gotik: imiton arkitekturn gotike
- Stili: teknika e preferuar: kontrasti:
o Pranvnie kundrshtie
Madhshtia e rnd e katedrales prkundrejt gjallris s turms
Shmtimi i Kuazimodos bukuria e Esmeralds
Prudnimi zik i Kuazimodos prmasat e shpirtit t tij
E jashtzakonshmja sht rregulli e prditshmja, realja jan prjashtim nga rregulli
Detyr shtpie. Ndrtoni n etore Hartn e strukturs s romanit Katedralja e Parisit.

poezia
poema historike
fundi i shek. XIX proza
fundi i shek. XVIII gjysma e shek. XIX
Romantizmi n Shqipri
legjendarizimi i historis
tema historike
imazhi heroik i s kaluars
J eronim de Rada
Naim Frashri
Gjergj Fishta

prfaqsues: gjinit
lvruan
poemn e gjat
tregimtare
Sami Frashri
lvron prozn (romani
n turqisht romani
par i shkruar nga nj
shqiptar)
Pashko Vasa
Ndoc Nikaj
lvron prozn n
frngjisht
romancieri i par
shqiptar, babai i
romanit shqiptar
173
Tema
t identikoj veorit e romantizmit n kohn e romantizmit evropian;
t komentoj fragmentin duke u ndalur te:
kuptimi i situats dhe i sjelljes s personazheve;
veorit e romantizmit n gjuh e stil.
t interpretoj gurat kryesore: kontrasti, antiteza, hiperbola;
t zbrthej me shkrim kuptimin e metafors;
t dalloj paragraft n fragment dhe llojet e tyre;
t bj prmbledhjen e fragmentit vetm n 8 fjali;
t vzhgoj fotot e marra nga lmi me t njjtin subjekt;
t diskutoj pr skenarin e lmit duke e krahasuar me at t librit;
t krkoj t dhna n internet pr nj variant tjetr lmi me t njjtin subjekt.
Mjetet e msimit:
Teksti i nxnsit, shkumsa, mjete shkollore.
Stuhi mendimesh, lexim i drejtuar, pun n grupe, diskutim, rrjeti i diskutimit, pun
n ift, pun me grupe, ditari trepjessh.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Koment:
fragmenti
Shtylla e turpit
nga romani
Katedralja e
Parisit
Msimi nis me nj stuhi mendimesh pr romantizmin.
Hapi II (lexim i drejtuar, pun n grupe)
Punohen ushtrimet e rubriks Reektoni pr kuptimin.
Grupi I Ushtrimi 1:
- Si jepet prshkrimi i Kuazimodos?
- Pse nj prshkim i atill mbetet n mendje?
Grupi II Ushtrimi 2:
- Si sillet turma me Kuazimodon?
- Si reagon ai ndaj turms. (Nxnsit nnvizojn folje q shprehin sjellje dhe veprime.)
Grupi III Ushtrimi 3:
- Cili sht roli i Esmeralds?
- far simbolizon gjesti i saj?
T tria grupet nnvizojn gurat letrare q hasin gjat leximit.
Prgjigjet:
Ushtrimi 1: Kuazimodoja ishte shurdh, por pr t par shihte mir..... pickimeve prej mushkonje.
Fytyra e tij nuk shprehte as turp, as turbullim.
Ai ishte shum larg shoqris njerzore.... sht turpi. Po ngadal... syri i tij prej ciklopi.
Fytyra e fatziut u zbut, zemrimi... shptimtarin e tij. Reja e zez mbuloi... dshprim t thell.
Romantizmi
subjektivizmi
me kontraste t
jashtzakonshme
tematika
heroi
174
Ushtrimi 2: A. T gjith ishin t gzuar kur e pan Kuazimodon te shtylla.
Turma e amatorve me thumbin e talljes.
I hodhi turirit nj cop sfungjer t njomur n nj pellg me lluc.
Turma u ngashrye e zuri t duartrokiste.
B: S pari ai i hodhi turms... i shponin plagn.
Zuri t hidhej... e shtylls s turpit.
Ather... ta kput kularin.
Kuazimodoja i hodhi nj vshtrim t dshpruar.
Ushtrimi 3: Nga turma doli nj vajz e veshur me rroba t uditshme.
Realizohet pranvnia e t kundrtave:
Shmtimi i Kuazimodos bukuria e Esmeralds.
Siguron lidhjen: bukuria e saj me snikrin e shpirtit t Kuazimodos.
Sjellja e saj ndryshon turmn.
Ushtrimi 4: Pr kt ushtrim punojn 5 nxns q i cakton msuesi/ja.
Hapi III (diskutim, rrjeti i diskutimit)
Kalohet te rubrika: Reektoni pr interpretimin.
A. Ushtrimi 5 Studioni sjelljen e turms zhvillohet si diskutim.
Ushtrimi 6 realizohet me an t rrjetit t diskutimit.
Po J o
- Fakti q autori e quan turm na jep t
drejtn t mendojm se turma udhhiqet
nga instinktet dhe jo nga arsyeja?
Prfundimi .......................................................................................
Pr ti dhn prgjigje pyetjes dhe pr t arritur n prfundimin e duhur duket lexuar edhe pjesa
e par e krkess s ushtrimit, si dhe fundi i fragmentit.
Ajo q shihet si e zakonshme nga shoqria, turma nuk sht gj tjetr vese nj situat e
jashtzakonshme q thyen rregullat mbi t cilat duhet t ndrtohet nj shoqri. Fyerja, masakra
nuk jan nj mjet argtimi, ato tregojn instinktet njerzore me t cilat sht ushqyer turma,
populli i paditur.
Esmeralda simbol i bukuris, i s mirs, i virtytit msim i duhur pr turmn.
Lihen nxnsit t shprehin lirisht mendimet dhe t grupohen sipas pikpamjeve t tyre, mjafton
q pr zgjedhjen e tyre t sjellin argumente.
Ushtrimi 7: Nxnsit qarkojn alternativat duke i ilustruar me fjali:
- Prifti uli syt, u kthye menjher mbrapsht neveri.
- i ra mushks fort me mamuze sikur donte t shptonte...keqdashje.
Sipas predikimit t njerzve t fes njeriu duhet t tregoj dhembshuri, mirsi dhe keqardhje, gj
q nuk u zbatua nga njeriu i fes, por nga Esmeralda.

175
B. Dgjohet nj nxns pr ushtrimin 4 prmbledhjen me 8 rreshta. 2-3 mendime t vlefshme
nga 2-3 nxns q e punuan.
Hapi IV (pun n ift, pun me grupe)
Punohen ushtrimet e rubriks Reektoni pr strukturn.
Pr t br t mundur zhvillimin e t gjitha ushtrimeve t ksaj rubrike punohet n grupe.
Ushtrimi 8 dallohen paragraft dhe roli q luajn n zhvillimin e ngjarjes. Ky ushtrim punohet n libr.
Ushtrimet 9 dhe 10 krkojn t nxirret n pah forca evokuese dhe sugjestionuese e shkrimit t
V. Hygoit.
asti m emocionues:
Esmaralda i on uj Kuazimodos.
- Syri i Kuazimodos shkreptiu:
- Fatkeqi zgjati buzt e tij t nxira, sikur t desh ta puthte, i hodhi asaj nj vshtrim q shprehte
qortim dhe pikllim t patreguar...
Kthesat e befasishme:
- Kjo sken ishte vrtet madhshtore...
- Edhe turma u ngashrye ...
Hapi V (pun me grupe, ditari trepjessh)
Punohen ushtrimet 11, 12, 13 pr gurat letrare: epitetet, hiperbolat, metaforat me ditarin trepjessh.
Grupi I Ushtrimi 11 punon me tabeln e epiteteve.
Fjalia Figura letrare Funksioni stilistik
Fytyra e fatziut.. Epitet Prshkrim i s shkuars dhe e tashmja
Buzt e zhuritura..
Grupi II Ushtrimi 12 punon me tabeln e antitezs ilustrim me tekstin.
- Durimi i tij... kalitur nga kamxhiku
i xhelatit ... nuk u bri dot ball
pickimeve prej mushkonje.
- Nj vajz e bukur, e freskt, e
kulluar, krijes e mjer.
Antitez
Grupi III Ushtrimi 13 punon me tabeln e hiperbols, si tipar karakteristik i romantikve n
funksion t situats s jashtzakonshme.
- Shkreptima q lshonte syri i tij mund
t digjte.
- Cigania do t ishte br shkrumb e hi.
Hiperbola
176

Grupi IV Ushtrimi 14 punohet me tabeln e metafors.
Re e zymt
(epitet metaforik)
Prshkrim q paralajmron pr
fatin e Kuazimodos
Koha n dispozicion nuk duhet t jet m shum se 2-3. do grup mjafton t gjej 1-2 mjete
stilistikore. Prfaqsuesit e grupeve paraqesin detyrn n emr t grupit.
Q n llim t msimit duhet par me kujdes koha n dispozicion, q ti lihet koha e mjaftueshme
edhe t vzhguarit. Pr kt etap do t shrbej edhe CD-ja ku sht nj pjes nga lmi
Katedralja e Parisit dhe nj fragment nga nj mjuzikll me t njjtin titull.
Nxnsit vzhgojn fotot dhe materialin lmik dhe shprehin mendimet e tyre lidhur me prfytyrimit
q iu ka ngjallur romani dhe sa jan prputhur ato me materialet gurative dhe lmike.
Detyr shtpie. J epet si pun me shkrim krkesa e rubriks Shkruani, f. 162.
Tema
t identikoj veorit e tregimit realist;
t dalloj veori t prozs realiste duke i krahasuar me veori t prozs romantike;
t vzhgoj me synimin pr t krahasuar elementet e realizmit n letrsi me ato
n piktur;
t lexoj pr t marr informacionin mbi jetn, veprn, stilin e ehovit;
t bj komentin e tregimit duke u ndalur tek elementet realiste q shfaqen:
- q n titull,
- n paragraft e tekstit,
- te mesazhi aktual.
Mjetet e msimit: foto t marra nga interneti, epoka e romantizmit, teksti i nxnsit,
drrasa e zez, mjete shkollore.
Teknika e metoda t msimdhnies: vzhgim, vshtrim krahasues, diskutim,
vshtrim krahasues, parashikim me terma paraprak.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Forma t
shfaqjes s
realizmit,
veori t
prozs
realiste
Hapi I (vzhgim, vshtrim krahasues, diskutim)
Nxnsit orientohen t vzhgojn gurn n f. 165 dhe u drejtohet pyetja:
- A jan t idealizuara grat n fush?
Nxnsit duhet t analizojn pikturn dhe nprmjet sjelljes s detajeve t arrijn n prfundim
q piktura sht realiste.
- Fusha me grur t korrur.
- Grat kokulur mbledhin kallinjt.
- Veshja e grave.
177
- Nxitimi, ngutja, prkushtimi.
- Qielli i vrenjtur.
Nxnsit vzhgojn edhe pikturn Plaku me shkop dhe vrejn detajet realiste n t. Ata
bjn krahasimin e dy pikturave duke vn n dukje ngjashmrit apo dallimet.
Hapi II (pema e mendimit)
- kuptoni me termin Epoka e Realizmit?
Realizmi shek. XIX
Hapi III (vshtrim krahasues)
U krkohet nxnsve t lexojn n f. 164 informacionin pr veorit e prozs dhe me an t
tekniks Vshtrim krahasues t nnvizojn veorit e prozs realiste duke i dalluar nga veorit e
prozs romantike.
letrsia pran masave

subjektet lidhen me jetn

trajtimi i temave aktuale
kritik ndaj romantizmit, q e
idealizonte realitetin

a.zhdukja e fantastikes,
trillimit, mistikimit
b. rrallimi i subjekteve historike
natyralizmi si realizm m
i kulluar q ka objektivitetin
e shkencs: raca, mjedisi,
momenti
Balzak: teorin e tipit letrar:
personazhi, ngjarja, mjedisi prfaqsojn nj shum vetish
t prbashkta t individve dhe mjediseve
Stendal: teorin e shptimit estetik n art, si n jet,
ska njerz trsisht t mir dhe trsisht t kqij
Flober: artisti t jet objektiv, rrm i sakt, pavarsisht
ndjenjave.
Gogoli stilisti i madh i prozs ruse
ehovi tregimi i shkurtr i karakterit psikologjik
Tolstoi epizmi dhe lirizmi n romane voluminoze
Gjysma e par e shek. XX proza poetike e F. Konics,
L. Skndos
Forma tregimtare (novela) E. Koliqi, Migjeni, M. Kuteli
Romani H. Strmilli
konteksti letrar prfaqsuesit
N Franc
N Rusi
N Shqipri
178

Proza realiste Proza romantike
- kritikon romantizmin pr mistikim (idealizim)
t realitetit,
- marrdhnie e ngusht ndrmjet veprs s
artit dhe realitetit,
- nuk fotografon realitetin, por pasqyron ato
an q kan vlera prgjithsuese,
- temat dhe problematikat lidhen ngusht me
aktualitetin,
- qndrim opozitar ndaj polarizimit t
shoqris,
- dnon humbjen e vlerave njerzore,
- dnon vesin dhe ngre lart virtytet njerzore,
- realiste n t gjith prbrsit e saj,
- subjekti zhvillohet n mnyr kronologjike,
- ruan etapat klasike t kompozicionit.
- i kundrvihet klasicizmit dhe rregullave t
ngushta,
- paraqit botn shpirtrore e interesat e njeriut,
- krkon t largohet nga realiteti dhe t
drejtohet nga e kaluara historike ose t
ndrroj pr t ardhmen,
- temat: historike, legjendare, ekzotike,
- liri mendimi e forme,
kulti i arsyes, i ndjenjs, i natyrs,
- kulti i natyrs,
- u armua si arti i metafors, kontrastit,
zmadhimit,
- situata t jashtzakonshme,
- pranvnia e t kundrtave.
Hapi IV (vzhgim krahasues)
Orientohen nxnsit t vzhgojn pikturat dhe t vn re elementet realiste n to:
a. tema aktuale;
b. iluzioni i vrtetsis s plot;
c. ngjyrat e tablos;
d. ravijzimi i tipareve;
e. karakter psikologjik (Plaku n shtpi) etj.
Nxnsit orientohen t kalojn n faqen 166.
Lexoni pr t marr informacion pr jetn e ehovit.
Ndrkoh msuesi/ja plotson n tabel veori t stilit t ehovit Sa m thjesht, aq m mir.
Stili i ehovit:
a. synonte t arrinte form t prkryer gjuhsore e stilistike;
b. shmang hollsit e panevojshme;
c. ruan thelbsoren;
d. kujdeset t mos prdor zbukurime letrare;
e. jep n nj rrm t shkurtr gjith kompleksitetin tragjik t jets s njeriut.
A- Nxnsit prmbledhin njohurit mbi jetn dhe mbi veprimtarin e ehovit..
B- Njihen me t dhnat e stilit n tabel.
Hapi V (parashikim me terma paraprak)
U krkohet nxnsve t parashikojn subjektin e tregimit duke u nisur nga titulli i tregimit I
trashi dhe i holli.
- Si do ta komentonit titullin?
- Duke lexuar titullin, si e parashikoni t jet subjekti i tregimit?

Mund t prdoret edhe teknika ditari dypjessh.
Titulli Komenti i nxnsit
I trashi dhe i holli - prshkrimi zik
- prshkrimi i karakterit psikologjik ...
Detyr shtpie. Lexoni tregimin pr t br lidhjen ndrmjet titullit dhe subjektit.
Dalloni paragraft dhe elementin realist q shfaqet n do paragraf.
179
Tema
t identikoj veorit e tregimit realist;
t bj komentin e tregimit duke u ndalur tek elementet realiste, q shfaqen n titull
dhe te paragraft e tekstit;
t zbuloj mesazhin aktual dhe elementet realiste t mesazhit;
t interpretoj funksionin e ironis, antitezs nprmjet gjetjes s elementit real;
t prshkruaj nprmjet elementeve realiste motivimet e sjelljes s
personazheve;
t analizoj mungesn e kohs, gjendjes s personazheve para takimit si elemente
t stilit t shkrimtarit;
t shkruaj nj tekst t shkurtr tregimtar me tem t ngjashme.
Mjetet e msimit: teksti i nxnsit, tabela, shkumsa, etoret e puns, mjete shkollore.
Teknika e metoda t msimdhnies: lexim i drejtuar, harta e ngjarjes, tabela e
gurave letrare.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Komenti:
I trashi dhe
i holli
Hapi I (lexim i drejtuar)
Nxnsit udhzohen t mbyllin librat dhe t dgjojn tregimin I trashi dhe i holli me vmendje,
pr tiu prgjigjur pyetjeve.
Msuesi/ja shkruan n tabel t dhnat e para t strukturs s romanit.
Ndalesa I. Msuesi/ja lexon paragran N stacion... (6 rreshta)... i biri.
Msuesi/ja drejton pyetjen e rubriks Reektoni pr kuptimin.
Ushtrimi 1: N kt paragraf na jepet n mnyr t trthort pozita shoqrore e dy personazheve
kryesore.
- Cilat jan detajet q e tregojn kt?
- Buzt e lyera me yndyr i shklqenin si qershi t pjekura.
- Goja i mbante er heres dhe r d oranzh
- i ngarkuar me valixhe, me bohe, me pako
- goja i mbante er pastrma dhe kafe e rnd.
Ndalesa II: Porfrij ... hi-hi-hi f. 167.
Bhen pyetjet e ushtrimeve 4 dhe 5.
N interpretim nxnsit duhet t asin shkurt duke nxjerr ann thelbsore.
Msuesi/ja dgjon, bn vlersime dhe ndrhyrje pr t qartsuar mendimin, lidhjen kuptimore
t mendimeve t nxnsve.
Ndalesa III: Po mjaft... deri n fund; f. 168.
Bhen pyetjet e ushtrimeve 6 dhe 2.
Prgjigje:
Ironia q autori e drejton pr kt shtres shpreh edhe shqetsimin e tij pr shoqrin e humbjen
e vlerave individuale.
Prmes ironis autori shpreh edhe mesazhin q ka vlera gjithkohore.
Ushtrimi 3: Shpjegoni titullin. 2-3 nxns do t vlersohen. sht momenti q msuesi/ja
kontrollon detyrat e shtpis. Nxnsit e plotsojn detyrn me mendime t reja t tuara gjat
interpretimit t tregimit.
180
Hapi II (skeda e ngjarjes)
Punohet me rubrikn Reektoni pr strukturn. N drras t zez msuesi/ja ka shkruar:
Titulli: I trashi dhe i holli
Autori: A. ehov
Gjinia: proz
Lloji: tregim i shkurtr
Tema: Marrdhniet shoqrore ndrmjet njerzve me nivele t ndryshme shoqrore.
Marrdhnie q ndrtohen mbi antitezat.
Koha: e paprcaktuar
Hapsira: stacioni hekurudhor
Personazhet:
a. kryesore:
- Porrij i holli, npuns i rangut t ult
- Butjushki i trashi, kshilltar sekret
b. dytsore: - Nafanja
- Narfanaili
Rrfyesi: autori
Mesazhi: disniveli shoqror prish karakterin e njeriut, e bn servil, mendjemadh etj.
Gjuha: prdorimi i antitezs, ndryshimi i mnyrs t t folurit i t hollit
Stili:
N kt etap nxnsit do t punojn t ndar n grupe:
Grupi I ushtrimi 7.
Grupi II ushtrimi 8.
Grupi III ushtrimet 9 -11.
Nxnsit punojn 5-7.
Prgjigjet e nxnsve:
Ushtrimi 7 - tregimi sht i ndrtuar me dy pjes:
Pjesa I nga llimi deri te ... Kam edhe dy yje.
Pjesa II nga I holli prnjhersh...deri n fund.
T dyja pjest jan n kontrast me njra-tjetrn.
Argumentimi: Kontrasti realizon dukshm nj thyerje brenda rrmit. Me an t tij shkrimtari nxjerr
n pah si ndryshimin e mnyrs s sjelljes, ashtu edhe ndryshimin e raportit t marrdhnieve midis
tyre. Thyerja e menjhershme i jep mundsi shkrimtarit t karakterizoj gurat e personazheve, pr
t cilat ndien keqardhje przier me neveri.
Thyerja n strukturn e tregimit tregon dhe pr nj ndarje t papajtueshme, vendosur ndr shekuj
midis shtresave shoqrore. Autori nprmjet ndarjes, thyerjes, nxjerr n pah inferioritetin e shtress
s ult, servilizmin, humbjen e dinjitetit.
Pasi nxnsit me ndihmn e msuesit/es argumentojn prdorimin e thyerjes, msuesi/ja krkon
prej nxnsve t formulojn mesazhin e tregimit.
Mesazhi: Servilizmi, inferioriteti, mungesa e respektit, respekti dhe nderimi i prulur ndaj shoqris
s lart (ndaj postit) jan sjellje me t cilat njeriu humbet vlerat e veta dhe cenon marrdhniet e
vrteta n shoqrin njerzore.
Nj mesazh tjetr m i dhimbshm: Transmetimi i ksaj mnyre sjelljeje, t menduari, t vepruari n
qelizn m t rndsishme e m thelbsore t shoqris, n familje, sht shkatrrues pr shoqrin.
181
Ushtrimi 9, punohet me tabeln e personazheve. Autori prdor elemente realiste, t cilat
nxnsit do ti zbulojn dhe do ti renditin n tabel.
Personazhi Vepron Mendon Flet
Gruaja Qafa e gjat u zgjat Buzqeshi E heshtur
Djali:
n pjesn I
n pjesn II
U mundua nj cop her, pastaj
hoqi kapeln.
U fsheh pas kurrizit t tet ...
Mori qndrim gatitu,
kopsiti kopsat e kapots...
Prpoqi takat n qndrim
gatitu...
I ra kapela nga dora...
T tre u tronditn
I heshtur
Personazhet jan t heshtur, kan munges veprimi, veprojn, mendojn nn diktatin, autoritetin
e t hollit. (Personazhe q kan humbur vlersimin dhe respektin pr veten.)
Ushtrimi 11
I holli Vepron Gjuha dhe fjalt q prdor
Pjesa I Entuziast Batjushki! Misha! Shoku i voglis!
Flet me kapadaillk Ke vn ndonj ik pasuri?
Punoj, i dashur, punoj...
Po t doj kush... i bj zbritje
I knaqur Gruaja nga familja ...
J am sesor kolegji,
Kam edhe Urdhrin e Stanislavskit
Gruaja nga familja Vancenbah...Luteriane
Msuese muzike
Pjesa II Ngriu n vend
Fytyra iu ngrdhesh
U tkurr, u prmblodh,
u zvoglua
Sikur nga syt i dilnin shkndija
nga nj buzqeshje e madhe
si kurrizdal
un, shklqes, jam ...shok, nse m lejoni,
fmijrie... Hi-hi-hi.
Kujdesi atror sht si nj avull jetdhns
Kjo sht ime shoqe...luteriane, si t thuash...
Regjistri i gjuhs, si dhe fjalt q prdor n pjesn e dyt ndryshojn menjher, gj q nxjerr
menjher n pah karakterin e personazhit.
Msuesi/ja vlerson punn e grupeve dhe nxnsit n veanti.
Hapi IV (tabela e gurave letrare)
N kt etap msuesi/ja do t punoj me teknikn Tabela e gurave letrare.
Shprehja Mjeti stilistik Funksioni stilistik
trashi/i holli antitez Kontrast, marrdhnie kundrshtie
prmalluar/fytyra iu
ngrdhesh
J o i dashur humor Marrdhnie t ngrohta
T sinqerta (t vrteta), asgj ska
ndryshuar pr t
Ngjitu edhe m metafor
Duke prkulur gjith trupin ironi I vrtet, thers deri n fund t prshkrimit
182
Pas plotsimit t tabels msuesi/ja krkon prej nxnsve t plotsojn skedn e tregimit.
Gjuha: e thjesht, prdoren kryesisht fjali t thjeshta, fjali t prbra me bashkrenditje me
dy-tri pjes dhe rrall fjali me nnrenditje; prdoret dialogu, ku mbizotrojn fjalit pyetse dhe
dftore- thirrmore, przihen regjistrat.
Stili: prdorimi i kontrastit, antitezs, ironis, humorit, grshetimi i dy regjistrave.
Koha: Mungesa e kohs i jep tregimit vlera gjithkohore. Rrmi i autorit kalon menjher te
veprimi, te fabula (pjesa m e rndsishme e tregimit).
Hyrja dhe mbyllja e tregimit jan paragraf, q prshkruhen me thjeshtsi, drejtprdrejt (pa
nntekst). Autori shmang letrarizmat apo prshkrimet me ngarkes emocionale, q ndikojn
n logjikn dhe mendimet e lexuesit.
Personazhet karakterizohen prmes veprimeve, p.sh.: Miqt u puthn ... ky takim.
Punohet rubrika Shkruani.
Nxnsit do t punojn t pavarur 7.
Msuesi/ja dgjon tri pun nga nxns t niveleve t ndryshme.
Vlersimi bhet nga vet nxnsit edhe me ndonj ndrhyrje t msuesit/es.
Kjo detyr prfundon n shtpi n et A4.
Detyr shtpie. Lexoni informacione t ndryshme pr Migjenin dhe i tregoni n mnyr t
prmbledhur prpara shokve.
Nxnsit rikujtohen pr veprat letrare q duhet t lexojn, si: nga Prusti: Nj dashuri e
Suanit; nga Kadare: Ura me tri harqe.

Tema
t identikoj veorit e skics letrare si lloj i tekstit tregimtar;
t komentoj skicn letrare duke u ndalur te ngjashmria ndrmjet kuptimit
t dilems s autorit me trajtn e shkrimit;
t komentoj nntekstin e ironis q lidhet me absurditetin e jets;
t gjej elementet e strukturs s skics;
t parafrazoj do paragraf t tekstit me nj fjali.
Mjetet e msimit: informacione t ndryshme pr Migjenin, foto, vepra, teksti i
nxnsve, tabela, mjete shkollore, shkumsa.
Teknika e metoda t msimdhnies: pema e mendjes, diskutim, bashkbisedim,
vshtrim krahasues, pun me fjalorin, pun n grupe.
Tragjedi apo
komedi
183
ZHVILLIMI I MSIMIT
Hapi I (pema e mendjes, diskutim)
Msuesi/ja pr t kontrolluar njohurit rreth tregimit t shkurtr realist, shtron pyetjen:
- Cilat jan karakteristikat e tregimit t shkurtr realist, duke pasur parasysh tregimin e ehovit?
Me prgjigjet e nxnsve ndrtohet n drras t zez skema.
B. Nj nxns lexon tregimin e shkurtr me tem aktuale dhe t tjert diskutojn cilat nga tiparet e
tregimit realist jan realizuar n t.
Msuesi/ja bn vlersimin e detyrs dhe dijeve t nxnsve.
Hapi II (bashkbisedim, vshtrim krahasues)
Msuesi/ja krkon prej nxnsve t sjellin informacione pr jetn dhe veprn e Migjenit, foto,
mendime rreth gurs s tij. Nse nuk del n pah sa duhet gura e Migjenit, msuesi/ja bn nj
prmbledhje me fakte interesante pr jetn, veprimtarin, qndrimin opozitar ndaj shoqris,
personazhet dhe tiparet e tyre.
Mund t bhet nj krahasim ndrmjet Migjenit dhe ehovit, duke vn n dukje t prbashktat
ndrmjet tyre.
Hapi III (pun me fjalorin)
Msuesi/ja i njeh nxnsit me titullin dhe temn e tregimit (skics), t cilat i shkruan n tabel.
Qartson nxnsit q sht nj skic me veorit e saj.
Fjalor
Skic-a - Vizatim q paraqet dika vetm me vijat kryesore dhe q mund t plotsohet m pas.
Nga ky kuptim i par rrjedh kuptimi i skics si lloj letrar, q ka n baz nj prshkrim t
shkurtr t fakteve e ngjarjeve, t jetuara a t para drejtprdrejt nga autori, q paraqiten
me nj stil t thjesht e t rrjedhshm.
Gjat kohs q msuesi/ja do t lexoj skicn nxnsit do t nnvizojn n tekst.
iftet antonimike q realizojn kontraste t forta mbi t cilat realizohet dilema:
a. E mira e keqja Gjini njerzore asht...Shenjti dhe Katili...;
b. Hidhrimi gzimi Ting-tung-tang- jan tingujt e zemrs.... kryqzimin e udhve;
c. Shpirti trupi Nj krijes e dors s mbrapse... tragjedia e kufoms;
d. Madhshtia voglsia Tragjedia e njeriut asht n ndjenjn... e imtsis s tij
Punohet rubrika Reektoni pr interpretimin.
Nxnsit ndahen n tri grupe, secilit grup i jepet t punoj n libr nj nga ushtrimet (nga 3-5), ku
t przgjedh nj nga alternativat e dhna.
M pas do t punojn me strukturn Ditari dypjessh pr t argumentuar a ilustruar alternativn
e zgjedhur.
personazhet:
marrdhniet
ndrmjet tyre
mesazhi
Tregimi realist
stili realist
gjuha
tema
184
Alternativa e dhn Ilustrim nga fragmenti Interpretimi i nxnsve
Absurditeti i jets qndron te
tragjikomedia e jets njerzore.
Por tash, gjini njerzore
asht skena ku e Mira, e
Keqja, Perndia... Qeshju,
palao
Pse njeriu zhgnjehet sa her
provon krahun e kundrt t s
keqes dhe t fatalitetit?
J eta e njeriut sht vazhdimisht
prball t kundrtave: jets
vdekjes, dashuris urrejtjes
etj. Njeriu do dit ndeshet
me jetn, me kundrshtar
(me smundjen, pabesin,
pasigurin e jets etj.) Pr
sa koh nuk mbrohet nga
kundrshtart dhe nuk i
prballon dot, njeriu del humbs
i zhgnjyer.
Njeriu zhgnjehet sa her
provon kahun e kundrt t s
keqes, t fatalitetit, kur nuk
sht prgatitur pr ta njohur
dhe pr ta pranuar at kah.
Q t shmang zhgnjimet
e mdha q e ojn at drejt
udhkryqit, duhet t prgatitet
pr dilemat e jets.
Cilt jan faktort q kan
ndikuar n gjendjen e pesimizmit
t Migjenit?
Dora me pasion t
ndezur...melodia vdiq
dhe njeriu!
Njeriun-palao e krijoi
absurditeti.... mvaret nga
absurdi i cili e krijoi...
Nj krijes e dors s
mbrajme... fatalitetit
komik...
a. Shkaku i smundjes s
pashrueshme.
b. Gjendja ekonomike e njerzve
t thjesht.
c. Hipokrizia e shoqris s
kohs.
N kt ushtrim msuesi/ja trheq vmendjen pr prdorimin e ironis dhe nnteksti i saj lidhet
me absurditetin e jets.
Hapi IV (pun individuale)
Punohet ushtrimi 6 nga t gjith nxnsit pr t zbuluar elementet e strukturs s skics dhe
diskutohet zgjidhja e tij. sht nj ushtrim q krkon logjik (pr nivelin baz dhe mesatar) dhe
rikujton t gjitha elementet q kan t bjn me strukturn e nj teksti tregimtar.
Hapi V (shkrim i drejtuar)
Ushtrimi 7. Pun me shkrim. - T parafrazojn do paragraf t tekstit me nj fjali, sipas modelit t
dhn n tekst.
Nxnsit punojn t pavarur pr 4-5. N fund disa nxns (sipas kohs n dispozicion) lexojn
parafrazat e tyre. Parafrazimi do t zbuloj sa nxnsit kan arritur t zbrthejn kuptimin e
dilems dhe trajts s shkrimit (ka kaprcime, nntekst).
Detyr shtpie. 1. Ushtrimi i rubriks Shkruani - ktheni fragmentin n shqipen standarde. 2. Nnvizoni
n libr gurat letrare, si: antitez, metafor, epitet, ironi paralelizm, shkallzim. (Realizimi i ksaj

185
Tema
t gjej mjetet stilistike n fragment;
t zbrthej dhe t interpretoj mjetet shprehse;
t zbrthej kuptimin e metafors;
t hetoj dhe t gjej n tekst falt ky q bartin kuptimet kryesore;
t ndalet n veorit e stilit polemizues dhe tonin e revoltues;
t vzhgoj foton dhe skicn q lidhet me ann vetjake t poetit;
t lexoj nj tekst prshkrues dhe duke u nisur nga ai t bj nj skic t portretit t poetit.
Mjetet e msimit:
Teksti i nxnsit, tabela, mjete shkollore, shkumsa.
Karrigia e nxeht, praktik e udhhequr, pun n grup.
Koment:
Tragjedi apo
komedi
(Ora II)
ZHVILLIMI I MSIMIT
Hapi I (karrigia e nxeht)
Msuesi/ja e nis orn e msimit duke prdorur teknikn Karrigia e nxeht. Zgjidhet nj nxns,
i cili del prpara klass, ulet n karrigen prball me ta dhe u prgjigjet pyetjeve q i drejtojn
nxnsit lidhur me skicn e Migjenit.

Hapi II (praktik e udhhequr, pun n grup)
Punohet rubrika Reektimi pr gjuhn dhe stilin pr realizimin e objektivave 1, 2, 3.
Ushtrimi 8: Pr kt ushtrim nxnsit kan punuar paraprakisht n libr. 2-3 nxns lexojn
zgjidhjen e detyrs.
a. Paralelizmi Dora me pasion t ndezun, lmon telat e kitars, ngadal-ngadal, pak shpejt,
shpejt, ma shpejt, shum shpejt, e thonjt.
epshkaprthyese plagosin kitarn, jo, por gjini ... dhe njeriu!
b. Shkallzimi: Dora lmon telat e kitars, ngadal-ngadal, pak shpejt, shpejt, ma shpejt, shum
shpejt.
c. Epiteti: kompozita shkaprthyese.
Mjetet morfologjike t shprehsis: Nxnsit rikujtojn njohurit pr klasat e fjalve (t
pandryshueshme), si: ndajfoljet, pjeszat, pasthirrmat.
o Ndajfolje:
ngadal ngadal ndajfolje (shkalla pohore, prforcohet nga prsritja),
pak shpejt ndajfolje n shkalln siprore t ultsis.
ma shpejt ndajfolje n shkalln krahasore.
shum shpejt ndajfolje n shkalln siprore t sipris.
o Pjesza: kushedi, ndoshta.
Interpretimi:
Figurat letrare: Paralelizmi, epiteti, shkallzimi dhe mjete morfologjike t shprehsis jan n
funksion t prshkallzimit t tonit q arri deri n revolt.
Prshkallzimi ka funksion emocional, por nxit dhe imagjinatn e lexuesit.
Klasa ndahet n dy grupe.
Grupi I Ushtrimi 9: Punohet me tabeln e gurave letrare.
186
Prgjigje pr ushtrimin 9.
Fjalia Mjeti stilistik Funksioni kuptimor
Por tash, gjini njerzuer
asht skena ku e Mira,
e Keqja, Perndia
shfaqin dram mnie
dhe dashurie ...
Metafor N kt fraz prsritet mendimi i ardhur q nga
antikiteti, humanizmi, lufta e s mirs me t keqen,
fati i jets s njeriut sht i varur nga Perndia, njeriu
sht i pafuqishm pr t vendosur pr rrugn q do
t marr jeta e tij. N kurriz t njeriut Perndia luan
lojn e saj. Gjat ksaj loje njeriu vihet prball sdash
pr t cilat lufton, por nuk ton dot vet, sepse sht
Perndia ajo q e vendos toren apo humbjen.
Nxnsit prqendrohen te shkallzimi ngjits e zbrits, i cili prdoret me funksion emocional, si
sht dhe jeta: mri-prbuzje-dshir-adhurim-dashuri-simpati-apati-mallkim.
Ushtrimi 10: Punohet pr gjuhn. Dilema e autorit realizohet gjuhsisht nprmjet prsritjes s
shpesht t disa fjalve, si:
Grupeve emrore: gjini njerzuer, kitar e gjall, nj kultur e gjall, melodina tragjike etj.
Emrave: dora, nj melodi, nj krijes, mik, tragjedis, komedis etj.
Mbiemrave: tragjike, komike, e idht, i grishun.
Foljeve: asht, qeshu, t plcet, varet
Ndajfoljeve: ndoshta, ngadal ngadal, shpejt etj.
Onomatopeve: ting-tung-tang, tungtangting.
Ushtrimi 11: Gjeni thirrort q shrbejn pr t shprehur revoltn.
- Qeshu, palao, e cila prsritet tri her.
N kt moment sht e rndsishme q msuesi/ja t bj nj prmbledhje t veorive t
gjuhs, mjeteve stilistike, stilit dhe cili sht qllimi i prdorimit.
Migjeni me kt skic sht i revoltuari ndaj realitetit. Ai (autori) zbulon para lexuesit fatin e
njeriut n prpjekje pr mbijetes, indinjohet, revoltohet dhe denoncon.
Ushtrimi 12: Msuesi/ja krkon prej dy nxnsve t punojn pr t gjetur ironin, e cila sht e
pranishme, tipar i stilit t Migjenit, e cila prshkallzohet deri n sarkazm.
Ting-tang-tung - llon ironia.
Pika kulmore: Brtasin me britm ngadhnjyese
Sarkazma: Qeshju, palajo, ndrsa zemra t plcet.
Pasi kan komentuar skicn dhe kan nxjerr n pah veorit dhe vlern e saj artistike, nxnsit
do t kalojn n linjn e t vzhguarit.
Grupi I - do t vzhgoj n faqen 174 foton dhe do t vr n dukje detajet, q lidhen me
qndrimin e personave, shprehjen e fytyrs, veshjen, marrdhniet me njri-tjetrin.
Grupi II - do t gjej elementet e prbashkta midis mnyrs s shkrimit t skics dhe vijs s
shpejt e t sakt me t ciln vizaton autoportretin.
Prfaqsuesit e grupeve shfaqin mendimet n emr t grupeve.
Praktik e pavarur
U krkohet nxnsve t lexojn n tekstin prshkrues, kujtime nga motra e Migjenit dhe t
plotsojn skemn.
187
Detyr shtpie. 1. Shkruani nj tekst argumentues me tem: Migjeni, shkrimtari q tronditi
themelet e shoqris shqiptare.
2. Lexoni tregimin Vjeshta e Xheladin Beut.
Tema
t identikoj veori t novels-rrfenj si lloj i tekstit tregimtar;
t komentoj tekstin duke u ndalur te tematika e paraplqyer e shkrimtarit,
prshkallzimi i fazave t rnies s personazhit, deprtimi n psikologjin dhe
instinktet e personazhit;
t zbuloj momentet ky t rrmit dhe pikn kulmore pas s cils vjen zgjidhja,
komunikimin e autorit me lexuesin.
Mjetet e msimit: teksti i nxnsit, drrasa e zez, shkumsa, mjete shkollore.
Teknika e metoda t msimdhnies: stuhi mendimesh, pyetje-prgjigje, pun me
tekstin, pun n grupe, vshtrim krahasues.
Vjeshta e
Xheladin Beut
(Ora I)
ZHVILLIMI I MSIMIT

Hapi I (Stuhi mendimesh)
Msuesi/ja ritregon nj paragraf nga rrfenja Rin Katerinza. (Ndenji mbi nj tjetr varr,
mermer i bardh si bora, t do nj plaku...
Sa sdua t ndahemi kurr!) dhe drejton pyetjet:
- Cili sht autori i ktij tregimi-rrfenj? Cila sht tema?
- N ciln form t tregimit dallohet M. Kuteli?
- dini ju pr jetn dhe veorit e shkrimit t tij.
Prgjigjet e nxnsve msuesi/ja i plotson n tabela.
ishte i dashur me shokt
lexonte shum i plqente mjaft natyra
i plqente sporti
notonte shum mir
luante futboll luante shah
i plqente muzika dgjonte me ndje kngt korale
i binte mandolins
kndonte bukur
ndiqte kineman
komentonte lmat
njihte regjisort dhe artistt plqente m shum nga artistt arli aplinin
nuk pinte alkool ose duhan
188
Do t vihen n dukje disa nga tiparet e tregimit-rrfenj t Kutelit, si:
- Rrfen rrmin pr ngjarjen.
- Luan rolin e ndrmjetsit ndrmjet autorit dhe lexuesit.
- Kjo prcakton veorin gjuhsore: kalimin nga gjuha e folur n gjuhn e shkruar.
- Subjektet e rrfenjave e marrin temn nga:
a. Realiteti:
- kurbeti;
- marrdhniet ndrmjet shtresave t varfra, feudalve, bejlerve;
- gjakmarrja;
b. Nga tekstet e kngve popullore, prrallave, legjendave, teksteve biblike, q vihen n raport
me realitetin e asaj kohe.
c. J eta shpirtrore e njeriut dhe analiza m e thell e saj.
Ballafaqon njeriun me:
- jetn dhe vdekjen;
- moralin e antimoralin;
- virtytin dhe vesin;
- traditn dhe t tashmen;
- prkohsin dhe prjetsin;
- dashurin toksore dhe at hyjnore;
Veorit gjuhsore: leksiku mjaft i pasur, me ngjyrime t rralla, prdor frazeologji t pasur popullore.
Hapi II (pyetje-prgjigje)
Pasi sht trajtuar tematika e veprs s Kutelit, u drejtohet nxnsve pyetja:
- Pasi lexuat Vjeshtn e Xheladin beut, n lloj t tekstit tregimtar do ta klasikonit?
Msuesi/ja i njeh nxnsit me disa veori specike t novels, t cilat i ka paraprgatitur n nj
tabak letre.
Novela
Tekst tregimtar ndrmjet tregimit dhe romanit.
Trajton nj motiv t vetm, q e ngre n nivel t
jashtzakonshm.
Struktura ka elemente t ngjashme me prralln, si:
- far ua ka br m t thjesht kuptimin e novels-rrfenj dhe cili sht vlersimi juaj pr personazhin?
Gjuha:
me ngjyrime t rralla;
e pasur n leksik;
ndikohet nga frazeologjia popullore;
ka ngarkesa t mdha ndjesish.
- futja n mnyr t shpejt e t menjhershme e motivit
- prfundimi i befasishm
- numri i vogl i personazheve
- grshetimi i elementeve fantastike me ato reale
- ka edhe novela q anojn nga romani
a. lidhen n cikle,
b. kan n qendr nj personazh
189
Hapi III (pun me tekstin)
Leximi i novels u sht dhn si detyr nxnsve nj or m par, prandaj kalohet te rubrika
Reektimi pr kuptimin.
Ushtrimi 1: Nxnsit shkruajn titujt pr do pjes. Przgjidhen dy m t goditurit.
Ushtrimi 2: Lexohet fragmenti i dhn nga nj nxns dhe nxnsit e tjer japin mendime.
Prfundimet shkruhen n drras t zez.
Edukimi i tij q n vogli ngrihej mbi norma antimorale, veset m t kqija, instinktet njerzore, si:
a. ruajtja e pushtetit nprmjet dhuns e vrasjes;
b. mnjanimi i njerzve m t menur se vetja;
c. pozicioni ruhet gjithmon nse je n krah t m t fuqishmit;
d. zotrimi dhe prdorimi i gjithkaje q sht n pronn e vet: bagti, qenie njerzore.
Ushtrimi 3: me an t ktij ushtrimi nxnsit, pasi sjellin momente kryesore nga fazat e
rnies s personazhit; arrijn te mesazhi i pjess: Trashgimtar t ligjshm nuk do t ket. Ky
do t jet edhe fundi i ktij lloji dhe njkohsisht shptimi i shtresave t varfra.
Me kto ushtrime nxnsit llojn t analizojn disa an t prgjithshme t gurs s
Xheladin Beut, personazhi kryesor i novels.
Prfaqsues i shtress s bejlerve.
Pasqyron bazat e edukimit dhe formimit t tij.
Ka tiparet social-kulturore.
Hapi IV (pun me tekstin)
Do t punohet rubrika Reektimi pr interpretimin.
Ushtrimi 4: Msuesi/ja przgjedh 2-3 nxns, q formulojn mendimet rreth instinkteve t
personazhit, si Gryksis dhe shfaqja e saj:
- n epsh;
- n argtim.
Ilustrohet me fragmentin: Se Xheladin Beu kish qen gjithnj, q n t ri, njeri...
Ushtrimi 5: Pr her t par Kuteli futi dukurin e incestit n letrsin shqipe. Punon nj nxns
me fragmentin:
1. Xheladin Beu zgjati dorn, i iku leht faqet...Do t marr n konak, do ti bj...
2. Ta dish, o pushtanik, - thirri gruaja...
Shpjegim: Analiza e personazhit prshkallzohet n disa rrafshe:
a. shoqrore;
b. kulturore;
c. psikologjike (vetdija dhe nnvetdija) etj.
N astin kur njeriu llon e ndrgjegjsohet pr plakjen e tij, bn nj analiz t arritjeve n jet,
dshtimeve apo nj prmbledhje se far ka br n jetn e tij.
N t gjith ato vite Xheladin Beu kishte pasur udhrrfyes kshillat e gjyshrve (deri ktu
mund ta kuptojm sjelljen dhe gryksin e tij). Por n momentin kur Xheladin Beu nuk sht
m i aft t mbrohet nga nj femr (ishte nj zog q sheh gjarprin tek afrohet e nuk ik dot. E
Xheladin Beut
190
mban t rndt e dheut), forca zike e gruas i ka shkaktuar nj goditje psikologjike dhe kjo sjell
prmbysje t raporteve Xheladin Beu vajz/femr. (E shtynte, e hiqte, e tundte, e shtynte
prap si leck dhe ai, Xheladin Beu, zot kasabeje e zot iigjesh, zgurdullonte syt si t but.)
Kuptohet se beu ka humbur pushtetin mbi femrn. Kjo ishte goditja m e madhe e ksaj gure q
e ushtronte pushtetin prmes kamxhikut. N kt moment lexuesit i lind dyshimi: Mos ndoshta
ka kryer dhe her t tjera incestin?
N momentin kur kupton pafuqin zike (plakjen) dhe kjo ishte nj goditje q nuk ishte prgatitur
pr ta marr, merr dhe goditjen m t fort. Instinkti i tij shtazarak, po e onte drejt incestit, ky
instinkt do ta onte edhe drejt marrzis, shkatrrimit prfundimtar. Nse fshatarve u kishte
shkaktuar dhimbje, turprim, goditjen e turpit Xheladin Beu do ta merrte nga veprimet e veta.
Punohet rubrika Reektimi pr strukturn.
Shpjegohet alegoria e titullit t novels Vjeshta e Xheladin Beut.
Me an t alegoris realizohet metamorfoza e beut.
Klasa ndahet n 4 grupe. do grup do t punoj nj nga krkesat e ushtrimi 6.
Grupi I 6/a
Grupi II 6/b (qndroi prpara pasqyrs, nuk e njohu veten; f. 180)
Grupi III 6/c
Grupi IV 6/d
Kriza zike: Hej sa zt i kish at ast ata derra ifinj q rendnin me buk misri e dhall, po
leshrat i kishin si penda e korbit.
Kriza morale: Dhe i vozitn mornica t ftohta npr trup, jo pr kohn q i kish shkuar por pr
ato q do ti vente pasandaj. Ja npr qytet.... varri.... f. 181.
Kriza mendore: Kishte koh q iste e prgjigjej vet.
Po vjen yt bir kaluar e po t sjell tt bij pr ? ... si qent e si derrat.. Ta solla baba! Merre
time motr, tt bij!.
Msuesi/ja u drejton nxnsve pyetjen:
- Si komunikon autori me lexuesin?
Prgjigjja: Autori luan rolin e ndrmjetsit midis atij q rrfen (autorit) dhe atij q dgjon
(lexuesit).
Hapi VI (vshtrim krahasues)
Nxnsit do t plotsojn diagramin e Venit duke mbajtur parasysh t veantat dhe t
prbashktat ndrmjet prozs s Migjenit dhe t Kutelit pr kto krkesa:
Tema:
Personazhi:
Paragraft rrfyes:
Toni i rrmit:

Kjo detyr mund t prfundohet n shtpi.
Proza
realiste
Kuteli
Migjeni
191
Hapi I (vshtrim krahasues, pun n grupe)
N kt or msimi msuesi/ja do ta nis me detyrn e shtpis Vshtrim krahasues.
Msuesi/ja aktivizon, kontrollon dhe vlerson nivelin e dyt t nxnsve.
Proza realiste:
Tiparet Kuteli Migjeni
Tematika Kotsia e jets absurdi i jets
Personazhi Xheladin beu
Paragraft rrfyes N funksion t karakterizimit t personazhit dhe n
funksion t strukturs klasike t kompozicionit.
Koha Anakronik kronologjike
Roli i autorit Ndrmjets polemizues
Pr t plotsuar nnshtjet e ktij ushtrimi nxnsit punojn me rubrikn Reektoni pr gjuhn,
stilin.
Autori rrfen n vetn e tret nga kndvshtrimi i Xheladin Beut.
Tiparet e jashtme:
a. kur beu ishte n lulzim t plot: Shndetin e kish pasur grur. ...as ta shikonin n dritn e syrit.
b. kur beu shihet para pasqyrs: ... u shikua e nuk e njohu veten, nga pasqyra e vshtronte nj
burr tjetr, me sy t skuqur, t krcyer, me nj gryk t shfryr dhe t varur si laprat e misrokut,
me ballin brazda-brazda... sikur i kishte shkuar ndonj damalug n fytyr. Megjithat, vajti e
u ngul prpara nj pasqyre tjetr. Po edhe ajo i tregonte nj burr me lapra, brazda e sy t
skuqur... (karakterizim i Xheladin Beut).
Gjuha e autorit prdorim i leksikut popullor, shprehje e frazeologjizma, fjal me ngarkes
emocionale q ndihmon n karakterizimin e personazhit.
Punohen me grupe, me teknikn e ditarit dy a m shum pjessh, ushtrimet e librit.
Grupi I Ushtrimi 8.
Tema
t prshkruaj personazhin zikisht e shpirtrisht duke i krahasuar gjendjet e tij n
dy fazat kulmore:
a. n lulzimin e plot;
b. n shkatrrimin prfundimtar;
t hetoj n tekst pr t gjetur fjalt ky q lidhen me prshkrimin e mjediseve dhe
t natyrs;
t gjej shprehje e t shpjegoj mbshtetjen e autorit n rrmet gojore.
Mjetet e msimit: teksti i nxnsit, shkums, mjete shkollore.
Teknika e metoda t msimdhnies: vshtrim krahasues, pun n grupe, tabela e
personazhit, lexim i drejtuar, pun me grupe, tabela e mjeteve stilistike.
Vjeshta e
Xheladin Beut
(Ora II)
ZHVILLIMI I MSIMIT
192
Pasi punojn pr 5-7 minuta, prfaqsuesi i do grupi paraqit para klass punn e grupit.
Shembull
Grupi I Ushtrimi 8, do t punoj me fragmentin pr t vn n dukje se si i prdor Kuteli mjetet
stilistike pr t prshkruar personazhin e ups s zn n ark.
Ndahet tabaku i letrs n dy pjes dhe grupi zbulon mjetet stilistike.
Figura e prdorur Lloji i gurs
Si zogu gjarprin Krahasim i zgjatur
Frika e kish mbrthyer Metonimi
Pllumbesh e but Metafor, emr
Si bari i njom Krahasim
E peshoi me sy Metafor
Hunda si qiri Krahasim
E bardh Prsritje (funksioni i pastrtis s jashtme dhe
t brendshme, virgjinitetit, bukuris)
Prshkrimi i Sheqeres
Nj ballabane zeshkane me nj shami alisk? ... Ditt tona n t tuat bej
Sheqerja njher e nj koh kishte qen zjarrjoshsja... kish mbetur gjithnj fol e qesh.
Mjetet stilistike Lloji i mjetit Funksioni kuptimor
Ballabane zeshkane Epitet N funksion t karakterit t saj. Mungon
vlera, virtyti, e moralshmja. sht modeli i
gruas meskine, servile e perverse, q pranon
fatin dhe vihet n shrbim t beut.
Gojmjalt Epitet
Zjarrjoshsja Epitet
Gurija: Miturake me ca faqe... kmbt e zbathura.
Gurija doli kryeunjur, me syt e prlotur... Por nuk u kthye.
Pulpt e zmbakta, me
damar t holl, t kaltr
Epitet metaforik Prdorimi i epitetit i shrben autorit pr t vn
n dukje, sa dlirsin shpirtrore t vajzs, aq
edhe qndrimin e tij dashamirs ndaj saj.
Veprimi i beut qe prdhunim vrass pr
Gurijen.
Autori n mnyr t prshkallzuar
paralajmron lexuesin pr fundin e Gurijes
njlloj si t Maros s Kovit:
e shkatrruar dhe e transformuar zikisht dhe
psikologjikisht.
Blegrinte si shqerr
thertore
Metafor,
krahasim
E bukur, me qaf t gjat
e t bardh .... m t
mbushur
Mara e Kovit: ..dukej nga nishanet q kishte qen e bukur, dhe ishte e fort... t hanin hallvn
upa i kishte syt t mdhenj... m e dobt
E shikoi si ujkonj, u ngrit e shkoi al-al, humbi npr lule e blerime.
193
Nj grua e gjat, e atht, e
nxir
Epitete J epet vuajtja zike dhe shpirtrore e Maros
dhe forca e karakterit t saj, me t ciln
ka prballuar jetn dhe i jep forc pr tiu
kundrvn dhe beut. Mnyra si e prshkruan
autori ndikon fort te lexuesi. Maroja, ajo bukuri
e natyrs, me dhimbjen dhe turpin e saj, u
fsheh nga natyra - bukuria e saj (dshmitare e
veprimit shtazarak t beut).
Si atall lisi q e ka djegur
rrufeja
Krahasim i
zgjatur
E shikoi si ujkonj. Krahasim
Duket sikur autori bn nj paralelizm midis beut dhe personazheve gra:
Beu n lulzimin e jets s tij por q e kalon n kotsi.
Shkon drejt rrnimit zik e psikologjik rrnim gradual.
Personazhi grua ka rrnim zik e psikologjik nga veprimet e beut, po edhe bhet e fort pr
t prballuar jetn dhe, kur i preket fmij, ajo bhet e paprballueshme.
Mjedisi i prshkruar Antiteza Paralelizmi Fjalt els
Konaku i beut mure
kalaje, t prdredhur,
si: brir dashi, dy pal
hekura e kafaz.
E rrall dhe e
verdh eta e plepit
prtej dritareve me
hekura...,po qielli ishte
i mbl.
Shpesria, q si na
duket neve, njerzis
..., sditka kurr se
qenka dhimbja e
pikllesa, cicrinte e
ngazllohej
Nata e mendis Galat, korbi i zi,
pllumbat.
Ushtrimi 11 Shprehje karakteristike t rrmit gojor - punohet individualisht. Nj nxns nga
vendi lexon zgjidhjen, nxns t tjer plotsojn.
Edhe udi, si na duket neve, si thosh tr bota, mir thoshin, po udi, ta pret mendja, dhe ja tani.
Autori bn pjesmarrs n rrm edhe lexuesin nprmjet shprehjeve t msiprme.
Hapi VII: (vshtrim krahasues)
Nxnsit plotsojn tabeln duke gjetur t prbashktat e ktij rrmi me ato t rrmeve gojore
popullore, si:
Gjuha rrmi n vetn e 3-t, ndrmjetsi, fjal, shprehje me ngarkes
emocionale
Stili prdor prshkrime t jashtme/ t brendshme, me qllim karakterizimin e
personazheve dhe raporteve
Mjete stilistike epiteti, krahasimi, metafora
Detyr shtpie.
1. a. Prshkruani Xheladin Beun n t dyja fazat kulmore:
n lulzimin e tij t plot dhe n shkatrrim prfundimtar.
b. Prshkruani Gurijen e Maron e Kovit nga kndvshtrime t ndryshme apo n raport me t
dyja fazat e Xheladin Beut.
Nxnsit lihen t lir n zgjedhjen e alternativs.
2. Lexon fragmentin Nj dashuri e Suanit.

194
Tema
t dalloj veorit e romanit modern;
t krahasoj veorit e romanit modern me ato t romanit tradicional;
t analizoj romanin duke u ndalur te veorit e prozs moderne:
- Struktura e ndrlikuar;
- Historia shpirtrore e rrfyesit;
- Detaji si veori dalluese e stilit t autorit.
Mjetet e msimit: teksti i nxnsit, tabela, shkumsa, mjete shkollore.
Teknika e metoda t msimdhnies: pyetje-prgjigje, vzhgim, pema e mendjes,
pun n grupe, harta e strukturs s romanit.
Proza
bashkkohore
Nj dashuri
e Suanit
(Ora I)
ZHVILLIMI I MSIMIT
Hapi I (pyetje-prgjigje)
Msimi nis duke rikujtuar tiparet e prozs realiste. Drejtohet pyetja:
- Cilat jan veorit e prozs realiste?
Nxnsit prmendin veorit, i argumentojn me shembuj nga proza realiste dhe i ilustrojn kto
veori me detyrn e tyre: Prshkrimi i personazhit t Xheladin Beut ose prshkrimi i personazhit
femr. Ndrkoh nj nxns plotson n tabel hartn e konceptit.
Bhet vlersimi pr strukturn, paragraft prshkrues, gjuhn, stilin e prdorur nga nxnsi.
Hapi II Msuesi/ja bn nj rikujtim t njohurive, q kan marr pr romanin tradicional.
Nxnsit rikujtojn njohurit, shfrytzojn njohurit e marra pr t arritur te njohurit e reja q
lidhen me veorit e romanit modern, pasi lexojn tekstin (5-7).
Msuesi/ja shkruan n tabel:
A: Romani tradicional
a. karakterizohet nga nj fabul e fort;
b. subjekti me rrjedhshmri t natyrshme t ngjarjeve;
c. i jepet prparsi ans s jashtme t ngjarjes;
d. zhvillimi i karaktereve t personazheve;
e. analiza e hollsishme psikologjike.
B: Romani modern
a. shpesh nuk prmban ndonj fabul t prcaktuar;
b. subjekti trajton thellsit e fshehta t psikiks njerzore (at ka ndodh n
brendsi t individit);
c. ndrthurja e absurdit dhe ekzistencializmit, si sd kundr fatit tragjik;
d. heronj t etur pr jet, q i dorzohen vetmis, zhgnjimit;
e. ngjarja ndodh brenda nj kohe t pacaktuar;
f. pozicioni i rrmtarit sht i ndrlikuar;
g. meditimet lindin nga nnvetdija;
h. prroi i ndrgjegjes.
Hapi III (vzhgim)
Msuesi/ja i orienton nxnsit t shohin foton n faqen 186 dhe t zbulojn fabuln.
Dikutohet rreth mendimeve t nxnsve.
195
Hapi IV (pema e mendjes)
Paraqitet nj skem e prozs bashkkohore (moderne) (e paraprgatitur n nj tabak t madh
kartoni) dhe sqaron do t dhn. Kjo etap mund t zgjat 10.

Hapi IV (pun n grupe, harta e strukturs s romanit)
Nxnsit kan lexuar veprn (romanin q hap ciklin N krkim t kohs s humbur).
1. Autori: M. Prust
2. Titulli: Nj dashuri e Suanit nga cikli romanor N krkim t kohs s humbur.
Ndahet klasa n grupe dhe secili grup lexon materialin e tekstit, sipas ndarjes pr 20:
Grupi I Informacion pr M. Prustin N krkim t kohs s humbur.
Grupi II Konteksti Nj dashuri e Suanit.
Grupi III Studimi i ndjenjs.
konteksti historik: shek XX
Proza bashkkohore
drejtimet kryesore
Proza moderne Brezi i
humbur
Realizmi
magjik
Prfaqsuesit:
M. Prust, F.
Kafka, Xh. Xhojs
Drajzer,
Cvajg,
Remark,
Heminguej
Markez,
Borges
Tiparet:
Mbshtetja te lozoa ekzistenciale teknika
t guximshme n rrm
- Bashkpunimi
i artit me
psikanalizn,
- Eksplorojn
thellsit
e fshehta
t psikiks
njerzore
-
ekzistencializmi
dhe absurdit, si
sd kundr fatit
tragjik t njeriut
- Sdojn
botn e
dhuns
- Heronjt e
etur pr jet
u dorzohen
vetmis,
zhgnjimit,
vetvrasjes
Fantastikja
dhe e
jasht-
zakonshmja
ndrhyjn
normalisht
n jetn
e njeriut

Proza n Shqipri:
Prfaqsuesit: Veori t prozs shqiptare:
N Shqipri
P. Marko,
I. Kadare,
J . Xoxa,
D. Agolli,
F. Kongoli,
V. Koreshi,
K. Trebeshina etj.
N Kosov,
Maqedoni
H. Sulejmani
A. Pashku
A. Shkreli
R. Qosja
N. Rrahmani etj.
a. Proz skematike sipas
metods s realizmit socialist
b. Proz moderne me:
- struktur dhe me mesazhe
estetike t reja
- elemente tregimtare realiste
t grshetuara me ato mistike,
simbolike dhe imagjinatave
- teknika e format moderne t
shprehjes letrare, si:
futja e llojeve t
ndryshme t rrmit
teknikat e reja t
dialogut e monologut t
brendshm
fabula e shkurtuar
personazhi ide dhe
simbol
trajta pavetore e
shkrimit
Proza n Kosov e
Maqedoni:
2 prirje narrative:
Rrmi romanor i tradits
realiste t Paralufts
Prirja e prozs moderne
196
Gjat kohs q nxnsit przgjedhin materialin, msuesi/ja plotson n tabel hartn e strukturs
s romanit (ku nj prfaqsues i do grupi lexon materialin).
Tema: Historia shpirtrore e rrfyesit - Gjithka n kt bot sht e prkohshme.
Subjekti: struktur e ndrlikuar.
Hapsira: hapsirat aristokrate t Parisit, provinc.
Koha e jashtme: e lloi shkrimin 1906 deri n vdekje.
Rrfyesi:
- rrmi n vetn III
- rrmi n vetn I (rrfyesi protagonisti)
Personazhet: Suani, Odeta
Mesazhi:
Stili: pasuri, larmi t detajeve
Nxnsit dgjojn punn e do grupi.
Msuesi/ja vlerson nxnsit pjesmarrs, nxnsit q i aktivizoi pr t kontrolluar njohurit.
Tema
t komentoj fragmentin e romanit duke u ndalur te:
- historia shpirtrore e rrfyesit;
- detaji, si veori dalluese e stilit t autorit, kujtesa e pavullnetshme e personazhit;
t hetoj n tekst fjali q shprehin konceptin prvoj;
t portretizoj personazhin Odet n marrdhnie me Suanin dhe t tjert /
personazhin Suan duke e karakterizuar nprmjet xhelozis q ai ndien pr
Odetn;
t analizoj sintaksn e tekstit duke dalluar fjalit e prbra me marrdhnie
bashkrenditse e nnrenditse;
t shkruaj nj tekst t shkurtr me fjali t gjata, ku t prshkruaj nj mendim t
komplikuar;
t shfaq opinionin e tij pr vizionin modern t autorit.
Mjetet e msimit: teksti i nxnsit, tabela, mjete shkollore, shkums.
Teknika e metoda t msimdhnies: praktik e udhhequr, rrjeti i diskutimit,
reektoni pr gjuhn, mendimi kritik.
Koment:
Nj dashuri
e Suanit
(Ora II)
ZHVILLIMI I MSIMIT
Hapi I (praktik e udhhequr)
Klasa ndahet n pes grupe, sa jan edhe ushtrimet e rubriks Reektoni pr prmbajtjen. Kto
ushtrime e ndihmojn nxnsin t komentoj fragmentin.
Ushtrimi 1: Gjendja paraqitet e rnd pr Suanin. Lexohet paragrai Po, megjithat,... e
zhvishte nga do interes.
Komenti: Suani jo thjesht e dashuron Odetn, por ndihet i prulur, i pafuqishm pr ti dhn
drejtim jets s tij. J eta e tij, gzimi apo jo sht n dor t Odets.
Suani sht i dashuruar me Odetn, aq sa e shikon si nj lodr, objekt q i prket vetm atij.
Nuk prpiqet pr m tepr.
Ushtrimi 2. Fragmenti Por, t nesrmen n mngjes, ai ndiente... e kishte zgjuar.
197
Ushtrimi 3. far sht kujtesa e pavullnetshme dhe si funksionon ajo?
Fragmenti Por nga thellsia e panjohur do t hidhen posht qysh prpara.
Koment
Kujtes e pavullnetshme n rrafsh sinonimik me thellsit e panjohura.
Edhe me termin kujtes e pavullnetshme vazhdon t prshkallzohet ideja se Suani e jetonte
do ast t jets s tij vetm me ekzistencn e Odets, veprimet e fjalt e s cils formonin nj
korniz t palvizshme, ia bnin t pamundur t jetuarin e jets me spontanitet, me ide t lindura
befas.
Si funksionin?: Edhe n astet kur Suani mendon se mund ti propozoj dika ndryshe nga hert e
tjera, edhe kur dshiron q Odets ti shkoj mendja tek ai, sidomos rastsisht, befas i kujtohet se
Odeta ka t tjera impenjime me t cilat sht e lidhur domosdoshmrisht.
Ushtrimi 4. Nxnsit gjejn fragmentin (pyetje pr nivelin baz).
Meqense Odeta .... truri i punonte n boshllk
Ushtrimi 5. Prgjigje e dy nxnsve t przgjedhur nga msuesi/ja:
Suani do t ishte i gatshm t ndryshonte edhe t mohonte rrethin e vet klasor dhe pozitn
shoqrore vetm q t ndodhej pran Odets, t gzohej kur Odeta gzohej, t knaqej me ato
gjra t thjeshta q knaqej Odeta. Por Suani sht i vendosur t heq dor nga gjithka q ka
qen e rndsishme n edukimin dhe formimin e tij estetik e kulturor vetm pr t qen i lumtur
me Odetn.
Atij nuk i shkon asnjher mendja se problemi n jetn e tij sht Odeta me shprlljen, mungesn
e dashuris dhe respektit ndaj tij.
Hapi II. Punohet rubrika Reektoni pr interpretim. Punohet me rrjetin e diskutimit.
Klasa ndahet n grupe:
Grupi I Ushtrimi 6.
Suani sht xheloz ngase Odeta:
a. Shkon me burra t tjer?
b. Nuk i kushton vmendje atij?
c. Pse?
Grupi II Ushtrimi 7
Strhollimet e Suanit jan:
a. Sinqeritet?
b. Simptoma t xhelozis?
c. Pse?
(...kur ? ndihej i smur dhe mendonte...)
Grupi III Ushtrimi 8. Fragmenti Mos ti harxhojm shekt pr higj, sia vlen t lodhesh duke
i propozuar gjra t papranueshme e q do t hidhen posht qysh prpara.
Njeriu dridhet gjithnj vetm pr vete, vetm pr at q do. Kur lumturia jon nuk sht m n
duart e tyre, qetsi, lehtsi, guxim q ndjejm me ta!
Grupi IV Ushtrimi 9: Q n astin q e ka takuar Odetn n zemrn e tij sht ndezur nj ndje,
e cila shtohet gjithnj e m tepr n shpirtin e tij, aq sa ia ka mbushur mendjen vetes se e dashuron
Odetn, at vajz q hijeshonte sallonet, q kishte sharmin femror pr t trhequr vmendjen
e t gjith meshkujve, por q ishte siprfaqsore. N kokn e tij Odeta ishte personazhi femr i
idealizuar, aq i dshiruar dhe i vlersuar nga shijet e tij t holla estetike dhe artistike.
Hapi IV Do t punohet me rubrikn Reektoni pr strukturn.
Ushtrimi 10: Do t punojn dy nxns.
198

Stili Shprehje Funksioni
a. Pasuria, larmia
e detajeve

b.rikujtimi i asteve:
c. prvijimi i ndjesive,
emocioneve, shijeve
duke ngjallur xhelozi
te Suani:

Zbulon ligjsit q udhheqin sjelljen
e njeriut dhe q rregullon orientimin
shpirtror. Zbulon, hulumton botn e
brendshme t personazheve.
Prgjigje: Roli i rrfyesit.
Ngjarjet rrfehen n vetn e 3-t.
Rrfyesi luan rol t madh n zhbirimin dhe analizn psikologjike t mendjes s personazhit. Ai
hulumton n botn e brendshme t personazhit duke e ndihmuar lexuesin t njoh dhe shpjegoj jo
vetm simptomat e personazhit, por t prshkruaj personazhin n raport me veten dhe n raport
me t tjert.
Ushtrimi 11, 12: Pr portretizimin e personazhit msuesi/ja przgjedh dy nxns t nivelit t lart.
Portretizimin e personazheve nxnsit e bjn me goj.
Hapi IV (reektoni pr gjuhn)
Ushtrimi 13: Nxnsit lexojn informacionin (me tepr kujdes) dhe przgjedhin fjali n tekst. Ajo e
kqyrte at koh...!
Ushtrimi 14: Pr kt ushtrim nxnsit do t nisen nga informacioni q din pr origjinalitetin e stilit
t Prustit f.189.
Stili i Prustit:
Tema
t identikoj veori t romanit bashkkohor shqiptar;
t dalloj veori t stilit n prozn e autorit;
t diskutoj duke shprehur mendimin e tij n lidhje me rndsin e rolit t
shkrimtarit n jetn e nj kombi.
Mjetet e msimit:
Teksti i nxnsit, tabela, mjete msimore, shkumsa.
Stuhi mendimesh, pema e mendimit, lexim i drejtuar.
Ura me tri
harqe
(ora I)
- shkrimi i letrs
- smundja e re etj.
J u sdo t jeni kurr si t
tjert
Hapi V (mendimi kritik)
Nxnsit shfaqin opinione pr materialin q lexuan.
Detyr shtpie. Shkruani. Bni nj prmbledhje t veorive t strukturs s romanit modern (t
detajuar me fragmentin Nj dashuri e Suanit).
- Ky shpjegim i qetsonte
dyshimet ...
- Ah, sa do t kishte dashur
ta njihte at shoqen...
A sdo ti kishin dhn
ato, t vetmin qetsues
t efektshm pr vuajtjet
e tij?
Kto t dhna punohen si
n tabel.
199
ZHVILLIMI I MSIMIT
Msimi nis me nj stuhi mendimi n lidhje me gurn dhe veprn e I. Kadares.
Hapi II (pema e mendimit)
Nga diskutimi dhe materiali q do t lexojn nxnsit, krijohet pema e mendjes pr prozn e I.
Kadares, duke nnvizuar tiparet e saj.
Veori t prozs
Stili
sa i drejtprdrejt,
aq dhe me shtresa
t tra kuptimore
dhimbja dhe
dashuria pr
Shqiprin n
udhkryq
tone t
madhrishm
pr pasqyrimin e
qndress
shqiptare
historia
bashkkohore
me prmasat e
legjends
tema lidhet me:
raportin
ndrmjet
jets dhe
vdekjes
Ura me tri harqe , Kshtjella
qndresn si:
dukuri
abstrakte
dukuri
zike
dimrin si:
koh
simbolike
koh
zike
me ringjalljen dhe
riprtritjen e konceptit bes
kronikat e
shkruara
baladat
shqiptare
Mitet
pallatet reale t njerzve
ndrrave t pushtetarve
me kohn e tashme
tejkohsin
Hapi II diskutim
Nxnsit lexojn informacionin me nntitull Nga mosnjohja deri n famn
botrore dhe diskutojn rreth pyetjeve t rubriks Diskutoni.
Hapi III (lexim i drejtuar)
Msuesi/ja shkruan n drrasn e zez:
Titulli i veprs: Ura me tri harqe
Autori: I.Kadare
Gjinia: Roman
Vargjet e marra nga kreu i veprs:
Ashtu si dridhem un n mur
Ashtu u dredht dhe kjo ur
Grupi I Leximi i pjess I do ti prgjigjet krkess s ushtrimit 1.
Koha historike - viti 1978.
Koha e rrmit - 23 dhjetor n orn 4 pasdite.
Koha abstrakte rrjedh njlloj, por nga pikpamja shoqrore ajo ka domethnien e saj.
Koha matet jo me ngjarjen q ka ndodhur, por me lozon e kohs. Kt e shpjegon simbolika
e legjends. Koha nuk rrjedh e qet, ajo paraqitet plot dramacitet, konikte, forca t kundrta q
prleshen pr jet a vdekje.
Nga pikpamja kohore autori et pr qndresn kundr t huajit. Legjendn e Rozafs e lidh me
fatin tragjik t Shqipris.
Grupi II Leximi i pjess I do ti prgjigjet krkess s ushtrimit 2.
Incidenti n mes t urs paralajmron pr prpjekjet e turqve pr t lluar luftn pr pushtimin e
vendit dhe realizimin e qllimit t tyre: Kjo dit do t vinte...

200

Grupi III Leximi i pjess II do ti prgjigjet krkess s ushtrimit 3.
Gjok Ukcama parashikon se populli e gjuha shqipe do t rezistoj n male. ...Vdekja e madhe,
ajo q merr popuj sdo t na arrij dot. Populli i madh i Arbrit ka lindur bashk me perndit dhe
ai sht i pavdekshm...
Grupi IV Leximi i pjess II do ti prgjigjet krkess s ushtrimit 4.
Lindja e prijsit n tokn e Arbrit kushtzohet nga koha. ...Koha e madhe pjell madhshti...
Hapi IV diskutim
Kalohet te rubrika Reektoni pr interpretimin.
U krkohet nxnsve t lexojn krkesn e ushtrimit 5 dhe, duke ilustruar nga teksti, t
argumentojn veorit e veprs s Kadares.
Interpretimi
Legjenda shfrytzohet nga t huajt, nga prfaqsuesit e dy shoqrive t transportit: ujor dhe
toksor. U vu n plan dhe u zbatua vrasja e Murrash Zenebishts duke e paraqitur at si nj
ijim (murosje) vullnetare nga ana e tij, q ura t mos t dmtohej
Elementet historike: prarjet ndrmjet princrve t Arbrit u jepnin mundsi t huajve t prdornin
legjendn n favor t tyre. Grshetimin e t dyja elementeve e bri murgu Gjon Ukcama, q del
jo vetm si kronikan, por edhe si prfaqsues i ndrgjegjes popullore.
Detyr shtpie. Bni nj ese krahasuese, duke zbuluar dhe krahasuar elementet q sjellin frymn
e legjends dhe elementet reale historike.
Tema
t krahasoj llimin me fundin e romanit;
t dalloj rolin e rrfyesit kronikani n t dyja rastet;
t analizoj gjuhn duke u ndalur te funksioni stilistik i toponimeve, fjalve n
dialekt, emrtimet historike, prdorimin e fjalve t rralla ose t reja nga ana e
shkrimtarit;
t hetoj n tekst dhe t gjej fjalt ky q pasqyrojn atmosfern e misterit dhe
t ankthit.
Mjetet e msimit: teksti i nxnsit, tabela, mjete msimore, shkumsa.
Teknika dhe metoda t msimdhnies: Stuhi mendimesh, pun individuale,
vshtrim krahasues, pun n grupe, pun n dyshe, ditari dypjessh.
Ura me tri
harqe
(ora II)
ZHVILLIMI I MSIMIT
Msuesi/ja e nis orn e msimit duke ngacmuar fantazin e nxnsit n lidhje me legjendn
e murimit. Kjo do t shrbej pr t plotsuar skemn, njohurit q kan marr nxnsit pr
kuptimin dhe interpretimin e legjends dhe historis.
Hapi II (pun individuale)
U krkohet nxnsve t bjn prmbledhjen e fragmentit me 3 paragraf:
nj rrfyes, nj prshkrues, nj meditues. Mund t kontrollohet nj ose dy nxns.
Bn vlersimin e ritregimit apo ndrhyrje orientuese.
Legjenda e murimit
201
Kalohet te rubrika Reektoni pr strukturn.
Ushtrimi 6 do t punohet me teknikn Vshtrim krahasues. Nxnsit do t punojn n dy grupe.
Grupi I do t punoj me llimin e romanit.
Grupi II do t punoj me fundin.
Q t realizohet synimi i ktij hapi, msuesi/ja ka paraprgatitur n shirita letre thniet nga vepra
e Buzukut. U jepen nxnsve ti krahasojn dhe t dallojn fjalt nga shqipja e vjetr q kan
prdorur shkrimtart, ndrtimin e fjalive etj.
Grupi I punon ushtrimin 7 Qllimi i shkrimit pr mbitheksuar:
a. Qndresn e gjuhs shqipe.
b. qndresn e mureve shqiptare.
Shfrytzohet legjenda dhe shkrimi i kroniks (orientohen nxnsit t punojn me informacionin
e ushtrimit 6).
1. Qndresa e mureve lidhet murimin - e vetmja balad me kt motiv n Ballkan;
2. lidhet me pushtimin e huaj q do t shfaqet si kuedr;
3. lidhet me dshirn pr t vazhduar lidhjet me Evropn Perndimore.
Grupi II punon ushtrimin 8. Dalloni n fragment rolin e rrfyesit, kronikanit, me qllimin pr t
mbitheksuar qndresn.
Nxnsit arrijn n prkuzim q rrfyesi shfaqet, si:
a. kronikan (ai vet e pohon, Po shpejtoj t mbaroj kronikn time);
b. si prfaqsues i ndrgjegjes popullore.
Hapi V (pun n dyshe)
Punohen ushtrimet 8 a/b dhe 9.
Nxnsit punojn me fragmente dhe prfaqsues t iftit dallojn paragraft: rrfyes, prshkrues,
meditues si dhe nnvizojn n to elementet dshmuese, subjektive, letrare.
Msuesi/ja u krkon nxnsve t argumentojn zgjidhjet e tyre.
Ushtrimi 8 b Vini re prdorimin e premrit vetor Ne.
Msuesi/ja i orienton nxnsit t punojn me paragran Vdekjen e kemi pran... i
pavdekshm
Nxnsit (t przgjedhur nga msuesi/ja) formulojn mesazhin.
Mesazhi universal shihet n kndvshtrimin e ardhmris. Besimi pr nj t ardhme m t
mir, krkesa pr t qen syelt, vendosmria pr nj luft t gjat q t tohet torja dhe
pavdeksia e Arbris.
Ky sht momenti q msuesi/ja bn nj lidhje t ushtrimeve mbi strukturn dhe mesazhin dhe
plotson skemn q u punua n hapin I.
Mesazhin a mund ta marrim n titull? Ura me tri harqe
- Nj ijim pr nj ndrtim.
- E shkuara / e tashmja / e ardhmja.
- Historikja sht bashkkohore.
2. Mesazhin e marrim nga personazhi n rolin e rrfyesit kronikan.
3. Mesazhin e marrim dhe tek ushtrimi 6: qndresa e gjuhs shqipe qndresa e nj kombi q
krkon t ec me t njjtin hap si vendet e tjera prtej Adriatikut.
Hapi VI (ditari dypjessh)
Do t punohet rubrika Reektoni pr stilin.
Nxnsit qartsohen pr objektivin q duhet t arrijn.
Ushtrimi 10 fragmenti II: Pr kt ushtrim nxnsit sjellin 3-5 shembuj dhe prfundon n shtpi.
202

Ushtrimi 11 Klasa ndahet n 3 grupe dhe secili do t punoj me ditarin dypjessh. Nxnsit
punojn 10.
Pasurimi i gjuhs s autorit, n norm letrare, me: Funksioni
historik - stilistik
Grupi I
fjal dialektore
Grupi II
toponime
Grupi III
emrtime
Grupet gjedhin nj prfaqsues, i cili lexon detyrn, nxnsit e tjer nnvizojn n tekst.
Msuesi/ja plotson n tabel funksionin historik dhe stilistik ose vendosen n drrasn e zez
tabakt e letrs, ku kan punuar grupet.
N 5 minutat e fundit msuesi/ja krkon prej 1 2 nxnsve nj vlersim t prmbledhur pr
gjuhn e autorit dhe rndsin e saj.
Tema
t shkruaj nj ese historike ose nj ese letrare duke respektuar teknikat e
shkrimit argumentues ose informues-paraqits;
t lexoj tekste vlersuese (kritike) pr t zgjeruar njohurit dhe t shfaq
opinionin e tij pr veprn n fjal.
Mjetet e msimit: teksti i nxnsit, et A4, foto t ndryshme q lidhen me
tematikn, tabela, mjete shkollore, shkums.
Teknika dhe metoda t msimdhnies: lexim i pavarur, shkrim i lir, pun e
pavarur, vshtrim krahasues.
Ura me tri
harqe
(ora III)
ZHVILLIMI I MSIMIT
Hapi I (lexim i pavarur)
Msuesi/ja i njeh nxnsit me krkesat e rubriks Shkruani dhe me objektivat q do t arrijn.
Rikujtohen pr disa minuta njohurit q kan marr nxnsit pr tekstin informues-paraqits, f.
49/53 apo pr tekstin argumentues, f. 61/64 Teknikat, karakteristikat e gjuhs. Rikujtohen edhe
elementet e strukturs s eses.
Hapi II (shkrim i lir, pun e pavarur)
Nxnsit do t punojn 25-30.
Msuesi/ja przgjedh 3 nxns sipas nivelit baz, mesatar, t lart pr t lexuar esen e tyre.
Nxnsit e tjer shprehin opinionet dhe vlersimet pr punn e shokve/shoqeve.
Nxnsit bjn dallimin midis dy eseve:
- Eses historike;
- Eses letrare.
Dallimi do t bhet pr argumentin, mnyra si jan renditur faktet, dhe pr leksikun e stilin.
Detyr shtpie. Eseja do t ripunohet me krkesat e paracaktuara m sipr dhe do t dorzohet orn tjetr.
N fund t ors s msimit msuesi/ja do t bj vlersimin e nxnsve pr t tria nivelet.
203
Materialet dhe mjetet msimore:
Teksti i nxnsit, mjete shkollore, lloje t ndryshme poezie.
Stuhi mendimesh, pema e mendjes, tabela Di/ Dua t di/ Msova, minikonkurs,
lexim i drejtuar.
Tema
Teksti poetik
dhe llojet e tij
ZHVILLIMI I MSIMIT
t identikoj tekstin poetik dhe veorit e tij;
t krahasoj tekstet poetike sipas llojit: lirik, epik, epiko-lirik;
t dalloj ngjashmrit ndrmjet tekstit rrfyes poetik dhe tekstit rrfyes tregimtar;
t krahasoj nj tekst poetik lirik me nj tekst n proz.
TEKSTI POETIK
Msuesi/ja i njeh nxnsit me temn e re t msimit Teksti poetik dhe llojet e tij.
U lexohet nxnsve nj strof e zgjedhur nga tekstet poetike t panjohura nga nxnsit.
U drejton pyetjen: - Cilat jan veorit e tekstit q sapo dgjuat?
Msuesi/ja shnon n tabel mendimet e nxnsve, t cilat do ti shrbejn pr t plotsuar m
pas pemn e mendjes.
rrfen sikurse teksti tregimtar
ngjason me tekstin e gjat tregimtar, romanin
kng, aventura, krer, libra
poeti rrfen n mnyr t pandashme
sht i pranishm prmes prshkrimit, veprimit t personazheve, dialogut
tema e veprs epike lidhen me heroiken (ngjarje t rndsishme)
fabula prmban linja t shumta paralele
Teksti poetik
Teksti poetik
Organizim gjuhsor n vargje
teksti poetik i
llojit lirik
gjini e hershme q nga antikiteti deri n ditt e sotme
Shpreh ndjenjat e poetit
teksti poetik
i llojit epik
Futet n marrdhnie me:
tingujt
pamjet
grake
tekste
epiko-lirike
lirike-epiko fjalt imazhet
lexuesi njihet menjher me koniktin q po ndodh, duke u konsideruar i njohur shkaku
204
Struktura:
Fillimi hyrje e shkurtr ui drejtohet hyjnive apo muzs q ta frymzojn pr t shkruar kngn
Digresioni: largim nga objekti prkohsisht
Episodi: digresion i prfunduar
Funksioni ngadalsues i digresionit dhe episodit
Teksti poetik lloji epik: epi, poema kalorsiake, didaktike, alegorike.
Llojet epiko-lirike dhe liriko-epike u krijuan nga llojet epike duke iu shtuar elemente lirike:
poema, romanca, balada.
Teksti poetik i llojit lirik
- Lloj poezie e shoqruar me tingujt e lirs
- Poezi e shkurtr q shpreh unin e poetit
Hapi III. Nxnsit ndahen n grupe pr t plotsuar tabeln me teknikn Di/ Dua t di/ Msova.
do grupi i jepet nga nj shtje, p.sh.:
Grupi I: Llojet epike n vargje
Grupi II: Llojet epiko lirike dhe liriko-epike
Grupi III: Llojet e liriks tradicionale
Grupi IV: Lirika moderne
shtja Di Dua t di Msova
Llojet epike n vargje Form e gjat e
krijimit n vargje
- Epi i Gilgameshit
- Knga epike m e shkurtr se
poema kalorsiake etj.
Llojet epiko-lirike dhe
liriko-epike
- Poema
- Romanca
- Balada
Kan ton t piklluar,
nota elegjiake,
elemente realiste dhe
t jashtzakonshme
- Ka marr nga epika mnyrn e
rrmit t ngjarjeve dhe notat lirike.
- Tema e dashuris,
elementet epike jan shkrir n
mnyr harmonike.
Llojet e liriks
tradicionale
- Elegjia
- Oda
- Himni
- Idili
Lirika moderne Risi n form dhe n
prmbajtje,
vargu i lir
Synon t hyj n thellsi t
nnvetdijes.
Zbulon nj bot me imazhe dhe
prjetime emocionale.
Hapi IV (minikonkurs)
Msuesi/ja u shprndan t tria rreshtave t bankave nga nj fragment t ndryshm teksti poetik.
Nj nxns i secilit rresht e lexon at me z t lart.
Nxnsve u krkohet ta klasikojn tekstin sipas llojit.
Ata duhet t argumentojn prgjigjen e tyre me 2-3 veori kryesore.
Grupi I: Knga e Rozafatit / Cikli i Kreshnikve
Grupi II: Bagti e Bujqsi
Grupi II: Vdekja e Nositit
Hapi V (lexim i drejtuar)
Do t punohet me shtjen Veorit e tekstit poetik. Nxnsit do t lexojn dy fragmentet pr t
krahasuar tekstin poetik me tekstin tregimtar.
205
N llim nxnsit duhet tì dallojn poezit pr nga forma, e cila bie menjher n sy.
(1 tekst, ka fjali t prfunduara; 2 kolon, ka vargje q nuk arrijn n fund t rreshtit)
Nxnsit duhet t dallojn poezit pr nga prmbajtja, pra pr nga tematika q ato trajtojn.
(Tema e t dyja teksteve sht e njjt, pra, asin pr pranvern.)
Nxnsit dallojn veorit e secilit krijim.
1 prshkrim objektiv, sht tekst informues, ka prshkrim n detaje, gjuha sht e drejtprdrejt,
zbatohen rregullat sintaksore;
2 prshkrim subjektiv, paraqitet gjendja shpirtrore e poetit, sht poezi
- Veorit e tekstit poetik: vargu, rima, ritmi, muzikaliteti, efekte t veanta zanore, prishet rregulli
normal sintaksor (inversioni), leksiku sht i veant, ka gjuh t gurshme.
Pun e pavarur:
Msuesi/ja u drejton nxnsve pyetjen: - Cili sht qllimi i shkrimit t t dyja teksteve?
Bni nj prmbledhje t tekstit t par dhe t dyt.
Merren mendime t nxnsve t nivelit baz pr tekstin e par dhe t nivelit t lart pr tekstin
e dyt.
- N fund t ors s msimit bhet vlersimi i nxnsve pjesmarrs.
Detyr shtpie: Prshkruani gjendjen emocionale e shpirtrore t poetit N. Mjeda n poezin

Pranvera.
Teksti i nxnsit, vargje nga poezi t ndryshme, mjete shkollore, CD me vargje
nga Epika legjendare - Cikli i Kreshnikve.
Dgjim i poezis, parashikimi me terma paraprak, praktik e udhhequr,
marrdhniet pyetje-prgjigje, lexim zinxhir.
Tema
Analiza e
tekstit poetik
ZHVILLIMI I MSIMIT
t dalloj aspektet metriko-ritmike t vargzimit;
t dalloj sintaksn poetike dhe gurat e sintakss;
t analizoj strukturat poetike sintaksore.
Hapi I (dgjim i poezis)
Msuesi/jau krkon nxnsve t jen t vmendshm pr t dgjuar fragmentin nga Cikli
i Kreshnikve.
Gjat leximit nxnsit do t prcaktojn nse vargjet kan ritm, rim dhe muzikalitet.
Pas atmosfers plot emocion q krijohet, nxnsit diskutojn pr pranin e ktyre tri veorive n vargje.
206
Rim Ritm Cezur Varg Metrik
Metrik - nga
greq. metr varg.
Metrika sht ajo
deg e teoris s
letrsis q merret
me sistemin, mbi
t cilin ndrtohen
llojet e ndryshme
t vargjeve.
Elementi formal
m i dukshm q
dallon nj tekst
poetik nga tekstet
e llojeve t tjera.
Pushim i shkurtr
brenda nj vargu
gjat leximit, q
bhet n nj vend
t caktuar, sipas
metrit, pr t
theksuar m mir
ritmin.
Prsritje e rregullt
e rrokjeve t
theksuara
e t patheksuara
ose t rrokjeve t
gjata e t shkurtra
n nj varg.
Prputhje e plot
e rrokjeve t fundit
t dy a m
shum vargjeve,
duke lluar
nga zanorja e
theksuar.
Hapi II (parashikimi me terma paraprak)
Msuesi/ja shkruan n tabel termat metrik, varg, cezur, ritm, rim.
Nxnsit duhet t bjn lidhjet ndrmjet termave dhe tekstit poetik.
Pr tì prvetsuar m mir kta terma edhe nga ana praktike msuesi/ja udhzon nxnsit q t
lexojn me vmendje tabeln n faqen 206.
Disa nxns, t zgjedhur nga msuesja, lexojn vargje duke u kujdesur ta prshtatin me theksin
ritmik. Msuesi/ja sjell shembuj nga muzika pr t shpjeguar ritmin.
Hapi III (praktik e udhhequr)
Msuesi/ja udhzon nxnsit q t lexojn krkesat e ushtrimeve 1 dhe 2, n faqen 212.
Ata duhet t gjejn lidhjen mes ritmit dhe vargut, si dhe t punojm me krkesat e ushtrimit 2.
- Poezia e Kadares ka ritm t shpejt, ruhet simetria pr t theksuar fjalt me t njjtin theks
ritmik (3, 7).
Hapi IV (marrdhniet pyetje-prgjigje)
Msuesi/ja udhzon nxnsit q t lexojn shtjen Aspektet metriko-ritmike rima, dhe u drejton
nxnsve pyetjet:
- Si e dallojm rimn? (Nga prputhja e plot e rrokjeve t fundit t dy a m shum vargjeve,
duke lluar nga zanorja e theksuar.)
- Sa lloj rimash kemi? (Kemi disa lloj rimash, si: rima t prputhura, rima t kryqzuara, rima t
alternuara dhe rima zinxhir.)
Punohet edhe ushtrimi 5, n faqen 213.
- Jepni disa shembuj t rimave q prmendt.
Nxnsit lexojn secili nga nj strof dhe shpjegojn llojin e rims.
- A ka vler kuptimore rima? (Rima sht element organizues i vargut q jep muzikalitet.
Nj nxns dallon rimn e alternuar ABAB.
Vargu Rima Vlera kuptimore
Tani krkoj un posht e lart
Nj vend ku ty t t lshoj
Nj strof, not a nj brilant
Ku t t l, t puth, t shkoj
(I. Kadare, Kristal)
ABAB rim e alternuar V n dukje fjalt me pesh
kuptimore,
shrben si orientim pr vmendjen
e lexuesit
Hapi V (lexim zinxhir)
Msuesi/ja n bashkpunim me nxnsit punojn temn Strofa.
Strofa sht njsi metrike ku grupohen vargjet.
Nxnsit lexojn zinxhir informacionin pr strofn.
- Pr sonetin msuesi/ja ka prgatitur t fotokopjuar poezin e Mjeds Lirija.
207
Hapi VI (praktik e udhhequr)
Msuesi/ja aktivizon nxns t nivelit baz pr t dalluar llojet e strofave.
Distiku strof me dy vargje.
Tercina strof me tri vargje.
Katrena strof me katr vargje.
Gjashtvargshi strof me gjasht vargje.
Soneti dy strofa katrshe dhe dy strofa treshe.
Nxnsit duhet tì dallojn n praktik kto strofa.
Lexohen disa nga poezit q msuesi/ja ose nxnsit kan sjell n klas dhe analizohen llojet
e strofave.
Gjithashtu, punohet edhe me shtjen Struktura poetike sintaksore: vendosja e fjalve n varg.
Gjuha e poezis dallohet nga gjuha e teksteve t tjera, sepse gjuha e poezis ka sintaks t lir.
Pr do gur nxnsit e nivelit mesatar dhe t lart shpjegojn n mnyr t prmbledhur
kuptimin e tyre. Punohet me shembuj e faqes 209.
Msuesi/ja u jep nxnsve detyra si m poshte:
Te Mjeda:
Dalloni inversionin. Kthejeni vargun n rendin normal.
- far i dallon vargjet polisindete dhe asindete?
- far do t prftohet nga prania dhe mungesa e lidhzave?
Pr enumeracionin:
Lexoni strofn, gjeni objektet q numrohen.
- A ju ndihmon enumeracioni pr t imagjinuar, pr t prshkruar?
Dalloni shkallzimin ngjits (klimaks) nga shkallzimi zbrits (antiklimaks).
Pr anaforn:
Dalloni anaforn:
- Cili sht roli i prsritjes?
N fund t ors s msimit bhet vlersimi i nxnsve pjesmarrs (t nivelit baz dhe mesatar).
Detyr shtpie: Ushtrimet 18,19, n faqen 213.

Teksti i nxnsit, mjete shkollore, foto t ndryshme me simbolik.
Stuhi mendimesh, piramida e kuptimit, praktik e udhhequr, tabela e koncepteve,
koment mbi fotot, diskutim, shkrim i lir.
Tema
Teksti poetik.
Gjuha
gurative:
gurat
retorike t
kuptimit
t dalloj transformimin e kuptimit nga nj fjal n tjetrn;
t identikoj gurat retorike;
t prshkruaj nj peizazh, duke prdorur gurat retorike t kuptimit.
Figurat e sintakss
poetike
enumeracioni-shkallzimi anafora ... inversioni
(anasjella)
208
ZHVILLIMI I MSIMIT
Msuesi/ja shkruan n tabel konceptin tekst poetik dhe ndrton skemn e mposhtme, duke
br kshtu prmbledhjen e elementeve t tij.
Hapi II (piramida e mendimit)
Msuesi/ja ndrton n tabel piramidn e mendimit me konceptin gurat e kuptimit.
Msuesi/ja u shpjegon nxnsve se far jan gurat e kuptimit dhe gurat e shprehjes.
Figurat e kuptimit krijohen duke br nj zhvendosje t kuptimit t fjalve, duke u dhn atyre nj
kuptim t ri, t pasur me ndrlikime t thella e me vlera sugjestive.
Pr ta shpjeguar m qart procesin e zhvendosjes s kuptimit, msuesi/ja i orienton nxnsit t
lexojn vargjet q jan shkputur nga Martesa e Halilit dhe Gjergj Elez Alia.
U drejton pyetjen:
- kuptoni me krahasim t zgjatur (similitud)?
- A e ndihmon krahasimi i zgjatur lexuesin t prftoj imazhe, vizion t ri sugjestiv dhe origjinal?
FIGURAT LETRARE
S
I
M
I
L
I
T
U
D
A
M
E
T
A
F
O
R
A
M
E
T
O
N
I
M
I
A
S
I
M
B
O
L
I
A
L
E
G
O
R
I
A
H
I
P
E
R
B
O
L
A
G
R
O
T
E
S
K
U
I
R
O
N
I
A
P
E
R
S
O
N
I
F
I
K
I
M
I
S
I
N
E
K
T
O
K
A
P
E
R
I
F
R
A
Z
A
K
R
A
H
A
S
I
M
I
E
P
I
T
E
T
I
A
N
T
I
T
E
Z
A
L
I
T
O
T
A
Teksti poetik
form
vargu
cezura
numr rrokjesh
t theksuara
t patheksuara
ritmi
strofa
prmbajtje
epike
epiko-lirike, liriko-epike
lirike
kombinim i fjalve n
planin sintaksikor
rima
rendin normal
sintaksikor
shmangie simbolesh (inversion)
enumeracion
anafor
mnyra si shprehet prmbajtja qllimi komunikimi i gjendjes shpirtrore dhe emocionale
informimi dhe prshkrimi
209
Hapi III (praktik e udhhequr)
Msuesi/ja u lexon nxnseve dy vargje nga vjersha e Naim Frashrit Bagti e Bujqsi.
Kur dgjon zthin e sms qysh e l qingji kopen,
blegrin dy a tri her edhe ikn e merr dhen.
- N kto vargje kemi krahasim apo krahasim t zgjatur (similtud)? Shpjegoni kt gur letrare.
Msuesi/ja zgjedh nj nxns t nivelit baz pr t dhn prgjigjen dhe nj nxns t nivelit
mesatar pr t br shpjegimin.
- Kshtu punohet edhe pr hiperboln dhe litotn.
Hapi IV (tabela e koncepteve)
N kt faz msuesi/ja ndalet n do gur pr t br shpjegimet prkatse, duke i shoqruar
me shembujt e tekstit. Msuesi/ja ndrton n drras t zez tabeln e konceptit, e cila plotsohet
edhe nga nxnsit n etoret e tyre.
Metafora Metonimia Alegoria Simboli
Fjala metafor
vjen nga greqishtja
dhe do t thot
bartje. Metafora
vlersohet edhe
si krahasim i
shkurtuar, t cilit i
mungon lidhza si.
Fjala metonimi vjen
nga greqishtja dhe
do t thot ndrrim,
zvendsim emri.
Pra, kjo sht gur
e zhvendosjes
kuptimore, duke
i dhn fjals nj
kuptim t ri, i cili
mbshtetet n lidhjen
e varsis e jo t
ngjashmris.
Fjala alegori vjen nga
greqishtja alegoria =
allos - tjetr dhe agoreio
- as, them. Alegoria
sht i foluri i trthort.
Kuptimi i vrtet
fshihet pas simboleve,
paralelizmave e
krahasimeve. (Kujtoni
veprn e D. Aligerit,
n t ciln alegoria
prshkon tr veprn.)
Fjala simbol vjen nga greqishtja
simbolon shenj konvencionale.
Simboli paraqet nj ide, mendim,
dukuri me an t nj sendi, shenje,
gure konkrete, t perceptueshme.
Thelbi i tij sht prfaqsimi,
pra sendi ose prfytyrimi i tij
prfaqson iden, dukurin. P.sh.,
amuri simbolizon nj shtet, nj
organizat, nj grup shoqror etj.
P.sh., titulli i romanit t Kadares
Kshtjella sht simbolik, sepse
kshtjella simbolizon qndresn e
shqiptarve ndaj pushtimit osman.
Antiteza Grotesku Ironia
Fjala antitez vjen nga greqishtja
dhe do t thot kundrvnie. Pra,
n qendr t ksaj gure qndron
kundrvnia e dukurive, tipareve
ose e veprimeve. Kjo gur
ndrtohet shpesh me an t
antonimeve (p.sh., i mir, i keq).
Mnyr e paraqitjes artistike t
gjrave reale e t dukurive t
jets, duke zmadhuar tepr dhe
me qllim disa an t tyre, pr
t dhn kontraste t forta e t
papritura.
Fjala ironi vjen nga gr. dhe do
t thot tallje e fshehur. Kjo
gur prdoret shpesh n llojet
e letrsis komike. Ironia, kur
merr form t ashpr, kalon n
sarkazm.
Shembujt pr seciln nga gurat e paraqitura n tabeln e konceptit jan n libr.
Hapi V (praktik e udhhequr, pun n grupe)
Msuesi/ja udhzon nxnsit q t punojm me ushtrimet 9 dhe 13 n faqen 213.
Ushtrimi 13. Gjeni ndryshimin ndrmjet ktyre dy shprehjeve.
a. e kuqe si aka
b. e kuqe ak
Ky ushtrim do t ndihmoj nxnsit pr t kuptuar metaforn si gur e kuptimit, ku mekanizmi i
zhvendosjes arrihet nprmjet nj termi t ndrmjetm.
Msuesi/ja shpjegon termin e ndrmjetm. Nxnsit lexojn shembujt n tekst.
210
Msuesi/ja lexon Vaji i bylbylit ose Shkndija e diellit ndaj manushaqes. U krkohet nxnsve
t shpjegojn se cili sht kuptimi i alegoris bylbyl ose manushaqe.
Hapi VI (koment mbi fotot, diskutim)
Msuesi/ja u tregon nxnsve disa foto: kuror me deg ulliri; fole; amurin ton kombtar.
U drejton pyetje, me an t t cilave nxnsit t lidhin kuptimin e fotove me simbolin.
Msuesi/ja krkon prej nxnsve q gjat leximit t informacionit pr simbolin t nnvizojn at
veori q e dallon nga alegoria apo nga gurat e tjera t kuptimit. Nxnsit q zgjedh msuesi/ja
nnvizojn veorin dalluese.
Pr t shpjeguar antitezn msuesi/ja shkruan n tabel disa ifte antonimike, p.sh.: vdesim
- rrojm, zhvish - vish dhe shpjegon se kto ifte:
1. kan kuptime t kundrta (vdesim rrojm);
2. jan prdorime t formave negative (me ndihmn e parashtesave, zhvish - vish).
Msuesi/ja u drejton pyetjen nxnsve:
- Cilin personazh, ciln vepr ju kujtojn gurat letrare: ironi - sarkazm - grotesk?
Nxnsit kujtojn Don Kishotin.
Nxnsit lexojn informacionin n tekst, duke nnvizuar ndrtimin dhe kuptimin e gurs.
Msuesi/ja ndrkoh shkruan n tabel shembuj dhe u krkon nxnsve t dallojn ironin dhe
groteskun.
Grotesku: i shkputur nga vepra Shklqimi dhe rnia e shokut Zylo. Eseja 13: Qeni sht nj
kafsh besnike. Pse zemrohemi kur na thon qen?
Ironi nga Migjeni.
Hapi VII (shkrim i lir)
Shkrim me tem t lir
Shkruani nj prshkrim t shkurtr t nj peizazhi, duke prdorur krahasime, epitete. Prdorni deri
n 8 fjali.
Nxnsit punojn rreth 10 minuta.
Msuesi/ja dhe nxnsit dgjojn dy prshkrime t nxnsve t niveleve t ndryshme.
Msuesi/ja i orienton nxnsit ku duhet t jen t vmendshm gjat prshkrimit.
Detyr shtpie: ushtrimi 20, n faqen 213.
Nxnsit punojn t ndar n dy grupe ushtrimin 8.
Grupi I qiell i ngrysur;
Grupi II mjekr e agjend.
- Pr t ilustruar alegorin msuesi/ja u krkon nxnsve t lexojn fjalit q kan nnvizuar.
211
Pema e mendjes, stuhi mendimesh, analiz, hartimi i skeds s poems, pun n
grupe, ditari dypjessh.
Tema
Poezia n
antikitet
ZHVILLIMI I MSIMIT
t identikoj veorit e poems epiko-heroike si lloj poetik epik dhe ta analizoj at;
t bj lidhjen ndrmjet kontekstit historik e letrar me zhvillimin e poezis epike;
t lidh prejardhjen e poemave homerike me llesat mitologjike;
t analizoj poemn Iliada duke u ndalur te veorit e poems epike: struktura e
veprs, koha e rrmit, sistemi i personazheve, heroizmi, teknika e rrmit.
LETRSIA ANTIKE GREKE
Rikujtohen njohurit q kan marr nxnsit n klasn IX pr letrsin antike greke dhe poemn Iliada
- dini ju pr luftn ndrmjet grekve dhe trojanve?
Letrsia antike greke
Konteksti historik Konteksti letrar
shek. XII, set helene kthejn
n grmadh Trojn
aristokracia ushtarake
shek. VII IV pr.K. ndrtohen institucionet,
arti merr shklqim t jashtzakonshm
shek. V pr. K. sundon Perikliu
lulzoi poezia, teatri, lozoa, arkitektura
Athina, kryeqendr kulturore politike
cikli mitologjik Trojan
Iliada Odiseja
Homeri i kndon aristokracis ushtarake
poemat epike
poemat heroike
Hesiodi pasqyroi prvojn, urtsin e
njerzve t thjesht (Punt dhe ditt)
Iliada, Odiseja, Punt dhe ditt, Teogonia
burimi q ushqeu gjith letrsin e
mendimin antik greko-romak
lindi poezia lirike me tematik
intimitetin
aktualitetin
ditirambi dhe poezia
e karnavaleve
uan n krijimin e
tragjedis dhe t
komedis
Nxnsit q kan dshir prmbledhin informacion me goj dhe msuesi/ja plotson skemn n tabel.
Msuesi/ja shkruan n tabel emrin e Homerit dhe u krkon nxnsve t thon se far din rreth ksaj gure
dhe veprave t tij.
HOMERI
}
212
Msuesi/ja przgjedh dy nxns q kan sjell informacion dhe m pas i orienton t lexojn
informacionin mbi Homerin dhe mbi poemat epike.
Hapi III (analiz)
Kalohet te analiza e poems Iliada. Msuesi/ja rikujton llesn mitologjike mbi molln e sherrit, q u b
shkak i lufts 10-vjeare greko-trojane. M pas ndalet te subjekti dhe struktura e poems Iliada.
Pr ritregimin e subjektit msuesi/ja przgjedh nxns q kan dshir.
Hapi IV (vzhgim, hartimi i skeds s poems)
Vzhgoni me vmendje foton dhe bni interpretimin e saj.
Ndrkoh q nxnsit vzhgojn, msuesi/ja shkruan n tabel skedn me t dhnat kryesore q
do t plotsohen m pas nga nxnsit. U jepet fjala atyre pr t interpretuar foton dhe msuesi/ja gjen
mundsin pr t br ndrhyrje e pr t dhn informacionin e shkruar n tabel n lidhje me kohn e
rrmit dhe hapsirn.
Lihen nxnsit pr disa minuta t lexojn n grupe informacionin n libr dhe pastaj plotsohet skeda.
Titulli: Iliada
Autori: Homeri
Lloji: poem epike-heroike
Struktura: 24 libra
Tema: lufta e akejve kundr trojanve.
Hapsira: Troja (Ilioni)
Sistemi i personazheve:
Akili dhe Hektori
Paridi dhe Helena
Hektori dhe Andromaka
Agamemoni
Mesazhi: tragjizmi dhe heroizmi
Rrmi dhe prshkrimi: teknika e rrmit dhe e prshkrimit sht themelore. Nuk prshkruhet e
gjith lufta e Trojs, por vetm 51 ditt e fundit t luftimeve
Rrfyesi: mban distanc me lexuesin
Stili: ligjrim i lart, stil heroik, elemente fantastike, elemente heroike.
Prfaqsuesi i do grupi, sipas informacionit q ka lexuar grupi mbi Sistemin e personazheve,
do t as pr tiparet e veanta t personazheve.
Hapi VI (ditari dypjessh)
Nxnsit do t lexojn materialin dhe do t zbrthejn shtjen: Veori t epizmit te Iliada me
teknikn ditari dypjessh.
Informacioni mbi veorit e epizmit tek Iliada sht dhn n formn e ditarit dypjessh, ku
n njrn an qndron shtja dhe n ann tjetr komenti. N kt tabel prmbledhse u jepet
mundsia nxnsve t prforcojn njohurit kryesore pr veorit e poems. Tabela mund t
plotsohet me informacione shtes nga msuesi/ja ose nga nxnsit.
Msuesi/ja sjell shembuj nga vepra, pr t konkretizuar teknikn.
Detyr shtpie: T prgatisin n shirita letre veorit e epizmit tek Iliada. Kta shirita mund tì ngjisin
n tabak letre. T plotsojn etoren e fjalorit me fjal t reja pr Akilin dhe pr ciklin e Atridve.
213
Teksti i nxnsit, mjete shkollore, shkumsa me ngjyra.
Prezantimi i puns, ditari dypjessh, rrjeti i diskutimit, pun n grupe, tabela e gurave
letrare, pun e pavarur.
Tema
Koment:
Iliada-
Knga I,
Hyrja (Ora I)
ZHVILLIMI I MSIMIT
t bj koment t fragmentit, duke u ndalur te hyrja e poems, llesa e koniktit;
t gjej t dhnat q asin pr kryepersonazhin dhe personazhet e tjera dhe pr
ndrhyrjen e hyjnive;
t bj nj koment t prgjithshm pr kultin e sundimtarit, kultin e heroizmit;
t gjej metaforat dhe t shpjegoj efektin e tyre stilistik;
t parafrazoj vargjet duke respektuar mjetet shprehse e gjuhsore t ligjrimit heroik;
t msoj prmendsh hyrjen dhe ta recitoj duke respektuar notat e ligjrimit epik-
heroik dhe dialektin e gegrishtes n prkthim.
Hapi I (prezantimi i puns)
a. Nxnsit kan vendosur n drrasn e zez tabak t bardh, ku jan shkruar veorit e epizmit
te poema Iliada.
b. Nxnsit lexojn t dhnat q kan shkruar n etoren e fjalorit mbi ciklin e Atridve,
Agamemonin, Menelaun, Akilin.
Msuesi/ja i njeh nxnsit me temn dhe objektivat q duhet t arrijn hap pas hapi.
Msuesi/ja ose nj nxns lexon Kngn I.
Punohet me ushtrimet e rubriks Reektoni pr kuptimin.
Ushtrimi 1. Nxnsit mund t prdorin pr ilustrim hyrjen te Fuqia e Mujit, Martesa e Halilit, te
Bagati e Buqsia.
Ushtrimi 2. Punohet me teknikn Ditari dypjessh.
Vargu Komenti i nxnsit
Vargu dyt
Msuesi/ja aktivizon nj nxns t nivelit baz dhe nj mesatar.
Msuesi/ja ndrton n tabel rrjetin e diskutimit.
Po Pyetja
Jo
- A sjell grindja dhe prarja vetm humbje?
Nxnsit japin mendimet e tyre pro ose kundr dhe n fund arrijn n nj prfundim t prbashkt.
214
Punohen ushtrimet 4 dhe 5, t rubriks Reektoni pr strukturn. Nxnsit ndahen n katr grupe.
Puna pr secilin grup Vargjet Interpretimi
Grupi I - personazhi
Grupi II - konikti me personazhin
Grupi III - ngjarja dhe far e shkaktoi at
Grupi IV - kryeheroi sht Akili
Hapi V (tabela e gurave letrare, ditari trepjessh)
Punohet rubrika Reektoni pr stilin me tabeln e gurave n dy grupe.
Vargu Figura e kuptimit Efekti stilistik
i tret ... n skterr gremisi Metafor (foljore)
i katrt ... shpirtna burrrore ... Metafor (mbiemr)
Hapi VI (pun e pavarur)
Punohet n pun t pavarur ushtrimi 7.
Nxnsit punojn 5-7 minuta t pavarur. Msuesi/ja dgjon dy punime t nxnsve sipas niveleve
dhe qartson dhe prmbledh mjetet shprehse t ligjrimit poetik. Nxnsit punojn.
Kjo detyr, nse ska prfunduar, punohet n etoren e shtpis.
Detyr shtpie: rubrika Lexim shprehs.

Recitim, lexim i drejtuar, tabela e personazhit, pun n grupe, rrjeti i diskutimit.
Tema
ZHVILLIMI I MSIMIT
t komentoj duke u ndalur te kulti i heroizmit, kulti i sundimtarit;
t komentoj duke u ndalur tek elementi i parandjenjs dhe i retrospektivs;
t analizoj rolin e sintakss poetike;
t shkruaj nj tekst ku t prshkruaj ndjesit e personazheve ose nj tekst
argumentues (n dialog) pr zgjidhjen e koniktit.
Koment nga
Iliada
-Knga I
(Ora II)
Hapi I (recitim)
Msimi llon me recitimin e fragmentit hyrs dhe vlersimin e drejtuesve. U drejtohen pyetje
nxnsve q lidhen me gurn e Akilit, ngjarjen q ndodh.
Msuesi/ja lexon fragmentin duke e ndar n tri pjes, q lidhen me krkesat e rubriks Reektoni
pr kuptimin.
215
Hapi III (tabela e personazhit)
Punohet me rubrikn Reektoni pr interpretimin, konkretisht ushtrimet 4, 5 dhe 6.
Pr ushtrimin 4 msuesi/ja aktivizon nxns t nivelit baz.
Ushtrimet 5 dhe 6 mund t punohen n grupe.
Puna sipas grupeve shtja Interpretimi
Grupi I - ushtrimi 5 Kulti i sundimtarit
Grupi II - ushtrimi 6 Idealet heroike t epoks
Punohet me rubrikn Reektoni pr strukturn.
Grupi I ushtrimi 7 (t prbashktat ndrmjet dialogut t personazheve dhe dialogut n nj dram).
Grupi II ushtrimi 8/a (punohet me tabeln).
Grupi III ushtrimi 8/b (punohet me tabeln).
Grupi IV punon me ditarin dypjessh.
Vargjet (rrfen autori) Komenti i nxnsve
Hapi V (rrjeti i diskutimit)
Po Pyetja
Jo
- A jan fjalt nder dhe hakmarrje shkak dhe
pasoj t njra-tjetrs?
Nxnsit japin mendimet e tyre pro ose kundr dhe n fund arrijn n nj prfundim t prbashkt.
Punohet ushtrimi 11 n faqen 225.
Grupi I Akili
Grupi II Agamenoni
Grupi III Briseida
Ushtrimi 12 (punojn nxnsit e nivelit t lart).
Vargu Fjala ky Efekti emocional
t tijt
Ushtrimi 13. Dy nxns lexojn me z t lart dhe nxnsit e tjer prcaktojn inversionin,
polisidentin, enumeracionin.
Vargu Figura e sintakss poetike Funksioni stilistik
t tijt
Detyr shtpie: Mund t zgjidhet nj nga pikat e rubriks Shkruani.

216
Teksti i nxnsit, mjete shkollore, shkumsa me ngjyra, et A4, tabak letre.
Lexim zinxhir, pun n grupe.
Tema
Koment-
fragment
nga poema
Iliada
(ora III)
ZHVILLIMI I MSIMIT
t nnvizoj disa t dhna pr jetn dhe veprn e prkthyesit Gjon Shllaku;
t komentoj fragmente nga poema;
t zbuloj n fragment veori t epizmit dhe t artit homerik;
t plotsoj skedat, duke u prqendruar te ndjenjat e personazheve, veorit e
rrmit epik, mesazhi, mjetet stilistike.
Hapi I (lexim zinxhir)
Nxnsit lexojn zinxhir informacionin pr prkthyesin e veprs Iliada, Gjon Shllakun.
a) Nnvizojn n fragmentet e dhna pr jetn dhe veprn e tij dhe t dhna t tjera
interesante.
b) Nxns t nivelit t lart shpjegojn veorit t epizmit dhe t artit t Homerit.
Klasa e ndar n dy grupe do t punoj me nj fragment pr t plotsuar skedat e komentit.
Grupi I Dhimbja e Akilit pr mikun e vrar.
Nxnsit do t punojn me eta A4 dhe secili ift e dorzon punn tek udhheqsi i grupit pr ta
paraqitur n tabak letre. Ky grup plotson skedn e librit Shprehja e hidhrimit.
Grupi II Andromaka i lutet Hektorit tì shmanget mris s akejve.
Ky grup plotson skedn: Veori t dialogut.
Prfaqsuesi i do grupi paraqet n tabak t bardh letre punn e grupit t tij.
Tema
Koment,
fragment
nga poema
Iliada
(ora IV)
Punohen fragmentet 3/4/5/6 dhe plotsohen skedat prkatse pr do fragment.
Do t punohet me t njjtn teknik si n orn e kaluar.
Shnim: N t gjitha ort e komentit do ti lihet koh e mjaftueshme vzhgimit t
gurave dhe nxjerrjen n pah t hollsive q jan karakteristik pr artin antik.
Hapi III (diskutim)
Klasa diskuton pr punen e br nga do grup dhe mnyrn e paraqitjes s puns s grupit.
Detyr shtpie: Gjeni informacione lidhur me lma t realizuar mbi poemn Iliada, si: tituj lmash, subjekte,
realizime lmike, autor protagonist, vendi i xhirimeve, besnikria ndaj poems etj.
217
Informacione pr realizimin e lmit Troja; CD Troja, projektor, foto t aktorve t
marr nga interneti.
Shikim lmi, diskutim, lexim zinxhir.
Tema
Skedari i lmit
(ora V)
ZHVILLIMI I MSIMIT
t vzhgoj pamje lmike me qllim q t krahasoj prfytyrimet e tij/saj pr
personazhet nga poema me gurat e krijuara nga aktort n lm;
t zgjeroj t dhnat pr lmin me t njjtin subjekt;
t jap opinione pr skenarin e ndryshuar t lmit q nuk korrespondon me
subjektin e poems homerike.
Hapi I (shikim lmi, diskutim)
Nxnsit shikojn pjes nga lmi, t cilat, s bashku me informacionin n tekst, do t shrbejn pr
diskutim.
Msuesi/ja u krkon nxnsve t paraqesin informacionet e sjella rreth lmave me subjekt nga
Iliada, kuriozitete rreth tyre, foto t ndryshme t aktorve.
Hapi II (lexim zinxhir)
Nxnsit lexojn zinxhir informacionin mbi skenart e lmave dhe diskutojn pr qllimin e
ndryshimeve q jan br n to.
Ata diskutojn pr personazhet imagjinare t nj vepre letrare dhe personazhet n lm.
Hapi III (diskutim)
Nxnsit punojn rubrikn Diskutoni dhe diskutojn me njri-tjetrin krkesat e ksaj rubrike.
Teksti i nxnsit, tabela, shkumsa me ngjyra, mjete shkollore.
T nxnit n bashkpunim, pema e mendjes, vshtrim krahasues, pun n grupe.
Tema
Poezia gjat
mesjets.
Eposi
shqiptar
(Ora I)
t zgjeroj informacionin pr kohn kur jan krijuar eposet evropiane dhe ato
ballkanike;
t identikoj veorit e Ciklit t Kreshnikve si lloj poetik epik i letrsis gojore
(n mesjet);
t gjej ngjashmrit ndrmjet eposit shqiptar dhe atij ballkanik;
t dalloj nprmjet skems prmbledhse veorit e eposit shqiptar.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Hapi I (T nxnit n bashkpunim)
Msuesi/ja i njeh nxnsit me temn e re dhe shkruan n tabel Poezia gjat mesjets.
U drejtohen pyetje nxnsve:
218
Nxnsit shfrytzojn informacionin q kan marr n histori pr kt periudh. Ngjarjet
interesante msuesi/ja i shkruan n tabel.
Rikujtimi i njohurive e prgatit nxnsin pr t bashkvepruar me msuesin/en pr t marr njohuri
t reja.
Msuesi/ja ndrton n tabel t zez pemn e mendjes pr kontekstin historik n shekujt XII
XVI.
Hapi III (lexim n grup)
Grupi I. - Prshkruani personazhet te eposi shqiptar Kngt e Kreshnikve
Grupi II. - Cila sht hapsira ku jetojn kreshnikt?
- Cila sht baza e tematiks dhe koniktit?
Nxnsit lexojn rreth 10 minuta, duke nnvizuar n libr dhe duke mbajtur shnime n etore.
Msuesi/ja do t aktivizoj dy nxns pr do grup.
- N periudh formohen kombet e reja?
- Cilat jan ngjarjet kryesore q kan ndodhur n mesjet?
- lidhje ka krijimi i eposeve me formimin e kombeve?
Poezia gjat mesjets
llojet e epiks
u krijuan eposet kombtare
poemat kalorsiake lirika e dashuris poezia mistike
eposi francez
(kngt e Rolandit)
eposi spanjoll
(kngt e Sidit)
eposi gjerman
(kngt e Nibelungve)
N Evropn Lindore
cikli epiko-greko-bizantin
Digenis Aktris
ciklet epike t vendeve
ballkanike
me serbokroatt
me Shqiprin Veriore
degzime nga Bullgaria
Muji dhe Halili dhe
agallart e Jutbins
Zhvillim etno-kulturor
t ngjashm
Frym epike
Idealizim t vlerave
t - trimris - heroizmit
konteksti historik
shek. XII - XVI
kishte karakter kolektiv
llojet e liriks
N Evropn Perndimore
u krijua:
219
Eposi shqiptar ose kngt e Kreshnikve
Punohet me veorit e eposit. Pr t realizuar kt objektiv msuesi/ja e ndan klasn n tri grupe.
do grup do t sjell shembuj dhe vargje pr t konkretizuar veorit e eposit.
Grupi I koha, hapsira, veprimi, heronjt.
Grupi II forma, mitologjia (kujto informacionin mbi mitologjin shqiptare f. 123).
Grupi III sinkretizmi veorit e eposit shqiptar, dallimi nga ai boshnjak, serb.
do grup i shkruan t dhnat n nj tabak letre dhe prfaqsuesi i tyre jep shpjegime para klass.
Diskutohen shtjet e paqarta dhe vlersohet puna e do grupi.
Teksti i nxnsit, mjete shkollore, tabela, shkumsa me ngjyra.
Pema e mendjes, lexim i drejtuar, ditari dypjessh.
Tema
Kngt e
Kreshnikve
- koment
Fuqia e
Mujit
(Ora II)
ZHVILLIMI I MSIMIT
t komentoj fragmentin duke u ndalur te formula hyrse e poems dhe prania e
qenieve fantastike;
t prshkruaj e t ilustroj tiparet e zakonshme e t jashtzakonshme t
kryepersonazhit, Mujit;
t gjej detaje q dshmojn pr hapsirat reale dhe ato fantastike;
t ndaj fragmentin n pjes dhe t titulloj seciln prej tyre.
Msuesi/ja rikujton veorit e eposit. Nxnsit prgjigjen dhe msuesi/ja plotson n tabel pemn e mendjes.
Veorit e
eposit
koha e paprcaktuar hapsira e paprcaktuar
veprimi i i hiperbolizuar vargjet 10-rrokshe
Lexohet nga msuesi/ja fragmenti Fuqia e Mujit.
Pas leximit t fragmentit punohet rubrika Reektoni pr kuptimin.
Personazhet Karakteristikat e
personazheve
Hapsira Konikti
Personazhe protagoniste
Muji
Halili
Agallart e Jutbins:
Zuku Bajraktari, Arnaut Osmani,
Basha Jona, Gjergj Elez Alia
Personazhe antagoniste
bajloz
vllai i madh, me
forc t jasht-
zakonshme,
mbron zakonet
protagonist t bmave
legjendare
qenie
gjysmfantastike e
gjysmreale,
- simbol i agresionit t
armikut t panjohur
Bjeshkt e larta,
banojn n kulla
e vende mitike, ku
dielli sht i ftoht,
kuri ndretnik
fushat e mejdanit
- mes ets s Mujit
dhe etave t fqinjve
n kujt etnik
- zgjerimi ose mbrojtja
e hapsirs jetsore
- ka baz territoriale
ose lind pr motive
individuale
rreth tyre organizohet
rrmi
220
Ushtrimi 1 - Komentoni formuln hyrse Lum e lum pr tlumin Zot duke u ndalur te datimi i eposit.
Ushtrimi 2 - far fryme sjell n rrm ardhja e zanave? (Pr kt pyetje pyeten nxns t nivelit
mesatar.)
Nxnsit ndalen tek epiteti dhe krahasimi bardh si drita.
Ushtrimi 3 - Njerzit i adhurojn zanat e njkohsisht ua kan frikn ... - Si dalin ktu zanat?
Argumentoni duke ilustruar vargje
Nxnsit argumentojn duke ilustruar me vargje nga fragmenti.
Hapi III (ditari dypjessh)
Ushtrimi 4. punohet me teknikn Ditari dypjessh.
Vargjet Komenti i nxnsve
Ushtrimi 5. Lexohen nga nj nxns vargjet 108-110.
Ushtrimi 6. Zbulohet kuptimi i prmbyls i kngs.
Nxnsit punojn t ndar n grupe ushtrimet e tekstit.
Grupi I ushtrimi 7 pr nxnsit e nivelit t lart.
Grupi II ushtrimi 8, pr nivelin baz.
Grupi III ushtrimi 9, plotsohet ditari dypjessh.
Vargjet (detaji) Interpretimi
Vargjet 17-21
Vargu 103
I njerzishm
Karakter burrror
Grupi IV Ushtrimi 10. Ndajeni kngn n disa pjes. Vendosini secils kng nga nj titull.
(Kjo sht nj krkes me t ciln nxnsit jan msuar ndarja e pjess dhe nxjerrja e piks s
planit.)
- N fund t ors s msimit bhet vlersimi i disa nxnsve.
Detyr shtpie: Prshkruani Mujin, heroin mitik t eposit shqiptar.

Muji e ka br zgjidhjen e tij prfundimtare: Puna e tij e ardhshme sht t luftoj.
Ia ka nis Muji tuj luftue.
Vargjet e fundit vn n dukje heroizmin dhe toret e tij.
221
Tabela e strukturs, vshtrim krahasues, tabela e personazhit, pun me grupe,
praktik e drejtuar.
Tema
Kngt e
kreshnikve
(Ora III)
ZHVILLIMI I MSIMIT
t identikoj n fragment elementet e kompozicionit duke i detajuar me vargje;
t tregoj si realizohet funksioni magjik dhe i mbinatyrshm duke gjetur elementet
kuptimore q bartin magjin dhe t mbinatyrshmen;
t gjej elemente t supsensit (t pasiguris ose pezullimit);
t komentoj zgjedhjen q bn Muji, sugjestionimi q i bhet lexuesit;
t analizoj strukturn metrike t poems;
t shkruaj nj tekst argumentues/krahasues duke u mbshtetur te heronjt e
Homerit dhe t eposit shqiptar.
Hapi I (tabela e strukturs)
Nxnsit, pasi kan ndar kngn n pjes, lexojn titujt q i kan vn do pjese. Aktivizohen
nxnsit e tjer pr t identikuar elementet e kompozicionit dhe t plotsojn n etore skedn.
Struktura e poems
Hyrja:_______________________________________________________
Pika e lidhjes:________________________________________________
Zhvillimi:____________________________________________________
Pika kulmore:________________________________________________
Zgjidhja:____________________________________________________
Punohet ushtrimi 12. Msuesi/ja zgjedh nj nxns pr t rikujtuar veorit e eposit.
Koha: relative
Vendi: mjedise reale dhe fantastike
Veprimi: shum i hiperbolizuar.
Suspensi: kureshtja pr dhuratn e zanave, padurimi pr prgjigjen e Mujit
Sugjestionimi i lexuesit: Si do t sillet Muji me shokt, far do t bj pasi
t kthehet n shtpi?
Elementet - realiste: bjeshkt,
- t mbinatyrshme: drita e bardh, zanat, qumshti, forca e Mujit.
Kto t dhna do tì ndihmojn nxnsit pr t gjetur elementet kuptimore q bartin magjin,
t mbinatyrshmen.
Pr ushtrimet 13 dhe 14 nxnsit ndahen n dy grupe, nga nj ushtrim pr secilin grup.
Nxnsit punojn deri n pes minuta.
Prgjigjet e nxnsve q zgjedh msuesi/ja shkruhen n tabel, duke plotsuar strukturn e poems.
222
Hapi II (vshtrim krahasues, tabela e personazhit)
Punohet me rubrikn: Reektojm pr gjuhn, stilin.
- Cili sht roli i prsritjes n poemat epike?
- Cili sht funksioni i prsritjes te Iliada dhe te Kngt e Kreshnikve?
Msuesi/ja u rikujton nxnsve se prsritja sht nj tipar i poemave epike-heroike q u analizua
dhe tek Iliada.
Vshtrim krahasues
Nxnsit krahasojn funksionin e prsritjes te poemat Iliada dhe Kngt e kreshnikve.
Tabela e personazhit
Msuesi/ja i ndan nxnsit n disa grupe pune.
Nxnsit e grupit t par punojn ushtrimin 17, n faqen 239. Plotsohet tabela e mposhtme.
Personazhet Veprojn Flasin Karakterizohen
Muji
Zana
Nxnsit e grupit t dyt punojn me ushtrimin 18. Prgjigjen e lidhin me karakteristikat e personazhit
t Mujit. Sjellin argumentet e tyre dhe i ilustrojn vargjet, t cilat u shrbejn pr t plotsuar tabeln.
Kur nxnsit prfundojn punn, msuesi/ja przgjedh nxnsit, t cilt do ti vlersoj pr shpjegimin
dhe argumentimin.
Nxnsit e grupit t tret lexojn t pavarur ushtrimin 19 dhe msuesi/ja punon me tabeln (vendos
shenjn + te zgjidhja e drejt).
Fjala
Funksioni
Poetik kuptimor ritmik narrativ
tha
Nxnsit japin zgjidhjen, duke shpjeguar arsyen e saj.
Hapi III (praktik e drejtuar)
Punohet rubrika Reektoni pr metrikn
Ushtrimi 20. Msuesi/ja zgjedh nj nxns, i cili lexon ushtrimin dhe nj nxns tjetr q t saktsoj
numrin e rrokjeve. Nj nxns prcakton nse jan vargje t bardha, nxnsi tjetr punon (ndrkoh)
n tabel me vargun, duke prcaktuar theksat ritmik.
Nj nxns i nivelit t lart argumenton rolin e ritmit t brendshm si burim melodie. Nxnsit
vzhgojn me vmendje zanoret e nnvizuara pr t dhn prgjigje.
Zgjidhet nj nxns (i nivelit mesatar ose t lart) pr t recituar katr vargjet e zgjedhura sipas krkesave.
- N fund t ors s msimit msuesi/ja vlerson disa nxns pjesmarrs.
Detyr shtpie: rubrika Shkruani.
Nxnsve u shpjegohet se far do t arrijn me kt detyr.
1. T shkruajn nj tekst argumentues-krahasues, u kujtohet struktura e tij, u trhiqet vmendja te
zbulimi i fakteve pr t realizuar argumentimin pr heronjt e ciklit shqiptar dhe pr tì krahasuar.
2. T respektojn teknikat q kan msuar pr shkrimin e tekstit argumentues-krahasues.
3. T argumentojn: zgjedhja q bjn heronjt n raport me qllimin e jets t secilit.
Shfrytzoni vargjet e fragmentit, n faqet 49-83.
223
Stuhi mendimesh, pema e mendjes, interpretim, lexim i drejtuar, ruaje fjaln e fundit
pr mua, ditari dypjessh.
Tema
Llojet lirike
gjat
mesjets
ZHVILLIMI I MSIMIT
t identikoj sonetin si lloj i poezis lirike;
t dalloj veori t llojeve lirike n mesjet;
t prcaktoj subjektin dhe strukturn;
t komentoj poezin duke u ndalur te veorit e sonetit (mbi theksimi i ndjenjs
s dashuris dhe vuajtja nga mosprgjigjja e dashuris);
t nxjerr n pah gjendjen e mundimshme shpirtrore n t ciln ndodhet ai q
dashuron.
Msuesi/ja do t bj nj prmbledhje t msimit rreth njohurive mbi tekstin poetik dhe dy llojet e saj.
Nxnsit rikujtojn njohurit q kan pr llojet e liriks dhe plotsojn n tabel.
Nxnsit lexojn n libr informacionin e ri dhe shkruajn n etore skemn.
lirika
Teksti poetik
epika
poemat
epike
Iliada
Kngt e
Kreshnikve
lirika tradicionale
elegji od himn idil
lirika moderne
dashurore atdhetare lozoke meditative
poezi
Llojet e poezis lirike gjat mesjets
lirika e dashuris
frymzim fetar
pastorela
rondoja
balada
ideali i dashuris
poezia mistike
poett trubadur
n jug t Francs
poett truver
n veri t Francs
poett shtits
ngren lart kultin e dams
shprehet besimi dhe
frymzimi hynor
poema alegorike
frymzim fetar
Dantja
te modernistt
komedia ka:
kuptim t drejtprdrejt kuptime t tjera
lidhen me aktualitetin
e kohs
lidhen me mitologjin, historin,
astronomin, fen, moralin etj.
224
Klasa ndahet n tri grupe.
Grupi I. - Lexoni dhe sillni informacion pr jetn dhe veprn e Petrarks, si dhe pr strukturn e sonetit.
Grupi II. - Subjekti i veprs Libri i kngve.
Grupi III. - Struktura e veprs Libri i kngve.
Prfaqsuesi i secili grup paraqet prmbledhjen e informacionit para nxnsve t tjer. Msuesi/ja gjat
kohs q nxnsit lexojn, plotson n tabel.
Hapi IV (vzhgim, interpretim)
Punohet me ilustrimin: Nxnsit vzhgojn ilustrimin dhe e interpretojn at.
Hapi V (ruaje fjaln e fundit pr mua, ditari dypjessh)
M pas msuesi/ja i njeh nxnsit me prmbajtjen e kngs Nuk gjej paqe, duke e lexuar sonetin
para klass. Punohet me rubrikn Reektoni pr kuptimin.
Ushtrimi 1 gjeni vargjet.
Ushtrimi 2 punohet me teknikn Ruaje fjaln e fundit pr mua.
Vargu Komenti i nxnsit
Detyr shtpie: Ushtrimi 3, n faqen 243

Nj nxns lexon vargjet, nxnsit e tjer komentojn. Nxnsi i par thot mendimin e fundit.
M pas plotsohet ditari dypjessh.
Sonetet shrbejn si
model i poezis s dashuris nga
poett rilindas deri te romantikt
Petrarka
aste nga jeta
Libri i kngve
struktura prmbajtja
dashuria
pa prgjigje
vasha q dashuron
kthehet n simbol t
bukuris, pastrtis,
prsosmris hyjnore
Prmbledhje poetike me
366 kancona (kng)
317 sonete
29 kancona 9 kng,
me strof
gjashtshe
7 balada 4 medrigale
dy pjes
N t gjall t
zonjs Laura
N vdekje t
zonjs Laura
Ruaje fjaln e fundit pr mua
Nxiten nxnsit t mendojn rreth asaj q lexojn (dgjojn).
Hapi I - Msuesi/ja lexon, nxnsit gjejn 1-2 pjes, q iu duken m interesante.
Hapi II - At q zgjedhin, e shkruajn n nj flet.
Hapi III - Mbrapa flets shkruhet komenti.
Hapi IV - Nj nxns tregon at q ka zgjedhur, q mund t jet nj figur ose nj fjal e msimit.
Shokt e klass e shohin dhe e komentojn at q sht zgjedhur.
Hapi V - Fjaln e fundit e thot nxnsi, t cilit i jan komentuar fjalt e zgjedhura, duke
argumentuar pse kishte zgjedhur pikrisht at figur apo ato fjal (vargje).
225
Pema e mendjes, tabela e gurave artistike, vshtrim krahasues, pun n grupe,
ditari dypjessh.
Tema
Nuk gjej
paqe
-Koment
t komentoj poezin duke u ndalur t veorit e sonetit: vuajtja nga mosprgjigja
e dashuris;
t bj analizn metrike;
t parafrazoj poezin;
t krahasoj dy sonetet dhe t argumentoj pse jan shkruar n koh t ndryshme;
t krahasoj dy prkthimet: njri n gjuhn standarde dhe tjetri n gegrisht;
t vzhgoj gurat pr t krijuar nj prfytyrim konkret pr poetin dhe vashn e zemrs.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Msuesi/ja s bashku me dy nxns, t cilt i ka przgjedhur pr tì vlersuar, bn nj prmbledhje
t njohurive q kan marr pr lirikn dhe sonetin.
Poezi a n l l i m t Ri l i ndj es
Poezia lirike Poema alegorike Poezia epike
Sonetet e
Petrarks
ngjalln
traditn antike
form poetike e
ndrmjetme
Dante Aligeri -
Komedia Hynore
struktura
3 katika
Ferri Purgatori Parajsa
33 kng secila
Tercina - strofa
trevargshe
llojet
heroike historike tregimtare
prfaqsuesit
Arioso Taso
226
Punohet me rubrikn Reektoni mbi interpretimin.
Ushtrimi 4. Nxnsve u krkohet t prshkruajn si e prfytyrojn Petrarkn, pasi lexojn vargjet
ku ai shpreh ndienjat e veta.
Dgjohen disa nxns, t cilt prshkruajn Petrarks sipas kndvshtrimit t tyre.
Ushtrimi 5. Punohet n tabel me teknikn ditari dypjessh.
Vargu Komenti i nxnsve
Dhimbja m ushqen, e vaji m del me gaz. Ndjenja e dashuris e cila i sjell poetit edhe
dhimbjen, edhe lumturin ...
Msuesi/ja plotson n tabel komentet e nxnsve.
Hapi III (pun n grupe, tabela e gurave)
Punohet me rubrikn Reektoni pr gjuhn, stilin.
Klasa ndahet n tri grupe.
Grupi I - punon ushtrimin 6.
Grupi II - punon ushtrimin 7.
Grupi III - punon ushtrimin 8.
Grupet do t punojn me tabeln e gurave.
Vargu Figura kuptimore Funksioni kuptimor Stilistik
Nxnsit punojn pr rreth 5 - 7 minuta dhe s bashku me msuesin/en diskutojn pr funksionin
kuptimor dhe stilistik, si dhe przgjedhin mendimin e sakt.
Hapi IV (tabela e gurave stilistike)
Punohet me rubrikn Reektoni pr metrikn.
Ushtrimet 9, 10, 11. Msuesi/ja aktivizon nxns t nivelit t ult dhe t mesm t cilt plotsojn
tabeln.
Vargu Figura e intonacionit poetik Funksioni kuptimor
Prgjigjet e sakta t nxnsve, msuesi/ja i shkruan te pema e mendimit te struktura e sonetit.
Hapi V (vshtrim krahasues)
Punohet ushtrimi 1 nga rubrika Leximi shprehs me metodn Vshtrim krahasues - .
Grupi I - t prshkruaj gjendjen shpirtrore t poetit para dhe pas vdekjes s Laurs.
T gjej guracionin q ka prdorur poeti.
Grupi II - t analizoj strukturn metrike dhe prkthimet.
- N fund t puns msuesi/ja bn vlersim t grupeve.
Detyr shtpie: Shtjelloni me shkrim gjendjen shpirtrore t poetit para dhe pas vdekjes s Laurs
ose u lihet e lir zgjedhja.
227
Teksti i nxnsit, informacione pr Xhamin Blu, mjete shkollore, shkumsa me ngjyra.
Pema e mendjes, vzhgoni dhe diskutoni, shkrim argumentues, pun n grupe,
koment.
Tema
Poezia
shqiptare
n kohn e
humanizmit
ZHVILLIMI I MSIMIT
t identikoj poezin fetare si lloj poetik i zhvilluar gjat humanizmit n Shqipri;
t lidh kontekstin historik me zhvillimin e formave poetike;
t zgjeroj informacionin me tekste informuese pr humanistt e shquar shqiptar;
t komentoj poezin, duke u ndalur te prmbajtja fetare dhe mesazhi patriotik.
Msuesi/ja i njeh nxnsit me informacionin e ri. Shkruan n tabel.
Nxnsit lexojn informacionin pr poezin n kohn e humanizmit n Shqipri (informacion q
e plotson msuesi/ja).
Poezia shqiptare n kohn e humanizmit
konteksti historik
Marin Barleti
Frang Bardhi
Pjetr Budi
Pjetr Bogdani
krijimi i trajtave poetike
vargu 8-rroksh
humanistt shqiptar
konteksti letrar
islamizmi,
pushtimi nga
Perandoria Osmane
krishterimi
shkrimtart e par -
priftrinj
Hapi II (vzhgoni dhe diskutoni)
Punohen rubrikat e tekstit Info plus dhe Vzhgoni, n faqen 245.
Nxnsit lexojn informacionin dhe diskutojn pr vlerat e bashkjetess fetare mes shqiptarve.
Sjellin shembuj t bashkjetess deri n ditt e sotme.
Hapi III (shkrim argumentues)
Nxnsit punojn me rubrikn Shkruani, n faqen 246 (duke respektuar teknikn e shkrimit
argumentues). Dgjohen 2-3 shkrime argumentuese.
228
Laudans
invocabo
dominum
(Ora II)
Hapi V (koment)
Msuesi/ja lexon poezin Laudans invocabo dominum. Komentohet poezia.
Punohet me rubrikn Reektoni pr kuptimin.
Ushtrimi 1 - komentohen vargjet e dhna.
- A sht i vetdijshm Budi pr forcn mirbrse t artit? Ku duket kjo? Gjejini kto vargje.
Ushtrimi 2 - ilustroni me vargje: optimizmin, dashurin pr njerzit, dshirn e urimit, adhurimin e Zotit.
N fund t ors s msimit bhet vlersimi i nxnsve q u pyetn pr informacionet, si dhe nxnsit
e tjer pjesmarrs.
Detyr shtpie: parafrazoni 6 vargjet e para t poezis.

Stuhi mendimesh, rrjeti i diskutimit, prmbledhja e strukturuar, tabela e gurave
letrare, vshtrim krahasues, diskutim.
Tema
ZHVILLIMI I MSIMIT
t komentoj poezin duke u ndalur te prmbajtja fetare, mesazhi patriotik dhe
notat e lirizmit;
t evidentoj si realizohet komunikimi i poetit me lexuesin e asaj kohe;
t interpretoj gurn e hiperbols;
t hetoj n tekst pr t gjetur fjal t gurrs popullore;
t krahasoj fjal t gjuhs s vjetr me ato t sotme;
t diskutoj pr rolin e poetit si prgjegjsi ndaj qytetarve t vet (duke prgatitur
m par nj sked me pikat kryesore).
Msimi nis me rikujtimin e njohurive q jan marr orn e kaluar.
Nxnsit lexojn dhe diskutojn informacionin pr Pjetr Budin, gurn e rndsishme t humanizmit
shqiptar, si dhe evidentohen veorit e stilit.
Grupi I - punon pr jetn dhe veprn e Budit.
Grupi II - prcakton veorit e stilit.
Nxnsit punojn pr 5-7 minuta.
Poezia n kohn e humanizmit historik
letrar
prfaqsuesit gjinit tematika
konteksti
mesazhet
229
Hapi II (rrjeti i diskutimit)
Nxnsit njihen me objektivin q duhet t arrijn.
Punohen ushtrimet 1 dhe 2 t rubriks Reektoni pr kuptimin.
Mesazhi Vargjet Argumenti
A sht i vetdijshm Budi pr forcn mirbrse t artit?
Pse?
Po Jo Pyetja
N t dyja ushtrimet nxnsit do t ilustrojn mendimet dhe zgjedhjen e tyre me vargje.
Ushtrimi 4, pun n grup. Klasa ndahet n tri grupe. Gjeni vargjet q shprehin se Budi i kishte vn detyra vetes:
Grupi I - n drejtim t gjuhs shqipe.
Grupi II - n drejtim t fes.
Grupi III - n drejtim t atdheut.
Secili grup cakton prfaqsuesin e vet q t jap prgjigjet e ushtrimit.
Pranohen edhe mendimet e nxnsve t tjer q e qartsojn zgjidhjen.
Hapi IV (prmbledhje e strukturuar, tabela e gurave letrare)
Punohet ushtrimi 5 nga rubrika Reektoni pr metrikn.
Msuesi/ja aktivizon nxns t nivelit baz dhe mesatar pr dhnien e prgjigjes:
Msuesi/ja shkruan n tabel.
n kolon
Struktura
rim (mbiemrore: t mir, t lir; foljore: kujtuam, ngushulluam etj.)
varg 16-rroksh (8-rroksh i dyzuar)
Nxnsit t jen t vmendshm pr t dalluar kategorin gramatikore ku sht njsia
tingllore e rrokjeve fundore, dhe kategoris q i prkasin: mbiemrit
emrit
foljes
premrit
Hapi III (pun n grupe, ditari trepjessh)
Punohen ushtrimet e rubriks Reektoni pr interpretimin.
Punohet ushtrimi 5, pika e tret, n faqen 249.
Vargjet Shprehja Toni
e urimit
e lutjes
Ushtrimin 6 do ta punoj nj nxns n tabel.
Shprehja popullore Funksioni kuptimor
230
Ushtrimin 7 do ta punojn t gjith nxnsit n etoren e klass.
Hiperbola Funksioni llojit Funksioni stilit
Ushtrimi 8, nxnsit do t analizojn mnyrn se si e prshkruan Budi parajsn qiellore.
Parajsa qiellore Detajet prshkruese
Pra, ushtrimet punohen me radh. Nxnsit mbajn shnime dhe sqarojn gjrat e paqarta.
Detyr shtpie: Punohen ushtrimet 9, 10 dhe rubrika Diskutoni.

Stuhi mendimesh, prmbledhje e strukturuar, koment i fotos, lexim i drejtuar, pun n
grupe, ditari dypjessh, rrjeti i diskutimit.
Tema
Poezia n
kohn e
romantizmit.
ajld
Harold
(Ora I)
t identikoj poemn romantike si lloj poetik liriko-epik;
t lidh kontekstin historik me zhvillimin e formave poetike n kohn e romantizmit
evropian;
t komentoj fragmentin, duke u ndalur te:
shprehsia e ndienjave,
prshkrimi madhshtor i natyrs,
veorit ekzotike;
t komentoj vargjet q portretizojn dhe tipizojn Bijt e shqipes;
t analizoj strukturn metrike dhe funksionin e sintakss poetike: thirrort dhe pyetjet
retorike.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Msuesi/ja mbledh pr t vlersuar nj numr t caktuar detyrash. Shkruan n tabel fjaln lirizm
dhe romantizm qndron lidhja ndrmjet tyre dhe krkon nga nxnsit t tregojn ku qndron lidhja
ndrmjet tyre.
Nxnsit rikujtojn njohurit q kan marr pr lirizmin (t shprehsh ndjenjat) dhe romantizmin
(gjendja shpirtrore e njeriut q ndrron pr nj jet m t mir).
Hapi V (diskutim, shkrim i lir)
Nxnsit t pavarur parafrazojn gjasht vargjet e para t poezis.
Vlersohet punimi i mir.
Lirizm Romantizm
=
Hapi II (prmbledhje e strukturuar)
Msuesi/ja i plotson njohurit e nxnsve me informacionin e ri.
poezi e ndjenjs, e brendsis
poeti shprehet n vetn e par
veta I - veta e unit vetjak, njerzor
ka ambicie drejt universales
gjja m e shtrenjt sht liria
Lirizmi dhe romantizmi
Modeli i par
poeti melankolik, i dshpruar
izolohet n vetmi, n gjirin e natyrs, larg njerzve q se kuptojn
temat prshtaten me temperamentin e tyre ndjesi pesimiste
mjeshtr i prshkrimit kulti i natyrs, simbolizon harmonin universale
e shfrytzon lirin
pr t lmuar formn
pr t prsosur shprehjet poetile
Bajroni
informacion nga nxnsit dhe msuesi/ja pr jetn dhe veprn
titulli i veprs
struktura e veprs
tematika, personazhi
Modeli i dyt
poeti energjik
i kushtohet nj shtjeje t madhe, idealit t lart, misionit historik
lirin e vet e v n shrbim t liris s popujve
mesazhet humane, politike, shoqrore, lozoke
poett nuk e ndajn fjaln nga vepra (aktiv)
prfaqsuesit: Shelli, Hygoi, Lamartimi, rilindsit tan etj.
Romantizmi evropian zhvillohet sipas dy modeleve n raport me vizionin q kan poett pr lirin.
Hapi III (koment i fotos)
Msuesi/ja udhzon nxnsit q t shohin me vmendje foton e Bajronit me kostum shqiptar, n faqen 251.
Nxnsit bjn komentet e tyre, si dhe lexojn rubrikn Info plus.
Msuesi/ja drejton pyetjen: - far ndjesish prjetoni kur shikoni Bajronin t veshur me kostum
shqiptar?
Dgjohen 2-3 mendime t nxnsve.
231
232
Hapi IV (lexim i drejtuar, pun n grupe, ditari dypjessh)
Msuesi/ja, n bashkpunim me nxnsit do t punojn rubrikn Reektoni pr kuptimin.
Nxnsit ndahen n tri grupe.
Grupi I ushtrimi 1.
Grupi III ushtrimi 3.
Nxnsit njihen me ushtrimet gjat kohs q msuesi/ja do t lexoj fragmentin Shtegtari te ajld Haroldi.
Nxnsit nnvizojn vargjet pr tiu prgjigjur ushtrimit.
Pr kt ushtrim aktivizohen nxns t nivelit baz dhe mesatar.
Ushtrimi 4, punohet me teknikn Ditari dypjessh
Vargu Komenti i nxnsve
T rrept bijt e Shqipes! Po vetit
nuk u mungojn....
Me kt ushtrim nxnsit do t karakterizojn shqiptart, cilsit, ndikimin e natyrs n personalitetin
e shqiptarit.
Do t punohet pr shtresimin kuptimor t mbiemrit n shkalln krahasore m t arrira funksion
kuptimor.
Hapi V (pun n grupe, rrjeti i diskutimit)
Punohet me rubrikn Reektoni pr metrikn. Nxnsit ndahen n tri grupe sipas nivelit.
Ushtrimi 7. N kt ushtrim aktivizohen nxns t nivelit baz dhe t mesm.
Pr ushtrimin 8 punojn nxns t nivelit mesatar.
Vargu Informacione poetike Funksioni kuptimor
Ushtrimi 9 t punohet nga nxns t nivelit t lart.
Punohet me teknikn Rrjeti i diskutimit.
Po
Pyetja Jo
- A jeni dakord me thnien: àrmiq pr vdekje, po
sa miq besnik!
Struktura analiza metrike
strofa
rima
vargu
N fund t puns s br dgjohet mendimi i tyre pr do ushtrim. Nxnsit dgjojn njri-tjetrin.
Mund t marrin pjes dhe nxns t grupeve t tjera pr t saktsuar apo qartsuar.
233
Pema e mendjes, tabela e gurave letrare, vzhgoni dhe krahasoni, leximi shprehs.
Tema
Koment:
ajld Harold
ZHVILLIMI I MSIMIT
t zbuloj mbishtresimin e kuptimeve romantike mbi ato realiste;
t hetoj n tekst pr t gjetur fjalt ky q lidhen me prshkrimin e mjediseve;
t zbuloj n Kngn hyrse veorit e romantizmit;
t vzhgoj pikturat pr t gjetur n to elemente romantike.
N kt or msimi do t vazhdohet analiza e poems, duke u mbshtetur tek informacioni q
nxnsit msuan n temn e kaluar. Do t punohet me teknikn Pema e mendjes, duke aktivizuar
dy nxns.
- do element i analizs ilustrohet me vargje.
Hapi II (tabela e gurave letrare)
Punohet rubrika Reektoni pr gjuhn dhe stilin
Ushtrimi 10 do t punohet n tabel nga nj nxns.
Vargu Figura e kuptimit Komenti
Ushtrimi 11 do t punohet me goj nga nj nxns tjetr. Pr kt ushtrim do t shprehin mendime
dhe nxns t tjer.
analiza metrike
strofa
vargu
rima
Poema ajld Harold
kulti i liris
kulti i natyrs
enumeracioni - gura t sintakss poetike
gura t kuptimit
lloji - poem liriko-epike
struktura 4 kng, 4455 vargje
strofa 9-vargshe
tematika - udhtimet e Bajronit
motivet
mesazhi
prshkrimi i personazhit
gjuha dhe stili
gura t intonacionit poetik
pyetje retorike
apostrofa (thirror)
antiteza
krahasimi
epiteti
metafora
234
Hapi III (pun me grupe)
Nxnsit ndahen n dy grupe.
Grupi I, ushtrimin 13.
Grupi II, ushtrimin 14.
Ekzotizmi lidhet me efektin e s jashtzakonshmes q prjeton nj evropian kur ndeshet me vende,
natyr, bimsi, zakone e tradita t panjohura e t largta pr tpr t - vargjet.
Vargu Figura letrare Komenti
O nn e rrept
burrash t egr
me ngjyra mashkullore
e kuqrreme
Epitet
Epitet metaforik
Nxnsit punojn ushtrimet pr 5 minuta. Prfaqsuesit e grupeve paraqesin zgjidhjet e ushtrimeve
n tabel.
Hapi IV (vzhgoni dhe krahasoni)
Punohet rubrika Vzhgoni dhe krahasoni. Nxnsit vzhgojn dhe pikturat, duke u nisur nga
karakteristikat e romantizmit n letrsi. Ata prpiqet tì evidentojn ato nprmjet gjuhs s pikturs
(ngjyrave, linjave, tematiks etj.).
Kuptimi romantik
Shpirti liridashs, energjik dhe aktiv i shqiptarve, q vlersohet me syrin e nj poeti romantik
(si trima turren).
Kuptimi realist
Ushtar t bindur t udhheqsit t tyre (Ali Pashs) Ku tì oj i pari i tyre.
Ushtrimi 12. Nxnsit ndahen n dy grupe dhe lihen t punojn pr 5 minuta.
Grupi I fjalt ky pr Shqiprin: Iskanderi, Iskanderi tjetr, nn, kryqi, minaret, hns (simboli
i besimit islam), agimi lind (afrimi i liris pr popullin grek), shkmbi i Sulit.
Grupi II fjalt ky pr shqiptart: t rrept, armiq pr vdekje, miq besnik, trima, mikprits e
bujar, pa lajka, t shpats, t kngs (t argtimit).
Ushtrimi 13 elementet ekzotike.
Vendi shkmbi i Sulit, unat e Pindit, t`banat e malsorve, kulla e Ali Pashs, bregdeti me
shkmbinj t Sulit, abuz.
Natyra pyje me selvi, zogj, bisha, njerz t egr zn` e duken, stuhi t tundin, t tundin motin q mbron.
Traditat dhe zakonet e pritn n shtpi me gjith t mirat, suljott u dhan dorn, ... i prcuall, ... pa
lajka, ndezn zjarr, u than rrobat ... mbushn plloshn, shtruan sofrn ... prcjellsit ia nisn kngs,
... me kng apo vajtim u drodhn fustanellat.
Nxnsi shpjegon dhe krahasimin, vlern kuptimore t foljes turren. Pas diskutimit me klasn nxnsi
vlersohet.
235
Detyr shtpie: Nxnsit punojn n shtpi ushtrimin e rubriks Zbuloni dhe shkruani.
Pun e drejtuar, pema e mendimit, diagrami i Venit, pun e drejtuar, lexim i drejtuar,
pun n grupe.
Tema
Romantizmi
shqiptar
(ora I)
ZHVILLIMI I MSIMIT
t identikoj poemn romantike si lloj epiko-lirik (n letrsin shqiptare);
t bj lidhjen ndrmjet kontekstit historik dhe zhvillimit t formave poetike t
romantizmit shqiptar;
t krahasoj veorit e romantizmit evropian me at shqiptar;
t analizoj poemn duke u ndalur te koha historike dhe te koha e rrmit.
Hapi I (pun e drejtuar, pema e mendimit)
Nxnsit njihen me temn e re Romantizmi shqiptar dhe objektivat q duhet t arrijn dhe u lihet
koh t lexojn informacionin n libr. Nnvizojn n libr veorit, t cilat do t shrbejn pr t
ndrtuar skemn.
Hapi V (lexim shprehs)
Lexohet Knga e lamtumirs nga dy nxns.
Nxnsit plotsojn n tekst tiparet e poezis romantike q jan shum t dallueshme te kjo kng.
1. ikja nga realiteti;
2. ndihet i vetmuar;
3. ndihet i zhgnjyer;
4. sht rebel;
5. heroi lirik sht i trishtuar;
6. niset n krkim t liris s vet individuale.
Msuesi/ja plotson n tabel skemn.
Veorit e romantizmit shqiptar
heroi romantik shqiptar - heroi lufttar
q sakrikon gjithka pr lirin e atdheut
bariu bujku fshatari
tematika - lirimi kombtar cilsi
kryesore e letrsis romantike
romantizmi shqiptar toi veorit
e origjinalitetit kombtar
romantikt i knduan natyrs
shqiptare, jo natyrs n vetvete
himnizimi i vendlindjes dhe
i historis
interesi pr thesarin e folklorit
heroi romantik njeri i thjesht
gjinit e llojet
poema epope poezia lirike intime
poezia liriko-epiko
236
Hapi II (diagrami i Venit)
Nxnsit do t krahasojn veorit e romantizmit evropian dhe atij shqiptar, si dhe do t shkruajn n
diagramin e Venit t prbashktat dhe t veantat e tyre.
Romantizmi
evropian
Romantizmi
shqiptar
Romantizmi shqiptar
Konteksti historik Veorit letrare
faza I (1878) Lidhja Shqiptare e Prizrenit
faza II - nga Lidhja Shqiptare e Prizrenit
deri te Shpallja e Pavarsis
platform ideologjike
ngjallja e dashuris pr vendin
krenaria pr vlerat kombtare
ideja e bashkimit t t gjith shqiptarve
feja n shrbim t shtjes kombtare
krijohet letrsia kombtare shqiptare
prmasat e gjera t lufts politike
kundr Perandoris Osmane
mungesa e unitetit kombtar
krijohet vetdija kombtare
Ideologjia iluministe
Rilindja Kombtare
lindi dhe u zhvillua larg toks mm
thelbi shqiptar, mesazhi lirimi kombtar
u zhvillua prkrah letrsis italiane
a. gjendja e robris n atdheun mm dhe shtypja e tyre nn
burbont
b. drama e pakics kombtare
u thellua karakteri patriotik dhe demokratik
pasqyroi luftn pr lirim t popujve t tjer
Letrsia romantike tek
arbresht e Italis - veorit
Prfaqsuesit
De Rada
Naim Frashri
Zef Serembe
Zef Skiroi
Anton Santori
Gavril Dara
237
Titulli: Kngt e Milosaos
Autori: Jeronim de Rada
Gjinia: poem
Struktura: ______________________________
Motivet: ________________________________
Mesazhet: ______________________________
Personazhet: ____________________________
Natyra: _________________________________
Gjuha: __________________________________
Metrika: _________________________________
Do t punohet n grupe pr analizn e veprs Kngt e Milosaos.
Secili grup do t lexoj informacionin e caktuar, do t zgjedh informacionin e nevojshm dhe do ta
shpjegoj para klass.
Msuesi/ja prgatit n tabel skedn e analizs.
Detyr shtpie: Lexoni fragmentin Knga I dhe plotsoni krkesn e ushtrimit 1.

Skeda e fragmentit, lexim i drejtuar, pun n grupe, rrjeti i diskutimit, ditari dypjessh,
tabela e gurave.
Tema
Koment:
Kngt e
Milosaos
(Ora I)
t komentoj fragmentin, duke u ndalur te prania e frymzimit poetik, entuziazmi
djaloshar;
t komentoj si komunikon poeti me lexuesin, mesazhi q prcjell te ai;
t komentoj duke u ndalur te natyra, lulzimi i natyrs, paralelizmi me ndjenjn e
dashuris;
t gjej gurat letrare dhe t shpjegoj funksionin e tyre.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Hapi I (skeda e fragmentit)
Msuesi/ja e nis orn e msimit duke kontrolluar njohurit e marra mbi poemn Kngt e Milosaos
mbshtetur te skeda e analizs s poems.
Lexohet poema Knga I nga msuesi/ja ose nga nj nxns.
M pas u krkohet t ilustrojn me vargje krkesat e ushtrimit 1, q i kan realizuar n shtpi.
Riprtritja e natyrs (vargjet 1-3).
Frymzimi poetik (4-13)
Stina e pranvers (14-24) .
Kthimi i poetit n mjedisin familjar (24 deri n fund).
238
- A sht poeti i zgjedhuri nga muza poetike pr
t prtritur poezin shqiptare?
Po Pyetja Jo
Hapi IV (ditari dypjessh)
N ushtrimin 5, nxnsit do t gjejn vargjet ku duket entuziazmi djaloshar.
Punohet me teknikn Ditari dypjessh, t ciln msuesi/ja e prgatit n tabel.
Vargjet Komenti i nxnsit
Entuziazmi djaloshar pr......
N ushtrimin 6 nxnsit duhet t gjejn vargjet dhe t bjn komentin e tyre.
Ti vzhgoje dhe skujtoje... Poeti i drejtohet vetvetes me ti, por
njkohsisht edhe lexuesit ...
Ushtrimi 7. Nxnsit formulojn n libr mesazhin, i cili lexohet nga disa nxns dhe vlersohet
formulimi m i sakt dhe i shprehur m bukur.
Hapi V (pun n grupe, ditari dypjessh, tabela e gurave)
Punohet rubrika Reektoni pr gjuhn, stilin. Nxnsit ndahen n disa grupe pune, n mnyr q
t punohen me t gjitha ushtrimet.
Grupi I ushtrimi 8.
a) nnvizohen n libr fjalt ky;
b) gjendet epiteti antonimik dhe efekti i lidhjes kundrshtuese: e re - e mome.
Punohet me tabeln e gurave.
Vargu Figura letrare Funksioni stilistik
Similtud
Epitet
Metafor
Pr t zbrthyer kuptimin e Kngs I, nxnsit punojn me rubrikn Reektoni pr kuptimin edhe
me ushtrimet 2, 3.
Ushtrimi 4, punohet me teknikn Rrjeti i diskutimit.
Prfundimi: ..................................................................................................................
239
Nxnsit punojn 5-7 minuta dhe do grup dgjon punn e grupit tjetr duke plotsuar n tekst
ose n etore.
Msuesi/ja shkruan njohurit, si dhe plotson skemn e strukturs (analizs).
Punohet ushtrimi 11. Nxnsit parafrazojn vargjet e dhna.
Ushtrimi 12, punohet n etoren e klass.
Hapi VI (shkrim i drejtuar, pun individuale)
Detyra e shtpis. Punohet rubrika e krkess Shkruani.

Shnim.
Tema Kngt e Milosaos sht parashikuar t zhvillohet n pes or. Msuesi/ja duhet tì organizoj
kto or duke i ln vend linjs T vzhguarit, si dhe duke shfrytzuar pamjet q sjell libri dhe lidhjet
e tyre me vargjet e poems dhe t skedarit t muziks.
Tabela e gurave, rrjeti i diskutimit, pun n grupe.
Tema
ZHVILLIMI I MSIMIT
t interpretoj kuptimin mbi t cilin ngrihet forca e dashuris;
t komentoj detajet paralajmruese n poem, gurat e intonacionit poetik, gurat
e kuptimit;
t krahasoj fjalt n variantin origjinal, n arbrishten e vjetr me variantin e
prshtatur n gjuhn e sotme.
Koment:
Kngt e
Milosaos
(Ora II)
Hapi I
Lexohet detyra e shtpis nj proz poetike ndrtuar mbi Kngn I vlersohet punimi q sjell m
bukur mjedisin dhe kohn, duke prdorur fjal me ngjyrim arkaik.
Hapi II (tabela e gurave, rrjeti i diskutimit)
Nxnsit dgjojn fragmentin (Knga V) dhe m pas punojn ushtrimet 1 dhe 2.
Plotsohet tabela e gurave t kuptimit.
Vargu Figura kuptimore Funksioni kuptimor
Prse t ven n det mendimet,
zemra ime.
simbol 1. rreziku q i kanosej atdheut.
2. Ringjallja e fryms, idealit patriotik.
Msuesi/ja dgjon 2-3 mendime dhe shkruan n tabel mendimin m t sakt, m t plot.
Ushtrimi 3. Msuesi/ja zgjedh nj nxns pr t punuar me kt ushtrim (pranon dhe mendime t
nxnsve t tjer) dhe plotson n tabel.
Lajtmotivi: Milosaos i ringjallet fryma patriotike (motivi patriotik).
N vargje shprehen qart dhe me forc shpirtrore idealet demokratike.
240
Ushtrimi 4. Punohet me teknikn Rrjeti i diskutimit.
Nxnsit argumentojn prgjigjet e tyre duke ilustruar me vargje.
Hapi III (pun me grupe)
- N kuptim forca e dashuris ngrihet mbi:
Grupi I rrezikun e lufts;
Grupi II prmbysjet natyrore;
Grupi III ndarjet klasore.
Pr t br interpretimin, nxnsit do t prdorin dhe subjektin e dy kngve.
Ushtrimi 6, diskutim i lir.
Hapi IV (pun n grupe, tabela e gurave letrare)
Punohet me rubrikn Reektoni pr gjuhn dhe stilin pun n grupe.
Grupi I ushtrimi 7.
Shenjat paralajmruese Funksioni kuptimor Realizimi gjuhsor
Pyetja retorike Funksioni kuptimor Funksioni stilistik
Thirrori Analiza gjuhsore Funksioni kuptimor/stilist
Zgjidhen dy nxns q t prshkruajn cilsit e Rins dhe t Milosaos.
Ndrkoh msuesi/ja s bashku me nxnsit e tjer punojn ushtrimin 11.
Msuesi/ja shkruan n tabel
Detyr shtpie: Prshkruani Milosaon duke u mbshtetur n t dyja kngt.
Epitetet Si jan formuar dhe pse jan
mbreslnse epitetet?
Nata e zez
Vasha foremadhja
Vasha e zemrs buzhieshmen
Nxnsit nnvizojn n tekst me nj vij vargjet q mbartin nota romantike dhe me dy vija ato vargje
q mbartin nota realiste.
Pun me fjalorin
Nxnsit lexojn t dyja variantet pr disa minuta dhe plotsojn fjalorin n libr.
N fund t ors lihen 2-3 minuta n dispozicion pr leximin shprehs. Pr t ngjallur emocionin e
nevojshm, mund tù jepet disa nxnsve pr ta paraprgatitur.
- Dy betimet kundrshtojn njri-tjetrin apo
shkrihen natyrshm?
Po Pyetja Jo
241
Stuhi mendimesh, lexim i drejtuar, pun n grupe - tabela e gurave, pema e
mendimit.
Tema
Bukuria -
Koment
(Ora I)
ZHVILLIMI I MSIMIT
t identikoj ciklin poetik si lloj poetik t zhvilluar n kohn e romantizmit shqiptar;
t komentoj ciklin Bukuria duke u ndalur te:
tematikat e ndryshme brenda ciklit,
strukturat e ndryshme metrike,
koncepti pr bukurin hyjnore dhe at toksore;
t prshkruaj vashn me tiparet e prgjithshme;
t hetoj n tekst pr t gjetur gurat m t prdorura: epitetet, krahasimet,
metaforat etj.;
t analizoj veorit gjuhsore q ndihmojn zbrthimin kuptimor;
t parafrazoj disa vargje.
Msuesi/ja e llon msimin duke recituar vargje t Naim Frashrit. Shkruhet n drras emri i poetit
dhe nxiten nxnsit t asin rreth tij.
Msuesi/ja sjell informacion shtes duke shkruar n tabel.
Naim Frashri veprat
gura m prfaqsuese e Rilindjes son Kombtare
msues popullit shqiptar
Lulet e vers
Bagti e Bujqsi
Historia e Sknderbeut
Qerbelaja
ndrrimet (Tehajylat)
poet
atdhetar
mendimtar
Hapi II (pun e pavarur, pema e mendimit)
Lihen nxnsit t lexojn pr disa minuta informacionin n libr dhe plotsojn s bashku me
skemn.
Motivet
Veorit e poems
Larmia e formave poetike
(rima, ritme, strofa, vargje)
Prpjekje pr vargzim
n gjuhn shqipe
Panteizmi
(Zoti i shtrir kudo n univers)
= Zoti = Bukuria (ana etike) Zoti = Atdheu (ana patriotike) =
meditativ- lozok erotik atdhetar
242
Hapi IV (pun n grupe, tabela e gurave)
Punohet me rubrikat Reektoni pr gjuhn dhe stilin.
Grupi I ushtrimi 6, do t punohet me tabeln.
Figura letrare Ndrtimi gjuhsor Funksioni kuptimor mbreslns
emr
Grupi II ushtrimi 7, mund t punohet n tekst.
Grupi III ushtrimi 8, do t punohet me tabeln e mposhtme.
Dgjohen dhe vlersohen prgjigjet e nxnsve pr tri ushtrimet.
Grupi IV - ushtrimi 9, punohet n tabel. Msuesi/ja prgatit tabeln dhe u jep mundsi nxnsve
t prgjigjen.
Vargu Funksioni stilistik Kuptimi konkret
Dhe ajo, Ti sht br. Kuptimi simbolit.
Grupi V - ushtrimi 10. Pr kt ushtrim mund t punohet vetm strofa a. Nxnsit punojn n
tekst. Msuesi/ja e krkon prgjigjen nga nxns t nivelit mesatar dhe t nivelit t lart.
Grupi VI - ushtrimi 11. Me kt ushtrim nxnsit do t njohin edhe nj veori t gjuhs s poetit,
q sht ndikimi nga poezia popullore (konceptimi popullor).
Konceptimi popullor nota tragjike komike funksion stilistik (pr nxnsit e nivelit t lart).
Pr shpjegimin e skems msuesi/ja aktivizon nxns t t tri niveleve.
Grupi VII - ushtrimet 12 dhe 13, q tregon prdorimin e -s fundore. Nxnsit lexojn krkesn,
msuesi/ja shkruan n tabel.
Ushtrimi 14 - nxnsit e nivelit baz dhe mesatar prcaktojn llojin e rims, strofs.
Detyr shtpie: Parafrazoni fragmentin 15.

-ja fundore
prdorim i saj n toskrishte
sjell ndryshime n theksin e fjals
Msuesi/ja i njeh nxnsit me krkesat e ushtrimit 1, mandej pr disa minuta i l t lexojn ciklin dhe
t zgjidhin detyrn.
Vargjet Dallimi gjuhsor Dallimi kuptimor
Perndi e bukuris
Perndia bukuroshe
Prcaktues i emrit n grupin emror.
Prcaktor i shprehur me mbiemr
t formuar me prapashtesn
prkdhelse -oshe.
Grupi emror prdoret si sinonim i
fjals dashuri
Prdoret si epitet, ku shprehet
qndrimi i poetit ndaj Perndis.
243
Titulli:____________________________________________________
Autori:____________________________________________________
Gjinia:____________________________________________________
Tematika:_________________________________________________
Motivet:___________________________________________________
Mesazhi:__________________________________________________
Sistemi i personazheve:_____________________________________
Gjuha:____________________________________________________
Stili:______________________________________________________
Figurat letrare:_____________________________________________
Analiza metrike-ritmike:______________________________________
Teksti i nxnsit, mjete shkollore, shkumsa.
Skeda e analizs s veprs, hap pas hapi, argumentim, ruaje fjaln e fundit pr mua,
ditari dypjessh.
Tema
ZHVILLIMI I MSIMIT
t lexoj nj ese dhe t reektoj pr argumente t ndryshme;
t plotsoj skedn e analizs s ciklit poetik;
t shfaq opinionin e tij pr konceptin e bukuris.
Bukuria
Koment:
(Ora II)
Hapi I (skeda e analizs s veprs)
Msimi nis me analizn e fragmenteve nga cikli poetik Bukuria.
Nxnsit plotsojn skedn pr veorit e ciklit poetik. Ata do tì ilustrojn mendimet me vargjet
prkatse.
Pr veorin e sistemit t personazheve, nxnsit do t lexojn detyrn e shtpis. Ata vlersojn
punn e njri-tjetrit.
Hapi II (hap pas hapi)
Punohet rubrika Thelloni njohurit me teknikn Hap pas hapi.
Nxnsit lexojn esen e Ndre Mjeds: T shprehurit poetik t bukuris, me qllim q tu prgjigjen
pyetjeve t ushtrimeve 1 deri n 4.
Ushtrimi 1.
a) nxnsit lexojn dhe nnvizojn n ese mnyrat q prdor poeti pr t shprehur bukurin.
b) Naimi bukurin e ka shprehur si bukuri hyjnore (do vent q t ket zn/ Atje faqet perndia/
... / dhe ajo ti sht br);
dhe si bukuri toksore (Pash pjeshkt n et,/ pa mù mejtua gjiri yt), por ato jan n lidhje t
pandashme dhe t prjetshme.
Ndihmohen nxnsit t bjn krahasimin ndrmjet konceptit pr dashurin te Mjeda dhe te Naimi.
Punohet hap pas hapi me ushtrimet e tekstit.
Ushtrimi 3. Nxnsit nnvizojn fjalit ku shprehet se bukuria ka lidhje me t vrtetn.
244
Hapi IV (ruaje fjaln e fundit pr mua, ditari dypjessh)
Punohet rubrika Shkruani. Nxnsit do t punojn t pavarur n tekst. Secili nxns do t shkruaj
dy argumente pro pr shprehjen q zgjodhi, dhe dy kundr pr at q nuk zgjodhi (punohet me teknikn
Ruaje fjaln e fundit pr mua).
Msuesi/ja zgjedh nxnsin q do t lexojn shprehjet e zgjedhura.
Diskutohet nga nxnsit e tjer pr argumentet e sjella. N fund, thot argumentet e tij nxnsi q
ka zgjedhur shprehjet.
Shprehja Komenti
1.
2.
Detyr shtpie: Gjeni n fragmentet e dhna gurat letrare m t prdorura dhe t analizojn
veorit gjuhsore. Klasa mund t ndahet n dy grupe.
Skeda e krahasimit, stuhi mendimesh, Di/ Dua t di/ Msova, pun n grupe,
pun e drejtuar, ditari dypjessh, lexim i drejtuar, tabela e gurave.
Tema
Nga romantizmi
te poezia e re
Metamorfozis
(ora I)
ZHVILLIMI I MSIMIT
t identikoj poezin satirike (me tem atdhetare) si lloj lirik poetik;
t bj lidhjen ndrmjet kontekstit historik dhe mesazhit q prcjell poeti;
t komentoj poezin duke u ndalur te: motivet e poezis, zgjidhja stilistike e
vetdemaskimit, karakteri tragjik-komik sarkastik dhe tragjik-komik.
Hapi I (skeda e krahasimit)
Kjo or msimi do t nis me vshtrim krahasues midis dy poetve t Rilindjes.
Konteksti historik De Rada Naim Frashri
Hapsira
Gjinia
Tematika
Motivet
Mesazhet
Gjuha
Stili
Analiza metrike-ritmike
...
Shnohen n tabel t dhnat.
Hapi III (argumentim)
Punohet rubrika Argumentoni opinionin tuaj.
Nxnsit lexojn thniet e njerzve t shquar pr bukurin dhe i komentojn ato, duke zgjedhur
shprehjen q iu plqen m shum.
245
Di () Dua t di (?) Msova (+)
Hapi II (stuhi mendimesh, Di/ Dua t di/ Msova, pun n grupe)
Msuesi/ja u lexon nxnsve vargje nga Fishta, t njohura prej tyre. Pastaj zhvillon me nxnsit
teknikn Stuhi mendimesh, pr t rikrijuar njohurit q kan marr.
- Kush sht Gjergj Fishta?
Pr t thelluar njohurit msuesi/ja zhvillon teknikn Di/ Dua t di/ Msova.
Grupi I jeta e Gjergj Fishts;
Grupi II vepra e tij;
Grupi III veorit e poezis satirike.
Nxnsit, t ndar n tri grupe, lexojn informacionin dhe shnojn n an t tekstit shenjn
prkatse. Msuesi/ja prgatit tabeln n drrasn e zez.
Pasi plotsohet tabela me informacionin, nxnsit orientohen t lexojn rubrikn Reektoni kuptimin.
Konteksti historik pr poezin Metamorfoza.
Zbulojn arsyet e ktij qndrimi - Kleri katolik kritika kundr regjimit t Zogut lvizje popullore
kundr tij etj.
Hapi III (pun e drejtuar)
Msuesi/ja e lexon poezin Metamorfoza dhe u jep detyr nxnsve ushtrimin 1.
Gjat leximit t poezis nxnsit nnvizojn vargjet, ku Fishta shpall se ai sht ndeshur me armiqt
e Shqipris (Shqypnija kuj ma s`ka ... s kam ma t`fortin/ e vlla bujarin,/ Pr at me barkun,/
Pr erz kam arin).
Lexohen vargjet, nxnsit bjn nj prcaktim t Fishts, si:
- gur e shquar intelektuale,
- poet kombtar,
- franeskan.

Sigurohet pjesmarrja e nxnsve t tri niveleve.
Ushtrimi 2. Nxnsit shkruajn n libr vargje ku goditen veset e shqiptarve.
Hapi IV (ditari dypjessh, pun n grupe, tabela e gurave t kuptimit)
Ushtrimi 3. Punohet me rubrikn Reektoni pr interpretimin. Msuesi/ja shkruan n tabel
tri motivet. Nj motiv pr do grup.
Motivi Interpretimi i nxnsve
Grupi I - Tradhtia e idealit kombtar.
Grupi II - Tragjikomedia e patriotizmit.
Grupi III - Interesi personal mbi at t prgjithshm.
Ushtrimi 4. Secili grup i interpreton vargjet sipas motiveve duke i lidhur me aktualitetin. Diskutohet
pr punn e paraqitur nga do grup. Duhen shmangur prsritjet, fjalt sinonime gjat interpretimit.
Nxnsit interpretojn shkurt, qart dhe me shembuj konkret.
246
Vargjet Ironia Satira
Regjistri stilistik
Vargjet Tragjikomike Sarkastike
- N fund t ors s msimit nxnsit lexojn prgjigjet e tyre.
Msuesi/ja bn vlersimin e puns dhe prgatitjes s tyre.
Detyr shtpie: Kriza e ka mbuluar botn shqiptare dhe e ka br Fishtn aq hidhnak. Interpretoni
si prshkallzohet shqetsimi i Fishts. A ka paralajmrime? ndikim ka te lexuesi?
Imagjinoni veten tuaj nj gur t shquar t Shqipris. Cili do t ishte reagimi juaj
ndaj fenomenit t pseudopatriotizmit.
Teksti, mjete shkollore, shkumsa me ngjyra.
Pema e mendimit, vshtrim krahasues, puna me fjalorin, lexim shprehs, diskutim
mbi foton.
Tema
ZHVILLIMI I MSIMIT
t krahasoj sesi prcillen mesazhet e ksaj poezie me ato t nj poezie tjetr
me t njjtn tem;
t hetoj n tekst pr t gjetur shprehje frazeologjike dhe fjal t urta t
karakterit
popullor dhe t pasuroj fjalorin me to;
t lexoj n mnyr shprehse, duke ruajtur tonin sarkastik t poezis;
t vzhgoj foto t ndryshme pr t zbuluar n to elemente t kohs;
t bj nj prshkrim objektiv dhe subjektiv.
Koment
Metamorfozis
(Ora II)
Hapi I (pema e mendimit)
Msuesi/ja bn nj prmbledhje t njohurive, q nxnsit t dallojn veorit e poezis romantike
nga ajo realiste.
Hapi V (ditari trepjessh, pun n grupe)
Punohet n grupe me rubrikn Reektoni pr gjuhn dhe stilin.
Grupi I - Ushtrimi 5.
Grupi II - Ushtrimi 6.
Nxnsit gjejn n poezi detaje q prshkallzojn satirn.
Vargjet ku shprehet shitja e identitetit Konteksti
Grupi III - Ushtrimi 7, Ky sht ushtrim pr nxnsit e nivelit t lart.
Msuesi/ja shkruan n tabel, ndrsa nxnsit punojn n etore.
247
Hapi II (vshtrim krahasues)
Do t punohet me teknikn Vshtrim krahasues (shikoni ushtrimin 8, n faqen 282). Bhet
krahasimi mes poezive Metamorfoza dhe Gjuha shqype. Nxirren n pah mjetet me t cilat realizohet
toni polemizues te poezia I dhe himnizues te poezia II.
Pr t br krahasimin msuesi/ja aktivizon nxnsit nga vendi dhe vet plotson n tabel.
Hapi III (puna me fjalorin, lexim shprehs)
Nxnsit punojn t pavarur n libr me rubrikn Pun me fjalorin pr 5 minuta. Msuesi/ja pas
prfundimit aktivizon nxns t tri niveleve.
Punohet edhe me rubrikn Lexim shprehs, msuesi/ja przgjedh dy nxns pr t lexuar. Nxnsit
e tjer vlersojn se cili prej tyre bri lexim shprehs.
Hapi IV (vzhgim, diskutim mbi foton)
Lexohet informacioni pr skedarin e fotogras dhe mbi bazn e t dhnave t skeds vzhgohen
dhe diskutohet mbi fotograt.
Nxnsit vzhgojn foton e par dhe u prgjigjen dy pikave t ksaj rubrike.
Nxnsit punojn t pavarur. Msuesi/ja dhe nxnsit dgjojn prshkrimet pr t njjtn foto nga
dy nxns dhe n fund t ors msuesi/ja i vlerson kta nxns.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Stuhi mendimesh, pema e mendjes, lexim i drejtuar, vshtrim krahasues, pun n grupe.
Tema
Simbolizmi.
Himni i
bukuris
(Ora I)
t identikoj poezin simbolike si lloj lirik i tekstit poetik;
t krahasoj veorit e realizimit me ato t simbolizmit;
t bj lidhjen ndrmjet nj t dhne biograke dhe krijimtaris s autorit;
t komentoj poezin duke u ndalur te imazhet poetike dhe te koncepti i bukuris.
Msimi do t nis me rikujtimin e njohurive q kan marr nxnsit pr poezin.
Metamorfoza, Fishta
konteksti historik konteksti letrar
motivet
gurat e kuptimit
regjistri tragji-komik
ironia
sarkazma
notat realiste
realiteti i kohs kur jetoi
opozita e klerit katolik ndaj regjimit
goditjet e prirjeve anadollake
248
Do t aktivizohen dy nxns pr t plotsuar njohurit.
Nxnsit lexojn pr disa minuta informacionin pr simbolizmin dhe e sistemojn at te Pema e mendjes.
Kt informacion msuesi/ja e rndit n skemn e mposhtme.
- poezia ton harmoni t pastr, t ngjashme me muzikn;
- priret pr tu br muzik;
- stimulon shqisat dhe intelektin e lexuesve;
- ndrmjet fantazis zbulon at q fshihet nga bashkimi i tingujve/ ritmeve/ fjalve;
- ndikim t madh n vizionin simbolist kishte piktura.
Teksti poetik
Llojet epike Llojet lirike
Lirika prshkruan gjendjen e poetit
Tradicionale dhe moderne
Moderne hyn n thellsi t
vetdijes, zbulon bot me imazhe,
prjetime emocionale
Llojet: lirik dashurore, atdhetare,
peizazhi, meditative, lozoke
Simbolizmi
konteksti historik estetika e poezis simbolike
u shfaq n Franc,
n vitet `80 t shek.XIX
rrym letrare q nuk ka
t bj as me realitetin, as
me prozn
u prhap n poezi
tradicionale moderne simbolike
shmangu heroin lirik
Poezia nuk sht:
- predikim (moral, lozok, politik)
- analiz psikologjike e vetvetes
- prshkrim i realitetit t jashtm
}
q lidhen me prjetimet
e brendshme t qenies
Poezia duhet t evokoj:
- gura
- ritme
- ndjesi
- emocione
vargu i lir
duhet ti vesh objektet
me kuptime t mistershme
- tì kthej n simbol
Natyra dhe kuptimi i simbolit:
249
Hapi V (pun me tekstin)
Punohet rubrika Reektoni pr kuptimin.
Ushtrimi 1. Punohet me detaje q realizojn kundrvnien kuptimi imazhi.
Zbret nga qielli / del nga ferri i zi
Demoniak e hyjnor
Krim i ult / lumturi
Njlloj si gota e vers
kur zbret n kraharuar
Nxnsit asin pr imazhin q prftojn dhe karakterin e bukuris sipas imazhit t dhn.
Ushtrimi 2. Pr ti dhn prgjigje nxnsit i referohen pems s mendimit marrdhniet
e fshehta t nj objekti real me objektet e tjera zbulon at q fshihet nga bashkimi i pikturs/ tingujve/
ritmeve/ fjalve:

Ushtrimi 3. Pr kt ushtrim nxnsit do t zgjedhin n vargjet e poezis.
Evokon arom, shije, ndjesi, emocion.
Msuesi/ja ka prgatitur pr do nxns skedn e mposhtme ose e shkruan kt sked n
drrasn e zez dhe nxnsit e plotsojn n etoret e tyre.
Poezia romantike Poezia realiste Poezia simbolike
Tema:
Natyra/prshkrimet:
Heroi lirik:
Vargu:
Ritmi:
Hapi IV (lexim i drejtuar, pun n grupe)
Nxnsit ndahen n tri grupe:
Grupi I Jeta e Bodlerit.
Grupi II Vepra e Bodlerit.
Grupi III Rubrika Indo plus.
Nxnsit lexojn informacionin dhe e riprodhojn at.
Lexohet nga nj nxns ose nga msuesi/ja poezia Himni i bukuris.
Msuesi/ja u drejton nxnsve kto pyetje:
- A ka lidhje kuptimore midis titullit dhe prmbajtjes?
- Si do ta interpretoni foton Muza e Bodlerit n lidhje me prmbajtjen e poezis?
Nxnsit japin prgjigjet e tyre, t cilat vlersohen.
Kureshtia Detajet n vargje Shpreh
kuptim t mistershm
simbol
prhap lad
parfume plot arom
si muzg ngjyrat
si agim emocion
250
Sirena Prshkrimi Funksioni kuptimor
kuptim t mistershm
simbol
Grupi III ushtrimin 6, Bukuria Fytyrat e njpasnjshme q merr n vargjet e Bodlerit.
Plotsohen n tabel prgjigjet e do grupi.
N fund t interpretimit q do t bjn nxnsit sipas grupeve shohin dhe vet se bukuria sht nj
koncept dualist pr poetin.
Detyr shtpie: Bni nj prshkrim subjektiv pr prjetimet q ndjeni kur lexoni

Himni i bukuris.
Pema e mendjes, ditari dypjessh, lexim i drejtuar, pun n grupe, tabela e gurave
t kuptimit, analiza metrike, pun e pavarur, koment krahasues.
Tema
Koment -
Himni i
bukuris
(Ora II)
t komentoj poezin, duke u ndalur te koncepti dualist i bukuris, kuptimet e
nntekstit;
t shfaq opinionin pr bukurin;
t shpjegoj prdorimin e antitezave, harmonizimin e shijeve, tingujve, ngjyrave si
veori t simbolizmit;
t bj analizn metrike, funksionin e gurave tingllore;
t krahasoj me shkrim se si konceptohet artistikisht bukuria n nj poezi romantike
dhe n nj poezi simbolike.
Msuesi/ja shkruan n tabel titullin e poezis Himni i bukuris dhe plotson pemn e mendjes.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Kuptime t mistershme
Poezi simbolike
Lirik moderne
Himni i bukuris
Bukuria
Kundrvnie kuptimi
fytyra
imazhe prjetime emocione
Pun n grupe
Grupi I ushtrimin 4, punohet me skemn.
Bukuria imazhet e pasosura.
Grupi II ushtrimin 5.
e Pasosura
imazhe t njpasnjshme
251
Punohet rubrika Reektoni pr interpretimin. Pr kt rubrik msuesi/ja aktivizon katr nxns.
do nxns punon njrin nga ushtrimet, prkatsisht ushtrimet 7, 8, 9 dhe 10.
Ushtrimi 7, punohet me tabeln.
Vargjet Funksioni kuptimor
Marrin pjes edhe nxns t tjer n interpretim, argumentim dhe shtjellim.
Ushtrimi 8, punohet me tabeln. Zgjidhen vargjet q nnkuptojn se Bukuria sht estetik,
lozo, por edhe parim veprues i bots, si dhe argumentohet zgjidhja e br.
Bukuria sht: Vargjet Argumento
Estetik Syri yt demoniak dhe hyjnor
n drit t syrit zjarr dhe dbor
Filozo Mbjell paqe edhe mjerim
Parim veprues Se ti drejton gjithka
Ushtrimi 9.
Mesazhet Vargjet Natyra e simbolit
Ritm, parfum, drit Stimulon shqisat dhe intelektin e
lexuesit
Ushtrimi 10.
Vargjet Shtjelli i ides
Ti mbjell paqe
edhe mjerim
Bukuria sht synim i njeriut dhe ndshkim
Ushtrimi 11. Shfaqni opinionin tuaj pr bukurin. Realizohet linja T asim.
Msuesi/ja pr kt ushtrim przgjedh dy nxns t nivelit t lart.
Hapi III (pun n grupe, tabela e gurave t kuptimit)
Grupi I, punon me ushtrimin 12.
Mesazhet Figura e kuptimit Funksioni kuptimor/vargjet
Bukuria ka karakter t dysht
(dualist)
antiteza
Grupi II, punon me ushtrimin 13.
Vargu Figura kuptimore Funksioni kuptimor/funksioni
stilistik
Nxit pr krim t ult dhe kall lumturi
Njsoj si gota e vers kur zbret n
kraharor
krahasim
Grupi III, punon me ushtrimin 14.
Bukuria ka aftsi transformuese. (E bn kt ferr t zi disi m pak t zi - vargu IV, strofa e fundit; edhe
sikur ajo vet t ket dal nga ferri i zi - vargu i fundit.)
252
Grupi IV, punon ushtrimin 15.
Formoni grupin emror dhe shpjegoni zgjedhjen tuaj.
T gjitha prgjigjet e nxnsve (prfaqsues t do grupi) shnohen n tabel duke plotsuar
mesazhet pr gjuhn dhe stilin e poezis Himni i bukuris.
Hapi IV (analiza metrike)
Punohet me analizn metrike-ritmike. Prgjigja u krkohet nxnsve sipas niveleve.
- strofa dhe rima niveli baz;
- gura tingllore funksioni ritmik, efekti emocional niveli i mesm;
- struktura e posame e poezis niveli i lart.
Hapi V (pun e pavarur, koment krahasues)
Punohet 10 minuta n pun t pavarur pr t krahasuar mnyrn poetike t N. Frashrit me at
t Bodlerit pr t shprehur t Bukurn. Dgjohen dy komente krahasuese. Nse nuk ka koh pr t
mbaruar kt detyr n klas, mund t merret si detyr n shtpi.
- N fund t ors s msimit bhet vlersimi i nxnsve pjesmarrs t t tria niveleve.
Teksti i nxnsit, mjete shkollore, shkumsa, shirita letre me thnie t Rainer Maria Rilke.
Ditari dypjessh, lexim i drejtuar, pun n grupe, tabela e gurave t kuptimit,
bised.
Tema
Poezia e re
Koment -
Karuseli
ZHVILLIMI I MSIMIT
t identikoj poezin meditative si lloj lirik i tekstit poetik;
t komentoj poezin duke u ndalur tek: imazhet poetike, elementet realiste me ato
lozoke, kuptimet e nntekstit, rimarrja e detajeve, intonacionet ngjitse/zbritse;
t interpretoj gurn e metafors s ciklit jetsor dhe t epitetit metaforik;
t krahasoj me shkrim sesi konceptohet bukuria n nj poezi romantike dhe n
nj poezi simbolike.
Hapi I (ditari dypjessh)
Msuesi/ja paraqet n tabel, thniet e msimit (t shkruara n shirita letre).
Plotsohet ditari dypjessh.
Thnia Komenti i nxnsve
Nse dita juaj ju duket e varfr, nuk keni pse e akuzoni ditn.
Akuzoni veten q sjeni aq poet sa ti bni tuajat pasurit e saj.
Poeti ka nevoj vetm pr nj gj: pr vetmi. Pr vetmin e vet
t brendshme. T hyj thell n vetvete dhe, aty, t mos takoj
pr or t tra asknd, ja far i duhet t arrij.
253
Klasa ndahet n dy grupe. Njri grup merret me jetn dhe veprn e Rilkes, ndrsa grupi tjetr merret
me leximin e rubriks Info plus.
Nxnsit pasi kan nnvizuar informacionin n tekst, asin pr poetin dhe konceptin e tij pr
poezin.
Hapi III (lexim shprehs)
Lexim i poezis Karuseli. Nxnsit kujtojn kuptimin e fjals karusel. Msuesi/ja ose nj nxns
lexon poezin. Punohet me rubrikn Reektoni pr kuptimin.
Ushtrimi 1. Nxnsit gjejn detajet realiste t poezis dhe shpjegojn ndjesin q prjetojn n
momentin q shtypet butoni dhe karuseli ndalon.
Ushtrimi 2. Nxnsit punojn t pavarur pr t gjetur detajet poetike.
Detajet poetike Jeta e gjall n lvizje Lumturia e jets
Ushtrimi 3. Zbulohen vargjet q sjellin prishjen e harmonis dhe kuptimin e ksaj lumturie, si dhe
komentohen vargjet.
Vargjet Funksioni kuptimor
... vajza si drita, q moshn m sè kan
... vshtrimin hedhin larg, diku prpara ...
gjithka shkon, nxiton pr t mbaruar
Re e zez q prish harmonin dhe kuptimin e ksaj
lumturie.
Punohet me rubrikn Reektoni pr interpretimin.
Grupi I - ushtrimi 4.
Nocioni koh, detajet Faktor (+) apo (-) Roli i prshkrimit
Grupi II - ushtrimi 5, punohet me tabeln e gurave kuptimore.
Vargu Figura e kuptimit Funksioni kuptimor Funksioni stilistik
Grupi III - ushtrimi 6, punohet me tabeln.
Fjalia Interpretimi
Ky realitet sht zhgnjyes ...
Nxnsit dgjojn dhe mbajn shnime pr punn e kryer t do grupi.
Msuesi/ja plotson n tabel mendimet e do grupi.
Hapi V (ditari dypjessh, tabela e gurave t kuptimit)
Punohet rubrika Reektoni pr metrikn. Msuesi/ja u rikujton nxnsve se funksion luan ritmi,
efekti i prsritjes s tingujve, ngjyrave n poezin simbolike.
Ushtrimi 7. Lexohet nga nj nxns dhe msuesi/ja dgjon perceptimin e nxnsve si lexues t
efektit q krijon prsritja, rimarrja e t njjtit varg.
Msuesi/ja u drejton nxnsve pyetjen: - far efekti ka ritmi?
- Muzika nuk mbetet nj stoli, ajo bn lidhje midis materiales dhe shpirtrores.
Ushtrimi 8, punohet me teknikn Ditari dypjessh.
254
Vargjet Komenti i nxnsve
Dhe gjithka shkon, nxiton pr t mbaruar,
vrtitet, rrotullohet pa qllim
Thyerja e tonit gazmor llestar, q hapte poezin.
Prishje t harmonis dhe lumturis
Vargu Figura e kuptimit Funksioni kuptimor
Shprthen, jehon e shuhet
(kurb zbritse)
Metafora (gura t kuptimit)
shkallzim zbrits
Zbulohet kuptimi i jets dhe i
vdekjes
Detyr shtpie: Jepet detyr nga rubrika Shkruani. Krijoni nj tekst me varg t lir ose nj proz
poetike duke u mbshtetur tek imazhet e dhna n libr.
Teksti i nxnsit, mjete shkollore, vllimi poetik i Lasgush Poradecit.
Lexim i drejtuar, pun n grupe, tabela e gurave t kuptimit.
Tema
Koment:
Vdekja e
Nositit
t identikoj poezin lozoke si lloj lirik i tekstit poetik;
t komentoj poezin, duke u ndalur te: kuptimi llestar i poezis dhe kuptimet
e fshehta lozoke, misioni i poetit dhe vetijimi, cikli i trashgimis;
t gjej gurat simbolike, t interpretoj funksionin kuptimor.
Nse sht e nevojshme, msuesi/ja plotson te Komenti argumentin e nxnsve.
Ushtrimi 9. Nj nxns lexon ushtrimin dhe gjat kohs q nxnsit mendohen pr t dhn nj
interpretim, msuesi/ja prgatit tabeln dhe shkruan.
Grupi I ushtrimi 10. Nxnsit nnvizojn fjal dhe shprehje q tregojn lvizje, dinamizm,
energji: me furi, vrdall vjen, kan guxim t madh n sy, edhe nj dre krejt si n pyll, nj up me sy
blu e bukur yll, nj un bardhosh luanin kalron, kapur ur.
Grupi II ushtrimi 11. Nxnsit nnvizojn fjal dhe shprehje q tregojn ndrprerje, pushim,
mbarim: n fund ndalon, (nj dre), por ve se ka samar, luani ... gjuh tregon, moshn m sè kan pr
kt vrap kuajsh; gjithka shkon, nxiton pr t mbaruar, ... shuhet e harruar.
Nxnsit nnvizojn n tekst, gjat kohs q prgatiten pr tiu prgjigjur msuesi/ja shkruan n tabel.
Pasi grupet kan prfunduar punn, punohet ushtrimi 13. Nxnsit bjn lidhjet kuptimore mes
ktyre serive t fjalve dhe zbulojn mesazhin, q vjen nprmjet karuselit, q simbolizon jetn q
karakterizohet nga lvizjet, vrulli, por q vjen asti dhe ndalon (vdekja).
ZHVILLIMI I MSIMIT
a. mbshtetja te poezia moderne;
b. solli n poezin shqipe guracion origjinal dhe prdorim gjuhsor t veant;
c. temat kryesore: 1. dashuria n kuptimin ndjesor,
n kuptimin lozok: pr natyrn, vendlindjen, femrn,
artin, t bukurn.
Nxnsit njihen me temn e re t msimit: komenti i poezis Vdekja e Nositit, poezi simbolike
- lozoke. Para se t komentohet poezia, msuesi/ja i njeh nxnsit me disa t dhna pr jetn dhe
veprn e Lasgush Paradecit, si dhe me veorit e stilit t tij:
Vargu Kuptimi
Me zjarr ju as, me zjarr Kuptimi, prsritja, retienca, artikulacioni
Msuesi/ja shkruan te kolona e dyt (kuptimi) sugjerimet e nxnsve.
Hapi II (pun me grupe)
Punohet ushtrimi 3 i rubriks Reektoni pr interpretimin.
Msuesi/ja u shpjegon paraprakisht nxnsve nj karakteristik t nositit (pelikanit), nj zog uji, q
vetijohet pr t ushqyer zogjt e vet. N kuptimin llestar kemi t bjm me dhimbjen zike t zogut.
rrmi n vetn e par
et Nositi, q simbolizon poetin ligjron dhimbjen e vet, e cila sht dhimbje shpirtrore dhe
lidhet me vetsakrikimin e poetit
Msuesi/ja i ndan nxnsit n grupe pune. Secilit grup i jep nga nj detyr ose nga nj ushtrim.
Nxnsit duhet t gjejn: fjalt ky detajet realiste kuptimin llestar kuptimet e fshehta lozoke.
Grupi I punon ushtrimin 3.
Nxnsit duhet t gjejn: fjalt ky detajet reale kuptimin llestar kuptimet e fshehta lozoke.
Grupi II punon ushtrimin 4, duke plotsuar tabeln e mposhtme.
Poezia
Strofa IV Veprimi i Nositit Misioni shpirtror i poetit
Grupi II punon ushtrimin 5.
Analiza t bhet n planin vertikal.
Lidhja e zogut me liqenin fjal ky: helmohet, buet, liqeri i shkret, rit tallazin, gjit, fund shkakton tronditje
t liqerit n fund t liqenit.
Lidhja e poetit me vendlindjen sht e pazgjidhshme (pas mallit tìm).
Nxnsit punojn deri n 7 minuta dhe dgjohen shpjegimet dhe interpretimet, t cilat msuesi/ja i shkruan
n tabel. Pranohen mendime dhe nga grupet e tjera.
Grupi III diskuton pr krkesn e ushtrimit 6. Dgjohen mendimet dhe shembujt e nxnsve.
Hapi III (tabela e gurave t kuptimit)
Punohet me tabeln e gurave t kuptimit pr t realizuar objektivin b.
Vargjet Figura e kuptimit Fuksioni stilistik
simboli
Detyr shtpie: Bni nj interpretim kuptimor, imagjinar t lidhjes s Nositit me liqenin.

Prdorni gjuh simbolike.
Poezin e lexon msuesi/ja ose nj nxns. Punohet me rubrikn Reektoni pr kuptimin.
Nxnsit punojn t pavarur ushtrimin 1 dhe lexojn vargjet ku shprehet:
a) dhembja brenda vetes (strofa I, II);
b) ijimin pr hir t trashgimis (strofa III, IV);
c) arritja e idealit (vargu i fundit i strofs IV);
d) dhembja prballohet me gaz (3 strofat e fundit).
Ushtrimi 2. Punohet n tabel me teknikn Ditari dypjessh.
2. vetijimi:
. gurat simbolike jan: Nositi, Gjeniu i anijes;
d. mjedisi: liqeni ku plekset ndeshja e njeriut me natyrn dhe vetveten, racn njerzore;
e. mesazhi poetik ideali i prjetsis;
. gurat kryesore: simboli, metafora, epiteti.
255
256
Teksti i msimit, mjete shkollore, shkumsa.
Pema e mendjes, ditari dypjessh, analiz metrike, lexim shprehs, vzhgo dhe
reekto.
Tema
Koment
Vdekja e
Nositit
(Ora II)
t hetoj n tekst pr t gjetur fjalt kundrshtuese, gurat retorike, rimat dhe ritmet;
t lexoj n mnyr shprehse, duke respektuar intonacionin e poezis;
t vzhgoj pikturn pr t gjetur elemente t prbashkta me poezin.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Kjo or msimi do t nis me teknikn Pema e mendjes.
Vdekja e Nositit
poezi simbolike/lozoke
kuptimi llestar kuptimi gurativ
misioni detaje reale motivi
Punohet me rubrikn Reektoni pr gjuhn dhe stilin.
Ushtrimi 7. Msuesi/ja shkruan n tabel.
Nxnsit punojn t pavarur 5 minuta.
Msuesi/ja zgjedh nxns t t tria niveleve pr t argumentuar dhe i shkruan argumentet e tyre n tabel.
Ushtrimi 8. Stili poetik i Lasgush Paradecit.
Prdorimi i fjalve kundrshtuese dyshe, lidhja dramatike jet-vdekje.
Nxnsit punojn n dyshe n etoret e tyre.
Fjalt kundrshtuese dyshe Mbresa/prfytyrime
Punohet rubrika Reektoni pr gjuhn dhe stilin.
Ushtrimi 7. Msuesi/ja shkruan n tabel: Cikli i zhvillimit shpirtror.
1. lindja zike dhe shpirtrore (kam hapur varr, q tì jap shpres...);
2. trashgimia nga sakrica dhe vetijimi poeti u kalon brezave ushqim dhe dashuri, nj dashuri
pr llaftari;
3. vetijimi dhe i ngij ah! zogjt;
4. vdekja e vdes me gas; - kush sakrikohet e vetijohet mbetet i pavdekshm.
5. lindja - ky gjiri em q t pat pjell...
257
Analiza metriko-ritmike
Strofa: tercina (treshe)
Vargu: 8-rroksh
Aliteracioni:________________________________________________
Asonanca:_________________________________________________
Rima fundore, si realizohet ajo?:________________________________
Ritmi:_____________________________________________________
Nxnsit lexojn punt e tyre. Msuesi/ja shkruan n tabel dhe plotson kuptimet, nse sht e
nevojshme.
Ushtrimi 9. Stili poetik - trepikshi.
(Nxnsit rikujtojn njohurit q kan marr mbi trepikshin dhe analizojn funksionin stilistik n poezi.)
Trepikshi Efekti stilistik
Hapi III (analiz metrike)
Punohet me analizn metrike t poezis Vdekja e Nositit.
Asonancat
Aliteracioni
Vargu Funksioni kuptimor
Ushtrimi 11. Nxnsit punojn pr t zbuluar domethnien kuptimore dhe efektet metrike q krijojn rimat
e puthura. Msuesi/ja prgatit tabeln. Nxnsit zgjidhin rimn dhe punojn.
Rimat e puthura Domethnie kuptimore Efekti metrik
Zmbak/gjak
Dashuri / llaftari
Zjarr/ varr
Shkund /mund
Detyr shtpie: ushtrimi 2 i rubriks Vzhgoni dhe reektoni, n faqen 295.

Hapi IV (lexim shprehs)
Zgjidhen nxns (me dshir) pr t lexuar n mnyr shprehse, duke respektuar veorit metrike
dhe ato t ritmit sipas krkesave t tekstit.
Hapi V (vzhgoni dhe reektoni)
Punohet me rubrikn Vzhgoni dhe reektoni, konkretisht me pikat e ushtrimit 1.
Nxnsit vzhgojn pr t gjetur elemente t prbashkta me poezin:
a) koha (asti i dits),
b) stina,
c) ngjyrat,
d) peizazhi, lvizja.
Lidhja ndrmjet pikturs, poezis dhe fotos.
Gjat prgjigjeve t nxnsve shmangen prsritjet, fjalt e teprta.
258
Lexim i drejtuar, pun n grupe, lexim me synim, hap pas hapi, ditari dypjessh.
Tema
Proza
poetike.
Prrue
n`Dukagjin
(Ora I)
t identikoj prozn poetike si lloj t ndrmjetm;
t identikoj elementet e prozs poetike;
t analizoj imazhet poetike;
t analizoj strukturn e tekstit poetik.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Hapi I (lexim i drejtuar, pun n grupe)
Msuesi/ja i njeh nxnsit me temn e re. Ndahen nxnsit n tri grupe.
Grupi I lexon materialin pr jetn e Ernest Koliqit.
Grupi II lexon materialin pr veprn e Ernest Koliqit.
Grupi III lexon materialin pr veorit e prozs poetike.
Prmblidhet informacioni n tabeln e mposhtme:
Msuesi/ja shkruan n mnyr t prmbledhur informacionin q nxnsit msuan pr jetn, veprn
dhe veorit e prozs poetike t Koliqit.
Hapi II (lexim me synim, hap pas hapi)
Msuesi/ja i njeh nxnsit me objektivin q do t arrijn: - t komentojn fragmentin me synim, q t
identikojn ato elemente t prozs poetike, t cilat e bjn fragmentin t anoj nga poezia e nga proza.
Msuesi/ja lexon fragmentin Prrue n`Dukagjin dhe nxnsit dallojn ato elemente q e bjn kt
proz poetike, poezi proz.
Punohet hap pas hapi me ushtrimet e tekstit.
Ushtrimi 1. Nxnsit plotsojn tabeln e mposhtme.
Fragmenti Poezi Proz Argumento
Ah Nariz..
... kto banesa malesh
+ Imazhe poetike, prsritje t
tingujve, ritm t rendshm.
Ushtrimi 2. Nxnsit punojn t ndar n dy grupe.
Msuesi/ja prgatit n drrasn e zez tabelat pr t dyja grupet.
Grupi I Identikoni dy rrfyesit.
Fragmenti Rrfyesi
Hert n mngjes ... s murrme i par
i dyt
Ernest Koliqi
Jeta Vepra Veorit e prozs poetike
Lindi m 20 maj, 1903, n
Shkodr.
N poezi: Kushtrimi i
Skanderbeut, Symfonia e
shqypeve, Kangjelet e Rilindjes
N proz: Hija e maleve, Tregtar
amujsh, Pasqyrat e Narizit.
- fshirja e kujve mes poezis dhe
prozs;
- fshin karakterin normativ t
rregullave t poezis;
- ndryshimi n form, n konceptim,
n ndjesi.
259
Grupi II Gjeni veorit e personazhit lirik t vashs.
Personazhi lirik - vasha Detajet prshkruese Veprimet
Nj nuse e hijshme malsore
Ajo vash... zemra
Ushtrimi 3. Nxnsit njehen me objektivat.
T dalloj elemente q e bjn prozn poetike t anoj nga poezia imazhet poetike.
Nxnsit punojn me tabeln e mposhtme.
Fragmente Imazhet poetike
Rrezet e para ... si murrme
Jasht ajr i shndetshm... fara e smundjeve
Me ni za vetmitar ... n robri
Hapi III (pun n grupe, ditari dypjessh)
Ushtrimi 4. Nxnsit dallojn zrat.
Grupi I a) Gjithsaher shof... i ngjeshun?
Nj za i msheft m qortoi
Grupi II b) far shpreh zri i Narizit n fund t tekstit?
Punohet me teknikn Ditari dypjessh.
Me nji za vetmitar, por t nxeht, ... n zymtim e n
vobsi?
Ushtrimi 5. Pr kt ushtrim nxnsit do t nnvizojn detajet prshkallzuese, npr t cilat ka kaluar
poezia n krkim t fytyrs s vrtet.
Detajet Mesazhi
nji Nariz i panjohun, n fytyr i lexohej vuajtja, nj
vuajtje snike pastruese, prtritse, krenija vetonte,
krenija e Zotsis ndr ijime
- legjenda e Narizit gjetje stilistike
- poeti dhe misioni i tij.
Detyr shtpie: Rikujtoni mitin e Narcizit.

Koliqi e ka shfrytzuar si gjetje stilistike pr t transmetuar mesazhet q dalin nga
nnteksti poetik. Gjeni mesazhet. Bni nj piktur duke u mbshtetur n imazhet q
prftuat nga proza poetike.
260
Skeda e prozs poetike, analiza metrike, pun n grupe, tabela e gurave t kuptimit,
ilustrim, diskutim.
Tema
Proza
poetike.
Prrue
n`Dukagjin
(Ora II)
t komentoj me synim fragmentin, me qllim q t dalloj elemente q e bjn
prozn poetike t anoj nga poezia; ritmi i brendshm, pasuria e guracionit;
t hetoj n tekst pr t gjetur fjal t rralla poetike me nuanca t shumta
kuptimore;
t tregoj pr mnyrn origjinale si e ka shfrytzuar mitin Koliqi;
t lexoj nj tekst vlersimi pr Koliqin dhe t shpreh mendimin e tij/saj.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Hapi I (skeda e prozs poetike)
Msuesi/ja do t punoj me nxnsit me skedn e prozs poetike pr t prforcuar njohurit rreth saj.
Hapi II (analiza metrike, pun n grupe)
Nxnsit do t punojn pr t dalluar elemente t poezis. Lexojn krkesn e ushtrimit 7.
Pr t tuar koh nxnsit t ndar n grupe punojn sipas krkesave.
Grupi I llojet e ndryshme t prsritjeve.
Fragmenti
Motra t tueja, vllazen t tuej vuejn n kt` eden
Mu duk se dy duer t njoma e t ngrita nimfe
Grupi II aliteracion.
Fragmenti Nnvizo prsritjet
Shpatat e lulzueme, pyet plot mystere t blerta.
Grupi III anaforat.
Fragmenti Nnvizo
Krenija prap vetonte n t ...
Grupi IV asonanca.
Fragmenti
Prroni i Dukagjinit...
Nxnsit punojn 3-4 minuta dhe msuesi/ja
shkruan n tabel elementet e metriks s
poezis te Pema e mendimit.
Titulli: Prrue nDukagjin
Autori: Ernest Koliqi
Lloji: proz poetike
Struktura e tekstit: rrmi lirik realizohet ndrmjet
rrfyesit n vetn I - personazhi i zgjedhur
nga autori (autori);
Narizi - rrfyesi n vetn II - personazhi i zrit t poetit (zri i brendshm i autorit)
rrfyesi n vetn III - vasha malsore
Imazhet poetike:
Poezia: vargje t lira
ritmi
Personazhet: veori t personazhit lirik t vashs malsore
Mesazhet:
Gjuha: me imazhe (poetike)
261
Gjuha Mendimi im Ilustrim
Ushtrimi 9 i rubriks Punoni me fjalorin.
Grupi I Gjeni fjal t rralla poetike dhe grupojini sipas klasave.
Grupi II Zbuloni dhe interpretoni efektin stilistik t disa prej epiteteve, krahasimeve
dhe metaforave.
Figurat e kuptimit Funksioni stilistik
Hapi IV (ilustrim)
Nxnsit duke kujtuar mitin e Narizit (Narcizit), zbulojn se si e shfrytzon kt mit Koliqi n mnyr
kaq origjinale.
Punohet n tekst. Klasa ndahet n katr grupe. Secilit grup i caktohet nj nga pikat e dhna.
Nxnsit lexojn fragmentin me mesazhin prkats dhe plotsojn n tekst. N kt hap nxnsit i
paraqesin t dhnat n tabeln e mposhtme:
Mesazhet Ilustrimi n tekstin
Hapi V (diskutim)
Punohet me rubrikn Mendimi kritik. Nxnsit diskutojn mbi vlersimet q kritika (Skiroi i Ri dhe
Karl Gurakuqi) i bn ksaj proze poetike.
Stuhi mendimesh, pun n grupe, tabela e koncepteve, lexim me synim, diskutim.
Tema
Poezia
bashkkohore
- Piktura
t identikoj elemente moderne t rrymave letrare poetike n poezi dhe n
piktur;
t zgjeroj informacionin pr rrymat letrare bashkkohore n letrsi dhe piktur;
t lexoj nj tekst informativ-sqarues pr kndvshtrimin ndaj artit t pikturs;
t diskutoj duke shprehur mendimin e tij pr shijet artistike;
t vzhgoj piktura t rrymave t ndryshme pr t gjetur elemente e detaje
specike;
t krkoj n internet ose bibliotek pr t gjetur albume e piktura.
Detyr shtpie: Duke u mbshtetur n mendimin e Karl Gurakuqit, zbuloni nprmjet gjuhs
ndjesit q na prekin. Ilustroni me fragment nga teksti.
Hapi III (tabela e gurave t kuptimit)
Ushtrimi 8. Msuesi/ja shkruan n tabel, ndrsa nxnsit plotsojn n etoret e tyre.
262
ZHVILLIMI I MSIMIT
Lexim i drejtuar, pema e mendjes, lexim shprehs, pun n grupe, analiz metrike,
prmbledhje e strukturuar.
Tema
Koment
Kitara
ZHVILLIMI I MSIMIT
t identikoj elemente t poezis bashkkohore (t llojit t romanceros);
t komentoj poezin, duke u ndalur te veorit e llojit t romaceros;
t hetoj n tekst veorit e metriks: prsritja e tingujve dhe e t njjtit element pr
nevoja ritmike e kuptimore;
t dalloj elementet origjinale simbolike n kt poezi.
Nxnsit lexojn informacionin Poezia e shekullit XX, si dhe nnvizojn rrymat dhe veorit e secils
prej tyre.
S bashku me nxnsit, msuesi/ja ndrton n drras skemn:
dadaizmi
surrealizmi
hermetizmi
Poezia e re
Pun me projekt
Msuesi/ja mbi bazn e objektivave s bashku me nxnsit ndrton projektin.
Tema e projektit sht: Krijimi dhe promovimi i nj katalogu me vepra dhe prfaqsues t rrymave
bashkkohore n poezi dhe n piktur.
Ndr aktivitetet e parashikuara pr prezantimin e katalogut mund t jen:
1. Hapja e nj ekspozite, ku t paraqiten disa piktura t artit bashkkohor dhe piktura t nxnsve;
2. Paraqitja e kopertinave t veprave poetike t shekullit XX;
3. Katalogu;
- Vizita n ekspozit, shoqrohet me muzik bashkkohore.
4. Organizimi i nj konference ku paraqiten:
a. referime pr poezin e shekullit XX;
b. recitime;
c. referime pr pikturn bashkkohore.
5. Koncert i prgatitur nga nxnsit.
simbolizmi
revolta kundr degradimit moral e politik t Evrops
trium i irracionales n art
lirimi i imagjinats nga format tradicionale t
mendimit dhe ligjrimit poetik
deprtimi n esencat e poezis s pastr
krijimi i nj realiteti t ri - mbirealitet
shmangia e mnyrs logjike t t menduarit
shmangia e strukturave t gatshme t gjuhs
hedh posht traditn e poezis tradicionale
artistt nuk shqetsohen se sa kuptohet nga masat
lloji poetik q lvrohet - lirika
263
Nxnsit duhet ta plotsojn Pemn e mendjes me 2-3 veori dalluese pr do poezi.
Gjithashtu msuesi/ja ndrton n tabel pemn e mendjes edhe pr romanceron.
vargjet tek t lira
vargjet ift lidhen
me asonanc
Romancero
Vllim me romanca spanjolle
Krijim poetik i thjesht tem
sentimentale
Tekst i hartuar n gjuhn
romane/latine
Kombinim ritmik
Vargje tetrrokshe
Etimologjia e fjals:
romanca n shek. XV
U prhap nga cigant
vegla muzikore
Ciklet e kngve t
trimris i Sidit
N Spanj Lorka
Hapi III (lexim shprehs, pema e mendjes)
Lexohet poezia Kitara nga nj nxns, bhet nj lexim shprehs, me intonacion.
Nxnsit do t nnvizojn vargjet n t cilat shprehet:
1. ideja e nostalgjis, e mallit;
2. dhimbja m e thell e heroit lirik.
Msuesi/ja shkruan n tabel.
Kitara
poezi bashkkohore
romancero
mesazhi i nostalgjis
dhe mallit
hero lirik (ndryshe
nga simbolizmi)
ktu dhimbja sht m e thell
Punohet me rubrikn Reektimi pr kuptimin.
Nxnsit ndahen n disa grupe pune, n mnyr q t punohen t gjitha ushtrimet e tekstit.
Grupi I - Ushtrimi 3. Bhen cop kupat e agimit. Nxnsit gjejn metaforn (katakrez), kuptimi
gurativ et pr nntekst.
Bhen cop tingujt e telave t kitars s shpirtit.
264
Kitara si simbol Vargjet Interpretimi
Instrument i ciganit
Instrument i poetit
Metafor pr shpirtin njerzor
Grupi II - Ushtrimi 4.
Vajton perndimin pa mngjes,
Vajton shigjetn pa nishan.
Dy nxns shpjegojn kuptimin e vargjeve q jan ndrtuar mbi kundrshti. Poeti ka nj dhimbje t
thell q vjen nga nj munges e pazvendsueshme, si mund t jet perndimi i nj dite, kur s`ka
mngjes (element i jashtzakonshm) ose t qllosh mbi nj shenj pa pasur shigjet.
Nj nxns i nivelit t lart shpjegon vajin e kitars.
Grupi III, punon ushtrimin 5 nga rubrika Reektoni pr interpretimin.
Msuesi/ja plotson n tabel punn e do grupi.
Grupi IV, punon ushtrimin 6. Nxnsit mbshteten pr t dhn prgjigje n informacionin
Pema e mendjes pr romanceron.
Romancero
tem sentimentale
elementi lirik
kitara - vegl muzikore
kombinimi ritmik
vargje tek/ ift
Grupi V, punon ushtrimin 7 nga rubrika Reektoni pr gjuhn dhe stilin.
Gjenden efektet emocionale t prngjasimit, si p.sh.:
Forma
Kupa e drurit t kitars
Imazhi
Kupa e qiellit
Interpretimi
N ushtrimin 8, nxnsit duhet t gjejn ngjashmrit mes gjuhs s poezis dhe muziks (gjuha
e poezis ton nj lloj harmonie t pastr t ngjashme me muzikn).
Nxnsve u drejtohet pyetja:
- A mendoni se krijohet ndonj efekt i posam n poezi nga bashkimi i t nxehtit me t bardhn?
(i nxehti t krijon iluzionin e mirazhin avulli t krijon imazhin e dukuris s tjerrjes)
E bardha sht term q emrton ngjyr, por e bardha t transmeton nj ftohtsi, duket e pajet.
Nga bashkimi i t nxehtit me t bardhn krijohet nj efekt q t lndon nj puhiz q shuhet.
Largimi i padukshm drejt t pajets (vajton kitara pr kt humbje).
Msuesi/ja pranon do interpretim q mund t japin nxnsit.
265
Vargjet Detaji Efekti emocional
O kitar!
Zemrplagosur pr vdekje.
Nga pes shpata.
Pes Vajton pr gjra t largta
pr rrn e nxeht, pr perndimin pa
mngjes
pr shigjetn pa nishan
pr zogun e par q vdiq
Grupi VI, punon ushtrimin 9. Do t bhet interpretimi i shushurims s rrkes s ujit bhet
shpjegimi kuptimor (nxns-msues), shushurim-tingull i natyrs q krijohet nga lvizja e gjetheve t
pemve, barit, valve t ujit, prroit, kroit.
Rrke nj vij uji e patrazuar monotone
Ky grup punon edhe ushtrimin 10. Nxnsve mund t`ju vij n ndihm edhe tabela e mposhtme.
Hapi IV (analiz metrike)
Punohet ushtrimi 11 i rubriks Reektoni pr metrikn.
Nxnsit pasi lexojn informacionin pr romancierin ilustrojn me shembuj pse tetrrokshi sht i thyer.
Ushtrimi 12. Nxnsit nnvizojn n poezi anaforat: llon t vajtoj, ta pushosh, sht e
pamundur.
Anafora Funksioni kuptimor Stilistikor
Fillon kitara t vajtoj ...
Fillon kitara ...
sht e pamundur ta pushosh ...
sht e pamundur ta pushosh ...
prshkallzim
zbrits
Hapi VI (prmbledhje e strukturuar)
Msuesi/ja bn nj prmbledhje t njohurive q nxnsit morn n kt or msimi.
Detyr shtpie: rubrika Shkruani. Parafrazoni poezin n nj proz poetike.
Origjinaliteti i Lorks heroi lirik vargu tetrroksh i thyer, prsritjet
ngjyrat, muzikaliteti n funksion t ides s nostalgjis, mallit
simbolet
266
Pema e mendjes, shpjegim, lexim krahasues.
Tema
Poezia
shqiptare
bashkkohore.
Korbi/Nj
dit e ka dhe
korbi koment
krahasues
(Ora I)
ZHVILLIMI I MSIMIT
t identikoj elemente t poezis hermetike n poezin shqiptare;
t dalloj veori t poezis bashkkohore shqiptare;
t komentoj duke krahasuar dy poezi q i prkasin prkatsisht periudhs klasike
dhe asaj paramoderne.
Rikujtohen veorit e poezis s shekullit XX n Evrop.
Nxnsit duhet ta plotsojn Pemn e mendjes, duke kujtuar 2-3 veori dalluese nga do poezi t
komentuar (Bodler, Himni i bukuris; Rilke, Karuseli; Poradeci, Vdekja e Nositit; Koliqi, Prrue n`Dukagjin;
Lorka, Kitara)
Msuesi/ja shpjegon informacionin e ri pr poezin shqiptare pas Lufts II Botrore.
Poezia shqiptare pas
Lufts II Botrore
poezia bashkkohore
shqiptare
ndikimi i metodave moderne
perndimore ruhej i fshehur
gjuha e vargut synonte
autonomi poetike
gjuha e abstragimit krijues
kultivimi i shprehjes s
gurshme
prfaqsuesit: Kadare, Arapi,
Agolli, Mehmeti, Podrimja,
Shkreli, Camaj, Hamiti etj.
brezi i viteve `60
paknaqsi ndaj poezis
s pas lufts
zgjeruan leksikun poetik
hoqn dor nga metrika e
rrept dhe nga rima e rregullt
shmangn tematikn, prirjen
e heroizmit /luft-pun
prsosn gjuhn e ironis,
alegoris
Hapi III (shpjegim)
Msuesi/ja shkruan n tabel emrin e shkrimtarit Martin Camaj.
Martin Camaj grshetoi artistikisht elementet tradicionale me ato t bots perndimore.
Shpjegohen veorit e poetiks s Camajt, duke u ndalur te periudhat e krijimtaris s tij:
267
Figuracioni q prdor Camaj: epitet, metafor, simboli; kto gura marrin frymn e konceptimeve
hermetike metazike.
Hapi IV (lexim krahasues: Korbi dhe Nj dit e ka dhe korbi)
Leximi bhet me synim q t krahasohen subjektet e dy poezive. Punohen ushtrimet e rubriks Reektoni
pr kuptimin.
Subjekti i par: Korbi simbolizon kundrshtin radikale. Ai shpend sht i dnuar t mos zbres dot
kurr n tok edhe kur e provon, ndshkohet me prakje, kthehet n shkrumb dhe m t zi se ishte
n gjallje.
Subjekti i dyt: Korbi prjeton afrimin me pllumbat. Pra, prirjen pr t provuar birsimin nn ndikimin
e modeleve sublime.
N ushtrimin 2, nxnsit gjejn vargjet dhe i lexojn ato.
Detyr shtpie: Ushtrimi 3, n faqen 310.

Vshtrim krahasues, marrdhniet pyetje-prgjigje, rrjeti i diskutimit, pun n grupe,
diagrami i Venit, lexim i detajuar, shkrim i pavarur.
Tema
t identikoj unin lirik me t keqen dhe me t mirn;
t gjej elemente q mbshteten n mjedisin tradicional shqiptar, si dhe elemente
t ndikuara nga simbolizmi dhe hermetizmi;
t parafrazoj poezin e par n normn letrare dhe t dytn n gegrisht.
Korbi/ Nj
dit e ka
dhe korbi
(Ora II)
Poetika e Canajt
periudhat
guracioni gurat
epitete
metafor
simbole
koncepte
hermetike
metazike
ndihet mbshtetja
e fuqishme n
mjetet, konceptet
tradicionale
dhe n folklorin
shqiptar
kosovare-klasike italiane-paramoderne gjermane-moderne
elementi shprehs
origjinal grshetohet
me elementin e
poezis hermetike
italiane
i largohet elementit
tradicional (e
ruan si tharm)
u prkushtohet
temave
ekzistenciale,
universale
ZHVILLIMI I MSIMIT
Hapi I (vshtrim krahasues)
Msuesi/ja e nis kt or msimi me teknikn Vshtrim krahasues pr t kontrolluar dhe vlersuar
njohurit e marra.
268
- A mendoni se te njeriu gjendet e mira dhe e keqja njkohsisht?
Po Pyetja Jo
Korbi
mesazhi
subjekti
n qendr korbi
Nj dit e ka
dhe korbi
Pasi analizojn disa elemente t poezis, nxnsit evidentojn t prbashktat dhe t veantat n
t dyja poezit (n subjekt dhe n mesazhet q ato prcjellin).
Hapi II (marrdhniet pyetje-prgjigje, rrjeti i diskutimit)
Msuesi/ja u drejton nxnsve pyetjet e ushtrimit 4. Prgjigjet e nxnsve duhet t jen t
prmbledhura. Ushtrimi 5, punohet me teknikn Rrjeti i diskutimit.
Nxnsit argumentojn prgjigjet e tyre dhe arrijn n nj prfundim t prbashkt.
Hapi III (pun n grupe, diagrami i Venit)
Punohet me rubrikn Reektoni pr gjuhn dhe stilin.
Grupi I, punon ushtrimin 6. Gjejini elementet stilistikore t rrmit gojor. (Korbi i prket
periudhs s par t krijimtaris). Camaj mbshtetet n mjetet dhe konceptet e mjedisit tradicional dhe
folklorit shqiptar.
Grupi II, punon ushtrimin 7. Poezia e dyt sht nj rrm lirik, vrehet harmonizimi i ngjyrave:
i zi, gri, e bardh dhe tingujve: z, gazullim, ritmi i atrave.
N funksion t ides: poezia sht simbolike dhe ka mesazh q i adresohet raporteve njerzore, duke
tentuar t proj e t mbjell farn e humanizmit, t mirkuptimit e t paqes n bot.
Prfaqsues nga t dyja grupet lexojn ushtrimet dhe t tjert plotsojn n libr, ndrhyjn ose
saktsojn nse sht e nevojshme pr t kristalizuar iden.
Grupi III, punon ushtrimin 8. Dy nxns punojn n tabel. Gjenden fjalt ky q shprehin
tension shpirtror (npr qiell, shkonte e vinte rrotull, as po gjen kund, prmbi shkmbinj).
A mu ul/a mos mu ul?
Grupi IV, punon ushtrimin 9. Gjenden fjalt ky q shprehin gjendjen e paqt: nn hijen e
ullinjve, te dheu i but, nn shkrepa; nuk lshonte z.
Grupi V, punon ushtrimin 10. Pr kt ushtrim nxnsit punojn n etoren e tyre gjat kohs
q dy nxns punojn n tabel. Prgjigjet e nxnsve shrbejn pr t plotsuar diagramin e Venit.
269
Detyr shtpie: rubrika Shkruani. Nxnsit ndahen n dy grupe.

Grupi I punon pikn 1.
Grupi II punon pikn 2.
- bn pjes n vllimin poetik Legjenda
- i prket periudhs s par t krijimtaris
- ka elemente t tradits
- ka elemente t rrmit gojor
- ka elemente folklorike
- vllimi poetik Lirik mes dy moteve
- ka form t re poetike
- sht rrm lirik
- ndikim nga poezia simbolike
- i jepet rndsi nntekstit, e jo subjektit
- n llim t poezis poeti ndjek lvizjet e
korbit ...
Korbi Nj dit e ka dhe korbi
T prbashktat
- gura e korbit n qendr
- kan t njjtin motiv
- kemi identikim t unit lirik
me t mirn dhe me t keqen ...
Prsritje, pema e mendjes, lexim i drejtuar, ditari dypjessh, diskutim i lir.
Tema
Pelegrini -
koment
(Ora I)
ZHVILLIMI I MSIMIT
t identikoj poezin vetjake si lloj lirik;
t komentoj duke u ndalur te tema e udhtimit n kuptimin llestar dhe n kuptimin
metaforik;
t komentoj duke u ndalur te dilema e poetit n koh t ndryshme;
t interpretoj mendimin q lidhet me karakterin dhe ndryshimin e qndrimit.
Hapi I (prsritje, pema e mendjes)
Msuesi/ja do t bj nj prmbledhje t njohurive pr Poezin bashkkohore, duke shtuar edhe
informacionin e ri.
270
Hapi II (lexim i drejtuar, hap pas hapi)
Msuesi/ja lexon poezin Pelegrini. Krkohet mendimi i nxnsve se kuptojn me fjaln pelegrin. Lexojn
informacionin te rubrika Reektim pr kuptimin. Punohet hap pas hapi me t gjitha ushtrimet e tekstit.
Ushtrimi 1. Nxnsit e punojn kt ushtrim, duke ilustruar me vargjet.
Udhtimi metafor n lidhje me kohn:
N t shkuarn: Udhtar n vendin e shpress s thyer. (Nuk i ka m pran ata q i kishte si misionar.)
N t tashmen: Jam ndar padashur nga karvani im. (Ka humbur bashkudhtart.)
N t ardhmen: Dhe bart n kurriz nj premtim. T dhn n hirin e gjyshrve t mundur.
Ushtrimi 2. Pr tìu prgjigjur ktij ushtrimi, nxnsit shfrytzojn materialin e pems s mendjes.
- Shfaq hapur zhgnjimet q lidhen me vendin e tij.
- Koha e vrtet historike, n vitet `90, ku prpiqet t shikoj vlerat e artit t tij. Ai ia qan hallin edhe rrugs
s tij t jets.
Ushtrimi 3. Nxnsit duhet t gjejn nse gjyshrit jan t mundur nga koha e ndryshimeve apo nga
brezat e rinj.
Ushtrimi 4. Dritro Agolli sht nj poet q nuk mban distanc me lexuesin e thjesht. sht i
besueshm, Pelegrini i kohrave prjeton nj ast t dhimbshm.
Ai ka humbur karvanin.
Hapi III (ditari dypjessh, diskutim i lir)
Punohet me rubrikn Reektoni pr interpretimin
Ushtrimi 5. Punohet me tabeln e mposhtme. Nxnsit interpretojn vargjet prkatse.
Poezia bashkkohore
shqiptare
Shekulli XX
Simbolika e
Martin Camajt
ndikimi nga metodat
perndimore
gjuha e vargut synonte
autonomi poetike
gjuha e abstragimit
krijues
kultivimin e ekspresionit
t gurshm
Brezi i viteve `60
- mohim estetik,
- frym e re
- metrik e re
- leksik i zgjedhur poetik
- prsosmri e gjuhs ...
Dritro Agolli
ndryshoi tematikn
poet idealist
krkon madhshtin poetike jo vetm
te heroizmi i puns dhe lufts, por
edhe prjetimet e heroit t jets s
prditshme
kulti i vendlindjes, i toks, i buks, i
parmends, i familjes, i prindit, i babait
shfaq hapur zhgnjimet q lidhen
me vendin e tij
nuk mban distanc me lexuesin e thjesht
ndjenjat njerzore i merr si ndjenja
universale, i shkrin me lozon e jets.
poezia e tij ka ndikim prej poezis s Naim
Frashrit, Lasgush Poradecit, Berns-it.
271
Vargjet Interpretimi
Poeti ndryshon me ngadal, me vetdije dhe me shum
dhimbje bindjen e tij.
Ai ka karakter...
Skeda e poezis, pun n grupe, tabela e gurave t kuptimit, vshtrim krahasues.
Tema
Pelegrini
(Ora II)
ZHVILLIMI I MSIMIT
t hetoj n tekst pr t gjetur fjalt ky q prcjellin gjendjen zike, shpirtrore t
poetit;
t interpretoj prdorimin e sinonimit, antonimit dhe inversionit n poezi;
t krahasoj vetmin e poetit romantik n vetmin e poetit realist me nj shkrim
eseistik;
t bj lidhjen ndrmjet poezis dhe muziks;
t krkoj n internet tekste poetike.
Hapi I (skeda e poezis)
N kt or msimi rikujtohen njohurit e marra pr autorin (veori t poezis) dhe tematikn, metodat e
poezis Pelegrini. Ndrtohet n tabel skeda e poezis ose u shprndahet nxnsve n skeda.
Ushtrimi 6. Diskutim i lir.
Detyr shtpie. ushtrimi 6 c/d.

Titulli: Pelegrini
Autori: Dritro Agolli
Gjinia: Poezi
Drejtimi letrar: poezia bashkkohore, koha historike.
Tema: tema e vetmis, e udhtimit si poet dhe si njeri.
Rrmi: i sinqert, i gjendjes emocionale.
Mesazhi:
Hapi II (pun n grupe, tabela e gurave t kuptimit)
Nxnsit punojn me rubrikn Reektoni pr gjuhn dhe stilin.
Ushtrimi 7.
Tema
Vetmi intelektuale
Vetmi poetike
Vetmi personale
Shkaqet
272
Vargu Figura e kuptimit Funksioni emocional
Udhtar n vendin e shpress s
thyer
Epitet - metafor
Ushtrimi 12. Punohet n tabel nga nj nxns.
Vargu Figura e kuptimit Funksioni emocional
Rr shpat antonim
U dogj u b zhur sinonim
Lexohen shpjegimet dhe gjenden nuancat kuptimore t prbashkta dhe t veanta.
Nxnsit mund tì ndihmoj diagrami i Venit.
Udhtar Shtegtar
Hapi IV (vshtrim krahasues)
- Si e trajton motivin e vetmis poeti romantik? Po poeti realist?
Vetmia
Poeti romantik
Poeti realist
Hapi V (dgjimi i kngs)
Lexohet nga nj nxns poezia Kur t jesh mrzitur shum dhe n sfond dgjohet knga.
Nxnsit shprehin emocionet q prjetojn dhe bjn lidhjen mes poezis dhe muziks.
Detyr shtpie: rubrika Shkruani.

Msuesi/ja i ndan nxnsit n grupe pune, ku secili grup do t zbuloj fjalt ky, q lidhen me:
Grupi I punon ushtrimin 8 - me nocionin e udhtimit (udhtar, mes shtigjeve, n udh apitur
mes vaps, mes shiut).
Grupi II punon ushtrimin 9 - me gjendjen zike e shpirtrore t udhtarit (krejt i humbur llikat,
buza ime u dogj, u b zhur, syt m shpojn).
Grupi III punon ushtrimin 10 me mesazhin e poezis (jam pelegrin, m duhet t arrij karvanin,
bart n kurriz nj premtim).
Nxnsit plotsojn n tekst me fjalt ky.
Ushtrimi 11. Punohet n tabel nga nj nxns.
Gjat kohs q nxnsit punojn n tabel msuesi/ja dhe nxnsit analizojn metrikn.
Ushtrimi 14 nxnsit e nivelit baz. Rima - ABAB
Ushtrimi 15 nxnsit e nivelit mesatar prsritja, n funksion t ides, mesazhit.
Ushtrimi 16 nxnsit e nivelit mesatar - pr uj ndal n udh, inversion.
Nxnsit dgjojn dhe japin mendime pr efektet emocionale t gurave t kuptimit.
Msuesi/ja plotson: stili
guracioni
rima
Punohet rubrika Prdorni fjalorin. Msuesi/ja ka prgatitur et ku shpjegohet kuptimi i fjalve:
udhtar dhe shtegtar.
273
Tema
t identikoj tekstin dramatik dhe veorit e tij;
t bj skemn e klasikimit t tekstit dramatik;
t dalloj veorit e analizs s tekstit dramatik;
t dalloj tekstin dramatik nga teksti teatror.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Teksti dramatik
Teksti i nxnsit, shirita letre me dialog, mjete shkollore, shkumsa.
Skeda e dialogut, pema e mendjes, vshtrim krahasues, pun n grupe, lexim i pavarur.
Hapi I (skeda e dialogut)
Nxnsit kan marr informacion pr tekstin dramatik n klasn IX.
Msuesi/ja paraqet n tabel nj shirit letre, ku sht shkruar nj dialog i shkputur nga tragjedia
Hamleti.
Msuesi/ja u drejton nxnsve pyetjen:
- Materiali q po lexoni i prket nj teksti rrfyes apo nj teksti dramatik? Nxnsit n prgjigjen e
tyre mund t asin dhe pr llojin e tekstit dramatik (pr tragjedin).
Msuesi/ja shkruan n tabel termin teksti dramatik dhe s bashku me nxnsit plotson skemn.
Mbretresha: Eja ktu, Hamlet i dashur, ulu pran meje.
Hamleti: Jo, e dashura nn, ktu gjendet magneti q m trheq shum (shkon drejt Ofelis).
dialog monolog didaskalit (informojn)

nuk ka prshkrim nuk ka rrm t ngjarjes

aktet skena emri i personazhit fjalt
Teksti dramatik
Struktura
Msuesi/ja bashk me nxnsit lexojn dy tekstet, punojn me teknikn Vshtrim krahasues.
Teksti rrmtar Teksti dramatik
- rrfyesi n vetn III
- ka prshkrime
- dialog
- pjes
- personazhe
- tensioni dramatik jepet
nprmjet fjalve t rrfyesit
- emrat e personazheve
- dialogt e tyre
- didaskalit q zvendsojn
prshkrimin
- tensioni dramatik jepet nprmjet
dialogut
dialogu ka ngarkes shprehse
mbart tensionin dramatik
274
Pun n grupe
Msuesi/ja i ndan nxnsit n tri grupe pune. Secili grup do t nxjerr n pah veorit e nj prej
llojeve t tekstit dramatik.
Grupi I tragjedia,
Grupi II komedia,
Grupi III drama.
Nxnsit mund t punojn me teknikn Pema e mendjes.
Fillesa e tekstit dramatik,
n antikitet
Llojet e tekstit dramatik
jeta dhe veprimet e
njerzve t zakonshm
koniktet njerzore pa
pjesmarrjen e hyjnive;
konikti i individit me t
tjert, me rrethin shoqror
Drama
imitim i veprimeve t ulta
tema afr tematiks s
prozs
heroi lufton pr
individualitetin e vet, jo pr
interesa t shoqris
nuk ka hero tragjik
gjuha e komedis e
ngjashme me gjuhn e
prditshme
karakteristik - komizmi
dhe satira
mosprputhje midis
fjals dhe veprimit t
personazhit
heronj me veti t larta, mbretr,
hyjni, t pafajshm, lidhen me
faje t s kaluars, dnimi i
tyre sht i pashmangshm
imitim i veprimeve t
njerzve t veant
tema t rndsishme pr
individt dhe shoqrin
Tragjedia
karakteristik - tragjizmi
fundi i pashmangshm i
heroit tragjik
heroi nuk bhet qesharak
kur prpjekjet e tij dshtojn,
humbja dhe torja shihen si
dukuri t zakonshme t jets
njerzore
personazhet: njerz t
zakonshm, me vese,
veprimet e tyre i bjn
qesharak
Katarsis procesi i
pastrimit shpirtror
Komedia
Nxnsit sipas grupeve i nnvizojn n tekst kto veori dhe prfaqsuesi i do grupi lexon
t dhnat, t cilat msuesi/ja i shkruan n tabel duke plotsuar skemn e llojeve t tekstit
dramatik.
Lexohet edhe informacioni pr: farsn, melodramn, radiodramn dhe dramn televizive.
Punohet me skedn Analiza e tekstit dramatik.
Pr t realizuar objektivin b, msuesi/ja u shprndan nxnsve material t fotokopjuar nga tragjedia
Hamleti (Gjuha shqipe 9, faqe 149) ose punon n tekstin e nxnsit, faqen 336, fragmentin nga
tragjedia Romeo dhe Zhulieta, Dashuria dhe familja. Nxnsve do tu jepen detyra, n mnyr
q t njihen t gjith brenda ors s msimit me skedn e analizs s tekstit dramatik.
gjuha e ngritur me fjal
t zgjedhura
mesazhi - goditja e veseve
nprmjet t qeshurs
275

Grupi I Elementet e jashtme.
Grupi II Elementet e brendshme.
Nxnsit zgjedhin detaje pr t dhn prgjigje t sakta.
Msuesi/ja cakton nxns t nivelit t lart pr t punuar me sintaksn, leksikun, gurat retorike.
Grupi III Mesazhi (faqe 336) n fjalt e dy personazheve.
Nxnsit do t shfrytzojn informacionin n faqen 332.
Msuesi/ja e ndjek punn e tyre hap pas hapi.
N prfundim t puns prfaqsues t secilit grup prezantojn punn e tyre. Nxnsit e tjer
plotsojn n etore ose n tekst prgjigjet, duke ndjekur hap pas hapi analizn e tekstit dramatik.
Hapi V (lexim i pavarur)
Nxnsit do t punojn pr t dalluar tekstin dramatik nga teksti teatror.
Nnvizoni me nj vij t dhnat e tekstit dramatik, me dy vija t dhnat e tekstit teatror.
Nj nxns lexon t dhnat e tekstit dramatik.
Nj nxns tjetr lexon t dhnat e tekstit teatror.
Detyr shtpie: ushtrimi 2 i rubriks Provoni njohurit tuaja, n faqen 319.
Autori:
Titulli:
Botimi:
Struktura e tekstit:
a) Didaskalit dhe batutat.
b) Skenat dhe aktet.
Teksti e konteksti:
Personazhet:
Gjuha dhe stili:
Shnim: rubrika e faqes 320, Teatri i shkolls mund t shfrytzohet nga msuesit pr veprimtarit ekstrakurrikulare.
Tema
t identikoj veorit e tragjedis antike;
t zgjeroj informacionin pr teatrin grek duke e krahasuar me at shqiptar;
t analizoj lidhjet mes arkitekturs dhe teatrit;
t punoj me fjalorin sinonimik pr t gjetur kuptimin e fjalve: arkitektur,
urbanistik, skulptur, teatr.
Teksti i nxnsit, fjalori sinonimik, mjete shkollore, shkumsa me ngjyra.
Stuhi mendimesh, pema e mendjes, prmbledhje e strukturuar, lexim zinxhir,
pun me tekstin, diskutim, vshtrim krahasues, vzhgo dhe zbulo.
Teatri antik
(tragjedia)
276
n sken doln aktort q
mishronin heronj mitologjik,
hyjni, gjysmhyjni, mbretr,
princa, heronj
aktort recitonin dialog t nj
subjekti t dhn
ZHVILLIMI I MSIMIT
Msuesi/ja u drejton nxnsve pyetjen: - Kur jan shfaqur llesat e tekstit dramatik?
Nxnsit ndahen n dy grupe dhe me teknikn Pema e mendjes dhe zbrthejn:
Grupi I - kontekstin historik dhe letrar t teatrit antik.
Grupi II - veorit e poetve dramatik.
Prfaqsuesit e teatrit antik
Tragjediant
Sofokliu
ideale t larta t heroizmit,
drejtsis, liris
prsosi
organizimin e
brendshm t pjess
heronj kontradiktor,
me ulje-ngritje;
shikuesi identikohet
me ta
afroi teatrin me jetn
heronj me karakter
t fort
Eskili
heronj dinjitoz e t
paprulur
Babai i tragjedis
Prometeu i mbrthyer,
triologjia Orestia
(Agamemnoni, Koefort,
Eumenidet), T shtat
kundr Tebs etj.
Medea, Alkestra,
Elektra, Hekuba,
Igjinia n Aulid,
Andromaka etj.
Edipi mbret, Edipi
n kolon, Elektra,
Ajaksi, Antigona,
Filokteti,
Trakiniant.
Komediant
Euripidi
integroi
komedin
me jetn
qytetare
satirizoi
politikant,
shkrimtart
dhe artistt
Bretkosat,
Zogjt,
Paqja,
Kalorsit,
Grat n
parlament
etj.
Aristofani
i shtoi tragjedis edhe
nj aktor t dyt
i shtoi tragjedis
aktorin e tret
zgjidhja vinte nga
lart
Deus eks-makina
(Deus ex machina)
Teksti dramatik
Konteksti historik
Konteksti letrar
antikiteti grek
shekulli V p.e.s. (shekulli i art)
lojrat festive pr nder t Dionizit
mes replikave t aktorve futej
kori dhe korifeu
ditirambet marrin formn e nj
dialogu t improvizuar
origjina e teatrit te kulti i hyut Dioniz
lulzimi i teatrit
Aristoteli te vepra Poetika bri
ndarjen e tri gjinive, kodikoi
rregullat pr llojet dramatike
subjekti organizohej n akte, veprimi
zhvillohej n nj ose disa linja
277
Hapi III (prmbledhje e strukturuar)
Punohet informacioni Veori t tragjedis antike dhe Konkurset dramatike. Msuesi/ja u
shpjegon nxnsve informacionin e ri dhe e paraqet at n mnyr t strukturuar.
Fatalizm: Pikpamje idealiste, mistike e fetare, sipas s cils gjithka q ndodh n natyr,
n shoqri e n jetn e njeriut sht e paracaktuar nga nj fuqi e panjohur a e mbinatyrshme,
q nuk mund t shmanget e nuk mund t mposhtet nga njeriu; besimi i verbr te fati.
Etimologjia e
fjals fatalitet
- heroi tragjik armohet n luft me fatalitetin, por nuk e shmang dot;
- perndit, personazhe me t drejta t plota;
- heronj t jashtzakonshm, hyjni, gjysmhyjni, princr, mbretr, heronj.
Personazhet
- subjekti merret i gatshm nga cikli mitologjik;
- nuk ka rndsi zgjidhja (dihet nga shikuesi), por teknika si organizohet materiali
dramatik.
Subjekti
Hapi IV (lexim zinxhir)
Msuesi/ja ngre tre nxns me dshir q t lexojn zinxhir tri informacionet e rubriks Info
plus.
Hapi V (pun me tekstin, diskutim)
Punohet me rubrikn Punoni me fjalorin.
Msuesi/ja ka prgatitur fjal t fjalorit sinonimik, t cilat shpjegojn kuptimin e fjalve:
arkitektur, urbanistik, skulptur, teatr.
Diskutim: - lidhje ka urbanistika me teatrin?
Hapi VI (vshtrim krahasues)
Pasi kan lexuar zinxhir materialet e rubriks Info plus, nxnsit bjn krahasimin mes
teatrit t Epidaurit dhe teatrit t Butrintit.
Teatri i Epidaurit Teatri i Butrintit
Shekulli i ndrtimit: shek. III p.e.s. shek. III p.e.s.
Funksioni: shoqror shoqror
Arkitektura: u realizua sipas modelit demokratik
t organizmit t jets, komunikim i
drejtprdrejt me publikun
pjesa rrethore - stili grek
skena - stili romak
Hapi VII (vzhgo dhe zbulo)
Kjo sht nj praktik zbavitse dhe reektim pr njohurit q nxnsit morn pr arkitekturn e teatrit.
Tema Objektiva: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft:
t komentoj duke u ndalur te mbshtetja n mit, mesazhi aktual;
t prshkruaj gurn e Prometeut si simbol;
t zbuloj qndrimin e korit duke shprehur vlersimin pr to (oqeanideve);
t zbuloj veorit e tragjedis veprimi dramatik duke ilustruar me fragmentin;
t shkruaj nj ese pr gurn e Prometeut.
Stuhi mendimesh, pun n grupe, pun me tekstin, ditari dypjessh.
Prometeu i
mbrthyer
koment
278
ZHVILLIMI I MSIMIT
Msuesi/ja u drejton nxnsve pyetjet:
- far informacioni dini pr Eskilin? - Po pr Prometeun far kujtoni?
Eskili sht quajtur babai i tragjedis. Prometeu u mori zjarrin perndive dhe ia dha njerzimit.
Proteteu ishte titan i pavdekshm.
Nxnsit japin prgjigjet q din rreth Eskilit dhe tragjedis.
Msuesi/ja do t lexoj fragmentin Prometeu i mbrthyer me synim q nxnsit t zbulojn:
Grupi I Prometeu ndihmon njerzit me qllim.
Grupi II Ndshkuesi i Prometeut. far prfaqsojn Hermesi dhe Zeusi?
Grupi III Zbuloni qndrimet q mban Hermesi dhe Zeusi.
Punohet me ushtrimet 4, 5 dhe 6, pra me rubrikn Reektoni pr kuptimin.
Hapi III (pun me tekstin, ditari dypjessh)
Punohet me rubrikn Reektoni pr interpretimin. Msuesi/ja rikujton me nxnsit disa veori
t tragjedis.
- Pr tragjediant nuk ka rndsi zgjidhja e koniktit, por teknika, intriga, momenti kulmor,
personazhi, mesazhi universal.
Ushtrimi 7 zhvillohet n form diskutimi me 2-3 nxns.
Ushtrimet 8-9 punohen me tabeln e personazhit.
Personazhi Flet Mendon Prshkrimi i tij
Prometeu

Ushtrimi 9, punohet me teknikn Ditari dypjessh.
Nxnsit punojn t pavarur ose n ift. Dgjohen mendimet, prshkrimet dhe komentet, t
cilat msuesi/ja i shkruan n tabel.
Hapi IV (plotso tabelat)
Punohet me rubrikn Reektoni pr strukturn. Nxnsit duhet t komentojn duke u ndalur
te roli i korit, i oqeanikeve.
Msuesi/ja prgatit tabeln.
Vargjet Ideja Vlersimi im
Kori urtsia
njerzore
279

Ushtrimi 12. Veprim dramatik, punohet me tabeln.
Veori t tragjedis Vargjet
Intriga
Pika kulmore
Personazhi hyjni
Heroi
Ushtrimi 13. Msuesi/ja aktivizon nxns t nivelit t lart: Gjeni gurat e metonimis,
anafors, shpjegoni funksionin e tyre stilistik.
Nj nxns punon n tabel me iftet antonimike.
Detyr shtpie: Jepet ushtrimi i rubriks Shkruani.
Tema
t identikoj tragjedin si lloj t tekstit dramatik n kohn e Rilindjes;
t komentoj motivin e agimit n poezit e dashuris;
t analizoj tragjedin e dashuris s pafat duke u ndalur te: pikpamja, subjekti
i mparshm, efektet, kontraktimet, dialogt dhe monologt plot dramatizm.
Pema e mendjes, skeda e tragjedis, pun n grupe.
Tragjedia
n kohn e
humanizmit.
Teatri
elizabetian.
Analiz
Romeo dhe
Zhulieta
ZHVILLIMI I MSIMIT
Msuesi/ja do ti njoh nxnsit me temn e msimit dhe pr t arritur tek informacioni i plot
pr zhvillimin e tragjedis nga zanalla deri n Rilindje. Msuesi/ja, n bashkpunim me
nxnsit ndrton pemn e mendjes.
Tradhtar
Dhelpr
Pasuro
Hajdut
ifte antonimike
280
Tragjedia
Tragjedia antike Tragjedia n Rilindje
zanalla n antikitet
kulti i hyut Dioniz
shekulli V p.e.s.
(shekulli i art)
Korifeu - zri i urtsis
teatri elizabetian
epoka elizabetiane
(shek.XVI) - epoka e
art e teatrit anglez
temat e trajtuara tuan
karakter universal
subjektet nga
mitologjia
zgjidhja e koniktit
dihej nga publiku
prfaqsuesit: Eskili,
babai i tragjedis,
Sofoktiu, Euripidi etj.
prfaqsuesit: Shekspiri,
Marlou, Xhonsoni etj.
heronjt paraqiteshin
para konikteve dhe
dilemave t skajshme
veprimi dramatik nuk
krijoi pika t vdekura
subjektet nga bota
njerzore
Msuesi/ja ndalet te veorit e artit t Shekspirit dhe plotson skemn e mposhtme.
progres i dukshm
n tr prbrsit
subjekte t larmishme
shtrirje gjeograke
e ndryshme
tema universale
problematika q trajton
heronjt zbulohen
prmes sprovave
zgjidhja e koniktit
shtysat e veprimit gjenden
n natyrn njerzore,
si: urrejtja, hakmarrja,
krenaria, smira
origjinale
laike
me forc
shpirtrore
ose
rrugdalje
nuk ka
Arti i Shekspirit
Gjithashtu ndrtohet pema e mendjes edhe pr gjuhn dhe guracionin q prdor Shekspiri n krijimtarin e tij.
gjuh e pasur (20.000
unitete gjuhsore)
arti i thurjes s dialogut
dhe monologut
secili personazh et me
gjuhn q i prshtatet nivelit,
shoqror dhe karakterit t tij
shmang articialitetin
gurat letrare si mjet pr poetizimin e universit
gurat e prozodis
sistemi retorik
sistemi i vargzimit -
vargje t bardha
fjalt pasurohen me: kuptime shtes, t
fshehura, ironike, t dyshta; neologjizma;
sharje vulgare; lojrat e fjalve
Gjuha dhe guracioni te Shekspirit
*Prozodi - Trsia e elementeve gjuhsore e ritmike (gjatsia dhe shkurtsia e zanoreve, theksi, rima, ritmi, ngritja e ulja e tonit
etj.), sipas t cilave ndrtohet nj sistem i caktuar vjershrimi; metrik.
281

Hapi III (lexim n grupe, Di/ Dua t di/ Msova)
Nxnsit lexojn t ndar n pes grupe informacionin pr analizn e veprs Romeo dhe
Zhulieta. Pas leximit, nj nxns tregon subjektin e tragjedis. Mir sht q tragjedia t jet
lexuar papaprakisht. Nxnsit plotsojn skedn e tragjedis.
Pr kt do grup nxjerr prfaqsuesin e vet, i cili plotson nj nga t dhnat e skeds.
Detyr shtpie: Shkruani n et A4 veorit e tragjedis. Gjeni n internet foto t artistve q kan
interpretuar rolet kryesore n lm ose n teatr. Materialet e sjella do t ekspozohen orn e ardhshme.
Titulli i tragjedis: Romeo dhe Zhulieta
Lloji i tragjedis: tragjedi pasioni
Piknisja:
Struktura:
Zhvillimi i ngjarjeve:
Tragjedia e pasionit:
Efektet e kontrasteve:
Roli i dialogut:
Roli i monologut:
Tema
Objektiva: N fund t ors s msimit nxnsi duhet t jet i aft:
t komentoj fragmentin duke u ndalur te motivi dhe shenjat parandaluese, mesazhi
i fjalve t personazheve;
t interpretoj qndrimin lidhur me paradoksin, gjendjen shpirtrore t t rinjve;
t komentoj duke u ndalur te gurat e krahasimit, metafors, kontrastit;
t analizoj nntekstin e thell lozok.
Teksti i nxnsit, karton, mjete shkollore, shkumsa.
Lexim me role, hap pas hapi, tabela e gurave t kuptimit, pun n grupe.
Romeo dhe
Zhulieta.
Koment -
Dashuria dhe
familja
ZHVILLIMI I MSIMIT
Hapi I (lexim n role dhe me synim)
(Ndahen rolet - Romeoja, Zhulieta, Vaja, zonja Kapulet dhe Kapuleti.)
- Nxnsit kan prgatitur mjedisin e klass pr interpretimin e fragmentit.
Msuesi/ja zgjedh katr nxns pr t lexuar n role fragmentin. Leximi sht me synim.
Ai i paraprgatit nxnsit pr t punuar ushtrimet e rubriks Reektoni pr kuptimin, duke
realizuar objektivin e par. Diskutohen prgjigjet e dhna m sakt, m emocionale, t cilat
mund t shkruhen n tabel sipas ushtrimeve.
Hapi II (hap pas hapi)
Punohet me rubrikn Reektoni pr kuptimin.
Nxnsit punojn hap pas hapi ushtrimet e tekstit.
Ushtrimi 1, motivi i agimit motivi i ndarjes.
282
Ushtrimi 2, motivi i ndarjes gjendja emocionale e dy t rinjve ndrtohet mbi efekte q
kundrshtojn njra-tjetra, me efekte kontrastesh.
Msuesi/ja u drejton pyetje nxnsve:
- Duke u nisur nga analiza e tragjedis s pasionit si prshkruhet Romeoja: i arsyeshm,
pasionant apo meditues?
Ushtrimi 3. - Vargjet q thot Romeoja: M duhet t iki e t rroj
Ose t rri ktu e t vdes.
Nxnsit shnojn parandjenjn pr tragjedin q i pret t rinjt.
Ushtrimi 4. (ditari dypjessh) Pr kt ushtrim msuesi/ja zgjedh nxns t nivelit baz.
Vargu Interpretimi i ankthit
U gdhi, u gdhi, por, ik sa m shpejt! Prsritja e foljes u gdhi, n kohn e kryer t thjesht,
shpreh ankthin e Zhuliets pr fatin e Romeos.

Ushtrimi 5. Msuesi/ja zgjedh nj nxns pr t ritreguar skenn dhe nj nxns tjetr
pr t argumentuar ku e ka burimin arbitrariteti i prindrve ndaj vajzs s tyre.
- Normat e patolerueshme nga shoqria, nga epoka.
Ushtrimi 6, pr t argumentuar prgjigjen nxnsit lexojn vargjet dhe argumentojn
alternativn.
Vargjet Alternativa
Krenare sjam
Pse?
Punohet rubrika Reektoni pr interpretimin. Nxnsit ndahen n tri grupe dhe punojn me
tabelat sipas grupeve.

Grupi I ushtrimi 7.
Vargjet (paradoks) Funksioni kuptimor mesazhi
Nj dshprim i pakt, tregon m
shum dashuri ...
Fjalt Qndrim i babait/ Prshkrimi i tij nga fjalt
Kjo vajz e padenj,
nj burr i denj e bujar
Vargjet Mesazhi
Po di ti moj dhe gjrat q urrej,
kur bhen pr t mir e dashuri
283

Hapi IV (tabela e gurave t kuptimit)
Punohet me rubrikn Reektoni pr gjuhn. Ushtrimi 11 punohet me tabeln e mposhtme.
Vargjet Figurat e kuptimit Funksioni pamor Gjendja emocionale
Rrezet ... maj malesh
Pr t tuar koh dhe pr t marr prgjigje t plot msuesi/ja zgjedh nxns t nivelit t
lart. 2-3 nxns bjn interpretimin e gurs kuptimore, imazhin q prftohet dhe shprehja e
gjendjes emocionale t dy t rinjve.
Msuesi/ja plotson n tabel mendimet e nxnsve.
Ushtrimi 13. Msuesi/ja i udhzon nxnsit t lexojn edhe fjalt e Romeos:
Si shtohet drita, nxin mjerim yn pr t br interpretimin e fjalve t Zhuliets.
Nxnsit gjejn gurat letrare, krahasimin, metaforn, kontrasin dhe i interpretojn: rrezet
nakare, si dantell e holl, drita e qeshur, drita e dits, e diellit sht drita e bukuris dhe e
dashuris. Drita sht fytyra e Romeos pr Zhulietn dhe anasjellas.
N kontrast me dritn sht nata, errsira, mynxyra, sht jeta brenda dritareve, mureve.
Detyr shtpie: Ushtrimi 14, n faqen 339.
Tema
t komentoj me synim duke plotsuar skedn pr veorit e tragjedis;
t prcaktoj marrdhniet midis personazheve;
t analizoj gjendjen emocionale dhe psikologjike t personazheve.
Diskutim, lexim me role, skeda e tragjedis, prshkrim, pun n grupe, lexim n role.
Tragjedia
Romeo dhe
Zhulieta Akti I
skeda e komentit
ZHVILLIMI I MSIMIT
Hapi I (diskutim)
Msuesi/ja s bashku me nxnsit asin pr epokn elizabetiane epokn e art.
Nxnsit plotsojn skemn pr njohurit mbi motivet q prdor Shkespiri:
- motivi i dashuris (motivi i agimit, i albave),
- motivi i ndarjes.
Nxnsit t zgjedhur nga msuesi/ja prshkruajn motivet duke prdorur dhe shpjeguar detajet.
Gjithashtu diskutohet edhe pr:
- personazhet n raport me njri-tjetrin;
- veorit e personazheve q dalin nprmjet dialogut gjendja e tyre emocionale dhe psikologjike.
Nxnsit prshkruajn katr personazhet.
284
Intriga Detaji q na lajmrojn pr pikn kulmore. Detaje q paralajmrojn pr dramn e
personazheve (detaje, vargje).
- Gjuha e Shekspirit: me kontraste, metafora, epitete, krahasime etj., me funksion pr t
nxitur imazhin pamor dhe me funksion emocional.
Hapi II (lexim n role)
Msuesi/ja i njeh nxnsit me temn dhe punn q do t bjn hap pas hapi pr t realizuar
objektivin. Msuesi/ja zgjedh tre nxns pr t lexuar dhe u cakton rolet prkatse.
Hapi III (skeda e fragmentit)
Punohet pr plotsimin e skeds. Msuesi/ja aktivizon nxns t nivelit baz dhe atij t mesm
pr tiu prgjigjur pyetjeve. N prgjigjen e tyre nxnsit do t lexojn dhe vargun, detajin.

Hapi IV (lexim n role, koment)
Lexohet Akti I - N mbarim t ballos. Nxnsit komentojn duke u mbshtetur n dy
momente t fragmentit (a, b) dhe ilustrojn me vargje.
a. Shenja paralajmruese e dashuris.
Nsht i martuar.
Mu bft varri shtrat i nusris.
Nga kjo urretje ...
mu ngjallka sot e vetmja dashuri
b. Shenja paralajmruese e tragjedis.
... M sjell n zemrn time nj mynxyr.
Akti II, Skena II
Hapi V (koment)
Lexohet nga msuesi/ja ose nj nxnse e talentuar monologu i Zhuliets. U krkohet
nxnsve t tjer t prshkruajn gjendjen emocionale dhe psikologjike t Zhuliets.
Zbulohen hap pas hapi veorit e monologut t Shekspirit.
- N fund t ors s msimit msuesi/ja bn vlersimin e nxnsve pjesmarrs.
Te fragmenti B dallohen veorit e dialogut, q dalin nprmjet fjalve t personazheve.
Detyr shtpie Guha e Shekspirit.

Vendi: n shtpin e Kapuletit
Personazhet: Zhulieta, Vaja, znj. Kapulet, Kapuleti
Mosha e heroins kryesore: 14 vje
Shenja paralajmruese q lidhet me moshn: Ti e di q ime bij sht n mosh, dy ngjarjet
me t cilat Vaja llogarit moshn e Zhuliets: M dat 1 t gushtit bn 11 vjet q ra trmeti.
Marrdhniet e dy personazheve: Zhulieta - Znj. Kapulet
- m do nn?
Znj. Kapulet (Vajs) - ... na lipset fjala jote
- Ti e di q ime bij sht n mosh.
Pr Zhulietn, znj. Kapulet dhe Vaja zn nj vend t madh n jetn e saj.
Marrdhniet e dy personazheve me heroinn kryesore: Nna dhe dadoja
Dadoja q e njeh shum mir Zhulietn, e kshillon e kujdeset pr t do minut t jets s saj etj.
285
Tema
t bj komentin e fragmentit duke u ndalur te veorit e tragjedis;
t parafrazoj shprehje me nuanc lozoke;
t vzhgoj ilustrimet dhe fotot pr t gjetur, nse prputhet prfytyrimi i tij pr
personazhet me gurat e krijuara nga aktort;
t diskutoj pr skenarin e lmit dhe t gjej dallimet q lidhen me teknologjin moderne;
t shkruaj nj ese.
Teksti i nxnsit, videoprojektor, DVD Romeo dhe Zhulieta, mjete shkollore,
shkumsa.
Stuhi mendimesh, lexim n role, pun me tekstin, praktik e drejtuar, shkrimi i eses.
Koment nga
Romeo dhe
Zhulieta
Akti V
Skena III
ZHVILLIMI I MSIMIT
Msuesi/ja u drejton pyetjen nxnsve.
- Cilat jan ato veori t gjuhs s Shekspirit q e bjn veprn e tij t as me gjuhn e t
gjitha kohrave?
Mendimet e nxnsve:
- prdor fjal e shprehje m shum se do autor;
- arti i fjals me t cilin ndrtoi dialogt dhe monologt;
- secili personazh et me gjuhn q i prshtatet m s miri nivelit dhe karakterit t tij;
- shmang articialitetin, mungesn e natyrshmris;
- fjalt pasurohen me kuptime shtes, t fshehta, ironike, t dyshta, neologjizma;
- prdorimi i gurave letrare si mjet i poetiks universale.
Hapi II (lexim n role)
Lexohet pjesa n role, Akti I. Skena III.
Msuesi/ja aktivizon nxns t tri niveleve. Para leximit n role nxnsve u krkohet t
lexojn krkesat e faqes 344, ku mbshteten pr komentin.
a. Roli i personazhit t Princit n tragjedi:
- Cili sht niveli i tij shoqror?
Tragjedia q nga antikiteti luhej pr shtresat e larta t shoqris dhe personazhet ishin pjes
e elits.
- Cili sht roli q ka kjo pjes n edukimin, kulturn dhe vazhdimsin e shoqris?
- Nse do t bnit nj krahasim me tragjedin n antikitet me k sht i barasvlershm roli
i princit?
b. Shkaqet q uan n tragjedin e dy t rinjve. Gjeni vargjet:
Kapulet, Montag! Vshtro krba qlloi qielli gazin!
Dhe un q pr zihjet mbylla syt.
c. Mesazhi i Shekspirit nprmjet fjalve t Princit. Gjeni vargjet:
I mjeri ift, therrori i hasmris.
Kshtu q t gjith u dnuam.
Mngjesi solli paqe t trishtuar.
. A ishte i vetdijshm Shekspiri se dashuria mes Romeos dhe Zhuliets do t mbetej e
pavdekshme n t gjitha kohrat? Ku duket ajo?
Se do tia ngreh statujn thjesht ori
286
Q sa t rroj emri i Verons
Statuj kaq t muar t mos ket.
Nxnsit plotsojn skedn n tekst me mesazhin dhe vlerat universale.
Hapi III (pun me tekstin)
Punohet me veorin e gjuhs s Shekspirit. Nxnsit lexojn parafrazimet e shprehjeve
q kan prgatitur n shtpi. Objektivi sht q nxnsit t arrijn t kuptojn lozon e
shprehjes. Dgjohen dy nxns pr do parafrazim. Vlersohen prgjigjet m t arrira.
Hapi IV (praktik e drejtuar)
Shfaqen n mjesidet e klass pjest m t bukura, m emocionuese t lmit. Gjat kohs q
nxnsit bjn gati materialin pr tu paraqitur, nxnsit e tjer lexojn materialin e skedarit
t lmit.
Pasi shihet materiali nxnsit diskutojn:
- dallimet e epokave (detaje q i gjejm n lm);
- personazhet;
- vetvrasja mjetet e teknologjis moderne.
Msuesi/ja u drejton pyetjen nxnsve.
- Cili sht qllimi i prshtatjes s tragjedis me (aktualitetin)?
- far i kan sjell tragjedis ndryshimet n form?
Hapi V (shikimi i eses)
Nxnsit do t realizojn objektivin e fundit: shkrimi i nj eseje pr dashurin.
Msuesi/ja lexon vargjet dhe u krkon nxnsve t nnvizojn antonimet.
Mbshtetur n antitezat e shprehjes s kuptimit t dashuris nxnsit shkruajn nj ese.
Kjo detyr prfundon n shtpi n format A4.
Shnim. Pr kt pun me shkrim mund t planikohet nj or e veant.
Tema
t identikoj veorit e drams romantike;
t ilustroj elementet e drams romantike;
t analizoj dramn duke u ndalur te kulti i heroit dhe i liris, linjat paralele, trajta
epike e ngjarjes dhe e heronjve, vrtetsia psikologjike e heroit.
Pema e mendjes, diagrami i Venit, pun n grupe, skeda e drams.
Drama
romantike,
Vilhelm Teli
Koment
(Ora I)
ZHVILLIMI I MSIMIT
Msuesi/ja i njeh nxnsit me temn e re, me t ciln do t punojn dhe objektivat q do t
arrijn. Plotsohet pema e mendjes.
287
Hapi II (diagrami i Venit)
Duke u mbshtetur n informacionin q nxnsit morn, msuesi/ja i udhzon ata t bjn
nj vshtrim krahasues ndrmjet tragjedis dhe drams, duke u ndalur te: tema, personazhet,
mjediset, problematika, mesazhi.

Hapi III (pun n grupe, skeda e drams)
Nxnsit do tì lexojn materialet t ndar n grupe.
Grupi I jeta dhe vepra e Shilerit.
Grupi II analiz: kulti i heroit dhe i liris.
Grupi III veorit romantike t veprs.
Nxnsit prezantojn materialin sipas grupeve. Msuesi/ja prgatit n tabel skedn e analizs.
Tragjedia Drama
Titulli: Vilhelm Teli
Autori: Fridrik Shiler
Gjinia: dram
Tema: marr nga t dhna t supozuara historike lidhur me gurn e V. Telit.
Kulti i heroit: nuk gjunjzohet para tiranit
Kulti i liris: aspiratat liridashse pr tu liruar nga autoriteti despotik
Veorit romantike: dy linja paralele q i bashkon n fund - kryengritja e prgjithshme
1. linja e bashkimit n fshehtsi t krerve zviceran kundr pushtetit t Gelslerit
2. linja vetjake e V. Telit
Rrme: - trajta epike t ngjarjes e heroit
- patos i fuqishm heroik
- personazhet: jepen n evolucion psikologjik: V. Teli nga malsor te baba i nj kombi.
- vrtetsi psikologjike e kalimit npr situata.
prhapja -
shek. XVII Gjermani
shek. XIX Evrop
u mbshtet n parimet
estetike t romantizmit
ndikimi nga Shekspirit
prkushtimi ndaj
historis kombtare
larmia e vendeve
u lvrua drama jo
tragjedia apo komedia
drama romantike nuk
pati jetgjatsi
temat kryesore nga historia
heronjt njerz t
thjesht, u prijn masave
gura e heroit t vetmuar
n ndeshje me padrejtsit
dhe ligsin, i cili nuk ton
n ndeshje me mizorin
universale
prjetimi emocional-subjektiv,
problematika e liris, e unit
braktiset vargu proz
prshtatje t shijeve
t publikut
Drama romantike
u vu n sken n
shek. XX
288

Hapi IV (pema e mendjes)
Msuesi/ja do t krkoj prej nxnsve informacion pr meritat q pati Shileri n dramn romantike:
tematika
shqetsimi kulti i heroit
evolucioni psikologjik
- N fund t ors s msimit msuesi/ja bn vlersimin e nxnsve t tri niveleve pr pjesmarrje.
Detyr shtpie: ushtrimi 1 i rubriks Reektoni pr kuptimin, n faqen 352.
Meritat e Shilerit
Tema
t komentoj fragmentin duke u ndalur te veorit romantike;
t zbuloj nntekstin simbolik t momentit ky t tensionit dramatik t skens;
t zgjeroj njohurit me informacionin plus.
Lexim me role, hap pas hapi, pun n grupe, vshtrim krahasues, pun n grupe,
tabela e personazheve, pun e pavarur, lexim me synim.
Drama:
Vilhelm
Teli Koment
(Ora II)
ZHVILLIMI I MSIMIT
Hapi I (lexim me role)
Lexohet fragmenti n faqen 349 t tekstit, sipas roleve: Rudolf der Harrasi, Teli, Gesleri,
Frishardi, Valteri, Berta, Valter Fyrsti, Shuafaheri, Roselmani.
Hapi II (hap pas hapi, pun n grupe)
Nxnsit punojn hap pas hapi ushtrimet e tekstit. Pr lehtsi pune, mund t ndahen edhe n
grupe.
Ushtrimi 2. Msuesi/ja shkruan n tabel se far simbolizon kapela e Geslerit simbol i
respektit dhe i nnshtrimit.
Ushtrimi 3. Nxnsit zbulojn vargjet q tregojn pr situatn e rnd emocionale dhe
psikologjike sapo Gesleri, maj kalit, hyn n sken. sht ky rrmet i madh! Kush thirri
ndihm! (Heshtje e gjithanshme.) (T gjith japin shenja tmerri.)
Prdhun bota rreh t ma rrmbej
sht shkndija e revolts.
Ushtrimi 4, gjuajtja e molls simbolizon:
- fjala shenj dhe shnjestr pas molls shnjestr do t ishte sundimtar i urryer.
- shenjn pr kryengritje do ta jepte V. Teli
- gjuajtja n shenj sht nj cilsi jo vetm zike, por edhe mendore
- nga kjo cilsi karakterizohet Vilhelm Teli: qetsi
arsyetim i ftoht logjik
289

Punohet me rubrikn Reektoni pr interpretimin
Ushtrimi 5. Karakterizimi i gurs s Vilhelm Telit.
Telit i dridhet zemra, por jo harku.
Hapi III (vshtrim krahasues, pun n grupe)
Ushtrimi 6, punohet me plotsimin e tabels s mposhtme.

Teli T prbashkt Heroi legjendar
Guximi, toni epik, heroik i
lufts kundr sunduesve.
Ushtrimi 7, punohet n grupe.
Nxnsit gjejn vargjet dhe i citojn ato. Secili grup punon pr nxjerrjen e mesazhit.
Grupi I nnshtrimi i verbr ndaj sundimtarit.
Grupi II mosprulja ndaj sundimtarit.
Vargjet Mesazhi
Hapi IV (tabela e personazheve, pun e pavarur)
Punohet me rubrikn Reektoni pr strukturn.
Ushtrimi 8. Msuesi/ja prgatit tabeln e personazheve dhe nxnsit punojn t pavarur.
Personazhet Vepra Flet Mendon Vrtetsi psikologjike
V. Teli
Dshmitar t ngjarjes
Ushtrimi 10 heshtja, t shpjegohet efekti psikologjik.
Ushtrimi 11, punohet me plotsimin e tabelave t mposhtme.
Msuesi/ja bn vlersimin pr prgjigjet.
Vargjet Toni Informacioni i trthort
Ushtrimi 12.
Momenti ky Detajet Funksioni i zgjatjes s momentit Roli i dshmitarit
Hapi VI (lexim me synim)
Lexohet informacioni plus, me synim q t zgjeroj njohurit dhe t bj dhe nj vlersim
prfundimtar pr Shilerin.
Detyr shtpie: Bni nj vlersim me shkrim pr veprn e Shilerit.
Grupi I
Grupi II
290
Tema
t identikoj veori t komedis si lloj i tekstit dramatik;
t komentoj fragmentin duke u ndalur te: komizmi i situatave, notat dramatike t
ndrthurura me komike, prshkrimi i atmosfers s kohs;
t hetoj n tekst pr t gjetur shprehje popullore dhe fjal krahinore q prdor autori;
t bj lidhjen ndrmjet lmit dhe komedis.
Recitim, lexim i drejtuar, pema e mendjes, lexim i pavarur, skeda e komedis,
pun n grupe, rrjeti i diskutimit, lexim me synim.
Komedia
14 vje
dhndr.
Koment
ZHVILLIMI I MSIMIT
Hapi I (recitim, lexim i drejtuar)
Msuesi/ja reciton vargje t njohura t A. Z. ajupit dhe krkon prej nxnsve t gjejn se cili sht
autori i tyre. M pas lexon dialogun e Tans me Vangjelin nga komedia 14 vje dhndr. Nxnsit
duhet t gjejn titullin e komedis nga sht shkputur fragmenti. Drejtohen pyetjet:
- far dini pr A. Z. ajupin? ajupi sht i pari shkrimtar q shnoi n letrsin shqipe
kthesn prej romantizmit n realizm.
- Cilat jan veorit e drams romantike?
Nxnsit prgjigjen: - ngjarjet dhe heronjt me veshje legjendare;
- ngrihen n nivelin e t jashtzakonshmes;
- mjedise ekzotike
- Pse drama romantike nuk pati jetgjatsi?
Msuesi/ja shpjegon pjesn e tekstit Drama, realizmi n teatr. Fundi i shekullit XIX shnoi llimin
e drejtimit realist n teatr.
- lindi si reaksion kundr teatrit romantik;
- dramaturgt e zbresin teatri n nivelin e njeriut t zakonshm;
- skena sht vendi ku riprodhohet besnikrisht realiteti;
- prpiqet t krijoj iluzionin e vrtetsis s plot:
idet, njerzit, ngjarjet jan t vrteta;
nuk imitojn realitetin, por e rikrijojn at n mnyr t besueshme;
qllimi: n sken shikuesi duhet t gjej vetveten.
Hapi III (pema e mendjes)
Drama realiste
dram familjare dram borgjeze teatr proletar etj.
drejtimi letrar lloji i drams
neorealizm verizm
natyralizm
291
komedia politike
Pas vdekjes
komedia shoqrore
14 vje dhndr
ajupi themeluesi i
komedis shqiptare
komedia - farsa
- tragjedia klasike
- tragjedia neoklasike
- drama e dokeve
- drama shoqrore me ide lozoke
N shekullin XX N periudhn e romantizmit
De Rada
Sofonizba
Santori
Emira
Sami
Frashri
Besa
Zhvillimi i drams n Shqipri
Titulli: 14 ve dhndr
Autori: A. Z. ajupi
Gjinia: komedi shoqrore
Struktura:
Skenat:
Mesazhi:
Personazhet:
Hapi III (lexim i pavarur, skeda e komedis)
Lexim i pavarur i fragmentit Dit` e darsms nga komedia 14 vje dhndr.
Pasi nxnsit lexojn pr 5 minuta, nnvizojn informacionin pr strukturn dhe mesazhin, m
pas kto informacione do tì shnojn te skeda e komedis.
Plotsohet n tabel skeda me prgjigjet e nxnsve.
Hapi IV (lexim me role, pun n grupe)
Nxnsit punojn n grupe.
Grupi I bn prshkrimin e mjediseve ku zhvillohen ngjarjet, sipas skenave. N realizimin e
detyrs do t mbahen parasysh si dialogu dhe didaskalit.
Grupi II komenton notat dramatike t ndrthurura me ato komike.
Nxnsve u ndahet puna dhe bhet leximi me role.
Gjat leximit zgjedhin fragmentin pr punn e tyre.
292
Nxnsit e grupit t dyt duhet t zbulojn notat realiste n prshkrimin e karaktereve, si dhe t
zbulojn detaje, q krijojn situata komike.
fjalt veprimet komizmi
Prifti:
Grupi III Ushtrimi 4. Zbulimi i notave dramatike, t ndrthurura me ato komike n skenn V:
a. Dhndri me nusen mbetn vetm.
b. Pialogu ndrmjet dhndrit dhe nuses.
Nxnsit sipas grupeve lexojn punn e kryer, msuesi/ja vlerson dhe bn prmbledhjen.
Hapi V (rrjeti i diskutimit, pun n grupe)
Po Pyetja J o
- A sht kjo martes sht e paradnuar t dshtoj?
Nxnsit argumentojn prgjigjet e tyre. Ata mund t mbshteten te:
- ana shpirtrore;
- pjekuria mendore dhe zike;
- pavarsia materiale.
Punohet n grupe pr rubrikn Reektoni pr gjuhn, stilin.
Grupi I Gjeni dhe shkruani disa shprehje popullore.
Grupi II Gjeni dhe shkruani mjetet gjuhsore plot humor.
Gjat kohs q nxnsit plotsojn n tekst msuesi/ja prgatit pemn e mendjes:
Hapi VI (lexim me synim)
Nxnsit lexojn me synim Info Plus q:
t bjn lidhjen midis lmit dhe komedis;
t diskutoj pr elementet moderne q i jan shtuar lmit.
Nxnsit nnvizojn n tekst dhe lexojn.
a) Thelbi i komizmit, martesa, prifti dhe hipokrizia, Marigoja nuk shkon kundr vullnetit t
prindrve.
b) Dashuria e Marigos, shtatznia e rreme, pirja e helmit, zgjidhja, torja mbi mentalitetin,
paragjykimet e opinionit anakronik.
- N fund t ors s msimit msuesi/ja vlerson nxnsit pjesmarrs.
Notat realiste n
krijimtarin e ajupit
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
S
h
n
i
m
.

K
y

p
l
a
n

m
s
i
m
o
r

s
h
t

s
u
g
j
e
r
u
e
s
.

s
h
t

z
b
r
t
h
y
e
r

p
r
m
b
a
j
t
j
a

l
n
d
o
r
e

d
h
e

j
a
n

d
h

o
b
j
e
k
t
i
v
a
t

e

p
r
g
j
i
t
h
s
h
m

d
h
e

s
p
e
c
i
r

t
e
m
a
t

m
s
i
m
o
r
e
,

q
r
p
u
t
h
e
n

m
e

o
b
j
e
k
t
i
v
a
t

e

p
a
r
a
s
h
i
k
u
a
r
a

n

p
r
o
g
r
a
m
.

M
s
u
e
s
i
/
j
a

n

v
a
r
s
i

t

n
i
v
e
l
i
t

t

k
l
a
s
s

m
u
n
d

t

m
o
s

i

z
h
v
i
l
l
o
j
n

g
j
i
t
h
a

f
r
a
g
m
e
n
t
e
t

p
r

k
o
m
e
n
t

(
v
e
a
n
r
i
s
h
t

a
t
o

q

k
a
n
j
n

m
e

t

n
j
j
t
i
n

l
l
o
j
)
,

d
u
k
e

s
h
t
u
a
r

o
s
e

p
a
k
s
u
a
r

o
r
t

e

p
r
o
g
r
a
m
i
t
.

304
GJUHA DHE KOMUNIKIMI
Komunikimi 22
Gjuha 10
Llojet e ndryshme t komunikimit 13
Gjuha shqipe dhe emri shqiptar 17
Dialektet dhe shqipja standarde 20
TEKSTI DHE LLOJET E TIJ
Teksti dhe karakteristikat e tij 24
Teksti dhe pjest e tij 29
Llojet e teksteve 33
Teksti prshkrues
Teksti informues-paraqits (shpjegues) 48
Teksti udhzues
Teksti argumentues/binds 60
Teksti rrfyes 67
Gjuha e medies 73
Publiciteti - Reklama 77
PRDORIMI I GJUHS
Strategjit e t folurit 79
Strategjit e t dgjuarit 83
Strategjit e t shkruarit 89
TEKSTET LETRARE
Natyra dhe funksioni i letrsis 108
Gjuha e letrsis dhe klasikimi i letrsis
TEKSTI TREGIMTAR
Teksti tregimtar dhe llojet e tij 113
Analiza e tekstit tregimtar 115
- Antikiteti - miti 122
- Koment - Orfeu dhe Euridika 125
- Nga mesjeta n rilindje - romani 133
- Analiz / Koment Don Kishoti (Servantes) 136
- Humanizmi - proza 148
- Koment - Histori e Sknderbeut (M. Barleti) 150
- Romantizmi - romani 155
- Koment Katedralja e Parisit (V.Hygo) 159
- Realizmi novela, tregimi 164
- Koment I trashi dhe i holli (ehov) 167
- Koment Tragjedi apo komedi (Migjeni) 170
- Koment Vjeshta e Xheladin Beut (M. Kuteli) 177
- Proza moderne 186
- Koment Nj dashuri e Suanit (M. Prust) 188
- Koment Ura me tri harqe (I. Kadare) 194
22
26
29
32
35
38
46
50
54
70
79
85
97
106
110
116
119
124
133
136
139
142
146
149
153
156
164
167
170
173
176
179
182
187
194
198
TEKSTI POETIK
Tekti poetik dhe llojet e tij
Analiza e tekstit poetik
- Antikiteti - Poema epike
- Analiz / Koment Iliada (Homeri)
- Epika legjendare
- Koment Cikli i kreshnikve
- Mesjeta format lirike
- Koment Sonete (Petrarka)
- Humanizmi format poetike
- Koment - Laudans Invocabo Dominium (P. Budi)
- Romantizmi evropian poema
- Koment - Shtegtimet e ajld Haroldit (Bajroni)
- Romantizmi shqiptar poema, poezia
- Analiz / Koment - Kngt e Milosaos (J. De Rada)
- Koment Bukuria (N. Frashri)
- Koment - Metamorphosis (Gj. Fishta)
- Poezia e re poezia
- Himni i bukuris (Bodleri)
- Koment Karuseli (Rilke)
- Koment Vdekja e nositit (L. Poradeci)
- Koment - Prrue nDukagjin (E. Koliqi)
- Poezia bashkkohore / Piktura
- Koment - Kitara (F. G. Lorka)
- Koment krahasues Korbi dhe Nj dit e ka dhe Korbi (M. Camaj)
- Koment - Pelegrini (D. Agolli)
TEKSTI DRAMATIK
Teksti dramatik dhe llojet e tij
- Antikiteti tragjedia antike
- Koment - Prometeu i mbrthyer (Eskil)
- Rilindja tragjedia e pasionit
- Analiz / Koment Romeo dhe Zhuljeta (U. Shekspiri)
- Romantizmi - drama
- Analiz / Koment - Vilhel Teli (F. Shiler)
- Realizmi - drama
- Koment 14 vje dhndr (ajupi)
- Plani msimor pr shkollat profesionale
PRMBAJTJA
203
205
211
213
217
219
223
225
227
228
230
235
237
241
244
247
252
254
258
261
262
266
269
273
275
277
279
281
286
290
293

Udhezues Letersia Dhe Gjuha 10

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Udhezues Letersia Dhe Gjuha 10

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Botime shkollore Albas

Udhzues pr tekstin Gjuha shqipe dhe Letrsia 10

Diskutim i lir rreth ktyre teksteve.

Shpjegimi sipas Fjalorit t gjuhs s sotme shqipe

Argument q sjell fakte konkrete

Detyr shtpie: Prshkruani gjendjen emocionale e shpirtrore t poetit N. Mjeda n poezin

Detyr shtpie: Ushtrimet 18,19, n faqen 213.

Detyr shtpie: rubrika Lexim shprehs.

Detyr shtpie: Mund t zgjidhet nj nga pikat e rubriks Shkruani.

Detyr shtpie: Prshkruani Mujin, heroin mitik t eposit shqiptar.

Detyr shtpie: Ushtrimi 3, n faqen 243

Detyr shtpie: parafrazoni 6 vargjet e para t poezis.

Detyr shtpie: Punohen ushtrimet 9, 10 dhe rubrika Diskutoni.

Detyr shtpie: Lexoni fragmentin Knga I dhe plotsoni krkesn e ushtrimit 1.

Detyra e shtpis. Punohet rubrika e krkess Shkruani.

Detyr shtpie: Parafrazoni fragmentin 15.

Detyr shtpie: Bni nj prshkrim subjektiv pr prjetimet q ndjeni kur lexoni

Detyr shtpie: Bni nj interpretim kuptimor, imagjinar t lidhjes s Nositit me liqenin.

Detyr shtpie: ushtrimi 2 i rubriks Vzhgoni dhe reektoni, n faqen 295.

Detyr shtpie: Rikujtoni mitin e Narcizit.

Detyr shtpie: Ushtrimi 3, n faqen 310.

Detyr shtpie: rubrika Shkruani. Nxnsit ndahen n dy grupe.

Detyr shtpie. ushtrimi 6 c/d.

Detyr shtpie: rubrika Shkruani.

You might also like