Liber Mesuesi Gjuhe Dhe Let 10 Shoq Dhe Nat

MENTOR HAJRIZI
ALEKSANDRA JANAQI
EVELINA DOKA
ERMIRA YMERAJ
NATASHA KALEMAJ
MANJOLA BRAHAJ
Libër mësuesi
për tekstin shkollor
GJUHA SHQIPE
DHE LETËRSIA 10
(për gjimnazin e shkencave shoqërore-gjuhësore
dhe për gjimnazin e shkencave natyrore)
albas
Me vendim të Ministrisë së Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë së Kosovës, nr. 242/01 – B
dhe nr. 236/01 – B datë 09.07.2019, lejohet përdorimi i këtij teksti në shkollë.
Botues:
Latif AJRULLAI
Rita PETRO
Drejtor botimi:
Driton AJRULLAI
Kryeredaktor:
Fatlum HETEMI
Redaktore përgjegjëse:
Natasha PEPIVANI
Ervisa PALOKA
Recensentë:
Kadire BINAJ
Prof. Ardita BERISHA
Arianit BEHRAMI
Salie GAJTANI
Zarie LIKA
Arti grafik:
Ela LUMANI
Kopertina:
Eva KUKALESHI
© Albas, 2019
Të gjitha të drejtat janë të rezervuara.
ISBN 978-9951-15-085-9
Shtëpia botuese Albas

Në Prishtinë: Rr. “Muharrem Fejza”, p.n.
Tel: 00377 45 999 770
e-mail: albas_pr@yahoo.com
Në Tiranë: Rr. “Donika Kastrioti”, pallati 14, ap. 4D.
Tel: 00355 45800160; e-mail: info@albas.al
Në Tetovë: Rr. “Ilinden”, nr. 105
Tel: 00389 44 344 047; e-mail: albas_te@yahoo.com
Shtypur në shtypshkronjën:
P ë r m b a j t j e
Model i planit vjetor 7

Gjuha e folur dhe gjuha e shkruar 15
Gjuha standarde 18
Gjuha e letërsisë 20
Zhvillime të gjuhësisë shqiptare 21
Diskursi letrar dhe joletrar 23
Analiza e teksteve letrare 25
Gjuha te letërsia e vjetër dhe te krijimtaria gojore (2 orë) 26
Tipat e fjalive sipas kumtimit (3 orë) 28
Fjalitë sipas ndërtimit (2 orë) 30
Pjesët e ligjëratës dhe fjalia 33
Funksionet morfosintaksore të fjalëve 35
Folja dhe trajtat e pashtjelluara të saj 36
Mbiemrat, përemrat dhe numërorët 37
Fjalët e pandryshueshme 38
Teksti (3 orë) 39
Teksti dhe pjesët e tij (2 orë) 46
Teksti dhe llojet e tij 49
Procesi i të shkruarit të një teksti 52
Përmbledhja 55
Skeda (2 orë) 56
Parafrazimi 58
Strategjitë e të shkruarit – Si korrigjohet një tekst? 60
Eseja dhe struktura e saj 62
Eseja letrare 64
Eseja historike 66
Eseja filozofike 69
Autobiografia 72
Curriculum vitae 75
Hartimi i referateve dhe puna me skeda 78
3
Letërsia indoevropiane – Epi i Gilgameshit 80
Epi i Gilgameshit - Koment 82
Letërsi klasike greke 84
Homeri - “Iliada” 86
Studim teksti: “Iliada”-Kënga I 89
Studim teksti nga “Iliada”-Kënga I 91
Studim teksti: “Iliada”, Homeri 93
Studim teksti: “Iliada”, e Homerit 96
Skedari i filmit “ Troja” dhe poema “Iliada” 98
Tragjedia klasike 99
Eskili 102
Analizë: “Prometeu i mbërthyer”, e Eskilit 113
Studim teksti: “Prometeu i mbërthyer” 107
Studim teksti: “Prometeu i mbërthyer” 109
Letërsia klasike greke – Aristofani “Bretkosat” 113
Letërsia klasike greke – Aristofani “Bretkosat” 115
Lirika antike 118
Letërsia klasike greke – Aristoteli “Poetika” 120
Letërsia klasike greke – Aristoteli “Poetika” 123
Klasika latine – Virgjili 125
Virgjili – Eneida 128
Klasika mistike – Rumi 130
Mitika – Rumi 134
Kulturë tradicionale 137
Mesjeta – Kushtet historike 140
Eposet kombëtare 144
Këngët e Rolandit 146
Proza popullore 148
Balada 150
Eposi shqiptar 153
Dante Aligieri, prijësi i Rilindjes 155
Komedia Hyjnore – Analizë 158
Koment, “Portat e ferrit” 160
Koment “Paolo dhe Françeska” 162
“Komedia hyjnore” - filozofia danteske dhe gjuha e veprës 163
Letërsia e Rilindjes 165
Servantesi – jeta dhe aktiviteti letrar 167
Analizë “DonKishoti” 169
Koment “Sojliu i Mançës” 172
Koment “Don Kishoti kundër mullinjve të erës”, 176
Teatri elizabetian 179
Shekspiri, jeta dhe aktiviteti letrar 181
4
Analizë “Hamleti” 184
Koment “Hamleti” 187
Marin Barleti – analizë 194
Histori e Skënderbeut – analizë 196
Fjalimi i Skënderbeut – koment 198
Vdekja e Skënderbeut - koment 199
Gjon Buzuku – Meshari – analizë 201
Kënga e këngëve II – koment 202
Nga pasthënia e “Mesharit” – koment 204
Diskutim 206
Pjetër Budi - analizë 208
Për ndimë të gjithë kërshtenimit arbënit – koment 209
Laudans invocabo dominum – koment 211
Vdekja e madhështia – lexim 212
Punë praktike – tema: Krijimi i një fjalori me fjalë të vjetra nga letërsia e vjetër shqipe 214
Frang Bardhi “Apologji” - analizë 216
Fjalët e urta shqipe – koment 217
Letra e Skënderbeut – koment 219
Punë praktike – tema: Figura e Skënderbeut 220
Pjetër Bogdani “Çeta e profetëve” – analizë 222
Sibilica Delfica – koment 224
Krijimi i rruzullimit – koment 225
Diskutim për Heroin Kombëtar, Skënderbeun 227
Letërsia arbëreshe, J. Variboba – analizë 229
Vajtimi i Marisë– koment 230
Letërsi e bejtexhinjve, Nezim Berati – analizë 233
O Nezim fjalë xhevahir – koment 235
Lule shumë janë mbi dhet – koment 237
Hasan Zyko Kamberi – analizë 239
“Bahti im”– koment 240
“Paraja” –koment 242
Muhamed Kyçyku – analizë 244
“Erveheja” – koment 245
Diskutim: letërsia e bejtexhinjve 247
Klasicizmi francez – parimet 249
Analizë “Tartufi” 254
Koment “Tartufi” 256
Dramatizim i “Tartufit” 259
Testim 261
5
HYRJE
Të nderuar mësimdhënës e mësimdhënëse,

Shtëpia Botuese “ALBAS” po sjell për ju librin e mësuesit Gjuha
shqipe dhe letërsia 10, hartuar mbi programin e ri të Ministrisë së
Arsimit, të Shkencës dhe të Teknologjisë.
Në librin që keni në duar, do të gjeni planin vjetor dhe modele orësh
mësimore, testesh dhe projektesh, të cilat sugjerojnë se si mund të
ndahen dhe të organizohen orët mësimore.
Sipas këtij plani, sugjerohet që Gjuha shqipe të zhvillohet në 37 orë
gjatë gjithë vitit mësimor, si për gjimnazin e shkencave shoqërore-
gjuhësore, ashtu edhe për gjimnazin e shkencave natyrore, ndërsa
orët e tjera janë planifikuar për letërsinë.
Tekstet Gjuha shqipe 10 dhe Letërsia 10 janë të digjitalizuara

dhe mund të shkarkohen prej mësuesve dhe nxënësve. Teksti i
digjitalizuar krijon mundësinë që të shpjegohet apo të mësohet në
mënyrë interaktive. Ai përmban dije shtesë, që përcillen përmes
videove, audiove, fotove dhe lehtëson kryerjen e detyrave, të
ushtrimeve, të testeve me anë të plotësimeve, nënvizimeve e
mbajtjes së shënimeve. Librin elektronik ju mund ta shkarkoni në
kompjuter përmes kodit përkatës të secilit libër.
Ju ftojmë të na ndiqni në faqen zyrtare të shtëpisë botuese “Albas”,
ku do të mund të gjeni dhe shkarkoni materiale ndihmëse.
Shpresojmë që me këtë botim të kemi ndihmuar për rritjen e
cilësisë së mësimdhënies së lëndës së Gjuhës shqipe dhe të letërsisë.
Mirëpresim çdo mendim dhe sugjerim nga ju.
6
PLANI VJETOR
VITI SHKOLLOR: 2019 – 2020
FUSHA E KURRIKULËS: GJUHË DHE KOMUNIKIM
LËNDA: GJUHË SHQIPE DHE LETËRSI
KLASA: X
PROFILI: SHOQËROR (37 javë 4 = 148 orë)
TEMAT MËSIMORE TË SHPËRNDARA GJATË MUAJVE
PERIUDHAT PERIUDHA (I) PERIUDHA (II) PERIUDHA (III)
shtator – tetor nëntor – dhjetor janar – shkurt mars – prill maj – qershor
MUAJ (32 orë) (32 orë) (32 orë) (32 orë) (20 orë)
TEMATIKAT Letërsia Letërsi latine: Letërsia e Mesjetës: Letërsi e vjetër Rilindja dhe
indoevropiane: 1. Eneida –analizë 1. Letërsia mistike shqipe: humanizmi evropian:
1. Epi i Gilgameshit 2. Eneida – koment 2. Xh. Rumi 1. F. Bardhi –Apologji 1. Don Kishoti kundër
2. Kënga e tretë 3. Punë praktike Mesnevia 2. Fjalët e urta shqipe mullinjve të erës
3. Kënga e 4. Gjeorgjiket 3. Fyelli i Kallamtë 3. Letra e Skënderbeut 2. Diskutim
njëmbëdhjetë 5. Diskutim 4. Punë praktike 4. Punë praktike: 3. Teatri elizabetian –
4. Diskutim 5. D. Aligieri Figura e Skënderbeut Shekspiri
(5 orë) 6. Komedia Hyjnore 5. P. Bogdani 4. Hamleti – analizë
(4 orë)
7. Diskutim 6. Sibilica Delfica 5. Diskutim
8. Portat e ferrit – 7. Krijimi i rruzullimit 6. Hamleti – koment
koment 8. Diskutim: (Për 7. Hamleti – koment
9. Paolo dhe Heroin Kombëtar, 8. Punë praktike
Françeska Skënderbeun)
9. Letërsia arbëreshe (8 orë)
J. Variboba
7
8
(9 orë) 10. Vajtimi i Marisë
11. Vajtimi i djalit
12. Letërsi e
bejtexhinjve – Nezim
Berati
13. O Nezim
fjalëxhevahir
14. Lule shumë janë
mbi dhet
15. Hasan Z. Kamberi
16. Bahti im
17. Paraja
18. Muhamed Kyçyku
19. Erveheja – koment
20. Diskutim. (Tema:
Letërsia e
bejtexhinjve)
(20 orë)
TEMATIKAT Gjuha e folur dhe Kultura Pjesët e ligjëratës dhe Përmbledhja Eseja sipas llojeve të
gjuha e shkruar tradicionale: fjalia teksteve
1. Kultura
(1 orë) (1 orë) (1 orë) (1 orë)
tradicionale
2. Kanuni
3. Miku sipas
kanunit
4. Punë praktike
5. Kângët e
kreshnikëve
6. Martesa e Halilit
7. Punë praktike
8. Balada
9. Rozafati
10. Diskutim
11. Përralla
shqiptare
12. E Bukura e
Dheut dhe djali
13. Diskutim
(13 orë)
TEMATIKAT Letërsia klasike Letërsia e Funksionet Skeda Klasicizmi francez:
greke: Mesjetës: morfosintaksore të (2 orë) 1. Molieri Tartufi
fjalëve të 2. Tartufi – koment
1. Autorësia, Homeri 1. Kënga e Rolandit
ndryshueshme 3. Tartufi – koment
2. Kënga I – analizë
4. Haiku japonez, Basho
3. Kënga I, koment 2. Kënga e Rolandit (1 orë) 5. Basho, Issa, Buson
– koment
4. Skeda komentesh
3. Vdekja e Rolandit (5 orë)
5. Odiseja – analizë
(3 orë)
6. Diskutim
7. Tragjedia klasike
Eskili
8. Prometeu i
mbërthyer
9. Prometeu i
mbërthyer-koment
10. Diskutim
11. Komedia,
Aristofani
12. Bretkosat
13. Diskutim
14. Lirika klasike
greke
15. Safo
16. Soloni dhe Tirteu
17. Alkeu
18. Diskutim
19. Aristoteli –
9
10
Poetika
20. Poetika
21. Diskutim
(20 orë)
TEMATIKAT Gjuha standarde Folja dhe format e Parafrazimi Autobiografia
pashtjelluara të saj
Gjuha te letërsia e
(1 orë) (1 orë) (1 orë)
vjetër dhe te
(1 orë)
krijimtaria gojore
(2 orë)
TEMATIKAT Gjuha e letërsisë Fjalitë/sentencat Mbiemrat dhe Rilindja dhe Curriculum Vitae
(1 orë) sipas kuptimit përemrat humanizmi evropian: (1 orë)
(1 orë) 1. Servantes
(3 orë)
2. Don Kishoti
3. Sojliu i Mançës
(3 orë)
TEMATIKAT Zhvillime të Fjalitë sipas Fjalët e Eseja dhe struktura e Hartimi i referateve dhe
gjuhësisë shqiptare ndërtimit pandryshueshme saj puna me skedat
(2 orë) (1 orë) (1 orë) (1 orë)
(2 orë)
TEMATIKAT Diskursi letrar dhe Përpunim njohurish; Teksti Eseja letrare Përpunim njohurish;
joletrar ese dhe përsëritje, ese, test (VP3)
test (VP1) (4 orë) (3 orë) (1 orë) (3 orë)
(1 orë)-
TEMATIKAT Letërsi e vjetër Eseja historike -
Analiza e teksteve shqipe:
letrare 1. M. Barleti (1 orë)
2. Histori e
Skënderbeut
(1 orë)
3. Fjalimi i
Skënderbeut
4. Vdekja e
Skënderbeut
5. Gj. Buzuku
Meshari
6. Kënga e këngëve II
7. Nga pasthënia e
mesharit
8. P. Budi
9. Për ndimë të
gjithë....
10. Laudans invocabo
dominum
11. Vdekja e
madhështia – lexim
(11 orë)
TEMATIKAT Përpunim njohurish; Teksti dhe pjesët e tij Eseja filozofike
vlerësim me gojë -
(1 orë)- (2 orë) (1 orë)
TEMATIKAT - - Procesi i të shkruarit Përpunim njohurish; -
të një teksti përsëritje, test (VP2)
(1 orë) (2 orë)
TEMATIKAT - - Përpunim njohurish; - -
projekt
(1 orë)
Kontributi në
rezultatet e
të nxënit I.1.2.3.4.5.6.7.8; II.1.2.4.5.8.9; III.1.2.3.4.5.6.7.8.9; IV-1,3,5,6,8,9; V. 2,3,4,6,8;
për kompetencat
kryesore të shkallës
11
12
PLANI VJETOR
VITI SHKOLLOR: 2019 – 2020
FUSHA E KURRIKULËS: GJUHË DHE KOMUNIKIM
KLASA: X
PROFILI: NATYROR (37 javë x 3 = 111 orë)
TEMAT MËSIMORE TË SHPËRNDARA GJATË MUAJVE
PERIUDHAT PERIUDHA (I) PERIUDHA (II) PERIUDHA (III)
shtator – tetor nëntor – dhjetor janar – shkurt mars – prill maj – qershor
MUAJT (24 orë) (24 orë) (24 orë) (24 orë) (15 orë)
TEMATIKAT Letërsia Letërsi latine: Letërsia e Mesjetës: Letërsi e vjetër Rilindja dhe
indoevropiane: 1. Eneida –analizë 1. Xh. Rumi shqipe: humanizmi evropian:
1. Epi i Gilgameshit 2. Eneida – koment Mesnevia 1. P. Bogdani 1. Teatri elizabetian –
2. Kënga e tretë 2. Libri për fyellin 2. Sibilica delfica Shekspiri
3. D. Aligeri 3. Letërsia arbëreshe 2. Hamleti
(2 orë)
4. Komedia Hyjnore J. Variboba 3. Diskutim
(2 orë)
5. Portat e ferrit – 4. Vajtimi i Marisë
koment 5. Letërsi e (3 orë)
bejtexhinjve – Nezim
(5 orë) Berati
6. O Nezim fjalë
xhevahir
7. Hasan Z. Kamberi
8. Bahti im
9. Muhamed Kyçyku
1. Erveheja – koment
(10 orë)
TEMATIKAT Gjuha te letërsia e Funksionet Rilindja dhe Klasicizmi francez:
Gjuha e folur dhe vjetër dhe te morfosintaksore të humanizmi evropian: 1. Molieri - Tartufi
gjuha e shkruar krijimtaria gojore fjalëve të 1. Servantes 2. Tartufi – koment
ndryshueshme 2. Don Kishoti 3. Tartufi – koment
(1 orë) (2 orë) 3. Sojliu i Mançës 4. Haiku japonez -
(1 orë) Basho
(3 orë) 5. Basho, Issa, Buson
(5 orë)
TEMATIKAT Letërsia klasike Kultura Letërsi e vjetër Eseja sipas llojeve të
greke: tradicionale: shqipe: Përmbledhja teksteve (1 orë)
1. M. Barleti (1 orë)
1. Letërsia klasike 1. Kultura
2. Histori e
greke tradicionale
Skënderbeut
2.Autorësia- Homeri 2. Kanuni 3. Fjalimi i
3 .Kënga I 3. Miku sipas Skënderbeut
4. Odiseja kanunit 4. Gj. Buzuku
5. Tragjedia klasike, 4. Kângët e Meshari
Eskili kreshnikëve 5. Kënga e këngëve II
5. Martesa e Halilit 6. P. Budi
6. Prometeu i 7. Për ndimë të
mbërthyer – analizë 6. Balada
gjithë....
7. Prometeu i 7. Rozafati 8. F. Bardhi, Fjalët e
mbërthyer-koment 8. Përralla shqiptare. urta shqipe
8. Komedia - E Bukura e Dheut (8 orë)
Aristofani dhe djali
9. Bretkosat (8 orë)
10. Lirika klasike
greke
11. Safo
12. Soloni dhe Tirteu
13. Alkeu
14. Aristoteli –
poetika
15. Poetika (15 orë)
13
14
TEMATIKAT Gjuha standarde Fjalitë/sentencat Folja dhe format e Skeda Autobiografia
(1 orë) sipas kuptimit pashtjelluara të saj (2 orë) (1 orë)
(1 orë)
(3 orë)
TEMATIKAT Gjuha e letërsisë Letërsia e Mbiemrat dhe Parafrazimi Curriculum Vitae
(1 orë) Mesjetës: përemrat (1 orë) (1 orë)
(1 orë)
1. Kënga e Rolandit
– analizë
2. Kënga e Rolandit
– koment
(2 orë)
TEMATIKAT Zhvillime të Fjalitë sipas Fjalët e Eseja dhe struktura e Hartimi i referateve dhe
gjuhësisë shqiptare ndërtimit pandryshueshme saj puna me skedat
(1 orë) (2 orë) (1 orë) (1 orë) (1 orë)
TEMATIKAT Diskursi letrar dhe Pjesët e ligjëratës Teksti Eseja letrare Përpunim njohurish;
joletrar dhe fjalia (3 orë) (1 orë) ese, test (VP3)
(1 orë) (1 orë) (3 orë)
TEMATIKAT Analiza e teksteve Përpunim njohurish; Teksti dhe pjesët e tij Eseja historike -
letrare ese dhe përsëritje, (2 orë) (1 orë)
(1 orë) test (VP1) (4 orë)
TEMATIKAT Përpunim njohurish; - Procesi i të shkruarit Eseja filozofike -
vlerësim me gojë të një teksti
(1 orë) (1 orë) (1 orë)
TEMATIKAT - - Përpunim njohurish; Përpunim njohurish; -
projekt përsëritje, test (VP2)
(1 orë) (2 orë)
Kontributi në
rezultatet e
të nxënit I.1.2.3.4.5.6.7.8.9; II.1.2.4.5.8; III.1.2.3.4.5.6.7.8; IV-1,3,5,6,8,9; V. 2,3,4,6,8,9;
për kompetencat
kryesore të
shkallës
Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: V Klasa: X
Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Sistemi gjuhësor

Tema: Gjuha standarde dhe gjuha e letërsisë Rezultati i të nxënit të temës:
Dallimi i shqipes standarde nga gjuha e letërsisë.
Kontributi në rezultatet e kompetencave kryesore për shkallën V:

I. Komunikues efektiv: 1; II. Mendimtar kreativ: 3; III. Nxënës i suksesshëm: 3.
Kontributi në rezultatet e fushës së kurrikulës për shkallën V:
I. Të dëgjuarit dhe të folurit: 4; Të lexuarit: 2; Të shkruarit: 1.
ASPEKTET SPECIFIKE TË PLANIT TË ORËS MËSIMORE
Njësia mësimore: Gjuha e folur dhe gjuha e shkruar
Rezultatet e të nxënit për orë mësimore: Fjalët kyç:
• Dallon gjuhën e folur nga gjuha e shkruar; - gjuhë e folur
• Dallon shqipen standarde nga gjuha e letërsisë; - gjuhë e shkruar
• Dallon dialektet e shqipes. - dialekt/nëndialekt
- shqipe standarde
Kriteret e suksesit:
• Analizon dallimet ndërmjet gjuhës së folur dhe gjuhës së shkruar;
• Analizon tekste në shqipen standarde dhe në gjuhën e letërsisë;
• Përdor dialektin gegë dhe dialektin toskë.
Burimet: teksti, lloje të ndryshme tekstesh në gjuhë të shkruar, të folur e të transmetuar, shkumësa me ngjyra,
tabela.
Përdorimi i TIK-ut: Po.
Çështjet e ndërlidhura (korrelacioni): identiteti kombëtar dhe njohja e kulturave, të drejtat e njeriut, vendimmarrja
morale, mjedisi dhe bashkëjetesa paqësore.
PËRSHKRIMI I METODOLOGJISË DHE I RRJEDHËS SË PLANIT TË ORËS MËSIMORE
Hyrja:
Mësimdhënësi/ja shkruan në tabelë titullin e mësimit Dialektet e shqipes dhe drejton pyetjen:
- Ç’janë dialektet?
Me anë të një stuhie mendimesh nxënësit shfaqin idetë dhe njohuritë e tyre rreth dialekteve.
Realizimi i kuptimit:
Mësimdhënësi/ja e drejton vëmendjen e nxënësve te harta e Shqipërisë dhe përcakton së bashku me ta zonat
e shtrirjes së dialekteve. Pasi të kenë lexuar këtë pjesë të tekstit, nxënësit kufizojnë në hartën e tekstit zonat
ku shtrihen dy dialektet.
Dialekti gegë: në të gjithë territorin e Shqipërisë që ndodhet në veri të lumit Shkumbin, në territorin e
Republikës së Kosovës.
Përdoret: nga shqiptarët e Maqedonisë në zonat: mes Strugës dhe Dibrës…, nga shqiptarët në Kosovë ...
15
Dialekti toskë: në të gjithë territorin e Shqipërisë që ndodhet në jug të lumit Shkumbin.
Përdoret: nga shqiptarët në Greqi, Çamëri, Ohër…
Mësimdhënësi/ja tërheq vëmendjen e nxënësve te dy hartat e tekstit. Nxënësit duke ndjekur ngjyrat dallojnë
shtrirjen e të folmeve të gegërishtes e të toskërishtes. Ndërkohë në tabelë punohet organizuesi grafik pema e
Reflektimi:
Mësimdhënësi/ja ndan klasën në dy grupe të mëdha dhe u jep dy fragmentet e shkëputura nga “Véna shtatë
vjeçe” e E. Koliqit dhe “Të mukëtit” e Lumo Skëndos. Nxënësit punojnë në heshtje rreth 5 minuta për të identifikuar
dialektet dhe karakteristikat e tyre përkatëse. Diskutohet rreth tyre mbështetur edhe në përvojat individuale të
nxënësve. Zbulojnë veçoritë, fjalët dialektore dhe plotësojnë organizuesin grafik.
16
Vlerësimi i nxënësve: Sipas gjykimit të mësuesit/mësueses.
Detyrat dhe puna e pavarur: Punohen ushtrimet 1, 2 dhe 4.

Zgjidhje ushtrimesh
Reflektim për rrjedhën e orës mësimore:
17

Tema: Gjuha standarde dhe gjuha e folur Rezultati i të nxënit të temës:
Praktikon struktura të ndërliqshme gramatikore me
shkrim e me gojë.
Njësia mësimore: Gjuha standarde
• Dallon gjuhën e folur nga gjuha e shkruar; - gjuhë e folur
• Dallon shqipen standarde nga gjuha e letërsisë; - gjuhë e shkruar
• Dallon dialektet. - dialekt/nëndialekt
- shqipe standarde
• Analizon dallimet ndërmjet gjuhës së folur dhe gjuhës së shkruar;
• Liston katër drejtimet kryesore të standardizimit;
• Përdor dialektet dhe nëndialektet.
Burimet: teksti, lloje të ndryshme tekstesh në gjuhë të shkruar, të folur e të transmetuar, shkumësa me ngjyra,
tabela.
Çështjet e ndërlidhura (korrelacioni): identiteti kombëtar dhe njohja e kulturave, të drejtat e njeriut, vendimmarrja
morale, mjedisi dhe bashkëjetesa paqësore.
Hyrja:
Mësimdhënësi/ja duke u mbështetur në njohuritë që kanë nxënësit plotëson skemën me karakteristikat
kryesore të gjuhës standarde.
Liston katër drejtimet kryesore të standardizimit:

1. Rigjallërimi i fjalëve dhe strukturave dialektore.
2. Krijimi i fjalëve të përbëra.
3. Krijimi i fjalëve me shmangie klase.
4. Shqipërimi i fjalëve të huaja.
Nxënësit ilustrojnë me shembuj.
18
Mësimdhënësi/ja e drejton vëmendjen e nxënësve te harta e Shqipërisë dhe përcakton së bashku me ta zonat
e shtrirjes së dialekteve. Pasi të kenë lexuar këtë pjesë të tekstit, nxënësit kufizojnë në hartën e tekstit zonat
ku shtrihen dy dialektet.
Dialekti gegë: në të gjithë territorin e Shqipërisë që ndodhet në veri të lumit Shkumbin, në territorin e
Republikës së Kosovës.
Përdoret: nga shqiptarët e Maqedonisë në zonat: mes Strugës dhe Dibrës…, nga shqiptarët në Kosovë ...
Dialekti toskë: në të gjithë territorin e Shqipërisë që ndodhet në jug të lumit Shkumbin.
Përdoret: nga shqiptarët në Greqi, Çamëri, Ohër…
Mësimdhënësi/ja tërheq vëmendjen e nxënësve te dy hartat e tekstit. Nxënësit duke ndjekur ngjyrat dallojnë
shtrirjen e të folmeve të gegërishtes e të toskërishtes. Ndërkohë në tabelë punohet organizuesi grafik pema e
mendimit.
Reflektimi:
Mësimdhënësi/ja ndan klasën në dy grupe të mëdha dhe u jep dy fragmentet e shkëputura nga “Véna
shtatë vjeçe” e E. Koliqit dhe “Të mukëtit” e Lumo Skëndos. Nxënësit punojnë në heshtje rreth 5 minuta për
të identifikuar dialektet dhe karakteristikat e tyre përkatëse. Diskutohet rreth tyre mbështetur edhe në përvojat
individuale të nxënësve. Zbulojnë veçoritë, fjalët dialektore dhe plotësojnë organizuesin grafik.
Detyrat dhe puna e pavarur: Punohen ushtrimet 1, 2, 3, 4, 5, 6 dhe 7.
19

shkrim e me gojë.
Njësia mësimore: Gjuha e letërsisë
• Dallon gjuhën e letërsisë nga gjuha standarde; - gjuha e letërsisë
• Lexon tekste të ndryshme; - gjuha standarde shqipe
• Argumenton mendimet e tij/e saj për thëniet. - dialekt/nëndialekt
• Analizon dallimet ndërmjet gjuhës së letërsisë dhe gjuhës standarde;
• Komenton tekste të ndryshme;
• Komenton thënie duke argumentuar mendimet e tij/të saj.
Burimet: teksti, lloje të ndryshme tekstesh në gjuhën e letërsisë dhe në gjuhën standarde shqipe.
Çështjet e ndërlidhura (korrelacioni): histori, identiteti kombëtar dhe njohja e kulturave, të drejtat e njeriut, mjedisi
dhe bashkëjetesa paqësore.
Hyrja:
Mësimdhënësi/ja kërkon nga nxënësit që t’i lexojnë dy tekste dhe t’i japin përshtypjet e tyre për tekstet.
Nxënësit do të tregojnë gjatë diskutimit se cili nga tekstet është më afër gjuhës standarde shqipe dhe do t’i
argumentojnë natyrisht edhe mendimet e tyre.
Realizimi i kuptimit: Nxënësit në klasë të ndarë në gjashtë grupeve do të punojnë ushtrimet 2, 3, 4, 5, 6 dhe 7.
Grupit I punon ushtrimin 2.
Grupit II punon ushtrimin 3.
Grupit III punon ushtrimin 4.
Grupit IV punon ushtrimin 5.
Grupi V punon ushtrimin 6.
Grupi VI punon ushtrimin 7.
Reflektimi:
Komentohet për ushtrimet. Në fund të orës mësimore, mësimdhënësi/ja përzgjedh grupin më të përkushtuar
në ushtrimin e dhënë dhe në përgjigjet e sakta.
Vlerësimi i nxënësve: Me gojë.
Detyrat dhe puna e pavarur: Nxënësi/ja hulumton në internet për gjuhën e letërsisë dhe mban shënime në dosjen
e tij/e saj.
20

Praktikon struktura të ndërliqshme gramatikore
me shkrim e me gojë.
Njësia mësimore: Zhvillime të gjuhësisë shqiptare
• Zhvillon njohuritë mbi alfabetin e gjuhës shqipe; - gjuhë shqipe
• Njeh figurat e kombit shqiptar që u morën me çështjen e - shqipe standarde
alfabetit shqip; - alfabet
• Analizon rolin e Kongresit të Manastirit; - dialekt
• Analizon rolin e Kongresit të Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe; - leksik
• Argumenton gjendjen e shqipes standarde sot.
• Fiton njohuri të reja mbi alfabetin e gjuhës shqipe;
• Di të flasë për figurat e kombit shqiptar;
• Flet për rolin e Kongresit të Manastirit;
• Flet për rolin e Kongresit të Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe;
• Komenton gjendjen e shqipes standarde sot.
Burimet: teksti mësimor Gjuha shqipe 10, libri digjital, “Drejtshkrimi i gjuhës shqipe”, “Fjalori i gjuhës së sotme
shqipe”, materiale historike.
Çështjet e ndërlidhura (korrelacioni): histori, kulturë gjuhe.
Hyrja:
Mësimdhënësi/ja shkruan në tabelë grupin emëror “alfabeti shqip” dhe përpiqet të marrë nga nxënësit sa më
shumë informacione që ata dinë.
Mësimdhënësi/ja mund të përdorë si material shtesë shkrimin e Prof. dr. Xhevat Lloshit dhe Prof. dr. Emil Lafes
“Shteti shqiptar dhe zhvillimi i gjuhës letrare shqipe”, duke u ndalur në këto pika kryesore:
- Rilindja Kombëtare i dha një vend qendror çështjes së gjuhës.
- Në kuadër të formimit të shtetit shqiptar, lindi nevoja e formimit të një alfabeti të vetëm.
- Në nëntor të vitit 1908, në Kongresin e Manastirit u vendos për alfabetin e gjuhës shqipe me bazë latine që kemi
dhe sot.
- Figura të shquara të Kongresit të Manastirit janë: Gjergj Fishta, Nikollë Kaçorri, Ndre Mjeda, Gjergj Qiriazi,
Mithat Frashëri, Hilë Mosi, Mati Logoreci, Thoma Avrami, Sotir Peci, Luigj Gurakuqi, Bajo Topulli etj.
21
- Në 1918, Komisia Letrare në Shkodër vendosi që gjuha e njësuar të mbështetej në dialektin e Elbasanit, si urë
lidhëse midis toskërishtes e gegërishtes.
- Në vitin 1954 u hartua “Fjalor i gjuhës shqipe”.
- Në vitin 1972 u mbajt Kongresi i Drejtshkrimit i Gjuhës Shqipe, në të cilin u njësua standardi i gjuhës letrare
shqipe.
Më tej mësimdhënësi/ja vijon punën nëpërmjet Diagramit të Venit. Nxënësit ndahen në dy grupe dhe u
jepet të punojnë në dy tabela veçoritë dhe të përbashkëtat midis Kongresit të Manastirit dhe Kongresit të
Drejtshkrimit.
Reflektimi:
Për përmbylljen e orës së mësimit punohen ushtrimet 1 dhe 2 në libër dhe diskutohet rreth tyre.
Zgjidhje ushtrimesh
Ushtrimi 1
- Angazhimi i rilindësve në periudhën e Rilindjes Kombëtare.
- Organizimi i Kongresit të Manastirit.
- Organizimi i Komisisë Letrare në Shkodër.
- Angazhimi serioz i njerëzve më të shquar në fushën e gjuhësisë dhe letërsisë.
- Organizimi i Kongresit të Drejtshkrimit, më 1972.
Ushtrimi 2
Krijimi i një gjuhe letrare të përbashkët me rregulla gramatikore e drejtshkrimore të përcaktuara. Çështja e
gjuhës ka shërbyer si një qëllim kombëtar, sepse vendosja e shqipes si gjuhë zyrtare ishte hapi i parë drejt
pavarësisë dhe formimit të identitetit kombëtar, shenjë e simbolit të identitetit shqiptar.
Vlerësimi i nxënësve: Bëhet vlerësimi i nxënësve pjesëmarrës dhe vlerësohet ora e mësimit.
Detyrat dhe puna e pavarur: Ushtrimi 3. Mësimdhënësi/ja sugjeron emrat e gjuhëtarëve se ku mund të hulumtojnë
nxënësit, si A. Kostallari, K. Cipo, Xh. Lloshi, E. Lafe etj.
22

Praktikon struktura të ndërliqshme gramatikore
me shkrim e me gojë.
Njësia mësimore: Diskursi letrar dhe joletrar
• Dallon diskursin letrar nga ai joletrar; - informim
- lloje të teksteve letrare dhe joletrare
• Përcakton llojin dhe funksionin e diskurseve;
- funksion praktik/estetik
• Krahason diskurset duke vënë në dukje të përbashkëta dhe
të veçanta. - imazh/ndjesi
• Shfrytëzon diskursin letrar dhe joletrar për qëllime të ndryshme;
• Identifikon llojin dhe funksionin e diskurseve;
• Komenton për të përbashkëtat dhe të veçantat e diskurseve.
Burimet: teksti mësimor Gjuha shqipe 10, tekste letrare dhe joletrare.
Çështjet e ndërlidhura (korrelacioni): /
Hyrja:
Nxënësit dëgjojnë tekstet që ua lexon mësimdhënësi/ja ose i dëgjojnë të incizuara dhe porositen të përcaktojnë:
• llojin e tyre;
• temën;
• karakteristikat secilit tekst, funksionin dhe qëllimin;
• formën e tyre.
Nxënësit plotësojnë individualisht tabelën e mëposhtme:
Teksti letrar Veçoritë Teksti joletrar
lloji
tema
funksioni
qëllimi
Lexohen 3-4 punime dhe saktësohen në tabelë përfundimet.
Mësimdhënësi/ja u kërkon nxënësve të përcaktojnë elementet e përbashkëta dhe të veçanta të këtyre teksteve/
diskurseve letrare dhe joletrare:
- fjalë kyç të njëjta (verifikojini ato në tekst dhe gjeni të tjera me kuptim të përafërt, si dhe shpjegoni kuptimin e
tyre brenda kontekstit të teksteve të ndryshme);
23
- informacioni (vjen në formën e të dhënave e fakteve: cilat janë ato?);
- informacioni (vjen si imazh, ndjesi, nëpërmjet figurave stilistike: gjeni disa prej tyre);
- mesazhi (vjen si një akt i kryer: cili është ai?);
- mesazhi (vjen si dëshirë apo ëndërr e poetit për të realizuar një projekt madhështor: cili është ai?).
Reflektimi:
Mësimdhënësi/ja u kërkon nxënësve të analizojnë ndërtimin dhe gjuhën e të dy teksteve dhe të gjejnë
dallimet mes tyre.
Teksti letrar Teksti joletrar
Ndërtimi Gjuha Ndërtimi Gjuha
Vlerësimi i nxënësve: Sipas gjykimit të mësuesit/es.
Detyrat dhe puna e pavarur: Mësimdhënësi/ja sugjeron nxënësit të shkruajnë një tekst informues – paraqitës.
24

shkrim e me gojë.
Njësia mësimore: Analiza e teksteve letrare
• Analizon tekste letrare; - analiza filologjike
- analiza e strukturës
• Përcakton llojin e teksteve letrare;
- analiza e kompozicionit
• Përcakton temën e një vepre letrare.
• Shfrytëzon tekste letrare;
• Identifikon llojin e teksteve letrare;
• Flet për temën dhe elementet përbërëse të një vepre letrare.
Burimet: teksti mësimor Gjuha shqipe 10, tekste letrare.

Hyrja:
Hapni “Fjalorin e gjuhës së sotme shqipe”, ose shikoni online: www.shkenca.org dhe gjeni kuptimin e parë të
fjalës tekst. Lexohet kuptimi i fjalës tekst.
Diskutoni rreth tekstit letrar për këto çështje:
1. Ç’është teksti letrar?
2. Ç’veçori ka ai?
3. Ku ndryshon ai nga tekstet e tjera?
Zgjidhni një vepër letrare, të cilën e njihni mirë, dhe përpiquni ta bëni analizën letrare të saj, sipas kësaj skeme.
25
Punohen edhe ushtrimet 1, 2, 3, 4 dhe 5.
Reflektimi:
Diskutoni në klasë: Përse na shërben analiza e një teksti? Argumentoni mendimin tuaj.
Vlerësimi i nxënësve: Sipas gjykimit të mësuesit/es.
Detyrat dhe puna e pavarur: Punohet ushtrimi 7.


Temat: Rezultati i të nxënit të temës:
Gjuha te letërsia e vjetër dhe te krijimtaria gojore Dallon gjuhën standarde nga gjuha e teksteve të
Ndërrimet historike (fonetike) të tingujve të shqipes vjetra shqipe dhe nga gjuha e folur.
Kupton ndërrimet historike (fonetike) të tingujve
të shqipes, shembuj nga letërsia e vjetër.
Njësia mësimore: Gjuha te letërsia e vjetër dhe te krijimtaria gojore (2 orë)
• Zgjeron informacionin mbi gjuhën shqipe dhe vjetërsinë e - gjuhë shqipe
saj; - dokumentet e para
• Përcakton vlerën e dokumenteve të para, si dëshmi të
shkrimit shqip; - origjinë
• Njihet me ndryshimet fonetike dhe morfologjike të shqipes - krijimtari gojore
së shkruar dhe të folur.
• Fiton njohuri të reja mbi gjuhën shqipe dhe vjetërsinë e saj;
• Diskuton për vlerën e dokumenteve të para;
• Nënvizon ndryshimet fonetike dhe morfologjike të shqipes së shkruar dhe të folur.
Burimet: teksti mësimor Gjuha shqipe 10, burime të tjera nga jeta e përditshme dhe interneti, si tabela të ndryshme,
foto, materiale, dëshmi të para të gjuhës shqipe, video.
26
Ora I. Gjuha e vjetër e shkruar dhe gjuha te krijimtaria gojore
Hyrja:
Mësimdhënësi/ja e nis mësimin me diskutimin mbi tekstet e dhëna në hyrje të mësimit.
Pjesa e dytë e orës së mësimit lidhet me punën hulumtuese të nxënësve rreth dokumenteve të para të shqipes.
Mësimdhënësi/ja shkruan në dërrasë grupin emëror Gjuha shqipe dhe shkruan gjithë përgjigjet e nxënësve
rreth tij. Nxënësit shoqërojnë përgjigjet edhe me materialet që kanë hulumtuar.
Reflektimi:
Mësimdhënësi/ja tërheq vëmendjen e nxënësve te njohuritë e prezantuara në tekst. Nxënësit lexojnë material-
in në tekst dhe vendosin shenjat përkatëse. Pasi përfundojnë punën, plotësojnë tabelën në fletore, kurse katër
nxënës dalin në tabelë dhe plotësojnë secili nga një ndarje. Në fund bëhet verifikimi i njohurive që kanë pasur
nxënësit, ato që kanë fituar të reja dhe ato që gjatë punës i kanë rindërtuar. Njohuritë e tekstit pasurohen edhe
me njohuritë e reja, që kanë sjellë nxënësit nga hulumtimi i tyre.
Ora II. Ndërrimet historike (fonetike) të tingujve të shqipes

Hyrja:
Mësimdhënësi/ja pyet nxënësit për tekstet e dialekteve të shqipes që kanë pasur për t’i sjellë në klasë. Lexohen
disa nga tekstet dhe fjalët. Diskutohet për to.
Lexoni me vëmendje fragmentin e mëposhtëm dhe krahasojeni atë me tekstet e dhëna në fillim të mësimit.
Në lulishten e mbyllur, në mes katër avllishë, kishte ra lehtas drita e mugët perëndimore si një tis i hollë që
dridhej tue qitë shkëlqime të bruzta e të arta. Shtëpinë një katit, me çardak të çelur kah lulishta e kishte mbulue
terri e heshtja. Xhamat e dritareve dukeshin të zez, më sa rrëshqitnin rrezet e fundme të ditës nëpër mure të
zbardhueme me gëlqere nja një javë përpara.
Nënvizoni ndryshimet fonetike në tekstin e mëposhtëm dhe krahasojini me tekstin e Gjon Buzukut.
Tue pasunë ditë e përditë, të dashunitë e mij, mbassi hina ndë Kolexhë, kujtuem me qish copë librë keshë me
ndihmuem mbënjaanë gjuhënë tanë, qi po bdaretë e po bastardhohetë saa maa parë të ve; më ndy jo pak
mirë me marrë e me nkëthyesë n’gjuhët cë lëtine mbë gjuhët t’arbëneshë një dicionar, qi tjetër s’ashtë veçëse
nja librë, qi kaa ndë vetëhe saa fjalë e saa emëna janë e gjindenë ndë këte pjesë shekulli posikuur me thanë të
nierëzet e të shtazëvet e ujënavet e të malevet e të fushavet e të saa tjera kafshëve, qi gjindenë ndënë qiellt,
ende mbë qiellt, posikuur të Tinëzot, të engjiet e të shintënet...
Frang Bardhi, 1635
Reflektimi:
Bëni një krijim të shkurtër me temë: Duke lexuar Gjon Buzukun.
Vlerësimi i nxënësve: Në fund të orës së mësimit bëhet vlerësimi i nxënësve pjesëmarrës. Mësimdhënësi/ja vlerëson
nxënës të niveleve të ndryshme për punën e bërë. Kujdes tregohet mbi punën e bërë në grup. Ai/ajo mund të vlerësojë
aspekte të ndryshme të punës së nxënësve dhe mund të kërkojë nga nxënësit të vlerësojnë punën e shokëve.
Detyrat dhe puna e pavarur: Detyra për orën e dytë mësimore: Sillni në klasë fjalë, tekste të dialekteve të shqipes.
27

Temat: Format e sentencave/ fjalive/ funksioni Rezultati i të nxënit të temës:
Analizë e sentencave efektive dhe të kombinuara/
rishikimi i modeleve të sentencave bazike dhe hyrje
në modelet e sentencave të reja.
Njësia mësimore: Tipat e fjalive sipas kumtimit (3 orë)
• Dallon në tekste të ndryshme këto tipa fjalish/senten- - fjalia
cash;
• Zbaton në praktikë përdorimin e tipave të fjalisë; - fjalia pyetëse, dëftore, nxitëse dhe dëshirore
• Argumenton veçoritë e përdorimit të këtyre tipave. - ligjërimi
- shenja pikësimi
• Analizon modelet e sentencave/ fjalive sipas kumtimit dhe ndërtimit;
• Rishikon modelet e sentencave të reja;
• Krijon dhe përdor fjali sipas modeleve të sentencave të reja.
Burimet: teksti mësimor Gjuha shqipe 10, teksti, përvoja të nxënësve, skedë.
Ora I. Fjalia dhe ligjërimi

Hyrja:
Mësimdhënësi/ja e nis mësimin duke i pyetur nxënësit se çfarë mendojnë ata se është fjalia dhe çfarë ligjërimi.
Merren disa nga mendimet e nxënësve dhe pastaj lexohet me vëmendje fragmenti i dhënë në tekst. Nxënësit
dallojnë në tekstin e dhënë format e fjalive, sipas kumtimit dhe ndërtimit.
Nxënësit hartojnë një dialog me një nga temat: “Shëtitje në pyll” ose “Bisedë me mësuesin e letërsisë”.
___________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________
Reflektimi:
Lexohen disa nga hartimet e nxënësve dhe diskutohet për tipat e fjalive sipas kumtimit në këto hartime.
28
Ora II. Fjalitë sipas kumtimit dhe pikësimi i tyre
Hyrja:
Mësimdhënësi/ja kërkon nga nxënësit që të bëjnë një përsëritje për tipat e fjalive sipas kumtimit, të mësuar nga
ora paraprake.
Lexim i koduar. Nxënësit orientohen:
- të lexojnë me kujdes informacionin mbi fjalitë dëftore, pyetëse, nxitëse dhe dëshirore në tekst;
- të bëjnë shënime në tekst për karakteristikat e secilit tip fjalie.
Pyetjet e mëposhtme shënohen në tabelë
1. Ç’kumton secila tip fjalie?
2. Si paraqitet veprimi?
3. Ç’mënyrë e foljes përdoret?
4. Cili është rendi i zakonshëm i gjymtyrëve?
5. Ç’lloj informacioni ka?
Zbatim praktik
Përzgjidhen 2–3 fjali të përdorura
në situatë dhe analizohen tiparet e
nxjerra nga teksti.
Ndërtohet diagrami i Venit për tipat
e fjalive/sentencave, sipas modelit të
dhënë dhe nxirren të përbashkëtat
mes tyre.
Reflektimi:
Punohen tri ushtrimet e mëposhtme dhe diskutohet rreth tyre.
Ora III. Fjalitë sipas kundërvënies

Hyrja:
Mësimdhënësi/ja në tabelë i shkruan këto dy fjali:
1. – Pse i kanë vënë këtë emër krahinës?
2. – Do të nisemi tani, në çast., – foli Idajeti.
Fjalia I. Nxënësit pohojnë (PO) ose mohojnë (JO) se është apo nuk është fjali pyetëse tërësore.
Fjalia II. Nxënësit tregojnë se çfarë shpreh fjalia: urdhër, këshillë apo propozim.
Nxënësit punojnë ushtrimet e dhëna në tekst.
Reflektimi:
Hartoni një përshkrim duke u përpjekur të përdorni sa më shumë nga shenjat e pikësimit që keni mësuar.
Vlerësimi i nxënësve: Nxënësi vlerësohen për ndërtimin e situatës dhe argumentimin e njohurive të marra gjatë punës
me tekstin dhe zbatimin në praktikë të njohurive.
Detyrat dhe puna e pavarur: Dëgjoni me vëmendjen një bisedë të regjistruar dhe përpiquni ta shkruani atë duke
vendosur edhe shenjat e pikësimit. Pasi të keni ndrequr gabimet, lexojeni tekstin me zë duke dëgjuar krahas kësaj
edhe origjinalin.
29

Temat: Fjalia dhe stili Rezultati i të nxënit të temës:
Analizon stilistikën e fjalive të kombinuara e
sentencave efektive duke sprovuar modelin e ri
të sentencës/paragrafit.
Njësia mësimore: Fjalitë sipas ndërtimit (2 orë)
• Zgjeron informacionin mbi fjalitë sipas ndërtimit; - fjalia e thjeshtë
• Klasifikon fjalitë e thjeshta dhe të përbëra;
- fjalia e përbërë
• Shkruan fjali të thjeshta dhe të përbëra.
- raporte barazie
- raporte varësie
• Fiton njohuri të reja për fjalitë sipas ndërtimit;
• Ndan fjalinë e thjeshtë nga fjalia e përbërë;
• Sjell disa fjali të thjeshta dhe të përbëra.
Burimet: teksti mësimor Gjuha shqipe 10, përvoja të nxënësve, shkumësa me ngjyra, fletë formati A4, skeda.
Çështjet e ndërlidhura (korrelacioni): histori, letërsi, qytetari etj.
Ora I. Fjalia e thjeshtë

Hyrja:
Mësimdhënësi/ja e nis mësimin me diskutimin për fjalinë e thjeshtë në hyrje të mësimit. Ai/ajo ua parashtron
këto pyetje nxënësve:
- Ç’është fjalia e thjeshtë?
- Cilat janë veçoritë e fjalive të thjeshta?
- Ilustroni me shembuj llojin e fjalisë së thjeshtë.
Mësimdhënësi/ja kërkon nga nxënësit që ta lexojnë mësimin për fjalinë e thjeshtë në tekstin bazë dhe të bëjnë
përpjekje më pas t’i zgjerojnë fjalitë e tekstit të parë të dhënë në krye të mësimit dhe t’i kthejnë në fjali të
thjeshta fjalitë e përbëra të tekstit të dytë. Diskutohet për efektet e këtij ndryshimi.
Reflektimi:
Në dërrasën e zezë shkruhet pyetja: Cilat janë disa karakteristika të fjalive të thjeshta?
Disa karakteristika të fjalive të thjeshta janë:
• Fjalitë e thjeshta kanë kuptim relativisht të plotë.
• Fjalitë e thjeshta kanë intonacion të mbaruar.
• Edhe pse mund t’u mungojë një gjymtyrë kryesore, fjalia ka kuptim.
• Struktura e saj mund të jetë me të dyja gjymtyrët kryesore ose vetëm me një të tillë.
Për sa u përket marrëdhënieve kuptimore dhe sintaksore te fjalitë e thjeshta kemi raporte barazie kur gjymtyrët e
fjalisë qëndrojnë në të njëjtin rrafsh, pra te gjymtyrët homogjene.
Të gjitha rregullat ilustrohen me shembuj.
30
Ora II. Fjalia e përbërë (periudha)
Hyrja:
Mësimdhënësi/ja organizon mësimin me pyetje nga mësimet e kaluara për të nxitur diskutimin në klasë, duke
pyetur:
- Ç’është fjalia e thjeshtë?
- Ç’është fjalia e përbërë?
- Cilat janë veçoritë e fjalive të thjeshta?
- Cilat janë veçoritë e fjalive të përbëra?
- Në cilat raste vendosen marrëdhënie barazie ndërmjet fjalive?
- Në cilat raste vendosen marrëdhënie varësie ndërmjet fjalive?
- Ilustroni me shembuj secilin lloj fjalie.
Mësimdhënësi/ja kërkon nga nxënësit që ta lexojnë mësimin për fjalinë e përbërë në tekstin bazë dhe më pas
ta plotësojnë skemën e paraqitur më poshtë me shembuj përkatës. Skema bëhet në tabelën e klasës dhe në
fletoren e secilit nxënës.
31
Reflektimi:
Në dërrasën e zezë shkruhet pyetja: Cilat janë disa karakteristika të fjalive të përbëra?
Disa karakteristika të fjalive të përbëra janë:
• Fjalitë e përbëra përbëhen nga njësi kallëzuesore, që i quajmë pjesë fjalie, të cilat përgjithësisht
nuk kanë kuptim të plotë.
• Pjesët e fjalisë nuk kanë intonacion të plotë të mbaruar, nëse nuk përdoren si një fjali e plotë.
• Pjesët e varura plotësojnë gjymtyrën që mungon në pjesën kryesore.
• Fjalia e përbërë mund të jetë me dy a më shumë pjesë, të zgjeruara ose të pazgjeruara.
Te fjalitë e përbëra kemi raporte barazie:

• Mes pjesësh të pavarura me bashkërenditje.
• Mes pjesësh kryesore të bashkërenditura, prej të cilave varet një pjesë tjetër.
• Mes pjesësh të varura të të njëjtit lloj të bashkërenditura me njëra-tjetrën, që varen nga e njëjta
pjesë kryesore.
• Mes pjesësh të lidhura pa lidhëza e fjalë lidhëse.
Raportet e pabarazisë vendosen kur gjymtyrët qëndrojnë në rrafshe varësie prej njëra-tjetrës.
Te fjalitë e thjeshta ndodhin kur gjymtyrët plotësohen prej njëra-tjetrës.
Te fjalitë e përbëra raporte pabarazie kemi kur ndeshim një pjesë kryesore dhe pjesë të varura prej saj.
Ato shprehen me fjalë lidhëse, ose me lidhëza nënrenditëse.
Të gjitha rregullat ilustrohen me shembuj.
Për të përmbledhur njohuritë e marra në mësimin e ditës, Mësimdhënësi/ja i kushton kohë zgjidhjes së
ushtrimeve në mënyrë të pavarur.
Vlerësimi i nxënësve: Pasi bëhen vlerësimet për nxënësit, Mësimdhënësi/ja jep detyrat e shtëpisë.
Detyrat dhe puna e pavarur:

Detyra për orën e parë mësimore: Ushtrimet 2, 3 dhe 4 në librin bazë.
Detyra për orën e dytë mësimore: Ushtrimet 5, 6 dhe 7 në librin bazë.
32

Temat: Pjesët e ligjëratës dhe fjalia (funksioni morfosintaksor) Rezultati i të nxënit të temës:
Identifikimi (i kohëpaskohshëm) i pjesëve të
ligjëratës dhe funksioneve të tyre morfosintaksore.

Njësia mësimore: Pjesët e ligjëratës dhe fjalia
• Merr njohuri të reja mbi pjesët e ligjëratës; - klasa fjalësh
• Dallon klasat e fjalëve sipas veçorive; - të ndryshueshme dhe të pandryshueshme
• Klasifikon fjalët sipas klasave.
- veçori
- fjalë kuptimplota dhe jokuptimplota
• Përforcon njohuritë e marra mbi pjesët e ligjëratës;
• Veçon klasat e fjalëve sipas veçorive;
• Paraqet (ndan) fjalët sipas klasave.
Burimet: teksti mësimor Gjuha shqipe 10, fisha, magnetofon, tabela të shkruara, tekste të llojeve të ndryshme.
Hyrja:
Mësimdhënësi/ja fillon duke prezantuar autorin e tekstit, pjesën që do të lexohet dhe zgjedh njërin nga nxënësit
për të bërë të mundur leximin e pjesës së zgjedhur në krye të mësimit. Leximi bëhet i shtruar, me qëllim që
nxënësit të kenë mundësi të shkruajnë në fletore sa më shumë fjalë që i fiksohen. Ndërmjet fjalëve të shkruara,
Mësimdhënësi/ja u kërkon nxënësve që të shkëpusin nga tërësia e tyre nga 2 emra, mbiemra, ndajfolje, parafjalë,
mbiemra, folje, përemra, numërorë, lidhëza, pjesëza e pasthirrma.
Mësimdhënësi/ja tërheq vëmendjen e nxënësve me temën e dhënë në dërrasë dhe u kërkon të shprehin idetë e
tyre. Drejtohet pyetja: Ç’janë klasat e fjalëve? Cilat janë veçoritë e tyre?
33
Nëpërmjet teknikës së shqyrtimit kategorizues, mësimdhënësi/ja synon shqyrtimin e fjalëve të zgjedhura nga
nxënësit, duke realizuar një analizë morfologjike të tyre. Mësimdhënësi/ja u kërkon nxënësve të shkruajnë në
një tabelë veçoritë gramatikore që kanë fjalët e zgjedhura.
P.sh., vepër, emër, i përgjithshëm, gjinia femërore, numri njëjës, trajta e pashquar, rasa kallëzore, lakimi I; be-
fason, folje, veta III, numri njëjës, koha e tashme, mënyra dëftore, zgjedhimi I etj. Kështu veprohet për të gjitha
fjalët që kanë zgjedhur nxënësit.
Mësimdhënësi/ja vijon me shpjegimin e njohurive të reja duke përdorur metodën e organizuesit grafik, me qëllim
që nxënësit të argumentojnë veçoritë gramatikore të klasave të fjalëve.
Ilustrohen me shembuj të gjitha rastet e klasave të fjalëve sipas veçorive leksikore, morfologjike dhe sintaksore.
Aktivizohen sa më shumë nxënës për dhënien e përgjigjeve. Organizuesi grafik shkruhet në tabelë me shkumësa me
ngjyra, ose në tabela tabak, dhe u shërben nxënësve për të vijuar me punën praktike.
Reflektimi:
Punohen në mënyrë të pavarur ushtrimet 1 dhe 2. Nxënësit mund të diskutojnë me njëri-tjetrin idetë e tyre.
Detyrat dhe puna e pavarur: Punohen ushtrimet 3 dhe 4.

34


Njësia mësimore: Funksionet morfosintaksore të fjalëve
• Zgjeron njohuritë mbi funksionet morfosintaksore të - klasa fjalësh
fjalëve;
- emri
• Dallon emrin nga ndajshtimi;
• Përmend llojet e ndajshtimeve. - ndajshtimi
- llojet e ndajshtimeve
• Shton njohuritë mbi funksionet morfosintaksore të fjalëve;
• Veçon emrin nga ndajshtimi;
• Përcakton llojin e ndajshtimeve.
Burimet: teksti mësimor Gjuha shqipe 10.

Hyrja:
Mësimdhënësi/ja sugjeron nxënësin ta lexojë me kujdes fragmentin e dhënë në tekst dhe t’i dallojë emrat.
Nxënësit duhet t’i thonë veçoritë e tyre gramatikore.
Mësuesi/mësuesja kërkon nga nxënësit që ta lexojnë me përpikëri mësimin për funksionet morfosintaksore të
fjalëve (emrin dhe ndajshtimin).
Punohen ushtrimet 1, 2, 3 dhe 4, në klasë.
Reflektimi:
Nxënësit bëjnë një krijim të shkurtër me temë “Vendi im”, ku të përdorin ndajshtime të llojeve të ndryshme.
Dallojnë ndajshtimet dhe tregojnë llojin e tyre.

35

Temat: Trajtat e pashtjelluara të foljes Rezultati i të nxënit të temës:
Praktikon trajtat e pashtjelluara të foljes.


Njësia mësimore: Folja dhe trajtat e pashtjelluara të saj
• Identifikon format e pashtjelluara të foljes; - folje
• Shpjegon funksionin që ato kanë në fjali; - formë e pashtjelluar
• Përdor në fjali forma të pashtjelluara të foljes.
- pjesore, përcjellore, mohore, paskajore
• Përcakton njërën nga format e pashtjelluara të foljes;
• Tregon për funksionin e formave të pashtjelluara në fjali;
• Shkruan fjali me ndonjërën nga format e pashtjelluara të foljes.
Burimet: teksti mësimor, e-libri.

Hyrja:
Mësimdhënësi/ja në radhë të parë i pyet nxënësit se çfarë dinë për format e shtjelluara dhe të pasht-
jelluara të foljes dhe më pas kërkon nga nxënësit ta lexojnë rrëfimin e Demkës në romanin “Shkëlqimi
dhe rënia e shokut Zylo”. Nxënësit do t’i nënvizojnë me një vijë format e shtjelluara të foljeve dhe me
dy vija format e pashtjelluara të foljeve.
36
Mësuesi/mësuesja kërkon nga nxënësit që ta lexojnë me përpikëri mësimin për foljen dhe trajtat e pashtjellu-
ara të saj.
Punohen ushtrimet 3, 4, 5, 6 dhe 7.
Reflektimi:
Nxënësit bëjnë një krijim të shkurtër me temë: “Një ngjarje e papritur”, ku të përdorin forma të ndryshme të
pashtjelluara. Diskutojnë rreth funksionit të tyre.
Detyrat dhe puna e pavarur: Punohen ushtrimet 1, 2, 8 dhe 9.


Temat: Mbiemri/Ndajshtimi Rezultati i të nxënit të temës:
Identifikimi i mbiemrit/ndajshtimit dhe
funksioneve të tij në tekste letrare dhe jo letrare.
Njësia mësimore: Mbiemrat, përemrat dhe numërorët
• Dallon mbiemrin nga përemrat dhe numërorët; - mbiemër
• Shpjegon për veçoritë morfosintaksore të tyre; - përemër
• Përdor në fjali mbiemra, përemra dhe numërorë. - numëror
• Veçon një mbiemër nga përemrat dhe numërorët;
• Tregon për funksionin e mbiemrave, përemrave dhe numërorëve;
• Krijon fjali me mbiemra, përemra dhe numërorë.
Burimet: teksti mësimor Gjuha shqipe 10, e-libri, tekste të ndryshme.

37
Hyrja:
Mësimdhënësi/ja në radhë të parë i pyet nxënësit se çfarë dinë për mbiemrat, përemrat dhe numërorët dhe
më pas kërkon nga nxënësit që në dy tekstet e dhëna t’i nënvizojnë mbiemrat me të kuqe dhe përemrat me të
kaltër. Thonë kategoritë e tyre gramatikore.
Mësuesi/mësuesja kërkon nga nxënësit që ta lexojnë me vëmendje mësimin për mbiemrin, përemrat dhe
numërorët.
Punohen ushtrimet 1, 2, dhe 3.
Reflektimi:
Nxënësit krijojnë një tekst të shkurtër me sa më shumë mbiemra, përemra dhe numërorë. Lexohen disa nga
tekstet e nxënësve dhe komentohet për përdorimin e mbiemrave, përemrave dhe numërorëve.
Detyrat dhe puna e pavarur: Punohen ushtrimet 4, 5 dhe 6.


Njësia mësimore: Fjalët e pandryshueshme
• Dallon ndajfoljen nga parafjala, lidhëza, pjesëza dhe - ndajfolje
pasthirrma; - parafjalë
• Shpjegon për funksionin sintaksor të pjesëve të - lidhëz
pandryshueshme; - pjesëz
• Përdor në fjali fjalë të pandryshueshme. - pasthirrmë
• Veçon një ndajfolje nga fjalët e tjera të pandryshueshme;
• Tregon për funksionin e pjesëve të pandryshueshme;
• Krijon fjali me ndajfolje, parafjalë, lidhëza, pjesëza dhe pasthirrma.
Burimet: teksti mësimor Gjuha shqipe 10, e-libri, tekste të ndryshme.
38
Hyrja:
Mësimdhënësi/ja i pyet nxënësit se çfarë mendojnë se dinë nxënësit për fjalët (pjesët) e pandryshueshme.
Nxënësit lexojnë tekstin dhe dallojnë fjalët e pandryshueshme.
Pasi të lexohet mësimi për fjalët e pandryshueshme në librin bazë, nxënësit punojnë në ushtrimet e paraqitura
më poshtë. Punohen ushtrimet 1, 2, 3, 4 dhe 5.
Reflektimi:
Nxënësit krijojnë një tekst të shkurtër me sa më shumë ndajfolje, parafjalë, lidhëza, pjesëza dhe pasthirrma.
Lexohen dhe komentohen disa nga tekstet e nxënësve, në klasë.
Detyrat dhe puna e pavarur: Punohen ushtrimet 6, 7, 8, 9 dhe 10.


Temat: Procesi i shkrimit Rezultati i të nxënit të temës:
Zhvillon strategjinë e shkrimit, si zgjerimi apo
reduktimi i sentencës/paragrafit.

Njësia mësimore: Teksti (3 orë)
• Përkufizon se ç’është teksti; - tekst
• Dallon karakteristikat e tekstit; - karakteristika të tekstit
• Përdor elementet e ndërtimit të tekstit në të shkruar; - paragraf
• Bën përkufizimin e fjalës “tekst” me fjalët e tij/e saj;
• Tregon për disa nga karakteristikat e tekstit;
• Shkruan një tekst me elementet e ndërtimit të tij.
Burimet: teksti mësimor Gjuha shqipe 10, tekste të llojeve të ndryshme.

39
Ora I. Ç’është teksti?
Hyrja:
Mësimdhënësi/ja paraqet në tabelë, të shkruara në tabakë të mëdhenj me shkrim të dukshëm e me ngjyra, tekste
të formave dhe natyrave të ndryshme. Shtron çështjen: - Çfarë është shkruar në tabakët e vendosur në tabelë?
Përgjigjet e nxënësve mund të jenë: fjalë, fjali, tekste, fragmente teksti, grup fjalish etj.
Mësimdhënësi/ja nënvizon fjalën “tekst” dhe pyet:
- Ç’është teksti?
Mbledh idetë e nxënësve me anë të stuhisë së mendimeve.
Analizon me nxënësit nëse kryejnë këtë funksion tekstet që janë shënuar në tabelë.
- Çfarë e kushtëzon një grup fjalësh që të jetë tekst?
Mësimdhënësi/ja shënon përkufizimin në tabelë:
40
Reflektimi:
Pas çdo hapi të shpjegimit të elementeve përbërëse të tekstit, mësimdhënësi/ja u kërkon nxënësve të hetojnë në
grup nëse tekstet e paraqitura në tabelë i kanë këto veçori. Diskutohen tiparet dhe veçoritë për secilin rast.
Ora II. Teksti koherent dhe teksti jokoherent

Hyrja:
Kërkon nga nxënësit ta rikujtojnë përkufizimin e fjalës “tekst”. Diskutohet për tekstin.
Mësimdhënësi/ja ua tërheq vëmendjen nxënësve te përbërësit e tekstit. Koherenca është elementi që kërkon
koordinimin e të gjithë përbërësve. Lihen të lirë nxënësit për 3 minuta të vëzhgojnë tekstin e ushtrimit 3 dhe më
pas analizon realizimin e këtyre përbërësve së bashku me nxënësit. E njëjta praktikë ndiqet edhe për punimin
e ushtrimit 1. Nxënësit nxjerrin përfundime në mënyrë të pavarur. Diskutojnë zgjidhjet e tyre individuale duke
argumentuar.
Reflektimi:
Mësimdhënësi/ja shkruan në dërrasë disa terma paraprakë, si: mjedisi, ndotja, problemet e hasura, shëndeti
i njeriut dhe u kërkon nxënësve të ndërtojnë një tekst mbi mjedisin duke pasur parasysh përbërësit e tij e
të identifikojnë elementet përbërëse. (Tekstet mund të përbëhen nga 2-3 fjali, mjafton që të përmbushin
parametrat e duhur.) Nëse koha për zhvillimin e këtij ushtrimi nuk është e mjaftueshme, mësimdhënësi/ja
mund t’ua japë këtë ushtrim edhe si detyrë shtëpie.
Shënim. Sipas kohës që ka në dispozicion, mësimdhënësi/ja mund të japë edhe ushtrime rreth elementeve të
tjera përbërëse të tekstit, si: të argumentojnë saktësinë në planin morfologjik e sintaksor, të zbulojë argumentet
që përmban teksti dhe llojet e fjalive me nënrenditje që përdoren (shih Ushtrimin 5) etj.
Zgjidhje ushtrimesh
Ushtrimi 1.
Teksti A. Ky tekst është koherent, sepse na përcjell një informacion që lidhet me faktin se ka disa probleme, siç është
vaksinimit i fëmijëve apo mësimi i anglishtes në shkolla, për të cilat nuk ekzistojnë politika të majta apo të djathta për
zgjidhjen e tyre. Megjithatë, ai nuk është i rregullt, sepse fjala mënyrë është përdorur në vend të fjalës politikë. Nuk ka
mënyra, po politika të djathta apo të majta.
Teksti B. Ky tekst është koherent për nga stili. Të gjithë përbërësit e tij kanë lidhje logjike dhe kuptimore me
njëri-tjetrin. Ai na përcjell në mënyrë korrekte një fakt: Ura e Mesit, monument kulture... është kthyer në vatër
mbeturinash, pasojën: turistët .. mbetën të zhgënjyer dhe shkakun: ...askush nuk është kujdesur ... .
Teksti është i saktë në pikëpamje leksikore dhe gramatikore: fjalët dhe fjalitë janë të lidhura me
njëra-tjetrën me logjikë dhe sipas rregullave të gjuhës, konektorët (dhe, ndonëse), fjalët zëvendësuese (ata –
turistët), përemri (askush) janë përdorur saktë.
Teksti C është jokoherent. Pjesët e fjalisë nuk lidhen në mënyrë logjike e kuptimore me njëra - tjetrën, mungojnë
konektorët, nuk respektohen shenjat e pikësimit.
Le të shohim të dhënat që jep shkrimi, si dhe lidhjen logjike që duhet të kishin pjesët e fjalisë:
Ushtrimi 2.
Proverbat janë tekste të plota. Mos u ngut, se vonohesh.
Ha sa të kesh, fol sa duhet. E keqja s’ harrohet.
Mos e prek gjarprin në bisht, se të ha në gisht. Ai shkon të ndajë e merr pjesë për vete.
Nxënësit nxjerrin mesazhet që komunikojnë ato.
41
Ushtrimi 3.
Teksti i dhënë ka disa komponentë përbërës që lidhen midis tyre nga tema:
- Fjalia e parë paraqit faktin. (hyrja)
- Fjalia e dytë tregon reagimin e Institutit të Shëndetit Publik ndaj këtij fakti dhe sjell dy argumente pse reagimi i
tyre nuk merret në konsideratë. (zhvillimi)
- Fjalia e tretë tregon masat që janë marrë nga Ministria për ta zgjidhur këtë problem në të ardhmen. (mbyllja)
Ushtrimi 4.
1. Autori kërkon të marrë informacion.
2. Autori dëshiron të sqarojë një keqkuptim dhe të kërkojë ndjesë.
3. Autori reklamon një produkt të caktuar, me qëllim që ta shesë atë.
4. Autori uron protagonistët, duke vlerësuar shfaqjen. Teksti është koherent.
Nuk ka një marrës të caktuar, por disa: 1- njerëzit e thjeshtë, të cilët janë të interesuar për ndotjen e ajrit; 2-
biznesmenët që merren me tregtinë e naftës (marrëveshja me OBT-në etj.)...
Synimi për të cilin është shkruar është i qartë, kërkon të informojë publikun dhe grupet e interesuara për ndotjen
e mjedisit dhe shqetësimi i palëve të interesuara për të.
Është i rregullt nga pikëpamja leksikore dhe gramatikore.
Ushtrimi 5.
a) Informon mbi vendndodhjen e një objekti të caktuar. Përdoret si udhërrëfyes në rrugë.
b) Udhëzon mbi ruajtjen e një objekti të caktuar. Përdoret në vende, të cilat kanë pyje.
c) Ndalon përdorimin e një objekti të caktuar. Përdoret në mjedise publike.
d) Reklamë, ofron një shërbim të caktuar. Përdoret në fletëpalosje të ndryshme, të cilat promovojnë aktivitetin
e një institucioni të caktuar (bankë).
Ushtrimi 6.
1. dhe (lidhëz bashkërenditëse shtuese); 2. sepse (lidhëz nënrenditëse shkakore); 3. sepse, dhe (lidhëza nënrenditëse dhe
bashkërenditëse); 4. sepse (lidhëz nënrenditëse); 5. sepse (lidhëz nënrenditëse).
Informacion plus
Duke qenë se koherenca është një element i rëndësishëm i ndërtimit të tekstit dhe një koncept i ri dhe gati i
panjohur për një pjesë të mësuesve, më poshtë jepet një material plotësues.
Koherenca
Kohezioni dhe koherenca janë dy elemente mjaft të rëndësishme që realizojnë njësinë “tekst”.
Koherenca shpreh qëndrueshmërinë ose vazhdimësinë kuptimore të tekstit.
Nëse tekstin do ta paraqesim si më poshtë:
Plotësi = përkim i plotë me qëllimin për të cilin teksti është projektuar dhe ndërtuar dhe me kontekstin në të cilin
është përfshirë.
Duke parë skemën vëmë në dukje se koherenca shprehet me elementet logjike, semantike dhe stilistikore. Koherenca
logjike realizon ekuilibrin e tërësisë tematike të një teksti, temat e të cilit zhvillohen në mënyrë harmonike, për të
42
vënë në pah qëllimin dhe temën qendrore. Jo më pak e rëndësishme është prania e koherencës semantike, e cila
ka të bëjë me leksikun, me kuptimet e fjalëve të pranishme në tekst dhe realizon vazhdimësinë kuptimore të tekstit.
Edhe aspekti i tretë, koherenca stilistikore, paraqitet si një element i nevojshëm i tekstualitetit, sidomos kur bëhet
fjalë për tekste me shtrirje të gjatë (si: narracion, përshkrim), tekste që kërkojnë një stil dhe gjuhë të zgjedhur.
Çdonjëri prej nesh arrin të dallojë pak a shumë, që në pamjen e parë një tekst “të lidhur” nga një tekst “të palidhur”.
Më e vështirë do të ishte të përcaktonim kushtet e nevojshme kur një tekst përmbush kriteret për t’u përkufizuar
si koherent.
Për të vënë në dukje dallimin ndërmjet një teksti koherent (tekst “i vërtetë”) dhe një teksti jokoherent (pseudotekst),
po sjellim shembuj:
Shembulli (1) të krijon përshtypjen se flitet për të njëjtën gjë; shembulli (2) nuk na e krijon këtë përshtypje, edhe pse
nga pikëpamja gramatikore është plotësisht i saktë. Por çfarë e dallon tekstin (1) nga teksti (2)?
Themi se shembulli (1) është koherent, sepse gjatë marrjes së tij, jemi në gjendje të AKTIVIZOJMË një
PAKETË të ngjeshur dijesh të akumuluara (d.m.th., të rikujtojmë dhe të nxitim njohuritë tona), pra, një pjesë
të enciklopedisë sonë, që për ne është mjaft e rëndësishme. Kjo pjesë e enciklopedisë, në shembullin (1),
përbëhet nga disa “njësi” informuese:
a. lotaritë e shumta po tërheqin çdo ditë e më shumë njerëz;
b. ato janë mundësi fitimi;
c. një ndër to është lotaria 6 nga 45;
d. e rëndësishme është të marrësh pjesë etj.
Shembullin mund ta plotësojmë me njohuritë tona vetjake: p.sh., përse pjesëmarrja në një lotari ngjall gjithashtu
interes etj.
Me ndihmën e njohurive të tilla mund të mbushim “boshllëqet” e krijuara nga formulimi i tekstit sipërfaqësor, mund
të mbushen nga njohuri që çdonjëri prej nesh zotëron: “koherenca plotëson zbrazëtinë e lënë nga kohezioni”.
Shembulli (2) nuk na lejon aktivizimin e asnjë pakete njohurish paraprake, që të lidhë pjesët përbërëse. Ç’lidhje
ka, p.sh., i famshmi Princ me trupat speciale të Vlorës? Nëse në tërësinë e njohurive tona enciklopedike nuk
gjejmë asnjë paketë njohurish mjaftueshmërisht kompakte, që të lejojë organizimin e fjalive në një të tërë, nuk
mund të flasim kurrsesi për koherencë në shembullin (2).Pra, koherenca e një teksti, siç është në shembullin
(1), nuk qëndron në karakteristikat e mëvetësishme gjuhësore, por në tërësinë e njohurive enciklopedike
paraprake. Dhe, meqenëse shembulli (1) u përgjigjet disa prej njohurive tona enciklopedike, të cilat i kemi
skematizuar në fjalitë (a-d), këtë tekst e vlerësojmë si koherent.
Kështu, ndërsa analiza e kohezionit zhvillohet praktikisht e tëra në kuadrin e dukurive gjuhësore, analiza e
43
koherencës na çon dhe më larg, drejt kufirit delikat midis ligjërimit, njohjes dhe mendimit, që gjuhësia të paktën
deri më sot, i ka quajtur “kolonat e Herkulit”. Në të vërtetë, analiza e koherencës lidhet me mekanizmat
nëpërmjet të cilëve mendja njerëzore organizon njohjen, të cilën e sjell në kujtesë, kur ka nevojë dhe e përdor
për të interpretuar njohuritë e reja. Për këtë arsye, studimi i koherencës fut në lojë dhe disiplina të tjera, si:
psikologjinë, shkencën njohëse, inteligjencën artificiale, që duken se janë më të afta të dalin nga kufijtë e territorit
gjuhësor.
Ora III. Konceptet dhe lidhjet konceptuale

Hyrja:
Mësimdhënësi/ja rikujton se koherenca u referohet funksioneve të botës tekstuale (konceptet dhe lidhjet
konceptuale). “Koncepti është përvijimi i njohurive që mund të aktivizohen apo të risillen në kujtesë në mënyrë të
harmonishme dhe konkrete”. Në aktin ligjërimor, kur flasim apo dëgjojmë dikë tjetër, aktivizojmë pjesën (depozitën)
aktive të kujtesës sonë. Gjithashtu, konceptet që bëjnë pjesë në kujtesën tonë, nëpërmjet komponentëve të tyre
përbërës, krijojnë lidhje të ndryshme, si:
• lidhje njohëse të qëndrueshme (p.sh., të gjithë njerëzit janë qenie të vdekshme);
• lidhje tipike (p.sh., njerëzit jetojnë zakonisht në shoqëri, pra janë qenie sociale);
• lidhje të rastësishme (p.sh., disa njerëz janë biondë).
Në aktin e komunikimit aktivizojmë konceptet dhe marrëdhëniet konceptuale të së ashtuquajturës depozitë apo
‘kujtesë aktive’. Që kujtesa jonë aktive të ketë shkallë të lartë vlefshmërie, njohuritë e ndryshme që marrim çdo
ditë, duhet të kenë formën e MODELEVE TË PËRGJITHSHME.
Mësimdhënësi/ja vazhdon të shpjegojë edhe katër modelet e përgjithshme të magazinimit të njohurive,
nxënësit në pika të shkurtra marrin shënime në fletoret e tyre.
Studiuesit Beaugrande /Dressler parashtrojnë katër modele të përgjithshme të magazinimit të njohurive:
Frames – Kornizat janë strukturat globale që përmbajnë njohuri të përgjithshme rreth një koncepti qendror të
caktuar … .Këto korniza tregojnë, në vija të trasha, “…lidhjet , por jo rendin sipas së cilës këto fjalë, të lidhura
reciprokisht, duhet të shprehen”.
“Skemat janë “…struktura globale të ngjarjeve dhe rrethanave të vendosura në sekuenca të organizuara dhe të
lidhura nga afërsia kohore dhe shkakore ... . “Në dallim nga kornizat, skemat kanë një vendosje sekuenciale në
progresion, e tillë që lejon të zhvillojmë hipoteza mbi atë që, në vazhdimësi, do të thuhet në një “kohë të caktuar
tekstuale”.
“Projektet ose Planet janë “… modele të përgjithshme ngjarjesh dhe rrethanash që synojnë drejt një qëllimi
të paramenduar” . Këto projekte ose plane ndryshojnë nga skemat për faktin se projektuesi (d.m.th., krijuesi i
tekstit ) i vlerëson të gjitha sipas mënyrës sesi këto elemente lëvizin drejt qëllimit të paravendosur.
“Scripts – Dorëshkrimet janë “… projekte të qëndrueshme që përdoren shpesh për të saktësuar rolet dhe veprimet
e pjesëmarrësve në komunikim”.
Reflektimi:
Mësimdhënësi/ja udhëzon njërin nga nxënësit që t’i lexojë informacionet shtesë për tekstin. Nga nxënësit e tjerë,
kërkojnë që ta dëgjojnë me vëmendjen shokun ose shoqen e tyre. Edhe te kjo pjesë sugjerohet që nxënësit në
pika të shkurtra të mbajnë shënime.
Informacion plus
Në disa literatura gjejmë të përdoret dhe termi tekst joverbal. Sipas disa studiuesve një tekst mund të formulohet
edhe me kode të tjera, veç kodit të gjuhës së shkruar dhe të folur.
44
Kështu një tekst mund të përdorë:
gjuhën e figurave - një vizatim, një pikturë, një skulpturë ose një shenjë rrugore.
gjuhën muzikore - të përbërë nga notat, për shembull, të tilla janë tekstet muzikore, si një fugë e Bahut ose
një koncert i Bethovenit.
Gjithashtu në një tekst mund të përdoren në të njëjtën kohë disa kode: figura, fjalët, muzika etj., p.sh.: fumeti
(revistë me vizatime e me fjalë, përgjithësisht për fëmijë) ose një pjesë humoristike e ilustruar.
Shënim. Mësimdhënësi/ja mund t’i përdorë edhe tekstet e mëposhtme:

Portreti i Skënderbeut, Ismail Kadare
Dy brirë dhie kish në

krye Emblem e vjetër e
çuditshme
Sikur ta dinte që mes
brinjëve
Dy perandorë do godiste
“Po ia hëngre pulën
tjetrit, lidhe tënden te
magjja”
“Ua! Paska rënë borë!”
E dashur nënë!
Këtë kartolinë po ta shkruaj nga Moska.
Së bashku me mallin për ty, po përjetoj edhe dëshirën për të vizituar ato vende,
ku ti ke jetuar dikur. Shpresoj të kem kohë, të të dërgoj disa foto.
Me dashuri e mall nga larg,
Blerina
Pjesët e nënvizuara janë tregues i elementeve gramatikore dhe leksikore të tekstit.

Ndriçimi i dobët në klasa dhe mungesa e ndërgjegjësimit për të kryer një vizitë të syve, ka bërë që jo pak
prej nxënësve të shkollave 9-vjeçare të kenë probleme me shikimin. Të dhënat e Institutit të Shëndetit Publik
dëshmojnë këtë fenomen. Sipas studimit të kryer nga specialistët, rreth 21 % e fëmijëve nga 6-14 vjeç kanë
çrregullime pamore.
Dhe pasi fola për shkrimtarët, do t’ju them një gjë: kam vënë re se librat e lutjeve fetare, ndërsa kanë lutje për
çdo shkollë e zanat, s’kanë ndonjë lutje të veçantë për shkrimtarët. Unë nuk jam shumë fetar, por ndonjëherë
më hipën zjarri për një besim të shkurtër. Jam në një gjendje të tillë dhe kam gatuar një lutje të shkurtër të cilën ju
kërkoj leje të këndoj.
(Lutja e shkrimtarit, Faik Konica)
Detyrat dhe puna e pavarur: Sillni në klasë tekste me strukturë të gjatë; pjesë, krerë etj.
45

Njësia mësimore: Teksti dhe pjesët e tij (2 orë)
• Dallon pjesët përbërëse të tekstit; - tekst
• Klasifikon llojet e ndryshme të paragrafëve - karakteristika të pjesëve përbërëse të tekstit
• Shpjegon ndërtimin llojeve të ndryshme të titujve; - paragraf/lloje të tyre
• Shkruan tituj të përshtatshëm për lloje të ndryshme - titull
tekstesh dhe anasjelltas.
• Identifikon një pjesë përbërëse të tekstit;
• Ndan disa nga llojet e ndryshme të paragrafëve;
• Tregon si ndërtohen disa nga llojet e ndryshme të titujve;
• Përgatit një titull të përshtatshëm për një tekst.
Burimet: teksti mësimor Gjuha shqipe 10, tekste të llojeve të ndryshme, paragrafë të llojeve të ndryshme.
Ora I. Struktura e tekstit

Hyrja:
Mësimdhënësi/ja e nis mësimin me diskutimin e detyrës së shtëpisë. Diskutohet se si i kanë ndërtuar nxënësit
tekstet dhe si i kanë identifikuar elementet e tyre përbërëse. Nxënësit tregojnë si janë ndërtuar nga pikëpamja
strukturore tekstet që ata kanë sjellë në klasë, ilustrojnë ndarje, të tilla si: pjesë, krerë (kapituj), nënkrerë
(nënkapituj), paragrafë, tituj etj. U jepet mundësi nxënësve të shprehin opinionet e tyre.
Mësimdhënësi/ja paraqet të punuar në një tabak me përmasa të mëdha skemën e zmadhuar, duke iu referuar një
libri të njohur nga nxënësit. (teksti shkollor)
Identifikon pjesët përbërëse të tekstit së bashku me nxënësit. Përqendrohet vëmendja te përmasat dhe struktura
e secilës pjesë të tekstit.
Nxënësit punojnë në dy grupe me tekstet e tyre të shkollës:
grupi I - analizon strukturën e tekstit në tërësinë e vet;
grupi II - analizon paragrafët, pasi lexon informacionin e ri që jepet për paragrafin.
Reflektimi:
Përqendrohet vëmendja te paragrafi.Mësimdhënësi/ja u shpërndan nxënësve një tekst që përbëhet nga paragrafë
të llojeve të ndryshme. U kërkon nxënësve t’i lexojnë për pak momente dhe më pas diskuton rreth tyre.
Mbledh opinionet e nxënësve rreth tij me anë të stuhisë së mendimeve.
46
Ora II. Klasifikimi i paragrafëve
Hyrja:
Nxënësit, identifikojnë së bashku me mësuesin/en pjesët përbërëse të paragrafit duke dalluar veçoritë e tij nga
shembulli i dhënë në libër.
Në paragrafin e dytë përmenden dy veçori tek të cilat numërohen disa karakteristika (pjesët e nënvizuara).
Shënohen llojet e paragrafëve në tabelë. Pasi bëhet leximi i drejtuar i tekstit, mësimdhënësi/ja praktikon së
bashku me nxënësit identifikimin e llojeve të ndryshme të paragrafëve në bazë të cilësive të tyre.
47
Punohet Ushtrimi A i tekstit.
A. Thesari i Vrapit u zbulua rastësisht në vitin 1902 në një arë të fshatit Vrap, në rajonin e Peqinit. I
takon çerekut të fundit të shek.VII. Përmbante 9 enë të arta bizantine me peshë 3,044 kg, 30 enë argjendi,
gjithsej 1,043 kg, disa pajisje rripi të fiseve avare me zbukurime indesh dhe grifonësh, shufra e sende gjysmë
të përpunuara prej ari me peshë 2,371 kg.
Ky është paragraf numërimi.
Pjesët e nënvizuara tregojnë elementet që gëzon ky paragraf për t’u emërtuar si paragraf numërimi.
U tërhiqet vëmendja nxënësve lidhur me veçoritë që kanë llojet e paragrafëve. Në të gjitha llojet sillet informacion,
por mënyra si organizohet ai dhe ideja që shtjellon i bën të ndryshëm.
Ndahet klasa në grupe dhe punohen paragrafët B dhe C në tekst. Nxënësit identifikojnë llojin e paragrafit, renditin
të dhënat në organizuesin grafik. Përfaqësuesi i çdo grupi paraqit zgjidhjen e kërkesës së ushtrimit dhe diskutohet
përfundimi i arritur.
Reflektimi:
Mësimdhënësi/ja u kërkon nxënësve t’u vendosin tituj paragrafëve të mësipërm. Drejtohet pyetja - Ç’lloj titulli
mund t’i vendosim tekstit A? Ku duhet të përqendrohemi për ta bërë këtë? Mësimdhënësi/ja u kërkon nxënësve
të lexojnë individualisht tekstin dhe të renditin së bashku veçoritë e titullit.
Praktikojnë së bashku vendosjen e një titulli të fragmentit të mësipërm.
Punohet në grupe Ushtrimi. Vendosni nga në titull për secilin nga tekstet e mëposhtme. Nxënësit përqendrohen
në kërkesat që duhen mbajtur parasysh për formulimin e titullit:
Detyrat dhe puna e pavarur: Sillni në klasë tekste letrare dhe joletrare.
48

Njësia mësimore: Teksti dhe llojet e tij
• Klasifikon tekstet e llojeve të ndryshme; - lloje tekstesh
• Bën tabelën e klasifikimit të llojeve të ndryshme të teksteve; - klasifikimi i teksteve
• Dallon tekstet letrare nga tekstet joletrare. - tekst letrar dhe joletrar
• Identifikon tekste të llojeve të ndryshme;
• Formon një tabelë me llojet e ndryshme të teksteve;
• Veçon tekstin letrar nga teksti joletrar.
Burimet: teksti mësimor Gjuha shqipe 10, tekste të llojeve të ndryshme letrare/joletrare.
Hyrja:
Mësimdhënësi/ja e nis mësimin me diskutimin e detyrës së shtëpisë. Diskutohet si janë ndërtuar tekstet në
bazë të titujve që u janë sugjeruar, përqendrohet vëmendja te pjesët përbërëse të tyre duke bërë kështu një
përsëritje të njohurive.
Shkruan në tabelë titullin e mësimit “Llojet e teksteve”. Mësimdhënësi/ja ndan klasën në pesë grupe dhe u
shpërndan grupeve tekste të llojeve të ndryshme: letrare dhe joletrare. Nxënësit kanë njohuri për llojet e teksteve
nga klasat e mëparshme, të cilat u rikujtohen nëpërmjet pyetjeve, duke i shkruar në tabelë:
- Çfarë janë fragmentet?
- Pse janë tekste?
- Cili është qëllimi i tyre?
- Të ç’lloji janë këto tekste?
- Ç’veçori kanë ato?
Çdo grup do të japë përgjigjet e veta, të cilat do të kenë anët e tyre të përbashkëta: janë tekste, janë njësi komunikimi
që kanë një qëllim të caktuar, dhe përgjigje të ndryshme, që lidhen me qëllimin: të informojë, të udhëzojë, të shprehë
ndjenja…, me llojet: letrare ose joletrare dhe me nënllojet e tyre etj.
P.sh.: Kalaja e Petrelës, nga zbulimet e bëra, është ndërtuar në kohën e sundimit bizantin Justinianit, në shek. VI, pas Krishtit.
Është ngritur në një terren me shpate mjaft të pjerrëta, të cilat e kanë bërë kalanë shumë të mbrojtur. U ngrit në momentet
kur kalaja e Vilës, e cila ndodhej përballë saj, humbi rëndësinë e saj ... Nga pika më e lartë e kalasë shihet një pamje e
mrekullueshme e zonës kodrinore të Petrelës ...
Këto fjali janë përshkruese, qëllimi i tyre është të përshkruajë, teksti ka karakter praktik, pasi përdoret në guida turistike.
49
Mësimdhënësi/ja ndihmon nxënësit për ta realizuar objektivin e orës së mësimit, që nxënësit të dallojnë llojet e
teksteve duke plotësuar organizuesin grafik pema e mendjes.
Nxënësit ndahen në dy grupe të mëdha që do të analizojnë:
Grupi I - tekste me funksion praktik – tekstet joletrare;
Grupi II - tekste me funksion estetik – tekstet letrare
Grupet ndahen edhe në nëngrupe, sipas llojit të tekstit.
Mësimdhënësi/ja përgatit në dy tabakë të mëdhenj letre organizuesin grafik për llojet e teksteve: letrar e joletrar
dhe ia vë përpara çdo grupi. Nxënësit punojnë në grup dhe plotësojnë së bashku tabelën e klasifikimit të teksteve
me anë të organizuesit grafik.
Tekstet me funksion praktik – tekstet joletrare

Teksti Ç’bën? Synimi Lloji i tekstit
Rrëfyes Tregon ngjarje reale me Të nxitë fantazinë e lexuesit. Kronika, shënime udhëtimi,
personazhe dhe vende reale. biografi, intervista etj.
Përshkrues Përshkruan karakteristikat Të përshkruajë cilësi Guida, traktate teknike,

e njerëzve, kafshëve, fizike e psikologjike, që tekste shkencore etj.
sendeve, lexuesi i
vendeve, objekteve. percepton mendërisht.
Paraqitës Paraqet të dhëna, Të shpjegojë, të Njoftime, zërat e

informacione, shpjegon sqarojë, të ilustrojë një enciklopedive, përmbledhje
koncepte, teori mbi një teori. etj.
argument të caktuar.
Mbështetin opinione, teza, Të bindë lexuesin për Ese, artikuj politikë

vlerësohen fakte, gjëra, vlefshmërinë dhe propagandistikë
persona. e tezës dhe të gjykimit të vet. etj.
Udhëzues Jep udhëzime, këshilla, Të udhëzojë, këshillojë, Ligje, vendime,

urdhra. detyrojë, urdhërojë lexuesin që udhëzime, urdhra,
të ndjekë një qëndrim ose të receta, udhëzues
kryejë veprime përdorimi etj.
sipas një radhe të caktuar.
50
Tekstet me funksion estetik – tekstet letrare
Teksti Ç’bën? Synimi Lloji i tekstit

Tregimtar Rrëfen për ngjarje ose Të pasqyrojë jetën Miti, legjenda,
Rrëfyes ose personazhe reale ose nëpërmjet figurave artistike romani, novela,
narrativ
të trilluara, ndërtohet dhe të shkaktojë përjetime dhe tregimi etj.
sipas një emocione të caktuara te lexuesi.
strukture artistike.
Poetik Rrëfen për ngjarje ose Të ndikojë thellë në mendjen, Poema epike, eposi,
personazhe nëpërmjet në zemrën e në ndjenjat e ciklet e këngëve,
vargjeve dhe organizimeve lexuesit, duke shfrytëzuar poezia etj.
të ndryshme tingullore. mjetet shprehëse të gjuhës.
Shpreh ndjenja e emocione
nëpërmjet gjuhës së
figurshme.
Dramatik Rrëfen nëpërmjet Të pasqyrojë jetën nëpërmjet Tragjedia,

personazheve vepruese dhe gjuhës skenike (dialogëve dhe komedia,
lojës së aktorëve në skenë, monologëve) dhe të shkaktojë drama, farsa etj.
përjetime dhe
emocione të caktuara te shikuesi.
Reflektimi:
Nxënësit punojnë të ndarë në grupe ushtrimin 1, 2. U kërkohet nxënësve të përcaktojnë llojin dhe funksionin e
tekstit.
Zgjidhje ushtrimesh
Ushtrimi 1: a) përshkrues, b) udhëzues, c) paraqitës, d)
argumentues. Ushtrimi 2: a) të informojë,
b) të ndikojë te lexuesi,
c) të argumentojë për një qëndrim të caktuar,
d) të shprehë emocione,
e) të ndikojë emocionalisht për dukurinë,
f) të shpjegojë,
g) të udhëzojë.
Kontrollohet puna e nxënësve. Diskutohen përgjigjet e ushtrimeve, jepen argumente mbi to duke iu
referuar fragmenteve.

a) Gjeni një tekst letrar dhe joletrar përcaktoni qëllimin, funksionin, synimin e
autorit. Jepni argumente.
b) Sillni në klasë tekste të ndryshme përshkruese.
51



Njësia mësimore: Procesi i të shkruarit të një teksti
• Përshkruan ç’është të shkruarit; - të shkruarit
• Përshkruan si është një “shkrues i mirë”; - shkrues i mirë
• Aftësohet në realizimin e përmbledhjes së një teksti; - përmbledhje
• Përshkruan hapat e një shkrimi të mirë. - struktura e një shkrimi
• Tregon se çfarë është të shkruarit;
• Tregon se si mund të bëhesh një “shkrues i mirë”;
• Bën përmbledhjen e një teksti;
• Tregon për hapat e një shkrimi të mirë.
Burimet: teksti mësimor Gjuha shqipe 10, fisha të përgatitura, tabela të shkruara, tekste të shkëputura, foto.

Hyrja:
Kontrollohen dhe diskutohen detyrat e shtëpisë. Organizohet ora e mësimit me pyetje nga mësimi paraardhës,
duke diskutuar mbi aftësinë e të dëgjuarit, tiparet e dëgjuesit të mirë, qëllimet e të dëgjuarit etj. Shkrim i
shpejtë. U kërkohet nxënësve të përshkruajnë për 5 min. rrugën nga shtëpia në shkollë.
Diskutojnë për shkrimet e tyre. Duke nxjerrë vetë përfundime, nxënësit plotësojnë hartën e mendimit rreth të
shkruarit?
Mësimdhënësi/ja drejton nxënësit për të kuptuar “Kur jemi shkrues të mirë?”. Për këtë jep 4–5 fjalë, si: qëllim,
projektim, hartim, përpunim, korrigjim dhe u kërkon atyre të argumentojnë si mund të arrijnë të jenë shkrues të mirë.
Në fund të diskutimit renditen tiparet e një shkruesi të mirë. Përfundimet shkruhen në tabelë. Një shkrues i mirë
bëhesh nëse je i aftë:
52
- të përcaktosh mirë qëllimin e shkrimit,
- të dish të projektosh tekstin (të përcaktosh çështjet që do të trajtosh, të hartosh pikat e planit të shkrimit);
- të hartosh tekstin, duke zbërthyer çdo çështje që ke përcaktuar;
- të dish ta përpunosh tekstin e hartuar prej teje;
- të dish ta kontrollosh, ta korrigjosh e ta përmirësosh tekstin.
Shkruhet në dërrasë tema e mësimit “Strategjitë e të shkruarit”. Tabela ndahet në tri pjesë dhe punohet në të.
Nxënësit orientohen nga mësimdhënësi/ja dhe shënojnë informacionet e njohura në pjesën e parë të tabelës. Në
pjesën e dytë të saj, vendosin informacionet që kërkojnë të dinë. Në pjesën e fundit të tabelës mësimdhënësi/ja
ndihmon në shpjegimin e njohurive që do të japë.
Reflektimi:
Mësimdhënësi/ja orienton nxënësit të bëjnë një përmbledhje të një teksti. U kërkohet nxënësve të punojnë mbi
një tekst të dhënë. Udhëzohen:
- të evidentojnë informacionet kryesore;
- të heqin elementet e tepërta, që kryesisht janë:
- mbiemrat;
- foljet kur janë përsëritur ose kur fjalia mund të ketë kuptim dhe pa folje;
- shpjegimet, shembujt, thëniet etj.
Mësimdhënësi/ja jep për të punuar ushtrimet në libër. Gjatë kësaj faze, ai/ajo nxit te nxënësit diskutimin dhe të
menduarit kritik.
Zgjidhje ushtrimesh:
Ushtrimi 1
a) Në raftin e dollapit të vjetër ishin vendosur vazo që kishin karamele, biskota nga ato që kishte bërë
gjyshja, çokollata, bonbone.
b) Në raft ishin vendosur vazo me karamele, biskota, çokollata, bonbone.
c) Në raft kishte ëmbëlsira.
b) “Himni i flamurit të Kosovës e ka tekstin, por për shkak të limiteve të vendosura nga Ahtisari, komisioni
përzgjedhës e hoqi tekstin”, shkruan një gazetë. Tashmë kjo i takon së kaluarës. Ka ardhur koha që qytetarët
53
e Kosovës të mësojnë edhe tekstin, që i kushtohet dashurisë për mëmëdheun. Kjo gazetë, në prag të 17
shkurtit, e boton të plotë tekstin e himnit.
c) Sopranoja Ermonela Jaho ka mahnitur publikun francez në Festivalin e Muzikës Klasike. Jaho interpretoi nga
opera e Gaetano Donizetit. Pas festivalit, vetë Ermonela ka shkruar në profilin e saj se muzika na frymëzon
gjithmonë të gjithëve.
Përveç interpretimit fantastik, ra në sy dhe kryqëzimi i duarve të Jahos si një shqiponjë e vërtetë. Një analogji
e mrekullueshme edhe me atmosferën në Francë, ku kombëtarja shqiptare debutoi në Euro 2016.
Ushtrimi 2
Ai nuk shpreson për ndonjë falje të krijesave të gjalla. Ai vete me shpresën se në Ditën e Gjykimit, Zoti do ta
marrë parasysh lutjen e tij e do ta falë. Ai mendon se duke bërë publike dosjen e R.G-së, nuk po shpërdoron
të fshehtat e tij, nuk vjen në kundërshtim me kurrfarë porosie hyjnore. Do të vijë në kundërshtim me krijesat e
gjalla dhe nuk shpresonte në ndonjë falje. Atij i duhej të zbriste në tokë, tre vjet më parë.
R.G. u kthye tek ai në mes të prillit. Ai e nuhati shqetësimin e tij. Kur hapi derën dhe u shfaq ai, donte t’i
thoshte: “Djalosh ta mbyllim. Duhej të gjente një zgjidhje tjetër dhe ai do të ndihmonte.” Ai nuk i tha asgjë.
Ndoshta nga pamja e tij e trishtuar. Ndoshta me buzëqeshjen e tij të hidhur, donte t’i tregonte se ia kishte
lexuar mendimet e iu lut të mos shqetësohej, se nuk do rrinte gjatë. Ai tha se për të do të ishte torturë.
Ushtrimi 3
TOB-i ka vënë në skenë operën “Skënderbeu” nga Antonio Vivaldi, e kompozuar për Gjergj Kastriotin. Ngjarjet
zhvillohen në Krujë, ndërsa qyteti është i rrethuar nga trupat turke. Osmanët kapin rob Donikën, ndërsa
Skënderbeu rrëmben vajzën e Sulltan Muratit. Skënderbeu e çliron vetë Donikën dhe artistët mendojnë
se Vivaldi ka dhënë me këtë opera triumfin e burrërisë shqiptare. Biografët e Vivaldit tregojnë se ishte një
shqiptar që shpëtoi veprat e tij. Giacomo Durazzo shpëtoi nga zhdukja veprat e Vivaldit, pa e ditur se midis
tyre ishte dhe opera për Skënderbeun. Ai i dorëzoi në bibliotekën e Torinos veprat e Vivaldit. Vite më vonë, u
zbulua dhe opera “Skënderbeu”.

54

Njësia mësimore: Përmbledhja
• Përshkruan ç’është të përmbledhja; - tekst
• Përshkruan si bëhet përmbledhja e një teksti; - përmbledhje
• Shkruan përmbledhje. - struktura e një shkrimi
• Tregon se çfarë është përmbledhja;
• Tregon hapat që duhet të ndiqen për përmbledhjen e një teksti;
• Bën një përmbledhje të një teksti me shkrim.
Burimet: teksti mësimor Gjuha shqipe 10, tekste të llojeve të ndryshme.

Hyrja:
Mësuesi/mësuesja pyet nxënësit:
1. A keni bërë më parë përmbledhje të teksteve?
2. Çfarë mendoni se është përmbledhja e një teksti?
3. A mendoni se jeni në gjendje të shkruani një përmbledhje të një teksti?
Mësimdhënësi/ja udhëzon nxënësit që ta lexojnë me vëmendje mësimin “Përmbledhja” në librin bazë. Në
këtë mësim nxënësit mësojnë se çfarë është përmbledhja dhe cilët janë hapat që duhet t’i ndjekin ata për
përgatitjen e një përmbledhjeje të një teksti. Mësimdhënësi/ja paraqet para nxënësve një tekst origjinal (sipas
dëshirës) në tabelë, ndërkaq nxënësit do ta bëjnë përmbledhjen e atij teksti edhe në tabelë e edhe në fletoret
e tyre.
Teksti A – Origjinali Teksti B – Përmbledhja
Reflektimi:
Lexohen disa nga përmbledhjet e nxënësve dhe bëhen krahasimet e atyre përmbledhjeve me tekstin origjinal
të paraqitur nga mësuesi apo mësuesja e klasës. Leximi i përmbledhjeve vazhdon deri në përfundimit e orës
mësimore.
Detyrat dhe puna e pavarur: Punohen ushtrimet e dhëna në librin bazë.

55


Njësia mësimore: Skeda (2 orë)
• Fiton njohuri të reja për skedën; - skedë
• Përshkruan fazat e hartimit në një skedë; - informacion
• Aftësohet në redaktimin dhe korrigjimin e teksteve. - bibliotekë
• Zgjeron njohuritë për skedën;
• Tregon për fazat e hartimit të një skede;
• Bën redaktimin dhe korrigjimin e një teksti.
Burimet: teksti mësimor Gjuha shqipe 10, tekste të shkëputura.
Ora I. Skeda e një libri

Hyrja:
Mësimdhënësi/ja shkruan në tabelë fjalën skedë dhe nxënësit thonë mendimet e tyre, të cilat shkruhen në
tabelë.
Mësimdhënësi/ja analizon me nxënësit mënyrën se si hartohet skeda e një libri. Mësimdhënësi/ja drejton dhe
orienton nxënësit për përgjigjet e tyre.
Për të hartuar një skedë libri duhet të mbahen parasysh këto kërkesa:
S Zgjedhja e elementeve në lidhje me titullin, si:

K Gjetja e informacioneve të nevojshme.
E Zgjedhja e informacionit kryesor.
D Organizimi i informacionit sipas një rrjedhe logjike.
A Kujdesi për paraqitjen grafike.
56
Për të realizuar praktikisht hartimin e skedës, mësimdhënësi/ja shkruan me shkumësa me ngjyra në
tabelë skedën e një filmi.
Mësimdhënësi/ja ndan klasën në dy grupe dhe kërkon të hartojnë sipas dëshirës përkatësisht:
Reflektimi:
Nxënësit udhëzohen ta lexojnë tekstin për skedën në librin bazë “Skeda e një libri”. Nxënësit e shpjegojnë shkurt
mësimin për skedën e librit dhe fazat e punës.
Ora II. Skeda e një filmi

Hyrja:
Mësimdhënësi/ja pyet nxënësit: A e ka të njëjtën strukturë edhe skeda e filmit me atë të librit?
Mësimdhënësi/ja drejton nxënësit që ta hapin librin bazë te skeda e filmit dhe ta shohin strukturën e skedës së filmit.
Nëpërmjet metodës së Diagramit të Venit, mësimdhënësi/ja organizon në punë të pavarur nxënësit, që të nxjerrin
të përbashkëtat dhe të veçantat midis skedës së një libri dhe skedës së një filmi.
Reflektimi:
Mësuesi/mësuesja paraqet para nxënësve një tekst të shkurtër sipas dëshirës së tij/saj dhe kërkon nga nxënësit që
ta bëjnë redaktimin dhe korrigjimin e atij teksti. Lexohet teksti i disa nxënësve dhe diskutohet e komentohet për
redaktimin dhe korrigjimin e atij teksti.

57

Njësia mësimore: Parafrazimi
• Përshkruan ç’është parafrazimi; - tekst
• Shpjegon përmbajtjen e një poezie; - parafrazim
• Aftësohet në kryerjen e parafrazimit.
- përmbledhje
• Di çfarë është parafrazimi;
• Analizon përmbajtjen e një poezie;
• Bën një parafrazim.
Burimet: teksti mësimor Gjuha shqipe 10, tabela të shkruara, tekste të shkëputura.
Hyrja:
Kontrollohen dhe diskutohen detyrat e shtëpisë. Nxënësit/et shpjegojnë si e kanë realizuar përmbledhjen e
detyrës së shtëpisë. Mësimdhënësi/ja shtron para nxënësve pyetjet:
- A mund të riformuloni ju me fjalë të tjera një tekst?
- Si mund të kthehet një poezi në prozë?
- Për çfarë shërben parafraza (parafrazimi)?
Shkruhet në tabelë harta e mendimit.
Nxënësit në bashkëpunim me mësuesin/en formulojnë përkufizimin e parafrazës.

Parafraza është riformulimi me fjalë të tjera i një teksti (letrar ose joletrar), ose kthimi i një poezie në prozë.
Ose:
Parafrazimi është rishkrimi (ose dhe ripërpunimi gojor) i një teksti me fjalë më të thjeshta, me qëllimin për ta bërë
më të kuptueshëm, por pa ia ndryshuar as përmbajtjen, as kuptimin.
58
Mësimdhënësi/ja në bashkëpunim me nxënësit rendit në tabelë mënyrën si shkruhet parafraza.
Për ta realizuar parafrazën, klasa ndahet në grupe dhe u jepet nxënësve të parafrazojnë një poezi dhe një
prozë, duke u kërkuar të dallojnë përmbledhjen nga parafraza. Mësimdhënësi/ja paraqet në tabelë pjesë nga
legjenda e Gjergj Elez Alisë, ose shkruan në tabakë letre tekste të formave të ndryshme, me shkrim të dukshëm
me ngjyra. Mësimdhënësi/ja mund të përdorë çdo pjesë tjetër që i duket e përshtatshme për këtë orë mësimi.
Përfaqësuesi i çdo grupi lexon krijimin. Klasa diskuton dhe vlerëson punën e bërë.
Reflektimi:
Jepet për t’u punuar në klasë ushtrimi.
- teksti lexohet disa herë;
- zëvendësohen termat e vështirë;
- bëhen ndryshime në strukturën sintaksore.

59

Njësia mësimore: Strategjitë e të shkruarit – Si korrigjohet një tekst?
• Njeh teknikat për korrigjimin dhe redaktimin e një teksti; - korrigjim
• Korrigjon dhe redakton tekste të ndryshme. - redaktim
• Mëson për korrigjimin dhe redaktimin e një teksti – teknikat;
• Bën korrektimin dhe redaktimin e një teksti (sipas situatës).
Burimet: teksti mësimor Gjuha shqipe 10, tekste të llojeve ndryshme për të bërë korrigjime dhe redaktime etj.
Hyrja:
U kërkohet nxënësve të zgjedhin një përmbledhje të një parafraze nga detyrat e realizuara dhe ta lexojnë me
kujdes, duke korrigjuar për ta përmirësuar. Mësimdhënësi/ja vëzhgon, kontrollon punën e nxënësve dhe dëgjon
opinionet e tyre. Nxënësit duhet të ndjekin këtë radhë pune, të vëzhgojnë nëse teksti është i rregullt për nga:
Mësimdhënësi/ja udhëzon nxënësit të mbështeten në informacionin e dhënë në libër rreth korrektimit
dhe redaktimit të tekstit. Nxënësit u demonstrojnë shokëve pjesë të tekstit ku kanë redaktuar e korrigjuar
duke argumentuar ndërhyrjen e bërë.
Reflektimi:
Mësimdhënësi/ja e ndan klasën në grupe dhe u jep për të redaktuar e korrigjuar tekstet e ushtrimit 1 (a, b, c). Të
tri grupet organizojnë punën e tyre duke u ndarë në dy grupe përkatëse, njëri merret me përmbajtjen dhe tjetri
me formën. Pasi bëhen korrigjimet, të dyja grupet shkëmbejnë punët dhe grupet punojnë përsëri mbi to duke
vënë në dukje edhe mangësitë e secilit grup. Pasi ndajnë të njëjtat opinione, paraqesin punën e tyre para klasës
duke treguar hapat konkretë që ndoqën për redaktimin dhe korrigjimin e tekstit.
60
Zgjidhje ushtrimesh
Ushtrimi 1
Për korrigjimin e këtij ushtrimi do të ndalet në dy aspekte:
a. te përmbajtja e fragmentit, që lidhet me plotësinë, koherencën dhe lidhjen logjike të fjalive, të cilat
në këtë fragment mungojnë.
b. në korrigjimin e gabimeve drejtshkrimore, të cilat janë si më poshtë.
Në përmbajtje është rishikuar plotësia dhe koherenca, të cilat kanë të bëjnë me informacionet e
nevojshme, konceptet e qarta e të papërsëritura me renditjen e koncepteve në mënyrë të rregullt në lidhje
me argumentin dhe me lidhjen logjike e kuptimore të tekstit. Kështu, fjalitë e mëposhtme nuk kanë lidhje
logjike me pjesën tjetër të tekstit.
Disa nga elementet që mund të korrigjohen janë:
Ndërsa Japonia përgatitet t’i bjerë Indisë dhe Australisë. Gjyq. Përmbarim. Lajmëroj lexuesit se shkaku
që numri i kaluar i gazetës doli i dobët dhe me gabime, ishte se kam qenë sëmurë nga stomaku. Na kanë
ardhur një numër ankesash nga ...për Qani Kekezin. Sistemi pedagogjik i zotit Kekezi është me të vërtetë
i habitshëm... herën e fundit mac(e)ja ... Zonjusha vajza e pronarit të Fabrikës së Lëkurëve, ... Adresa e
mamive të qytetit. Çmimi i bukës. Lajmërime ...
Teksti ka gabime që i përkasin formës, kryesisht të karakterit drejtshkrimor, si:
Mospërdorimi i shkronjës së madhe te disa emra të përveçëm ose në fillim të fjalisë.
Mospërdorimi i zanores -ë në trup dhe në fund të fjalës: ësht-është, lajmrime – lajmërime, t’ – të,
lëkurve – lëkurëve
Përdorimi i zanores ë në vend të zanores e te fjalët kur e-ja ndiqet nga bashkëtingëlloret n, m, nj,
p.sh., qënë-qenë.
Përdorimi i gabuar i zanores -e te emrat e gj. femërore, që në trajtën e pashquar, rasa emërore mbarojnë
me - e, të cilat në trajtën e shquar nuk e ruajnë - e, p.sh., lule – lulja, mace – macja, anije – anija etj.
Mospërdorimi i apostrofit ti – t’i.
Mospërdorimi i saktë i shenjave të pikësimit, si: Gjatë mësimit të anatomisë, ky njeri ther mace në sytë
e nxënësve, duke tmerruar kalamajtë e shkretë.
Vlerësimi i nxënësve: Sipas gjykimit të mësuesit/mësueses, me shkrim ose me gojë.
Detyrat dhe puna e pavarur: /

61

Temat: Eseja Rezultati i të nxënit të temës:
Shkruan lloje të ndryshme të esesë (auto/
biografike dhe hulumtuese).
Njësia mësimore: Eseja dhe struktura e saj
• Përshkruan se çfarë është eseja; - ese
• Analizon strukturën e esesë. - struktura e esesë
• Shkruan ese të ndryshme. - analizë
• Tregon se çfarë është eseja;
• Shpjegon për strukturën e një eseje;
• Përgatit ese të llojeve të ndryshme.
Burimet: teksti, përvoja të nxënësve.

Hyrja:
Mësuesi/mësuesja pyet nxënësit: Në bazë të njohurive të mëhershme, a ju kujtohet se çfarë është eseja?
Kur disa nga nxënësit japin idetë e tyre për përkufizimin e esesë, mësuesi/mësuesja thotë përkufizimin e saktë
të esesë.
Eseja është një lloj shkrimi që ka në bazë një fakt, rreth të cilit autori shpreh opinionin e tij, bën vlerësime,
reflektime, jep shpjegime, shton informacion etj.
Termi ese vjen nga frëngjishtja dhe do të thotë mundim, përpjekje për të shkruar. Eseja është një përpjekje për
të komunikuar me të tjerë, për të dhënë e shprehur informacion, ndjenja opinione, mendime etj.
Mësuesi/mësuesja, shton:
Eseja mund të trajtojë fakte nga të gjitha fushat e jetës, prandaj mund të shkruhen ese letrare, filozofike,
historike, sociale etj. Nga këndvështrimi i krijuesit dhe nga mbizotërimi i elementeve rrëfyese, përshkruese,
shpjeguese, argumentuese dhe vlerësuese esetë mund t’i ndajmë në përshkruese, shpjeguese, argumentuese
dhe vlerësuese.
• Ese rrëfyese – rrëfen një ngjarje sipas kronologjisë së zhvillimit të saj;
• Eseja përshkruese – pikturon me fjalë një skenë, një person një ngjarje.
• Eseja shpjeguese – shpjegon, informon, analizon, interpreton.
• Eseja vlerësuese – ka për synim të vlerësojë përmes fakteve dhe argumenteve situatën a një problem të
caktuar.
62
• Eseja argumentuese – ka për synim të bindë lexuesin përmes argumenteve e të dhënave të shumta për
vërtetësinë ose jo të të faktit a çështjes që ka trajtuar. Argumenti është arsyetim që përdoret për të vërtetuar
ose për të kundërshtuar një mendim a ide ose provë që sillet për të mbrojtur ose për të hedhur poshtë
diçka. Argumentimi realizohet me sjelljen e fakteve, të dhënave, sqarimeve rreth çështjes që është marrë në
shqyrtim, të cilat bëjnë që marrësi të mbajë qëndrim pro ose kundër.
Shpesh esetë është e vështirë t’i klasifikosh, sepse elementet mund të jenë të përziera.
Nxënësit udhëzohen që ta lexojnë në heshtje dhe me vëmendje mësimin për strukturën e esesë në librin bazë.
Pas leximit të mësimit, mësuesi/mësuesja lexon esenë e dhënë te struktura e esesë dhe kërkon vëmendjen
e nxënësve. Ai/ajo analizon strukturën e esesë dhe flet për esenë. Nxënësit janë të obliguar ta përcjellin me
vëmendje esenë e dhënë në libër dhe t’i dëgjojnë edhe me vëmendje po ashtu sqarimet shtesë që mësuesi/
mësuesja sjell për ta.
Reflektimi:
Mësimdhënësi/ja kërkon nga nxënësit që ta përzgjedhin vetë një temë dhe ta bëjnë një ese rrëfyese të shkurtër
për një ngjarje të caktuar që i ka ndodhur atij apo asaj, gjithnjë duke respektuar hapat e realizimit të një eseje të
mirëfilltë.
Në qoftë se nxënësit nuk kanë arritur ta përfundojnë esenë, ata esenë mund ta vazhdojnë edhe në shtëpi.
Në qoftë se nxënësit kanë përfunduar me procesin e shkrimit të esesë, atëherë lexohen dhe komentohen disa nga
esetë e nxënësve. Mësuesi/mësuesja analizon esetë e tyre dhe shikon se a e kanë respektuar nxënësit strukturën
e esesë.
Vlerësimi i nxënësve: Sipas gjykimit të mësuesit/mësueses, me shkrim.
Detyrat dhe puna e pavarur: /
63

Njësia mësimore: Eseja letrare
• Identifikon esenë letrare; - ese letrare
• Dallon lloje të ndryshme esesh letrare; - karakteristika
• Evidenton karakteristikat e esesë letrare; - analizë
• Analizon strukturën e esesë letrare. - strukturë e esesë
• Dallon esenë letrare nga esetë e tjera;
• Flet për llojet e disa eseve letrare;
• Shpjegon për disa nga karakteristikat e esesë letrare;
• Shpjegon për analizën e strukturës së esesë letrare.
Burimet: teksti, përvoja të nxënësve, modele esesh letrare.

Çështjet e ndërlidhura (korrelacioni): letërsi, gjuhë e huaj, artet.
Hyrja:
Mësuesi/mësuesja e nis mësimin duke i shpërndarë dy tekste për të lexuar (dy modele esesh mund të përdoren
esetë e sugjeruara te materiale mësimore ose të tjera që mund të ketë vetë mësimdhënësi/ja).
Drejton pyetje të tilla si:
- Ç’lloj tekstesh janë?
- Ç’lloj eseje?
- Pse janë ese?
- Si janë të organizuara?
- Cila është tema që trajtojnë?
- Si e trajtojnë temën?
- Cili është mesazhi i esesë?
- Cila është struktura e esesë?
64
Nxënësit lexojnë në dyshe esenë e dhënë në tekst dhe evidentojnë disa nga tiparet e përmendura më parë, por
njëkohësisht do të zbulojnë edhe elemente të reja të saj.
Lloji i esesë Ese përshkruese dhe vlerësuese

Fusha që trajton eseja Një periudhë letrare/shkrimtarë të kësaj periudhe
Tema e esesë Tema bën fjalë për letërsinë e vërtetë të shek. XX dhe autorët e saj më në zë.
hyrje- zhvillim- Në shek. XX kemi disa vepra... që mund të cilësohen letërsi e

Struktura
mbyllje- vërtetë... Në katër paragrafë shtjellohet përmbajtja e esesë Para-

grafi i fundit është mbyllja
65
Çdo paragraf trajton një nga figurat dhe veprat kryesore që, sipas autorit,
përbëjnë letërsinë e vërtetë:
Eseja organizohet në - Gjergj Fishta - Lahuta e Malcis
paragrafë - A. Z. Çajupi - Baba Tomori
- Filip Shiroka dhe brezi më i ri: Ernest Koliqi, Vinçens Prenushi, Spiro Dine
- Shkrimtari më modern - F.S. Noli
Paragrafi i fundit lë të hapur kontributin e vetë autorit.
Faktet Zhvillimi i letërsisë shqipe në shek. XX. Autorët dhe veprat që përmenden.
Reflektimi:
Diskutim i lirë mbi këto çështje. Nxënësit në dyshe përcaktojnë cilat lloje vlerësimesh mbizotërojnë në esenë e
mësipërme: argumentuese, përshkruese, shpjeguese apo vlerësuese.
Model përgjigjeje
Që në fjalinë e parë kemi të bëjmë më një argument: Fishta është poet kombëtar, pse ka kënduar atdheun….
Po Fishta është poet kombëtar edhe pse ka kënduar vlerat… Argumenton duke u mbështetur në fakte edhe për
personazhet që përbëjnë veprat e tij: personazhet në veprat e tij, posaçërisht në “Lahutën e Malcis”... Argumenton
se cili është shërbimi që i bëhet kulturës shqiptare me rikthimin e vlerave të veprës së tij…
Vlerësimi i nxënësve: Përgjatë kësaj ore mësimi, mësimdhënësi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me
gojë mbi përparimin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë
fituar nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime
specifike për nivelet e të nxënit.
a) Ushtrimi 8.
b) Sillni në klasë lloje të ndryshme esesh letrare.

Njësia mësimore: Eseja historike
• Identifikon esenë historike; - ese historike
• Analizon elementet e strukturës së esesë historike; - karakteristika
• Përgatit një ese historike. - strukturë
• Dallon esenë historike nga esetë e tjera;
• Flet për elementet e strukturës së esesë historike;
• Shkruan një ese historike mbi një temë të zgjedhur prej tij/saj.
66
Burimet: teksti, përvoja të nxënësve, modele esesh historike.
Çështjet e ndërlidhura (korrelacioni): letërsi, gjuhë e huaj, artet, TIK, histori, edukatë qytetare etj.
Hyrja:
Mësuesi/mësuesja e nis mësimin me diskutimin e detyrës së shtëpisë. Nxënësve u është kërkuar të sjellin në
klasë lloje të ndryshme esesh historike. Lexohen disa prej tyre (mund të lexohen dhe shembuj të sugjeruar
nga mësimdhënësi/ja). Mësimdhënësi/ja ndërkohë pyet nxënësit se çfarë dinë për esenë historike dhe me
përgjigjet e tyre plotëson grafikun organizues harta e konceptit.
Mësimdhënësi/ja thekson se tematika e një eseje historike i përket fushës së historisë, duke u përqendruar në
fakte historike, simbole, ngjarje e personazhe historike. Më pas u shpërndan nxënësve nga një model dhe u
kërkon të evidentojnë tematikën që trajton secila prej tyre, duke u bazuar në pyetje të tilla, si:
- Çfarë ka në qendër të esesë?
- Cili është fakti historik që trajton?
- Si gërshetohet fakti historik me argumentin, opinionin, vlerësimet subjektive të autorit?
- Cila është struktura e esesë?
- Cili është këndvështrimi që e trajton argumentin?
Model përgjigjeje
(Bazuar në modelet e tekstit)
Në fragmentin e esesë në tekst në qendër të saj qëndron një figurë e shquar historike, Volteri.
Mbështetet në fakte historike të tilla, si:
- Kur Luigji XV ishte gjallë, Volteri nuk mund të vinte në Paris.
- Kur Luigji XVI ndërroi ministrat me njerëz të ditur, u bë e mundur ardhja e Volterit.
- Përmenden emra njerëzish realë: Maleserbi, Tyrgoti etj.
- Përmenden emra që lidhen me jetën vetjake të Volterit: zonja Denis, zonja Vijetë.
- Jepet një përfundim në fund të esesë, i cili gërsheton një fakt real (ardhja e tij në Paris), me një përshtypje
subjektive (trazoi Parisin më shumë se ardhja e një sovrani).
Në fragmentin pasues kemi renditjen e të dhënave, fakteve objekteve, të shoqëruara me data historike dhe
vende: kisha dhe manastire ortodokse të kushtuara Virgjëreshës së bekuar, datuar në vitin 1797 në Peshtan -
BR, Elbasan 1833, Ardenicë - LU... etj.
Më pas mësimdhënësi/ja u kërkon nxënësve të dallojnë veçoritë e esesë historike kushtuar një simboli historik,
flamurit të Shqipërisë, me anë të ditarit dypjesësh. Mësimdhënësi/ja u sugjeron nxënësve të lexojnë në dyshe
tekstin dhe të strukturojnë shënimet e tyre për veçoritë e esesë historike:
67
Theksohet se fakti historik shoqërohet dhe gërshetohet me elemente të subjektivitetit të autorit të esesë (nuk
është çudi që Skënderbeu...).
Mësimdhënësi/ja mund t’u sugjerojë nxënësve tekste të parapërgatitura (eseja e Konicës, tekst historik). Pasi
lexojnë në dyshe tekstet, evidentojnë të përbashkëtat dhe dallimet e llojeve të teksteve: ese historike dhe shkrim
historik dhe ilustrojnë me pjesë nga tekstet.
Pas evidentimit të këtyre veçorive, bëhet krahasimi edhe me një tekst letrar me temë historike dhe vihet në dukje
se gjuha e esesë historike është më pranë shkrimit historik.
Reflektimi:
Nxënësit punojnë në dyshe ushtrimet 2 dhe 3.
68
Model përgjigjeje
Eseja historike është lloji i tekstit, i cili në qendër të tij ka një temë historike, trajton një fakt, dukuri, ngjarje, personazhe
historike. Tematika është e ndryshme. Lloji i shkrimit që e karakterizon: krahasues, vlerësues, argumentues. Struktura:
hyrje/zhvillim/mbyllje. Paragrafët lidhen me njëri-tjetrin logjikisht dhe organikisht. Gjuha është koncize dhe e saktë.
Në ushtrimin 3 nxënësit duhet të evidentojnë të përbashkëtat dhe të veçantat e teksteve.
Model përgjigjeje
Tema historike të trajtuara me objektivitet. Trajton tema historike të sakta, shkencore, shkruhet prej historianeve.
Të mbështetura në fakte historike. Gjuhë e saktë shkencore historike, shkrimi i gërshetuar me opinion dhe vlerësime
subjektive të autorit.
Mësimdhënësi/ja e ndan klasën në grupe dhe u kërkon nxënësve të gjejnë informacion mbi:
Grupi I - një ngjarje e kaluar historike (Shpallja e Pavarësisë)
Grupi II - një ngjarje historike e përjetuar (Shpallja e Pavarësisë së Kosovës)
Grupi III - një figurë historike (Ismail Qemali)
Grupi IV - një objekt historik (kalaja e Krujës)
Grupi V - një simbol historik (shqiponja e përdorur nga Skënderbeu /Ismail Qemali në flamurin që u ngrit në Vlorë në
ditën e pavarësisë)
Nxënësve u kërkohet që, me informacionet e gjetura, të krijojnë një ese historike.

Njësia mësimore: Eseja filozofike
• Identifikon esenë filozofike nga ana gjuhësore; - ese filozofike
• Klasifikon tema për lloje të ndryshme esesh filozofike; - karakteristika gjuhësore
• Përgatit një ese filozofike. - shkrim
• Dallon esenë filozofike nga ana gjuhësore;
• Përcakton temat sipas llojit të esesë filozofike;
• Shkruan një ese filozofike mbi një temë të zgjedhur prej tij/saj.
69
Burimet: teksti, përvoja të nxënësve, modele esesh filozofike.
Çështjet e ndërlidhura (korrelacioni): letërsi, gjuhë e huaj, artet, TIK, histori, edukatë qytetare etj.
Hyrja:
Mësuesi/mësuesja u kërkon nxënësve të lexojnë esenë “Miti i Sizifit” dhe më pas t’u përgjigjen pyetjeve të tilla si:
- Cila është tema për të cilën flet eseja?
- Çfarë ka në qendër të saj kjo ese?
- Në ç’aspekt e trajton autori mitin?
- A përfshihet brenda esesë opinion individual?
- A ka strukturë të veçantë eseja?
Model përgjigjeje
Tema e esesë “Miti i Sizifit” është ajo e fatit të njeriut përballë stërmundimit fizik që i vjen nga natyra, por edhe
nga shoqëria njerëzore. Kjo ese trajton një temë filozofike. Në qendër të saj është figura mitologjike e Sizifit.
Autori e trajton mitin në aspektin ekzistencës së njeriut dhe dilemave të saj. Brenda esesë përfshihen opinione
individuale të trajtuara në bazë të filozofisë së kohës që bazohet te koncepti i absurdit. Ka strukturë si çdo ese:
hyrje zhvillim mbyllje.
Mësimdhënësi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë me vëmendje esenë, duke koduar ato pjesë të tekstit që kanë të
bëjnë me elementet përbërëse të përmbajtjes së esesë filozofike.
Vendosen kode:
- për strukturën: H-hyrje, Z-zhvillim, M-mbyllje
- për elemente të përmbajtjes:-tema:
- Θ - rrëfimi i mitit: § I, § II
- ∅ - opinione të autorit:
- ¤ - shpjegime të veprimeve të heroit
- ⊕ - interpretime të mitit
- ⊗ - argumente: këtu qëndron i gjithë gëzimi i heshtur i Sizifit….
- P - përfundimi …
Nxënësit lexojnë tekstin dhe e kodojnë. Në fund formulojnë temën dhe idenë e esesë filozofike.
Tema – Dënimi i Sizifit për mosbindjen e tij ndaj perëndive.
Ideja – Stërmundimi është shpërblimi për pasionet kësaj bote.
(Përçmimi për perënditë, urrejtja e vdekjes dhe pasioni për jetën, bënë që të vuajë një dënim të madh, ku gjithë
qenia përpiqet të mos përfundojë në asgjë.)
Nxënësit lexojnë esenë “Ëndërrimet” dhe diskutojnë rreth ndërtimit dhe elementeve të përmbajtjes së saj.
Model përgjigjeje
Tema – Ëndërrimi dhe roli i tij në jetën e njeriut (ndjesi të njeriut).

Hyrja – Teza: A është ëndërrimi shkas i gjërave që ne krijojmë…
Zhvillimi – Përshkrimi i dukurisë: në qendër të ëndërrimit është përjetimi paraprak i një realiteti të mundshëm
ose përjetimi i një ngjarjeje të pritshme të trilluar prej vetë individit…
Shpjegon disa nga rastet kur kemi të shfaqur ëndërrimin: disa prej ëndërrimeve ndihmojnë që çdo individ të
përgatitet për projektet e së ardhmes…
Argumentimi – sipas bindjeve të vetë autorit: vetë ëndërrimi mund të kthehet në një stimul të vërtetë për
veprimtaritë praktike…
Përfundimi – si përfundim, me ëndërrimin janë të lidhura jo vetëm dëshirat, por edhe lindja e interesave… për të
përcaktuar qartë synimet dhe ambiciet në jetë.
70
Mësimdhënësi/ja u kërkon nxënësve të vëzhgojnë me vëmendje veçoritë gjuhësore të esesë “Miti i Sizifit”. Më
pas u kërkon në dyshe që të strukturojnë informacionin mbi veçoritë e gjuhës.
Model përgjigjeje
Veçoritë gjuhësore
Përdorimi i konektorëve: lidhëzave e fjalëve lidhëse, të cilat shprehin marrëdhënie të ndryshme, si: -
Lidhëzat ftilluese (që, se) përdoren në fjalitë kryefjalore dhe kundrinore dhe qartësojnë apo saktësojnë,
kuptimin e pjesës kryesore.
- Fjali të përbëra me nënrenditje kundrinore e kryefjalore: ato kishin gjykuar me të drejtë/UN se (cilën?) nuk ka
ndëshkim më të tmerrshëm/ se (cila?) puna e padobishme dhe e pashpresë.
- Fjalitë përbëra me nënrenditje kohore, pjesët kohore të së cilës janë të bashkërenditura me njëra-tjetrën:
Por, kur erdhi në tokë,/ kur shijoi ujin e diellit, gurët e nxehtë e detin/ nuk deshi të kthehej prapë në errësirën e
skëterrës.
Reflektimi:
Mësimdhënësi/ja u kërkon nxënësve që, në dyshe, të diskutojnë mbi elementet e strukturës dhe të përmbajtjes së
një eseje filozofike. Mësimdhënësi/ja mund të japë ndonjë ese tjetër filozofike dhe nxënësit në dyshe përcaktojnë
elementet e strukturës dhe të përmbajtjes së saj.
Detyrat dhe puna e pavarur: Punohet ushtrimi 3 në librin bazë.
71

Njësia mësimore: Autobiografia
• Identifikon autobiografinë si lloj i tekstit rrëfyes joletrar; - tekst rrëfyes
• Dallon elementet përbërëse të një teksti autobiografik; - autobiografi
• Përgatit një tekst autobiografik. - elemente
• Dallon autobiografinë nga llojet e tjera të teksteve ;
• Përcakton elementet përbërëse të një teksti autobiografik;
• Shkruan autobiografinë.
Burimet: teksti, modele autobiografish, përvoja të nxënësve.
Çështjet e ndërlidhura (korrelacioni): edukatë qytetare etj.
Hyrja:
Nxënësit, pasi kanë parapërgatitur në shtëpi temën Autobiografia realizojnë një stuhi mendimesh në dyshe.
Mësimdhënësi/ja shënon në tabelë idetë e nxënësve, pasi ata janë konsultuar në dyshe.
72
Në këtë fazë të mësimit, pasi nxënësit dinë të identifikojnë autobiografinë dhe elementet e saj, mësimdhënësi/
ja e udhëzon klasën të punojë në dyshe me teknikën Lexim me kodim të imët të tekstit. Ata do të identifikojnë
në tekstin e dhënë në libër veçori të autobiografisë.
Mësimdhënësi/ja u sugjeron shenjat e mëposhtme për:
AP - ato pjesë, ku autori dhe protagonisti janë një dhe shënojnë ngjarje të ndodhura realisht:
Linda më 29 nëntor 1814.................... edhe për arsye se isha i fundit i klasës ...................
FE - ato pjesë të tekstit ku shoqërohen jo vetëm faktet, por edhe gjendja emocionale e autorit/ndjenjat e tij.
Krejt i shkujdesur për të ardhmen, iu kushtova i tëri përsosjes së vetës... i mposhtur nga ethet. ... Si një makth i
vërtetë... mua më dukej se, mbas kësaj, jeta ime nuk kishte më asnjë kuptim...
D - ato pjesë të tekstit, të cilat japin dëshmi të rëndësishme edhe për një mjedis apo një epokë historike të
caktuar.
Në vetvete ngjarjet e jetës sime nuk kanë absolutisht asnjë vlerë për njeri. ... Por në atë mënyrë që unë i dhashë
veprimin dhe kamjen lartësimit të gjuhës amtare, ruajtjes së Atdheut shqiptar, po ashtu po parashtroj ndodhitë
e jetës sime për vlerën e pashoqe që përmbajnë...
F - nënvizohen foljet dhe përcaktohet koha dhe mënyra në të cilën janë përdorur: koha e pakryer, koha e kryer, e
tashme, më se e kryer, mënyra dëftore, lidhore, kushtore, habitore, dëshirore, urdhërore.
Linda - koha e kryer e thjeshtë

Kishte lindur - e kryer
rridhnin, jepte, ngacmonin, ishin,. rrija, isha - e pakryer
Ndodhet, është - e tashme
Pasi identifikojnë pjesët, mësimdhënësi/ja i diskuton ato së bashku me nxënësit.

Model përgjigjeje
Elementet e autobiografisë - Ato pjesë ku autori dhe protagonisti janë një dhe shënojnë ngjarje të
ndodhura realisht. Fan Stilian Noli lindi më 6 janar 1882 në Adrianopojë të Turqisë. Ishte i biri i Stilian Nolit
dhe i Marie (Golaqi) Nolit. Ndoqi gjimnazin grek në Adrianopojë dhe mori diplomën Cum laude më 1912 në
Harvard. Më 1939 diplomën e Bakolarit në muzikën e Konservatorin e Njunglandit dhe gradën e doktorit
të shkencave filologjike në Universitetin e Bostonit. Është Mitropoliti kryepeshkop i Kishës Ortodokse
Shqiptare. Botimet e tij përfshi- jnë dyzet e tre libra - Pjesë të tekstit ku jepen jo vetëm fakte, por edhe
gjendja emocionale e autorit/ ndjenjat e tij. Është punë e vështirë të shkruante autobiografinë një njeri si
unë, që ka provuar të gjitha punërat..... - Ato pjesë të tekstit të cilat japin dëshmi të rëndësishme edhe për
një mjedis apo një epokë historike të caktuar Përkthimi mjeshtëror i Dhjatës së Re shqip nga Konstandin
Kristoforidhi ka qenë një nga librat e mëd-henj që kam lexuar qysh në moshën 18 vjeç. Ky libër është
shkaku që unë u bëra misionar i popullit. Pas shtatë vjetësh, më 1908 u dorëzova prift nga kryepeshkopi rus
në Nju Jork. Më 1922, kur Kisha e Shqipërisë doli e vetëqeverisur, unë u shugurova peshkop dhe u caktova
Mitropolit kryepeshkop i dioqezës së Durrësit në Shqipëri që përfshinte dhe Tiranën, kryeqytetin. Tani jam
kryetar i Kishës Ortodokse Shqiptare në Amer-ikë, me qendër në Boston. Si njeri me prejardhje shqiptare,
unë kam dhënë kontributin tim në krijimin e shtetit të pavarur të Shqipërisë, e cila më parë ishte provincë
turke.
- Ato pjesë të tekstit ku është përdorur koha e pakryer ose koha e kryer / kohën e tashme / kohën më se të
kryer.
73
Ato pjesë të tekstit që tregojnë se kemi renditje kronologjike... pasi mbarova gjimnazin grek të Adrianopojës, vajta
në Athinë, ku kam punuar si karrocier i një tramvaji rrugësh me kuaj. Puna tjetër ishte figurant dhe zëvendësues, kur
autori ra i sëmurë më dhanë rolin e Hamletit. Kur kompania mbeti keq në Aleksandri të Egjiptit, unë hoqa dorë nga
teatri dhe u bëra mësues gjuhe për tre vjet. kur erdha në Shtetet e Bashkuara më 1906 punova si punëtor i thjeshtë
në fabrika të ndryshme në Bufalo, në Nju-Jork e në Boston për dy vjet.
Gjuha e përdorur: Gjuha standarde

Autori ka zgjedhur vetën e tretë për përshkrimin e ngjarjeve, foljet janë përdorur në mënyrën dëftore, në:
- kohën e kryer të thjeshtë - lindi, ndoqi, mori, ra, u bëra, hoqa, punova, u shugurova, doli, u caktova,
- kohën e pakryer- ishte, përfshinte
- kohën e tashme - është, përfshijnë...
- e kryer - kam punuar, ka provuar, kam lexuar, kam dhënë
Reflektimi:
Mësimdhënësi/ja u kërkon nxënësve të shkruajnë autobiografinë e jetës së tyre duke u mbështetur në shembujt e
trajtuar në klasë. Nxënësit do të përqendrohen në elementet e strukturës së autobiografisë.
Detyrat dhe puna e pavarur: Nxënësit e mësojnë në shtëpi mësimin “Eseja sipas llojeve të tekstit” dhe punojnë
edhe ushtrimet e librit bazë.
74

Njësia mësimore: Curriculum vitae
• Identifikon CV-në nga llojet e tjera të teksteve; - CV
• Dallon elementet e strukturës së CV-së; - struktura e CV-së
• Përgatit një CV-i.
• Dallon CV-në nga llojet e tjera të teksteve;
• Përcakton elementet e strukturës së CV-së;
• Shkruan një CV-i për qëllime vetjake.
Burimet: teksti, paketën informuese 3 PDF “T’i shkruash punëdhënësit”, modele letrash zyrtare, përvoja të nxënësve
Çështjet e ndërlidhura (korrelacioni): edukatë qytetare etj.
Material shtues
Biografi
Martin Camaj lindi në Temal të Dukagjinit më 21 korrik 1925. Ai mori edukatë klasike në Kolegjin Saverian
të Shkodrës, të drejtuar nga etërit jezuitë. Mbas pak kohësh, për shkak të vendosjes së regjimit komunist në
Shqipëri, Camaj do të arratiset nga vendi për në Jugosllavi, ku ia del të regjistrohet si student në Universitetin e
Beogradit. Atje mësoi italianistikë, romanistikë, teori letërsie, gjuhë klasike dhe sllavistikë, një botë e re kjo për
një intelektual si ai, të edukuar në Shkodër.
Largohet nga Jugosllavia në verën e vitit 1956. Shkon në Romë, ku studion sërish dhe doktorohet. Në Romë ndjek
rrethet letrare të këtij qyteti, ku njihet edhe me autorët emigrantë nga vende të ndryshme lindore, rusë, rumunë
dhe sidomos me poetë baltikë. Ishin të gjithë anëtarë të një PEN- klubi me qendër në Londër. Atje nën kujdesin
e Koliqit bëhet kryeredaktor i revistës “Shejzat” (1957-1975) dhe studion së afërmi botën arbëreshe. Më 1961
transferohet në Munih (Gjermani), ku specializohet përfundimisht në gjuhësinë shqipe, duke mos u shkëputur
nga letërsia. Camaj u bë profesor i gjuhës dhe i letërsisë shqiptare në Universitetin e Munihut dhe mbeti atje
gjithë jetën, derisa vdiq, më 1992.
Hyrja:
Mësimdhënësi/ja e nis mësimin duke u prezantuar nxënësve një format tjetër të tekstit informues
paraqitës, CV-në. Fillimisht u jep nxënësve të lexojnë në dyshe dy lloje tekstesh: një biografi dhe një CV.
U kërkon të përcaktojnë ç’lloje tekstesh janë dhe më pas të përqendrojnë vëmendjen te CV-ja. Shënon
në tabelë disa nga veçoritë e CV-së.
75
Në këtë fazë të mësimit mësuesi e drejton vëmendjen te struktura e CV-së. U kërkon nxënësve që, me anë të
teknikës lexim/ përmbledhje në dyshe, të diskutojnë mbi veçoritë e CV-së.
Evidenton së bashku me ta elementet e strukturës së CV-së duke drejtuar pyetje të tilla:
1. Ç’lloj informacioni përmban CV-ja?

Të dhënat kryesore që përmban një CV-i janë:
• Arsimimi (Të dhëna për shkollat, trajnimet e kualifikimet duke filluar nga koha më e afërt te më e
largëta);
• Përvoja profesionale (Shkruhen punët e ndryshme që ka bërë shkruesi, pavarësisht nga kohëzgjatja;
• Aftësi të ndryshme (Shkruhen të dhëna për gjuhët që zotëron, për aftësi menaxheriale etj.);
• Njohuri kompjuterike;
• Interesa personale.
2. Cila është struktura e saj?
3. Si renditen të dhënat?
4. Çfarë duhet të kemi parasysh në ndërtimin e një CV-je?
5. Si ndërtohet secila prej rubrikave të CV-së?
Më pas nxënësit lexojnë me kujdes të dhënat e modelit të dhënë dhe plotësojnë CV-në e tyre. Për të kursyer
kohë, modeli u jepet nxënësve i fotokopjuar.
Klasa ndahet në dy grupe dhe secili grup, i kthen të dhënat e ushtrimit 1 në CV, sipas strukturës së mësuar. Në
fund diskutojnë rreth pyetjeve:
A ishin të mjaftueshme të dhënat? Çfarë u mungonte? etj.
Të dhënat personale
Mbiemri: Boka
Emri: Eralda
Vendlindja: Korçë
Ditëlindja: 23.10.1979
Adresa: Rr. “Violeta Manushi”, ndërtesa 22, hyrja 3, ap.10 Numrat
e telefonit të shtëpisë: 04237124, cel: 0652345678 E-mail:
eraldaboka@yahoo.com
Kombësia: shqiptare
Gjendja civile: e
martuar
Edukimi/arsimimi
Arsimimi:
1994—1998: Universiteti i Tiranës, Fakulteti i Ekonomisë
1994—1998: Shkolla e mesme “Eqrem Çabej”, Tiranë, 1986—1994: Shkolla 9-vjeçare “Mihal Grameno”, Tiranë
Specializime:
1998—2002: Master për Menaxhim Turizm, Universiteti i Bolonjës
76
Përvojë pune:
Prill 2003 — Mars 2010: Menaxhere e Përgjithshme në hotel “Valbona”,
Tiranë
Aftësi të ndryshme
Gjuhë të huaja:
1. Anglisht (aftësi të mira në të folur, të lexuar dhe të shkruar). Mësuar gjatë shkollimit me kurse.
2. Italisht (aftësi shumë të mira në të kuptuar, lexuar dhe folur). Mësuar gjatë shkollimit brenda dhe jashtë shtetit.
Aftësi të tjera:
1. Njohëse dhe përdoruese e kompjuterit, certifikuar nga Qendra...............në: MS Word; MS Excel; Internet; Aftësi
sekretarie.
2. Patentë për drejtim automjeti.
Interesat personalë: anëtare e bordit të Fondacionit “Fëmijët në nevojë”
CV e Jup Kastratit
Të dhënat personale
Mbiemri, emri: Kastrati, Jup
Vendlindja: Shkodër
Ditëlindja: 15.04.1924
Adresa:
Numrat e telefonit:
Fax:
E-mail:
Kombësia: shqiptare
Gjendja civile:
Statusi civil:
Arsimimi: Universiteti i Tiranës, Dega Gjuhë – Letërsi. Shkollën fillore dhe të mesme i kreu në Shkodër Përvoja
profesionale: studiues i gjuhës shqipe, profesor. Një nga themeluesit e Institutit të Lartë Pedagogjik (sot
Universiteti i Shkodrës “Luigj Gurakuqi”). 1973—1990: drejtues i Katedrës së Gjuhës Shqipe.
Aftësi të ndryshme: veprimtari të gjerë kërkimore, shkencore, botuese dhe kumtuese.
Veprimtari shkencore: Bashkëpunëtor i jashtëm i Institutit të Gjuhësisë dhe Letërsisë. Anëtar i Komisionit
organizues të Kongresit të Drejtshkrimit, bashkëpunëtor i jashtëm i Akademisë së Shkencave. Ka kumtuar
në konferenca brenda dhe jashtë Shqipërisë, si tek arbëreshët e Italisë, në Prishtinë, Shkup, Nju-Jork etj. Ka
bashkëpunuar me 90 organe dhe shtëpi botuese. Ka botuar 915 artikuj dhe studime. ka 35 vepra të plota.
Tituj shkencorë: docent, doktor, profesor.
Merita pune dhe qytetarie: Medalje pune (1969): titulli “Mësuesi i Popullit (1987). Mjeshtër i Madh i Punës
(1999). Qytetar nderi i Shkodrës (2002).
Tituj ndërkombëtarë: Intelektual ndërkombëtar i Kembrixhit (2001) Gjuhë të huaja...
Interesat personalë/koha e lirë:
Pasi plotësojnë CV e figurave të shquara, diskutohet në lidhje me informacionin që nxënësit kanë pasur në
dispozicion për të ndërtuar CV-në sipas strukturës së dhënë. Evidentojnë se cilat prej të dhënave mungojnë.
Reflektimi:
Sipas të dhënave dhe modelit të librit mësimdhënësi/ja u kërkon nxënësve të shkruajnë një CV personale. Më pas
mësimdhënësi/ja u kërkon nxënësve të shqyrtojnë në grupe CV-të e shkruara dhe të krahasojnë përmbajtjet e
formën e tyre.
Detyrat dhe puna e pavarur: Shkruani një CV të prindërve ose miqve, shokëve tuaj dhe silleni atë në klasë.
77

Njësia mësimore: Hartimi i referateve dhe puna me skeda
• Identifikon referatin nga llojet e tjera të teksteve; - referat
• Dallon elementet e strukturës së referatit; - struktura e referatit
• Përgatit një referat. - puna me skeda
• Dallon referatin nga llojet e tjera të teksteve;
• Përcakton elementet e strukturës së referatit;
• Harton një referat.
Burimet: teksti Gjuha shqipe 10, përvoja të nxënësve.

Hyrja:
Mësimdhënësi/ja e nis orën mësimore duke i pyetur nxënësit për detyrat e shtëpisë. Diskutohet për detyrat e
shtëpisë. Nëse nxënësit nuk i kanë bërë mirë detyrat, atëherë mësuesi/mësuesja ua tregon nxënësve mënyrën
e saktë të bërjes së detyrave.
I pyet nxënësit:
1. Çfarë mendoni se dini për referatin (paraqitjen)?
2. A keni bërë ndonjëherë ju referat?
3. Nëse po, sa ka qenë e vështirë për ju që ta hartoni një referat?
Nxënësit japin disa nga mendimet e tyre për referatin.
Referati apo paraqitja është një lloj shkrimi, me anë të të cilit komunikohen idetë dhe informacionet në grup.
Mësuesi/mësuesja në dërrasën e zezë bën një tabelë dhe paraqet elementet e strukturës së referatit. Diskutohet
për strukturën e referatit dhe vazhdohet me ushtrimet.
Elementet përbërëse të referatit janë: hyrja, trungu apo pjesa kryesore e referatit dhe përfundimi apo mbyllja
e referatit.
78
Nxënësit pasi ta lexojnë mësimin për hartimin e referateve, duhet të përgjigjen në pyetjet:
1. Si ndërtohet hyrja në një referat?
2. Si ndërtohet trungu apo pjesa kryesore e një referati?
3. Si mund ta përmbyllni një referat?
4. Cilat janë elementet jogjuhësore që ndihmojnë në paraqitjen gojore?
5. Zgjidhni një temë dhe përgatisni një referat. Diskutoni në klasë teknikat që keni përdorur për ta shkruar atë.
Reflektimi:
Diskutim i lirë për skedat. Për të hartuar referatin, mund të përdoret teknika e skedave. Në to shënohen zakonisht
citime, statistika apo lista që ju nevojiten.
Duhet të sqarohet se skedat ndërtohen mbi bazën e këtyre elementeve:

1. Tema e punimit apo titulli i skedës;
2. Emri i burimit nga e keni marrë informacionin;
3. Citimet apo parafrazimet;
4. Numri i faqes nga është marrë citimi.

Bëni një referat për një vepër, e cila mund të jetë letrare, historike, psikologjike, filozofike etj.
Diskutoni në klasë teknikat e ndryshme që janë përdorur për të realizuar hyrjen, trungun dhe përmbylljen e referatit.
Referoni para klasës dhe diskutoni për elementet jogjuhësore me të cilat shoqëruat referatin tuaj.
79
Fusha kurrikulare: Gjuhët dhe komunikimi Shkalla e kurrikulës: V Klasa: 10
Lënda: Letërsi 10
Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Tekstet letrare dhe jo letrare
Tema: Letërsia indoevropiane – Epi i Gilgameshit
Njësia mësimore: Analizë
Fjalët kyç:
Letërsi indoevropiane, letërsi fantastike, epos, Epi i Gilgameshit, i pavdekshëm, hero-mbret, shkrim
kuneiform, pllaka argjile
Rezultatet e të nxënit për kompetencat kryesore të shkallës:
Nxënësi:
• zotëron dhe përdor gjuhën për qëllime të ndryshme komunikimi dhe kreativiteti;
• rrit nivelin e komunikimit me diskurset orale, letrare dhe joletrare duke synuar arritjen e kulturës së
mendimit të pavarur.
Rezultatet e të nxënit për fushën kurrikulare:
Nxënësi:
• përvetëson njohuritë kulturore e letrare, në formimin gjuhësor si individ e si qytetar;
• formohet individualisht nëpërmjet leximit të teksteve të të gjitha llojeve, po kryesisht të veprave
letrare;
• krijon perspektivën historike të hapësirës kulturore e letrare;
• arrin të organizojë mendimet e tij dhe të prezantojë me gojë e me shkrim probleme e tema
kulturore dhe letrare.
Rezultatet e të nxënit të lëndës/orës (RNL):
• Identifikon linjat kryesore të epikës indo-evropiane,
• Dallon diskursin fantastik; temën e pavdekësisë, hyjnores, njerëzores e shtazores te Gilgameshi.
Kriteret e suksesit caktohen në bashkëpunim me nxënësit në fillim të orës dhe duhet tё jenё nё
shёrbim tё rezultatit, apo rezultateve tё tё nxёnit tё lёndёs/orës.
- Nxënësi njeh dhe ndërton kuptimin e duhur mbi konceptet letrare dhe historike.
- Nxënësi kupton se si përvojat letrare ndikojnë duke ndërtuar përvoja personale, vlera dhe qëndrime që
vlejnë më vonë në perceptimin e botës.
Mjetet: teksti, libri digjital, fjalor i gjuhës shqipe, foto, tabelë, shkumës, fletore, magnetofoni.
Përdorimi i TIK-ut: laptopi e projektori.
Ndërlidhja me fushat kurrikulare apo me çështje ndërkurrikulare: edukimi qytetar, edukimi për paqe,
ndërvarësia, edukimi për media, arte, kulturë etj.
PËRSHKRIMI METODOLOGJISË DHE RRJEDHËS SË PLANIFIKUAR TË ORËS MËSIMORE
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve:

Brainstorming, bashkëbisedimi, një pyetje-shumë përgjigje, lexim i drejtuar, puna në grup, pema e
mendimeve, metoda e Kllasterit, punë e pavarur, diagrami i Venit.
Pjesa hyrëse
Për të zhvilluar këtë orë mësimi mësimdhënësi/ja duhet të nxitë nxënësit të sjellin në kujtesë njohuritë
e tyre të mëparshme rreth letërsisë indoevropiane.
Brainstorming i nxit nxënësit të sjellin ide, mendime dhe njohuri rreth këtij koncepti letrar.
- Ç’është letërsia indoevropiane?
- Cilat janë linjat kryesore të epikës indoevropiane?
- A kanë dëgjuar diçka rreth Epit të Gilgameshit?
Mbi këto çështje kyç realizohet kjo etapë e orës mësimore duke vjelë prej nxënësve informacionin që
zotërojnë dhe duke i organizuar si duhet ato.
80
Pjesa kryesore
Në vazhdim nëpërmjet punës me grupe ekspertësh dhe teknikës së leximit të drejtuar ndajmë klasën në
tri grupe me qëllim që të ndërtojmë me nxënësit kontekstin historik dhe letrar të veprës që shërben edhe
sot si monument në letërsinë e të gjitha kohërave.
Grupi i parë – Konteksti historik lidhur me Epin e Gilgameshit
Grupi i dytë – Kontekstin letrar të veprës dhe fatin që mbart figura e Gilgameshit.
Grupi i tretë – Epi i Gilgameshit, diskursi fantastik
Më poshtë po prezantojmë një model kllasteri ku janë pasqyruar kryesisht elementet kyç të punës në
grupe ekspertësh dhe mes diskutimit të drejtuar ndërtohet vazhdimi i orës mësimore.
Pjesa përfundimtare
Për të realizuar këtë etapë të orës së mësimit ftojmë nxënësit të bëhen pjesë e diskutimit të drejtuar mes
çështjeve të mëposhtme:
• Si e kuptoni këtë: Fantastikja është e pamundshmja që bëhet e mundshme.
• Ku dallon letërsia fantastike nga përralla? Thoni çfarë tiparesh ka heroi i letërsisë fantastike.
• Përmendni disa autorë botërorë dhe shqiptarë që kanë shkruar letërsi fantastike.
• Ndaluni te tema e pavdekësisë. Flisni për të nga këto këndvështrime:
- Gilgameshi bir i një nëne hyjneshë dhe i një babai vdekatar;
- Gilgameshi në kërkim të barit të pavdekësisë;
- Këshilla e Siduri Sabitutit;
- Rrëmbimi i barit prej gjarprit;
- Kthimi në Uruk.
Detyra dhe puna e pavarur

Argumentoni pse Gilgameshi është hero epik dhe rrëfimi për të i përket diskursit epik.
Krahasojeni Gilgameshin me ndonjë hero tjetër të ngjashëm me të.
Vlerësimi i të nxënit
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësimdhënësi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me goje mbi
progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë
fituar nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me
shënime specifike për nivelet e të nxënit.
81
Lënda: Letërsi
Tema: Letërsia indoevropiane – Epi i Gilgameshit
Njësia mësimore: Koment
Fjalët kyç:
Letërsi indoevropiane, letërsi fantastike, epos, Epi i Gilgameshit, i pavdekshëm, hero-mbret, shkrim
kuneiform, pllaka argjile
Nxënësi:
• zotëron dhe përdor gjuhën për qëllime të ndryshme komunikimi dhe kreativiteti;
• rrit nivelin e komunikimit me diskurset orale, letrare dhe
joletrare duke synuar arritjen e kulturës së mendimit të pavarur.

Nxënësi:
• përvetëson njohuritë kulturore e letrare, në formimin gjuhësor si individ e si qytetar;
• formohet individualisht nëpërmjet leximit të teksteve të të gjitha llojeve, po kryesisht të veprave letrare;
• krijon perspektivën historike të hapësirës kulturore e letrare;
• arrin të organizojë mendimet e tij dhe të prezantojë me gojë e me shkrim probleme e tema kulturore dhe
letrare.
• dallon diskursin fantastik; temën e pavdekësisë, hyjnores, njerëzores e shtazores te Gilgamesh;
• fiton aftësi për të kuptuar fragmentin e dhënë dhe për të zbërthyer mekanizmin e brendshëm të
funksionimit të veprës;
• përdor njohuritë gjuhësore për të vlerësuar gjuhën e tekstit letrar.
Nxënësi zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe bëhet i vetëdijshëm për shumëllojshmërinë e perceptimit të
botës, duke e vlerësuar letërsinë si mjet kyç për të pasuruar botën emocionale, për të zhvilluar imagjinatën
dhe të menduarit kritik.
Ndërlidhja me fushat kurrikulare apo me çështje ndërkurrikulare:

edukimi qytetar, ndërvarësia, edukimi për media, arte, kulturë etj.

Pema e mendimeve,metoda e bashkëbisedimit, një pyetje-shumë përgjigje, harta e koncepteve, ditari
dy-tri pjesësh, leximi i drejtuar,diskutim i drejtuar, puna në grupe, punë e pavarur, rrjeti i diskutimit,
metoda e Kllasterit, hulumtimi.
Pjesa hyrëse
Në fillim të orës së mësimit mes metodës së bashkëbisedimit rindërtojmë edhe njëherë disa prej vlerave
që mbart Epi i Gilgameshit si pjesa themel e letërsisë indoevropiane dhe jo vetëm.
Shënim – mësimdhënësi/ja të kujdeset që nxënësit të pasqyrojnë në tabelë duke veçuar karakteristikat
themelore.
Në vazhdim mes leximit shprehës njihemi me këngën e tretë shkëputur nga Epi i Gilgameshit.
82
Është një këngë mjaft prekëse, ku Gilgameshi vajton mikun e tij, Enkidujin,i cili sapo ka dhënë frymën e
fundit. Vdekja e tij bëhet shkak që Gilgameshi të luftonte për pavdekësinë.
Pjesa kryesore
Për të realizuar këtë etapë të orës së mësimit klasën e ndajmë në grupe pune duke iu caktuar detyra të
diferencuara për të punuar me fragmentin e dhënë. Nëpërmjet punës me grupe ekspertësh ndajmë klasën
në tri grupe duke iu caktuar detyra specifike secilit grup.
Grupi i parë – Detyrat
• Gjeni disa nga cilësitë e Enkidujit kur ishte gjallë, që dalin nëpërmjet rrëfimit të Gilgameshit:
• Miqësia vlerësohet si një nga virtytet më të larta të njeriut. Diskutoni për praninë e saj në këtë ep kaq të
lashtë. Enkiduji kishte ardhur nga kullosat dhe viset e egra që t’i kundërvihej Gilgameshit, sepse ky bënte
punë të pahijshme. Si lindi atëherë miqësia e tyre? Çfarë i ndante dhe çfarë i bashkonte të dy miqtë?
• Shpjegoni përdorimin e elementit të numrit gjashtë. Për se përdoret ai? Veçoni disa nga veprimet që
bën Gilgameshi në ditët e zisë. A mund të quhen ato zakone të asaj kohe?
• Në ç’raport qëndron rrëfimi i personazhit kryesor me rrëfimin e vetë autorit? Kufizojini ato me laps dhe
vini re ndryshimin.
Grupi i dytë – Detyrat
• Si transformohet figura e Enkidujit të vdekur para syve të Gilgameshit?Bëni dallimin me përgjigjen e parë.
• Në cilin varg përmblidhet kuptimi metafizik kryesor i këtij epi:
Sa rëndë m’ndrydh fati i mikut
Atë e gjeti fati i njeriut
Me t’cilin s’bashku rreziqet i m’poshtëm...?
• Ndaluni te përsëritja si element i rrëfimit epik. Ka tr momente në tri situata të ndryshme, kur Gilgameshi
rrëfen bëmat që ka bërë me Enkidujit. Gjejini ato dhe shpjegoni kuptimin e tyre stilistik.
• Në ç’raport qëndron rrëfimi i personazhit kryesor me rrëfimin e vetë autorit? Kufizojini ato me laps dhe
vini re ndryshimin.
Grupi i tretë – Detyrat
• Rilexoni vargjet ku Gilgameshi tregon bëmat që ka bërë me mikun e tij. Cilat janë ato. Janë bëma
fantastike apo reale?
• Si e kuptoni këtë varg: ...mik Enkiduji është bërë baltë toke... . A e pranon Gilgameshi se vdekja e
zhduk fizikisht njeriun? Ç’tregon kjo?
• Ndaluni te përdorimi i foljes zhgrehet, nga përkthyesi. A ju duket fjala e duhur. Çfarë ngjyrimi emocional ka ajo?
Në vazhdim ndërtojmë diskutimin mbi elementet kyç të punës në grupe ekspertësh dhe mes diskutimit të
drejtuar orientojmë nxënësit drejt përgjigjeve cilësore.
Për të realizuar këtë etapë të orës së mësimit ftojmë nxënësit të bëhen pjesë e diskutimit të drejtuar mbi
çështjen e mëposhtme:
• Në ç’raport qëndron rrëfimi i personazhit kryesor me rrëfimin e vetë autorit?
• Kufizojini ato me laps dhe vini re ndryshimin.
Mes punës së pavarur dhe diagramit të Venit nxënësit realizojnë punët e tyre dhe më pas orientohen në
diskutim.

Shkruaj një krijim të shkurtër letrar në stilin e rrëfimit fantastik, duke u mbështetur në Gilgameshin si model.
Mësimdhënësi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin e nxënësve, me
qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit në lidhje
me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime specifike për
nivelet e të nxënit. Disa nxënës vlerësohen me shkrim për detyrat e sjella në klasë. Nxënësit nxiten për të
realizuar punë cilësore me qëllim plotësimin e dosjes së tyre dhe vlerësimin e saj nga mësimdhënësi/ja.
83
Fusha kurrikulare: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi Shkalla e kurrikulës: V Klasa: X
Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Situata e të nxënit:
Letërsia antike greke dhe romake
Një vështrim nga epokat antike
Njësia mësimore:
Letërsia klasike greke
1. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit
2. Kompetenca e të menduarit
3. Kompetenca qytetare
4. Kompetenca personale
5. Kompetenca e të mësuarit për të nxënë
Rezultatet e të nxënit për fushën kurrikulare: Fjalët kyç:
Nxënësi/ja: periudha klasike
° identifikon epokat e mëdha historiko-letrare të antikitetit periudha helenistike
greko; Gjini
° flet për gjinitë, diskurset, historiografët dhe filozofët; Diskurse
° shpjegon lidhjet e ndërvarësisë mes zhvillimeve politike dhe Kulturë antike
atyre kulturore.
Mjetet: teksti i nxënësit, e-libri, informacione nga interneti Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare
Artet figurative
Historia
Muzika
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: PNP
Struktura PNP Metoda, teknika dhe veprimtari Koha

Parashikimi Bisedë 5 minuta
Ndërtimi i njohurive Lexim zinxhir, përmbledhje e 25 minuta
strukturuar, punë në grupe
Përforcimi i njohurive Punë e pavarur 15 minuta
Parashikimi: Bisedë
Hapi I. Bisedë
Ora e mësimit fillon duke diskutuar për detyrën e shtëpisë. Një nxënës i nivelit bazë lexon detyrën.
Mësimdhënësi/ja drejton pyetjen:
- Pse Antikiteti grek është i rëndësishëm për kulturën evropiane?
Gjatë bisedës, mësimdhënësi/ja i orienton nxënësit për temën e re, Epokat antike greko-romake.
Ndërtimi i njohurive: Lexim zinxhir, punë në grupe, përmbledhje e strukturuar
Hapi II. Lexim zinxhir

Pesë nxënës do të lexojnë zinxhir informacionin e tekstit për periudhat greke. Gjatë leximit, nxënësit e
tjerë do të nënvizojnë në tekst çështjet kryesore.
84
Hapi III. Punë në grupe
Mësimdhënësi/ja e ndan klasën në tri grupe. Ata do të përshkruajnë veçoritë dhe zhvillimet e secilës
periudhë të antikitetit grek.
Grupi I. Periudhat e letërsisë klasike greke
Grupi II. Gjinitë
Grupi III. Dikurset
Grupi IV. Historiografët dhe filozofët
Informacion shtesë për mësuesin/en: Model i ndarjes së periudhës antike grek-romake në katër epoka.
Periudha Koha Zhvillimet politike/ushtarake Zhvillimet kulturore/letrare

Epoka arkaike shek. XII-VII p.e.s. Në shek. XII fiset helene lidhin 1. Poemat epike-heroike, “Iliada” e
aleancë ushtarake kundër Trojës, “Odiseja”, Homeri
që e plaçkitin, e djegin, e kthejnë në 2. Hesiodi, “Punët dhe ditët”,
gërmadhë. “Teogonia”.
Epoka klasike shek. VII-IV p.e.s. 1. Ndërtohen institucionet e 1. Përkon me lulëzimin e poezisë, të
demokracisë... shek. V, në kohën e teatrit, të filozofisë e të arkitekturës.
sundimit të Perikliut. 2. Duke nisur nga shek. VII, nga
2. Athina bëhet kryeqendra kulturore himnet fetare dhe nga lutjet lind
e politike e helenizmit. poezia lirike.
3. Një shekull më pas, nga ditirambi
dhe poezia e karnavaleve lindin
format e para teatrore, që do të
çojnë në krijimin e tragjedisë dhe të
komedisë.
4. Historia, filozofia, oratoria, e kanë
zanafillën në këtë periudhë.
Epoka shek. IV-II p.e.s. Aleksandri i Madh, me pushtimet e tij 1. U ngrit biblioteka më e madhe e
aleksandrine e shkatërroi perandorinë e fuqishme epokës, me rreth 700 mijë vëllime.
perse dhe mbërriti deri në Indi. 2. Aristoteli, mendimtar e filozof.
3. Komedia dhe poezia vazhdojnë
të lëvrohen, por nuk e kanë më
atë rëndësi e zhvillim që arritën në
epokën klasike.
Epoka romake shek. II p.e.s.-shek. Më 146 p.e.s., mbasi ka nënshtruar 1. Letërsia antike greke nuk u shkri
V e.s. gjithë Ilirinë, Roma pushton Greqinë. në letërsinë romake, të dyja këto
vijuan të zhvillohen paralelisht.
2. Autorë të tillë madhorë, siç janë:
Lukreci, Ovidi, Virgjili, Ciceroni e
Seneka.
Përforcimi i njohurive: Punë e pavarur

Nxënësit do të punojnë ushtrimet e dhëna.
Mësimdhënësi/ja aktivizon nxënës të nivelit mesatar.
Vlerësimi
Mësimdhënësi/ja i vlerëson nxënësit për:
a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (2-3 nxënës vlerësohen me notë);
b) aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup (3-4 nxënës
vlerësohen me notë).
Detyrat dhe puna e pavarur
Sillni informacione për mitet greke dhe mitet shqiptare.
85
Fusha kurrikulare: Lënda: Letërsi Shkalla e Klasa: X
Gjuhët dhe komunikimi kurrikulës: V
Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Letërsia antike greke dhe romake Situata e të nxënit:
Flasim për madhështinë e
Njësia mësimore:
heronjve të poemës.
Studim teksti: Homeri - Iliada

Nxënësi/-ja: “Iliada”,
• komenton fragmentin, duke u ndalur te hyrja e poemës, fillesa e konfliktit; Homeri,
• gjen të dhënat që flasin për kryepersonazhin, personazhet e tjera dhe fillesa e konfliktit,
për ndërhyrjen e hyjnive; Akili,
• komenton për kultin e sundimtarit, kultin e heroizmit; Agamemnoni,
• veçon metaforat dhe shpjegon efektin e tyre stilistik; metafora,
• parafrazon vargjet duke respektuar mjetet shprehëse e gjuhësore të Troja
ligjërimit heroik.
86
Parashtrimi: Bisedë, pema e mendimit
Bisedë
Mësimdhënësi/ja shkruan në tabelë emrin e Homerit, i drejton nxënësit të vështrojnë skulpturën e Homerit
dhe u kërkon të thonë se çfarë dinë rreth kësaj figure dhe veprave të tij.
Pema e mendimit
Kujtojmë njohuritë nga temat e sapokaluara, Lirika antike.
Nxënësit bisedojnë për poemat “Iliada” dhe “Odiseja” të poetit grek, Homerit.
- Ç’dini ju për luftën ndërmjet grekëve dhe trojanëve?
Letërsia antike greke
Konteksti historik Konteksti letrar

poemat epike
shek. XII, fiset helene kthejnë cikli mitologjik Trojan poemat heroike
në gërmadhë Trojën
Iliada – Odiseja
aristokracia ushtarake
Hesiodi – pasqyroi përvojën, urtësinë e
shek. VII –IV pr.K. ndërtohen institucionet,
njerëzve të thjeshtë (Punët dhe ditët)
arti merr shkëlqim të jashtëzakonshëm
Homeri i këndon aristokracisë ushtarake
shek. V pr. K. – sundon Perikliu
Iliada, Odiseja, Punët dhe ditët, Teogonia
lulëzoi poezia, teatri, filozofia, arkitektura → burimi që ushqeu gjithë letërsinë e
mendimin antik greko-romak

Athina, kryeqendër kulturore politike aktualitetin
lindi poezia lirike me tematikë
intimitetin
ditirambi dhe poezia
e karnavaleve } çuan në krijimin e
tragjedisë dhe të
komedisë
Nxënësit që kanë dëshirë përmbledhin informacion me gojë dhe mësimdhënësi/ja plotëson skemën në
tabelë.
Ndërtimi i njohurive të reja: Analizë, punë në grupe
Analizë
Mësimdhënësi/ja përzgjedh dy nxënës që të lexojnë informacionin për Homerin dhe për poemat epike.
Analizë poemës “Iliada”. Mësimdhënësi/ja rikujton fillesën mitologjike (molla e sherrit), që u bë
shkak i luftës 10-vjeçare greko-trojane. Më pas ndalet te subjekti/struktura, tragjizmi dhe heroizmi i poemës
“Iliada”.
Për ritregimin e subjektit mësimdhënësi/ja përzgjedh nxënës që kanë dëshirë.
Hartimi i skedës së poemës

Mësimdhënësi/ja shkruan në tabelë skedën me të dhënat kryesore që do të plotësohen më pas nga
nxënësit.
Punë në grupe
Nxënësit, për disa minuta, lexojnë tekstin dhe pastaj plotësojnë skedën.
87
Titulli: “Iliada”
Autori: Homeri
Lloji: poemë epike-heroike
Struktura: 24 libra
Tema: lufta e akejve kundër trojanëve.
Hapësira: Troja (Ilioni)
Sistemi i personazheve:
Akili dhe Hektori
Paridi dhe Helena
Hektori dhe Andromaka
Agamemoni
Mesazhi: tragjizmi dhe heroizmi
Rrëfimi dhe përshkrimi: teknika e rrëfimit dhe e përshkrimit është themelore. Nuk përshkruhet e
gjithë lufta e Trojës, por vetëm 51 ditët e fundit të luftimeve
Rrëfyesi: mban distancë me lexuesin
Stili: ligjërim i lartë, stil heroik, elemente fantastike, elemente heroike.
Përfaqësuesi i çdo grupi, sipas informacionit që ka lexuar grupi mbi “Sistemin e personazheve”,
do të flasë për tiparet e veçanta të personazheve.
Grupi I. Akili dhe Hektori, kulti i heroizmit.

Grupi II. Paridi dhe Helena, kulti i dashurisë.
Grupi III. Hektori dhe Andromaka, kulti i familjes.
Grupi IV. Agamemnoni, kulti i sundimtarit.
Përforcimi: Ditari dypjesësh

Ditari dypjesësh
Nxënësit lexojnë materialin dhe zbërthejnë çështjen: Veçori të epizmit tek “Iliada”, me teknikën ditari
dypjesësh.
Informacioni për veçoritë e epizmit tek “Iliada” është dhënë në formën e ditarit dypjesësh, ku
në njërën anë qëndron çështja dhe në anën tjetër komenti. Në këtë tabelë përmbledhëse, nxënësve u jepet
mundësia të përforcojnë njohuritë kryesore për veçoritë e poemës. Tabela mund të
plotësohet me informacione shtesë nga mësimdhënësi/ja ose nga nxënësit.
Mësimdhënësi/ja sjell shembuj nga vepra, për të konkretizuar teknikën.

Veçori të epizmit
Tema Lufta e akejve kundër trojanëve
Personazhet Janë heronj me veti dhe ideale të larta; ata qëndrojnë
shumë më lart se njerëzit e zakonshëm; përshkrimi
i personazheve realizohet nëpërmjet krahasimeve,
epiteteve, veçanërisht kompozitave: Akil
këmbëshpejti, Atena sykaltra, Hektor lavdimadhi etj.
Teknikat themelore Rrëfimi e përshkrimi. Rrëfimi na jep kohën e ngjarjes,
ndërsa përshkrimi na paraqet vendin ku zhvillohet
ngjarja, hapësirën ku veprojnë personazhet.
Rrëfimtari më tepër të jep përshtypjen sikur dëshmon,
sesa sikur rrëfen; kjo krijon një distancë ndërmjet tij
dhe lexuesit. Madje, po këtë largësi, rrëfimtari e mban
edhe me ngjarjet dhe personazhet e tij, pa shfaqur
qëndrime e simpati të njëanshme
88
Teknikat e rrëfimit Për ta magjepsur lexuesin, Homeri përdor disa
teknika rrëfimi, si:
- perspektivën (kapërcimi në kohë, çka zgjon kureshtjen
për ngjarjet në vijim);
- retrospektivën (kthimi në kohë, për të dhënë arsyet
pse ka ndodhur ngjarja që po tregohet; v. 6-8);
- rimarrjen (përsëritja e një momenti kyç të ngjarjes, që
dëgjuesi mos ta humbë fillin e rrëfimit të gjatë epik).
Elementet fantastiko-heroike Duke qenë se baza e eposit është lënda mitologjike,
në poemë gjejmë elemente fantastike (pjesëmarrja e
hyjnive në jetën njerëzore, bëmat e jashtëzakonshme
etj.). Elementet fantastike gërshetohen me elementet
heroike, të cilat mbizotërojnë në poemë në krahasim
me të parat. Këto elemente i gjejmë veçanërisht
të shprehura në dialogun e personazheve apo në
dyluftimet ndërmjet tyre. Ligjërimi i autorit i përket stilit
të lartë heroik; fjalët rrëfyese, përshkrimet, dialogët
kanë po atë madhështi si bëmat e heronjve.
Vlerësimi
a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (2-3 nxënës të nivelit bazë dhe
mesatar);
të nivelit të lartë, të cilët vlerësohen me notë).
Të përgatisin në shirita letre veçoritë e epizmit te poema “Iliada”. Këta shirita mund tì ngjisin
në tabakë letre. Të plotësojnë fletoren e fjalorit me fjalë të reja për Akilin dhe për ciklin e Atridëve.

Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Letërsia antike greke dhe romake Situata e të nxënit:
Flasim për madhështinë e
Njësia mësimore:
heronjve të poemës.
Studim teksti: “Iliada”-Kënga I
Hyrja
Nxënësi/-ja: “Iliada”,
• komenton fragmentin, duke u ndalur te hyrja e poemës, fillesa e konfliktit; Homeri,
• gjen të dhënat që flasin për kryepersonazhin, personazhet e tjera dhe fillesa e konfliktit,
për ndërhyrjen e hyjnive; Akili,
• komenton për kultin e sundimtarit, kultin e heroizmit; Agamemnoni,
• veçon metaforat dhe shpjegon efektin e tyre stilistik; metafora,
• parafrazon vargjet duke respektuar mjetet shprehëse e gjuhësore të Troja
ligjërimit heroik.
89
Mjetet: teksti i nxënësit, e-libri, poema “Iliada”, Homeri Ndërlidhja me fushat
kurrikulare apo me çështje
ndërkurrikulare:
Historia
Artet figurative
Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari Koha
Parashikimi Prezantimi i punës 10 minuta
Ndërtimi i njohurive Ditari dypjesësh, Rrjeti i diskutimit. 25 minuta
Punë në grupe. Tabela e figurave
letrare
Parashikimi: Prezantimi i punës

Prezantimi i punës
a. Nxënësit kanë vendosur në dërrasën e zezë tabakë të bardhë, ku janë shkruar veçoritë e epizmit
te poema “Iliada”.
b. Nxënësit lexojnë të dhënat që kanë shkruar në fletoren e fjalorit për ciklin e Atridëve,
Agamemnonin, Menelaun, Akilin.
Ndërtimi i njohurive të reja: Ditari dypjesësh, rrjeti i diskutimit, punë në grupe, tabela e figurave letrare
Ditari dypjesësh
Mësimdhënësi/ja ose një nxënës lexon Këngën I.
Punojnë me ushtrimet e rubrikës “Reflektoni për kuptimin”.
Ushtrimi 1. Nxënësit mund të përdorin për ilustrim hyrjen te “Fuqia e Mujit”, “Martesa e Halilit”, te
“Bagati e Buqësia”.
Ushtrimi 2. Nxënësit punojnë me teknikën Ditari dypjesësh.
Vargu Komenti i nxënësit

“që shumë idhnime e kobe akejve2) u solli,”
Mësimdhënësi/ja aktivizon një nxënës të nivelit bazë dhe një mesatar.
Rrjeti i diskutimit
Mësimdhënësi/ja ndërton në tabelë rrjetin e diskutimit.
Po Pyetja Jo
- A sjell grindja dhe përçarja vetëm humbje?
Punë në grupe
Do të punojnë ushtrimet 4 dhe 5, të rubrikës “Reflektoni për strukturën”. Nxënësit ndahen në katër grupe.
Puna për secilin grup Vargjet Interpretimi
Grupi I - personazhi
Grupi II - konflikti me personazhin
Grupi III - ngjarja dhe çfarë e shkaktoi atë
Grupi IV - kryeheroi është Akili
90
Tabela e figurave letrare
Nxënësit punojnë në grupe me tabelën në rubrikën “Reflektoni për stilin”.
Vargu Figura e kuptimit Efekti stilistik

i tretë... në skëterrë gremisi Metaforë (foljore)
i katërt... shpirtna burrërore ... Metaforë (mbiemër)
Përforcimi. Punë e pavarur

Punë e pavarur
Nxënësit punojnë për 5 minuta ushtrimin. 7, në mënyrë të pavarur. Mësimdhënësi/ja dëgjon dy punime
të nxënësve sipas niveleve, qartëson dhe përmbledh mjetet shprehëse të ligjërimit poetik.
Kjo detyrë, nëse s’ka përfunduar, punohet në fletoren e shtëpisë.
Vlerësimi:
Mësimdhënësi/ja vlerëson nxënësit për : a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit
shkencor (1-2 nxënës vlerësohen me notë).
b) aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe prezantuar saktë punën në grup (6-7
nxënës vlerësohen me notë).
Detyrat dhe puna e pavarur: rubrika “ Lexim shprehës”.
Fusha kurrikulare: Lënda: Letërsi Shkalla e kurrikulës: V Klasa: X

Gjuhët dhe komunikimi
Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Letërsia antike Situata e të nxënit:
greke dhe romake Kulti i sundimtarit
Njësia mësimore:
Studim teksti nga “Iliada”-Kënga I

Nxënësi/ja: Sundimtar
• komenton duke u ndalur tek elementi i perspektivës Agamemnoni
apo i retrospektivës; Akili
• interpreton me fjalët e tij/saj kultin e heroit me kultin Atena
e sundimtarit; Skllave
• analizon rolin e sintaksës poetike; Ideal
• përshkruan ndjesitë e personazheve. Epitet
Mjetet: teksti i nxënësit, e-libri, poema “Iliada” Ndërlidhja me fushat kurrikulare apo me
çështje ndërkurrikulare:
Artet figurative
91

Parashikimi Recitim, lexim i drejtuar 10 minuta
Ndërtimi i njohurive Tabela e personazhit, punë në 25 minuta
grupe, punë e diferencuar
Përforcimi i njohurive Rrjeti i diskutimit, punë e pavarur 10 minuta
Parashtrimi: Recitim, lexim i drejtuar
Recitim
Mësimi fillon me recitimin e fragmentit hyrës dhe vlerësimin e drejtuesve. Mësimdhënësi/ja u drejton
nxënësve pyetje.
që lidhen me figurën e Akilit, ngjarjen që ndodh.
Lexim i drejtuar
Mësimdhënësi/ja lexon fragmentin duke e ndarë në tri pjesë, të cilat lidhen me kërkesat e rubrikës
“Reflektoni
për kuptimin”.
Ndërtimi i njohurive: Tabela e personazhit, punë në grupe, punë e diferencuar

Tabela e personazhit
Nxënësit punojnë me rubrikën “Reflektoni për interpretimin”, konkretisht ushtrimet 4, 5 dhe 6.
Për ushtrimin 4 mësimdhënësi/ja aktivizon nxënës të nivelit bazë.
Ushtrimet 5 dhe 6 mund t’i punojnë në grupe.
Puna sipas grupeve Çështja Interpretimi

Grupi I - ushtrimi 5 Kulti i sundimtarit
Grupi II - ushtrimi 6 Idealet heroike të epokës
Punë në grupe
Kalojmë në rubrikën “Reflektoni për strukturën”
Grupi I. Ushtrimi 7 (të përbashkëtat ndërmjet dialogut të personazheve dhe dialogut në një dramë).
Grupi II. Ushtrimi 8/a (punohet me tabelën).
Grupi III. Ushtrimi 8/b (punohet me tabelën).
Grupi IV. Punohet me ditarin dypjesësh.
Vargjet Komenti i nxënësve

“Por vetëm t’erdhëm pas, o i paftyrë,
për qejfin tand, për nder të Menelaut,
gjithnjë për ty, o turiqen, të banim
hakmarrje n’Trojë.”
Vargjet Komenti i nxënësve

“Por po t’lajmoj dhe po baj be të madhe:
do vijë një ditë që t’gjithë akejt Akilin
do ta dëshrojnë, kur t’bien përdhe të vdekur...”
Punë e diferencuar
92
Ushtrimi 12 (punojnë nxënësit e nivelit të lartë).
Vargu Fjala kyç Efekti emocional

të tijtë
Përforcim: Rrjeti i diskutimit, punë e pavarur

Në këtë rubrikë, mësimdhënësi/ja thotë dhe shkruan në dërrasë temën e debatit:
Rrjeti i diskutimit
Po Pyetja Jo
- A janë fjalët nder dhe hakmarrje shkak dhe
pasojë të njëra-tjetrës?
Punë e pavarur
Nxënësit punojnë ushtrimin 11.
Akili_____________________________________
Agamenoni ______________________________
Briseida__________________________________
Vlerësimi
a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (2-3 nxënës të nivelit bazë);
të nivelit mesatar dhe të lartë, të cilët vlerësohen me notë).
Shënim.
Mënyra e vlerësimit mund të jetë me notë ose me shprehje.
Mund të zgjidhet një nga pikat e rubrikës “Shkruani”.

Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Letërsia antike greke Situata e të nxënit:
dhe romake Kulti i heroit
Njësia mësimore:
Studim teksti: “Iliada”, Homeri
Nxënësi/ja: Heroizëm
° flet për pikëllimin e Akilit; Hidhërim
° gjen të përbashkëta e dallime mes vajit të Akilit dhe gjëmës Hektori
së burrave në Shqipërinë e Veriut; Patrokli
° deshifron mesazhet në fjalët e Hektorit për: trojanët, gruan, Hiperbolë
të birin;
° shquan veçori të rrëfimit epik.
93
Mjetet: teksti i nxënësit, e-libri, “Iliada”, Homeri Ndërlidhja me fushat kurrikulare apo me
Artet figurative
Parashikimi Lexim zinxhir, lexim shprehës 10 minuta
Ndërtimi i njohurive Plotësimi i skedave, punë në 25 minuta
grupe
Përforcimi i njohurive Tabela krahasuese 10 minuta
Parashtrimi : Lexim zinxhir, lexim shprehës

Fillon ora e mësimit duke diskutuar për detyrën e shtëpisë. Mësimdhënësi/ja i orienton nxënësit duke u
thënë se në këtë orë do të plotësojnë skedat e komentit.
Lexim zinxhir
Mësimdhënësi/ja cakton tre nxënës të lexojnë zinxhir (njëri pas tjetrit) skedat 1, 2, 3.
Lexim shprehës
Tre nxënës të tjerë (niveli mesatar dhe i lartë) komentojnë vargjet në çdo skedë.
Nxënësi I. Dhimbja e Akilit për mikun e vrarë
Nxënësi II. Andromaka i lutet Hektorit t’i shmanget mërisë së akejve
Nxënësi III. Vdekja e Hektorit në duel me Akilin
Ndërtimi i njohurive: Punë në grupe, plotësimi i skedave

Mësimdhënësi/ja e ndan klasën në tri grupe të mëdha. Secili grup do të plotësojë skedën përkatëse.
Grupi I. Skeda 1
Grupi II. Skeda 2
Grupi III. Skeda 3
Skeda 1. Dhimbja e Akilit për mikun e vrarë

Shprehja e hidhërimit
Kemi rrëfim apo përshkrim?.....................................................................................................................
Shkaku i pikëllimit të Akilit:......................................................................................................................
Foljet kyç që shprehin hidhërimin:..........................................................................................................
Hiperbola dhe epitetet:............................................................................................................................
Mesazhi i ndjenjës së miqësisë:...................................................................................................
Skeda 2. Andromaka i lutet Hektorit t’i shmanget mërisë së akejve
Veçori të dialogut
Parandjenja e Andromakës:..........................................................................................................................
Mesazhet në fjalët e Hektorit për:
• trojanët:......................................................................................................................................................
• gruan:........................................................................................................................................................
• të birin:......................................................................................................................................................
Pse dialogu është prekës?.........................................................................................................................
..................................................................................................................................................
94
Skeda 3. Vdekja e Hektorit në duel me Akilin
Veçori të rrëfimit epik

Retrospektiva:.............................................................................................................................................
Hollësitë e vrasjes së Hektorit:...................................................................................................................
Ndjenja e hakmarrjes:................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
Fjalët kyç të ndëshkimit:............................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
Shpjegoni metaforën: “e ku më i holli se askund është filli i jetës”:...........................................................
....................................................................................................................................................................
Cilësia kryesore e Akilit:.............................................................................................................................
Pas punës, lideri i grupit shkruan në dërrasën e zezë skedën e plotësuar.
Përforcimi : Tabela krahasuese

Në këtë rubrikë, nxënësit do të gjejnë të përbashkëta e dallime mes vajit të Akilit dhe gjëmës së burrave
në Shqipërinë e Veriut.
Vaji i Akilit Gjëma e burrave në Shqipërinë e Veriut

“Me hi e blozë i mbushi të dyja duart, +
Kokë e fytyrë të bukur i zhigati”
“Në pluhur shtatvigani +
Sa gjerë e gjatë u zhgërrye”
“me të dyja duart +
flokët gafrroi e me gjithë rrënjë i shkuli...”
Dallimet / Akili vajton vetëm Ka shumë gjamatarë
Vlerësimi
Shënim.
Gjeni informacione lidhur me filma të realizuar për poemën “Iliada”, si: tituj filmash, subjekte,
realizime filmike, autorë protagonistë, vendi i xhirimeve, besnikëria ndaj poemës etj.
95
Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Letërsia antike Situata e të nxënit:
greke dhe romake Madhështia e poemave homerike
Njësia mësimore:
Studim teksti: “Iliada”, e Homerit

Nxënësi/ja: Zotat
° ilustron elementet fantastike; Hektori
° shpjegon rolin e zotave në zhvillimin e ngjarjes; Priami
° interpreton praninë e notave lirike; Akili
° nënvizon në vargje shfaqjen e fatalitetit të luftës; Nderime
° zbulon në fragment veçori të epizmit dhe të artit homerik.
Mjetet: teksti i nxënësit, e-libri, poema “Iliada”, e Homerit Ndërlidhja me fushat kurrikulare apo me
Artet figurative
Parashikimi Recitim, lexim shprehës 10 minuta
Ndërtimi i njohurive Plotësimi i skedave, punë në 25 minuta
grupe
Përforcimi i njohurive Debat 10 minuta
Parashtrimi : Recitim, lexim shprehës

Mësimdhënësi/ja i orienton nxënësit se në këtë orë mësimi do të plotësojnë skedat 4, 5, 6.
Recitim
Tre nxënës do të recitojnë vargje.
Lexim shprehës
Mësimdhënësi/ja cakton tre nxënës (të nivelit mesatar dhe të lartë), të cilët do të komentojnë vargjet në
skedat përkatëse.
Nxënësi I. Zeusi ekuilibron grindjen e zotave.

Nxënësi II. Priami i lutet Akilit.
Nxënësi III. Nderimet për Hektorin.
Ndërtimi i njohurive të reja: Punë në grupe, plotësimi i skedave

Mësimdhënësi/ja e ndan klasën në tri grupe të mëdha. Secili grup do të plotësojë skedën përkatëse.
Grupi I. Skeda 4
96
Grupi II. Skeda 5
Grupi III. Skeda 6
Skeda 4. Zeusi ekuilibron grindjen e zotave
Elementet fantastike
Mjedisi: ....................................................................................................................................
Personazhet: ............................................................................................................................
Shkaku i grindjes mes zotave: .................................................................................................
Roli i Zeusit: ..............................................................................................................................
Skeda 5. Priami i lutet Akilit

Shprehja e ndjenjave
Vendi: ...............................................................................................................................................
Shkaku i ardhjes së plakut: ..............................................................................................................
Ana e ndjeshme e Akilit: ..................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
Mesazhi i paqes: ..............................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
Skeda 6. Nderimet për Hektorin
Veçori të mbylljes së poemës

Koha e brendshme e rrëfimit: ....................................................................................................
Zakonet e varrimit: ....................................................................................................................
Notat e lirizmit: ..........................................................................................................................
Epitetet: ....................................................................................................................................
Fataliteti i luftës: .......................................................................................................................
Mesazhi heroik: ..............................................................................................................................
Përforcimi: Debat
Mësimdhënësi/ja zgjedh një nxënës (të nivelit të lartë) që të jetë drejtuesi i debatit.
Po Pyetja Jo
Asnjë luftë nuk është e pashmangshme
Vlerësimi
Mësimdhënësi/ja vlerëson nxënësit për:
Shënim.
Rubrika “Diskutoni”.
97
Letërsia antike greke dhe romake
Bisedë për filmin “Troja”.
Njësia mësimore:
Skedari i filmit “ Troja” dhe poema “Iliada”

6. Kompetenca digjitale
Nxënësi/-ja: Troja,
• krahason përfytyrimet e tij/saj për personazhet nga poema Akili,
me figurat e krijuara nga aktorët në film; Bred Pit,
• zgjeron të dhënat për filmin me të njëjtin subjekt; helenët,
• jep opinione për skenarin e ndryshuar të filmit që nuk beteja,
korrespondon me subjektin e poemës homerike. poema,
filmi
Mjetet: teksti i nxënësit, e-libri, poema “Iliada”, fragmente Ndërlidhja me fushat kurrikulare apo me
nga filmi “Troja”, CD çështje ndërkurrikulare:
Histori
Kinematografi
Arte figurative
TIK
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
PNP: Shikim filmi, lexim zinxhir, punë në grupe, diskutim
Parashtrimi: Shikim filmi
Hapi I: shikim filmi

Nxënësit shikojnë pjesë nga filmi, të cilat, së bashku me informacionin në tekst, do të shërbejnë për
diskutim.
Mësimdhënësi/ja u kërkon nxënësve të paraqesin informacionet e sjella rreth filmave me subjekt nga “Iliada”,
kuriozitete rreth tyre, foto të ndryshme të aktorëve.
Ndërtimi i njohurive të reja: Lexim zinxhir, punë në grupe
Hapi II: lexim zinxhir

Nxënësit lexojnë zinxhir informacionin mbi skenarët e filmave dhe diskutojnë për qëllimin e ndryshimeve
që janë bërë në to.
Ata diskutojnë për personazhet imagjinare të një vepre letrare dhe për personazhet në film.
Hapi III: punë në grupe

Nxënësit gjejnë pikëtakimet dhe të përbashkëtat mes poemës dhe filmit.
98
Grupi I. Paridi-Helena, si lindi lidhja e tyre.
Grupi II. Historia e dashurisë mes Akilit dhe Briseidës, sipas filmit. Në poemë nuk ekziston.
Grupi III. Dueli mes Paridit dhe Menelaut.
Grupi IV. Helena dhe Menelau.
Përforcimi: Diskutim
Hapi IV: diskutim

Nxënësit punojnë rubrikën “Diskutoni”, e cila ka këto kërkesa:
• Argumentoni pse përgjithësisht filmat e realizuar mbi veprat e shkruara ngjallin reagime te shikuesit. Po ju, si
mendoni, a përbën problem nëse ndryshohet e vërteta në një vepër me karakter historik?
• A është filmi një realizim tërësisht i ri edhe kur mbështetet mbi modele veprash të shkruara? A kemi të drejtë ta
krahasojmë filmin me veprën e lexuar?
• Ka raste kur ne zhgënjehemi nga aktorët që luajnë rolet kryesore të filmave. Kjo ndodh, sepse duke lexuar librin,
secili prej nesh e ka imagjinuar personazhin në mendjen e vet dhe, kur shohim aktorin në film, imazhi i tij nuk përputhet
me tonin.
Tregoni raste të tilla, nëse keni ose të kundërtën, kur aktori përputhet krejtësisht me personazhin e imagjinuar.
Vlerësimi: Mësimdhënësi/ja vlerëson nxënësit për: a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e

informacionit shkencor (2-3 nxënës të nivelit bazë).
nxënës të nivelit mesatar dhe maksimal, me notë).
Shënim
Vëzhgoni mënyrën e vlerësimit, e cila mund të jetë me notë ose me shprehje.
Plotësoni skedën e poemës duke e krahasuar atë me filmin.
Fusha kurrikulare: Gjuhët dhe Lënda: Letërsi Shkalla e Klasa: X

komunikimi kurrikulës: V
Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Letërsia antike greke dhe Situata e të nxënit:
romake
Një vështrim nga teatri antik
Njësia mësimore: Tragjedia klasike

Nxënësi/ja: Teatër antik
° flet për origjinën e teatrit antik grek; Tragjedi
° rendit veçoritë e krijimtarisë dramaturgjike të poetëve të mëdhenj Komedi
grekë, të tillë si: Eskili, Sofokliu, Euripidi dhe Aristofani; Eskili
° zgjeron informacionin për teatrin grek, duke e krahasuar me atë Sofokliu
shqiptar; Euripidi
° përshkruan karakterin e jashtëzakonshëm të heronjve tragjikë grekë. Aristofani
99
Burimet : Lidhja me fushat e tjera ose me
Teksti i nxënësit, mjete shkollore, e-libri temat ndërkurrikulare
Arkitekturë
Pikturë
Muzikë
Diskutim, pema e mendimit, përmbledhje e strukturuar, punë në grupe, punë e pavarur, vështrim
krahasues

Parashikimi: Diskutim
Hapi I. Diskutim
Mësimi fillon duke diskutuar për detyrën e shtëpisë mbi fillesat e tekstit dramatik, si dhe për
ushtrimin 2/a. Ç`mund të thoni lidhur me trashëgiminë kulturore që vjen nga antikiteti?
Përgjigjet e nxënësve shkruhen në dërrasë, për tù strukturuar në rubrikat e mëtejshme.
Ndërtimi i njohurive të reja: Pema e mendimit, punë në grupe

Hapi II. Pema e mendimit, punë në grupe
Nxënësit, pasi lexojnë informacionin në tekst, ndahen në dy grupe. Ata zbërthejnë:
Grupi I. Kontekstin historik dhe letrar të teatrit antik.
Grupi II. veçoritë e poetëve dramatikë. Me teknikën Pema e mendimit, secili grup strukturon veçoritë në
dërrasë.
Teksti dramatik
Konteksti historik Konteksti letrar
antikiteti grek në skenë dolën aktorët që

mishëronin heronj mitologjikë,
origjina e teatrit te kulti i hyut Dioniz hyjni, gjysmëhyjni, mbretër,
princa, heronj
lojërat festive për nder të Dionizit
aktorët recitonin dialogë të një
ditirambet marrin formën e një subjekti të dhënë
dialogu të improvizuar
subjekti organizohej në akte, veprimi
zhvillohej në një ose disa linja
shekulli V p.e.s. (shekulli i artë)
mes replikave të aktorëve futej
lulëzimi i teatrit kori dhe korifeu
Aristoteli te vepra “Poetika” bëri

ndarjen e tri gjinive, kodifikoi
rregullat për llojet dramatike
100
Përfaqësuesit e teatrit antik
Tragjedianët Komedianët
Eskili Sofokliu Euripidi Aristofani
heronj me karakter integroi

“Babai i tragjedisë” afroi teatrin me jetën
të fortë komedinë
me jetën
heronj kontradiktorë,
ideale të larta të heroizmit, përsosi qytetare
me ulje-ngritje;
drejtësisë, lirisë organizimin e
shikuesi identifikohet satirizoi
brendshëm të pjesës
me ta politikanët,
heronj dinjitozë e të
papërulur “Edipi mbret”, “Edipi “Medea”, “Alkestra”, shkrimtarët
në kolonë”, “Elektra”, “Elektra”, “Hekuba”, dhe artistët
“Prometeu i mbërthyer”, “Ajaksi”, “Antigona”, “Ifigjinia në Aulidë”,
triologjia “Orestia” “Filokteti”, “Andromaka” etj. “Bretkosat”,
(Agamemnoni, Koeforët, “Trakinianët”. “Zogjtë”,
Eumenidet), “Të shtatë zgjidhja vinte nga “Paqja”,
kundër Tebës” etj. i shtoi tragjedisë lart “Kalorësit”,
aktorin e tretë Deus eks-makina “Gratë në
i shtoi tragjedisë edhe (Deus ex machina) parlament”
një aktor të dytë etj.
Hapi III. Përmbledhje e strukturuar

Mësimdhënësi/ja u shpjegon nxënësve informacionin e ri, duke e paraqitur atë në mënyrë të strukturuar.
Etimologjia e Fatalizëm: Pikëpamje idealiste, mistike e fetare, sipas së cilës gjithçka që ndodh në natyrë,
fjalës fatalitet në shoqëri e në jetën e njeriut është e paracaktuar nga një fuqi e panjohur a e mbinatyrshme,
që nuk mund të shmanget e nuk mund të mposhtet nga njeriu; besimi i verbër te fati.
- heroi tragjik afirmohet në luftë me fatalitetin, por nuk e shmang dot;

Personazhet - perënditë, personazhe me të drejta, të plota;
- heronj të jashtëzakonshëm, hyjni, gjysmëhyjni, princër, mbretër, heronj.
- subjekti merret i gatshëm nga cikli mitologjik;

Subjekti - nuk ka rëndësi zgjidhja (dihet nga shikuesi), por teknika si organizohet materiali dramatik.
Përforcimi i njohurive: Punë e pavarur, vështrim krahasues
Hapi IV. Punë e pavarur

Nxënësit punojnë dhe më pas diskutojnë për ushtrimin 1/b dhe 2/b.
1. Tregoni pse heronjtë e tragjedisë greke kanë karakter “të jashtëzakonshëm”.
2. Diskutoni: “Heroi tragjik afirmohet në luftë me fatalitetin”. Dy nxënës të nivelit të lartë lexojnë detyrën e
klasës.
101
Hapi V. Vështrim krahasues
Pasi kanë lexuar materialet e rubrikës “Info plus”, nxënësit bëjnë krahasimin mes teatrit të Epidaurit dhe
teatrit të Butrintit.
Teatri i Epidaurit Teatri i Butrintit
Shekulli i ndërtimit: shek. III p.e.s. shek. III p.e.s.
Funksioni: shoqëror shoqëror
Arkitektura: u realizua sipas modelit demokratik pjesa rrethore - stili grek

të organizmit të jetës, komunikim i skena - stili romak
drejtpërdrejtë me publikun
Vlerësimi
a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (2-3 nxënës vlerësohen me notë);
Ushtrimi 1/a.

dhe romake
Bisedë për krijimtarinë e Eskilit
Njësia mësimore:
Eskili

Nxënësi/ja: Eskili
° jep karakteristikat e përgjithshme të epokës, në të cilën ka Novator
krijuar Eskili; Aktori i dytë
° rendit disa tragjedi të poetit; Konflikt
° ilustron përmes shembujve elemente të novatorizmit Tragjedi
eskilian.
Mjetet: teksti i nxënësit, e-libri, tragjedia “Prometeu i Ndërlidhja me fushat kurrikulare apo me
mbërthyer”, e Eskilit çështje ndërkurrikulare:
Artet figurative
Historia
102
Parashikimi Vrojtim, bisedë 10 minuta
Ndërtimi i njohurive Lexim i drejtuar, përmbledhje e 25 minuta
Përforcimi i njohurive Punë e pavarur, punë në dyshe 10 minuta

Parashtrimi: Vrojtim i fotografisë, bisedë
Vrojtim i fotografisë
Në fillim të orës së mësimit, mësimdhënësi/ja i orienton nxënësit të vështrojnë portretin e Eskilit
Bisedë
Nxënësit bisedojnë me njëri-tjetrin për epokën kur ka jetuar Eskili.
Një nxënës (me ndihmën e mësuesit/es) mund të rendisë emrat e tragjedive të poetit.
Ndërtimi i njohurive: Lexim i drejtuar, përmbledhje e strukturuar, punë në grupe
Lexim i drejtuar
Një nxënës lexon para klasës rubrikën “Jeta dhe vepra” të Eskilit.
Më tej, nxënësit lexojnë për pak minuta, në mënyrë të pavarur, informacionin e ri nga teksti mësimor.
Përmbledhje e strukturuar
Mësimdhënësi/ja fton dy nxënës të nivelit të lartë të shkruajnë në dërrasë përmbledhjen e strukturuar të

informacionit të ri që sapo lexuan.
Eskili novator
Eskili u shfaq qysh në fillim si novator. Ai i dha tragjedisë frymë të re, përtëriu gjuhën dramatike dhe forcoi
teatralitetin e shfaqjes. Protagonistit të vetëm të dramës së deriatëhershme, ai i shtoi edhe një aktor të dytë.
Skena me dy aktorë njëherësh, të mbështetur nga kori, u bë mjaft interesante dhe ofronte mundësi të reja
shprehëse, si për shembull, forcimin e dialogut nëpërmjet zvogëlimit të rolit të korit dhe të pjesëve korale. Konflikti
dramatik fiton në këtë mënyrë një përmasë më interesante, më individuale dhe spektatori arrin të identifikohet më
mirë me heronjtë dhe me shfaqjen.
Lënda e tragjedive
Krijimtaria e Eskilit ka kaluar nëpër tri etapa zhvillimi:
Në etapën e parë, siç dëshmohet nga tragjeditë “Persët” (472) dhe ”Të shtatët kundër Tebës” (viti 467),
mbizotërojnë pjesët korale. “Persët” është tragjedia më e vjetër që na ka arritur...
Lënda e tragjedisë “Të shtatët kundër Tebës” merret nga cikli teban...
Në etapën e dytë, siç e shohim te “Lutëset” (rreth vitit 463) dhe “Prometeu i lidhur” (mes viteve 460-450), dialogu
forcohet dhe figura e heroit kryesor individualizohet në mënyrë krejtësisht të spikatur.
Në etapën e tretë, së cilës i përket edhe kryevepra e Eskilit, trilogjia “Orestia” (viti 458), kompozicioni ndërlikohet
dhe arrihet një forcë e madhe dramatike, falë edhe futjes në skenë të aktorit të tretë. Tragjedia e merr lëndën nga
cikli i Atridëve, stërgjyshërve të Agamemnonit.
Punë në grupe
Mësimdhënësi/ja e ndan klasën në grupe.
Grupi I. Ushtrimi 1
Grupi II. Ushtrimi 2
103
Përforcimi: Punë e pavarur, punë në dyshe
Punë e pavarur
Nxënësit do të punojnë në mënyrë të pavarur ushtrimin 1/b.
1. Komentoni këto fjalë të Korit nga tragjedia “Orestia”:
“I trishtë është fati i njerëzve.
Lumturia e tyre nuk i ngjan
veçse një skice të vizatuar lehtë.”
Mësimdhënësi/ja mund të ndihmojë disa nxënës që kanë vështirësi për të komentuar dhe shkruar bukur
mendimet e tyre.
Punë në dyshe
Për ushtrimin e mësipërm (ushtrimi 1/b), nxënësit bisedojnë, shkëmbejnë mendime, korrigjojnë punët e
njëri-tjetrit.
Tre nxënës lexojnë detyrën e përfunduar.
Vlerësimi
a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (2-3 nxënës me notë);
b) aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup dhe punën
në dyshe (2-3 nxënës vlerësohen me notë).
Ushtrimi 7/a. Detyrë për nxënës të nivelit mesatar dhe të lartë.
Ushtrimi 3/a. Detyrë për nxënës të nivelit bazë.

dhe romake
Prometeu, humanisti i parë
Njësia mësimore:
Analizë: “Prometeu i mbërthyer”, e Eskilit
Nxënësi/ja: Prometeu
° ritregon mitin për Prometeun; Eskili
° përqas mitin me tragjedinë; Zeusi
° diskuton për çmimin e lirisë; Hero tragjik
° analizon thelbin e konfliktit mes Zeusit dhe Prometeut; Subjekt mitologjik
° ilustron nga tragjedia “Prometeu i mbërthyer” veçori të stilit Altruist
krijues të Eskilit.
104
mbërthyer”, e Eskilit çështje ndërkurrikulare:
Artet figurative
Parashikimi Stuhi mendimi 10 minuta
Ndërtimi i njohurive Lexim i drejtuar, përmbledhje e 25 minuta
Përforcimi i njohurive Punë e pavarur, debat 10 minuta
Parashtrimi: Stuhi mendimi

Në fillim të orës së mësimit nxënësit diskutojnë për detyrën e shtëpisë.
Lexojnë detyrën dy nxënës të niveleve të ndryshme.
Stuhi mendimi
Mësimdhënësi/ja drejton pyetjen:
- Ç`mund të thoni për stilin krijues të Eskilit?
- Pse është quajtur Eskili novator?
Informacionet që japin nxënësit do të përmblidhen me teknikën “Stuhi mendimi”.
Buron nga fatalitet
i heroit tragjik
Roli i korit konflikti dramatik
Stili krijues i
veprimi skenik heroi-hyjni
Eskilit
vlera universale aktori i dytë
subjekti mitologjik
Ndërtimi i njohurive: Lexim i drejtuar, përmbledhje e strukturuar, punë në grupe
Lexim i drejtuar
Mësimdhënësi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë informacionin e ri.
Mësimdhënësi/ja shpjegon temën e re, duke nxitur bashkëbisedimin me nxënësit.
Mësimdhënësi/ja shkruan në dërrasë të zezë çështjet kryesore:
Subjekti mitologjik
Tragjedia mbështet te cikli i rrëfimeve mitologjike mbi Prometeun. Eskili është përqendruar vetëm në pjesën që
e tregon Prometeun të mbërthyer në shkëmbin e Skithisë, sipas vendimit hakmarrës të Zeusit.
Struktura e trilogjisë: “Prometeu i mbërthyer”, “Prometeu zjarrsjellës”, “Prometeu i çliruar”.
Mesazhi i idealeve demokratike
E reja që solli Eskili është se e afroi Prometeun shumë pranë kohës së idealeve demokratike që po lulëzonin
në Greqinë e lashtë.
105
Konflikti ndërmjet Prometeut dhe Zeusit
Konflikti ndërmjet Zeusit dhe Prometeut ka një kuptim simbolik. Eskili goditi fuqishëm dhunën…
Prometeu është edhe simbol i parashikimit të përmbysjes së tiranëve të çdo kohe.
Veprimi dramatik
Në teatrin e Eskilit veprimi dramatik është i thjeshtë, pothuaj statik. Kjo ndodh ngaqë tragjedia mbështetet mbi
një veprim kryesor, që lidhet me një moment të caktuar të rrëfimit mitologjik, prej nga nxirret tema e tragjedisë.
Roli i Korit të Oqeanideve

Kori i Oqeanideve vjen në këtë fragment si një zë i paanshëm i urtësisë njerëzore. Kori nuk mund të pranojë
që situatat të shkojnë deri në ekstrem.
Prometeu - hero mitologjik që u shndërrua në hero të epokës
Prometeu - hero mitologjik që u shndërrua në hero të epokës:

- simbol i vetësakrifikimit;
- simbol i durimit dhe i pathyeshmërisë;
- heroi me fat të paracaktuar;
- heroi që qëndron ndërmjet botës hyjnore dhe asaj njerëzore;
- profeti që parashikon përmbysjen e tiranisë;
- shenjti dhe martiri më fisnik në kalendarin filozofik;
- individi që luan rol në ecjen përpara të njerëzimit.
Punë në grupe
Mësimdhënësi/ja e ndan klasën në katër grupe.
Grupi I. Statusi i hyjnive.
Grupi II. Personazhet.
Grupi III. Konflikti i tragjedisë.
Grupi IV. Mesazhi.
Përforcimi : Punë e pavarur, debat
Punë e pavarur
Nxënësit do të ilustrojnë nga tragjedia disa elemente të stilit krijues të Eskilit.
Tre nxënës lexojnë detyrën e klasës.
Po Tema Jo
Çmimi i lirisë
Vlerësimi
mesatar);
Ushtrimi 2 në rubrikën “Punoni me fjalorin” (për nxënës të nivelit mesatar dhe të lartë).
106
dhe romake
Bisedë: Prometeu dhe njerëzimi
Njësia mësimore:
Studim teksti: “Prometeu i mbërthyer”

° zbulon qëndrimet e personazheve; Hermesi
° komenton fjalët e Prometeut: “Si armik të të trajtojë armiku, Ironi
s’është aspak për turp”; Debat
° shpjegon rolin e Korit të Oqeanideve;
° shqyrton rolin e metonimive dhe të anaforave.
mbërthyer” çështje ndërkurrikulare:
Artet figurative
Parashikimi Lexim me role 5 minuta
Ndërtimi i njohurive Lexim shprehës, punë në grupe 25 minuta
Parashtrimi: Lexim me role

Mësimi fillon me diskutimin e detyrës së shtëpisë.
Nxënësit do të lexojnë me role fragmentin në tekst.
Mësimdhënësi/ja i ndihmon të deklamojnë vargje nga tragjedia “Prometeu i mbërthyer”.
Ndërtimi i njohurive: Lexim shprehës, punë në grupe
Lexim shprehës
Në dërrasë shkruhen vargjet e mëposhtme, më pas tre nxënës do tì komentojnë ato.
Nxënësi I
HERMESI Komenti i nxënësit

Me ty, o dhelpër, tallës e përbuzës,
Me ty, o tradhtar i perëndive,
Me ty, hajdut i zjarrit të hyjnive,
107
Nxënësi II
PROMETEU Komenti i nxënësit

Sa fort i shkokërka një gjuh’ e lartë
Prej mburraveci një lakeu të bindur
Të Perëndive! Eh, të rinj’ në moshë,
Të rinj’
Nxënësi III
PROMETEU Komenti i nxënësit

Dëgjo këtu: s’e ndërroj mjerimin tim
Me servilizmin tënd të ulët, kurrë!
Punë në grupe
Mësimdhënësi/ja e ndan klasën në grupe pune.
Grupi I. Ushtrimet 2 dhe 6, rubrika “Reflektoni për kuptimin”. Qëndrimi i personazheve. Hermesi si një
kundërshtar i fortë.
Në episodin e tretë të tragjedisë, nxënësit zbulojnë qëndrimet e Prometeut dhe të Hermesit.
Grupi II. Ushtrimi 3 dhe 4, rubrika “Reflektoni për kuptimin”. Mënyrat që përdor Hermesi për tìa arritur
qëllimit.
Grupi III. Ushtrimi 9, rubrika “Reflektoni për interpretimin”. Koment: “Si armik të të trajtojë armiku, s’është
aspak për turp”.
Grupi IV. Ushtrimi 11, rubrika “Reflektoni për strukturën”. Roli i Korit të Oqeanideve.
Përforcimi: Punë e pavarur

Nxënësit do të punojnë ushtrimin 13, rubrika “Reflektoni për gjuhën dhe stilin”.
Dy nxënës do të paraqesin punët e tyre.
Zbuloni efektin stilistik të metonimive dhe të anaforave në vargjet e mëposhtme:

Me ty, o dhelpër, tallës e përbuzës,
me ty, o tradhtar i perëndive,
me ty, që pasurove njerëzit e vdekshëm,
me ty, hajdut i zjarrit të hyjnive,
me ty po flas!
• Si përshkallëzohet inati i Zeusit kundrejt Prometeut?
• Gjeni fjalë të kundërta me të mësipërmet për figurën e Prometeut.
Vlerësimi
a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor;
Shënim.
Ushtrimi 1, në rubrikën “Punoni me fjalorin”.
108
dhe romake
Bisedë për altruizmin
Njësia mësimore:
Nxënësi/ja: Eskili
° sqaron se çfarë përfaqëson Hermesi; Prometeu
° përshkruan figurën e Prometeut si martir i parë i dijes dhe Pushtet
i lirisë; Ironi
° zbulon veçoritë e tragjedisë (veprimi dramatik), duke e Hero
ilustruar me fragmentin; Veprim dramatik
° shpjegon rolin e ironisë në fjalët e Prometeut.
Artet figurative

Parashikimi Bisedë, karrigia e nxehtë 10 minuta
Ndërtimi i njohurive Punë në grupe, punë me tekstin, 25 minuta
ditari dypjesësh
Parashtrimi: Bisedë, karrigia e nxehtë
Bisedë
Ora e mësimit fillon duke biseduar për detyrën e shtëpisë.
Karrigia e nxehtë
Mësimdhënësi/ja cakton një nxënës të nivelit të lartë, i cili do të ulet në karrigen e nxehtë dhe do tù
përgjigjet pyetjeve të nxënësve.
Tema e pyetjeve do të jetë stili krijues i Eskilit dhe tragjedia “Prometeu i mbërthyer”.
Ndërtimi i njohurive të reja: Punë në grupe, punë me tekstin, ditari dypjesësh
Punë në grupe
Mësimdhënësi/ja e ndan klasën në tri grupe.
Grupi 1. Prometeu i ndihmon me qëllim njerëzit. Përshkruajnë personazhin.
109
Grupi 2. Shpjegoni rolin e ironisë në fjalët e Prometeut.
Grupi 3. Ndëshkuesi i Prometeut. Çfarë përfaqësojnë Hermesi dhe Zeusi?
Zbuloni qëndrimet që mban Hermesi dhe Zeusi.
Punë me tekstin, ditari dypjesësh

Kalojmë në rubrikën “Reflektoni për interpretimin”. Mësimdhënësi/ja rikujton me nxënësit disa veçori
të tragjedisë.
• Ushtrimi 7 zhvillohet në formë diskutimi me 2-3 nxënës.
• Ushtrimin 8 nxënësit e punojnë me tabelën e personazhit.
Personazhi Flet Mendon Përshkrimi i tij

Prometeu
Nxënësit punojnë në mënyrë të pavarur ose në çift. Dëgjohen mendimet, përshkrimet dhe komentet, të
cilat mësuesi i shkruan në tabelë.

• Ushtrimi 12.
Në teatrin e Eskilit, veprimi dramatik është i thjeshtë, pothuaj statik. Nxënësit ilustrojnë këtë veçori me
vargje nga fragmenti.
Vlerësimi
mesatar);
Krahasoni disa figura të mitologjisë shqiptare me disa figura të mitologjisë greke.

dhe romake
Arti dhe kultura greke në themel të
Njësia mësimore:
qytetërimit europian

1. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit;
2. Kompetenca e të menduarit;
3. Kompetenca qytetare;
4. Kompetenca personale;
110
° komenton mesazhin aktual; Hermesi
° analizon gjuhën e personazheve; Mesazh universal
° plotëson skedën e tragjedisë. Qëndresë
Debat
Arte figurative
Filozofia
Parashikimi Debat 10 minuta
Ndërtimi i njohurive Lexim i drejtuar, punë në grupe, 25 minuta
punë e pavarur
Përforcimi i njohurive Plotësimi i skedës, punë në dyshe 10 minuta

Parashtrimi: Debat
Mësimdhënësi/ja pasi i orienton nxënësit për orën e re të mësimit, u drejton pyetjen:

Po Tema Jo
Pse Prometeu nuk mund të bënte
kompromis?
Ndërtimi i njohurive: Lexim i drejtuar, punë në grupe, punë e pavarur
Lexim i drejtuar
Dy nxënës do të lexojnë vargjet e fundit të tragjedisë.
Punë në grupe
Grupi I. Nënvizoni mjetet stilistike.
Grupi II. Gjeni fjalë të kundërta me të mësipërmet për figurën e Prometeut.

Grupi III. Ushtrimi 10, në rubrikën “Reflektoni për interpretimin”. Komentoni dy vargjet e fundit të
fragmentit. Si na paraqitet Prometeu përmes tyre?
Vargjet Komenti
“Por vetëm trupin tim të mjerë, se kurrë, kurrë un’ nuk
vdes!”
Punë e pavarur
Nxënësit do të lexojnë për disa minuta fjalorin mitologjik. Bisedojnë me njëri-tjetrin.
Përforcimi: Plotësimi i skedës, punë në dyshe
Plotësimi i skedës
Në këtë rubrikë, nxënësit do të plotësojnë skedën e tragjedisë.
111
Punë në dyshe
Nxënësit shkëmbejnë idetë me njëri-tjetrin. Tre nxënës do të paraqesin punët e tyre.
Titulli i tragjedisë: “Prometeu i mbërthyer”

Autori : Eskili
Pikënisja:_______________________________
Konflikti:________________________________
Struktura:_______________________________
Zhvillimi i ngjarjeve:_______________________
Roli i dialogut/monologut:__________________
Roli i korit:______________________________
Mjetet stilistike:__________________________
Boshti tematik, mesazhet:__________________
Personazhet: ____________________________
Krahasime:______________________________
Vlerësimi
mesatar);
në dyshe (3-4 nxënës të nivelit të lartë, të cilët vlerësohen me notë).
Rubrika “Shkruani”
112
Fusha kurrikulare: Gjuhët dhe komunikimi Shkalla e kurrikulës: V Klasa:10
Lënda: Letërsi

Tema: Letërsia klasike greke – Aristofani “Bretkosat”
Fjalët kyç:
Letërsi klasike greke, komedi, komedia e vjetër, Bretkosat, kori etj
Nxënësi:
• zotëron dhe përdor gjuhën për qëllime të ndryshme komunikimi dhe kreativiteti,
Nxënësi:
• përvetëson njohuritë kulturore e letrare, në formimin gjuhësor si individ e si qytetar.
• formohet individualisht nëpërmjet leximit të teksteve të të gjitha llojeve, po kryesisht të veprave
letrare
• krijon perspektivën historike të hapësirës kulturore e letrare
• arrin të organizojë mendimet e tij dhe të prezantojë me gojë e me shkrim probleme e tema
kulturore dhe letrare.
• Identifikon tiparet kryesore të letërsisë greke
• Identifikon esencën e komedisë klasike
• Dallon tipare të komedisë së Aristofanit
Nxënësi njeh dhe ndërton kuptimin e duhur mbi konceptet letrare dhe historike.
Nxënësi kupton se si përvojat letrare ndikojnë duke ndërtuar përvoja personale, vlera dhe qëndrime që

edukimi qytetar, edukimi për paqe, ndërvarësia, edukimi për media, arte, kulturë etj.

Pjesa hyrëse
Për të zhvilluar këtë orë mësimi Mësimdhënësi/ja duhet të nxitë nxënësit të sjellin në kujtesë njohuritë e
tyre të mëparshme rreth letërsisë klasike greke. Ndërtojmë në tabelë një kllaster mbi tiparet kyçe të saj.
Një pyetje shumë përgjigje – Mes kësaj teknike ngacmojmë nxënësit duke i ftuar në diskutimi mbi temën
e mësimit
- Ç’dinë nxënësit për komedinë?
- Ku dallon ajo në raport me tragjedinë?
Pjesa kryesore
113
Pasi marrim në konsideratë mendimet e nxënësve mbi çështjet e mësipërme mësimdhënësi/ja ndërton një
kllaster në tabelë ku pasqyron disa nga karakteristikat e komedisë klasike në antikitet.
Në vazhdim nëpërmjet punës me grupe ekspertësh dhe teknikës së leximit të drejtuar ndajmë klasën në dy
grupe me qëllim që të dallojmë karakteristikat e komedisë së Aristofanit
Grupi i parë – Aristofani, të dhëna rreth tij. Grupi i dytë – Tipare të komedisë së Aristofanit. Më poshtë po
prezantojmë një model kllasteri ku janë pasqyruar kryesisht elementet kyçe të punës në grupe ekspertësh
dhe mes diskutimit të drejtuar ndërtohet vazhdimi i orës mësimore.
Në vazhdim të orës së mësimit mësimdhënësi/ja prezanton tek nxënësit analizën e komedisë “Bretkosat”.
Komedia Bretkosat lidhej ngushtë me konceptet demokratike, të cilat ishin lëkundur fort nga kriza
ekonomike dhe ideologjike që po kalonte shteti. Bretkosat është një komedi satirike, në të cilën një
nga motivet e komedisë, por aty kemi dhe një monument të polemikës letrare, grindjen mes Eskilit dhe
Sofokliut. Për këtë komedia Bretkosat konsiderohet teksti i parë i kritikës letrare.
Për të realizuar këtë etapë të orës së mësimit ftojmë nxënësit të bëhen pjesë e diskutimit të drejtuar mes
çështjeve të mëposhtme:
• Cilët janë komediografët më të mëdhenj të antikitetit?
• Çfarë veçorish pati komedia e vjetër?
• Cilat ishin ngjarjet më të rëndësishme në antikitetin grek kur Aristofani shkruante komeditë e tij?
• Kundër kujt drejtohej humori dhe shpotia e Aristofanit?
• Cilat janë disa nga komeditë më të rëndësishme të Aristofanit?
• Flisni për veçori të diskursit komik te Komedia Bretkosat.
• Përse debati ndërmjet Eskilit dhe Euripidit jep shenjat për fillimin e një debati letrar apo të fillesës së
kritikës letrare?
114
Lexoni fragmentin e shkëputur nga Bretkosat - Akti V, Skena e parë
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësimdhënësi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me goje mbi

Lënda: Letërsi

Tema: Letërsia klasike greke – Aristofani “Bretkosat”
Fjalët kyç:
Letërsi klasike greke, komedi, komedia e vjetër, Bretkosat, kori etj
Nxënësi:
Nxënësi:
• formohet individualisht nëpërmjet leximit të teksteve të të gjitha llojeve, po kryesisht të veprave letrare
• arrin të organizojë mendimet e tij dhe të prezantojë me gojë e me shkrim probleme e tema kulturore
dhe letrare.

• Identifikon esencën e komedisë.
funksionimit të veprës.
• Përdor njohuritë gjuhësore për të vlerësuar gjuhën e tekstit letrar.

Nxënësi zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe bëhet i vetëdijshëm për shumllojshërinë e perceptimit
të botës, duke e vlerësuar letërsinë si mjet kyç për të pasuruar botën emocionale, për të zhvilluar
imagjinatën dhe të menduarit kritik.

115

Pema e mendimeve,metoda e bashkëbisedimit, një pyetje-shumë përgjigje, harta e koncepteve, ditari dy-
tri pjesësh, leximi i drejtuar,diskutim i drejtuar, puna në grupe, punë e pavarur, rrjeti i diskutimit, metoda e
Kllasterit, hulumtimi.
Pjesa hyrëse
Në fillim të orës së mësimit mes metodës së bashkëbisedimit rindërtojmë edhe njëherë disa prej vlerave që
mbart vepra e Aristofanit
Shënim – Mësimdhënësi/ja të kujdeset që nxënësit të pasqyrojnë në tabelë duke veçuar karakteristikat
themelore.
Në vazhdim mes leximit shprehës me role njihemi me Akti V, Skena e pare të komedisë Bretkosat.
Është momenti kur Euripidi po mbante fronin e poezisë dhe atij i kërkohej ta linte, ai refuzoi
vendosmërisht, duke insistuar se është më i lartë na art sesa Eskili, i cili, sipas tij, përdor sharlatanizma
dhe është vetëm një mjeshtër gojëlëshuar fjalësh të gjata dhe bombastike. Polemika ndizet ashpër pas
kundërvënies nga Eskili, i cili po ashtu fillon t’ia kthejë të sharat Euripidit, duke e quajtur grumbullues
dokrrash, pallavrash e rreckash. Ndonëse Dionisi provon që ta qetësojë dialogun mes tyre dhe u
kërkon të flasin e të maten me fjalë çfarë u kanë hije, Eskili vazhdon me kritikën e tij, duke iu referuar
futjes së martesave të turpshme në art nga ana e Euripidit. Tashti Euripidi nis të kërkojë matjen e
vlerave të vargjeve të tyre; të fjalëve, muzikës dhe forcës së tragjedive, por Eskili refuzon të matet me
të, me pretekstin se matja e këtushme nuk është e barabartë dhe se poezia e tij nuk matet pasi që
ishte e gjallë, ndërsa e këtij e vdekur. Më tutje, dialogu u kthehet sërish fjalëve të rënda dhe akuzave
morale.
Pjesa kryesore
diferencuara për të punuar me fragmentin e dhënë.
Nëpërmjet punës me grupe ekspertësh ndajmë klasën në tri grupe duke iu caktuar detyra specifike seicilit
grup.

• Përse grinden Eskili dhe Euripidi?
• Në debatin ndërmjet Eskilit dhe Euripidit dalin fillesat e para të mendimit kritik letrar. Zbulojeni këtë
në fragment.
Koncepte të Eskilit Koncepte të Euripidit
• Këto mendime ata i kanë pasqyruar dhe në mënyrën e tyre të krijimit. Eskili solli në art të
madhërishmen, heroiken, ndërsa Euripidi, solli të zakonshmen, njerëzit realë me veset dhe virtytet e tyre.
Ilustrojeni me shembuj.
116
• Në këtë debat Aristofani përpiqet të jetë i paanshëm, megjithatë simpatia e tij ndihet se është nga
Eskili. Pse mendoni që ndodh kjo?
Aristofani për Eskilin Aristofani për Euripidin
• Debati mes dy tragjedianëve të mëdhenj tregon dhe një karakteristikë të veçantë të këtyre njerëzve
të famshëm, te të cilët gjithnjë ka ngritur krye ndjenja e xhelozisë për famën e tjetrit.
• Identifikoni momentet më komike të fragmentit.

• Gjeni fillesën e zemërimit të Eskilit ndaj Euripidit. Zemërimi i tij rritet shkallë-shkallë dhe arrin në
përçmim. A ka lidhje kjo me mendimin që ka Eskili për stilin e lartë të tragjedisë?
• Gjeni veçori të stilit të kësaj komedie? Ku ndryshon dialogu i komedisë nga ai i tragjedisë?
dialogu i komedisë dialogu i tragjedisë
• Komentoni vargjet
Në vazhdim ndërtojmë diskutimin mbi elementet kyçe të punës në grupe ekspertësh dhe mes diskutimit të
Për të realizuar këtë etapë të orës së mësimit ftojmë nxënësit të bëhen pjesë e diskutimit duke punuar në
mënyrë të pavarur
• Bëni një ese ku të jepni gjykimin tuaj për debatin ndërmjet Eskilit dhe Euripidit?
Nëse nuk premton koha për të përfunduar detyrën ajo mund të shtrihet edhe si detyrë shtëpie.

Hulumtoni të dhëna mbi Aristotelin.
117
dhe romake
Bukuria e vargut antik
Njësia mësimore:
Lirika antike
Nxënësi/ja: Lirikë antike
° flet për fillimet e hershme të vargëzimit lirik antik; Lirë
° rendit nga një tipar të poezisë së poetëve grekë, si: Safoja
Safoja, Alkeu,Tirteu, Pindari etj.; Alkeu
° zbulon pika takimi mes traditës letrare greke dhe asaj Tirteu
romake. Uni lirik
Mjetet: teksti i nxënësit, e-libri, mjete të tjera mësimore Ndërlidhja me fushat kurrikulare apo me
Muzika
Koreografia
Historia
Artet figurative

Parashikimi Bisedë, vrojtim i pikturës 10 minuta
Ndërtimi i njohurive Lexim zinxhir, punë në grupe, 25 minuta
ditari dypjesësh
Përforcimi: Bisedë, vrojtim i pikturës
Bisedë
Në fillim të orës së mësimit, nxënësit diskutojnë për detyrën e shtëpisë. Ata lexojnë informacione për
poeteshën Safo.
Vrojtim i pikturës
Mësimdhënësi/ja i orienton nxënësit të vështrojnë pikturën “Hyu Apolon, mbrojtës i artit dhe i nëntë
muzave”.
Mësimdhënësi/ja drejton pyetjet:
Cili ishte hyu Apolon?
Ç`mund të thoni për nëntë muzat?
Pse janë pikturuar duke kërcyer?
118
Ndërtimi i njohurive: Lexim zinxhir, punë në grupe, ditari dypjesësh
Lexim zinxhir
Katër nxënës që cakton mësimdhënësi/ja do të lexojnë informacionin e ri, Lirika antike.Poezia antike
këndohej e shoqëruar me lirë, nga ku rrjedh edhe emërtimi lirikë. Ashtu siç i mrekullon shpirtrat melodia
e lirës, ashtu e deh edhe poetin, njësoj si gota e verës, dhe poezia e tij na fton të përfitojmë nga
kënaqësitë e mëdha e të vogla të jetës, para se shpirti të ftohet nga melankolia dhe plakja.
Punë në grupe
Mësimdhënësi/ja e ndan klasën në grupe të vogla
Grupi I. Alkeu dhe poezia e tij.
Grupi II. Safoja, e veçanta e poetes.
Grupi III. Anakreonti.
Grupi IV. Pindari, lirika e tij.
Grupi V. Tirteu dhe Mimnermi.
Grupi VI. Të përbashkëtat e stilit krijues mes poetëve grekë e romakë.
Lideri i secilit grup, shkruan në dërrasën e zezë një tipar të lirikës poetike të çdo poeti.
Ditari dypjesësh
Nxënësit, së bashku me mësuesin/en, vendosin në tabelën e ditarit dypjesësh informacionet e gjetura
nga puna në grupe.
Poetët antikë grekë dhe romakë Veçoria e poezisë

Alkeu Po kështu lloje të parapëlqyera për Alkeun u bënë
himni, poezia luftarake dhe këngët e dashurisë dhe
të qejfit.
Safoja Në vargjet e Safos përcillet një pasion i dallgëzuar,
plot mall dashurie e xhelozi shpërthyese. Jo më kot
ajo u quajt, qysh në të gjallë, “poetja e dashurisë”.
Po ajo është gjithashtu poete e natyrës, e vargut
plot aroma lulesh e të ndriçuar nga rrëzëllime yjesh
të largëta.
Anakreonti Poeti i madh Anakreonti, përmendet si poet i
dashurisë dhe i gëzimit të jetës.
Pindari Pindari shkëlqeu në llojin kryesor të lirikës, që u
quajt lirika korale, ku himnizohet forca dhe bukuria
e njeriut dhe u këndohet me tone të ngritura
fitimtarëve të garave sportive mbarëhelenike.
Tirteu Tirteu, me lirikat e tij, nxiste luftëtarët për fitore.
Mimnermi Ndërsa Mimnermi vlerësohet si mjeshtër i poezisë
elegjiake të dashurisë.
Nxënësit punojnë ushtrimin 1/a nga rubrika Diskutojmë dhe arsyetojmë.

Shkruani disa nga llojet e poezisë lirike që u zhvillua në antikitet.
119
Lënda: Letërsi

Tema: Letërsia klasike greke – Aristoteli “Poetika”
Fjalët kyç:
Letërsi klasike greke, Aristoteli, Poetika, poezia, tragjedia, katarsis etj.
Nxënësi:
Nxënësi:
dhe letrare.
• Identifikon Tiparet kryesore të letërsisë greke
• Krahason nocionin e poetikës, retorikës e tragjedisë sipas Aristotelit.
Nxënësi njeh dhe ndërton kuptimin e duhur mbi konceptet letrare dhe historike.
Nxënësi kupton se si përvojat letrare ndikojnë duke ndërtuar përvoja personale, vlera dhe qëndrime që


Pjesa hyrëse
Për të zhvilluar këtë orë mësimi mësimdhënësi/ja duhet të nxitë nxënësit të sjellin në kujtesë
njohuritë e tyre të mëparshme rreth letërsisë klasike greke. Ndërtojmë në tabelë një kllaster mbi tiparet
kyç të saj.
Një pyetje shumë përgjigje – Mes kësaj teknike ngacmojmë nxënësit duke i ftuar në diskutimi mbi
temën e mësimit
- Ç’dinë nxënësit për Aristotelin?
Të dhënat e nxënësve mësimdhënësi/ja i plotëson duke ndërtuar një kllaster mbi jetën e Aristotelit.
120
Pjesa kryesore
Në vazhdim nëpërmjet punës me grupe ekspertësh dhe teknikës së leximit të drejtuar ndajmë
klasën në tri grupe me qëllim që të dallojmë karakteristikat e poetikës së Aristotelit
Grupi i parë – Poetika e Aristotelit
Grupi i dytë – Poezia sipas Aristotelit
Grupi i tretë – Tragjedia sipas Aristotelit
Më poshtë po prezantojmë një model kllasteri ku janë pasqyruar kryesisht elementet kyç të
punës në grupe ekspertësh dhe mes diskutimit të drejtuar ndërtohet vazhdimi i orës mësimore.
121
Për të realizuar këtë etapë të orës së mësimit ftojmë nxënësit të bëhen pjesë e diskutimit të
drejtuar mes çështjeve të mëposhtme:
• Kush ishte Aristoteli dhe përse është e rëndësishme Poetika e tij?
• Cilat janë çështjet themelore që trajtohen në Poetikën e Aristotelit?
• Ç’nënkupton katarsa?

Lexoni fragmentin e shkëputur nga Kapitulli i parë.
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësimdhënësi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me
goje mbi progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo
shkathtësive që kanë fituar nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim
mund të shoqërohet edhe me shënime specifike për nivelet e të nxënit.
122
Lënda: Letërsi

Tema: Letërsia klasike greke – Aristoteli “Poetika”
Fjalët kyç:
Letërsi klasike greke, Aristoteli, Poetika, poezia, tragjedia, historia, epopeja, katarsis etj
Nxënësi:
• rrit nivelin e komunikimit me diskurset orale, letrare dhe
joletrare duke synuar arritjen e kulturës së mendimit të
pavarur.
Nxënësi:
dhe letrare.
• kKrahason nocionin e poetikës, retorikës e tragjedisë sipas Aristotelit;
funksionimit të veprës;
• përdor njohuritë gjuhësore për të vlerësuar gjuhën e tekstit letrar.
Nxënësi zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe bëhet i vetëdijshëm për shumllojshërinë e perceptimit të
botës, duke e vlerësuar letërsinë si mjet kyç për të pasuruar botën emocionale, për të zhvilluar imagjinatën
dhe të menduarit kritik.

Pema e mendimeve,metoda e bashkëbisedimit, një pyetje-shumë përgjigje, harta e koncepteve, ditari dy-
tri pjesësh, leximi i drejtuar,diskutim i drejtuar, puna në grupe, punë e pavarur, rrjeti i diskutimit, metoda e
Kllasterit, hulumtimi.
Pjesa hyrëse
Në fillim të orës së mësimit mes metodës së bashkëbisedimit rindërtojmë edhe njëherë disa prej vlerave
që mbart Poetika e Aristotelit
Shënim – mësimdhënësi/ja të kujdeset që nxënësit të pasqyrojnë në tabelë duke veçuar karakteristikat
themelore.
Në vazhdim mes leximit të drejtuar njihemi me Kapitullin I dhe VI.
Pjesa kryesore
123
diferencuara për të punuar me fragmentin e dhënë.
Nëpërmjet punës me grupe ekspertësh ndajmë klasën në tri grupe duke iu caktuar detyra specifike seicilit grup.

• Ç’objekt ka Poetika e Aristotelit?
• Bëni dallimin ndërmjet Historisë dhe Poezisë në frymën e Aristotelit.
Historia sipas Aristotelit Poezia sipas Aristotelit
• Ç’kuptoni me termin katarsë? A mund të ekzistojë tragjedia pa hero tragjik dhe pa faj tragjik? Sillni këtu
edhe shembullin nga tragjedia Persët.

• Ç’kuptoni me nocionin imitim që është baza teorike e veprës Poetika?
• Si e kuptoni përkufizimin e Aristotelit se:
Tragjedia është imitim i një veprimi të lartë...
• Përse Aristoteli e konsideron fabulën element themelor të tragjedisë?
• Ç’mendim ka Platoni për poezinë? A e pranoni ju atë mendim apo keni një ide tjetër? Argumentoni
përgjigjen tuaj.
• Cila është sipas Aristotelit struktura e saj. Provoni ta jepni në formë skeme.
• Ç’të përbashkëta dhe të veçanta kanë tragjedia dhe epopeja. Plotësoni skemën:
• Tragjedia • Epopeja • Të përbashkëtat
Në vazhdim ndërtojmë diskutimin mbi elementet kyç të punës në grupe ekspertësh dhe mes diskutimit të
Për të realizuar këtë etapë të orës së mësimit ftojmë nxënësit të bëhen pjesë e diskutimit duke punuar në
mënyrë të pavarur
Ndaluni në pjesët e zgjedhura nga Poetika. Lexojini ato edhe njëherë, me qëllim që t’iu përgjigjeni pyetjeve të
mëposhtme.
- Për cilat lloje të arteve bën fjalë Arsitoteli?
- Në cilin fragment bëhen përpjekje për klasifikimin e letërsisë në zhanre?
- Përse e ka fjalën Aristoteli kur thotë masat?
- Si i rendit Aristoteli elementet e tragjedisë në bazë të përparësive të tyre:
_____________
_____________
_____________
124
Jepni arsyet tuaja.
Përmblidheni përgjigjen tuaj shumë shkurt. Sipas Aristotelit, mënyrat e imitimit janë:
_________________
_________________
_________________
Po ju si mendoni?
Fusha kurrikulare: Gjuhët dhe komunikimi Shkalla e kurrikulës: V Klasa X

Lënda: Letërsi
Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Vlerësimi i letërsisë antike në periudha të ndryshme letrare dhe
historike
Tema: Klasika latine – Virgjili
Njësia mësimore: Letërsia latine
Fjalët kyç: Virgjili, Eneida

Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit
Kompetenca e të menduarit
Kompetenca digjitale
Kompetenca personale
Rezultatet e të nxënit për fushën kurrikulare: I. 5:
• dallon formimin kulturor të Virgjilit;
• identifikon ndikimet e Virgjilit në letërsitë evropiane.
Nxënësi:
• përcakton vlerat reale të krijimtarisë në periudhat e ndryshme të formimit të Virgjilit;
• identifikon frymën që Virgjili i dha kohës;
• përshkruan subjektet që mbizotërojnë në veprat e tij, si u kombinuan ato me njera-tjetrën;
• diskuton mbi tonet, karakterin epik;
• flet mbi tiparet e krijimtarisë dhe rolin e veprës së Virgjilit në letërsinë botërore dhe per raportet midis
tyre.
Flasim dhe mendojmë mbi rëndësinë e veprës së Virgjilit në antikitetin romak.
Mjetet: teksti.
Përdorimi i TIK-ut: kërkojmë në google mbi mitologjinë romake
Laptopi e projektori: shfaqim diagramë, vargje dhe foto të miteve antike romake.
Ndërlidhja me fushat kurrikulare apo me çështje ndërkurrikulare: arte, historia, mitologjia.
125
Lexim i drejtuar - Diskutim dhe analizim - Pyetje-pergjigje
Pjesa hyrëse: Hapi 1. Lexim i drejtuar. Lexojmë materialet që nxënësit kanë sjellë për artin në
antikitetit romak, foto autorësh, piktura të kësaj periudhe. Më pas bëjmë lidhjen midis mësimit të kaluar
dhe informacionit të ri.
– Çfarë vendi zë figurae Virgjilit në letërsinë latine?
Ovidi, Ciceroni, i dhanë vlera identititare mbarë civilizimit romak, por, pa dyshim, Virgjili mund të merret
përfaqësuesi më i denjë i tërë kësaj letërsie.
Nxënësit plotësojnë tabelën me të dhënat për jetën dhe veprën e Virgjilit
Jeta Vepra
Lindi në një familje bujqish në qytetin Andes... “Bukoliket”....
Pjesa kryesore: Hapi 2. Diskutim dhe analizim. Mesuesi/ja hedh për diskutim mes nxënësve dy
tema që kanë të bëjnë me informacionin ri. Nxënësit janë të lirë të thonë fjalën e tyre duke argumentuar
mendimet.
1. Diskutoni per termin “letërsia latine, shtylla tjetër e letërsisë evropiane”. (përgjigje e sugjeruar: Letërsia
latine, e zhvilluar mbi rrënjët e letërsisë greke, u bë shtylla tjetër e fuqishme e letërsisë evropiane, e cila e
ktheu orientimin kah retorika, arti i të folurit dhe i të bindurit.)
Çfarë edukimi kishte Virgjili? (përgjigje e sugjeruar:Virgjili u edukua si epikurian, por më vonë mbrojti
parimet e shkollës së stoicizmit.)
Ndikimi i veprës së Virgjilit? (përgjigje e sugjeruar: Poezia e Virgjilit u bë shumë e njohur në Romë, madje
u admirua për dy arsye kryesore: së pari, pse ai u pa si poet përbashkues, si zë i idealeve të tyre dhe, së
dyti, ngase ai ia kishte dalë të realizojë shprehjen më të lartë artistike në gjuhën latine. Vepra e tij u bë
leksion themelor nëpër shkollat romake. Studimi i veprës së këtij autori nuk ka pushuar që nga koha e tij
e deri më sot.)
Në planin filozofik, nga se sundohet formimi i tij? (Nga ndikimi epikurian)
1.Veprimtari e drejtuar: Organizuesi grafik.
Çfarë dinim më parë rreth Çfarë mësuam deri tani për Çfarë duam të mësojmë
Virgjilit? kohën, ndikimet? më tej rreth veprave të tij?
i përket Antikitetit romak rëndësinë që kishte në Çfarë thuhet për të? Për çfarë
letërsinë latine dhe më vonë flet vepra e tij
Koncepti Mendimet e nx. për konceptin Si duhet

Bukoliket, vepër me dhjetë poema,përshkruhet
jeta si ikje në natyrë, bota idilike,
baritore, e rajonit të bukur të Arkadisë
në Itali.
Gjeorgjiket (37-30 p.e.s), vepër me 4 këngë, Poemë, Natyra e
shkrimit të kësaj vepre është didaktike,
e shoqëruar me digresione poetike, të
cilat arrijnë ta befasojnë dhe kënaqin
lexuesin. Kjo vepër shquhet për nivelin
e lartë të shprehjes artistike, madje më
e arrira e Virgjilit në planin e figuracionit
dhe të stilit.
126
Eneida (12 libra) Poemë epike-heroike; vepër që na
mundëson të njohim jo vetëm kulturën
romake, por edhe mbarë themelet e
letërsisë evropiane.
2. Studioni të dhënat? Lidhini ato sipas kuptimit?
Eneida
epos
Enei - prijës 12 libra
shkatërimi i Eneu - dëshmitar origjina e Romës
Trojës Eneu - paraardhës
Eneu – themelues i një qytetërimi
Kohë mitike kohë historke
Hapi 3. Pyetje-përgjigje.
Kjo rubrikë ndërtohet me pyetjet e tekstit. Mesuesi/ja drejton pyetje
dhe nxënësi pergjigjet
- Nga cila shkollë e mori frymëzimin Virgjili kur shkroi Bukolikët?
- Po në veprën “Gjeorgjika” çfarë të veçante sjell për nga filozofia?
Çfarë lloj poeme është vepra Eneida e Virgjilit? Në sa pjesë ndahet ajo dhe çfarë trajton?
Flisni mbi tematikën e këngëve te “Eneidës”?
5. Flisni për disa nga figurat mitologjike greke, ta cilat i gjejmë dhe te poema epike Eneida?
Pjesa përfundimtare dhe vlerësimi i të nxënit
Vlerësimi: Mësimdhënësi/ja bën vlerësime për pergjigjet e marra gjatë kësaj ore mësimi.
2. Diskutim: fakte reale dhe komente subjektive
3. Aktivitete plotësuese: Nxënësi mendon:
Çfarë më shërbeu filozofia krijuese e Virgjilit?
Detyrat dhe puna e pavarur: Lexoni fragmente nga “Eneida”, kërkoni në fjalorin mitologjik të dhëna mbi
Enean.
127
Lënda: Letërsi
Koncepti bazë i fushës së kurrikulës:

Tema: Letërsia klasike latine
Njësia mësimore: Virgjili Eneida (Analizë)
Fjalët kyç: lufta,
• zhvillon të menduarit për realizimin e kërkimit historik në veprën “Eneida” të Virgjilit.
• kupton nëpërmjet zbërthimit të ngjarjeve të treguara përvojën e njeriut, marrëdhëniet shkak-pasojë,
ndryshimet dhe vazhdimësinë që ka pësuar shoqëria përgjatë kohërave.
Kompetenca qytetare
• shqyrton në mënyrë kritike sjelljet, motivet dhe veprimet e njerëzve në të shkuarën që mund të jenë
rezultat i ndryshimit të qëndrimeve shoqërore dhe standardeve të ndryshme
• dallon tiparet kryesore të poemës epike;
• identifikon kushtet kryesore historike në të cilat u zhvillua letërsia antike romake përmes ngjashmërive
që ka Eneida me Iliadën;
• identifikon karakteristika të personazheve;
• analizon figuracionin;
• zbërthen mesazhet e kohës së Virgjilit që vijnë përmes veprës.
Nxënësi:
• përcakton vlerat reale të krijimtarisë në veprën Eneida;
• identifikon mjetet artistike;
• përshkruan subjektin, dhe si u kombinuan dy mitologjitë me njëra-tjetrën;
• diskuton mbi tonet, karakterin epik;
• flet mbi tiparet e heroit dhe raportet midis heronjëve.
Të menduarit krijues
Mjetet: teksti, tabakë letre, skeda.
Ndërlidhja me fushat kurrikulare apo me çështje ndërkurrikulare: arte, gjuha.
PËRSHKRIMI METODOLOGJISË DHE RRJEDHËS SË PLANIFIKUAR TË ORËS MËSIMORE:
Kjo orë mësimi mund ti lihet në dëshirë mësuesit për ta zhvilluar atë. Kjo orë mund të trajtojë në përgjithësi
krijimin e Eneidës ose mund të merret një pjesë nga 12 librat dhe mund të trajtohet. Nxënësit janë vënë në
dijeni një orë më përpara për këtë temë, ku dhe ata të kenë mundësi të bëhen pjesë aktive, me fragmente
të ndryshme. Ne marrim“Kënga e dytë”. Të gjithë nxënësit kanë përpara fragmentin.
Pjesa hyrëse
Hapi i parë: Stuhi mendimesh

Mësimdhënësi/ja shkruan në dërrasë “Eneida” dhe nxënësit e plotësojnë atë.
Hapi i dytë: Shikoni fillimin e vargjeve, dhe zbuloni ngjashmëritë ndërmjet Eneidës dhe Iliadës:
128
hero romak
Eneida
luftëtar
personazh kryesor
paraardhës i qytetërimit
romak
ndërtuesi i Romës
Fragmentet Mendimet e nxënësve Si duhet
Do t’i këndoj luftat dhe burrin 1. Rrëfehen bredhjet e kryeheroit,

që i pari në Itali nga Troja erdhi Eneut, për ta kaluar detin nga
i flakur nëpër vise e dete Troja në Itali, gjatë së cilave ai
nga zemërimi i perëndive, Junonës. kalon nëpër vuajtje e peripeci
të shumta, shpeshherë të
shoqëruara me tragjedi, të cilat
Këndo, hyjneshë, mëninë e Akil Pelidit të kujtojnë vuajtjet e Uliksit te
që shumë idhnime e kobe Akejve u Odiseja e Homerit.
solli, 2. Mbarë epi fillon me përshkrimin
dhe para kohe në skëterrë gremisi e detit, me zemërimin e
me mijëra shpirtëra burrërorë fatosash; perëndeshës Junona, e cila shton
kurmat e tyre gjellë u hodhi qenve fuqinë e dallgëve për ta mbajtur
dhe shpezëve grabitçare. larg Eneun dhe trojanët e tij nga
arritja në Itali.
Pjesa kryesore
Hapi i tretë: Lexim dhe interpretim
Nxënësit lexojnë dhe interpretojnë edhe punët e tyre. Diskutojnë mbi personazhet,vendet reale historike dhe
të krijuara, rëndësia e luftrave, qendresa etj. Për ta bërë më konkrete merren fragmente nga Këga e dytë
Hapi i katërt.
Nxënësit analizojnë subjektin, përcjellin mesazhet, idenë, përdorimin e figurave letrare.
Pjesa përfundimtare dhe vlerësimi i të nxënit: Në fund të orës së mësimit bëhet një përmbledhje dhe
bëhen disa vlerësime.
Detyrë
Lexoni nga Iliada fragmentin ku tregohet rënia e Trojës dhe krahasojeni nga ana artistike me fragmentin
nga Eneida.
129
Lënda: Letërsi
Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Vlerësimi i letërsisë mistike perse dhe ndikimi i saj.
Tema: Klasika mistike – Rumi
Njësia mësimore: Mesjeta
Fjalët kyç: Periudha Mesjetare, Mistika, Origjinalitet.

• Zhvillon të menduarit për realizimin e kërkimit historik.
• Kupton nëpërmjet kërkimit historik përvojën e njeriut, marrëdhëniet shkak-pasojë, ndryshimet
dhe vazhdimësinë që ka pësuar shoqëria përgjatë kohërave.
Kompetenca qytetare
• Shqyrton në mënyrë kritike sjelljet, motivet dhe veprimet e njerëzve në të shkuarën që mund të
jenë rezultat i ndryshimit të qëndrimeve shoqërore dhe standardeve të ndryshme;
Rezultatet e të nxënit për fushën kurrikulare: I. 5: 1.
• Përcakton kushtet që ndikuan në zhvillimin e letërsisë mesjetare.
• Tregon format e para të rrëfimit.
• Shpjego termin “mistik” dhe “sufizëm”.
• Rendit karakteristikat e letërsisë mesjetare.
• Rendit ndryshimet që pësoi kjo letërsi me ardhjen e Rumit.

Nxënësi:
• përcakton vlerat reale të peirudhës mistike si periudhë e ndryshme nga ajo pararëndëse;
• identifikon frymën që Rumi i dha kohës;
• përshkruan tiparet që mbizotërojnë në veprat e tij, si u kombinuan ato me njera-tjetrën;
• diskuton mbi tonet;
• flet mbi leximet e mundshme të krijimeve të Rumit;
• veçon rolin e veprës së rumit në letërsinë botërore.
Kriteret e suksesit caktohen në bashkëpunim me nxënësit në fillim të orës dhe duhet tё jenё
nё shёrbim tё rezultatit, apo rezultateve tё tё nxёnit tё lёndёs/orës.
Flasim dhe mendojmë mbi rëndësinë e Mistikës dhe veprën e Rumit.
Mjetet: teksti.
Përdorimi i TIK-ut: kërkojmë në google mbi mesjetën
Laptopi e projektori: shfaqim diagramë, vargje dhe foto të shkrimtarëve në Mesjetë.
Ndërlidhja me fushat kurrikulare apo me çështje ndërkurrikulare: arte, historia, filozofia.
PËRSHKRIMI METODOLOGJISË DHE RRJEDHËS SË PLANIFIKUAR TË ORËS
Pjesa hyrëse
Hapi 1. Lexim i drejtuar. Lexojmë materialet që nxënësit kanë sjellë për artin në Mesjetë, foto me piktura
të kësaj periudhe. Më pas bëjmë lidhjen midis mësimit të kaluar dhe informacionit të ri.
1. Reflektim dhe rifreskim njohurish - Hartë koncepti
2. (Nxënësi/ja, plotësojnë me fjalë kyç për secilin element e të tabelës).
130
Hapi II. Ditari dypjesësh Çfarë tiparesh themelore ka kjo letërsi: Ç’ kuptojmë me sufizëm?
Tiparet themelore Sufizmi

misteri, adhurimi, marrëdhëniet e figurave Sipas sufizmit, meqenëse besimi ishte rruga
hyjnore e njerëzore, fshehtësitë e frymëzimit drejt njohjes, njeriu duhej të ecte përgjatë kësaj
hyjnor, fshehtësia dhe fuqia e dashurisë për rruge, t’i njihte të fshehtat e besimit e të adhurimit
Zotin e për njeriun. përmes një dashurie që gjithnjë e mund nefcin
(egon) dhe të keqen që del prej tij, siç do të
thoshte shumë herë Rumi në poezinë e tij.
Pjesa kryesore
Hapi 2. Lexim dhe shpjegim nga teksti - Analizim - Pyetje-përgjigje. Mesuesi/ja hedh për diskutim mes
nxënësve dy tema që kanë të bëjnë me informacionin ri . 1. Letërsia Mistike. 2. Rumi, si përfaqaues i kësaj
letërsie. Nxënësit janë të lirë të thonë fjalën e tyre duke argumentuar mendimet.
1. Diskutoni per termin “letërsi mistike”. (përgjigje e sugjeruar:
Letërsia mistike, është identifikuar shpesh me atë persiane, përjetoi zhvillim të hovshëm në truallin e
Lindjes së Mesme, pothuaj paralelisht me Këngën e Rolandit dhe me Komedinë hyjnore të Dantes në
truallin evropian. Për nga fuqia e frymëzimit hyjnor, kjo letërsi është e matshme me atë të Dantes, porse
për nga format poetike, strukturimi, temat, vargu e figura dallojnë mjaft..
2. Cilat janë tiparet themelore të kësaj letërsie? (përgjigje e sugjeruar:
Tiparet themelore të kësaj letërsie janë: misteri, adhurimi, marrëdhëniet e figurave hyjnore e njerëzore,
fshehtësitë e frymëzimit hyjnor, fshehtësia dhe fuqia e dashurisë për Zotin e për njeriun)
3. Çfarë cilësish zotëronte Rumi? (përgjigje e sugjeruar: i
shte poet, dijetar e teolog persian, prijatar i filozofisë mistike sufiste, e cila nëpërmjet mësimeve të tij kaloi
kufijtë e popujve lindorë për t’u bërë mësim shpirtëror në rrafsh universal. Rumi ka shkruar kryesisht në gjuhën
perse, por shpeshherë edhe në gjuhët turke, arabe, greke etj. Nga dija dhe urtësia, fuqia e mendimit dhe
gjerësia shpirtërore që reflektonte, Rumi mori titullin Melvana, që në gjuhët orientale do të thotë “Mjeshtër”
4.Në planin filozofik e krijues cili është moment vendimtar? (Moment vendimtar për jetën e Rumit përshkruhet
takimi i tij më 1244, në qytetin Konia, me dervishin (njeri i fesë) Shemsi al Dinin (Dielli i Fesë) të Tabrizit.
Thuhet se ky dervish ia zbuloi Xhelaledin Rumit misteret dhe bukuritë e hyjnores. Mbas këtij takimi, Rumi iu
përkushtua Ai u bë miku dhe frymëzimi i tij i madh deri në vdekje.
1.Veprimtari e drejtuar: Organizuesi grafik.
Rumit? kohën, ndikimet? më tej rreth veprave të tij?
i përket Mesjetës sufist Çfarë thuhet për të?

Për çfarë flet vepra e tij.
Sundohet thellësisht nga
shkrime dhe meditimeve
filozofiko-letrare.

Mesnevi distikë shpirtërorë (distik-dy
vargësh)
131
Kultura shpirtërore e poetike
misticizmit sufist. mistike, në gjuhën arabe
quhet tasavuf, por në gjuhët
perëndimore, që nga shekulli XIX
njihet si sufizëm.
Divani Kabir Vepra e madhërishme- është
kryevepra lirike e Rumit
Urdhrin Mevlevi i njohur si rend mistik e metafizik i
kultivimit shpirtëror.
2. Studioni të dhënat? Lidhini ato sipas kuptimit dhe interpretojmë
Doktrina sufiste dhe Rumi
praktikë dhe Misticizmi Misticizmi islamik

besim mistik sufist është njohu fenë si rrugë
islam një kërkesë drejt dijes, drejt
shpirtërore njohjes e si përsosje
shpirtërore.
sufizmit, është përpjekja për të Sipas tij, që të njohësh
jetuar në harmoni me themelet e dashurinë e Zotit, së pari,
religjionit duke pasur fuqinë për duhet të mësosh ta duash
t’u larguar nga të gjitha të këqijat Njeriun. Pa e dashur
dhe duke e forcuar moralin dhe njerëzimin, nuk mund ta
të bukurën e përhershme. arrish dashurinë e Krijuesit.
Hapi 3. Pyetje-përgjigje.
Kjo rubrikë ndërtohet me pyetjet e tekstit. Mesuesi/ja drejton pyetje
- Me kë është e lidhur vepra e Rumit Mesnevia? (përgjigje e sugjeruar; Mesnevia është e lidhur ngushtë me
Kur’anin, madje buron nga ai, sepse vetë autori thotë: Vepra Mesnevi është rrënja e rrënjëve të rrënjëve të
religjionit dhe shpjeguese e Kur’anit (Mesnevi: Libri I, Parathënia).?
- Cilat janë temat dhe problemet që parashtron në këtë vepër? (përgjigje:
Temat themelore, të cilat trajtohen te kjo vepër përfshijnë shpirtëroren, arsyen, diturinë dhe idealin universal
të dashurisë për fuqinë metafizike.)
- Raporti i njeriut me Zotin sipas jush dhe sipas Rumit? (përgjigje: Vepra e këtij autori gjithmonë ka qenë
dhe është motiv për ta çmuar dhe dashur njeriun e duke e dashur qenien njerëzore, sipas Rumit, duhet e
nderohet edhe Zoti).
Pjesa përfundimtare dhe vlerësimi i të nxënit
Vlerësimi: Mësimdhënësi/ja përgjatë kësaj rubrike mban shënime në lidhje me përgjigjet e nxënësve.
Vlerësimi i përgjigjeve me gojë. Vlerësimi për të nxënë (i vazhdueshëm)
2. Diskutim dhe lexim: fakte reale dhe komente subjektive

Shtatë këshillat, të cilat thuhet se janë diktuar nga Rumi, për ju si vinë? (Mësimdhënësi/ja fton nxënësit të
lidhin secilën këshillë me veten)
Bëhu si ujëvarë në bujari dhe ndihmë!
Bëhu si diell në dhembshuri dhe mëshirë!
132
Behu si natë për t’i mbuluar të metat e të tjerëve!
Bëhu si i vdekur në nervozizëm dhe zemërim!
Bëhu si dhé në thjeshtësi dhe përulësi!
Bëhu si det në mirëkuptim!
Ose duku si je, ose bëhu siç dukesh!
3. Aktivitete plotësuese: Nxënësi mendon për termin Nivelet e leximit :

Shpirti pranon dijen nga shpirti,
dhe as nga libri as nga gjuha,
Nëse njohja e mistereve zbret, kur mendja zbrazet,
Këtij i thonë ndriçim zemre.
poetik fragmentar personal spiritual metafizik
Rumi jep vargje të befasishme, dhe të gjashta vëllimet e librit, që janë shumë vargje të veprës japin
të koncentruara në figura letrare të organizuara në formën e rrethit, reflektime për botën e përtejme
e në parabola. Kjo nënkupton se si të tilla japin mendime për botën dhe për Universin si krijesë e
leximi duhet të përsëritet dhe mbas e padukshme shpirtërore të njeriut. fuqisë Hyjnore. Këto vargje
tij të mendohet dhe të reflektohet Shumë vargje të Librit të Parë reflektojnë mësimet sufiste dhe
për vargjet e lexuara. Vargjet e pasqyrohen në Librin e Gjashtë, kanë për synim meditimin për
Rumit, mbas habisë që të ngjallin, apo vargje të Librit të Dytë në udhën e shpirtit në Univers dhe
gjithnjë thërrasin për meditim. Librin e Pestë, të cilat kanë për për mënyrën si mëson shpirti.
qëllim fisnikërimin e përhershëm
të shpirtit, ato hone të padukshme
që e kontrollojnë karakterin dhe
sjelljen tonë.
Detyrat dhe puna e pavarur: Lexoni fragmente nga “Mesnevi”, kërkoni në fjalorin filozofik të dhëna mbi
termat.
133
Lënda: Letërsi
Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Vlerësimi i letërsisë mistike në periudhën mesjetare

Tema: Mitika – Rumi
Fjalët kyç: fyelli- njeriu, dashuri, universalitet, rruga.

• zhvillon të menduarit për realizimin e kërkimit kuptimor në veprën “Libri për fyellin” të Rumit.
Kompetenca personale;
• kupton nëpërmjet zbërthimit të vargjeve përvojën e njeriut, marrëdhëniet njeri-zot, ndryshimet dhe
vazhdimësinë që ka pësuar shpirti përgjatë kohërave.
Kompetenca qytetare
• shqyrton në mënyrë kritike sjelljet, motivet dhe veprimet e thëna përmes vargjeve që mund të jenë
• dallon simbolikën e fyellit;
• identifikon kuptimin e distikëve në aspektin metaforik;
• identifikon karakteristika e distikut sipas llojeve të tematikës;
• analizon figuracionin;
• zbërthen mesazhet që vijnë përmes veprës.
Nxënësi:
• përcakton vlerat reale të krijimtarisë te “Fyelli i kallamtë”;
• përshkruan distikët, dhe si kombinohen shpirtërorja dhe hyjnorja me njëra-tjetrën;
• diskuton mbi tonet;
• flet mbi zbërthimin e mesazheve.
Nxënësi kupton, nëpërmjet kontekstit, se si përvoja letrare ndikon në ndërtimin e përvojave personale, që
vlejnë më vonë në qasjen ndaj botës dhe perceptimin e saj.
Mjetet: teksti, tabakë letre, fragmente me distikë.

Ndërlidhja me fushat kurrikulare apo me çështje ndërkurrikulare: filozofia, gjuha.
“Librin e fyellit” ose mund të merret pjesë nga libri dhe mund të trajtohet. Nxënësit janë vënë në dijeni një
orë më përpara për këtë temë, ku dhe ata të kenë mundësi të bëhen pjesë aktive, me distikë të ndryshëm.
Të gjithë nxënësit kanë përpara fragmentin.
Pjesa hyrëse

Mësimdhënësi/ja shkruan në dërrasë “Libri i fyellit” dhe nxënësit e plotësojnë atë.
134
vegël muzikore
fyelli

njeri
këngë
reflektim
përvojë
Hapi i dytë: Shikoni titulli, dhe zbuloni kush nga autorët tanë ka shkruar vjershë me këtët titull dhe kujtoni
simbolikën e fyellit te ai dhe Rumi?
(përgjigje e sugjeruar: Naim Frashëri, “Fyelli” nënkupton misionin e poetit në shoqëri, idealet pozitive e
humane të tij, që të bëhet zëdhënës i shpirtit njerëzor.)
Hapi i tretë: Lexim dhe kuptim në rrafshin horizontal
Identifikoni distikët që flasin për dashurinë e miqësinë dhe nëpërmjet tyre shpjegoni konceptin e Rumit
për dashurinë njerëzore dhe hyjnore.
Fragmenti Mendimet e Si duhet

nxënësve
Mbi metafora në dukje të
Dëgjoni me kujdes rrëfimin e treguar nga kallami thjeshta, Rumi jep shkallë të
Për ndarjen e vet për së gjalli. larta të reflektimit hyjnor.
Te Libri për fyellin, ose Kënga
“Më këputën, më morën në kallamishte, e Parë e librit Mesnevia,
Këta tinguj vajtues lëshoj që prej asaj dite. Njeriu identifikohet më fyellin,
pra këngën, dhe nëpërmjet
Kushdo që ndodhet larg atyre që dashuron saj Rumi na e tregon rrugën
Se çfarë po them fort mirë e kupton. deri te Dashuria hyjnore si
universalitet.
Të gjithë të shkulurit nga burimi
Për t’u kthyer aty i përvëlon dëshirimi.
Sa herë mblidhen për gëzime a hidhërime,

Përzier me të tyren do të dalloni praninë time,
Mik me secilin, veçse fare pak zemra

Mund t’i dëgjojnë të fshehtat e fshehura
Brenda notave. Nuk kanë veshë për to.

Trupi po zbrazet nga fryma, po,
135
Pjesa kryesore
Hapi i tretë: Lexim - interpretim dhe diskutim

Nxënësit lexojnë dhe interpretojnë distikë të ndryshëm.
1. Analizoni përdorimin e shenjave të pikësimit në këngën e dhënë. Ndaluni te denduria e përdorimit të
pyetjes dhe të pikëpyetjes. Çfarë tregon përdorimi i tyre në lidhje me kumtimin e vargjeve në të cilat janë
përdorur.
2. Analizojeni Librin e fyellit duke u nisur nga aspekti:
- metrik: rima, vargu;
- figuracioni letrar: përdorimi i metaforave, simboleve, krahasimeve, pyetjeve retorike etj.
3. Përmbledhja e mendimeve dhe e ideve nëpër distikë duket sikur e fragmentarizon këngën. Rilexojeni dhe
një herë të gjithë këngën dhe përpiquni të gjeni dy-tri ide themelore që e përshkojnë atë dhe që shërbejnë
si mjete lidhëse mes kuptimit të distikëve.
Pjesa përfundimtare dhe vlerësimi i të nxënit: Në fund të orës së mësimit bëhet një përmbledhje dhe
bëhen disa vlerësime.
Detyrë: Bëni një shkrim mbi marrëdhënien e dashurisë si koncept filozofik me artin në përgjithësi dhe me
letërsinë në veçanti.
136
Fusha kurrikulare: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi Shkalla: V Klasa: X
Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Letërsia gojore shqiptare Situata e të nxënit: Folklori
dhe vlerat e tij
Njësia mësimore: Kulturë tradicionale

Llojet kryesore të letërsisë gojore
Nxënësi/-ja: folklor
° përkufizon me fjalët e tij/saj termin “folklor”; krijimtari gojore
° klasifikon llojet e krijimtarisë gojore; kolektiv
° rendit disa karakteristika të këngëve popullore të krahinës nga vjen; anonim
° dallon(krahason) përmes shembujve tiparet mes letërsisë së kultivuar popull
dhe asaj folklorike. kulturë tradicionale
Mjetet: teksti i nxënësit, e-libri, poezi e këngë popullore, Ndërlidhja me fushat
CD kurrikulare apo me çështje
ndërkurrikulare:
Muzikë
Arte figurative
Koreografi
Histori
TIK

Parashtrimi: Dëgjim i drejtuar, stuhi mendimi
Dëgjim i drejtuar
Në fillim të orës së mësimit, nxënësit dëgjojnë për 4 minuta këngën për Gjergj Elez Alinë dhe diskutojnë për të.
Stuhi mendimi
Mësimdhënësi/ja merr shkas nga ajo ç`dëgjuan kolektiv
nxënësit dhe u drejton pyetjet:
(Nxënësit kanë trajtuar në shkollën 9-vjeçare sinkretik Folklori -karakteret anonim
krijime folklorike)

E dini ç`do të thotë “folklor”?
Ç`tipare specifike ka një krijim folklorik? improvizues motërzues
Mësimdhënësi/ja mund tù shpjegojë nxënësve çdo karakter të folklorit.
137
1.Letërsia gojore është anonime (pra, autori i saj nuk njihet).
2. Karakteri motërzues : ekzistenca e disa varianteve për të njëjtin krijim
3. Krijim kolektiv
4. Karakteri sinkretik(bashkëprania e elementeve me natyra të ndryshme)
5. Karakteri improvizues (improvizimi përfton variante)
Ndërtimi i njohurive të reja: Lexim zinxhir, pema e mendjes, punë në grupe

Lexim zinxhir
Pesë nxënës do të lexojnë me zë të lartë, njëri pas tjetrit , informacionin e ri.
Pema e mendjes
Mësimdhënësi/ja mund tù shpjegojë nxënësve informacionin e ri duke e përmbledhur me teknikën “Pema
e mendjes”.

Tërë pasuria kulturore e artistike, vlerat e krijuara nga populli në shekuj, njihen me emrin folklor (nga
anglishtja: folk – popull dhe lore – dije, urtësi), pra dije, urtësi, krijimtari popullore
Folklori
folklor letrar folklor muzikor folklor koreografik folklor dramatik
Epika Lirika intime
prozë vargje familjare shoqërore
Mësimdhënësi/ja ndërton bashkë me nxënësit pemën e mendimit.
Epika
Kanuni i Lekë Kângët e Kreshnikëve, Baladat janë forma Përrallat janë forma më e
Dukagjinit, një kod të quajtura edhe Eposi gojore me tema ndërlikuar e letërsisë gojore
i pashkruar, por i për Mujin e Halilin, të mëdha morale, në prozë, ku ngjarja ndodh
sistemuar i jetës. janë një cikël i madh dhe që përcillen gjithmonë përtej reales,
këngësh me tema nga emocione të e përkundur në gjerësitë
heroike. forta. fantastike të botës së njeriut .
Nxënësit, i udhëzon mësimdhënësi/ja, të nënvizojnë në tekstin e tyre çështjet kryesore.
Punë në grupe
Mësimdhënësi/ja e ndan klasën në katër grupe. Kalojnë në rubrikën “Diskutoni dhe arsyetoni”.
138
Nxënësit, i udhëzon mësimdhënësi/ja, të nënvizojnë në tekstin e tyre çështjet kryesore.
Punë në grupe
Mësimdhënësi/ja e ndan klasën në katër grupe. Kalojnë në rubrikën “Diskutoni dhe arsyetoni”.
Grupi I: ushtrimi 1/a
Kultura tradicionale e një kombi. Pjesët përbërëse të saj.

Grupi II: ushtrimi 2/a
Flasin më konkretisht për kulturën e vendlindjes së tyre.
Grupi III: ushtrimi 1/b
Tregojnë se cilat janë format më të çmuara të letërsisë gojore shqiptare. Japin karakteristikat
më të veçanta të secilës prej tyre.
Grupi IV: ushtrimi 2/b
Ndikimi i letërsisë gojore në atë modernen dhe bashkëkohoren.
Përforcimi: Punë në çift

Nxënësit do të plotësojnë ushtrimin 3/a duke punuar në çift me njëri-tjetrin.
Letërsia gojore Letërsia e shkruar

1. letërsia gojore është një kulturë më e hershme se 1-. baza e letërsisë së shkruar është letërsia
sa kultura e shkruar folklorike
2. anonime 2. krijim individual
3. kalon brez pas brezi 3. vepra e pandryshueshme
4. kolektive 4. ndërtim më të ndërlikuar
5. improvizuese 5. ruan shprehjet individuale
6. sinkretike 6. komunikon në mënyrë të ndërmjetme me
7. motërzuese marrësin
8. formulëzimet
9. e drejtpërdrejtë me marrësin
139
Lënda: Letërsi
Koncepti bazë i fushës së kurrikulës:

Vlerësimi i letërsisë mesjetare dhe ndikimi i saj në historinë e letërsisë botërore.
Tema: Eposet Mesjetare
Fjalët kyç: Periudha Mesjetare, autorë, botëkuptim, origjinalitet.

• Zhvillon të menduarit për realizimin e kërkimit kuptimor në fragmentin “Kënga e Rolandit” epos
kombëtar.
• Kupton nëpërmjet zbërthimit të eposit përvojën e njeriut, marrëdhëniet njeri-pushtet, ndryshimet dhe
Kompetenca qytetare
• Shqyrton në mënyrë kritike sjelljet, motivet dhe veprimet e thëna përmes vargjeve që mund të jenë
• përcakton kushtet që ndikuan në zhvillimin e letërsisë mesjetare;
• tregon format e para të letërsisë së mesjetës;
• shpjego llojet e krijimit letrar që u zhvilluan në këtë periudhë;
• rendit karakteristikat e letërsisë mesjetare;
• rendit autorët dhe karakteristikat e tyre.
Nxënësi:
• përcakton vlerat reale të peirudhës mesjetare si periudhë e ndryshme nga ajo pararëndëse;
• identifikon frymën që kjo periudhë i dha kohës;
• përshkruan tiparet që mbizotërojnë në veprat e krijuara në këtë kohë, si u kombinuan ato me njera-
tjetrën;
• diskuton mbi vlerat;
• flet mbi lautorë të veçantë.
Flasim dhe mendojmë mbi rëndësinë e Mesjetës.
Mjetet: teksti.
Përdorimi i TIK-ut: kërkojmë në google mbi mesjetën
Laptopi e projektori: shfaqim diagramë, vargje dhe foto të autorëve në Mesjetë.
arte, historia, filozofia.
PËRSHKRIMI METODOLOGJISË DHE RRJEDHËS SË PLANIFIKUAR TË ORËS
Pjesa hyrëse
Hapi 1. Lexim i drejtuar. Lexojmë materialet që nxënësit kanë sjellë për artin në Mesjetë, foto me autorë
të kësaj periudhe. Më pas bëjmë lidhjen midis mësimit të kaluar dhe informacionit të ri.
Ditari dypjesësh: Ç’ kuptojmë me dimension socio-kulturor?

140
Dimensioni socio-kulturor Cilat janë ndarjet e kësaj periudhe?
Historianet anglisht-folës e ndajnë mesjetën

Me Mesjetë ose Kohë të Mesme nënkuptojmë në 3 nenperiudha: Mesjeta e hershme, e
kryesisht, periudhën ndërmjet shekujve V-XV. mesme dhe e vone. Belgu Henri Pirenne dhe
hollandezi Johan Huizinga percaktuan vitet se
kur fillonin dhe mbaronin këto nenperiudha në
fillim te shekullit 20.
• Mesjeta e Hershme (476-1000)
• Mesjeta e Mesme (1000-1300)
• Mesjeta e Vonë (1300-1453)
Pjesa kryesore
Hapi 2. Lexim dhe shpjegim nga teksti - Analizim - Pyetje-përgjigje.
Mesuesi/ja hedh për diskutim mes nxënësve kuptimin për termin mesjetë që kanë të bëjnë me informacionin
ri. Nxënësit janë të lirë të thonë fjalën e tyre duke argumentuar mendimet.
1. Diskutoni per termin “Mesjetë”. (përgjigje e sugjeruar: Më 1469, Xhovani Andrea, bibliotekar i Papës, futi
në përdorim termin “Mesjetë”, por në kuptimin e modernes së kohës - si një kërkesë e kthimit në Antikitetin
e vërtetë, si një kundërpeshë e kuptimeve kulturore e letrare të cilat ne sot i quajmë mesjetare.
2. Cilat janë kuptimet e ndryshme që mori ky term në periudha të ndryshme? (përgjigje e sugjeruar: Kuptimin
e sotëm të “kohës së mesme”, Mesjeta e mori në shek. XVII, kur eruditët gjermanë ndanë historinë e
njerëzimit në tri epoka: Antikitet, Mesjetë, Kohëra Moderne. Diku nga fillimi i shek. XIX, termi Mesjetë nisi të
marrë kuptim pezhorativ (të përdorej në kontekst negativ), ndaj dhe gradualisht u zëvendësua me nocionin
mediaval, veçanërisht në fushën e studimeve humane.
2. Cilat janë lidhjet e Krishtërimit me Mesjetën? (përgjigje e sugjeruar: Me rënien e Perandorisë Romake,
vendet që ishin nën atë perandori, zunë të qeveriseshin nga pushtues të ndryshëm barbarë. Kur pasuesit
e profetit Muhamed, zgjeruan pushtetin e tyre në Lindjen e Mesme dhe në Mesdhe, duke shfrytëzuar mjaft
edhe eksperiencat e grekëve të vjetër dhe të romakëve, erdhi koha e kryqëzatave, por dhe e zhvillimeve
multikulturore; kështu që Evropa fitoi mjaft nga kontaktet me këtë kulturë të pasur.)
Shpjegoni kuptimin e këtyre citimeve Si duhet
Epoka e obskurantizmit dhe e barbarise. si kohë kryqëzatash, si zonë e errët e mendjes dhe
e veprimit njerëzor; si diktat absolut të kishës mbi
individin
Fjala mesjetar, është bërë atribut përbuzës; sikurse Përdoret për tipizimin e Mesjetës në kuptimin e rendit
edhe nocioni feudalizëm. shoqëror.
Kisha e Mesjetës, si institucion i fuqishëm religjioz Shpjegon pse logjika poetike e kësaj kohe reflektonte
dhe politik e kulturor, bëri çmos që të saktësonte në etikës, e mendësi me frymë mesjetare, me ndonjë
përgjegjësitë dhe të drejtat individuale, në të gjitha përjashtim.
fushat e mendimit dhe të përvojave individuale, me
qëllim që individualiteti të shihej vetëm si pjesë e
bashkësisë.
141
Mesjeta, krahas farës së antikitetit grek, shihet si një Thuhet se, në Mesjetë, pavarësisht prej praktikave
bërthamë prej të cilës nxjerr krye kultura perëndimore religjioze, ndonjëherë mjaft të egra, u zgjuan dhe
Mesjeta shihet edhe si periudha moderne e hershme, u holluan ndjenjat dhe mendimet njerëzore; dolën
e rëndësishme për prirjet e mëvonshme kulturore me në dritë modele të reja, eksperienca e simbole të
universitete, filozofi, arkitekturë e letërsi brilante. rëndësishme.
Në shek. XIV-XV fjala renesancë mori kuptim jashtë Prandaj ajo nisi të vështrohej si rilindje dhe në
sferës religjioze. kuptimin e arteve, letrave, edukimit dhe madje edhe
në fushën e lirisë politike
1. Veprimtari e drejtuar: Organizuesi grafik.
mesjetës? kohën, ndikimet? më tej rreth veprave të tij?
periudhë që vjen menjëherë pas ka kuptime të ndryshme Çfarë thuhet për të? ka format
Antikitetit greko-romak e veta të shkrimit, lloje të reja
që sjellin një dimension të ri në
historinë e letërsisë.
Këngët e Rolandit (epos lloji epik .Periudha kur krijohen eposet

francez), Këngët e Sidit kombëtare shtrihet nga shek. XI deri
(epos spanjoll), Kënga e në shek. XV
Nibelungëve (epos gjerman).
poema kalorsiake (poezi u shkrua nga poetë oborrtarë, të cilët

oborri) i thurën lavde interesave të kalorësisë
e fisnikërisë. Këto quhen ndryshe dhe
romane në vargje.
Shkrim i Shenjtë, si u zhvillua edhe si literaturë, që u

Besëlidhja e Re kodifikua si Shkrim i Shenjtë, si
Besëlidhja e Re, që daton nga fillimi i
erës sonë.
- rondoja - poezi e shkurtër me rimarje vargu në

formë refreni;
- pastorela - dialog i vjershëruar;
- poezia mistike - vjershë me frymëzim fetar, që i
thurte himn frymëzimit hyjnor.
teatri rrëfejnë në mënyrë naive episode nga
mistere historia e shenjtorëve ose ilustrojnë
parabola biblike.
142
Hapi 3. Pyetje-përgjigje. Kjo rubrike ndërtohet me pyetjet e tekstit. Mesuesi/ja drejton pyetje
1. Në cilin hark kohor shtrihet periudha e Mesjetës?

2. Përmendni disa nga momentet kyç historike të kësaj kohe që ndikuan edhe në letërsi. Kujtoni ç’keni
mësuar nga historia për kohën e kryqëzatave.
3. Përse periudha e Mesjetës është trajtuar si një periudhë e errët e historisë? Gjeni paralelet ndërmjet
zhvillimit të formave poetike me letërsitë nacionale të kësaj periudhe.
4. Përmendni disa nga eposet më të rëndësishme evropiane që u krijuan në Mesjetë.
5. Flisni për veçori të llojeve lirike, si:
• poema kalorësiake
• poezia e trubadurëve etj
Pjesa përfundimtare dhe vlerësimi i të nxënit:
Vlerësimi: Mësimdhënësi/ja Përgjatë kësaj rubrike, mësimdhënësi/ja mban shënime në lidhje me përgjigjet
e nxënësve. Vlerësimi i përgjigjeve me gojë. Vlerësimi për të nxënë (i vazhdueshëm).
Detyrat dhe puna e pavarur: Lexoni fragmente nga “Këngët e Rolandit”.
143
Fusha kurrikulare: Gjuhët dhe komunikimi Shkalla e kurrikulës: V Klasa: X
Lënda: Letërsi
Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Vlerësimi i Këngëve të Rolandit në periudhën e mesjetës
Tema: Mesjeta – Eposet kombëtare
Njësia mësimore: Kënga e Rolandit
Fjalët kyç: epos kombëtar, luftëtar, brenga, dëshmor, parajsë

• Zhvillon të menduarit për realizimin e kërkimit kuptimor në veprën “Kënga e Rolandit” epos kombëtar.
Kompetenca qytetare
• dallon heroin kryesor; identifikon kuptimin e eposit kombëtar;
• identifikon karakteristika e kohës;
• analizon mesazhet;
• zbërthen kuptime filozofike që vijnë përmes veprës.

Nxënësi:
• përcakton vlerat reale të krijimtarisë së eposit francez në “Këngët e Rolandit”;
• përshkruan heronjtë, dhe vlerëson si kombinohen shpirtërorja me detyrën ndaj atdheut;
• diskuton mbi aspekte historike;
• zbërthen e mesazhe.
Nxënësi kupton, nëpërmjet kontekstit, se si përvoja heroike e Rolandit ndikon në ndërtimin e përvojave
personale, që vlejnë më vonë në qasjen ndaj botës dhe perceptimin e saj.
Mjetet: teksti, tabakë letre, fragmente nga Këngët e Rolandit.

historia, filozofia, gjuha.
“Këngët e Rolandit” ose mund të merret pjesë nga fragmente të ndryshme dhe mund të trajtohet. Nxënësit
janë vënë në dijeni një orë më përpara për këtë temë, ku dhe ata të kenë mundësi të bëhen pjesë aktive,
me materiale të ndryshme. Të gjithë nxënësit kanë përpara fragmentin.
Pjesa hyrëse

Mësimdhënësi/ja shkruan në dërrasë “Trubaturët” dhe nxënësit e plotësojnë atë.
144
sollën liri në krijim
Trubaturë

poezi e hapur poezi e mbyllur

poezi me humor
konflikte
religgjioze frymë heroike
bëmat e
kreshnikëve
Hapi i dytë: Shikoni titulli Këngët e Rolandit dhe zbuloni çfarë mund të kenë të përbashkët me Ciklin e
kreshnikëve,?
(përgjigje e sugjeruar: janë epose kombëtare, këndohen, kanë në qender heronj legjendarë.)
Hapi i tretë: Lexim dhe kuptim në rrafshin horizontal

Identifikoni tre ciklet kryesore dhe thoni ku bën pjesë “Kënga e Rolandit”? (përgjigje e sugjeruar: Tri cikle të
mëdha: Cikli i Mbretit, Cikli feudal dhe Cikli Uiliam. Kënga e Rolandit bën pjesë te Ciklit të Mbretit.
Shpjegoni kuptimin e termit geste? (përgjigje e sugjeruar: fjala geste ka kuptimin e bëmave të një komuniteti
a etnie të caktuar, të një race ose grupimi social.
Pyetje-përgjigje
Ku rrtëfeht ngjarja _________________________ (në Saragozën e Spanjës)

Kur zhvillohet ______________________ (kur Karl Sharlemanja udhëhoqi një fushatë kundër myslimanëve,
të cilët ai i quan saraçenë).
A ka bazë historike ____________________ (ka një bazë të qëndrueshme historike, kur dihet se mbreti Karl
kishte hyrë në Spanjë më 778).
Çfarë ndjenjash dalin në pah _______________________ (ndjenja patriotike dhe religjioze)
Pse ka rëndësi kjo këngë?_________________ (ndër poemat e para nacionale që u hapi rrugë vizioneve
letrare të një bote moderne që do të lindte; me tema, forma e ide edhe më të pasura letrare).
Bërthama psikologjike e Rolandit është te pohimi i tij “nuk dua të humbas nderin”. Çfarë mendoni për këtë
pohim? ______________ (periudha e letërsive kalorsiake)
Punë me grupe - Diskutim dhe prezantim i detyrës.
Grupi 1 - Flisni për veçori tipologjike të Këngës së Rolandit? Shpjegoni kuptimin e emërtimit: chansons de
geste? Përse lufton Rolandi?
Grupi 2 - Ç’veçori epike ka ky epos lidhur me temën dhe me rrëfimin?
Grupi 3 - Si shtjellohen ngjarjet?.
Grupi 4 - A ka të vërteta historike në këtë poemë? Si ndërthuren në vepër këto elemente?
Punë e pavarur individuale

Formulo me në fjali mesazhin që përcjell vepra. Shpjego natyrën dhe rolin e Rolandit dhe Oliverit. Përse
Rolandi mendon se nuk është e mundur të kërkojnë ndihmë poi u duhet të vazhdojnë luftën?
Analizim – Kënga e Rolandit është krijim epik. Si vjen te ju si lexues akti heroic i Rolandit?
Vlerësimi: Vlerësimi i përgjigjeve me gojë. Vlerësimi i punës në grup. Vlerësim mes nxënësish.
Detyrat dhe puna e pavarur: Shpjegoni raportet mes këytre emrave të veprës.
Karl Sharlemanja - Saraçen - Rolandi - Atdheu
145
Raporti mes kundërshtarëve
Karl Sharlemanja dhe Saraçenët
Raport sakrifice
Rolandi – Atdheu
Raport nderi
Karl Sharlemanja dhe Rolan
Fusha kurrikulare: Gjuhët dhe komunikimi Shkalla e kurrikulës: V Klasa: X

Lënda: Letërsi
Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Vlerësimi i Këngëve të Rolandit në periudhën e mesjetës

Tema: Mesjeta – Këngët e Rolandit
Fjalët kyç: epos kombëtar, luftëtar, brenga, dëshmor, parajsë
• Zhvillon të menduarit për realizimin e kërkimit kuptimor në fragmentin “Kënga e Rolandit” epos
kombëtar.
Kompetenca qytetare
• dallon rolin e heroit kryesor;
• identifikon figurat letrare;
• identifikon fakte reale dhe fakte fantastike;
• analizon personazhin;
• krahason eposin tonë me eposin francez për nga faktet reale dhe fantastike.

• përdor organizuesit grafikë në funksion të të kuptuarit të koncepteve e ideve të fragmentit;
• mbron idetë e tij duke i ilustruar me detaje dhe me shembuj nga teksti;
• bën pyetje dhe përgjigjet në mënyrë të përgjegjshme;
• zbulon mesazhet që përcillen me anë fragmentit;
• identifikon në tekst veçoritë e rrëfimit;
• shpjegon funksionin e përdorimit të mjeteve gjuhësore e stilistike;
• realizon përshkrimin e personazheve në plane e aspekte të ndryshme.
Nxënësi kupton, nëpërmjet kontekstit, se si përvoja heroike e Rolandit ndikon në ndërtimin e përvojave
personale, që vlejnë më vonë në qasjen ndaj botës dhe perceptimin e saj.
Mjetet: teksti, tabakë letre, fragmente nga Këngët e Rolandit.
Ndërlidhja me fushat kurrikulare apo me çështje ndërkurrikulare: historia, filozofia, gjuha.
Kjo orë mësimi mund ti lihet në dëshirë mësuesit për ta zhvilluar atë. Kjo orë mund të trajtojë në
përgjithësi “Këngët e Rolandit” ose mund të merret pjesë nga fragmente të ndryshme dhe mund të
trajtohet. Nxënësit janë vënë në dijeni një orë më përpara për këtë temë, ku dhe ata të kenë mundësi të
bëhen pjesë aktive, me materiale të ndryshme. Të gjithë nxënësit kanë përpara fragmentin.
146
Pjesa hyrëse
Mësimdhënësi/ja shkruan në dërrasë “Rolandi” dhe “Mujo” nxënësit e plotësojnë atë.

heronj legjendarë
Mujo Rolandit

frymë heroike
poezi me humor vriten duke u
ndeshur
konflikte
kreshnikë
mbrojnë
atdheun
Hapi i dytë: Lexoni fragmentin Këngët e Rolandit dhe zbuloni situatën paraprake të fillimit të luftës?
Hapi i tretë: Lexim dhe Pyetje-përgjigje

1. Identifikoni momentet kryesore të subjektit “Kënga e Rolandit”?
2. Shpjegoni rëndësinë e Bririt si mjet komunikimi?
3. A njihni ju forma të tjera komunikimi në ciklin tonë?
Hapi i katërt: Dora e fshehtë, punë e udhëhequr (Mësimdhënësi/ja ka përgatitur 5 skeda që përmbajnë
elemente të subjektit dhe në mënyrëtë çrregullt jau jep grupeve të punës që pasi shkëmbejnë mendimet
vendosin të rindërtojnë tekstin sipas radhës.)
Rindërtoni tekstin duke renditur si duhet: a. parashtrimin e ngjarjes (grupi 5); b. pikën e lidhjes, (grupi 2); c.
zhvillimin e ngjarjes (grupi 3); d.pikën kulmore (grupi 1) dhe e. zgjidhjen e saj (grupi 4).
Organizuesi grafik punë në grupe:
Grupi I Grupi II Ide, krijim
7. Gjeni dhe lexoni me zë vargjet që

Figura e mbretit përmendet Zgjidhni një nga ilustrimet e tekstit
disa herë. shprehin frymën heroike të kohës: dhe shprehni me pak fjalë ndjesitë
Pse? - Respektimin e kodeve të nderit, që ju ngjall ai ilustrim, në lidhjeme
Kush tradhton dhe pse? - Dashurinë ndaj atdheut, mesazhin që përcjell teksti
Ilustrojeni me vargje - Besnikërinë ndaj mbretit,
- Devotshmërinë ndaj krishterimit.
Ç’të përbashkëta dhe të ndryshme
kanë ato me frymën heroike të
eposeve shqiptare?
Diskutim dhe prezantim i detyrës.
Grupi 1 - Si e kuptoni: Rolandi është trim dhe Olivieri i mençur, duke e parë këtë në kontekstin e zhvillimeve
brenda poemës. Diskutoni në grupe: kujt i jepni më shumë të drejtë Rolandit apo Olivierit?
Grupi 2: Përshkrimi i ushtrisë pagane jepet nëpërmjet rrëfimit të Rolandit. Nga ç’këndvështrim e sheh ai:
si pozicion gjeografik ____________ si pozicion moral.
Grupi 3. Diskutoni për të gjitha detajet me të cilat përshkruhen saraçinët. Nënvizoni fjalët-çelës, që e shprehin këtë.
Vlerësimi: Vlerësimi i përgjigjeve me gojë. Vlerësimi i punës në grup. Vlerësim mes nxënësish
Detyrat dhe puna e pavarur: Lexoni “Vdekja e Rolandit”.

147
Fusha kurrikulare: Gjuhët Lënda: Letërsi Shkalla e Klasa: X
dhe komunikimi kurrikulës: V
Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Letërsia gojore Situata e të nxënit: Bisedë për pasurinë
shqiptare folkorike në prozë
Njësia mësimore: Proza popullore
Nxënësi/-ja: Kanuni,
° flet për veçori të ligjërimit në Kanun; përralla,
° shpjegon kuptimin e formulimit të nenit: “Beja s’ka skaj, por prozë,
s’ban perbishtnime”; nene,
° përshkruan rolin e Kanunit në ruajtjen e etnikumit shqiptar; fantastike
° identifikon klishetë e fillimit dhe të mbarimit të përrallave;
° klasifikon kodet morale dhe personazhet në përrallë.
Mjetet: teksti i nxënësit, e-libri, Kanuni i Lekë Dukagjinit, Ndërlidhja me fushat kurrikulare apo me
mjete të tjera shkollore çështje ndërkurrikulare:
Historia
Arte figurative
Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari Koha
Parashikimi Vrojtim. Pyetje-përgjigje 10 minuta
Ndërtimi i njohurive Lexim i drejtuar. Përmbledhje e 25 minuta
strukturuar. Punë në grupe
Përforcimi i njohurive Punë e diferencuar 10 minuta

Parashtrimi: Vrojtim, pyetje-përgjigje
Vrojtim
Në fillim të orës së mësimit nxënësit diskutojnë për detyrën e shtëpisë. Lexojnë detyrën dy nxënës.
Ata vështrojnë portretin e Lekë Dukagjinit dhe diskutojnë me njëri-tjetrin për mënyrën si është pikturuar.
Pyetje – përgjigje
Mësimdhënësi/ja u drejton pyetje nxënësve:
Ushtrimi 1/a. Në ç’kohë i ka rrënjët Kanuni i Lekë Dukagjinit? Ç’mendojnë studiuesit për titullin e kësaj
vepre?
Ushtrimi 1/b. 1. Formuloni përkufizimin e përrallës si lloj i prozës në letërsinë gojore.
Ushtrimi 6/a. Ç’vend zë Kanuni i Lekë Dukagjinit në kulturën shqiptare? Përse thuhet që kjo vepër përbën
palcën etnike të kombit shqiptar?
Ndërtimi i njohurive të reja: Lexim i drejtuar, përmbledhje e strukturuar, punë në grupe

Lexim i drejtuar
Nxënësit do të lexojnë për pak minuta informacionin e ri. Nënvizojnë çështjet kryesore.
Mësimdhënësi/ja shkruan në dërrasë përmbledhtazi çështjet kryesore.
Kanuni i Lekë Dukagjinit
148
Emërtimi i veprës
Sistemimin e kësaj vepre, që i ka rrënjët në kohën e mesme e ka bërë krijuesi dhe dijetari i kulturës shqipe,
Shtjefën Gjeçovi (1874 – 1929). Vepra u botua në Shkodër më 1933. Disa e lidhin këtë vepër me Lekë
Dukagjinin.... Fjala kanun (masë) është e rrënjës greko-bizantine.....
Struktura dhe gjuha

Struktura e Kanunit përbëhet nga 12 libra që përfshijnë fusha të ndryshme të jetës në kolektivitet, ku hyn besi-
mi, prona, gjaku, ndëshkimi..... Ligjërimi shkon drejt formave të ngurtësuara, të cilat janë formulat, paragrafët,
që mbahen lehtë mend dhe zbatohen në jetën e përditshme.
Shumë formulime nenesh dhe, përgjithësisht, të gjitha shprehjet që Gjeçovi i ka vendosur në thonjëza, kanë
vlerën e Fjalëve të urta popullore.
Përralla
Përrallat shqiptare
Përrallat janë krijime mjaft të vjetra; disa studiues mendojnë që janë mbetje të miteve të lashta; ato kanë një
strukturë universale, çka është veti e përbashkët për çdo popull. Fantastikja dhe e Mrekullueshmja përbëjnë
thelbin e ndërtimit kompozicional të përrallës, me synim për të arritur një qëllim të ëndërruar njerëzor.
Trualli i përbashkët i përrallave shqiptare dhe ballkanike

Trualli i përbashkët i përrallave shqiptare dhe ballkanike, i ka rrënjët nga antikiteti e këndej.
......Shtjellimi i subjekteve sipas skemës aventurore, udhëtimi, bredhja....
....Kjo ngjashmëri prek edhe personazhet e përrallës ku Katallani me një sy bëhet i krahasueshëm me
Polifemin...
Punë në grupe
Mëuesi/ja e ndan klasën në katër grupe pune.
Grupi I: ushtrimi 2/a, 4/a. Cila është masa morale mbi të cilën kodifikohen fusha të ndryshme të jetës
kolektive në Kanun? 4. Shpjegoni kuptimin e shembujve që janë sjellë në tekst.
Grupi II: ushtrimi 3/a. Veçori të ligjërimit në Kanun. Vlera e formulimeve që janë të futura në thonjëza.
Grupi III: ushtrimi 3/b. Si klasifikohen kodet morale dhe personazhet në përrallë?
Grupi IV: ushtrimi 4/b. Figurat mitologjike në përrallë. Përmendni disa prej tyre..
Përforcimi: Punë e diferencuar

Nxënësit do të punojnë ushtrime të ndryshme.
1. Shpjegoni kuptimin e formulimit të nenit: “Beja s’ka skaj, por s’ban perbishtnime”. Do të punojnë
nxënës të nivelit mesatar.
2. Kujtoni disa formula të fillimit dhe të mbarimit të përrallave (nxënës të nivelit minimal).
3. Ushtrimi 5/b. Gjeni pikëtakimet e elementeve të përrallave shqiptare me subjektet e kohës antike.
Çfarë dëshmon kjo? Do të punojnë nxënës të nivelit maksimal.
Vlerësimi: Mësimdhënësi/ja vlerëson nxënësit për: a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e

informacionit shkencor (2-3 nxënës me notë).
nxënës me notë).
Detyrat dhe puna e pavarur : a) ushtrimi 6/b, për nxënës të nivelit minimal.
b) rubrika “Detyrë”, për nxënës të nivelit mesatar dhe maksimal.
149
Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Letërsia gojore Situata e të nxënit: Bisedë për baladat
shqiptar
Njësia mësimore: Balada
Nxënësi/ja: Baladë
° përkufizon termin baladë; Sprovë morale
° flet rreth sprovave etike të shfaqura në baladën Kostandini Elemente lirike
e Doruntina dhe baladën Ago Ymeri; Elemente epike
° rendit elementet bazë lirike dhe epike nga baladat e Dramatikë
mësipërme;
° shquan elementet dramatike të fabulës së baladës.
Mjetet: teksti i nxënësit, e-libri, kënga e Ago Ymerit, balada Ndërlidhja me fushat kurrikulare apo me
e Ago Ymerit dhe balada e Kostandinit dhe Doruntinës çështje ndërkurrikulare:
Artet figurative
Muzika
Struktura: PNP Metoda, teknika dhe veprimtari Koha
Parashikimi Dëgjim i drejtuar, bisedë 10 minuta
Ndërtimi i njohurive Lexim shprehës, punë me panele, 25 minuta
punë me grupe
Përforcimi i njohurive Punë në dyshe, plotësimi i skedës 10 minuta
Parashtrimi: Dëgjim i drejtuar, bisedë
Në fillim të orës së mësimit nxënësit diskutojnë për detyrën e shtëpisë. Një nxënës lexon detyrën.
Dëgjim i drejtuar
Nxënësit do të dëgjojnë këngën e Ago Ymerit dhe diskutojnë me njëri-tjetrin për të.
Bisedë
Duke marrë shkas nga kënga, ata kujtojnë fabulën e baladës Ago Ymeri dhe bisedojnë rreth saj.
Ndërtimi i njohurive: Lexim shprehës, punë me panele, punë me grupe
Lexim shprehës
Mësimdhënësi/ja i orienton nxënësit të lexojnë informacionin e ri dhe të nënvizojnë çështje që atyre u
duken interesante, ose që nuk i kuptojnë.
Balada
Balada është një formë e veçantë e letërsisë gojore, në të cilën janë të përziera elementet epike e dramatike me
ato lirike.
150
Thelbi autokton
Baladat shqiptare njohin shumë variante të brendshme: zakonisht ka variante veriore e jugore, por edhe variantet arbëreshe.
Sprovimi etik dhe dramaciteti.
Dy nxënës të nivelit të lartë do të shkruajnë në dërrasë çështjet kryesore, më pas, të dy shprehin mendimet e
tyre për baladat.
Punë me panele
Mësimdhënësi/ja e ndan klasën në dy panele. Në çdo bankë shpërndan nga një fragment të baladës
Kostandini e Doruntina dhe të baladës Ago Ymeri (nxënësit do të punojnë rubrikën “Diskutim”).
Paneli I. Balada Kostandini e Doruntina
Paneli II. Balada Ago Ymeri
Secili panel i nxënësve ndahet në grupe më të vogla për të studiuar tekstet.
Punë në grupe
Grupet e panelit I: Balada Konstandini e Doruntina.
Grupi 1. Realja dhe fantastikja.
Grupi 2. Fabula dhe dramaciteti.
Grupi 3. Elementet bazë lirike dhe epike.
Grupi 4. Sprova morale dhe etike. Tema dhe motivet.
Grupi 5. Figurat artistike.
Grupet e panelit II: balada Ago Ymeri
Grupi 1. Realja dhe fantastikja.

Grupi 2. Fabula dhe dramaciteti.
Grupi 3. Elementet bazë lirike dhe epike.
Grupi 4. Sprova morale dhe etike. Tema dhe motivet.
Grupi 5. Figurat artistike.
Përforcimi: Punë në dyshe, plotësimi i skedës
Punë në dyshe, plotësimi i skedës

Nxënësit punojnë në dyshe me shokun e bankës për të plotësuar skedën e baladës.
Skeda e baladës
Skeda e baladës
Autori: anonim
Struktura: _________________________________________________
Tema, motivet, mesazhi:______________________________________
Personazhet: ______________________________________________
Hapësira: _________________________________________________
Koha: ___________________________________________________
Figuracioni: _______________________________________________
Elementet reale dhe fantastike: ________________________________
Sprovimi etik dhe dramaciteti:__________________________________
Elementet lirike dhe epike: ____________________________________
Vlerësimi
mesatar);
në dyshe(3-4 nxënës të nivelit të lartë, të cilët vlerësohen me notë).
a) ushtrimi 3/a (nxënës të nivelit të lartë);
b) ushtrimi 5/b (nxënës të nivelit të ulët dhe mesatar).
151
Fusha kurrikulare: Gjuhët Lënda: Letërsi Shkalla e Klasa: XI
Eposet në mesjetë Nxënësi/ja njihet me krijimet më të hershme
Njësia mësimore: dhe ndërgjegjësohet për origjinën e letërsisë,
Eposi europian dhe ai ballkanik që i ka themelet në popull. Në këtë mënyrë
mëson edhe origjinën e vet kulturore.
Nxënësi/ja: Epos
• diskuton në grup në mënyrë konstruktive, duke Mesjetë
dhënë dhe marrë informacion mbi temën; Epos kombëtar
• fiton aftësitë e nevojshme për të kuptuar natyrën e Poemë kalorësiake
letërsisë.
Mjetet: Ndërlidhja me fushat kurrikulare apo me
teksti i letërsisë, fjalor mitologjik, enciklopedi, foto, çështje ndërkurrikulare:
kompjuter, tabelë, shkumës etj. gjuhë shqipe dhe gjuhë e huaj, arte, histori,
TIK
Stuhi mendimesh, metoda e bashkëbisedimit, lexim i drejtuar, punë e pavarur, detyrë hulumtuese

Parashikimi: Pema e mendimeve
Në fillim të orës së mësimit, nxënësit mund të punojnë në mënyrë individuale, ose në dyshe, duke i
hedhur të gjitha idetë dhe njohuritë që kanë në lidhje me eposet; më pas, duke i shkëmbyer me shokun
ose anëtarët e tjerë të grupit. Mësimdhënësi/ja i hedh të gjitha idetë në dërrasën e zezë. Ndërsa dëgjojnë
mendimet e shokëve, nxënësve mund t’u kujtohen gjëra të tjera, ose mund t’u shtohet informacion i ri në
kujtesën e tyre.
lidhet me u kushtohet
lashtësinë heronjve
që ka të bëjë
me popullin
Eposi
Ndërtimi i njohurive: Metoda e bashkëbisedimit, lexim i drejtuar

Pasi kemi mbledhur informacionet e njohura mbi tematikën e orës së mësimit, vazhdojmë të ndërtojmë
njohuritë e reja mbi hapësirat kohore (historike dhe letrare), lindjen dhe zhvillimet e eposeve.
Mesjeta ose Koha e mesme (shek. V-XV).
1469 - Gj. Andrea e përdori termin për herë të parë në kuptimin e modernes
Shek XVII - eruditët gjermanë ndanë historinë në tri epoka: Antikitet, Mesjetë, Kohëra moderne
Shek XIX - termi Mesjetë merr kuptim negativ (epoka e obskurantizmit dhe e barbarive)
Në Mesjetë krijimet patën karakter kolektiv.

Lindën:
• Eposet
• Poemat kalorësiake
• Poema alegorike
152
Dy të parat patën karakter epik, kurse poema alegorike ishte një formë poetike e ndërmjetme.
Eposet kombëtare janë pararoja e letërsive kombëtare, sikundër antikiteti grek pati si zanafillë eposin
homerik.
Karakteristikat e poemave epike: - poema të gjata epike
- figurativisht pasqyrojnë vështirësitë e lindjes së kombeve
- luftëra dhe beteja
- heronj mitikë
Eposet më të rëndësishme europiane janë:
• Këngët e Rolandit (eposi francez)
• Këngët e Sidit (eposi spanjoll)
• Kënga e Nibelungëve (eposi gjerman)
• Cikliepik greko-bizantin “Digenis Akritas”
• Cikli i këngëve të Mujit dhe Halilit, agallarë të Jutbinës
Lexim i drejtuar
Nëpërmjet kësaj teknike nxënësit bëhen të gjithë pjesëmarrës në orën e mësimit. Lexojmë me kujdes
vargjet e përshkrimit të vdekjes së Rolandit, shkëputur nga eposi “Këngët e Rolandit”.
Përforcimi i njohurive: Metoda e bashkëbisedimit
Diskutoni duke arsyetuar.
Punojmë me pikën 3.
Nxënësit dallojnë veçoritë e heroizmit epik te fragmenti që lexuan dhe i diskutojnë ato në klasë, duke
shkruar në dërrasën e zezë veçoritë më tipike.
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësimdhënësi/ja mund të bëjë një vlerësim diagnostikues, me qëllim identifikimin
e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë
mësimit.
Detyra dhe punë e pavarur
Punë e pavarur
Kthejeni fragmentin e mësipërm në një prozë poetike.
Hulumtim
Kërkoni dhe veçoni studime në lidhje me Ciklin e Kreshnikëve (p.sh., referojuni studiuesit shqiptar Eqerem
Çabej në lidhje me këtë temë).
Fusha kurrikulare: Gjuhët Lënda: Letërsi Shkalla e Klasa: XI

Eposet në mesjetë Nxënësi/ja njihet me krijimet më të hershme dhe ndërgje-
Njësia mësimore: gjësohet për origjinën e letërsisë, që i ka themelet në popull.
Eposi shqiptar Në këtë mënyrë mëson edhe origjinën e vet kulturore.
Nxënësi/ja: Epizmi
• diskuton në grup në mënyrë konstruktive, duke dhënë Legjendariteti
dhe marrë informacion mbi temën; Karakter heroik
• fiton aftësitë e nevojshme për të kuptuar natyrën e Zana
letërsisë dhe në veçanti atë të eposit shqiptar; Orë
• përshkruan origjinën dhe përmbajtjen e eposit kombëtar Shtojzovalle
dhe vlerëson rëndësinë historike e kulturore të tij.
153
Mjetet: Ndërlidhja me fushat kurrikulare apo
teksti i letërsisë, fjalor mitologjik, enciklopedi, foto, kompjuter, me çështje ndërkurrikulare:
tabelë, shkumës etj. gjuhë shqipe dhe gjuhë e huaj, arte,
histori, TIK
Stuhi mendimesh, pema e mendimeve, metoda e bashkëbisedimit, lexim i drejtuar, punë e pavarur,
detyrë hulumtuese

Parashikimi: Stuhi mendimesh
Nxënësit mund të punojnë në mënyrë individuale, vepër kolektive
ose në dyshe, duke i hedhur të gjitha idetë që kanë lidhje e moçme
me eposin shqiptar; më pas, duke i shkëmbyer me
shokun ose anëtarët e tjerë të grupit. Mësuesi i hedh baza historike letërsi gojore
të gjitha idetë në dërrasën e zezë. Duke dëgjuar Eposi shqiptar
mendimet e shokëve, nxënësve mund t’u kujtohen
gjëra të tjera, ose mund t’u shtohet informacion i ri identifikon
baza
në kujtesën e tyre. Këtu zë vend edhe kontrolli i një qytetërim të
mitologjike
detyrave të dhëna orën e kaluar. lashtë
Kujtojmë duke bashkëbiseduar dhe duke ndërtuar hartën e mendimeve mbi folklorin shqiptar dhe ndarjen
e tij në lloje. Specifike është përcaktimi i vendit që zë epika legjendare.
Tiparet kryesore të eposit:
• Epizmi
• Legjendariteti
• Karakteri heroik
Ndërtimi i njohurive: Metoda e kllasterit

konteksti letrar
Në këtë etapë të orës mësimore, nxënësve u kërkohet
të lexojnë hap pas hapi, në mënyrë individuale, Temat kryesore:
në tekstin e letërsisë X informacionin e dhënë mbi Lufta për mbrojtjen e trojeve nga të huajt
epikën tonë legjendare, ose ndryshe Lufta për mbrojtjen e nderit
Eposin e kreshnikëve. Duke plotësuar pemën e mendimit, Kulti i jetës së lirë të individit dhe
nxënësit nxjerrin veçoritë e eposit shqiptar. pavarësisë së kolektivitetit
Heronj kryesorë (vëllezërit Muji dhe Halili)
konteksti historik dhe heronj virtualë e fantastikë ,si: Orët e
malave, Zanat dhe Shtojzovallet
Konflikti mes shqiptarëve dhe sllavëve të
Ngjarja ndërtohet nëpërmjet rrëfimit,
jugut (dyndjet sllave në Ballkan)
përshkrimit, figuracionit
Përdorimi i toponimeve e bën Krijimi merr frymë nga trinomi:
ngjarjen konkrete (Jutbina- dikur me - krijues i panjohur
popullsi iliro-shqiptare, sot një qytet i - rapsodi (interpretuesi i këngës)
vogël në Kroaci - dëgjuesi ose lexuesi
Ligjërim i pastër letrar (i trilluar, i
I përhapur në zonat veriore të
mbështetur te fantastikja)
Shqipërisë dhe Kosovës me formë 10-rrokëshin e bardhë të pasur
me theks ritmik.
Figuracion i mbështetur te hiperbola,
epiteti, krahasimi
154
Në këtë etapë të orës së mësimit, për të parë arritjet e nxënësve, punojmë me rubrikën “Diskutoni dhe
arsyetoni”.
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësimdhënësi/ja mund të bëjë një vlerësim diagnostikues, me qëllim
identifikimin e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e
trajtuar gjatë mësimit.

Lexojmë fragmentet e dhëna në tekst, dhe përpiqemi të dallojmë figurat mbizotëruese të hiperbolës,
epitetit dhe krahasimit, duke i konkretizuar.
Hulumtoni në internet të dhëna mbi “Kangët kreshnike” (nga studiues shqiptarë dhe të huaj).

Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Nga Mesjeta në Situata e të nxënit:
Rilindje, Nxënësi njeh dhe ndërton kuptimin e duhur mbi
Njësia mësimore: konceptet letrare dhe historike, duke perceptuar
Dante Aligeri, prijësi i Rilindjes edhe zhvillimin hap pas hapi të letërsisë.

Nxënësi/-ja: Mesjetë
• diskuton në grup në mënyrë konstruktive, duke Rilindje
dhënë dhe marrë informacion mbi temën; Poemë alegorike
• përshkruan momentet kyç të jetës së Aligerit, Komedi
duke veçuar veprat kryesore; Hyjnore
• fiton aftësitë e nevojshme për të kuptuar natyrën Bosht personal
e letërsisë dhe, në veçanti, klasifikimin e saj në Bosht politik
periudha të ndryshme letrare dhe historike.
teksti i letërsisë, fjalor i gjuhës shqipe, enciklopedi, foto, çështje ndërkurrikulare:
kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj. gjuhë shqipe dhe gjuhë e huaj, arte, histori
Pema e mendimeve, bashkëbisedim, Di/Dua të di/ Mësova, pesëvargëshi, punë e pavarur

Parashikimi: Pema e mendimeve
Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet teknikës së bashkëbisedimit dhe pemës së mendimeve, kujtojmë
dhe ndërtojmë informacione.
tiparet
Mesjeta
Format letrare poema alegorike
155
Ndërtimi i njohurive: Pema e mendimeve, Di/ Duatë di/ Mësova
Në këtë moment të orës plotësohet pema e mendimeve me informacione ndërlëndore (kryesisht nga lënda e
historisë).
Mesjeta Rilindje - ndodhën ndryshime të mëdha:
• Politike
• Kulturore
• Letrare lulëzoi poema alegorike ngjarjet
personazhet mbartin shumë kuptime
përjetimet
Nëpërmjet bashkëbisedimit ndërtojmë njohuritë e reja mbi Danten dhe aktivitetin e tij, duke vjelë
informacione të njohura prej nxënësve dhe duke plotësuar informacionet e reja prej mësueses nëpërmjet
metodës Di/ Dua të di/ Mësova.
Di Dua të di Mësova
Dante Aligeri – lindi në vitin 1265 në Firence dhe vdiq në Ravenë, më 1321.
Në jetën e tij pati dy momente kulmore:
• I pari personal: takimi me Beatriçen, e cila më vonë do të mishëronte për të bukurinë hyjnore.
• I dyti politik: kur pushtetin e morën kundërshtarët e tij politikë, të cilët e dënuan me syrgjyn të
përjetshëm (nëse kthehej në Firence do të digjej i gjallë në turrën e druve bashkë me të bijën).
Veprat:
“Jeta e re”, vargje lirike shoqëruar me komente në prozë.
“Rima”, vëllim poetik me poezi të rinisë dhe të mërgimit.
“Monarkia”, traktat politiko-shoqëror, ku Dante shfaq aspiratat për një politikë të re.
Vepra të papërfunduara:
“Mbi gjuhën vulgare”, drejtuar eruditëve të kohës, që mbronin latinishten.
“Gostia”, enciklopedi.
“Komedia hyjnore”, monumenti letrar i epokës (1308-1321).
era e re e
letërsisë
europiane
përbën bazën e udhëtim në
italishtes letrare përtejbotë
Komedia
hyjnore
vepra me kalohet nga
strukturën më tmerri te
simetrike vepra me mrekullia
subjektin më të
plotë
Përforcimi i njohurive: Pesëvargëshi

Shpjegoni me anë të metodës së “pesëvargëshit” titullin e veprës.
Pesëvargëshi është një poemë që kërkon sintetizimin e informacionit dhe të materialeve në një shprehje të
saktë, e cila përshkruan apo reflekton idenë kryesore të një teme të caktuar. Pesëvargëshi është një vjershë
me pesë rreshta. Pesëvargëshi rrjedh nga frëngjishtja (Cinquain), që do të thotë diçka e lidhur me numrin pesë.
156
Pesëvargëshi ka një strukturë të caktuar:
1. Rreshti i parë është përshkrimi me një fjalë i temës (zakonisht emër).
2. Rreshti i dytë është përshkrimi me dy fjalë i temës (dy mbiemra).
3. Rreshti i tretë përmban tri fjalë, që shprehin veprime të temës (tri folje).
4. Rreshti i katërt është një fjali me katër fjalë, që shpreh qëndrimin, ndjenjën për temën (fjali).
5. Rreshti i fundit është një fjalë sinonime, që ripërcakton thelbin e temës (sinonim).
Një model pesëvargëshi:

1. Vepër
2. Gjigante, e paarritshme
3. Kërkon, tregon, thumbon
4. Vepër gjigante, që thumbon vesin tokësor
5. Kryevepër
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi mund të bëjë një vlerësim diagnostikues, me qëllim identifikimin e
njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë
mësimit. Për disa nxënës, mësimdhënësi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë, duke bërë
edhe shënime specifike për nivelet e të nxënit.

Punë e pavarur
Kujtoni ç’është alegoria.
Detyrë
Shpjegoni duke zbërthyer kuptimisht dhe figurativisht dy sintagmat e titullit “Komedia hyjnore”.
157
Fusha kurrikulare: Gjuhët dhe Lënda: Letërsi Shkalla e kurrikulës: V Klasa: X
komunikimi
Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Nga Situata e të nxënit:
Mesjeta në Rilindje, Nxënësi kupton se si përvojat letrare ndikojnë duke
Njësia mësimore: ndërtuar përvoja personale, vlera dhe qëndrime
Komedia Hyjnore – Analizë që vlejnë më vonë në perceptimin e botës. Kështu,
nxënësi ndërton rrugën e tij drejt pastrimit shpirtëror.
Nxënësi/-ja: Komedi hyjnore
• diskuton rreth vlerave, strukturës, filozofisë Ferr
dhe rëndësisë së “Komedisë hyjnore”; Purgator
• ofron argumente për zhvillimet aktuale Parajsë
lidhur me temën; Simbolikë
• diskuton në grup në mënyrë konstruktive Alegori
duke dhënë dhe marrë informacion mbi Kantikë
temën. Bosht intelektual i poemës
Bosht shpirtëror i poemës etj.
Mjetet: Ndërlidhja me fushat kurrikulare apo me çështje
teksti i letërsisë, fjalor i shqipes, enciklopedi, foto, ndërkurrikulare:
kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj. gjuhë shqipe dhe gjuhë e huaj, arte, histori, matematikë

Metoda e bashkëbisedimit, metoda e Kllasterit, punë me grupe, hulumtim, lexim i drejtuar, punë
krijuese (ese)
Parashikimi: Metoda e bashkëbisedimit

Në fillim të kësaj ore mësimi, mësuesi mund të fillojë me kontrollin e detyrave që u janë dhënë nxënësve
orën e kaluar. Disa nxënës me nivele të ndryshme të nxëni lexojnë pesëvargëshat e tyre. Në këtë mënyrë,
të gjithë nxënësit mund të përfitojnë nga njëri-tjetri, sepse çdokush ka fantazitë e veta.
Në vazhdim, mësuesi kërkon nga një nxënës që të pasqyrojë në dërrasën e zezë karakteristikat e “Komedisë
hyjnore” dhe të përpiqet t’i zbërthejë ato.
Ndërtimi i njohurive: Metoda e kllasterit

Për të ndërtuar njohuritë e reja, në këtë fazë të orës së mësimit mësimdhënësi/ja duhet t’i pyesë nxënësit
se kush e ka lexuar veprën. Ata do të bëhen pjesëmarrës aktivë në ndërtimin e njohurive të reja.
Nëpërmjet metodës së Kllasterit ndërtojmë analizën e veprës:
Kjo vepër pasqyron aspiratën e poetit, njeriut të çliruar nga mëkati për të shkruar sa më pastër në botën
tjetër.
Në hartimin e “Komedisë Hyjnore” shihet një plan i caktuar, u jepen rëndësi disa shifrave simbolike. Vepra
është e ndërtuar në 3 pjesë: ferri, purgatori, parajsa. Numri 3 simbolizon treshin mistik (ati, biri, shpirti i
shenjtë). Secila pjesë e poemës së Dantes përbëhet nga 33 këngë, numër që simbolizon vitet që Krishti
jetoi mbi tokë.
Përveç 99 këngëve, vepra ka edhe 1 këngë hyrëse, e cila shërben si parathënie dhe kështu poema bëhet
158
e plotë me 100 këngë, numër që është shumëfishi i 10. Numri 10 konsiderohet si numri i bukur 1+2+3+4=10.
Udhëtimi zgjat 7 ditë, aq sa edhe Zotit iu deshën për të krijuar botën.
Simbolika të tjera të veprës:
• Pyll i dendur- simbol i jetës mëkatare.
• Pantera- simbol i epsheve njerëzore.
• Ujkonja – simbol i lakmisë.
“Komedia Hyjnore” është një shembull ku harmonia më e plotë mbretëron mes formës dhe përmbajtjes.
Dante këtë vepër e quajti vetëm “Komedi”, sepse komedia kishte kuptimin e një vepre që fillon me tmerr
dhe mbaron me gëzim. Adhuruesit e Dantes i shtuan epitetin “hyjnore”, si shprehje lavdërimi dhe admirimi.
Me këtë udhëtim simbolik, që nis nga qenia më e ulët njerëzore e mbërrin te qenia më e lartë, Zoti, Dante
realizon subjektin më të plotë që mund të ketë menduar gjenia poeti kenjerëzore.
Parajsa
Ferri E mrekullueshme, me stil lirik, Purgatori
Kantika më njerëzore me stil ton të butë Të mrekullon me patetikën e
tragjik dhe ton të ashpër melankolisë, trishtim fisnik, toni
Dallohetpërpërsosmëri i përvuajtshëm
Komedia hyjnore
3 kronikat kanë lidhje Dallohet për përsosmëri

simetrie si tre poema të
papërfunduara
Subjekti
Kur Dante arriti në gjysmën e jetës, rastësisht u gjend në një pyll të errët, nga i cili pati një kujtim të
tmerrshëm, që i mbeti në mendje përgjithmonë. Ai u end nëpër pyll gjithë natën, sepse kishte humbur
rrugën. Në mëngjes, para tij ngrihet një kodër, e cila ndriçohej nga rrezet e arta të diellit. Ai merr guximin
nga kjo pamje dhe pas tmerrit të natës fillon të ngjitet nga maja e kodrës, por përpara tij doli një panterë
me një lëkurë të bukur lara-lara. Pas kësaj atij i turret një luan i furishëm me ulërima të forta. Pas luanit i
shfaqet një ujkonjë e ligë dhe e uritur, që i ka zënë rrugën. I tmerruar, ai u nis për në pyllin e errët. Në këtë
çast shfaqet Virgjili, të cilit Dante i lutet ta ndihmojë dhe ta shpëtojë. Virgjili i premton ta nxjerrë nga kjo
gjendje, duke i thënë se duhet të kalojë në mbretërinë e vuajtjeve, pastaj në Purgator dhe më vonë do të
shihte Parajsën. Virgjili i thotë se ka ardhur në ndihmë i këshilluar nga Beatriçja. Të dy hyjnë në derën e
ferrit, aty ku gjenden shpirtrat e njerëzve që kanë bërë mëkate dhe për ta s’ka mëshirë. Dëgjohen rënkime
dhe vajtime. Pasi kalojnë lumin e nëndheshëm, “Akerontin”, hyjnë në rrethin e parë të ferrit. Dante ferrin
e përfytyron si një kon të thyer, me një majë nga qendra e dheut, që ndahet në 9 rrathë, që sa vijnë e
ngushtohen, duke shkuar sa më poshtë.
Tri kategoritë e personazheve:

• Realë, bashkëkohës me Danten (Beatriçja, Paola Malatesta, Françeska da Polenta, kont Ugolini,
kryepiskop Ruxheri.
• Historikë, mitologjikë (Virgjili, Helena, Kleopatra, Penelopa, Paridi, Zeusi etj.)
• Biblikë (Krishti, Moisiu, Juda, djalli)

Vepra ka dy boshte :
• Intelektual (Virgjili)
• Shpirtëror (Beatriçja)
Diskutojmë në klasë mbi ndikimin që pati secili bosht te Dante, madje edhe në vepër.
159
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësimdhënësi/ja mund të bëjë një vlerësim diagnostikues, me qëllim identifikimin e
njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit.
Hulumtim
Dalloni edhe simbolika të tjera të përdorura në vepër.
Lexim i drejtuar
Lexoni fragmentin e shkëputur nga kënga III, Ferri.
Detyrë specifike
Për nxënës me nivel të lartë të nxëni:
Njeriu duhet të jetë i përgatitur mirë për çdo hap në jetë dhe për këtë më përpara duhet të luftojë
rreptësisht me veten dhe ambiciet e tij. Kjo ide është krejt moderne dhe progresive. Mesazhi
i poemës së Dantes i jep një rëndësi të pavdekshme dhe një karakter njerëzor dhe universal veprës
“Komedia hyjnore”.
Ndërtoni një ese argumentuese me këtë temë.

Nga Mesjeta në Rilindje, Nxënësi zbulon kënaqësinë e të
lexuarit dhe bëhet i vetëdijshëm për
shumëllojshmërinë e perceptimit të
Njësia mësimore: botës, duke e vlerësuar letërsinë si mjet
Koment, “Portat e ferrit” kyç për të pasuruar botën emocionale,
për të zhvilluar imagjinatën dhe të
menduarit kritik.
1. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit:
Nxënësi/-ja: Komedia hyjnore
• fiton aftësi për të kuptuar fragmentin “Portat e Ferrit” Portat e ferrit
dhe për të zbërthyer mekanizmin e brendshëm të Tercinë
funksionimit të veprës; Treshi mistik
• zgjeron njohuritë mbi ndërtimin e vargjeve dhe të
strofave;
• demonstron shkathtësitë e fituara gjatë komentit të
fragmentit;
• vështron tablo dhe përshkruan përjetimin e tij me anë
të llojeve të ndryshme të artit.
Mjetet: Ndërlidhja me fushat kurrikulare apo
teksti i letërsisë, fjalor i shqipes, enciklopedi, foto, kompjuter, me çështje ndërkurrikulare:
tabelë, shkumës, fletore etj. gjuhë shqipe dhe gjuhë e huaj, arte,
histori
TIK
Pema e mendimeve, metoda e bashkëbisedimit, diskutim i hapur, punë me grupe, lexim i drejtuar
160
Parashikimi: Metoda e kllasterit/ Pema e mendimeve

Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet metodës së Kllasterit, ndërtojmë pemën e mendimeve mbi
simbolikën e përdorur te “Komedia hyjnore”:
• Pylli i errët - simbolizon rrugën e jetës, mundimet, pendimet.
• Kodra (që ka majën e shndritshme) - tregon një rrugë të drejtë, që të shpie te trilogjia.
• Tri shtazët e egra - simbol i pasioneve njerëzore.
• Pantera – përfaqëson epshin, nga njëra anë e frikëson autorin, por edhe e tërheq atë.
• Luani - përfaqëson madhështinë.
• Ujkonja - përfaqëson koprracinë, pangopësinë.
• Virgjili - është simbol i gjykimit dhe diturisë (bëhet udhërrëfyes i Dantes në
botën e përtejme).
• Ferri - është simbol i mëkatit dhe i krimit.
• Purgatori - është simbol i pendimit.
• Beatriçja - është simbol i hirit hyjnor ose parajsës.
Ndërtimi i njohurive: Diskutimi i hapur, puna me grupe

Në këtë moment të orës së mësimit, nëpërmjet diskutimit të hapur njihemi prej nxënësve me të
kuptuarit e tekstit dhe zbërthimin e fjalëve të reja (nxënësit kanë lexuar më parë fragmentin, shih tek ora
paraardhëse).
Pyetje që ngacmon imagjinatën: - Ç’kuptuat me titullin “Portat e ferrit”, para dhe pas leximit të
fragmentit?
Në vazhdim klasa ndahet në grupe pune, duke u dhënë edhe detyrat përkatëse (punë e drejtuar)
Grupi 1. Detyrat:
• Dalloni në fragment vargjet dhe veçoni duke analizuar përdorimin e dy toneve (paralajmërues
dhe kategorik).
• Cili është roli i Virgjilit në poemë? Dalloni dhe analizojeni atë në të gjitha këndvështrimet.
Grupi 2. Detyrat:
• Gjeni në tekst vargun ku shfaqet lidhja mes Perëndisë dhe Ferrit. Ku mbështetet kjo lidhje?
• Zbërtheni kuptimin dantesk të vargut: “Dashnija nuk lejon mosdashuni”.
Grupi 3. Detyrat:
• Danteja ndien frikë. Ku duket kjo dhe çfarë tregon?
• Ç’mbresë ju lë trokitja në Portën e ferrit?
Grupi 4. Detyrat:
• Te tri strofat e para vërejmë përdorimin e germave të mëdha të shtypit. Ç’efekt ka ky përdorim?
• Zbuloni nga teksti kuptimet e shumta të tij në aspektin fetar, moral, shoqëror, filozofik.
Grupi 5. Detyrat:
(Kujdes! Në këtë grup, mësuesi mund të bëjë pjesëmarrës ata nxënës, prej të cilëve ka pritshmëri më të
larta sa i përket nivelit të të nxënit).
• Punoni me rubrikat: reflektoni për strukturën, gjuhën dhe stilin, në tekstin e nxënësit.
Pasi u është lënë një kohë e caktuar grupeve të nxënësve, realizohet diskutimi në klasë mbi detyrat
e çdo grupi. Në fillim diskutohet mbi pyetjen e parë të 4 grupeve të para, pastaj mbi pyetjen 2, në fund
prezanton punën grupi 5.
Lexim i drejtuar
Lexojmë informacione shtesë mbi Pashko Gjeçin, përkthyesin e kësaj vepre madhore.
161
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi mund të bëjë një vlerësim diagnostikues, me qëllim identifikimin e
njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë
Hulumtim
Kërkoni në internet vlerësimet që u janë bërë përkthimeve të Pashko Gjeçit. (Afati pas 2 orësh mësimi).
Detyrë krijuese për të ngacmuar imagjinatën e lirë të nxënësve: pasi të shikoni me vëmendje tablonë ku
paraqitet Virgjili dhe Danteja, përpiquni të përshkruani (ose të pikturoni a të shfaqni imagjinatën në ndonjë
formë tjetër të artit) si e imagjinoni ju ferrin.

komunikimi
Nga Mesjeta në Rilindje, Nxënësi zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe bëhet
i vetëdijshëm për shumëllojshmërinë e perceptimit
Njësia mësimore: të botës, duke e vlerësuar letërsinë si mjet kyç
Koment “Paolo dhe Françeska” për të pasuruar botën emocionale, për të zhvilluar
Nxënësi/-ja: Dashni
• fiton aftësi për të kuptuar fragmentin Paolo
“Paolo dhe Françeska”, si dhe për të Françeska
zbërthyer mekanizmin e brendshëm të Teknikë rrëfimi
funksionimit të veprës; Gjuhë alegorike
• zgjeron njohuritë mbi ndërtimin e vargjeve
dhe të strofave;
• demonstron shkathtësitë e fituara gjatë
komentit të fragmentit.
kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj. Gjuhë shqipe dhe gjuhë e huaj, arte, histori, TIK
Metoda e bashkëbisedimit, lexim i drejtuar, ditari trepjesësh, punë në grup, shkrim i lirë
162
Kujdes!
Nxënësit nuk i del koha të hedhë të gjitha mendimet në fletore, por kjo le të shërbejë si fillim i punës, të
cilën mund ta përfundojë në shtëpi.
Vlerësimi
identifikimin e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën
e trajtuar gjatë mësimit. Për disa nxënës, mësimdhënësi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me
gojë, duke bërë edhe shënime specifike për nivelet e të nxënit.
Shkrim i lirë
Fragmenti “Paolo dhe Françeska” është nga fragmentet më intriguese dhe të diskutuara të krejt veprës.
Shkruani duke argumentuar (ese argumentuese).
Si e shpjegoni faktin që Komedia, poemë kushtuar Dashurisë dhe Perëndisë, i degdis në Ferr të
dashuruarit? A duket i kënaqur Dante nga vuajtja e tyre?

komunikimi
Nga Mesjeta në Rilindje, Nxënësi zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe bëhet
Njësia mësimore: i vetëdijshëm për shumëllojshmërinë e perceptimit
“Komedia Hyjnore” - filozofia danteske dhe gjuha e të botës, duke e vlerësuar letërsinë si mjet kyç për
veprës të pasuruar botën e tij emocionale, për të zhvilluar
Nxënësi/-ja: Strukturë koncize
• fiton aftësi për të kuptuar filozofinë e Filozofi
Dantes dhe për të zbërthyer mekanizmin e Alegori danteske
brendshëm të funksionimit të veprës; Formë arkaike e gjuhës
• Përdor njohuritë gjuhësore për të vlerësuar Koncept estetik
gjuhën e tekstit letrar;
• zgjeron njohuritë mbi gjuhën e gjallë të
veprës;
komentimit të fragmenteve.
kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj. Gjuhë shqipe dhe gjuhë e huaj, arte, histori, TIK

Metoda e bashkëbisedimit, punë në grup, diskutim i drejtuar, shkrim i lirë, ese

Në fillim të kësaj ore mësimi, nxënësit njihen me temën, e cila kërkon vëmendjen e të gjithëve për të
ndërtuar (ashtu si Danteja veprën e tij) sa më të plotë konceptin filozofik dhe për të studiuar gjuhën arkaike
163
të sjellë nëpërmjet përkthimit.
Duke bashkëbiseduar fillon prezantimi i detyrës të papërfunduar orën e kaluar, mbi atë që është cilësuar
si gjeneza e veprës: impulsi dashuror. Gjithashtu, diskutimi shtrihet edhe mbi detyrat e shtëpisë. Disa prej
detyrave mblidhen për t’u vlerësuar me notë.
Ndërtimi i njohurive: Punë në grupe, diskutimi i drejtuar

Hapi 1. Klasa ndahet në grupe pune, për të komentuar udhëtimin e Dantes dhe filozofinë e veprës me anë
të tryezës së improvizuar “Imazhe danteske”. Komenti dhe diskutimi mund të përqendrohet mbi konceptet
e mëposhtme:
Ø Kuptimi direkt i poemës është tregimi i një udhëtimi fantastik në botën e përtejme, që mbaron në
parajsë. Edhe kjo ka kuptimin e saj alegorik. Udhëtimi i Dantes përfaqëson procesin ku shpirti i
njeriut ringjallet. Njeriu, pasi të njohë mëkatin dhe të pastrohet me anë të pendesës, mund të
arrijë përsosmërinë morale.
Ø Shkrimtari i madh Ismail Kadare ka thënë:

“Hapësira dhe koha janë si askund të pafundme në poemën e Dantes. Adhuruesit e tij, duke folur për
gjeografinë danteske, do të theksonin se këto peizazhe të çuditshme ‘nuk janë vende, por gjendje
shpirtërore’. Në të vërtetë, zanafilla e këtij komenti është një letër e famshme e vetë Dantes. Ai përmend
pikërisht fjalën gjendje dhe ne mund të shtojmë se të tria pjesët e poemës së tij, Ferri, Purgatori e Parajsa,
janë “të tria gjendjet tona”, që ne i përjetojmë njëherazi e gjithmonë.”
Ø Udhëtimi i Dantes duhet kuptuar si udhëtim alegorik i kthimit të shpirtit te Zoti. Në qendër të
mendimit të vet filozofik, Danteja vendos raportin e trupit me shpirtin. Kush i vlerëson të mirat e jetës
tokësore më tepër se ç’duhet, bëhet pre e një pasioni a vesi të caktuar, duke prishur kështu brenda vetes
harmoninë që gjendet në unitetin e trupit me shpirtin. Njeriu, për pasojë kthehet nga qenie harmonike, në
qenie e shqyer kontradiktash, ku prirjet e kundërta luftojnë përjetësisht njëra-tjetrën. Pa mohuar kënaqësitë
e jetës tokësore, Danteja i kujton njeriut urtësinë e të jetuarit në mënyrë të virtytshme dhe e fton të vërë
rregull në jetën e tij të hallakatur. Kështu, mbi kuptimin idealist e fetar shtresëzohen kuptime të fuqishme
humaniste të karakterit etiko-moral e social-politik, që Danteja i ilustron në poemë përmes figurave e
heronjve të shumtë nga mitologjia, librat e shenjtë, historia dhe aktualiteti.
Hapi 2. Në orët e mëparshme nxënësit janë udhëzuar për të hulumtuar mbi disa detyra të dhëna, duke vjelë
informacione në internet në lidhje me përkthimin që i është bërë veprës së Dantes.
Rendisni disa personalitete që janë marrë me përkthimin e kësaj vepre.
Sikundër edhe u njohëm në orët e mëparshme, përkthyesi Pashko Gjeçi ka zënë një vend të rëndësishëm
në letrat shqipe me përkthimet e tij, veçanërisht me përkthimin e “Komedisë hyjnore”.
Forma arkaike e gjuhës së përdorur nga Pashko Gjeçi e vesh gjuhën poetike danteske me magjinë e së
shkuarës, duke derdhur në të atë lloj vjetërsie, që e ruajnë si vlerë vetëm krijimet madhore universale.
Veç muzikalitetit të shqipes, që është në gjendje ta sjellë Danten në shqip plot dinjitet, shfaqet vlerësimi
se pasuria e shqipes rrok kohën dhe hapësirën danteske, sikurse gjuhët e lashta që krijuan qytetërimin
botëror.
Nxënësit zgjedhin tri strofa (që u bënë më shumë përshtypje nga leximi i fragmenteve ose i krejt veprës)
dhe përpiqen të vlerësojnë punën e përkthyesit, duke pasur parasysh:
• Si e ruan përkthimi rimën?
• Si e ruan përkthimi formën arkaike të gjuhës së origjinalit?
• A mund të përkthehet kjo vepër me gjuhën e përdorur sot (pra me gjuhën letrare)?
• Nëse dini mirë anglisht, krahasoni përkthimet e “Komedisë Hyjnore” nga Henri Longfelou me
përkthimin shqip të P. Gjeçit. Ç’vini re?
Përforcimi i njohurive: Shkrimi i lirë

Shkruani: Përpiquni që të ktheni në prozë poetike tri strofat, me të cilat punuat më lart.
164
Vlerësimi
e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë arritur nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar
gjatë mësimit. Për disa nxënës, mësimdhënësi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë, duke bërë
edhe shënime specifike për nivelet e të nxënit. Për disa të tjerë mund të bëhet edhe vlerësim me shkrim mbi
punët e tyre krijuese. Nxënësit nxiten për të realizuar punë cilësore, me qëllim plotësimin e dosjes së tyre
dhe vlerësimin e saj nga mësimdhënësi/ja.
Ese: “Ku po shkojmë me kaq shumë ligësi?”
Për ndërtimin e kësaj eseje, nxënësit le të kenë parasysh edhe ngjarjet që kanë ndodhur në vitet e fundit
(akte të rënda terroriste, që kanë vrarë njerëz të pafajshëm, madje edhe fëmijë).

Rilindja dhe Humanizmi europian, Nxënësi njeh dhe ndërton kuptimin e duhur
mbi konceptet letrare dhe historike, duke
Njësia mësimore: perceptuar edhe zhvillimin hap pas hapi të
Letërsia e Rilindjes letërsisë.
Nxënësi/ja: Rilindje
• diskuton në grup në mënyrë konstruktive, duke Ringjallje
dhënë dhe marrë informacion mbi temën; Humanizëm
• fiton aftësitë e nevojshme për të kuptuar natyrën Kryqëzatë
e letërsisë dhe, në veçanti, klasifikimin e saj në Kontekst historik
periudha të ndryshme letrare e historike; Kontekst letrar
• vështron tablo dhe përshkruan përjetimin e tij me Periudhë letrare
anë të llojeve të ndryshme të artit; Gjini dhe lloje
• interpreton karakteristikat e veprave artistike në
periudha dhe kontekste të ndryshme kohore e
kulturore.

Metoda e bashkëbisedimit, stuhi mendimesh, pema e mendimeve, lexim i drejtuar, Diagrami i Venit,
punë në grup, vëzhgim
165
Parashikimi: Stuhi mendimesh

Në fillim të kësaj ore mësimi, mësimdhënësi/ja i njeh nxënësit me temën er e “Letërsia e Rilindjes”.
Nëpërmjet teknikës “Stuhi mendimesh” do të mundohemi të ndërtojmë konceptin e termit Rilindje.
- Ç’ju kujton termi Rilindje?
Më pas shkruajmë në tabelë disa prej mendimeve të nxënësve që do të na shërbejnë për këtë temë.
Rilindje
Ndërtimi i njohurive: Metoda e kllasterit, lexim i drejtuar

Në vazhdim, nëpërmjet teknikës “Pema e mendimeve” ndërtojmë temën e re.
Shtrojmë pyetjet:
- Çfarë ju kujtojnë kryqëzatat? (Njihet si një epokë e errët).
- Ç’ju kujtohet nga reforma luteriane? (Luteri dhe e reja që solli).
- Cila periudhë përfshin epokën e Rilindjes? (këtu zë vend lidhja ndërlëndore mes letërsisë dhe
historisë).
Mesjeta, shekulli XII-XIII (në aspektin historik):
(• Luftërat e brendshme
• Kryqëzatat
• Shek. XIV, paqe e vazhdueshmeTXII-XIII):
Karakteristikat e Rilindjes:
Ø Shkenca u shkëput prej teologjisë
Ø Ngjallet shpirti kritik
Ø Mendimtarët e artistët:
• filluan të shkëputen nga feja;
• kthyen sytë nga antikiteti;
• në qendër të veprimtarisë së tyre vunë njeriun.
Reforma Luteriane (1521)

a) ndarja e kishës në protestante dhe katolike
Rilindja në kontekstin historik b) i hapi rrugë lirisë së besimit
Zbulime të mëdha shkencore në: astronomi, fizikë e matematikë
Zbulimet dhe udhëtimet gjeografike
Themelimi i bibliotekave
Përkthimi i Biblës dhe i librave të shenjtë në gjuhët kombëtare
Rilindja në kontekstin letrar shtypshkronjat luajtën rol kyç në botimin e letërsisë antike
për herë të parë u bë botimi origjinal i veprave
Nëpërmjet leximit të drejtuar, nxënësve u kërkohet të lexojnë në tekst “Rilindjen dhe mendimin humanist”.
Plotësojmë në tabelë pemën e mendimeve me veçoritë e Rilindjes.
166
Rilindje = Ringjallje
• U rilind antikiteti, i cili shërbeu si model i përsosur
• U ripërtëri letërsia dhe artet
• U rilind njeriu në aspektin kulturor dhe shpirtëror
• Në qendër të mendimit humanist u vu njeriu dhe shkenca
• Mbart karakter human (njerëzor)
Periudhat e Rilindjes Gjinitë dhe llojet letrare Burimi letrar

• P. I - shek XIII-XIV. • Lirika - soneti • Jeta reale
Përfaqësues: Aligeri, Petrarka • Epika - proza tregimtare, • Kultura kombëtare
• P. II - shek XV. Rivlerësimi i rrëfenja dhe romani • Historia kombëtare
letërsisë (periudhë pjekurie) • Dramatika - tragjedia, komedia
• P. III - shek XVI-XVII, kulmi i
Rilindjes. Përfaqësues: Shekspiri,
Servantesi
Përforcimi i njohurive: Metoda e vëzhgimit

Në këtë pikë të mësimit punojmë me rubrikën “Vëzhgoni”. Nëpërmjet vëzhgimit të pikturave zbulojmë
elementet humaniste mes pikturës së Da Vinçit dhe pikturës së Mikelanxhelos.
Mona Liza Sepie në karton

Portreti i gruas Trupi i burrit

Njeriu me aftësitë e tij mendore dhe fizike
Vlerësimi

Lexim i drejtuar
Nxënësit orientohen të lexojnë me vëmendje informacionin e dhënë në tekst mbi F. Petrarkën. Thellohuni
në zbërthimin e poezive: “Nuk gjej paqe” dhe “ Vegimi i Laurës”. Punoni me tekstin.

Rilindja dhe Humanizmi Europian, Nxënësi kupton se si përvojat letrare ndikojnë
duke ndërtuar përvoja personale, vlera dhe
Njësia mësimore: qëndrime, që vlejnë më vonë në perceptimin e
Servantesi – jeta dhe aktiviteti letrar botës.
167
dhënë dhe marrë informacion mbi temën. Humanizëm
• fiton aftësitë e nevojshme për të kuptuar natyrën Prozë rrëfimtare
e letërsisë dhe, në veçanti, klasifikimin e saj në Rrëfenjë
periudha të ndryshme letrare e historike; Roman
• përshkruan momentet kyç të jetës së Servantesit,
duke veçuar veprat kryesore;
• diskuton rreth vlerave dhe vendit që zë
Servantesi në historinë e letërsisë.
Metoda e bashkëbisedimit, stuhi mendimesh, pema e mendimeve, lexim i drejtuar, diskutim i
drejtuar, punë në grup, vëzhgim
Parashikimi: Diskutim i drejtuar
Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet diskutimit të drejtuar kontrollojmë punën e pavarur të nxënësve,
të cilën e kemi dhënë orën e kaluar. Diskutojmë mbi vlerat dhe karakteristikat që mbart Petrarka, duke e
ilustruar punën me vargje të dhëna në tekst.
Ndërtimi i njohurive: Metoda e kllasterit, diskutim, lexim i drejtuar

Për të filluar ndërtimin e njohurive të reja, në këtë fazë të orës mësimore mësimdhënësi/ja kërkon nga
nxënësit të rikujtojnë zhvillimin e gjinive dhe të llojeve letrare përgjatë kësaj periudhe të rëndësishme:
• Lirika - soneti
• Epika - proza rrëfimtare, rrëfenja dhe romani
• Dramatika - tragjedia, komedia
Nëpërmjet leximit të drejtuar, nxënësit nxiten të lexojnë informacionin e dhënë në tekst, lidhur me zhvillimin
e prozës në periudhën e humanizmit dhe më pas ndërtojnë pemën e tyre të mendimeve. Nga diskutimet e
zhvilluara ndërtojmë në tabelë:
Humanizmi
Proza
- Rrëfenja – mjeshtër, Bokaçoja me “Dekameronin”
(morali i gënjeshtërt në shoqërinë mesjetare).
- Rrëfenja – Çoseri, “Përrallat e Kantërbërit”
(shkrimtar anglez që i hapi udhën Shekspirit).
- Roman – Rabëleja (ngrihet kundër institucioneve).
- Roman – Servantes, “DonKishoti” (përsosi këtë lloj).
Me anë të teknikës stuhi mendimesh, mësimdhënësi/ja përpiqet të vjelë informacionin e njohur nga nxënësit
në lidhje me jetën dhe veprën e Servantesit.
Kush është Migel Servantesi? Ç’dini ju për veprën e tij?
Migel Servantesi,
Përsosi romanin në Vepra e tij e parë: shkrimtar spanjoll, njeri plot
letërsinë e Rilindjes 4 poezi pasione.
Lindi në vitin 1547
168
Nëpërmjet diskutimit të lirë, mësimdhënësi/ja pyet se sa e njohin nxënësit romanin më të përsosur të
Servantesit, “Don Kishotin”.
Nga nxënësit që e kanë lexuar veprën, mësimdhënësi/ja kërkon të ndërtojnë një tablo të tipareve të saj
dhe ta paraqesin në tabelë.
çdo romani humoristik

Modeli i pavdekshëm i
Ndarja në 2 pjesë Ndarja në kapituj
Roman epope 1. Pjesa e Me qëllim që të
Ka një pikënisje nga marrim frymë
parë paraqet De Servantes
“DonKishoti”-Migel
realja dhe historikja parapërgatitjen. pas gjithë atyre
2. Pjesa dytë aventurave dhe të
paraqet Don Kishotin mund ta kuptojmë
ëndërrimtar. më mirë romanin
Romani u botua për të vënë në lojë dhe për të parodizuar romanin kalorësiak
Përforcimi i njohurive: Diskutim i drejtuar

“Në Shqipëri, kjo vepër do të kuptohet më mirë se kudo gjetkë. Se atje tipat e bejlurçinës dhe të laros i
gjejmë në çdo çap... ata përpiqen të përjetësojnë në Shqipëri një gjendje feudale, medievale, prapanike
dhe reaksionare, si atë të Turqisë së vjetër, të vdekur përgjithnjë, se ashtu ua do interesi i klasës, se ashtu
gjejnë punë dhe bukë. Bejlurçinat e larot e Shqipërisë na bëjnë sot të qeshim e të qajmë me prapavajtjen
e tyre, tamam si me Don Kishotin e me Sançon. Dhëntë Zoti të na bëjnë nesër të qeshim vetëm, se na
bënë të qajmë mjaft.”
(Fan Noli)
Diskutoni në klasë rreth kësaj thënieje të Nolit.
Vlerësimi
trajtuar gjatë mësimit. Për disa nxënës, mësimdhënësi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë,
duke bërë edhe shënime specifike për nivelet e të nxënit.

Japim një shpjegim me anë të pesëvargëshit të këtij titulli.
Kujtoni subjektin e romanit “Don Kishoti”.

komunikimi
Rilindja dhe Humanizmi Europian, Nxënësi kupton se si përvojat letrare ndikojnë duke
ndërtuar përvoja personale, vlera dhe qëndrime, që
Njësia mësimore:
Analizë “Don Kishoti”

169
Nxënësi/ja: Roman epope
• diskuton në grup në mënyrë Anakronik
konstruktive, duke dhënë dhe marrë Donkishotizëm
informacion; Lexim në dy plane
• njeh dhe vlerëson veprën e Servantesit, Mulliri i veprës
për kontributin e saj si gur themeli i Binom
letërsisë së mëvonshme; Rrafsh pozitiv
• aftësohet në analiza letrare për të Rrafsh negativ
kuptuar teknikat e shkrimit; Formë e komikes
• diskuton rreth vlerave, strukturës,
filozofisë dhe rëndësisë së “Don
Kishotit”.
teksti i letërsisë, fjalor i shqipes, enciklopedi, ndërkurrikulare:
foto, kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj. gjuhë shqipe dhe gjuhë e huaj, arte, histori,
TIK
Metoda e bashkëbisedimit, Diagrami i Venit, pema e mendimeve, kubimi, lexim i drejtuar, diskutim i
lirë

Parashikimi: Metoda e Kllasterit
Nxënësve që kanë lexuar veprën u kërkohet që të ritregojnë fabulën e romanit.
Në mesin e shekullit XVI, romani kalorësiak e kishte humbur joshjen dhe qe bërë mjaft ekstravagant, plot
me rrëfenja irreale dhe me heronj të përçudnueshëm. Më 1605, Servantesi boton romanin “Don Kishoti”,
pikërisht për të vënë në lojë dhe për të parodizuar romanin kalorësiak. Autori zgjedh një hero grotesk dhe
e lëshon rrugëve të Spanjës që të përmbushë aventura përçartëse. Don Kishoti merr vendim që të kthehet
mbrapa në kohët e lavdishme të kalorësisë. Ai e merr këtë ide nga librat, të cilët rrëfejnë për një botë
pasionante, ku ligësia ndëshkohet siç e meriton, nga kalorës që janë gjithmonë trima dhe që me bëmat e
tyre u bëjnë nder damave, të cilat janë përherë të bukura.
b) Ndërtimi i njohurive: Metoda e kllasterit
Mësimdhënësi/ja, së bashku me nxënësit, ndërton në tabelë mullirin e veprës.
“Mulliri i veprës” Në planin e

thellësisë
osevertikal,
zbulohet
domethënia e
mëtejshme e
gjërave
Heroi dhe romani kërkon një lexim në dy plane
Në planin e sipërfaqes ose horizontal, rrëfehen

aventurat e paqena të heroit
Kuptimi i parë:
• I shkëputur nga realiteti (humbet orientimin)
• I etur për aventura
170
• Hero grotesk (kthimi i kohës pas)
• I fandaksur nga librat kalorësiakë
Kuptime të tjera:
• Shpresa e njeriut për të ndryshuar botën
• E kaluara është kthyer në pikë orientuese
• Kërkon të rikthejë të kaluarën
Në vazhdim të mësimit kërkohet nga nxënësit që të ndërtojnë binomin Don Kishot-Sanço.
përfaqëson njeri i thjeshtë,

shtresën e lartë i varfër
i ditur, i arsimuar, i pashkolluar

me ‘’bagazh’’”
realist
ëndërrimtar
altruist (mendon egoist (interesa

për të gjithë) personale
Don Kishoti Sanço Panço
‘’Padroni” i papjekur me arsye ‘’Truri i skuadrës”
kryelartë i përulur
ka ideale për: shtojcë e Don

drejtësi, paqe, liri, Kishotit, i
dashuri dhe nder qëndron besnik
komik praktik
Kjo gjetje bën që autori të fshihet pas heronjve të tij, të cilët bëhen komentues të aventurave të tyre, sipas
këndvështrimeve të kundërta. Në planin e romanit, këta nuk bëjnë dot pa njëri-tjetrin. Te Sanço, Don
Kishoti gjen një vesh që ta dëgjojë dhe një krah që ta ndihmojë. Te Don Kishoti, Sançoja gjen një zotëri që
premton pasuri dhe që i mban premtimet. Midis tyre shprehet kundërshtia midis idealit të pamundur dhe
realitet të vrazhdë, mes aspiratave fisnike të njërit dhe shpirtit poetik të tjetrit.
Një pyetje-shumë përgjigje:
A e keni dëgjuar termin Donkishotizëm?
Hedhim në tabelë konceptin e donkishotizmit.
Figura e Don Kishotit përfaqëson tërë ata lexues, të cilët vendosin marrëdhënie patologjike me librat
që lexojnë, duke besuar gjithçka në mënyrë të verbër dhe pa kurrfarë fryme kritike. Fjala donkishotizëm
nënkupton një interpretim anakronik të botës, ndërsa emri Don Kishot ka kuptim të dyfishtë.
Në rrafshin negativ, të qenit Don Kishot tregon mungese të aftësive për t’u
orientuar saktësisht, si dhe veprimin abuziv në mbrojtje të së vjetrës.
Don Kishot
Në rrafshin pozitiv, të qenit Don Kishot tregon aftësinë për t’u udhëhequr
nga ide të mëdha vetëm dhe kundër të gjithëve.
171
Përforcimi i njohurive: Lexim i drejtuar
Për të plotësuar tablonë e veçorive të romanit, nxënësit nxiten të lexojnë në tekst materialin e dhënë mbi format
e komikes. Më pas, së bashku me mësuesin/en paraqesin në tabelë karakteristikat gjuhësore.
komizmin e gjestit
Format ekzagjeruese
(hiperbola, grotesku etj.) komizmin e karakterit
paraqesin:
komizmin e situatës
Romani paraqet:
Format e komikes Mospajtimi mes qëllimit dhe mjetit, mes

veprimit dhe pasojës.
Vlerësimi

Vëzhgoni pikturat e tekstit. Ç’mendime ju lindin kur shihni ato? Ç’simbolizon perëndimi i diellit dhe ecja e
personazheve? Gjeni ndryshimet ndërmjet figurave.
Lexoni fragmentin e shkëputur nga vepra dhe ndërtoni një fjalorth me fjalët që nuk kuptoni, duke u konsultuar
me fjalorin e gjuhës shqipe.

Rilindja dhe Humanizmi Europian, Nxënësi/ja zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe
bëhet i vetëdijshëm për shumëllojshmërinë e
perceptimit të botës, duke e vlerësuar letërsinë si
Njësia mësimore:
mjet kyç për të pasuruar botën emocionale, për të
Koment “Sojliu i Mançës”
zhvilluar imagjinatën dhe të menduarit kritik.
Nxënësi/ja: Sojli
• fiton aftësi për të kuptuar fragmentin e Mançë
dhënë dhe për të zbërthyer mekanizmin e Patetik
brendshëm të funksionimit të veprës; Komizmi i karakterit
• përdor njohuritë gjuhësore për të vlerësuar Komizmi i veprimeve
gjuhën e tekstit letrar; Komizmi i mendimeve
• zgjeron njohuritë mbi ndërtimin e tekstit Donkishotizëm
(përdorimin e mjeteve gjuhësore dhe stilistike);
172
TIK
Metoda e bashkëbisedimit, punë me grupe ekspertësh, ditar dy-tripjesësh, lexim i drejtuar, punë e
pavarur

Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet bashkëbisedimit kontrollojmë detyrat e dhëna herën e kaluar.
- Dy-tre nxënës lexojnë punët e tyre.
- Një nxënës që ka lexuar romanin bën lidhjen kuptimore mes fragmentit dhe gjithë veprës, duke
na sjellë përmbledhtazi subjektin.
- Ndërtojmë në tabelë një fjalorth të vogël me fjalët e panjohura.
Këtë punë nxënësit e kanë bërë paraprakisht në shtëpi.
Ndërtimi i njohurive: Punë me grupe ekspertësh, ditari dy-tripjesësh, bashkëbisedim

Me anë të zbërthimit të sintagmave të titullit të fragmentit “Sojliu i Mançës”, zbulojmë kuptimet e
shumëfishta në dy plane:
Sojli
Njeri që vjen nga një derë e dëgjuar
Që trashëgon vlera
Mançë
Toponim
Këtu nënkupton faktin që ai është padroni i Mançës
Për të realizuar etapën e ndërtimit të njohurive të reja, e ndajmë klasën në grupe ekspertësh, duke u
caktuar detyrat specifike. Kujdes! Klasa ndahet në grupe pune duke pasur parasysh nivelet e të nxënit.
Grupi 1. Detyrat:
1. Në moshën kur kalorësi i lë aventurat dhe kthehet në shtëpi, buzë zjarrit, si paraqitet heroi ynë?
Kur i vjen dëshira për aventura?
2. Cilin përmend Servantesi si autor romanesh kalorësiake? Pse i krahason personazhet kalorësiake
me njëri-tjetrin? Ç’tregon kjo?
3. Ç’do të tregojë autori me thënien që dhe vetë priftit i ka marrë koka erë nga këto romane?
4. Cila është në realitet Dylqinja e Tobozës dhe si e fantazon atë Don Kishoti? Ç’tregon kjo për
natyrën e Don Kishotit?
5. Gjeni në tekst fjalitë ku heroi humbet aftësinë për t’u orientuar. Bëni shënime për to. Për të realizuar
këtë, përdorim metodën e ditarit dypjesësh.
6.
Donkishotizmi Ilustrim nga fragmenti
Grupi 2. Detyrat:
1. Don Kishoti beson në ideale të larta dhe bëhet patetik. Argumentoni pse ky personazh bëhet
patetik dhe qesharak. (Zbuloni në tekst rrugën që zgjodhi për të realizuar idealet e tij të larta).
2. Nëpërmjet ditarit dypjesësh dalloni dhe interpretoni fjalitë që tregojnë se Servantesi ironizon
mënyrën e shkrimit të romaneve kalorësiake.
173
Fjalia ironizuese Interpretimi
3. Argumentoni zgjedhjen tuaj. Don Kishoti trulloset nga romanet kalorësiake, sepse:
a. i mungon dëshira për të kuptuar;
b. i mungon vështrimi kritik;
c. është budalla;
ç. është aventurier;
d. romanet kalorësiake synojnë ta mashtrojnë lexuesin.
Grupi 3. Detyrat:
Ky grup do të merret me zbërthimin e strukturës dhe teknikave të përdorura në tekst.
1. Nëpërmjet ditarit dypjesësh, dalloni në tekst elementet e mëposhtme:
Ilustrim Komenti i nxënësit
Vendin
Kohën historike
Kohën e rrëfimit
Mënyrën e rrëfimit Fantazia e tij u mbush Rrëfim i drejtpërdrejtë
2. Gjeni paragrafin kyç ku fillon aventura e Don Kishotit. Radhisni veprimet (sipas radhës) që bën
Don Kishoti në këtë fragment:
- spastroi armët;
- i spastroi dhe i meremetoi;
- zbuloi se helmetës i mungonte mbulesa;
- i bëri mbulesë helmetës me një mukava;
- zhveshi pallën dhe goditi helmetën;
- copëtoi helmetën;
- ndenji dhe e bëri përsëri;
- e quajti helmetën më të bukurën;
- vajti dhe pa kalin;
- e vlerësoi gërdallën e tij më të mirë se kalin e Aleksandrit të Madh;
- u mendua katër ditë përemrin e kalit;
- kërkoi emër, shpiku emra, shoi e ndërroi;
- emëroi kalin;
- pagëzoi vetveten;
- pagëzoi zonjën e tij.
Kjo teknikë është mjaft interesante dhe synon t’i ndihmojë nxënësit që të lexojnë me vëmendje dhe t’u japin
rëndësi hollësive, të cilat shërbejnë si mjete për të nxjerrë në pah komizmin e figurës së Don Kishotit.
Grupi 4. Detyrat:
1. Përpiquni të gjeni origjinën e emrave Don Kishot dhe Dylqinjë, duke kërkuar nëpër fantazinë tuaj.
Çfarë tregojnë shtresat i Mançës dhe e Tobozës?
2. Studioni mjeshtërinë e Nolit në përkthim. Dalloni leksikun e pasur me fjalë krahinore, dialektizma,
anakronizma. Argumentoni pse e bën këtë.
Noli shfrytëzon një leksik të pasur me fjalë krahinore, dialektizma, anakronizma
gjuhësore, për t’iu përgjigjur logjikës së personazhit dhe për të krijuar komizëm.
U kërkohet nxënësve të zbulojnë sa më shumë fjalë e shprehje anakronike nëpërmjet një tabele.
174
Sojli
Bëhej teslim
Irat
Restat etj.
3. Dalloni në tekst fjalë dhe shprehje të huazuara nga romanet kalorësiake.

P.sh., shprehje të huazuara nga romanet kalorësiake:
“Arsyeja e mosarsyes”
“Qielli i lartë, madhëria jote”
“Unë jam Vigani, madhërisë sate”
4. Zbuloni në tekst format e komikes.
Komizmi Si realizohet Komenti i nxënësit

Komizmi i situatës Pasi ka lexuar për ditë të tëra
romanet kalorësiake, mendon të
bëhet kalorës i arratisur, spastroi ca
armë të stërgjyshërve etj.
Komizmi i karakterit Gjatë leximit të librave (sheh ëndrra
me syhapur) “Shkurt, pasi e humbi...
dëshirën e tij”
Komizmi i mendimeve Me të tilla lodra fjalët më të mëdha e
më të dendura
Komizmi i veprimeve Dhe e para gjë ishte të spastronte
armët
Pasi u lihet një kohë e mjaftueshme nxënësve për të punuar në grup, realizojmë diskutimin dhe
konkluzionet e punëve të çdo grupi.
Përforcimi i njohurive: Lexim i drejtuar
Lexim i drejtuar
Zgjidhni nga fragmenti të dhëna apo veprime që na paralajmërojnë për të ardhmen dhe fatin e Don
Kishotit. Shkruajini ato në tabelë dhe diskutoni rreth tyre.
Vlerësimi

Rubrika “Shkruani”.
Punë e pavarur: Dalloni në tekst paragrafët rrëfyes dhe përshkrues. Zgjidhni njërin prej tyre dhe
parafrazojeni.
Lexim i drejtuar: Lexoni me vëmendje fragmentin “Don Kishoti kundër mullinjve të erës”.
175
Rilindja dhe Humanizmi Europian, Nxënësi/ja zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe
Njësia mësimore:
mjet kyç për të pasuruar botën emocionale, për të
Koment “Don Kishoti kundër mullinjve të erës”,
zhvilluar imagjinatën dhe të menduarit kritik.
(ora 5)
Nxënësi/ja: Mullinj ere
• fiton aftësi për të kuptuar fragmentin e Patetik
dhënë dhe për të zbërthyer mekanizmin e Manierizëm
brendshëm të funksionimit të veprës; Anakronizëm
• përdor njohuritë gjuhësore për të vlerësuar
gjuhën e tekstit letrar;
• zgjeron njohuritë mbi ndërtimin e tekstit
(përdorimin e mjeteve gjuhësore dhe
stilistike);
TIK
Metoda e bashkëbisedimit, punë me grupe, ditari dy-trepjesësh, pema e mendimeve, pesëvargësh,
rrjeti i diskutimit, punë e pavarur dhe shkrim i lirë
Parashikimi: Metoda e bashkëbisedimit, pema e mendimeve

Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet bashkëbisedimit kontrollojmë detyrat e dhëna herën e kaluar.
Në vazhdim, me anë të teknikës Pema e mendimit bëjmë një kontroll frontal mbi shkathtësitë dhe vlerat që
kanë mbartur nxënësit gjatë këtyre orëve.
Romani "Don Kishoti"
koha e brendshme koha e jashtme
lloji i romanit
stili komizmi
personazhet
marrëdhëniet vendi i veprimit
Ndërtimi i njohurive: Pesëvargësh, rrjeti i diskutimit, punë me grupe, ditari dy-tripjesësh, bashkëbisedim
Si e kuptoni titullin e fragmentit më aventuresk të krejt romanit? Shpjegoni nëpërmjet teknikës së
pesëvargëshit “DonKishoti kundër mullinjve të erës”.
176
1. Luftë
2. E fortë, imagjinare
3. Lufton, matet, shfaqet
4. Don Kishoti bën luftë imagjinare
5. Armiq
Punojmë hap pas hapi me rubrikën Reflektoni për kuptimin, me qëllim realizimin e kuptimit të tekstit.
• Gjeni në fragment pjesët ku Don Kishoti e deformon realitetin. Pse i quan viganë kolosalë mullinjtë
e erës?
Model përgjigjeje: “Edhe sikur të bëheni me më tepër krahë se ata të viganit... prapë do të ma paguani”.
Don Kishoti është krejtësisht i shkëputur nga realiteti. Nga dëshira për të kryer aventura, atij i janë errur
sytë.
Rrjeti i diskutimit
Po Jo
A luan rol të dyfishtë Sançoja te

Don Kishoti? Pse?
Argumente:
- Plotësimi i figurës së Don Kishotit; ai është një vesh që shërben për të dëgjuar dhe një krah për
t’u mbështetur.
- Nëpërmjet dialogut del në pah kundërshtia (kontrasti).
- Sanço Pançoja është njeriu praktik, që ka dalë përkrah Don Kishotit për të fituar tokë, pasuri, të
premtuara nga Don Kishoti.
- Sanço Pançoja përdoret nga autori për të vënë në dukje lajthitjet e të zotit.
- Konkluzion: .......................................................................................................
Konkluzioni shkruhet në tabelë.
Zbuloni, duke ilustruar, natyrën e Don Kishotit. Ai është shumë i bindur në idetë e veta; edhe pse
•
dështon, fajin ia lë tjetërkujt.
- Njeri me qëllime të larta, por për t’i realizuar ato, përdor mjete idiote.
- Aq shumë ka lexuar, saqë leximi e ka shkëputur nga realiteti.
- Është bukosur nga leximi i librave kalorësiakë, aq sa do edhe t’i vërë në jetë.
- Është komik në çdo çast që humbet pikën e takimit me realitetin.
Nëpërmjet Punës në grup organizojmë klasën për të punuar me rubrikën “Gjuha dhe stili”.
Grupi i parë:
Dalloni në paragrafin e dytë të fragmentit mënyrën se si shprehet hendeku ndërmjet fantazisë së heroit
dhe jetës reale.
Përqendrohuni tek anakronikja dhe mënyrat që përdor Don Kishoti për të arritur qëllimin e tij.
Grupi i dytë:
Me metodën e Ditarit dypjesësh punoni ushtrimet 10 dhe 11 në tekstin e nxënësit.
Ushtrimi 10.
Fragmenti Komenti i nxënësve
- Fati po i rregullon (...) janë shfaqur... viganë - pikëvështrime të kundërta;

- Ç’viganë?- tha Sanço... - kundërshtia mes idealit të pamundur dhe realitetit;
- aspirata fisnike e njërit dhe shpirti praktik i tjetrit.
177
Ushtrimi11.
Fragmenti Komenti i nxënësve

“Mos ikni, frikacakë e burracakë...” - kalorës që ka dalë për lavdi të vetën, por edhe të të
tjerëve, të shtypurve;
- shpreh idealin e të shërbyerit pa interes, me
vetëmohim, në dobi të së drejtës, të së mirës, të së
vërtetës.
Grupi i tretë:
Në paragrafin më pikant të pjesës (ndeshja me mullinjtë e erës) gjeni komizmin, me të cilin përshkruhet
“beteja”.
Ditari trepjesësh
Plotësohet me komente të nxënësve dhe mësuesit/es.
Format e komikes Ilustrim Koment

• Komizmi i ... i ra me mamuze Rosinantit pa vënë Veprimet dhe gjestet e tij janë
veprimeve dhe i re klithmat e Sanços qesharake.
gjesteve
• Komizmi në ... shkoqitën për së largu nja tridhjetë Edhe autori e lë heroin ta humbasë
përshkrim a dyzet mullinj me erë... lidhjen me realitetin...
• Komizmi i Me tërë shpejtësinë e gomarit të tij... Sanço ishte veshi dhe krahu i të
shprehjes zotit. Ai e kërkon ndihmën e tij
menjëherë, por Sanço harxhon
shumë kohë deri sa ta ndihmojë.
Përforcimi i njohurive: Metoda e bashkëbisedimit, punë e pavarur
Punë e pavarur
Në këtë fazë të orës së mësimit, nxënësve u jepet detyrë individuale për të punuar me rubrikën “Reflektoni
për interpretimin”.
Secili nxënës ndërton në fletoren e tij një model përgjigjeje dhe kur mbaron koha e caktuar nga
mësimdhënësi/ja, puna organizohet në formë bashkëbisedimi për të vjelë më të mirën prej nxënësve.
Vlerësimi
duke bërë edhe shënime specifike për nivelet e të nxënit. Disa të tjerë vlerësohen me shkrim për detyrat
e sjella në klasë. Nxënësit nxiten për të realizuar punë cilësore, me qëllim plotësimin e dosjes së tyre dhe
vlerësimin e saj nga mësimdhënësi/ja.

Shkrim i lirë
Donkishotizmi në shekullin tonë (ese argumentuese).
178
Rilindja dhe Humanizmi europian, Nxënësi njeh dhe ndërton kuptimin e duhur
mbi konceptet letrare dhe historike, duke
perceptuar edhe zhvillimin hap pas hapi të
Njësia mësimore:
letërsisë.
Teatri elizabetian
dhënë dhe marrë informacion mbi temën; Humanizëm
• fiton aftësitë e nevojshme për të kuptuar natyrën Teatër elizabetian
e letërsisë dhe, në veçanti, klasifikimin e saj në Hero tragjik
periudha të ndryshme letrare e historike; Trashëgimi shekspiriane
kulturore.
kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj. gjuhë shqipe dhe gjuhë e huaj, arte, histori, TIK

Metoda e bashkëbisedimit, stuhi mendimesh, një pyetje-shumë përgjigje, pema e mendimeve,
lexim i drejtuar, hulumtim
a) Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (pema e mendimeve, një pyetje-shumë përgjigje)

Në fillim të kësaj ore mësimi, mësimdhënësi/ja i njeh nxënësit me temën e re Teatri elizabetian.
Nëpërmjet metodës Pema e mendimeve do të mundohemi të rikujtojmë termin Rilindje.
- Ç’ju kujton termi Rilindje?
Ndërtoni pemën e mendimeve (për këtë ju vjen në ndihmë ora hyrëse e Rilindjes).
Në vazhdim mësimdhënësi/ja shtron një pyetje në klasë:
Kur themi tekst dramatik, çfarë ju vjen ndërmend? A mund të dalloni veçoritë mes tekstit rrëfimtar dhe atij
dramatik? I shkruajmë ato në një tabelë.
Teksti rrëfimtar Teksti dramatik

- rrëfyesi në vetën III - nuk ka rrëfim të ngjarjes
- ka përshkrime - emrat e personazheve
- dialog - dialogë
- pjesë ose kapituj - monologë
- personazhe - didaskalitë që zëvendësojnë përshkrimin
- tensioni dramatik jepet nëpërmjet fjalëve të rrëfimtarit - tensioni dramatik jepet nëpërmjet dialogut
Etj. - skenat, aktet etj.
179
b) Ndërtimi i njohurive të reja (stuhi mendimesh, pema e mendimeve, metoda e bashkëbisedimit, lexim
i drejtuar)
Në këtë fazë të orës së mësimit, nëpërmjet leximit të drejtuar nxitim nxënësit të lexojnë në tekstin e tyre
informacionin e dhënë mbi teatrin elizabetian dhe veçanërisht teatrin shekspirian. Me ndihmën e mësuesit/es
ndërtojmë në tabelë hartat e koncepteve, si më poshtë:
Tragjedia
Tragjedia antike Tragjedia në Rilindje
zanafilla në antikitet teatri elizabetian
kulti i hyut Dioniz epoka elizabetiane

(shek.XVI) - epoka e
shekulli V p.e.s. artë e teatrit anglez
(shekulli i artë)
temat e trajtuara fituan
Korifeu - zëri i urtësisë karakter universal
subjektet nga subjektet nga bota

mitologjia njerëzore
veprimi dramatik nuk
zgjidhja e konfliktit
krijoi pika të vdekura
dihej nga publiku
heronjtë paraqiteshin
përfaqësuesit: Eskili,
babai i tragjedisë, para konflikteve dhe
Sofoktiu, Euripidi etj. dilemave të skajshme
përfaqësuesit: Shekspiri,
Marlou, Xhonsoni etj.
Nëpërmjet metodës Stuhi mendimesh ndërtojmë me kujdes, në bashkëpunim me nxënësit, veçoritë e
teatrit elizabetian, që në fakt u diktuan prej teatrit shekspirian. (Plotësojmë me informacione historike lidhur
me periudhën).
Konfliktet dhe dilemat e
skajshme kërkojnë vullnet dhe
forcë shpirtërore prej heronjve
që nuk u vidheshin betejave
Veprimi dramatik, heronjtë që Mesazhi: kalbëzimi i natyrës
e zbuluan vetveten nëpërmjet njerëzore kërkonte një tërmet të
sprovave të mëdha vërtetë për ta risjellë njeriun në
hierarkinë prej nga kishte rënë
Fati tragjik e ndjek heroin, duke i Tragjedia

Tragjizmi i heronjve shfaqet në
dhënë mundësi lexuesit të pësojë
dilemën e madhe të përmbushjes
katarsisin, procesin e pastrimit
së një detyre madhore, pavarësisht
shpirtëror
dënimit të pashmangshëm
Tema të rëndësishme,
Subjektet e larmishme,
si për individin, ashtu
problematika universale
edhe për shoqërinë
180
Teatri elizabetian (1558-1603):
• Mbretërimi i Elizabetës I
• Epoka e artë e teatrit anglez
• Dukuria më kulmore e gjithë teatrit botëror
• Kjo epokë lidhet me emrin e Shekspirit
• …………..
c) Paraqitja e rezultateve të arritura (metoda e bashkëbisedimit)

Në këtë fazë të orës së mësimit nxënësve u kërkohet që, nëpërmjet Metodës së bashkëbisedimit të sjellin
informacionet e tyre në lidhje me veprën shekspiriane. Diskutimi mund të përqendrohet sidomos mbi vepra
të Shekspirit të lexuara prej nxënësve.
- Ç’vepër keni lexuar?
- Çfarë iu ka bërë më shumë përshtypje?
- Ndani përvoja leximi.
Ky moment mund të nxitë edhe të tjerë nxënës të hidhen në lexime letrare.
Vlerësimi

Hulumtoni:
• Renditni sa të mundni tituj të veprave të Shekspirit, duke i ndarë në lloje.
• Kërkoni në internet informacione shtesë mbi jetën dhe aktivitetin e Shekspirit.

Rilindja dhe Humanizmi Evropian, Nxënësi kupton se si përvojat letrare ndikojnë
qëndrime, që vlejnë më vonë në perceptimin
Njësia mësimore:
e botës.
Shekspiri, jeta dhe aktiviteti letrar
Nxënësi/ja: Teatër elizabetian
• diskuton në grup në mënyrë konstruktive, duke Hero tragjik
dhënë dhe marrë informacion mbi temën; Trashëgimi shekspiriane
• fiton aftësitë e nevojshme për të kuptuar natyrën Periudhë e rinisë
e letërsisë dhe, në veçanti, klasifikimin e saj në Periudhë e pjekurisë
periudha të ndryshme letrare e historike; Periudhë pesimiste
Art shekspirian
• përshkruan momentet kyç të jetës së Shekspirit,
• diskuton rreth vlerave dhe vendit që zë Shekspiri
në historinë e letërsisë.
181
kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj. gjuhë shqipe dhe gjuhë e huaj, arte, histori,
TIK
Metoda e bashkëbisedimit, stuhi mendimesh, pema e mendimeve, lexim i drejtuar, harta e
koncepteve, diskutim i drejtuar, hulumtoni
a) Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (diskutim i drejtuar)

Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet Diskutimit të drejtuar kontrollojmë punën e pavarur të nxënësve
që kemi dhënë orën e kaluar. Diskutojmë mbi vlerat dhe karakteristikat që mbart krijimtaria e Shekspirit,
duke e ilustruar punën me informacionet plotësuese të vjela nga interneti.
b) Ndërtimi i njohurive të reja (pema e mendimeve, leximi i drejtuar)
Në këtë fazë të orës së mësimit ndërtojmë njohuritë e reja nëpërmjet Pemës së mendimeve.
- Kush është Shekspiri?
- Ç’përfshin krijimtaria e tij?
Arti i Shekspirit.
Gjuha shekspiriane.
Brenda një çerek shekulli, Shekspiri mahniti botën mbarë me krijimtarinë e tij të pasur.
Shkroi gjithsej 37 vepra teatrore (pra, të dedikuara për teatrin), prej të cilave:
• 13 tragjedi
• 10 drama historike
• 14 komedi
Gjithashtu, shkroi edhe 154 sonete, 2 poema të mëdha dhe, sigurisht, poezi.
Teknikën e vargëzimit e përdori edhe në veprat dramatike (në komedi, tragjedi, dramë), duke u
shndërruar në poetin më të lartë dramatik të të gjitha kohërave.
Grafiku i krijimtarisë së Shekspirit, sipas tri periudhave:
• drama "Rikardi i III" Periudha e pjekurisë (1595-1602) • tragjeditë: "Hamleti "
• komedia "Zbutja e kryeneçes" •"Makbethi"
• komeditë: "Shumë zhurmë për
• komedia "Ëndrra e një nate vere" •"Otello"
asgjë"
• tragjedia "Romeo dhe Zhuljeta •" Mbreti Lir"
•"Si të doni ju"
Periudha e pesimizmit
Periudha e rinisë (1588-1595) •"Nata e dymbëdhjetë"
(1602-1610)
Në vazhdim, nëpërmjet Leximit të drejtuar ndërtojmë Pemën e mendimeve mbi veçoritë e artit dhe të gjuhës
së Shekspirit. Nxënësit nxiten të lexojnë në tekst informacionin e dhënë.
ARTI I SHEKSPIRIT
Progres i dukshëm në të gjithë përbërësit
Ngjarjet vijnë në kohështrirje të ndryshme gjeografike
Zgjidhja e konfliktit me forcë shpirtërore
Shtysat e veprimit gjenden në natyrën njerëzore (urrejtja, hakmarrja, krenaria, smira)
Problematikat origjinale dhe laike
Temat patën karakter universal
Subjekte të larmishme
Heronjtë e zbulojnë thelbin mes sprovash të tendosura
182
Gjuha në veprën e Shekspirit është shumë e pasur dhe mjaft e gjallë. Ndaj, ai quhet gjeni në llojin e vet.
Gjuha e Shekspirit:
gjuhë e pasur, me 20 000 njësi gjuhësore
arti i thurrjes së dialogut dhe monologut
çdo personazh flet me gjuhën që i përshtatet nivelit të tij shoqëror dhe karakterit
figurat letrare i shërbejnë si mjet për poetizimin e universit
fjalët pasurohen me: kuptime shtesë, të fshehura, ironike, të dyfishta;
neologjizma;sharje vulgare; lojërat e fjalëve
sistemi i vargëzimit ndërtohet nga vargjet e bardha
shmang artificialitetin
sistemi retorik shumë i pasur
figurat e prozodisë (Tërësia e elementeve gjuhësore e ritmike, sipas të cilave ndërtohet një sistem i caktuar
vjershërimi; gjatësia dhe shkurtësia e zanoreve, theksi, rima, ritmi, ngritja e ulja e tonit etj.)

c) Paraqitja e rezultateve të arritura (metoda e bashkëbisedimit)
Në këtë fazë të orës së mësimit mësimdhënësi/ja mund të sjellë një thënie apo shprehje mbi veprën e
Shekspirit dhe nxit në klasë diskutimin mbi të.
Studiuesi i njohur Gizó, shprehet për heronjtë shekspirianë me këto fjalë:
“Heroi është fillimi e fundi i tyre; mjeti e qëllimi i përcaktuar nga fati, sipas vullnetit të të cilit në këtë botë
të krijuar për njeriun fati e detyron vullnetin njerëzor të kryejë diçka që s’e parashikonte dhe i lejon të shkojë
lirisht drejt një qëllimi që nuk e pat shtruar. Por, njeriu duke qenë nën pushtetin e ngjarjeve, nuk bëhet rob i
tyre; në qoftë se fati i tij është i pafuqishëm, natyra e tij është liria... tek ai (heroi tragjik) përfshihet një forcë
e pavarur që i kundërvihet pushtetit të fatit ngadhënjyes dhe e mohon atë... të tillë e përfytyron Shekspiri
tragjedinë.”
Ju si mendoni?
Ç’ide iu vijnë në kokë?
Interesante pritet të jenë idetë e atyre nxënësve që kanë lexuar diçka nga krijimtaria e Shekspirit.
Mësimdhënësi/ja plotëson mendimet e tyre, nëse është e nevojshme
Vlerësimi

Kujtoni subjektin e tragjedisë “Hamleti”.
Hulumtoni në internet për vlerësime që i janë bërë figurës së Shekspirit dhe në veçanti veprës “Hamleti”.
183
komunikimi
Rilindja dhe Humanizmi Europian, Nxënësi kupton se si përvojat letrare ndikojnë duke
Njësia mësimore: ndërtuar përvoja personale, vlera dhe qëndrime, që
Analizë “Hamleti” vlejnë më vonë në perceptimin e botës.

2. Kompetenca e të menduarit:
Nxënësi/ja: Shekspiriane
• diskuton në grup në mënyrë Hamleti
konstruktive, duke dhënë dhe marrë Tradhti
informacion; Intrigë
• njeh dhe vlerëson veprën e Lakmi
Shekspirit për kontributin e saj si gur Viktimë
themeli i letërsisë së mëvonshme; Hero
• aftësohet në analiza letrare për të Hamletizëm
kuptuar teknikat e shkrimit; Pikëpyetje hamletiane
• diskuton rreth vlerave, strukturës, Dramë brenda dramës
filozofisë dhe rëndësisë së “Hamletit”.
kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj. gjuhë shqipe dhe gjuhë e huaj, arte, histori,
TIK
Metoda e bashkëbisedimit, një pyetje-shumë përgjigje, pema e mendimeve, lexim i drejtuar,
ritregim, harta e koncepteve, diskutim i drejtuar, punë me skeda
a) Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (metoda e bashkëbisedimit, një pyetje-shumë përgjigje)
Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet Metodës së bashkëbisedimit vjelim nga nxënësit informacionet që
kanë marrë në lidhje me vlerësimet e bëra ndaj Shekspirit dhe veprave të tij.
• Figurës së Hamletit dhe mesazhit që përcjell vepra i janë kushtuar gati 25 000 studime kritiko-
letrare.
Personaliteti i shquar shqiptar, Fan Noli, ka pohuar: “Hamleti është piktura më e pasur dhe më e thellë që ka
dalë nga penda e Shekspirit, i cili në fytyrën e tij ka pikturuar vetveten... Hamleti është dushku më i lartë dhe
më i bukur i pyllit shekspirian, po nuk e shohim veç pasi u copëtua prej rrufesë. Si ka qenë para katastrofës
mund ta imagjinojmë nga gërmadhat e tij madhështore, misterioze dhe tragjike.”
Një pyetje-shumë përgjigje për të ngacmuar imagjinatën e nxënësve.
Pse veprat e Shekspirit, përgjithësisht, kanë si tituj emrat e personazheve kyç të tyre? Përpiquni të kujtoni
disa prej këtyre veprave.
b) Ndërtimi i njohurive të reja (metoda e bashkëbisedimit, e Kllasterit, ritregimi, lexim i drejtuar, harta
e koncepteve)
Në këtë fazë të orës së mësimit u kërkohet nxënësve që kanë lexuar tragjedinë të ritregojnë ngjarjen duke
ndërtuar subjektin dhe fabulën e saj.
Tragjedia “Hamleti” i përket periudhës së tretë të krijimtarisë së Shekspirit dhe mendohet të jetë shkruar
184
rreth viteve 1602-1610. Kjo periudhë kur Shekspiri krijoi dhe tragjeditë e tij më të famshme, njihet dhe me
emrin vitet e pesimizmit. Hamleti shquhet për madhështinë e motiveve të mëdha. Konflikti ngrihet mbi dy
situata kryesore:
• Krimi i antagonistit
• Hakmarrja e protagonistit
Në vepër rrëfehet për:
tradhëtinë
(incestin)
Lakminë dhe dashurinë e
madhe që
intrigën përfundon keq
çmendurinë
xhelozinë vetjake dhe
logjike
spiunimin
Subjekti i veprës
Klaudi ka vrarë në gjumë vëllanë e vet, mbretin Hamlet të Danimarkës dhe është martuar me gruan e tij,
duke ia rrëmbyer fronin princit Hamlet. Ky i fundit ndërpret studimet dhe kthehet në shtëpi plot pikëllim
e dyshime për vdekjen e të atit. Atij i është shfaqur si vegim fantazma e babait të vdekur, që i tregon të
vërtetën për helmimin. Hamleti zbulon anë të atilla të jetës, që deri më atëherë nuk i kishte menduar kurrë:
xhaxhai vrasës i babait, nëna e paqëndrueshme, e cila hidhet në krahët e tij dhe degjenerimi i gjithë oborrit
danez. Edhe e dashura e tij, Ofelia, ndonëse ka një dashuri të sinqertë dhe të pastër për të, është moralisht
e pafuqishme për ta ndihmuar, pasi beson gjithçka i thotë babai i saj intrigant. Pas gjithë këtyre situatave,
Hamleti arrin ta kuptojë vrasësin e vërtetë të të atit, por për ta vërtetuar të gjithë këtë dyshim vendos të
shfaqë një dramë me subjekt të ngjashëm me rrëfimin e fantazmës. Pasi vërteton të gjithë të vërtetën e
dhimbshme, shtiret si i çmendur. Falë gjithë dinakërisë dhe intelektit, kurtheve dhe intrigave, tmerreve dhe
tragjedive, tradhtive dhe pabesive, Hamleti arrin ta vrasë Klaudin dhe më pas vret edhe veten.
Nëpërmjet një diagrame mësimdhënësi/ja mund të paraqesë te nxënësit hallkat e subjektit. Më poshtë po
paraqesim një model.
Në vazhdim të mësimit, nëpërmjet Leximit të drejtuar nxitim nxënësit të lexojnë informacionin e dhënë në
tekstin e nxënësit në lidhje me kompleksitetin e personazhit të Hamletit.
Natyrë me shumë fytyra, brenda të cilit gjejmë njeriun antik, mesjetar dhe modern.
Hamleti është njëkohësisht i dobët dhe i fortë, plot besim dhe njëkohësisht dyshues, plot dije dhe njëkohësisht
i verbër, kontradiktor, i zhgënjyer, i dëshpëruar, plot ankth...
185
Më poshtë është paraqitur një model se si mund ta shohim Hamletin, këtë figurë komplekse.
Personazhi kompleks
shpejtësi
intelektual cinik (kur e
në veprim
koncepton jetën si
viktimë një detyrë)
dhe hero
Hamleti
• antik i matur dhe
gjakftohtë
• mesjetar
hakmarrës dhe
i patundur në • modern
vendimet e tij
impulsiv dhe
hipokrit dhe i gjaknxehtë
dyshues shtirur (kur do të
arrijë qëllimet)
c) Paraqitja e rezultateve të arritura (diskutim i drejtuar, lexim i drejtuar)

Në këtë fazë të orës së mësimit, nëpërmjet Diskutimit të drejtuar ndërtojmë së bashku me nxënësit konceptin
e hamletizmit.
Çfarë ju ngacmon ky term? Më herët, gjatë programit jemi njohur me termin Donkishotizëm (rikujtoni).
Lexim i drejtuar
Lexojmë në tekst informacionin e dhënë në lidhje me këtë koncept dhe ngremë në klasë rrjete diskutimi.
“Hamletizmi”
Kritika ka përkufizuar me termin hamletizëm ato veti të karakterit e të temperamentit, që lidhen ngushtë me
emrin e Hamletit dhe që shprehin thelbin e përpjekjeve të mundimshme të heroit shekspirian për të gjetur
një përgjigje të arsyeshme për pyetjet kaotike që ia brejnë shpirtin dhe që e bëjnë të dyshojë, të hetojë, të
shoshitë e të gjejë prova, përpara se të vendosë të hidhet në veprim. Tani kuptohet më mirë vlerësimi i Fan
Nolit, kur thotë se Hamleti është “vepra teatrale më popullore dhe më e thellë që luhet në skenë”, po edhe
pohimi i shekspirologut Antoni Bërxhes, i cili shkruan se “roli i Hamletit është më i larti e më madhështori nga
të gjitha rolet kryesore që janë sajuar deri më sot”. Vetë Shekspiri mund ta ketë parapëlqyer këtë rol mbi gjithë
të tjerët, përderisa Hamletit i ka vënë, me fare pak ndryshim, emrin e të birit Hamnet, të vdekur para kohe.
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësimdhënësi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi

Lexoni me kujdes fragmentin e shkëputur nga vepra.
Ndërtoni skedën e kësaj tragjedie sipas modelit të dhënë:
Titulli i tragjedisë: “Hamleti”

Lloji i tragjedisë: tragjedi hakmarrjeje
Pikënisja:
Struktura:
Zhvillimi i ngjarjeve:
Tragjedia e pasionit:
Efektet e kontrasteve:
Roli i dialogut:
Roli i monologut:
186
Rilindja dhe Humanizmi Europian, Nxënësi zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe
Njësia mësimore: perceptimit të botës, duke e vlerësuar letërsinë
si mjet kyç për të pasuruar botën emocionale,për
Koment “Hamleti” të zhvilluar imagjinatën dhe të menduarit kritik.
Nxënësi/ja: Tragjedi
• fiton aftësi për të kuptuar fragmentin e dhënë Ide humaniste
dhe për të zbërthyer mekanizmin e brendshëm Monolog shekspirian
të funksionimit të veprës; Gjuhë poetike
• përdor njohuritë gjuhësore për të vlerësuar Pyetje retorike
gjuhën e tekstit letrar; Shprehje leksikore
teksti i letërsisë, fjalor i shqipes, enciklopedi, foto, çështje ndërkurrikulare:
TIK
Metoda e bashkëbisedimit, punë me grupe ekspertësh, ditari dy-trepjesësh, lexim i drejtuar,
diskutimi i drejtuar, punë e pavarur
a) Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (metoda e bashkëbisedimit, lexim i drejtuar)

Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet Metodës së bashkëbisedimit kontrollojmë detyrat e dhëna herën e
kaluar. Dy-tre nxënës lexojnë punët e tyre. Kështu nxitim diskutimin në klasë për t’u shprehur për punët e
shokëve. Në vazhdim, nëpërmjet Leximit të drejtuar dhe ekspresiv lexojmë me role fragmentin e dhënë
në tekstin e nxënësit.
b) Ndërtimi i njohurive të reja (punë me grupe ekspertësh, ditari dy-trepjesësh, bashkëbisedimi)

Kjo fazë e zhvillimit të mësimit organizohet duke e ndarë klasën në grupe pune në nivel ekspertësh (pra
edhe brenda grupit punët mund të pësojnë ndarje më të vogla. Kjo e fundit u lihet në dorë vetë nxënësve
ta organizojnë dhe mësimdhënësi/ja mund të vëzhgojë duke vlerësuar).
Grupi 1. Detyrat:
• Me anë të teknikës së Ditarit trepjesësh dalloni personazhet që kanë lidhje të ndërsjellë me

Hamletin.
187
Personazhet Ilustrimi me vargje Komenti
Mbreti Dhe s’munttë as tërthore t’i çkëputni, I çoroditur se kush është shkaku i
pse fshihet me një maskëmarrësie ... vërtetë i marrëzisë së Hamletit
Dhe të kuptojmë nga mënyr’ e tij
A është helm’ i dashuris`’ ajo
Q’e bën të vuajë kështu.
...dhe shtyjeni nëpër këto dëfrime
Mbretëresha Po a ju priti mirë? Edhe pse është e ëma, ajo nuk
A u përpoqët ta tërhiqni në dëfrime? mund ta deshifrojë burimin e
Sa për ty, Ofeli, uronj vuajtjes së të birit dhe aq më pak të
të jetë bukuria jote shkaku i marrëzisë... arrijë ta shpjegojë atë.
Ofelia Uronj me gjithë zemër, zonjë Shfaqet si siluetë vetëm me një
shprehje, brenda së cilës gjallon
fjala zemër, kjo përbën relievin ku
duket vetëm maja e ajsbergut,
ngaqë e nënujshmja, e
nëndheshmja do t’ia behë hap pas
hapi më pas.
Rozenkranci dhe 1. E thotë vetë që është pak i krisur, po Pandehin se janë aq të mençur sa
Gildensterni s’tregon shkakun... të lexojnë të fshehtat e marrëzisë
Tamam si zotëri së Hamletit. Por në fakt bëjnë
2. Dhe as na jep rasje ta sondojmë... arsyetime të përcipta.
Po me pahir, pa zemër...
Polloni Si oborrtar i thekur që është, ai
mbetet gjithmonë i gatshëm të luajë
me çdo kartë e të motivojë çdo
intrigë e pabesi, me një gjakftohtësi
që të lë gojëhapur.
• Në vazhdim nxënësit mund të ndërtojnë figurën e Hamletit në lidhje me secilin personazh të

mësipërm.
Hamleti i dëgjon hapat, por ndërkaq mozaiku i marrëdhënieve të tij me personazhet ka nisur të marrë trajtë.
Çdo personazh ka një mënyrë të tijën, me të cilën do të komunikojë me princin e fshehur pas maskës së
çmendurisë. Mbreti uzurpator; Mbretëresha e pabesë; Polloni që është katandisur në “veshin” e mbretit,
i aftë të ngrejë kurthe për këdo; shokët e fëmijërisë, Rozenkranci dhe Gildensterni, që e vëzhgojnë dhe
e spiunojnë; Ofelia me natyrë engjëllore, aq naive, saqë e ngarkojnë të përgjojë Hamletin, të gjithë këto
konturojnë një ansambël të jashtëzakonshëm. Ata janë aq realë në pozicionet e tyre, duke pohuar se
brenda qenies njerëzore gjendet fatkeqësia më e madhe, bjerrja e çdo morali human, në një mbretëri apo
në një shoqëri të molepsur nga intriga, prapaskena, ku gjithçka ngrihet mbi frikën, mosbesimin, dyshimin.
Si do t’i përballojë Hamleti këta njerëz kaq të afërt e kaq të largët, kaq miqësorë e kaq armiqësorë ndaj tij?
Kontrasti është më i spikatur, ngase fshihet në lojën e dykuptimësisë.
Grupi 2. Detyrat:
Rilexoni edhe njëherë monologun e Hamletit dhe, nëpërmjet një dritareje të hapur jepni përgjigjet e
mëposhtme:
Pyetja Përgjigjja Ilustrimi

Sipas Hamletit, çfarë i shtyn Dilemat
njerëzit të dëshirojnë largimin Dyshimet
nga jeta?
188
Pse ekziston frika ndaj vdekjes? Sepse ajo përbën një botë plot me
të panjohura. Mes pyetjesh dhe
pikëpyetjesh ende sot “Vdekja” është
një botë e panjohur. Madje, për
shumicën (ateistët) e përtejshmja është
e paimagjinueshme.
Pse themi se Hamleti është Te Hamleti shpaloset: Monologu
zëdhënës i ideve humaniste? - Njeriu i sjelljes elegante.
- Njeriu i thelluar në dije, art dhe kulturë.
- Njeriu që duhet të luftojë për të
përmbushur betimin e bërë.
Tri rrafshe këto që i japin karakterit
humanist të Hamletit kontradiktën e
përjetshme se ç’duhet të zgjedhë: jetën
si vdekje apo vdekjen si jetë.
Dalloni veset dhe padrejtësitë. ..............
Cili është mesazhi?
Grupi 3. Detyrat:
• Vëreni hyrjet dhe daljet e personazheve: për ç’arsye Shekspiri ndjek pikërisht këtë radhë?
Kush ndodhet ende në skenë kur Hamleti deklamon monologun e vet? A mund të dilte natyrshëm ky monolog
i tij, nëse do të deklamohej para ndokujt tjetër?
• Shqyrtoni dy pjesët kryesore të skenës, përkatësisht monologun e Hamletit dhe atë të Ofelisë: a
mund të quhen monologë të vërtetë këta, duke e ditur se, kur flet Hamleti, Ofelia është e pranishme
në skenë dhe, kur flet Ofelia, Hamleti e dëgjon? Të dy flasin në prani të njëri-tjetrit, por sa arrijnë ata
që të komunikojnë me njëri-tjetrin?
Ndërmjet këtyre përgjigjeve nxënësit duhet të ndërtojnë fuqinë e madhe që ka monologu në veprën
shekspiriane.
- Forca shekspiriane e fjalës buron nga idetë që e kanë frymëzuar, përmes të cilave transmetohet e tërë
filozofia humaniste, që sheh se si e tërë ëndrra e saj për një shoqëri më njerëzore po thërrmohet nga
fryma leviathanite (term biblik, që përfaqëson errësirën shpirtërore të konfiguruar si një përbindësh që do të
gllabërojë çdo vlerë njerëzore). Kjo fjalë ka forcën e bisturisë, që di t’ia bëjë autopsinë jo vetëm një epoke
historike, por gjithëkohshmërisë njerëzore.
Grupi 4. Detyrat:
• Nëpërmjet Ditarit dypjesësh dalloni fjalët kyç në monologun e Hamletit dhe të Ofellisë, duke sjellë
ilustrimet përkatëse të shoqëruara me komente.
Veçoritë gjuhësore Ilustrime Komente

Fjalë kyç, monologu i Të rrosh a të mos rrosh Përbëjnë themelin e monologut dhe kulmimin
Hamletit tragjik hamletian, duke i dhënë shkas
hamletizmit të evidentohet si ndërgjegje
dilematike me sfidën e kohës. Në këtë bisedë
me veten, Hamleti kalon nëpër realitete vetjake
e shoqërore, nga hapësirat e paskajshme të
mendimit, në keqardhjet më dëshpëruese të
shpirtit, si mishërimi i udhëtimit nëpër të gjitha
stacionet e jetës njerëzore.
189
Fjalë kyç, monologu i Që pashë ato që pashë e Në këtë bisedë me veten Ofelia është e
Ofelisë shoh ato që shoh çorientuar ndërmjet Hamletit të djeshëm dhe
atij të sotmit. Më shumë se kushdo ajo e ndjen
lajthitjen e tij por...
Dalloni në fragmentin e dhënë gjuhën poetike të Shekspirit duke zbërthyer një pjesë të figuracionit.
Figura Ilustrimi Komenti

Pyetja retorike Të vdeç – të flesh: të flesh? Pyetjet retorike përdoren për të pohuar të
E nofta t’ëndërrosh! vërteta aksiomatike që s’kanë nevojë për
përgjigje. Kjo e bën fjalën shekspiriane
një bukuri që të lë pa frymë për nga modelimi
i saj.
Enumeracioni ... përbuzjen dhe kamçikn’ Përfshin realitete sa konkrete, aq edhe
e botës, “Zullumn”, e abstrakte, e bën më të gjallë përshkrimin,
shtypësit, përdhunën e teksa sjell hollësi të larmishme nga
krenarit... Realiteti, që numërohen njëri pas tjetrit.
Metafora të përballsh një det të turbull Metafora, si krahasimi i natyrshëm brenda
helmesh. mendimit poetik, i ka dhënë dorë Shekspirit të
Sëmundje, verdhet nga hij’ japë një informacion më të
e mejtimit madh kuptimor, duke rindërtuar gjendje
shpirtërore, veprime intelektuale, qëndrime
shoqërore.
Shprehjet e pasura Hobe shigjeta fati të tërbuar, Falë shqipërimit mjeshtëror të Nolit, çdo gjë
leksikore çëndrra shohin n’atë frymon shqip, aq sa për një çast të del nga
gjumë vdekje, pasi shkundet mendja se autori i Hamletit është anglez.
kjo pështjellj’e martue, Shprehjet e pasura janë dëshmi e relievit të
gojë-çthurjen e zyrtarit mendimit shekspirian, që di të futet në çdo
skutë e të nxjerrë në dritë kuptime të harruara,
që kanë vlerë mbikohore.
c) Paraqitja e rezultateve të arritura (metoda e bashkëbisedimi, diskutim i drejtuar, lexim i drejtuar)

Në këtë fazë të orës së mësimit nxënësit kanë përfunduar punën e tyre në grupe dhe prezantojnë modelet
e përgjigjeve. Mësimdhënësi/ja mund të bëjë ndërhyrje nëse e sheh të nevojshme.
Diskutim i drejtuar
Hamleti flet shqip nën petkun e Aleksandër Moisiut.
“Hamleti mediton për enigmat e jetës, duke mbajtur një libër në dorë. Hamleti i Moisiut
bashkëbisedon me vdekjen, duke mbajtur në dorë një kafkë të nxjerrë nga varri”. (Alfred Uçi)
- Pse Moisiu ka zgjedhur detajin e kafkës?
Nëpërmjet Leximit të drejtuar, nxënësit vjelin informacionin e dhënë në tekstin e tyre.
Nëse nuk del koha për realizimin e këtij diskutimi, mësimdhënësi/ja mund ta shkrijë edhe në orën
pasardhëse.
Vlerësimi
190

• Detyrë sipas niveleve të të nxënit.
• Komentoni vargjet:
“Kjo botë u çthur! O prapësi, o dreq,
Që unë paskam lindur të të ndreq”
• Shkruani një ese filozofike me temë “Të rrosh a të mos rrosh, kjo është çështja”.
• Mësoni përmendësh monologun e Hamletit dhe përpiquni ta interpretoni atë.

Rilindja dhe Humanizmi Europian, Nxënësi zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe bëhet
i vetëdijshëm për shumëllojshmërinë e perceptimit
të botës, duke e vlerësuar letërsinë si mjet kyç për
Njësia mësimore:
të pasuruar botën emocionale, për të zhvilluar
Koment “Hamleti”

Nxënësi/ja: Tragjedi
• fiton aftësi për të kuptuar fragmentin e dhënë Ide humaniste
dhe për të zbërthyer mekanizmin e brendshëm Monolog shekspirian
të funksionimit të veprës; Gjuhë poetike
• përdor njohuritë gjuhësore për të vlerësuar Gjuhë ironike
gjuhën e tekstit letrar; Ironi sokratiane
• zgjeron njohuritë mbi ndërtimin e tekstit Vetëdije artistike
(përdorimin e mjeteve gjuhësore dhe stilistike); Zgjidhje artistike
komentit të fragmentit;
• vëzhgon piktura dhe shpreh ndjesitë e tij
emocionale.
TIK
Metoda e bashkëbisedimit, punë me grupe, ditari dy-trepjesësh, lexim i drejtuar, shkrim i lirë, vëzhgoni
191
a) Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (metoda e bashkëbisedimit, lexim i drejtuar)

• Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet Metodës së bashkëbisedimit kontrollojmë detyrat e dhëna
herën e kaluar.
Dy-tre nxënës lexojnë punët e tyre. Kështu nxitim diskutimin në klasë për t’u shprehur për punët e shokëve.
Të tjerë nxënës interpretojnë me dëshirën e tyre para klasës monologun e Hamletit.
• Në vazhdim, nëpërmjet Leximit të drejtuar dhe ekspresiv lexojmë me role fragmentin II dhënë në
tekstin e nxënësit.
Kjo teknikë nxit pjesëmarrje aktive gjatë orës së mësimit.
b) Ndërtimi i njohurive të reja (metoda e bashkëbisedimit, punë me grupe, ditari dypjesësh)

Për të realizuar ndërtimin e njohurive të reja, mësimdhënësi/ja e ndan klasën në grupe pune, duke i nxitur
për bashkëpunim. Çdo grupi i jepen detyrat përkatëse .
Grupi 1. Detyrat:
• Çfarë mesazhi i përcjell së ëmës Hamleti, nëpërmjet fjalëve të tij në këtë skenë? Pse zgjedh
pikërisht këtë formë?
Zbuloni disa fjalë dhe dalloni mesazhet e tyre.
• Fantazma nuk i shfaqet Gertrudës, por vetëm Hamletit. Argumentoni pse.

Sipas kronikës daneze, fantazma nuk shfaqet askund. Ankthi dhe dyshimi. Fantazma ka një mision: ajo
sjell një kumt. Dyshimi ndaj saj do ta lironte Klaudin nga drama e krimit. Dyshimi i Hamletit ndaj dëshmisë
së Fantazmës e bën tensionin dramatik të kërkojë kuota të tjera rritjeje. Brenda konfigurimit të Fantazmës
duhet dalluar vetë Shekspiri, si vetëdije artistike, që e kthen këtë gjetje artistike në një interpretim universal
për njeriun e çdo kohe. Madje, Fantazma plotëson edhe më qartë misionin e saj, detyrën që ka Hamleti:
gjakmarrjen për vrasjen e të atit.
- A ka diçka të ngjashme me Orakullin e Delfit në nxitjen që i bëri Orestit?
Grupi 2. Detyrat:
• Interpretoni thënien e Hamletit drejtuar së ëmës: “Në kohën tonë ... u dashka vetë virtyti t’i kërkojë
ndjesë vesit”.
Fjala e Hamletit është e thellë dhe e zhytur në nënkuptime. Zbërtheni nënkuptimet duke interpretuar.
• Ky episod është ndërtuar në mënyrë të atillë që t’i japë mundësi Hamletit të shfryjë kundër së
ëmës, e cila me qëndrimin e saj ia bën shumë herë më të rëndë dhimbjen për të atin. Cilat janë
rrethanat që ia mundësojnë këtë?
Rrethanat janë të shumëllojta: reale, psikologjike, emocionale, shoqërore, filozofike dhe kanë një burim:
jetën, që në mënyrë mizore po kthehet në vdekje. Rrethanat specifike përligjin sjelljet e personazheve ndaj
njëri-tjetrit, duke e plotësuar edhe më tej mozaikun e tablosë shekspiriane.
Rrethanat Ilustrimi Komenti
reale Mos vjen që të qortosh tyt bir të vonë... Keqardhja për gjendjen e
Hamletit.
Po shih, jot ëmë e humbi krejt toruan Motivim psikologjik
psikologjike Sugjeshta punon fort te të sëmurët nga rrethanat.
E mjera unë, ti më thua ç’ke
emocionale E mjera unë! Esht i lojtur mëntsh! se syri yt i Mjerimi shpirtëror në
dhëmpshtur marrëdhënien nënë-
munt t’a zbutë vendimin e egër që të kam caktuar bir.
192
shoqërore Virtyti t’i kërkojë ndjesë vesit Është çasti i ndryshimit
Oh,hidh tutje pjesën më të keqe moral.
Dhe rro me gjysmën
tjetër më të pastër.
filozofike Që zbrazësirës syrin ia mbërthen Përpëlitjet shpirtërore e
Dhe bisedon me erën që s’ka formë? hapin qenien njerëzore
Hapja zemrën qiellit. ndaj natyrës mendimtare.
Grupi 3. Detyrat:
• Në këtë skenë Hamleti flet më shumë me aluzione, sesa në mënyrë të drejtpërdrejtë. Çfarë aludon
ai?
Nga njëra anë na shfaqet Hamleti i tjetërsuar, intelektuali humanist që ka pasur si profil oborrtarinë, diturinë
dhe mendësinë e rreptë të luftës, dhe që sipas studiuesve të sjell ndërmend “Princin” e Makiavelit, një
personazh që ia ul siparin heroit të Rilindjes Europiane, për t’ia ngritur heroit të kohës moderne. Nga ana
tjetër shfaqet Ofelia, që besonte në ëndrrën e dashurisë me Hamletin dhe shihte fronin mbretëror për
të. Tronditja e saj është tërësore, sepse trimi i zemrës, si ideali i kohës së saj, tashmë është marrosur
dhe e pret gremina. Ndaj, dialogu i tyre ballafaqon koncepte morale, ide shoqërore, vlera emocionale,
domethënie filozofike, duke përdorur nënkuptimet, aludimet si mjet stilistik, që zgjon jo vetëm vetëdijen
estetike të lexuesit, por mbi të gjitha, vetëdijen njerëzore gjithëkohore.
Dialogimi i personazheve të risjell në kujtesë konceptin e dramës si një pasqyrë e botës, si një “arsrotunda”
(art rrotullor), ku individi sheh më mirë vetveten. Aludimet e vendosin Hamletin e dikurshëm dhe Hamletin
aktual në një përballje tragjike. Ndaj, Ofelia, edhe pse njeh të parin dhe tenton të njohë të dytin, në dilemën
e saj nuk mund të bëjë tjetër gjë, veçse të ndihet mjerane nga tragjedia që i ka pllakosur të dy.
• Episodi mes Gertrudës dhe Hamletit mbështetet në efektin e “ndërrimit të roleve”: Hamleti thirret
për t’u qortuar nga e ëma, kurse ai bëhet qortuesi i saj. Tregoni se si tensioni i kësaj skene, e cila
ngrihet sapo shfaqet Fantazma, vazhdon të përcillet edhe pas largimit të saj, përmes tonit të lartë
të zërit dhe ashpërsisë verbale (fjalëve të ashpra).
Efekti që sjell ndërrimi i roleve duhet parë si udhë, përmes së cilës e vërteta jetësore kthehet në mënyrë të
natyrshme në të vërtetë artistike, gjë që nënkupton universalitetin e saj. Nëna që do të qortojë birin dhe biri
që merr përsipër të qortojë nënën. Tensioni prek lartësi të reja emocionale.
Grupi 4. Detyrat:
• Çfarë sjell si zgjedhje artistike dalja në skenë e fantazmës? Si ndikon kjo shfaqje në marrëdhënien
nënë-bir?
Fantazma shfaq elementin fantastik që e zjarrmon përfytyrimin njerëzor. Gjuha që përdor ajo e mpreh më
tepër tensionin, rrit ankthin, forcon më tej misterin në kërkim të së vërtetës.
- Ç’mendoni për idenë e I. Kadaresë që thotë: “Fantazma si realitet i teatrit Elisabetian, për gati dy mijëvjeçarë
ajo e ka ruajtur trajtën e saj dyshe, një përzierje e së rrokshmes me të parrokshmen që vjen nga zanafilla
e saj, guri i varrit?”
Mendimin shoqërojeni me argumente.
• Gjuha ironike e personazhit Hamlet helmon shpirtin e Gertrudës, ashtu siç edhe ai vetë e ka të
helmuar nga sjelljet e saj. Gjykoni se kjo rrugë është zgjedhja më e mirë?
Zgjedhja e ironisë e bën më të mprehtë jo vetëm komunikimin, por e vesh atë me mantelin e gjithëkohësisë,
si vlerë që asnjë epokë nuk do ta vjetrojë kurrë.
Ironia është arma e tij, para se gjaku të derdhet.
Ironia është tallja me ëndrrën që iu shkërmoq.
193
Ironia është sarkazma e hidhur ndaj idealizimit, në të cilin besoi dhe e zhgënjeu.
Për ta zgjeruar edhe më shumë linjën e diskutimit, ndaluni tek ironia sokratiane si padituri e rreme që e
përdorte Sokrati në diskutimet e tij filozofike.
- A nuk është ngërçi i Hamletit një duel i pambaruar mes sensit filozofik dhe ndjeshmërisë njerëzore?
c) Paraqitja e rezultateve të arritura (metoda e vëzhgimit)

Vëzhgoni
Nxënësit vëzhgojnë pikturën e dhënë në tekst. Ofelia është sjellë në këtë vepër mes jetës dhe vdekjes,
këngës dhe baltës, mes margaritave që përfaqësojnë pafajësinë dhe lulëkuqeve që përfaqësojnë vdekjen.
Ballafaqoni personazhin e Ofelisë mes fjalës dhe ngjyrës. Dalloni detajet.
Vlerësimi
shënime specifike për nivelet e të nxënit. Disa nxënës vlerësohen me shkrim për detyrat e sjella në klasë.
Nxënësit nxiten për të realizuar punë cilësore, me qëllim plotësimin e dosjes së tyre dhe vlerësimin e saj
nga mësimdhënësi/ja.

Shkrim i lirë: Hamleti në gjithëkohësi. Portretizoni Hamletin e shekullit tuaj.
ASPEKTE TË PËRGJITHSHME TË PLANIT TË ORËS MËSIMORE

Fusha kurrikulare: Gjuhë dhe komunikim Lënda: Letërsi Shkalla e kurrikulës: V Klasa: X
Tematika (kapitulli): Letërsi e vjetër shqipe Rezultati i të nxënit të temës:
Dallon diskursin historik, fiksional dhe retorik- heroik te
Marin Barleti
Njësia mësimore: Marin Barleti – analizë
Fjalët kyç: Marin Barleti, histori, letërsi, jeta, vepra, ngjarje historike, aktiviteti jetësor etj.
Rezultatet e të nxënit për kompetencat kryesore të shkallës (të synuara): I.1;2;3;4. II.1;2;3; III.
1;2;3;5;6;8.
Rezultatet e fushës së kurrikulës (të synuara): Jep mendim për ide, tekste, autorë e subjekte
të ndryshme. Flet për formacione të ndryshme kulturore dhe letrare. Kultivon ndjenjën për kulturë
gjuhësore. Flet për kulturat e ndryshme, për një periudhë të caktuar historiko-letrare. Kupton dhe analizon
karakteristikat e gjinive e llojeve letrare. Analizon dhe vlerëson diskurset, stilin, gjuhën dhe qëllimin e
teksteve.
Situata e të nxënit: Ka autorë që i kanë kushtuar jetën dhe aktivitetin e tyre një vepre dhe një figure. Si
mendoni, a është një zgjedhje e duhur kjo në letërsi?
194
Rezultati/et e të nxënit të orës mësimore:
• analizon jetën e autorit Marin Barleti;
• shpjegon dukuri dhe koncepte që lidhen me veprimtarinë e tij;
• diskuton për çështje të veçanta që lidhen me jetën dhe veprën e tij.
Burimet, mjetet e konkretizimit dhe Lidhja me lëndët tjera mësimore dhe/apo me
materialet mësimore: çështjet ndërkurrikulare dhe situata jetësore:
Mjetet e punës: Libri, fletorja, tabela, materiale etj. Korrelacion me: Historinë
Format e punës: Në dyshe, individuale. Çështje ndërkurrikulare:
Metodologjia: Metoda e bashkëbisedimit, • Realiteti dhe letërsia
shpjegimit, diskutimit dhe demonstrimit.
PËRSHKRIMI I METODOLOGJISË DHE VEPRIMTARITË E PUNËS ME NXËNËSIT GJATË ORËS
MËSIMORE
Parashikimi: (Stuhi mendimesh 10 min)

Sa kanë lidhje realiteti dhe jeta me letërsinë?
Mësimdhënësi/ja orienton nxënësit duke ju përmendur shembuj të ngjarjeve reale që janë bërë subjekte
veprash.
Të gjitha mendimet e shprehura i shënojmë në dërrasën e zezë.
Ndërtimi i njohurive: (Diagrami i Venit 20 min)

Në fillim mësimdhënësi/ja përmbledh me pak fjalë disa të dhëna për autorin M. Barleti dhe veprën e tij. Pastaj
shpjegon lidhjen e veprës së M. Barletit me historinë dhe me letërsinë në të njëjtën kohë. Pas shpjegimit ndër-
ton një Diagram të Venit duke krahasuar letërsinë dhe realitetin. Të gjitha të dhënat e nxjerra së bashku me
nxënësit i shënon në dërrasë.
REALITETI TEKSTI LETRAR

1.Është plot me ngjarje kaotike, të 1. Trajton ngjarje të organizuara sipas
papritura. një logjike.
2.Është vendi ku zhvillohet jeta e vërtetë. 2. Është vendi ku zhvillohet jeta
3.Shpesh shërben si model për llojet e tjera fiksionale e personazheve.
të krijimtarisë. 3.Merr nga realiteti lëndën dhe bazën ndërtimore.
4.Është i pakufi dhe i shumëllojshëm. 4. Ka kufinjtë e rrëfimit dhe ata hapësinorë
të zhvillimit të ngjarjeve.
1. Të dyja këto janë realitete që trajtojnë dhe paraqesin ngjarje.

2. Të dyja ndikojnë tek njëra-tjetra.
3. Që të dyja ndryshojnë me kalimin e kohës etj.
Përforcimi (Pyetje-përgjigje 10 min)

Nxënësit inkurajohen që të marrin pjesë dhe të shprehin mendimet e tyre rreth rëndësisë së jetës së Marin
Barletit dhe rolit që ka pasur në realizimin e veprës së tij. Pse është i rëndësishëm aktiviteti jetësor i një
personaliteti dhe sa lidhet me veprën që ai lë? Të gjitha përgjigjet e nxënësve dhe për të gjithë aktivitetin në
klasë mësimdhënësi/ja mban shënimet përkatëse.
Vlerësimi i nxënësve: (5 min) Detyrat dhe punë e pavarur:
Vlerësohen nxënësit e aktivizuar, për Pikat 5 dhe 6.
komunikimin, idetë dhe bashkëpunimin.
195
Tematika(kapitulli): Letërsi e vjetër shqipe Rezultati i të nxënit të temës: Dallon diskursin historik,
fiksional dhe retorik-heroik të Marin Barletit
Njësia mësimore: Histori e Skënderbeut – analizë
Fjalët kyç: histori e Skënderbeut, hero, ndikim, tekst historik, roman historik etj.
Rezultatet e të nxënit për kompetencat kryesore të shkallës (të synuara): I.1;2;4. II.1;2;3;4. III.
1;2;3;5;6;7.
Rezultatet e fushës së kurrikulës (të synuara): Jep mendim për ide, tekste, autorë e subjekte të ndryshme.
Flet për formacione të ndryshme kulturore dhe letrare. Kultivon ndjenjën për kulturë gjuhësore. Flet për
kulturat e ndryshme, për një periudhë të caktuar historiko-letrare. Kupton dhe analizon karakteristikat e
gjinive e llojeve letrare. Analizon dhe vlerëson diskurset, stilin, gjuhën dhe qëllimin e teksteve.
Situata e të nxënit: Janë shkruar shumë libra dhe studime historike për Skënderbeun, cilën prej tyre e
njihni dhe do ta veçonit?
• analizon veprën e autorit M. Barleti;
• shpjegon dukuri dhe koncepte që lidhen me “Historinë e Skënderbeut”.
• diskuton për çështje të veçanta historiko – letrare që lidhen me veprën e tij.
Burimet, mjetet e konkretizimit dhe materialet Lidhja me lëndët tjera mësimore dhe/apo me
mësimore: çështjet ndërkurrikulare dhe situata jetësore:
Format e punës: Individuale, dyshe Çështje ndërkurrikulare:
Metodologjia: Metoda e bashkëbisedimit, • Historia dhe letërsia
shpjegimit dhe demonstrimit. • Roli i historisë ne letërsi

MËSIMORE

Sa kanë lidhje letërsia me historinë?
Mësimdhënësi/ja orienton nxënësit duke u përmendur shembuj të ngjarjeve reale që janë bërë subjekte
veprash.
P.sh. U përmend edhe rastin e veprës “Zonja Bovari” dhe shumë shembuj të tjerë të letërsisë realiste në
përgjithësi dhe ndonjë rasti të letërsisë historike (romanit historik më konkretisht).
Të gjitha mendimet e shprehura i shënojmë në dërrasën e zezë.
Ndërtimi i njohurive: (Di, dua të di, mësova 25 min)

Në fillim mësimdhënësi/ja përmbledh me pak fjalë disa të dhëna për veprën Histori e Skënderbeut.
Pastaj shpjegon lidhjen e veprës së M. Barletit me historinë dhe me letërsinë në të njëjtën kohë. Pas
shpjegimit ndërton një TABELË me DI, DUA TË DI, MËSOVA dhe të gjithë nxënësit i pyet rreth kësaj
teme duke shënuar të dhënat si më poshtë.
196
DI DUA TË DI MËSOVA
Çfarë dinë paraprakisht Çfarë janë të interesuar të dinë Çfarë mësuan

Ka të bëjë me Si e trajton figurën e Skënderbeut? 1. Figurën e Skënderbeut e paraqet në
Skënderbeun raste të caktuara me vërtetësi, sipas të
Ku është mbështetur për ta
dhënave historike, por shumë raste të
Është një vepër historike realizuar si vepër?
tjera (siç është rasti i dyluftimit) e paraqet
Ka rëndësi edhe për Për cilën periudhë të jetës së tij të ekzagjeruar dhe të hiperbolizuar.
letërsinë shkruan?
2. Për të realizuar këtë vepër, M. Barleti
A mund të merret si një tekst me ka shfrytëzuar shumë burime të kohës, të
vlera të sakta historike? dhëna historike, fakte, por edhe ka futur
Pse trajtohet si pjesë e historisë së shumë elemente vetjake të krijimit të vet
letërsisë shqipe? subjektiv dhe të përshtypjeve personale.
3. Në vepër paraqitet pothuaj e gjithë jeta

e Skënderbeut, deri në shtratin e vdekjes,
është një ndër veprat më të plota dhe më
të referueshme për të gjithë ata që kanë
shkruar më pas për këtë figurë historike.
4. Mund të merret, por me pak rezerva,

pasi ka të dhëna të sakta dhe të
vërtetueshme, por ka edhe të dhëna të
tjera që janë fiksionale më shumë se sa
reale dhe historike.
5. Si pjesë e historisë së letërsisë

trajtohet, sepse është një tekst që ka në
qendër të trajtimit një figurë historike, që
ka të dhëna dhe informacione historike,
ndërkohë teksti nuk është si një tekst
mirëfilli historik, por më shumë si një
roman historik.
Përforcimi: (Diskutim i hapur 10 min)

Nxënësit inkurajohen që të marrin pjesë në diskutim dhe të shprehin mendime e tyre rreth rëndësisë së veprës
së Marin Barletit dhe qëllimit të saj. Pse është shkruar dhe sa ka rëndësia ajo, qoftë për historinë dhe figurën
e Skënderbeut, qoftë për letërsinë dhe realizimin artistik të saj. Nxënësit janë të lirë të shprehin mendimet dhe
gjykimet e tyre, ndërkohë që mësimdhënësi mban shënimet përkatëse për t’i përdorur ato në vlerësim.

Vlerësohen nxënësit e aktivizuar, për komunikimin, Kërkoni materiale në internet ose Bibliotekë për
idetë dhe bashkëpunimin. veprën “Histori e Skendërbeut”
197
Përpunon Parathënien, komenton fragmente
nga Historia e Skënderbeut.
Njësia mësimore: Fjalimi i Skënderbeut – koment
Fjalë kyç: fjalim, politikë, oratori, bashkim, histori etj.
Rezultatet e të nxënit për kompetencat kryesore të shkallës (të synuara): I.1;2;3;4;5. II.1;2;3;4. III.
1;2;3;5;6;7.

Situata e të nxënit: Ky fjalim i Skënderbeut i paraqitur në këtë vepër mendohet se është më reali, por
edhe njëkohësisht më artistiku i paraqitur prej M. Barletit, ju si mendoni?
• analizon fragmentin “Fjalimi i Skënderbeut”;,
• shpjegon përdorime të caktuara fjalësh e shprehjesh dhe diskuton për efektin e tyre;
• Interpreton rreth realizimit të veprës dhe rolit të këtij fragmenti.
Metodologjia: Metoda e bashkëbisedimit, • Historia reale dhe letërsia
shpjegimit dhe leximit dhe punës në tekst. • Roli i historisë në letërsi
MËSIMORE
Parashikimi: (Lexim i drejtuar 10 min)

Një nxënës i orientuar nga mësuesi lexon tekstin e dhënë dhe të gjithë pjesa tjetër shënojnë dhe
dëgjojnë. Mësimdhënësi/ja orienton nxënësit duke e ndërprerë leximin, kur ai e ndien të nevojshme, në
mënyrë që t’ua bëjë sa më konkrete orën mësimore dhe t’i tërheqë me interpretimet e duhura.
Ndërtimi i njohurive: (Pyetje-përgjigje, Ditari me komente 20 min)

Në fillim mësimdhënësi/ja ndalet tek pyetjet që mund të kenë nxënësit në lidhje me leximin dhe fragmentin
e dhënë, pasi i orienton nxënësit dhe u shpjegon paqartësitë, kalon tek faza tjetër.
I organizon që të punojnë dyshe me anë të metodës “Ditari me komente”, ku nxënësit në fletoret e tyre
punojnë me tekstin. Shënojnë në fletore në dy kolona të veçanta, në njërën termat, fjalët dhe idetë
që duan të shprehin apo që i kanë të paqarta dhe në tjetrën anë komentet dhe të dhënat që duan t’i
prezantojnë para klasës.
198
DITARI ME KOMENTE
PJESA 1 PJESA 2
Terma, koncepte, dukuri... Komentet për këto terma, koncepte...
Përforcim: (Diskutim – 10 min)

Nxënësit inkurajohen që të marrin pjesë në diskutim dhe të shprehin mendimet e tyre rreth koncepteve, të
dhënave dhe termave që kanë gjetur në tekst. Bëjnë komentet e tyre dhe shprehin idetë në lidhje me realizimin
artistik, por edhe të vlerës ideore të këtij fragmenti të shkëputur nga vepra “Histori e Skënderbeut”.
Diskutimet dhe prezantimet e punës së realizuar në fazën e dytë të orës mësimore, të gjithë nxënësit i
paraqesin dhe i ndajnë me shokët e klasës, ndërkohë që mësimdhënësi mban shënimet përkatëse.

Vlerësohen nxënësit e aktivizuar që kanë realizuar Kërkoni materiale në internet ose Bibliotekë për të
punët e tyre dhe kanë marrë pjesë në diskutime dhëna historike (nga lënda e historisë), që lidhen
drejtpërsëdrejti me këtë fjalim të Skënderbeut.

Komenton fragmente nga Historia e Skënderbeut.
Njësia mësimore: Vdekja e Skënderbeut - koment
Fjalët kyç: vdekje, largim, rrezik, Skënderbe etj.
1;2;3;5. VI. 1;2.
Situata e të nxënit: Kemi të bëjmë me vdekjen e heroit, çfarë mendoni se do vijë më pas? Sa ndikon kjo
vdekje në rrjedhën e historisë?
• analizon fragmentin “Vdekja e Skënderbeut”;
• shpjegon për elemente ndërtimore të tekstit dhe realizimit të tij;
• Interpreton rreth realizimit të veprës dhe rolit të këtij fragmenti.
199
shpjegimit dhe e leximit dhe punës në tekst.
MËSIMORE
Parashikimi: (Lexim i drejtuar – 10 min)

Një nxënës i orientuar nga mësuesi lexon tekstin e dhënë dhe të gjithë pjesa tjetër shenojnë dhe dëgjojnë.
Mësimdhënësi/ja orienton nxënësit në mënyrë që t’ua bëjë sa më konkrete orën mësimore dhe t’i tërheqë
me interpretimet e duhura. Gjatë leximit të gjithë nxënësit orientohen që të mbajnë shënime, kur ata kanë
nevojë ose kanë ndonjë gjë të paqartë.
Ndërtimi i njohurive: (Ditari dypjesësh 20 min)

Në fillim mësimdhënësi/ja ndalet dhe ju bën një përmbledhje të shkurtër të fragmentit të dhënë, në mënyrë
që të jenë sa më të qartë dhe të orientuar. Më pas i organizon që të punojnë dyshe me anë të metodës
“Ditari dypjesësh” ku nxënësit në fletoret e tyre punojnë me tekstin. Shënojnë në fletore në dy kolona të
veçanta, në njërën termat, fjalët dhe idetë që duan të shprehin apo që i kanë të paqarta dhe në tjetrën anë
shpjegimet, komentet dhe të dhënat që duan t’i prezantojnë para klasës.
DITARI DYPJESËSH
PJESA 1 PJESA 2
Përforcimi: (Punë në grupe – 10 min)

Nxënësit ndahen në disa grupe brenda klasës dhe zgjidhet për secilin grup nga një lider. Secili lider pastaj,
duke shfrytëzuar, mbledhur dhe organizuar punën e grupit, prezanton idetë dhe komentet e bëra në fazën e
dytë të orës mësimore, tek Ditari dypjesësh. Të gjitha komentet dhe prezantimet bëhen me anë të orientimit
dhe organizimit nga ana e mësimdhënësit.
Në këtë mënyrë të gjithë nxënësit kanë punuar dhe kanë paraqitur para klasës idetë dhe shënimet e tyre,
ndërkohë që mësimdhënësi mban shënimet përkatëse.

Vlerësohen nxënësit e aktivizuar që kanë realizuar Pikat tek rubrika “Detyrë”.
punët e tyre në shërbim të grupit.
200
Fusha kurrikulare: Gjuhë dhe komunikim Lënda: Letërsi Shkalla e kurrikulës: V
Klasa: X
Tematika (kapitulli): Letërsi e vjetër shqipe Rezultati i të nxënit të temës: Dallon diskursin biblik
brenda kulturës dhe letërsisë shqiptare duke fituar njohuri
nga retorika, diskurset dhe zhanret e ndryshme
Njësia mësimore: Gjon Buzuku – Meshari – analizë
Fjalët kyç: meshari, libri i parë shqip, gjuhë, diskurs biblik, përkthim etj.
1;2;3;5;7. VI. 5
teksteve.
Situata e të nxënit: historia e shkrimit të gjuhës shqipe fillon vonë, por gjithsesi ajo ka një gur themeli. Me
cilin libër fillon ajo?
• analizon jetën dhe veprën e autorit Gjon Buzuku;
• diskuton për çështje të veçanta që lidhen me veprën e tij dhe rëndësinë e saj.
Burimet, mjetet e konkretizimit dhe Lidhja me lëndët tjera mësimore dhe/apo me çështjet
materialet mësimore: ndërkurrikulare dhe situata jetësore:
Mjetet e punës: Libri, fletorja, tabela, materiale Korrelacion me: Historinë
etj. Çështje ndërkurrikulare:
Format e punës: Në dyshe, individuale. • Historia dhe letërsia
Metodologjia: Metoda e bashkëbisedimit,
• Përkthimi dhe autorësia
MËSIMORE
Parashikimi: (Brainstorming 10 min)

Çfarë dini për librin e parë shqip?
Mësimdhënësi/ja orienton nxënësit duke u përmendur detaje që lidhen me atë që mbahet si libri i parë i
shkruar në shqip, u shpjegon atyre kur e ndjen të nevojshme dhe pastaj të gjitha komentet dhe mendimet
e nxënësve i shënon në dërrasë.
Meshari është libri i parë shqip
Nuk ka vlera letrare MESHARI Është përkthim i Biblës
Është shkruar nga Gj. Buzuku
201
Ndërtimi i njohurive: (Të mësuarit ndërveprues dhe Pyetje-përgjigje 25 min)
Në fillim mësimdhënësi/ja përmbledh me pak fjalë disa të dhëna për autorin Gj. Buzuku dhe veprën
e tij më të rëndësishme “Mesharin”. Pastaj me anë të aktivizimit të nxënësve nxjerr në pah edhe
lidhjen ndërmjet autorit dhe rëndësisë së veprës së tij.
Mësuesi shtron pyetje, të tilla si:

1. Kur u shkrua “Meshari”?
2. Çfarë lloj vepre është?
3. A mund të diskutojmë për origjinalitet?
4. Pse mbahet si libri i parë shqip?
5. Me çfarë gjuhe kemi të bëjmë?
Dhe me anë të këtyre pyetjeve arrin të nxjerrë në pah të gjitha tiparet e veprës dhe ta analizojë atë,
por edhe që të krijojë një mësimnxënie produktive nëpërmjet ndërveprimit.
Përforcimi: (Shkëmbimi – 10 min)

Nxënësit inkurajohen që të marrin pjesë në shkëmbimin e ideve rreth rëndësisë së veprës së Gjon
Buzukut dhe rolit që ka pasur në shkrimin dhe konsolidimin e gjuhës shqipe. Pse mbahet si libri
i parë shqip, ndërkohë që më shumë mund të konsiderohet përkthimi i parë shqip? Për të gjitha
përgjigjet e nxënësve dhe për të gjithë aktivitetin në klasë mësimdhënësi mban shënimet përkatëse.

Vlerësohen nxënësit e aktivizuar për Sillni materiale nga interneti ose biblioteka për historinë
komunikimin, idetë dhe bashkëpunimin. e librit të parë shqip.
ASPEKTET E PËRGJITHSHME TË PLANIT TË ORËS MËSIMORE

Tematika(kapitulli): Letërsi e vjetër shqipe Rezultati i të nxënit të temës:

Bën komente dhe analiza gjuhësore e kulturore të
Mesharit: me fokus në disa nga parabolat e
himnet religjioze ku del në pah diskursi i përkushtimit
shpirtëror.
Rezultatet e të nxënit për kompetencat kryesore të shkallës (të synuara): I.1;2;3;5;9. II. 1;2;3;6. III.
1;2;3;4;5;6;8;9.
gjinive dhe llojeve letrare. Analizon dhe vlerëson diskurset, stilin, gjuhën dhe qëllimin e teksteve.
Njësia mësimore: Kënga e këngëve II – koment
202
Fjalët kyç: Këngë, biblik, religjioz, poezi, ritëm etj.
Situata e të nxënit: Kënga e këngëve është një ndër pjesët më të bukura dhe poetike të Biblës. Sa
mendon se ndikon ky poeticitet në afrimin e besimtarëve?
Rezultati/et e të nxënit për orë mësimore:
• Identifikon veçoritë kryesore të kësaj pjese;
• Dallon tiparet poetike dhe mesazhet e tekstit;
• Interpreton dhe diskuton në lidhje me idetë e shtruara në fragment.
Burimet, mjetet e konkretizimit dhe materialet Lidhja me lëndët e tjera mësimore dhe/apo me
Mjetet e punës: Libri, teksti, tabela, fletoret e Korrelacion me: me historinë dhe me artet etj.
shënimeve etj. Çështje ndërkurrikulare:
Format e punës: Individuale dhe dyshe •Gjuha dhe rëndësia e saj
Metodologjia: Mësimdhënia me nxënësin në •Historia e zhvillimit të gjuhës dhe komunikimi
qendër dhe gjithëpërfshirja, bashkëbisedimi.

MËSIMORE

Një nxënës i orientuar nga mësuesi lexon tekstin e dhënë dhe të gjithë pjesa tjetër shënojnë dhe dëgjojnë.
Ndërtimi i njohurive: (Di, dua të di, mësova – 25 min)

Në fillim mësimdhënësi/ja përmbledh me pak fjalë disa të dhëna për fragmentin e lexuar së bashku me
nxënësit dhe ndalet në momentet kur atij/asaj i kërkohet nga ana e nxënësve. Pas shpjegimit ndërton një
TABELË me DI, DUA TË DI, MËSOVA dhe të gjithë nxënësit i pyet rreth këtij fragmenti duke shënuar të
dhënat si më poshtë.
Çfarë dinë Çfarë janë të interesuar Çfarë mësuan
paraprakisht të dinë
Ka të bëjë me Biblën Si është e ndërtuar? 1.Është e ndërtuar në formën e teksteve të shkurtëra
poetike, ngjan shumë me poezinë.
Është një pjesë Pse quhen këngë?
tërheqëse 2.Quhen këngë për shkak të organizimit dhe tingullimit
Pse ka rëndësi për
poetik; dikur ato këndoheshin.
Nuk kemi shumë letërsinë tonë?
informacion 3. Për letërsinë tonë kanë vlerë, sepse janë një
A duhet parë si pjesë e
përkthim i sjellë në shqip dhe trajtohen si pjesë e
Është një ndër pjesët kulturës sonë?
letërsisë për shkak të përkthimit.
e rëndësishme të
Biblës 4. Po duhen parë si pjesë e kulturës sonë, sepse,
ndonëse nuk janë krijim origjinal, kanë vlerë për
mbushjen e një hendeku ekzistues në kulturën tonë
religjioze dhe përkthimore.
203
Përforcimi: (Gushëkuqi rrethor – 10 min)
Nxënësit inkurajohen që të marrin pjesë në diskutim të organizuar sipas metodës së “Gushëkuqit rrethor”,
ku ata shënojnë dhe shprehin mendimet e tyre rreth rëndësisë së këtij fragmenti dhe veprës së Buzukut
në përgjithësi. Diskutohet dhe trajtohet edhe çështja e rëndësisë dhe vlerës së saj si vepër për historinë
e letërsisë dhe gjuhës shqipe. Ndërkohë që mësimdhënësi/ja mban shënimet përkatëse për t’i përdorur
ato në vlerësim.
VLERËSIMI I NXËNËSVE: (5 min) DETYRAT DHE PUNA E PAVARUR:

Vlerësim për aktivitetin e zhvilluar në klasë Pikën “Detyrë” në fund të mësimit.


Bën komente dhe analiza gjuhësore e kulturore të Mesharit:
me fokus në disa nga parabolat e
himnet religjioze ku del në pah diskursi i përkushtimit
shpirtëror.
1;2;3;4;5;6;
Njësia mësimore: Nga pasthënia e “Mesharit” – koment
Fjalët kyç: Tekst, biblike, religjioze, pasthënie, meshar etj.
Situata e të nxënit: Zakonisht librave u vendosën kur botohen parathënie dhe pas thënie sipas zgjedhjes
së autorit, si mendoni a kanë ndonjë rol të rëndësishëm? Më mirë do ishte të ekzistonin apo jo?
204
• Identifikon veçoritë kryesore të kësaj pasthënie;
• Dallon tiparet idetë dhe mesazhet e shprehura në të;
• Interpreton dhe diskuton rreth çështjeve që i bëjnë përshtypje.
Mjetet e punës: Libri, tabela, fletoret e shënimeve Korrelacion me: me historinë dhe me artet etj.
Format e punës: Individuale dhe në grup •Komunikimi dhe rëndësia e tij
Metodologjia: Mësimdhënia me nxënësin në •Historia e zhvillimit të gjuhës dhe ndikimi i saj në
qendër dhe gjithëpërfshirja. shoqëri
PËRSHKRIMI I METODOLOGJISË DHE VEPRIMTARITË E PUNËS ME NXËNËSIT GJATË

ORËS MËSIMORE
Parashikimi: (Lexim i drejtuar 10 min)
Një nxënës i orientuar nga mësuesi lexon tekstin e dhënë dhe të gjithë pjesa tjetër shenojnë dhe dëgjojnë.
Ndërtimi i njohurive: (Vëzhgo-analizo-diskuto - 25 min) Në fillim mësimdhënësi/ja përmbledh me pak

fjalë disa të dhëna për fragmentin e lexuar së bashku me nxënësit dhe ndalet në momentet kur atij / saj i
kërkohet nga ana e nxënësve.
Pasthënia, si mjet orientues dhe vlerësues Në kuptimin ndërtimoro – strukturor
Është një mjet shumë i rëndësishëm për Përbëhet nga tre elemente:
analizimin e
• Hyrja (prezantimi më temën)
kohës kur është shkruar, por edhe për orientimin e • Trungu (pjesa qendrore zhvilluese)
lexuesit • Mbyllja (ku qëndron edhe mesazhi kryesor i tekstit.
Funksionon si një e tërë dhe në periudha të caktuara
dhe për qasjen ndaj vlerave të vërteta të tekstit.
ka patur vlera të veçanta
Pa pasthënie ose parathënie deri vonë nuk janë
menduar tekstet
Është një lloj teksti, që duhet të ketë disa
karakteristika, si: qartësia, saktësia dhe objektiviteti
Pasthëniet janë të organizuara dhe krijuara Komente:
në shërbim të teksteve që shoqërojnë dhe ato
Realizohen komente të ndryshme nga nxënësit
mund të ndahen në:
nëse ka, gjithmonë në lidhje me tekstin e lexuar dhe
• Pasthënie objektive (informuese dhe konform
analizuar
vlerave të vërteta të tekstit)
• Pasthënie subjektive (ku teksti shihet nga
këndvështrimi subjektiv, duke tejkaluar vlerat e
vërteta të tij)
• Pasthënie orientuese (synojnë orientimin e
lexuesit për qasjen ndaj tekstit)
205
Përforcimi: (TOP 3 – 10 min) Në fazën përfundimtare nxënësit do të shkruajnë tri fjali që e përmbledhin
temën e mësuar mbi pasthënien dhe përmbajtjen e pasthënies së “Mesharit” konkretisht.
1. Pasthënia objektive
2. Parathënia
3. Pasthënia subjektive

Vlerësim për aktivitetin e zhvilluar në klasë Gjeni, analizoni dhe sillni në klasë një
pasthënie të një libri
Tematika(kapitulli): Letërsi e vjetër Rezultati i të nxënit të temës:

shqipe Dallon diskursin biblik brenda kulturës dhe letërsisë
shqiptare duke fituar njohuri nga retorika, diskurset
dhe zhanret e ndryshme.
1;2;3;4;5;6;8;9.
teksteve.
Njësia mësimore: Diskutim - Tema: letërsia e vjetër shqipe
Fjalët kyç: këngë, biblik, religjioz, poezi, ritëm, letërsi, histori, heroizëm, fakte historike, përkthim, meshar,
libri i parë etj.
Situata e të nxënit: Letërsia e vjetër është ajo që është quajtur ndryshe dhe letërsia humaniste, me
të fillon historia e letërsisë shqipe, por ka pak vepra të vërteta origjinale, cilin prej autorëve nuk do e
klasifikonit në këtë paraqitje të historisë së letërsisë sonë? A mendoni se vërtet do të ishte e drejtë kjo gjë?

• Identifikon veçoritë kryesore të kësaj periudhe të letërsisë;
• Dallon tiparet poetike dhe mesazhet e veprave;
• Interpreton dhe diskuton në lidhje me idetë dhe vlerat e dy autorëve të parë të kësaj periudhe.
206
Format e punës: Individuale dhe në grup •Gjuha dhe rëndësia e saj
Metodologjia: Mësimdhënia me nxënësin në qendër •Historia e zhvillimit të gjuhës dhe komunikimi
dhe gjithëpërfshirja.
PËRSHKRIMI I METODOLOGJISË DHE VEPRIMTARITË E PUNËS ME NXËNËSIT GJATË

ORËS MËSIMORE
Parashikimi: (Stuhi mendimesh – 5 min)

Në fazën e parë të orës, mësimdhënësi/ja u kërkon nxënësve që të plotësojnë vendet bosh:
Me çka merret letërsia e vjetër? _____________________________
Marin Barleti shkroi: ______________________________
Gjon Buzuku shkroi: ________________________________
Ndërtimi i njohurive: (Diskutim për njohuritë paraprake – 25 min)

Në fillim mësimdhënësi/ja përmbledh me pak fjalë se cilat tema do të përfshihen në diskutim dhe i orienton
nxënësit. Pastaj i ndan nxënësit në 5 grupe të mëdha, ku për secilin ka parashikuar nga 5 anëtarë
pjesëmarrës, ku njëri prej tyre do të jetë lideri i grupit. Mësuesi ka përcaktuar edhe emrat e grupeve: 1.
Barleti 2. Skënderbeu 3. Buzuku 4. Meshari 5. Pasthënia për secilin nga këto emra ka nga një zarf dhe u
shpërndan nxënësve të cilët zgjedhin zarfin pasi kanë formuar grupet me dëshirën e tyre. Brenda secilit
zarf gjendet nga një pyetje dhe rreth tyre ndërtohet diskutimi në klasë.
BARLETI SKËNDERBEU BUZUKU MESHARI PASTHËNIA

Pse mund të Sa ka rëndësi A mendoni se Për cilën fushë mendoni A do ishte më mirë
konsiderohet si vepra e Barletit fillon vërtet se ka më shumë vlerë librat të mos kishin
roman historik për letërsinë? letërsia shqipe “Meshari” për përkthimin pasthënie?
“Histori e me Buzukun? apo për letërsinë?
Skënderbeut”?
Të gjitha diskutimet paraqiten pasi nxënësit përgatisin këto pyetje, ndërkohë që mësuesi mban shënimet
përkatëse.
Përforcimi: (3-2-1 – 10 min)

Në fund nxënësit reflektojnë rreth njohurive të mësuara duke treguar:
3- tre arsye pse duhet studiuar kjo periudhë e letërsisë;
2- dy autorët kryesorë dhe dy veprat e tyre më të rëndësishme;
1-një informacion që nuk e kanë ditur por që i befasoi si fakt.

Vlerësim për aktivitetin e zhvilluar në klasë dhe për detyrat e Pikat te “Skeda e filmit”.
realizuara në shtëpi
207

Dallon kontekstin kulturor të poezisë së Budit
1;2;3;4;5;6;
Njësia mësimore: Pjetër Budi - analizë
Fjalët kyç: Këngë, religjioz, poezi, ritëm, letërsi, fakte historike etj.
Situata e të nxënit: Pjetër Budi është ndër autorët e rëndësishëm të kësaj letërsie, çfarë mendoni se e
bën të jetë i tillë?
• Zbulon veçoritë kryesore të jetës dhe veprës së P. Budit;
• Dallon tiparet dhe vlerat e aktivitetit të tij jetësoro-letrar;
• Interpreton dhe diskuton në lidhje me idetë dhe vlerat e këtij autori për letërsinë shqipe.
Format e punës: Individuale dhe dyshe •Letërsia dhe historia e saj
Metodologjia: Mësimdhënia me nxënësin në •Zhvillimi historik dhe ndikimi në letërsi
qendër dhe gjithëpërfshirja.

MËSIMORE

Mësimdhënësi/ja e nis orën mësimore me një stuhi mendimesh rreth veprës dhe personalitetit të Pjetër
Budit, duke i pyetur nxënësit se çfarë dinë dhe ju vjen në mendje për këtë autor dhe mendimet e tyre i
shënon të shpërndara në dërrasën e zezë.
Është poet ... I përket letërsisë Ka qenë Shquhet për Shquhet për
humaniste ... origjinal.... poeticitetin e tij... shkrimet lirike...
Ndërtimi i njohurive: (Di, Dua të di, Mësova 25 min)
208
Ka shkruar poezi A ka shkruar poezi personale? 1. Po disa prej poezive të tij kanë
Është një ndër poetët Cilat janë disa prej veprave të tij? karakter personal
humanistë A trajton tematika biblike? 2. Çeta e profetëve, Rituali roman,
Ka rëndësi për letërsinë Për çfarë shquhet si poet? Doktrina e Kërshtenë etj.
shqipe 3. Po në poezitë e tij trajtohen tematika
nga Dhjata e vjetër
4. Shquhet për ndjeshmërinë e thellë
poetike dhe mesazhin që e transmeton
heroi lirik.
Përforcimi: (3-2-1 10 min)
3- tri arsye pse duhet studiuar ky autor i letërsisë humaniste;
2- dy tiparet kryesore të krijimtarisë së tij;
1-një informacion që nuk e kanë ditur por që i befasoi si fakt.

Vlerësim për aktivitetin e zhvilluar në klasë dhe për detyrat e Pika 7 tek aparati.
realizuara në shtëpi

Tematika(kapitulli): Letërsi e vjetër shqipe Rezultati i të nxënit të temës: Dallon kontekstin kulturor
të poezisë së Budit, letraren nga joletrarja, motivin biblik
dhe atë etnik.
Rezultatet e të nxënit për kompetencat kryesore të shkallës (të synuara): I.1;2;4;5;6. II. 1;2;3;5;7. III.
1;2;3;4;5;6;8.
Njësia mësimore: Për ndimë të gjithë kërshtenimit arbënit – koment
Fjalët kyç: Tekst, biblike, krishterim, Arbëri, komente etj.

Situata e të nxënit: A mendoni se shkrimit shqip i mungon tradita e terminologjisë së krishterë?
209
• Identifikon veçoritë kryesore të këtij fragmenti;
• Interpreton dhe diskuton rreth ideve të shprehura në tekst.
•
Burimet, mjetet e konkretizimit dhe materialet Lidhja me lëndët e tjera mësimore dhe/
mësimore: apo me çështjet ndërkurrikulare dhe situata
Mjetet e punës: Libri, tabela, fletoret e shënimeve etj. jetësore:
Format e punës: Individuale dhe dyshe Korrelacion me: me historinë dhe me artet etj.
Metodologjia: Mësimdhënia me nxënësin në qendër Çështje ndërkurrikulare:
dhe gjithëpërfshirja. •Letërsia dhe rëndësia e gjuhës së saj
•Historia e zhvillimit të gjuhës dhe ndikimi i saj në
shoqëri

MËSIMORE

Në fazën e parë të orës mësimdhënësi/ja u kërkon nxënësve që të plotësojnë vendet bosh të shkruara në
dërrasë:
Çfarë teme mendoni se trajton fragmenti? _____________________________
Për kë është shkruar? ______________________________
A mendoni se mund të vlejë edhe sot? ________________________________
Ndërtimi i njohurive: (INSERT – 25 min)

Nxënësit do të lexojnë tekstin në heshtje dhe do të shenjëzojnë me shenjat përkatëse të INSERT-it, si:
“√” – kur e di informacionin;
“-“ kur nuk e ka ditur më parë;
dhe “?” – kur nuk e ka të qartë ose dëshiron të dijë më shumë rreth atij informacioni.
Më pas i lexojnë informacionet sipas shenjave që kanë bërë në tekst.
“√” “-“ “?”
Përforcimi: (TOP 3 – 10 min)

Në fazën përfundimtare nxënësit do të shkruajnë tri fjali që e përmbledhin temën e mësuar
1. Mësimi dhe leximi kolektiv nëpërmjet vjershës
2. Shkrimi i artit në shërbim të atdheut
3. Kultura shkrimore dhe roli i rëndësishëm që ajo ka në art

Vlerësim për aktivitetin e zhvilluar në klasë. Detyrat 4, 5, 6 të aparatit.
210

Dallon kontekstin kulturor të poezisë së Budit,
letraren nga joletrarja, motivin biblik dhe atë etnik
1;2;3;4;5;7;9.
teksteve.
Njësia mësimore: Laudans invocabo dominum – koment
Fjalët kyç: Tekst, biblike, krishterim, vjershë, ritëm, lavdërim, komente etj.
Situata e të nxënit: Pse gjenden shumë terma dhe fjalë latine në këto lloje tekstesh?

• Identifikon veçoritë kryesore të fragmentit të dhënë;
• Shpjegon tiparet, idetë dhe mesazhet e shprehura në të;
• Interpreton dhe argumenton rreth ideve të shprehura në tekst.
Mjetet e punës: Libri, tabela, fletoret e shënimeve etj. Korrelacion me: me historinë dhe me artet etj.
Format e punës: Individuale dhe dyshe Çështje ndërkurrikulare:
Metodologjia: Mësimdhënia me nxënësin në qendër •Letërsia dhe rëndësia e gjuhës së saj
dhe gjithëpërfshirja. •Historia e zhvillimit të gjuhës dhe ndikimi i saj në
shoqëri

MËSIMORE
Parashikimi: (Teknika e pyetjeve – 10 min)

Në fazën e parë të orës mësimdhënësi/ja u kërkon nxënësve që të rikujtojnë njohuritë nga tema e
zhvilluar më përpara këtë e realizon me anë të pyetjeve të ndryshme si vijojnë më poshtë:
1-Cilat ishin tiparet e poezisë së P. Budit?

2- Me çfarë çështjesh kishim të bënim në tekstin që komentuam orën e shkuar?
3- Sa të vlefshme për kohën mendoni se ishin ato mesazhe që transmetonte ai tekst poetik?
4-A mund të kenë vlerë aktuale ato ide?
211
Ndërtimi i njohurive: (Fjalori vizual letrar – 20 min)
Nxënësit krijojnë fjalorin vizual për secilën fjalë, term apo koncept poetiko-religjioz të ndarë në:
emri – përkufizimi – ilustrimi
Koncepti Përkufizimi Ilustrimi

Levdoum ? ?
Ligjëroum ? ?
Horë ? ?
Mjashtri ? ?
Laudans ? ?
Dominum ? ?
Përforcimi:(Leximi i fjalorit – 10 min)

Në fazën e fundit nxënësit, lexojnë ato që kanë shkruar dhe tregojnë ilustrimet e tyre për secilin koncept.

Vlerësim për aktivitetin e zhvilluar në klasë Të hulumtojnë rreth termave që u diskutuan në
klasë dhe të sjellin materiale shtesë.


Dallon kontekstin kulturor të poezisë së Budit,
letraren nga joletrarja, motivin biblik dhe atë etnik.
Njeh dhe identifikon vlerat poetiko-ideore të veprës
së tij.
Rezultatet e të nxënit për kompetencat kryesore të shkallës (të synuara): I.1;2;4;5. II. 1;2;3;5. III.
1;2;3;4;5;7.
Njësia mësimore: Vdekja e madhështia – lexim
Fjalët kyç: Tekst, krishterim, vdekje, ritëm, lavdërim, lexim, analizë etj.
Situata e të nxënit: Sa i rëndësishëm mendoni se është leximi për kulturën vetjake?
212
• Kupton temat kryesore të fragmentit të dhënë;
• Shpjegon organizimin e tekstit;
• Interpreton dhe debaton rreth ideve të shprehura në tekst.
dhe gjithëpërfshirja, demonstrimi dhe shpjegimi. •Historia e zhvillimit të gjuhës dhe ndikimi i saj
në shoqëri

MËSIMORE
Parashikimi: (teknika e pyetjeve – 10 min)

Mësimdhënësi / sja u drejton pyetje në lidhje me tematikën që do të trajtohet në tekstin që e kanë për
lexim dhe pyetjet mund të jenë si vijojnë më poshtë:
1. A mendoni shpesh për vdekjen?
2. Çfarë lidhje mund të kenë me njëra – tjetrën vdekja dhe madhështia?
3. Përmendni disa raste heronjsh që janë flijuar për hir të madhështisë.
4. A do të bënit ju një zgjedhje të tillë, para madhështisë të braktisnit jetën?
Ndërtimi i njohurive: (DLTA – 25 min)

Teksti ndahet në paragraf dhe lexohet pjesë – pjesë dhe pas çdo pjese parashtrohen pyetjet që mund të
kenë nxënësit ose që do të drejtojë mësimdhënësi/ja dhe dhe jepen përgjigjet për atë paragraf.
Paragrafi 1:
1. Me çfarë teme kemi të bëjmë?
2. Pse është e rëndësishme vdekja?
Paragrafi 2:
1. Cilët janë faktorët që mund të çojnë drejt madhështisë?
2. Ku ndryshon me madhështinë e ditëve të sotme?
Paragrafi 3:
1. Ç’mund të themi për lidhjen mes vdekjes dhe madhështisë?
2. Cilat janë motivet që mund t’i bëjnë ato të ngjashme?
Paragrafi 4:
1. Çka nënkuptojmë me vdekje madhështore?
2. Cilat janë tiparet e saj?
213
Paragrafi 5:
1. Si cilësohet ndryshe sot një vdekje madhështore?
2. Cila është rëndësia e saj?
Përforcimi:(3- 2 -1 – 5 min)
Në fazën e fundit mësuesi kërkon nga nxënësit që të reflektojnë rreth temës së trajtuar duke treguar:
3- Tre gjëra të rëndësishme që duhen mbajtur mend;
2- Dy veti që i lidhin vdekjen dhe madhështinë që i di më mirë (t’i shpjegojë);
1- Një gjë interesante që mësuan sot.

Vlerësim për aktivitetin e zhvilluar në klasë Të lexojnë në shtëpi edhe fragmente të
tjera që lidhen me këtë temë


Njeh mirë gjuhësisht dhe kupton termat e letërsisë së
vjetër shqipe
Rezultatet e të nxënit për kompetencat kryesore të shkallës (të synuara): I.1;2;4;. II. 1;2;3;5. III.
1;2;3;4;5;7;9.
Rezultatet e fushës së kurrikulës (të synuara):
Jep mendim për ide, tekste, autorë e subjekte të ndryshme. Flet për formacione të ndryshme kulturore dhe
letrare. Kultivon ndjenjën për kulturë gjuhësore. Flet për kulturat e ndryshme, për një periudhë të caktuar
historiko-letrare. Kupton dhe analizon karakteristikat e gjinive e llojeve letrare. Analizon dhe vlerëson
diskurset, stilin, gjuhën dhe qëllimin e teksteve.
Njësia mësimore: Punë praktike – tema: Krijimi i një fjalori me fjalë të vjetra nga letërsia e vjetër
shqipe
Fjalët kyç: shprehje, përshkrim, kuptim, shqip, vlerë historike, vlerë letrare, fjalë, arkaizma etj.
Situata e të nxënit: Mësimdhënësi/ja u kërkon nxënësve që secili të thotë një fjalë të vjetër që lidhet me
letërsinë humaniste dhe ta shpjegojë kuptimin që ka, dhe në këtë formë përgatit situatën për të filluar orën
e re (të punës praktike).
214
• Identifikon tiparet gjuhësore të veprave të letërsisë humaniste shqiptare;
• Dallon veçoritë gjuhësore kur kalon nga njëri – autor tek tjetri;
• Përshkruan dhe shpjegon fjalë të ndryshme që nuk përdoren më.
Format e punës: Individuale dhe grupe Çështje ndërkurrikulare:
Metodologjia: Mësimdhënia me nxënësin në •Letërsia dhe rëndësia e gjuhës së saj
qendër dhe gjithëpërfshirja. •Historia e zhvillimit të gjuhës dhe ndikimi i saj në
shoqëri

MËSIMORE
Parashikimi: (Ndarja në grupe – 1 0 min)

Nxënësit do të ndahen në grupe. Ndarja në grupe bëhet me short dhe në mënyrë rastësore. Secili grup ka
nga 5 – 6 nxënës, ku njëri prej tyre është lideri i grupit.
Ndërtimi i njohurive: (Puna me grupe dhe fjalori gjuhësor – 20 min)

Faza 1: Secili grup merr një punë praktike dhe orientohen se çfarë do të bëjnë. Ju shpërndahen fleta me
pjesë letrare të autorëve të ndryshëm të letërsisë së vjetër shqipe dhe fjalorë të gjuhës shqipe të marrë
në bibliotekën e shkollës, në mënyrë që të kenë mundësinë e konsultimit me fjalorin.
Faza 2: Nxënësve u shpjegohet se secili grup duhet të punojë në mënyrë që në fund të orës praktike të
ketë gjetur nga fragmentet e analizuara apo nga pjesët e veprave të letërsisë së vjetër fjalët të ndara sipas
këtij modeli.
Fjala Domethënia Ilustrimi Pjesa e ligjëratës që i

përket
..... ? ? ?
..... ? ? ?
..... ? ? ?
..... ? ? ?
Përforcimi: (Prezantim 10 min)

Në këtë fazë përmbyllëse të orës prezantohen punimet e fjalorëve dhe ilustrimet përkatëse se ku janë
marrë para grupeve edhe nxënësit kanë gjykimet e tyre në lidhje me këto punime, pas tyre mësuesi mban
shënimet përkatëse për t’i konvertuar ato në nota në rubrikën e vlerësimit.
Vlerësim për aktivitetin (punën praktike) e zhvilluar në klasë Të hulumtojnë dhe të sjellin në klasë
ndonjë fjalë të vjetër që përdoret në
familjet e tyre (nga më të moshuarit), por
që ata vetë nuk e përdorin.
215

Njeh diskursi apologjik – retorik te Apologjia e
Skënderbeut.
1;2;3;4;5;6;
Njësia mësimore: Frang Bardhi “Apologji “ - analizë
Fjalët kyç: shkrim, religjioz, apologji, analizë, letërsi, fakte historike etj.
Situata e të nxënit: Mësimdhënësi/ja i pyet nxënësit se çfarë do të thotë apologji?

• Zbulon veçoritë kryesore të veprës së F. Bardhit;
• Dallon tiparet dhe vlerat e aktivitetit të tij letrar;
• Interpreton dhe diskuton në lidhje me idetë dhe vlerat e këtij autori për letërsinë e vjetër shqipe.
Metodologjia: Mësimdhënia me nxënësin në qendër •Zhvillimi historik dhe ndikimi në letërsi
dhe gjithëpërfshirja, shpjegimi dhe demonstrimi.

MËSIMORE

Mësimdhënësi/ja e nis orën mësimore me një stuhi mendimesh rreth veprës dhe personalitetit të Frang
Bardhit, duke i pyetur nxënësit se çfarë ju vjen në mendje për këtë autor dhe mendimet e tyre i shënon
në trikolona sipas titujve të vendosur.
Jeta FRANG BARDHI Vepra
216
Ndërtimi i njohurive: (Di, Dua të di, Mësova – 25 min)
Çfarë dinë paraprakisht? Çfarë janë të interesuar të dinë? Çfarë mësuan?
Ka shkruar vepra me A ka shkruar vepra të tjera? 1. Po ka shkruar edhe Fjalorin e
karakter religjioz Cili ishte synimi që kishte me veprën tij që shquhet për pasuri të madhe
Është një ndër shkrimtarët Apologji? fjalësh
humanistë Pse e titullon apologji veprën për 2. Synimi kryesor ishte mbrojtja e
Ka rëndësi të madhe vepra Skënderbeun? origjinës së heroit kombëtar
e tij për Skënderbeun Çfarë përmban fjalori i tij? 3.Apologji – e titullon sepse i del
Pse llogaritet si vepër e letërsisë shqipe në mbrojtje heroit dhe origjinës së
ndërkohë që është shkruar në latinisht? tij, e mbron dhe pra bën apologjinë
e tij
4. Fakti që është shkruar nga një
utor shqiptar është pranuar si një
vepër e letërsisë shqipe, pa marrë
parasysh gjuhën

3- tre arsye pse duhet studiuar ky autor i letërsisë humaniste
2- dy tiparet kryesore të krijimtarisë së tij
1-një informacion që nuk e kanë ditur, por që i befasoi si fakt


Njeh fjalorin e F. Bardhit dhe pasurinë e tij
1;2;3;4;5;7;9.
teksteve.
Njësia mësimore: Fjalët e urta shqipe – koment
Fjalët kyç: Tekst, shprehje, fjalë e urtë, shqip, vlerë historike etj.
217
Situata e të nxënit: Mësimdhënësi/ja u kërkon nxënësve që secili të thotë nga një fjalë të urtë, pasi e
kanë thënë nga fjalët e urta të mbledhura nis temën e re.
• Identifikon veçoritë kryesore të fjalëve të urta të mbledhura nga F. Bardhi;
• Shpjegon rëndësinë e tyre për kohën dhe historinë e shqipes;
• Interpreton dhe argumenton rreth tipareve dhe ideve që transmetojnë ato.
Mjetet e punës: Libri, tabela, fletoret e shënimeve Korrelacion me: me historinë dhe me artet etj.
Format e punës: Individuale dhe dyshe •Letërsia dhe rëndësia e gjuhës së saj

MËSIMORE
Parashikimi: (Teknika e pyetjeve 10 min)
Në fazën e parë të orës mësimdhënësi/ja u kërkon nxënësve që të përgjigjen në disa pyetje që lidhen me
fjalët e urta dhe rëndësinë e tyre gjuhësore. Pyetjet mund të vijojnë si më poshtë:
1-Çfarë quhet fjalë e urtë?
2- A janë më të rëndësishme për të shkuarën fjalët e urta apo për të ardhmen?
3- Sa mendoni se ishin fjalët e urta të F. Bardhit të vlefshme për kohën kur ato u mblodhën?
4-A mund të zëvendësohen fjalët e urta të një gjuhe?
5- Kur një gjuhë ka shumë fjalë të urta dhe shprehje është më e pasur apo më e varfër?
6- A mendoni se fjalët e urta ndikojnë në formimin e mendësisë së individëve të një shoqërie?
Ndërtimi i njohurive: (Fjalori vizual 20 min)

Nxënësit krijojnë fjalorin vizual për secilin fjalë të urtë që gjejnë dhe e ndajnë në:
Fjala – domethënia – burimi
Fjala Domethënia Burimi

.... ? ?
.... ? ?
.... ? ?
.... ? ?
.... ? ?
.... ? ?
Përforcimi:(Leximi i fjalorit 10 min)

Në fazën e fundit nxënësit, lexojnë ato që kanë shkruar dhe tregojnë burimet se nga i kanë marrë për
secilën fjalë.
Vlerësim për aktivitetin e zhvilluar në klasë Të hulumtojnë rreth termave që u diskutuan në klasë
dhe të sjellin materiale shtesë
218
Tematika(kapitulli): Letërsi e vjetër shqipe Rezultati i të nxënit të temës: Njeh diskursi apologjik-
retorik te Apologjia e Skënderbeut dhe tek fragmenti “Letra
e Skënderbeut”
1;2;3;4;5;6;8.
Njësia mësimore: Letra e Skënderbeut – koment
Fjalët kyç: Tekst, Skënderbe, letër, Arbëri, komente, turp, tradhti, marrëdhënie etj.
Situata e të nxënit: Mësuesi e hap orën e mësimit me një pyetje që lidhet me rolin e letrës dhe rëndësinë
e përdorimit të saj, ai / ajo i pyet nxënësit: A mendoni se letrat mund të merren si dëshmi historike? Sa
vlerë dhe përdorim kanë ato sot?
• Identifikon veçoritë kryesore të këtij fragmenti;
• Interpreton dhe diskuton rreth ideve të shprehura në tekst.
Metodologjia: Mësimdhënia me nxënësin në •Letërsia dhe rëndësia e gjuhës së saj
qendër dhe gjithëpërfshirja. •Historia dhe figurat e saj, lidhja e tyre me letërsinë

MËSIMORE
Në fazën e parë të orës mësimdhënësi/ja shkruan togfjalëshin Skënderbeu diplomat dhe u kërkon
nxënësve që të japin përgjigjiet e tyre në lidhje me pyetjet që shtron dhe pastaj gradualisht plotëson
tabelën e krijuar në dërrasën e zezë.
Pyetjet:
1.Çfarë dini për marrëdhëniet diplomatike të Skënderbeut?

2.Me kë kishte më shumë marrëdhënie?
3.Çfarë tregon kjo për aftësitë e tij?
219
Mendimet i shkruan në tabelë sipas skemës stuhi mendimesh.
diplomaci me
burrë shteti Venedikun Diplomacia e ruajti
gjatë në pushtet
dinak dhe i Skënderbeu

diplomat Ishte i aftë për
zgjuar
të drejtuar
Diplomacinë e mbajti
edhe me familjet
Ndërtimi i kuptimit (Grupet e ekspertëve – 35 min)

Ndahen nxënësit në grupe, u ndahen pjesët nga teksti, po ashtu fleta të mëdha flipchart, të cilat ata si
ekspert të asaj pjese do ta përgatisin në formë prezantimi në mënyrën më të mirë dhe më të qartë për të
tjerët. Lexohet teksti dhe nxirren informacionet, vizatohen skema sipas nevojës dhe prezantohen në fund.
Prezantimi shkon sipas radhës së pjesëve të ndara:
1. Tematika e letrës
2. Qëllimi i dërguesit
3. Mesazhi i transmetuar
4. Qëndrimi i marrësit
5. Përgjigjia e kthyer
Përforcimi: (Fjalori letraro-diplomatik – 10 min)

Në fazën e fundit nxënësve ju jepet për detyrë, që të nxjerrin fjalët e reja dhe të shkruajnë përkufizimin e
tyre, në formë të një fjalori të vogël letraro – diplomatik. Lexohen dhe vlerësohet saktësia e tyre.
Vlerësim për aktivitetin e zhvilluar në klasë Pika 5 në faqën 196

Tematika(kapitulli): Letërsi e vjetër shqipe Rezultati i të nxënit të temës: Njeh trajtimin dhe
mënyrën e realizimit të figurës së Skënderbeut
Rezultatet e të nxënit për kompetencat kryesore të shkallës (të synuara): I.1;2;4;. II. 1;2;3;5. III.
1;2;3;4;5;7;9.
220
Njësia mësimore: Punë praktike – tema: Figura e Skënderbeut
Fjalët kyç: Tekst, shprehje, figurë, përshkrim, idealizim, shqip, vlerë historike, vlerë letrare, hero kombëtar etj.
Situata e të nxënit: Mësimdhënësi/ja u kërkon nxënësve që secili të përshkruajë figurën e Skënderbeut

me një fjalë të vetme, dhe në këtë formë përgatit situatën për të filluar orën e re (të punës praktike)
• Identifikon tiparet kryesore të figurës së Skënderbeut;
• Dallon tiparet fizike me të cilat njihet si Hero Kombëtar;
• Përshkruan dhe realizon imazhe të kësaj figure të rëndësishme.
Mjetet e punës: Libri, tabela, fletoret e Korrelacion me: me historinë dhe me artet etj.
Format e punës: Individuale dhe grupe •Letërsia dhe rëndësia e gjuhës së saj

MËSIMORE
Parashikimi: (Ndarja në grupe – 10 min)
Nxënësit do të ndahen në grupe. Ndarja në grupe bëhet me short dhe në mënyrë rastësore. Secili grup ka
nga 5 – 6 nxënës, ku njëri prej tyre është lideri i grupit.
Ndërtimi i njohurive: (Puna me grupe – 20 min)

Secili grup merr një planet e punë praktike dhe orientohen se çfarë do të bëjnë. Ju shpërndahen fleta me
informacione për figurënde Skënderbeut dhe ata duhet të përzgjedhin dhe me anë të tyre, por edhe të
njohurive që kanë marrë në orët e kaluara të mund të realizojnë një vizatim të figurës së Skënderbeut ose
të mund të bëjnë një ese përshkruese në të cilën do paraqiten të gjitha tiparet dalluese fiziologjike dhe
psikologjike të Skënderbeut njeri dhe hero.
Përforcimi: (Prezantim - 10 min)

Në këtë fazë përmbyllëse të orës prezantohen punimet para grupeve dhe kanë të drejtë edhe nxënësit të
japin gjykimet e tyre në lidhje me këto punime, pas tyre mësuesi mban shënimet përkatëse për t’i konvertuar
ato në nota në rubrikën e vlerësimit.

Vlerësim për aktivitetin (punën praktike) e zhvilluar në klasë Të hulumtojnë dhe të sjellin piktura të
autorëve të ndryshëm shqiptarë dhe
të huaj, që kanë realizuar portretin
apo paraqitjen totale të tij në piktura të
ndryshme
221
Dallon kontekstin e shfaqjes së veprës “Çeta e profetëve”
Njësia mësimore: Pjetër Bogdani “Çeta e profetëve” – analizë
Fjalët kyç: profetë, gjuhë, diskurs biblik, dukuri letrare, Salvatoris Mundi etj.
1;2;3;5;7. VI. 5
teksteve.
Situata e të nxënit: Për të filluar orën e mësimit Mësimdhënësi/ja ju drejton nxënësve pyetje që lidhen me
temën e re, ajo ju drejtohet: me çfarë e lidhni emrin Pjetër Bogdani?
• analizon jetën dhe veprën e autorit P. Bogdani;
• diskuton për çështje të veçanta që lidhen me veprën e tij dhe rëndësinë e saj.
• Krijimi dhe gjuha e shkrimit

MËSIMORE
Parashikimi: (Brainstorming (Stuhi mendimi)– 10 min)

Çfarë dini për “Çetën e profetëve”?
Mësimdhënësi/ja orienton nxënësit duke ju përmendur detaje që lidhen me atë që është edhe kryevepra
e P. Bogdanit, u shpjegon atyre kur e ndjen të nevojshme dhe pastaj të gjitha komentet dhe mendimet
e nxënësve i shënon në dërrasën e zezë në formën e stuhisë së mendimeve, siç paraqiten në figurën e
mëposhtme.
Me tematikë biblike
Është vepra më e
Çeta e Profetëve Autori është P. Bogdani
mirë e autorit
Ka vlerë për kulturën

dhe letërsinë shqipe
222
Ndërtimi i njohurive: (Të mësuarit ndërveprues dhe Pyetje-përgjigje – 25 min)
Në fillim mësimdhënësi/ja përmbledh me pak fjalë disa të dhëna për autorin P. Bogdani dhe veprën e
tij më të rëndësishme “Çetën e profetëve”. Pastaj me anë të aktivizimit të nxënësve nxjerr në pah edhe
lidhjen ndërmjet autorit dhe rëndësisë së veprës së tij.
Mësuesi shtron pyetje të tilla si:

1. Kur u shkrua “Çeta e profetëve”?
2. Çfarë lloj vepre është?
3. A mund të diskutojmë për origjinalitet dhe rëndësi letrare?
4. Pse mbahet si kryevepra e autorit?
5. Në çfarë gjuhe është shkruar?
6. Tregoni për vlerat konkrete të saj.
7. Pse u botua në dy gjuhë?
Dhe me anë të këtyre pyetjeve arrin të nxjerrë në pah të gjitha tiparet e veprës dhe ta analizojë atë, por
edhe që të krijojë një mësimnxënie produktive nëpërmjet ndërveprimit.

Nxënësit inkurajohen që të marrin pjesë në shkëmbimin e ideve rreth rëndësisë së veprës së Pjetër
Bogdanit dhe rolit që ka pasur në shkrimin dhe konsolidimin e gjuhës shqipe. Përqendrimi kryesor është
tek pyetje të tilla si: pse mbahet si vepra më i rëndësishme e autorit? Ku qëndrojnë vlerat artistike të tij?
Për të gjitha përgjigjet e nxënësve dhe për të gjithë aktivitetin në klasë mësimdhënësi mban shënimet
përkatëse.

Vlerësohen nxënësit e aktivizuar, për komunikimin, Sillni materiale nga interneti ose biblioteka për
idetë dhe bashkëpunimin. veprën “Çeta e profetëve”
223

Interpreton fragmente nga Të primit përpara
letërorit, Krijimi i rruzullimit, Këngët e sibilave,
Ligjërata
Rezultatet e të nxënit për kompetencat kryesore të shkallës (të synuara): I.1;2;4;5. II. 1;2;3;5. III.
1;2;3;4;5;7.
Njësia mësimore: Sibilica Delfica – koment
Fjalët kyç: Tekst, krishterim, ritëm, poezi, lexim, vajtim etj.
Situata e të nxënit: Mësuesi për të hapur orën mësimore u drejton nxënësve një pyetje që ka të bëjë me
rolin e poezisë në jetën personale dhe shprehjen e saj. Ai u drejtohet nxënëseve duke u thënë: Sa ndikon
poezia tek ju kur e lexoni?
• Dallon temën kryesore të vjershës së dhënë;
• Shpjegon organizimin e tekstit poetik;
• Argumenton qëndrimin e tij në lidhje më këtë fragment.
dhe gjithëpërfshirja, demonstrimi. •Historia e zhvillimit të gjuhës dhe ndikimi i saj në
shoqëri

MËSIMORE
Mësimdhënësi /ja u drejton pyetje në lidhje me tematikën që do të trajtohet në tekstin që e kanë për lexim
dhe pyetjet mund të jenë si vijojnë më poshtë:
1. Çfarë mendoni shpesh për vajet?

2. Sa ndikon tragjedia personale në realizimin e artit, poezisë në veçanti?
3. Përmendni disa raste kur jeta e vështirë e autorëve ka bërë që ata të jenë të suksesshëm me artin
e tyre.
4. A do pranonit t’i publikonit ndjenjat tuaja personale siç bëjnë poetët?
224
Teksti ndahet në vargje dhe lexohet pjesë – pjesë dhe pas çdo pjese parashtrohen pyetjet që mund të kenë
nxënësit ose që do të drejtojë mësimdhënësi/ja dhe jepen përgjigjet për atë pjesë.
Vargu 1 dhe 2:
2. Pse vajton Sibila?
Vargu 3 dhe 4:
1. Cilët janë faktorët që kanë shkaktuar këtë gjendje?
2. Në çfarë gjendje fizike ndodhet?
Vargu 5 dhe 6 :
1. Për cilin vend flitet dhe çfarë ka ndodhur konkretisht?
2. Cilat janë shkaqet e dukshme në tekst?
Vargu 7 dhe 8:
1. Për vdekjen e kujt flitet?
2. Nga cilat fjalë përcillet tragjizmi në këto vargje?
Përforcimi:(Kontrollojmë njohuritë – 5 min)

Në pjesën e fundit nxënësit për 5 min do të kontrollojnë njohuritë në bazë të pyetjeve që gjenden tek teksti:
1. Cilat janë tri llojet e poezisë së Bogdanit?

2. Pse emrat e sibilave ai i lidh me vendet shqiptare?
3. Cili është sistemi figurativ që përdor Bogdani në poezinë e tij?

Vlerësim për aktivitetin e zhvilluar në klasë Realizoni në shtëpi një ese përshkruese ku të paraqisni
tablonë e përshkruar tek vjersha “Sibilica Delfica”


Interpreton fragmente nga Krijimi i rruzullimit
1;2;3;4;5;6;8.
225
Njësia mësimore: Krijimi i rruzullimit – koment
Fjalët kyç: Tekst , krijim, rruzullim, botë, jetë etj.
Situata e të nxënit: Mësimdhënësi/ja për të krijuar situatën e të nxënit u drejton nxënëseve një pyetje që
lidhet me temën që do vijojë: Çfarë dini për krijimin e botës? Pyetje e cila pas përgjigjeve të marra do të
krijojë ambientin për fillimin e orës së re mësimore.
• Identifikon veçoritë kryesore poetiko-gjuhësore të këtij fragmenti;
• Dallon të dhënat, idetë dhe mesazhet e shprehura në të;
• Interpreton dhe diskuton rreth ndërtimit strukturor të këtij teksti.
Format e punës: Individuale Çështje ndërkurrikulare:
dhe gjithëpërfshirja dhe demonstrimi. •Historia e zhvillimit të gjuhës dhe ndikimi i saj në
shoqëri

MËSIMORE

Në fazën e parë të orës mësimdhënësi/ja u kërkon nxënësve që të plotësojnë vendet bosh që ai
paraprakisht ka shkruar
në dërrasë:
Çfarë teme mendoni se trajton fragmenti? _____________________________
Për kë është shkruar?: ______________________________
A mendoni se mund të vlejë edhe sot: ________________________________

Nxënësit do të lexojnë tekstin në heshtje dhe do të shenjëzojnë me shenjat përkatëse të INSERT-it si:
“-“ kur nuk e ka ditur me parë;
Më pas i lexojnë informacionet sipas shenjave që kanë bërë në tekst, në rastet kur kanë nevojë për
shpjegime apo demostrime shtesë e realizon mësimdhënësi, duke bërë që të gjithë nxënësit të kuptojnë
gjërat që i kishin të paqarta.
“√” “-“ “?”

Në fazën përfundimtare nxënësit do të shkruajnë tri fjali që e përmbledhin temën e trajtuar gjatë orës
mësimore:
226
1. Informacioni dhe roli i tij në krijim
2. Krijimi i rruzullimit nga këndvështrimi artistik
3. Rruzullimi sipas Bogdanit

Vlerësim për aktivitetin e zhvilluar në klasë Sillni në klasë disa interpretime që shpjegojnë
krijimin e botës dhe komentoni atë që besoni më
shumë


Dallon diskursin biblik brenda kulturës dhe letërsisë
shqiptare duke fituar njohuri nga retorika, diskurset
dhe zhanret e ndryshme
1;2;3;4;5;6;8;9.
Njësia mësimore: Diskutim - për heroin kombëtar, Skënderbeun
Fjalët kyç: Këngë, religjioz, poezi, r, letërsi, histori, heroizëm, fakte historike, figurë, portret, idealizim,
përshkrim real etj.
Situata e të nxënit: Mësimdhënësi në mënyrë që të krijojë situatën konkrete të të nxënit u drejtohet
nxënësve me pyetjen: Letërsia herë pas here ka shkruar për figurën e Skënderbeut cili autor mendoni se e
ka paraqitur më së miri atë?
• Identifikon veçoritë kryesore të Skënderbeut të paraqitura nga autorë të ndryshëm;
• Identifikon dallimet kur kalon nga njëri autor tek tjetri;
• Interpreton dhe diskuton në lidhje me realizimet që ju kanë bërë këtij heroi nga autorë të ndryshëm
të letërsisë.
Mjetet e punës: Libri, teksti, tabela, fletoret e shënimeve etj. Korrelacion me: me historinë dhe me artet etj.
Format e punës: Individuale dhe në grup Çështje ndërkurrikulare:
Metodologjia: Mësimdhënia me nxënësin në qendër •Gjuha dhe rëndësia e saj
dhe gjithëpërfshirja. •Historia e zhvillimit të gjuhës dhe komunikimi
227
MËSIMORE

Në fazën e parë të orës mësimdhënësi/ja u kërkon nxënësve që të plotësojnë vendet bosh:
Cili është heroi mbizotërues i letërsisë së vjetër? _____________________________
Si e ka përshkruar Marin Barleti Skënderbeun? ______________________________
Pse bën apologji Frang Bardhi për Skënderbeun? ________________________________
Ndërtimi i njohurive: (Punë në grupe dhe Diagrami i Venit – 25 min)

nxënësit. Pastaj i ndan nxënësit në 2 grupe të mëdha, ku njëri prej nxënësve do të jetë lideri i grupit. Mësuesi
ka përcaktuar edhe emrat e grupeve sipas autorëve që e kanë trajtuar Skënderbeun: 1. Barleti 2. Bardhi
BARLETI BARDHI
Ky grup organizon anëtarët që të mbledhin Grupi tjetër bën të njëjtën punë, veçse
informacione, detaje dhe të dhëna që lidhen me përqendrimin dhe analizën e ka te vepra e F.
mënyrën se si e ka paraqitur heroin Skënderbe ky Bardhit.
autor (M. Barleti)
Të gjitha të dhënat paraqiten para klasës nga liderët e dy grupeve të cilët i ndërtojnë këto të dhëna në
formën e një Diagrami të Venit, me anë të të cilit kuptohet më qartë se si është realizuar nga këta të dy autorë
paraqitja e heroit kombëtar, ku dallojnë dhe ku afrojnë ata nga njëri – tjetri.
M. Barleti Skënderbeu F. Bardhi

3- tre arsye pse Skënderbeu është një figurë me vlera historiko – letrare
2- dy tipare thelbësore të kësaj figure historike dhe letrare njëkohësisht
1-një informacion që nuk e kanë ditur por që i befasoi si fakt

Vlerësim për aktivitetin e zhvilluar në klasë dhe për detyrat e Realizoni një ese përshkruese në shtëpi
realizuara në shtëpi me titull: Skënderbeu sipas meje
228

Kupton kontekstin kulturor arbëresh
1;2;3;4;5;6;
Njësia mësimore: Letërsia arbëreshe, J. Variboba – analizë
Fjalët kyç: shkrim, letërsi arbëreshe , analizë, fakte historike, migrim, ndikim etj.
Situata e të nxënit: Në hyrje të orës mësimore mësimdhënësi që të krijojë situatën e duhur të të nxënit i
pyet nxënësit se kush janë arbëreshët?

• Zbulon veçoritë kryesore të letërsisë arbëreshe;
• Dallon tiparet dhe vlerat e aktivitetit letrar të përfaqësuesit kryesor të saj J. Varibobës;
• Interpreton dhe diskuton në lidhje me vlerat e këtij autori për letërsinë arbëreshe.
•
Metodologjia: Mësimdhënia me nxënësin •Zhvillimi historik dhe ndikimi në letërsi
në qendër dhe gjithëpërfshirja, shpjegimi dhe
demonstrimi.

MËSIMORE

Mësimdhënësi/ja e nis orën mësimore me një stuhi mendimesh rreth veprës dhe personalitetit të Frang
Bardhit, duke i pyetur nxënësit se çfarë ju vjen në mendje për këtë autor dhe mendimet e tyre i shënon në tre
kolona sipas titujve të vendosur.
KONTEKSTI LETËRSIA TIPARET

ARBËRESHE
229
Ndërtimi i njohurive: (Di, Dua të di, Mësova – 25 min)
Ka shkruar vepra me karakter Cilat janë disa prej veprave të 1. “Gjella e Shën Mërisë ” dhe “Gjella e
religjioz tij? Shën bambinit”, janë dy veprat kryesore
Është një ndër shkrimtarët Për çfarë shquhet si shkrimtar? 2. Shquhet për kultivimin për herë të
më me rëndësi të letërsisë parë të vjershës shpirtërore në shqip
Pse mund të veçohet letërsia
arbëreshe
e tij? 3. Letërsia e tij shquhet për një pasuri
Mbahet si themeluesi i kësaj dhe llojshmëri më të madhe sesa
A ka tipare të veçanta të
letërsie letërsia shqipe që ishte shkruar deri
vargëzimit?
atëherë
4. Vargëzimi i J. Varibobës shquhet për

përdorimin e 5-rrokëshit, 14-rrokëshit,
krijimin e strofës dyshe, shkrimin e
katrenës etj.
3- tr1 arsye pse është e veçantë letërsia arbëreshe;
2- dy tiparet kryesore të krijimtarisë së Jul Varibobës;
1-një informacion që nuk e kanë ditur, por që i befasoi si fakt.

Vlerësim për aktivitetin e zhvilluar në klasë dhe për detyrat e Hulumtoni për veprën “Gjella e Shën
realizuara në shtëpi Mërisë” dhe sillni materialet e komentuara
në klasë


Interpreton vargje nga Gjella e Shën Mërisë Virgjër,
duke analizuar strukturën e ndërliqshme letrare,
religjioze e gjuhësore
Rezultatet e të nxënit për kompetencat kryesore të shkallës (të synuara): I.1;2;4;5. II. 1;2;3;5;6. III.
1;2;3;4;5;6;8;9.
230
Njësia mësimore: Vajtimi i Marisë– koment
Fjalët kyç: Tekst poetik, vjershë, tematikë biblike, krishterim etj.
Situata e të nxënit: Në hyrje të orës mësimore mësimdhënësi që të krijojë situatën e duhur të të nxënit, i
pyet nxënësit për figurën qëndrore të vjershës që do të komentohet: Çfarë dini për Marinë?
• Identifikon veçoritë kryesore poetike të këtij fragmenti;
• Dallon dhe analizon tematikën, idetë dhe mesazhet e shprehura në të;
• Diskuton rreth ideve të shprehura në vjershën e Varibobës.
Burimet, mjetet e konkretizimit dhe Lidhja me lëndët e tjera mësimore dhe/apo me

MËSIMORE

dërrasë:
Çfarë teme mendoni se trajton kjo vjershë duke u bazuar vetëm tek titulli?
_____________________________
Çfarë lloj poezish quhen poezitë me tematikë vajtuese?: ______________________________
A keni lexuar më përpara diçka nga J. Variboba?________________________________
Nxënësit do të lexojnë tekstin poetik në heshtje dhe do të shenjëzojnë me shenjat përkatëse të INSERT-it si:
Më pas i lexojnë informacionet sipas shenjave që kanë bërë në tekst.
“√” “-“ “?”

1. Vajtimi elegjiak i Marias
2. Dhimbja shkaktare e artit të arrirë
3. Maria biblike një nënë tragjike

Vlerësim për aktivitetin e zhvilluar në klasë Pikat 4, 5, 6 në faqen 204
231
Tematika(kapitulli): Letërsi e vjetër shqipe Rezultati i të nxënit të temës: Interpreton vargje nga
Gjella e Shën Mërisë Virgjër, duke analizuar strukturën e
ndërliqshme letrare, religjioze e gjuhësore
Rezultatet e të nxënit për kompetencat kryesore të shkallës (të synuara): I.1;2;4;5;7. II. 1;2;3;5;9.
III. 1;2;3;4;5;7;9.
Njësia mësimore: Vajtimi i djalit – koment
Fjalët kyç: Tekst poetik, vjershë biblike, vajtim, elegji, dhimbje, tragjizëm etj.
Situata e të nxënit: Mësimdhënësi u drejton nxënësve pyetjen: A keni dëgjuar ndonjëherë vajtime? A e
dini pse dhe kur realizohet një vajtim?
• Identifikon tematikën dhe motivet e vjershës “Vajtimi i djalit”;
• Shpjegon idetë dhe mban qëndrimin e tij në lidhje me to;
• Interpreton dhe argumenton rreth tipareve poetike të vjershës.
dhe gjithëpërfshirja, demonstrimi etj. •Historia e zhvillimit të gjuhës dhe ndikimi i saj
në shoqëri

MËSIMORE

Në fazën e parë të orës mësimdhënësi/ja u kërkon nxënësve që të lexojnë vjershën në heshtje dhe pastaj u
kërkon që t’u përgjigjen disa pyetje që lidhen me vjershën e marrë për koment dhe rëndësinë e saj si realizim
poetik. Pyetjet mund të vijojnë si më poshtë:
1-Çfarë vajtimi?
2- A janë produkt i së shkuarës apo edhe i së tashmes vajet?
3- Sa mendoni se është e realizuar vjersha?
4-Çfarë ju tërhoqi më tepër në këtë vjershë?
5- Kur një vjershë të emocionon a mendoni se e ka arritur qëllimin e saj?
6- Si do ta titullonit ndryshe nëse do ju kërkohej një gjë e tillë?
232
Ndërtimi i njohurive: (Fjalori stilistik – 20 min)
Nxënësit krijojnë fjalorin stilistik për të gjitha figurat letrare (stilistike) që gjejnë në vjershë sipas ndarjes në:
Figura – domethënia – ilustrimi
Fjala Domethënia Burimi

.... ? ?
.... ? ?
.... ? ?
.... ? ?
.... ? ?
.... ? ?
Përforcimi:(Leximi i fjalorit – 10 min)

Në fazën e fundit nxënësit, lexojnë ato që kanë shkruar dhe tregojnë ilustrimet se nga i kanë marrë për secilën
figurë stilistike dhe shpjegojnë domethëniet që ato kanë.
VLERËSIMI I NXËNËSVE: (5 min) DETYRAT DHE PUNA E PAVARUR: Të

Vlerësim për aktivitetin e zhvilluar në klasë hulumtojnë rreth termave që u diskutuan në
klasë dhe të sjellin materiale shtesë.


Identifikon dimensionin kulturor, tematik e gjuhësor
të bejtexhinjve
1;2;3;4;5;6;
Njësia mësimore: Letërsi e bejtexhinjve, Nezim Berati – analizë
Fjalët kyç: shkrim, letërsi e bejtexhinjve , analizë, ndikime historike, pushtim, gjuhë etj.
pyet nxënësit se çfarë dini për bejtexhinjtë?
233
• Zbulon veçoritë kryesore të kontekstit historiko – letrar të letërsisë së bejtexhinjve;
• Dallon tiparet dhe vlerat poetike të aktivitetit letrar të N. Beratit;
• Diskuton në lidhje me vlerat e veprës së këtij autori.

MËSIMORE

Mësimdhënësi/ja e nis orën mësimore me një stuhi mendimesh rreth letërsisë së bejtexhinjve, duke i pyetur
nxënësit se çfarë ju vjen në mendje për këtë lloj letërsie dhe mendimet e tyre i shënon në tre kolona sipas
titujve të vendosur.
KONTEKSTI LETËRSIA E BEJTEXHINJËVE TIPARET

Në fillim mësimdhënësi/ja përmbledh me pak fjalë se cila temë do përfshihet në analizë dhe i orienton nxënësit
që së pari të lexojnë tekstin në heshtje për 3 min.
Pastaj i ndan nxënësit në 2 grupe të mëdha, ku njëri prej nxënësve do të jetë lideri i grupit. Mësuesi ka
përcaktuar edhe emrat e grupeve sipas qëllimit që ka, ndaj grupet janë: 1. JETA 2. VEPRA
JETA VEPRA
Ky grup organizon anëtarët që të Grupi tjetër bën të njëjtën punë veçse
mbledhin informacione, detaje dhe të përqendrimin dhe analizën e ka tek vepra e
dhëna që lidhen me mënyrën se si ky këtij autori, jo tek veprimtaria jetësore, por
autor ka jetuar dhe është formuar tek ajo artistike
Të gjitha të dhënat paraqiten para klasës nga liderët e dy grupeve të cilët i ndërtojnë këto të dhëna në formën
e një Diagrami të Venit, me anë të të cilit kuptohet më qartë kontributi jetësor dhe artistik i N. Beratit në
letërsinë e bejtexhinjëve si një pjesë integrale e letërsisë shqipe.
JETA VEPRA
1.... NEZIM 1....
2.... BERATI 2...
3...etj 3...etj
234
Përforcimi: (Kartela dalëse – 10 min)
Nxënësve iu shpërndahen fleta të vogla, ku ata do të shkruajnë një përshtypje për mësimin, një pyetje, diçka
që është harruar të thuhet rreth temës ose diçka interesante që i pëlqeu gjatë orës etj.
Fleta dorëzohen te mësimdhënësi/ja për tì marrë me vete dhe për të reflektuar qëndrimet e nxënësve.

Vlerësim për aktivitetin e zhvilluar në klasë dhe për detyrat e Hulumtoni për veprën “Gjella e Shën
realizuara në shtëpi Mërisë” dhe sillni materialet e komentuara
në klasë

Tematika (kapitulli): Letërsi e vjetër Rezultati i të nxënit të temës:

shqipe Identifikon zhanrin e divanit, ritmin dhe diskursin poetik të
N. Beratit
Njësia mësimore: O Nezim fjalë xhevahir – koment
Fjalë kyç: fjalë, poetikë, vlerësim, tekst, komente, diskutim etj.
1;2;3;5;6;7.

pyet nxënësit se në çfarë situate apo rasti mund t’i thuhet dikujt fjalë xhevahir?
• analizon fragmentin “O Nezim fjalë xhevahir”;
• Interpreton rreth realizimit të pjesës dhe tipareve poetike.
235
Burimet, mjetet e konkretizimit dhe Lidhja me lëndët tjera mësimore dhe/apo me çështjet
materialet mësimore: ndërkurrikulare dhe situata jetësore:
Mjetet e punës: Libri, fletorja, tabela, materiale Korrelacion me: Historinë
Format e punës: Individuale, dyshe • Historia reale dhe letërsia
Metodologjia: Metoda e bashkëbisedimit, • Roli i historisë në letërsi
shpjegimit dhe leximit dhe punës në tekst.
MËSIMORE

Një nxënës i orientuar nga mësuesi lexon tekstin e dhënë dhe të gjithë pjesa tjetër shënojnë dhe dëgjojnë,
duke mbajtur shënime të organizuara, sipas pjesëve që u ndan dhe u përcakton mësuesi.
Mësimdhënësi/ja gjithashtu i orienton nxënësit duke e ndërprerë leximin kur ai e ndjen të nevojshme, në
mënyrë që t’ua bëjë sa më konkrete orën mësimore dhe t’i tërheqë me interpretimet e duhura.
Ndërtimi i njohurive: (Pyetje-përgjigje, Ditari me komente – 20 min)

FAZA 1: Në fillim mësimdhënësi/ja ndalet tek pyetjet që mund të kenë nxënësit në lidhje me leximin dhe
fragmentin e dhënë, pasi i orienton nxënësit dhe u shpjegon paqartësitë, kalon tek faza tjetër. Pyetjet mund
të jenë:
1. Çfarë trajton ky fragment?
2. Kujt i kushtohet kjo pjesë e dhënë?
3. Pse quhet Nezimi fjalë xhevahir?
FAZA 2: I organizon që të punojnë dyshe me anë të metodës “Ditari me komente” ku nxënësit në fletoret e tyre
punojnë me tekstin. Shënojnë në fletore në dy kolona të veçanta, në njërën termat, fjalët dhe idetë që duan të
shprehin apo që i kanë të paqarta dhe në tjetrën anë shpjegimet dhe të dhënat që duan t’i prezantojnë para
klasës.
DITARI ME KOMENTE
PJESA 1 PJESA 2
Përforcimi: (1 min – 5 min) Në fazën e fundit nxënësve u kërkohet që të thonë brenda 1 minute se çfarë kanë
mësuar nga gjithë ato që u hulumtuan, analizuan dhe komentuan në klasë.

Vlerësohen nxënësit e aktivizuar që kanë realizuar Kërkoni materiale në internet ose Bibliotekë për të
punët e tyre dhe kanë marrë pjesë në diskutime dhëna historike në lidhje me letërsinë e bejtexhinjve
236
Tematika(kapitulli): Letërsi e vjetër shqipe Rezultati i të nxënit të temës: Identifikon

dimensionin kulturor, tematik e gjuhësor të bejtexhinjve
1;2;3;4;5;7.
Njësia mësimore: Lule shumë janë mbi dhet – koment
Fjalët kyç: Tekst poetik, ritëm, figuracion, lexim artistik, analizë etj.
pyet nxënësit se çfarë keni lexuar tjetër nga N. Berati?
• Kupton temat kryesore të fragmentit të dhënë;
• Shpjegon organizimin e tekstit dhe strukturën e tij;
• Interpreton dhe debaton rreth ideve të shprehura në tekstin e dhënë.
qendër dhe gjithëpërfshirja, demonstrimi dhe shoqëri
shpjegimi.

MËSIMORE
Parashikimi: (Breinstorming – 10 min)
Mësimdhënësi / sja i orienton nxënësit në lidhje me fragmentin dhe tematikën që do të trajtohet në tekstin
që do të komentohet dhe të gjitha idetë dhe mendimet e shprehura rreth temës i shënon në formën e një
kllasteri.
Fragmenti
“Lule shumë janë mbi dhet”
237
Teksti ndahet në pjesë lexohet gradualisht pjesë-pjesë dhe pas çdo pjese parashtrohen pyetjet që mund të
kenë nxënësit ose që do të drejtojë mësimdhënësi/ja dhe dhe jepen përgjigjet për atë pjesë.
Pjesa 1:
Pyetja 1?
Pyetja 2?
Pyetja 3?
Pjesa 2:
Pyetja 1?
Pyetja 2?
Pyetja 3?
Pjesa 3:
Pyetja 1?
Pyetja 2?
Pyetja 3?
Paragrafi 4:
Pyetja 1?
Pyetja 2?
Përforcimi:(Fjalori – 10 min)
Në fazën e fundit nxënëve iu jipet për detyrë, të nxjerrin fjalët e reja dhe të shkruajnë përkufizimin e tyre, në
formë të një fjalori të vogël gjeografik. Lexohen dhe vlerësohet saktësia e tyre.
FJALORI
FJALA PËRKUFIZIMI
1.
2.
3.
4.

Vlerësim për aktivitetin e zhvilluar në klasë Të lexojnë në shtëpi edhe fragmente të
tjera që lidhen me këtë temë
238
Identifikon diskursin social dhe atë satirik te H. Z.
Kamberi
Njësia mësimore: Hasan Zyko Kamberi – analizë
Fjalët kyç: poezi personale, autobiografike, analizë, lirik etj.
1;2;3;5;7. VI. 5
Situata e të nxënit: Për të filluar orën e mësimit Mësimdhënësi/ja ju drejton nxënësve pyetje që lidhen me
temën e re, ajo ju drejtohet: a keni dëgjuar ndonjëherë për Hasan Zyko kamberin?
• analizon jetën dhe veprën e autorit H. Z. Kamberi;
• shpjegon dukuri dhe koncepte letrare që lidhen me veprimtarinë e tij;
• diskuton për risi dhe tematika që lidhen me veprën e tij dhe rëndësinë e saj.
shpjegimit, diskutimit dhe demonstrimit. • Krijimi dhe gjuha e shkrimit

MËSIMORE
Në fazën e parë të orës mësimdhënësi/ja u kërkon nxënësve që t’u përgjigjen pyetjeve të shkruara në dërrasë:
Çfarë letërsie mendoni se ka shkruar Kamberi? _____________________________
Çfarë lloj poezish quhen poezi personale?: ______________________________
A keni lexuar më përpara diçka nga H. Z. Kamberi?________________________________
Ndërtimi i njohurive: (Lexim i drejtuar dhe Kllaster – 25 min)

Në fillim mësimdhënësi/ja i orienton nxënësit që të lexojnë në tekst dhe të mbledhin informacione për jetën dhe
veprën e autorit H. Z. Kamberi.
Pastaj me anë të aktivizimit të nxënësve që kanë mbledhë sdhe selektuar informacionin e duhur, nxjerr në pah
edhe vlerat dhe tiparet e veçanta të veprës së tij, të cilat i paraqet në dërrasë në formën e një kllasteri.
H. Z. KAMBERI
JETA DHE VEPRA
239
Nxënësit inkurajohen që të marrin pjesë në shkëmbimin e ideve rreth rëndësisë së veprës së Hasan Zyko
Kamberit dhe rolit që ka pasur në letërsinë e bejtexhinjve. Përqendrimi kryesor është tek pyetje të tilla si: pse
mbahet si shkrimtari i parë i modelit kritik? A ka shkruar vepra fetare apo jo?
Për të gjitha përgjigjet e nxënësve dhe për të gjithë aktivitetin në klasë mësimdhënësi mban shënimet
përkatëse.

Vlerësohen nxënësit e aktivizuar, për komunikimin, Sillni materiale nga interneti ose biblioteka për
idetë dhe bashkëpunimin. veprën e H. Z. Kamberit.

Tematika(kapitulli): Letërsi e vjetër shqipe Rezultati i të nxënit të temës: Identifikon zhanrin e

divanit, ritmin dhe diskursin personal te Frakulla, diskursin
social dhe atë satirik te Kamberi
1;2;3;4;5;6;8;9.
Njësia mësimore: Bahti im– koment
Fjalët kyç: Tekst poetik, vjershë, tematikë biblike, krishterim etj.
pyet nxënësit për figurën qendrore të vjershës që do të komentohet: Çfarë është Bahti?
240
• Identifikon poetikën e këtij fragmenti ;
• Analizon tematikën, idetë dhe mesazhet e shprehura në të;
• Diskuton rreth ideve të shprehura në pjesën Bahti im.

•Historia e zhvillimit të gjuhës dhe ndikimi i saj në
Metodologjia: Mësimdhënia me nxënësin në
shoqëri
qendër dhe gjithëpërfshirja.

MËSIMORE

dërrasë:
Çfarë teme mendoni se trajton kjo vjershë duke u bazuar vetëm tek titulli?
_____________________________
Çfarë lloj poezish quhen poezitë si poezia Bahti im?: ______________________________
A keni lexuar më përpara diçka nga Hasan Zyko Kamberi?________________________________

Teksti ndahet në vargje dhe lexohet pjesë – pjesë dhe pas çdo pjese parashtrohen pyetjet që mund të kenë
nxënësit ose që do të drejtojë mësimdhënësi/ja dhe jepen përgjigjet për atë pjesë mund të vijojnë si më
poshtë:
Vargu 1 dhe 2:
2. Çfarë rime kanë dy vargjet e para?
Vargu 3 dhe 4:
1. Për çfarë ankohet Hasani?
2. Me çfarë figure letrare shprehet habia në vargun e katërt?
Vargu 5 dhe 6:
1. Në çfarë gjendje është uni poetik?
2. Pse i ka ndodhur kjo ngjarje e bahtit, Hasanit?
Vargu 7 dhe 8:
1. Për çfarë situate flitet?
Vargu 9 dhe 10:

1.Me çfarë figure kemi të bëjmë në këto vargje?
241
Vargu 11 dhe 12:
1.Pse përsëritet vargu, me çfarë funksioni?
Vargu 13 - 16:
1.Çfarë efekti kanë vargjet e mbylljes?
2. Me çfarë shprehet kjo gjendje?

1. Bahti dhe prishja e tij;
2. Habia dhe frika e shprehur me pyetjet retorike;
Vlerësim për aktivitetin e zhvilluar në klasë Pikën diskutoni dhe arsyetoni.


Identifikon zhanrin e divanit, ritmin dhe diskursin
personal te Frakulla, diskursin social dhe atë satirik
te Kamberi.
1;2;3;4;5;6;8;9.
Njësia mësimore: Paraja –koment
Fjalët kyç: Tekst poetik , krijim, para, koment, habi, moral etj.
Situata e të nxënit: Mësimdhënësi/ja për të krijuar situatën e të nxënit u drejton nxënëseve një pyetje që
lidhet me temën që do vijojë: Çfarë mendimi keni për paranë?
242
• Identifikon veçoritë poetiko-gjuhësore të këtij fragmenti;
• Dallon dhe shpjegon idetë dhe mesazhet e shprehura në të;
• Interpreton rreth ndërtimit strukturor të këtij teksti.

Format e punës: Individuale •Letërsia dhe rëndësia e gjuhës së saj;
qendër dhe gjithëpërfshirja dhe demonstrimi. shoqëri.

MËSIMORE
Një nxënës i orientuar nga mësuesi lexon tekstin “Paraja” dhe të gjithë pjesa tjetër shënojnë dhe dëgjojnë
në lidhje me atë që lexohet.
nevojë ose kanë ndonjë gjë të paqartë

Nxënësit do të lexojnë tekstin në heshtje, kësaj radhe duke e analizuar dhe do të shenjëzojnë me shenjat
përkatëse të INSERT-it, si:
Më pas i lexojnë informacionet sipas shenjave që kanë bërë në tekst, në rastet kur kanë nevojë për shpjegime
apo demostrime shtesë e realizon mësimdhënësi, duke bërë që të gjithë nxënësit të kuptojnë gjërat që i
kishin të paqarta.
“√” “-“ “?”
Përforcimi: (Kartela dalëse – 5 min)

Nxënësve iu shpërndahen fleta të vogla, ku ata do të shkruajnë një përshtypje për mësimin, një pyetje, diçka
që është harruar
të thuhet rreth temës ose diçka interesante që i pëlqeu gjatë orës etj.
Fletët dorëzohen te mësimdhënësi/ja për tì marrë me vete dhe për të reflektuar në lidhje me qëndrimet e
nxënësve.

Vlerësim për aktivitetin e zhvilluar në klasë Sillni në klasë ese të realizuara në shtëpi
me temë: “Paraja vjen e shkon, por botën
rrotullon”
243

Identifikon temën e dashurisë te M. K. Çami
1;2;3;4;5;6;
Njësia mësimore: Muhamed Kyçyku – analizë
Fjalët kyç: strukturë, satirik, letërsi në kapërcyell me Rilindjen, plotësi, vargje 8 rrokëshe etj.
pyet nxënësit se a e njohin emrin e Muhamed Kyçykut?

• Zbulon veçoritë kryesore të kontekstit historiko – letrar të letërsisë së M. Kyçykut;
• Dallon dhe shpjegon tiparet dhe vlerat poetike të aktivitetit të tij letrar;
• Diskuton në lidhje me vlerat dhe origjinalitetin e veprës së këtij autori.

MËSIMORE

Mësimdhënësi/ja e nis orën mësimore me një stuhi mendimesh rreth veprës dhe personalitetit të M. Kyçykut,
duke i pyetur nxënësit se çfarë ju vjen në mendje për këtë autor dhe mendimet e tyre i shënon në tre kolona
sipas titujve të vendosur.
MUHAMED
KONTEKSTI
KYÇYKU VEPRAT

Në fillim mësimdhënësi/ja përmbledh me pak fjalë se cila temë do përfshihet në analizë dhe i orienton
nxënësit që së pari të lexojnë tekstin në heshtje për 3 min.
Pastaj i ndan nxënësit në 2 grupe të mëdha, ku njëri prej nxënësve te secili grup do të jetë lideri i grupit.
Mësuesi ka përcaktuar edhe emrat e grupeve sipas qëllimit që ka, ndaj grupet janë: 1. JETA 2. VEPRA
244
JETA VEPRA
Ky grup organizon anëtarët që të Grupi tjetër bën të njëjtën punë, veçse
mbledhin informacione, detaje dhe të përqendrimin dhe analizën e ka tek vepra e
dhëna që lidhen me mënyrën se si ky këtij autori, jo tek veprimtaria jetësore, por
autor ka jetuar dhe është formuar tek ajo artistike
Të gjitha të dhënat paraqiten para klasës nga liderët e dy grupeve të cilët i ndërtojnë këto të dhëna në formën
e një Diagrami të Venit, me anë të të cilit kuptohet më qartë kontributi jetësor dhe artistik i M. KYÇYKUT në
letërsinë e bejtexhinjve si një pjesë integrale e letërsisë shqipe.
JETA VEPRA
1.... MUHAMED 1....
2.... KYÇYKU 2...
3...etj. 3...etj
Përforcimi: (Minikuiz – 10 min)
1. Në cilën periudhë të historisë së letërsisë krijoi M. Kyçyku?

a)Mesjetës; b) Rilindjes; c) Periudhës së bejtexhinjve.
2. Cili është tipari më dallues i këtij autori?

a) I pari poet lirik; b) I pari satirik; c) Poeti më popullor
3. Cila është vepra e tij kryesore?

a) Gjella e Shën Mërisë b) Erveheja c) Bahti im
Vlerësim për aktivitetin e zhvilluar në klasë dhe për Pikat 3, 4, 5 në faqen 207
detyrat e realizuara në shtëpi


Identifikon temën e dashurisë te M. K. Çami
Njësia mësimore: Erveheja – koment
Fjalë kyç: fjalë, poetikë, dashuri, dhimbje, tekst, ikje etj.
1;2;3;5;6;7.
245
pyet nxënësit se a do e linit dashurinë tuaj në mirëbesim të ndonjë anëtari të familjes?
• analizon fragmentin “Erveheja”;
• interpreton rreth mesazheve dhe realizimit të pjesës dhe tipareve poetike.
Metodologjia: Metoda e bashkëbisedimit, • Historia reale dhe letërsia
shpjegimit dhe leximit dhe punës në tekst. • Roli i historisë në letërsi
MËSIMORE

Një nxënës i orientuar nga mësuesi lexon tekstin e dhënë dhe të tjerët shënojnë dhe dëgjojnë, duke mbajtur
shënime të organizuara sipas pjesëve që u ndanë dhe përcakton mësuesi.
Mësimdhënësi/ja gjithashtu i orienton nxënësit duke e ndërprerë leximin kur ai e ndjen të nevojshme.
Ndërtimi i njohurive: (Pyetje-përgjigje, Ditari me komente – 20 min)

FAZA 1: Në fillim mësimdhënësi/ja ndalet tek pyetjet që mund të kenë nxënësit në lidhje me leximin dhe
fragmentin e dhënë, pasi i orienton nxënësit dhe u shpjegon paqartësitë, kalon tek faza tjetër.
Pyetjet mund të jenë:
1. Çfarë trajton ky fragment?
2. Kujt i kushtohet kjo pjesë e dhënë?
3. Pse titullohet Erveheja?
4. A e gjykoni si të drejtë veprimin e burrit?
FAZA 2: I organizon që të punojnë dyshe me anë të metodës “Ditari me komente” ku nxënësit në fletoret
e tyre punojnë me tekstin. Shënojnë në fletore në dy kolona të veçanta, në njërën termat, fjalët dhe idetë që
duan të shprehin apo që i kanë të paqarta dhe në tjetrën anë shpjegimet dhe të dhënat që duan t’i prezantojnë
para klasës.
DITARI ME KOMENTE
PJESA 1 PJESA 2
246
Përforcimi: (Ese – 10 min)
Në fazën e fundit nxënësve u kërkohet që të realizojnë një ese me temën: “Dashuria e sinqertë dhe njeriu i
drejtë triumfojnë në fund”.

Vlerësohen nxënësit e aktivizuar që kanë realizuar Lexoni poemën “Erveheja” dhe përzgjidhni pjesën
punët e tyre dhe kanë marrë pjesë në diskutime që ju pëlqen më shumë, atë pjesë silleni në klasë
bashkë me argumentimin se pse pikërisht ajo pjesë ju
ka pëlqyer


Identifikon dimensionin kulturor, tematik e gjuhësor të
bejtexhinjve.
Identifikon zhanrin e divanit, ritmin dhe diskursin
personal te Frakulla, diskursin social dhe atë satirik te
Kamberi dhe temën e dashurisë te M. K. Çami.
Rezultatet e të nxënit për kompetencat kryesore të shkallës (të synuara): I.1;2;3;5;6;9. II. 1;2;3;6. III.
1;2;3;4;5;6;8;9.
Njësia mësimore: Diskutim - Tema: letërsia e bejtexhinjve
Fjalët kyç: Këngë, orientalizëm, poezi, ritëm, letërsi satirike, poezi personale, ndikime fetare, tematika
religjioze, vargëzim etj.
Situata e të nxënit: Letërsia e bejtexhinjve është një letërsi që ka mbi 50% të fjalorit poetiko-gjuhësor në
turqisht dhe osmanisht (ka orientalizma). A mendoni se duhet marrë parasysh si lloj i letërsisë shqipe apo
mendoni se nuk ka vlera për historinë e letërsisë sonë?
247
• Identifikon veçoritë kryesore të kësaj periudhe të letërsisë;
• Dallon tiparet poetike dhe mesazhet e veprave;
• Interpreton dhe diskuton në lidhje me idetë dhe vlerat e dy autorëve të parë të kësaj periudhe.
Format e punës: Individuale dhe në grup • Gjuha dhe rëndësia e saj
Metodologjia: Mësimdhënia me nxënësin në qendër • Historia e zhvillimit të gjuhës dhe komunikimi
dhe gjithëpërfshirja, diskutimi, demonstrimi.

MËSIMORE

Në fazën e parë të orës mësimdhënësi/ja u kërkon nxënësve që t’u përgjigjen disa pyetjeve nga temat e
kaluara?
1. Cila pjesë e letërsisë së vjetër shqipe quhet letërsi e bejtexhinjve?
2. Pse kjo periudhë mori këtë emër?
3. Nga çfarë karakterizohet dhe dallohet prej periudhave të tjera?
4. Cilët ishin autorët e saj kryesorë?
5. Përmendni disa vepra të kësaj periudhe?
Ndërtimi i njohurive: (Diskutim për njohuritë paraprake – 20 min)

nxënësit. Pastaj i ndan nxënësit në 5 grupe të mëdha, ku për secilin ka parashkruar përafërsisht nga 5 anëtarë
pjesëmarrës, ku njëri prej tyre do të jetë lideri i grupit. Mësuesi ka përcaktuar edhe emrat e grupeve: 1. Berati
2. Kamberi 3. Bahti 4. Kyçyku dhe 5. Erveheja, për secilin nga këto emra ka nga një zarf dhe ua shpërndan
nxënësve të cilët zgjedhin zarfin, pasi kanë formuar grupet me dëshirën e tyre. Brenda secilit zarf gjendet nga
një pyetje dhe rreth tyre ndërtohet diskutimi në klasë.
BERATI KAMBERI BAHTI KYÇYKU ERVEHEJA

Cili ishte Për çfarë u shqua Përmendni tre Me cilën vepër Çfarë tematike
tipari dallues i si shkrimtar tipare të poezisë ka kontribuar më trajton dhe sa e
krijimtarisë së N. Kamberi dhe pse? me këtë titull. shumë ky autor dhe rëndësishme ishte
Beratit? pse? për kohën kjo vepër?
Të gjitha diskutimet paraqiten pasi nxënësit përgatisin këto pyetje, ndërkohë që mësuesi mban shënimet
përkatëse.
248
Përforcimi: (Shprehu me art – 10 min)
Në këtë fazë nxënësit do të krijojnë nga një poezi ose vjershë për çfarëdolloj tematike që duan ata sipas
modelit të vjershave të bejtexhinjve, duke integruar fjalë të huaja nga anglishtja në tekstet e tyre dhe i
lexojnë para klasës
VLERËSIMI I NXËNËSVE: (5 min) DETYRAT DHE PUNA E PAVARUR: Krijoni

Vlerësim për aktivitetin e zhvilluar në klasë dhe për një fjalor me termat e huaj që gjeni tek poema
detyrat e realizuara në shtëpi. “Erveheja” dhe silleni në klasë bashkë me
shpjegimin dhe domethëniet e fjalëve.

Klasicizmi Nxënësi njeh dhe ndërton kuptimin e duhur mbi
Njësia mësimore: konceptet letrare dhe historike, duke perceptuar
Klasicizmi francez – parimet edhe zhvillimin hap pas hapi të letërsisë.
Nxënësi/ja: Klasikë
• diskuton në grup në mënyrë konstruktive, duke Klasicizëm
dhënë dhe marrë informacion mbi temën; Klasicizëm francez
• fiton aftësitë e nevojshme për të kuptuar natyrën Kontekst historik
e letërsisë dhe, në veçanti, klasifikimin e saj në Kontekst letrar
periudha të ndryshme letrare e historike; Parime
• njeh dhe ndërton parimet kryesore të klasicizmit Rregulla të tragjedisë
francez; Teatër qytetar
kulturore.
koncepteve
249

Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet bashkëbisedimit mësimdhënësi/ja kontrollon detyrat e dhëna
herën e kaluar, pikën C te rubrika “Diskutoni”.
Ndërtimi i njohurive: Metoda e bashkëbisedimit, stuhi mendimesh, lexim i drejtuar, pema e mendimeve,
harta e koncepteve
Në vazhdim i njeh nxënësit me temën e re, Klasicizmi.
Nëpërmjet teknikës Stuhi mendimesh do të mundohemi të ndërtojmë konceptin e ri.
Pyetje e drejtuar: Ç’kuptoni me termin klasicizëm?
Mësimdhënësi/ja hedh në tabelë ato mendime të nxënësve që do t’i vlejnë për të vazhduar shpjegimin e
konceptit. Kujdes! Nxënësit duhet të dallojnë termat “klasikë” dhe “klasicist”.

Klasikë janë të gjithë shkrimtarët Klasicizmi, term i historisë së letërsisë,
e mëdhenj të çdo vendi i cili emërton drejtimin letrar që lindi në
Francën e shek XVII
bashkon veç rrënja e fjalës “klas”, pra, që kanë një nivel të lartë vlerash të spikatura, kanë finesë artistike.
Në vazhdim të orës së mësimit, nëpërmjet Leximit të drejtuar nxiten nxënësit të lexojnë në tekstin e tyre
kontekstin historik dhe letrar të klasicizmit, si dhe parimet e tij. Me ndihmën edhe të mësuesit/es ndërtojmë
në tabelë hartën e koncepteve, duke dalluar zhvillimin e klasicizmit në kontekstin historik dhe atë letrar.
• Para shek. XVII, Franca kishte pësuar luftra të ashpra fetare.

• Fillimi i shek. XVII e gjeti Francën me mbretëri të fortë e unike, që siguroi
rregull dhe paqe.
Konteksti historik • Njerëzit e kulturuar iu afruan monarkisë, sepse u garantonte siguri.
• Lindi dhe u forcua ndjenja kombëtare.
• Luigji XIV u kthye në simbol të mbretërimit, duke përqendruar gjithçka në
duart e tij (shteti jam unë) dhe e quajtën Mbreti - Diell.
• Njerëzit e kulturuar iu afruan monarkisë së Luigjit XIV, sepse u garantonte siguri.

• Ngriti lart dinjitetin e njerëzve të artit, kulturës dhe shkencës.
Konteksti letrar • U krijoi disa lehtësira: u dha pension; shpërndau tituj fisnikërie; nxiti hapjen e
akademive; financoi veprimtaritë kulturore.
• Letërsia dhe arti lulëzuan duke arritur një kulm në nivel kombëtar dhe europian.
Në vazhdim prezantojmë, duke ndërtuar hap pas hapi, parimet kyç të klasicizmit, të cilat i ndërtoi dhe u
dha formë Bualoi në veprën e tij “Arti poetik”.
Parimet e klasicizmit:
Imitimi i autorëve antikë - duke vlerësuar tragjedinë si gjini fisnike.
Impersonalizmi dhe vërtetësia - autori të fshihet mes personazheve.
Motivimi psikologjik - bota e brendshme e njeriut zë vendin e nderit.
Parimi i arsyes - arsyeja disiplinon imagjinatën dhe fantazinë.
Ndarja e gjinive - çdo gjini ka ligjësitë e veta dhe teknika të veçanta.
Stili elegant - shprehje të bukura dhe të pastra, pa ndërlikime sintaksore.
Fryma kristiane - tipar thelbësor i qytetërimit francez.
250
Parimet e mësipërme vlejnë për të shpjeguar letërsinë klasiciste në përgjithësi, kurse tragjedia si krijimi
letrar më serioz dhe më i rëndësishëm i kësaj periudhe, iu nënshtrohet disa rregullave të posaçme,
që mësimdhënësi/ja mund t’i prezantojë nëpërmjet hartës së mëposhtme të koncepteve. Emrat më të
mëdhenj të kësaj kohe janë: Pjer Kornej, Zhan Rasini, Molieri, La Fonteni.
Rregullat e tragjedisë
• personazhet të • vargu aleksandrian dikton
paraqiten në aktin e parë. tragjedi = 5 akte, përdorimi varg 12-rrokësh, me cezurë
• personazhet të jenë: skenat të lidhura i detyruar në rrokjen e gjashtë.
mbretër, princër ose organikisht pa i vargut • respektimi i etikës dhe i
heronj. shkëputje aleksandrian normave të mirësjelljes
subjekti të vepra bën

• respektimi i tri uniteteve • tragjedia duhet të rrëfejë
përshkallëzohet efektin e
• koha - subjekti në 24 orë vetëm ngjarje të kaluara,
drejt një pike katarsisit
• vendi - ngjarja të të largëta në kohë, pra jo
kulmore (pastrimit
zhvillohet në një vend ngjarje aktuale
shpirtëror)
• veprimi - ngjarja vetëm • të mënjanohen duelet,
një linjë veprimi vrasjet, vetëvrasjet në
skenë
Përforcimi i njohurive: Metoda e diskutimit

Në këtë fazë të orës së mësimit, nëpërmjet Diskutimit të drejtuar nxënësit nxiten të shprehin mendimet e
tyre në lidhje me thënien e prezantuar nga mësimdhënësi/ja:
“Vetëm e vërteta është e bukur, e vërteta dhe vetëm ajo është e pëlqyeshme.” (“Arti poetik”, Nikolas Bualoi).
Komentoni thelbin e kësaj thënieje.
Vlerësimi

• Radhisni disa emra shkrimtarësh klasikë që njihni.
• Hulumtoni në internet në lidhje me figurën dhe veprën e Molierit.

Klasicizmi Nxënësi kupton se si përvojat letrare ndikojnë
Njësia mësimore: qëndrime, që vlejnë më vonë në perceptimin e
Molieri – jeta dhe aktiviteti letrar botës.
251
Nxënësi/ja: Klasicizëm
• diskuton në grup në mënyrë konstruktive, duke Arti i Molierit
dhënë dhe marrë informacion mbi temën; Katarsis
• fiton aftësitë e nevojshme për të kuptuar natyrën Komizëm karakteri
e letërsisë dhe, në veçanti, klasifikimin e saj në Komizëm zakonesh
periudha të ndryshme letrare e historike;
• përshkruan momentet kyç të jetës së Molierit,
• diskuton rreth vlerave dhe vendit që zë Molieri në
historinë e letërsisë.
kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj. gjuhë shqipe dhe gjuhë e huaj, arte, histori, TIK
koncepteve, diskutim i drejtuar, hulumtim
PËRSHKRIMI METODOLOGJISË DHE RRJEDHËS SË PLANIFIKUAR

TË ORËS MËSIMORE
Parashikimi: Diskutim i drejtuar, pema e mendimit
Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet metodës së Bashkëbisedimit, diskutojmë mbi emrat e shkrimtarëve
klasikë të zgjedhur nga nxënësit.
Nëpërmjet Pemës së mendimit, një nxënës ndërton në klasë hartën e koncepteve të parimeve të klasicizmit
dhe diskutojmë mbi to.
- Cili është gjykimi juaj për këto rregulla?
Ndërtimi i njohurive: hulumtim, stuhi mendimesh, leximi i drejtuar, pema e mendimit)

Për të ndërtuar këtë orë mësimi, më parë u kemi kërkuar nxënësve të hulumtojnë në internet, në lidhje me
figurën e Molierit.
- Kush është Molieri?
- Ç’vend zë ai në historinë e klasicizmit në veçanti dhe të letërsisë botërore në përgjithësi?
Nëpërmjet metodës Stuhi mendimesh ndërtojmë hartat e koncepteve.
Lindi në Paris - pasioni i fuqishëm për skenën

studioi në kolegjin më të mirë 10 vjeç mbeti jetim bëri të ngrinte trupën teatrore me
jezuit të Parisit emrin “Teatri i Ndritur”, ku mori
pseudonimin Molier.
- aktor, regjisor, drejtor trupe
- shpërfilli parimet e
ngurta të klasicizmit Zhan-Batist Pokëlen mbreti i lidhi pension
- guximin për shfaqjen Molieri
e “Tartufit” e pagoi me 1622-1673
shkishërim
- vdiq duke interpretuar
tek “I sëmuri për mend”
252
Llojet e komedisë së Molierit janë dy:
-komedi zakonesh Molieri bën zbërthimin psikologjik të karaktereve dhe situatave.
-komedi karakteresh
komedi "I sëmuri për

“Kopraci” “Tartufi” “Don Zhuani” “Mizantropi”
karakteresh mend"
“Shkolla e “Gratë “Preciozet komedi

“Shkolla e
burrave” dijetare” qesharake” zakonesh
grave”
Nxënësit nxiten të lexojnë në tekstin e tyre informacionin e dhënë mbi artin e Molierit. Nëpërmjet metodës
Lexim i drejtuar ndërtojmë në tabelë pemën e mendimeve me karakteristikat më kyç të artit të Molierit.
Komedia e Molierit mëson Te Molieri komedia Molieri si aktor Molieri si autor

duke argëtuar vjen si gjini serioze - luan qesharakët, - ndërthur
- shtresat e larta (aristokratët) që - lidh jetën me njeriun e fodullët, budallenjtë, mjeshtërisht komiken
qeshin nën buzë gjallë humbamenot e gjesteve me
- popullin e thjeshtë që shkulet - personazhet mbeten - nuk luan Tartufin komiken e fjalëve.
gazit figura të paharruara, serioz, por Orgonin - e ndërton komiken
- spektatori qesh me të metat pavarësisht se qesharak mes tipizimeve,
e të tjerëve, ndërgjegjësohet hiperbolizohen, - nuk luan fisnikun asimetrive paralele,
për të metat e veta, i vjen turp, përtallen, karikaturohen Don Zhuan, por laron hiperbolizimeve deri
vetëkorrigjohet - katarsis komik Zganarel te grotesku.
Përforcimi i njohurive: Diskutimi i drejtuar
Diskutim i drejtuar
Nëpërmjet kësaj metode nxiten nxënësit të shprehin mendimet e tyre, duke diskutuar dhe duke ndarë
përvoja mendimesh.
• Nisur nga parimet e klasicizmit francez dhe nga mishërimi i tyre në komeditë e Molierit, tregoni
ç’mendim keni për funksionimin e artit në shoqëri, veçanërisht për rolin e komedisë.
Vlerësimi

• Molieri krijoi dy lloje komedish, ku qëndron dallimi mes tyre?
Hulumtoni
Gjeni emra të personazheve komike te krijimtaria e Molierit. Tregoni çfarë vesi përgjithësues mishërojnë
dhe ku qëndron komizmi i tyre.
• Kujtoni subjektin e komedisë “Tartufi”.
253
Fusha kurrikulare: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi Shkalla e kurrikulës: V Klasa: X
Klasicizmi, 6 orë Nxënësi kupton se si përvojat letrare
Njësia mësimore: ndikojnë duke ndërtuar përvoja personale,
Analizë “Tartufi” vlera dhe qëndrime, që vlejnë më vonë në
perceptimin e botës.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Fjalët kyç:
sipas temës mësimore: Tartufi
Nxënësi/ja: Komedi e karakterit
• diskuton në grup në mënyrë konstruktive, duke Mashtrues
dhënë dhe marrë informacion; Hipokrit
• njeh dhe vlerëson veprën e Molierit për risitë që solli Naiv
në letërsinë botërore; Veprim dramatik
• aftësohet në analiza letrare për të kuptuar teknikat e
shkrimit;
• diskuton rreth vlerave, strukturës, filozofisë dhe
rëndësisë së “Tartufit”.
teksti i letërsisë, fjalor i shqipes, enciklopedi, foto, kompjuter, çështje ndërkurrikulare:
tabelë, shkumës, fletore etj. gjuhë shqipe dhe gjuhë e huaj, arte, histori,
TIK
Metoda e bashkëbisedimit, një pyetje-shumë përgjigje, pesëvargësh, stuhi mendimesh, pema e
mendimeve, harta e koncepteve, diskutim i drejtuar

Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet Bashkëbisedimit vjelim nga nxënësit informacionet që kanë marrë në
lidhje me vlerësimet që i janë bërë Molierit dhe veprave të tij, duke pasur parasysh modelet e komedive që ai
ndërtoi. Nxënësit sjellin mendimet e tyre në lidhje me dallimin mes komedive të karakterit dhe atyre të zakonit.
Nxënësit shpalosin bagazhin e tyre letrar, duke sjellë emra personazhesh nga komeditë e Molierit. Diskutimi
rreth tyre përqendrohet te vesi përgjithësues që ata mishërojnë dhe te fakti se ku qëndron komizmi i tyre.
Ndërtimi i njohurive: Metoda e bashkëbisedimit, një pyetje-shumë përgjigje, pesëvargësh, stuhi mendimesh,
pema e mendimeve
Një pyetje-shumë përgjigje
I pyesim nxënësit nëse njohin ndonjë vepër të Molierit.
- Ç’ju ngacmon nga titulli i komedisë “Tartufi”? Shpjegojeni këtë titull me anë të metodës së Pesëvargëshit.
Model pesëvargëshi:
• Hipokrizia
• E pandreqshme, mashtruese
• Prish, gënjen, shtiret
• Hipokrizia është një ves i pandreqshëm
• Mashtrimi
Në këtë fazë të orës së mësimit, nëpërmjet metodës Stuhi mendimesh, nëse nxënësit e kanë lexuar veprën,
nxiten të ndërtojnë subjektin e saj me ndihmën e mësuesit/es.
254
V Nga ana tjetër, konflikti i gjithë veprës nuk ndodh mes dy personazheve
E kyç, por mes personazheve të tjera të ndara në dy grupe. Orgoni është aq
P i bindur në ndershmërinë e Tartufit, saqë e bën atë trashëgimtar të vetin
R
legjitim, madje është gati t'i japë edhe të bijën, Marianën. Kur zbulohet
I
fytyra e vërtetë e Tartufit, është tepër vonë. Ai e padit mikpritësin dhe
M
thërret përmbaruesit ta nxjerrin nga shtëpia me gjithë familjen.
I
D A fitoi Tartufi?
R
A Qysh në skenën e parë njihemi me personazhet, përveç kryesorit, Tartufit
M (autori na e lë ta zbulojmë). Tartufi shtiret si model i njeriut të virtytshëm, pa
A vese, sa ta fusë në grackë viktimën e tij, Orgonin. Ai lakmon pasurinë, gruan
T dhe vajzën e Orgonit. Tartufi shtiret me shumë lehtësi si shenjtor i zbritur nga
I qielli, aq sa Orgoni mendon me gjithë naivitetin që e karakterizon se Zoti i
K dhuroi një mik të vërtetë.
Në këtë komedi karakteresh, Molieri denoncon personat që mbartin vesin antisocial të hipokrizisë, servi-
lizmit dhe mashtrimit. Këto vese jo vetëm që deformojnë karakterin e individit dhe shkaktojnë drama indi-
viduale, por kanë një ndikim kaq shumë negativ edhe te personat që i rrethojnë në familje, madje tentakulat
e tyre përhapen edhe në shoqëri.
Më poshtë, nëpërmjet Pemës së mendimeve shpalosim karakteret në këtë komedi tipike të karakterit
njerëzor të zhytur në vese.
Tartufi - figura e hipokritit, mashtruesit,

përfituesit, cinikut, që mund ta ndeshim
kudo si njeriun e zakonshëm Grupi I kundër Tartufit – mendjehapurit
dhe realistët. Elmira, gruaja e Orgonit;
e bija, Mariana; i biri; kunati Kleanti;
Dorina, shoqëruesja e Marisë
familja e Orgonit, kryefamiljarit naiv, një familje
e qetë,mikpritëse, besimtare. Në momentin që
shfaqet Tartufi ,ata përçahen në klane Grupi II pro Tartufit – trumpirët dhe të
mbyllurit. Orgoni, e ëma, zonja Pernel
shoqëria njerëzore, e cila mban në vetvete të gjitha

karakteret që mbart kjo vepër dhe që, dashur pa dashur,
infektohet nga të gjitha këto karaktere
Përforcimi i njohurive: Diskutim i drejtuar
Në këtë fazë të orës së mësimit, nëpërmjet Diskutimit të drejtuar përpiqemi të dallojmë parimin e tri
uniteteve te kjo komedi e Molierit.
- Cilat janë tri unitetet dhe si shkrihen ato te “Tartufi” i Molierit?
Kjo vepër është shembulli më i mirë i klasicizmit. E vetmja thyerje është fakti që personazhin kryesor nuk
e shfaq që në fillim, por na e prezanton mes komenteve të personazheve të tjera dhe ne mezi presim ta
njohim.
• Veprimi – kjo vepër ka vetëm një linjë veprimi: ajo e demaskimit të fytyrës së vërtetë të Tartufit.
• Vendi – në këtë vepër ngjarja zhvillohet vetëm në një vend: në shtëpinë e Orgonit.
• Koha – e gjithë ngjarja në vepër zhvillohet brenda 24 orëve.
255
Vlerësimi
fituar nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime specifike
për nivelet e të nxënit.

• Sillni shembullin e një personazhi konkret apo të një situate konkrete, ku keni vënë re se vesi e bën
njeriun qesharak dhe komik. (Përgatituni për diskutim).
• Lexoni me kujdes fragmentin e shkëputur nga vepra.

Klasicizmi, 6 orë Nxënësi zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe
Njësia mësimore:
mjet kyç për të pasuruar botën emocionale, për
Koment “Tartufi”
të zhvilluar imagjinatën dhe të menduarit kritik.

Nxënësi/ja: Tartuf
• fiton aftësi për të kuptuar fragmentin e dhënë Mashtrues
dhe për të zbërthyer mekanizmin e brendshëm të Komedi karakteri
funksionimit të veprës; Propozim dashurie
• përdor njohuritë gjuhësore për të vlerësuar Retorikë hipokrite
gjuhën e tekstit letrar; Maskë e çjerrë
• demonstron shkathtësitë e fituara gjatë komentit
të fragmentit.
TIK
Metoda e bashkëbisedimit, lexim me role, punë me grupe ekspertësh, ditari dy-trepjesësh, rrjeti i
diskutimit
256
Parashikimi: Metoda e bashkëbisedimit, lexim me role

Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet bashkëbisedimit diskutojmë mbi modele njerëzish konkretë të
zhytur në vese.
Në vazhdim, nëpërmjet Leximit të drejtuar dhe ekspresiv lexojmë me role fragmentin e dhënë në tekstin e
nxënësit: Aktin III, Skenën III.
Ndërtimi i njohurive: Punë me grupe ekspertësh, rrjeti i diskutimit, ditari dy-trepjesësh, bashkëbisedim
Në fillim të kësaj faze të mësimit, një nxënës ndërton kontekstin e fragmentit:
Kur merr vesh se babai do ta ndajë nga Valeri e ta martojë me Tartufin, Marjana mbushet me dëshpërim.
Atëherë, e ëma, Elmira, vendos ta takojë Tartufin, për ta bindur që të tërhiqet nga ideja e martesës me
Marianën. Mirëpo Tartufi, duke përfituar nga fakti që janë vetëm për vetëm, mendon se është çasti i
volitshëm për të që ta fusë në dorë Elmirën. Dhe nis t’i propozojë asaj, fillimisht me nënkuptime e pastaj
krejt hapur. Dialogun më poshtë e dëgjon Damisi, djali i Elvirës, i cili është fshehur për të mos rënë në sy.
Punë me grupe ekspertësh

Grupi i parë:
• Dalloni në fragment momentin e parë kyç të kësaj skene, që shërben për t’i çjerrë maskën Tartufit
hipokrit: propozimin e dashurisë.
Si e realizon këtë Tartufi mashtrues? Me ç’mjete?
• Shqyrtoni propozimin e dashurisë së Tartufit në aspektin taktik. Nëpërmjet ditarit dypjesësh gjeni:
Tartufi : Fragmenti Komenti

I bën lajka Elmirës
E grish Elmirën
E fton t’i jepet
Grupi i dytë:
• Dalloni në fragment hapin e dytë të Tartufit mashtrues: fjalorin e tij të mbushur me retorikë hipokrite.
Si ndryshon regjistri i gjuhës në fjalën e Tartufit?
• Studioni qëndrimin e Elmirës ndaj propozimit që i bën Tartufi.

Nëpërmjet Rrjetit të diskutimit argumentoni nëse:

Po Jo
Elmira e nxit Tartufin për t’u shprehur…?
Po Jo
Elmira e ndalon Tartufin për t’u
shprehur…?

Po Jo
Elmira është gati ta pranojë
propozimin e Tartufit…?
257
Grupi i tretë:
• Dalloni në fragment hapin e tretë të Tartufir hipokrit, kur bindet se maska e hipokrizisë e ka bërë punën
e vet dhe po vetë heq maskën.
• Me shembuj konkretë nga teksti dalloni dhe shqyrtoni mënyrat, format dhe mjetet e ndërtimit dhe të
funksionimit të hipokrizisë. Të njëjtat mjete do të na bëjnë të kuptojmë rënien e vazhdueshme të maskës.
Nëpërmjet teknikës së Ditarit dypjesësh ndërroni punën.
Hipokrizia Shembuj Komente

Mënyrat
Format
Mjetet
Shënim.
Konsultohuni edhe me informacionin e dhënë në tekstin e nxënësit lidhur me komentimin e këtij fragmenti.
Nxënësit, pasi kanë punuar në grupe, paraqesin punën e tyre, duke i ndarë përvojat me shokët e klasës.
Mësimdhënësi/ja bën ndërhyrjet aty ku e sheh të nevojshme.

Molieri është shprehur se komeditë e tij kanë për qëllim “të mësojnë duke argëtuar”.
Tregoni nëpërmjet bashkëbisedimit se sa ia ka arritur qëllimit të vet me komedinë “Tartufi”. Vlera e kësaj
komedie qëndron te forca e saj përgjithësuese. Argumentoni me shembuj nga jeta e përditshme, me ato
që keni dëgjuar nga të tjerët a që i keni përjetuar ju vetë, se njerëz si Tartufi ekzistojnë në çdo kohë e në
çdo vend.
Vlerësimi
shënime specifike për nivelet e të nxënit. Disa nxënës vlerësohen me shkrim për detyrat e sjella në klasë.
Nxënësit nxiten për të realizuar punë cilësore, me qëllim plotësimin e dosjes së tyre dhe vlerësimin e saj
nga mësimdhënësi/ja.

Lexoni me kujdes fragmentin e dytë të dhënë në tekst.
Përgatituni të interpretoni me role komedinë “Tartufi”.
258
Klasicizmi Nxënësi zbulon kënaqësinë e të interpretuarit
dhe bëhet i vetëdijshëm për shumëllojshmërinë
e perceptimit të botës, duke e vlerësuar
Njësia mësimore:
letërsinë si mjet kyç për të pasuruar botën
Dramatizim i “Tartufit”
emocionale, për të zhvilluar imagjinatën dhe të
menduarit kritik.
Nxënësi/ja: Dramatizim
• fiton aftësi për të interpretuar pjesë nga vepra Tartuf
“Tartufi” dhe për të zbërthyer mekanizmin e Retorikë hipokrite
brendshëm të funksionimit të veprës; Maskë
• përdor njohuritë gjuhësore për të vlerësuar
gjuhën e tekstit letrar dhe për ta bërë të vetin
rolin e caktuar;
• demonstron shkathtësitë e fituara gjatë njohjes
së veprës dhe tipareve të klasicizmit.
teksti i letërsisë, fjalor i shqipes, vepra letrare, veshje, çështje ndërkurrikulare:
skenë, skenar, publik gjuhë shqipe dhe gjuhë e huaj, arte, histori
Metoda e bashkëbisedimit, interpretim me role

Në fillim të kësaj ore mësimi kemi përgatitur klasën, ose një ambient tjetër në shkollë, për të vënë në
skenë pjesë të veprës “Tartufi”, të Molierit.
Për ta paraqitur sa më mirë punën e nxënësve, mësimdhënësi/ja mund të kërkojë edhe bashkëpunimin e
drejtorisë së shkollës, stafit pedagogjik, nxënësve të tjerë apo komunitetit të prindërve dhe më gjerë.
Një nxënës paraqet mënyrën se si ata e kanë menduar organizimin e kësaj ore në bashkëpunim me
mësuesin/en e tyre.
Ndërtimi i njohurive: interpretim me role)

Për të realizuar këtë orë mësimi, mësimdhënësi/ja u ka ndarë që më përpara detyrat nxënësve të klasës,
duke u nisur nga:
a. aftësitë interpretuese
b. aftësitë memorizuese
c. të qenit elokuent
d. dëshirës për pjesëmarrje
Më herët mësimdhënësi/ja ka kërkuar ndihmën e faktorëve të tjerë të shkollës, p.sh., të drejtorisë së

shkollës, komunitetit të prindërve ose më gjerë, për të siguruar veshje skenike, me qëllim që të dalë më
mirë në pah puna e nxënësve.
Nxënësi që do të shërbejë edhe si sufler jep komandën e hapjes së perdes për prezantimin e shfaqjes.
Aktorët dalin në skenë dhe fillon interpretimi i tyre.
259
Nxënësit tregojnë kujdes për hyrjet dhe daljet e tyre në skenë, në mënyrë që të mos krijojnë konfuzion.
Nxënësit tregojnë kujdes për të qenë sa më elokuentë në fjalorin e tyre, duke u përpjekur që ta bëjnë rolin
të vetin.
Pjesët e zgjedhura për interpretim janë përshtatur më parë me ndihmën e mësuesit/es, për t’i sjellë sa më
pranë botëkuptimit të nxënësve.

Në këtë fazë të orës mësimore, mësimdhënësi/ja ka pritshmëri për ndikimin dhe rolin që kjo pjesë e
interpretuar nga nxënësit do të luajë te faktorët pjesëmarrës.
a. nxënësit
b. mësuesit
c. komuniteti
Pikë kyç në këtë sipërmarrje është perceptimi i mesazhit të veprës:
“Lufta e vazhdueshme dhe e fortë që duhet të bëjmë me vese të tilla, të cilat kanë filluar të kalbin
shoqërinë njerëzore qysh më herët e deri sot”
Vlerësimi
progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e aftësive apo shkathtësive që kanë fituar në lidhje me
tematikën e trajtuar gjatë interpretimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime specifike për
nivelet e të nxënit. Disa nxënës vlerësohen me shkrim për interpretimin e tyre cilësor. Nxënësit nxiten për
të përfituar vlera dhe qëndrime nga orë të tilla mësimore.
Detyrë
Shkrim i lirë: “Vesi është sëmundja më e keqe, që ka pushtuar botën”
260
Punë me shkrim
Ese__________________________ / Tekst__________________ Klasa___________
Emri / Mbiemri:___________________________________________
Tema:_______________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
Shtjellimi i idesë Organizimi dhe Stili dhe origjinaliteti Saktësia gjuhësore Shuma
struktura (sintaksa dhe
drejtshkrimi)
2 pikë / nota 2 pikë/nota 2 pikë/nota 2 pikë/nota 8 pikë/nota
261
1. Gabimet në strukturën e esesë ose të teksteve të tjera.
2. Plotësia: a) mungojnë teknikat e shkrimit të tekstit; b) të shtohen të dhëna që mungojnë; c) koncepte të

panevojshme; d) mendime të përsëritura; e) ide të gabuara; f) nuk i përmbahet temës etj.
3. Stili dhe origjinaliteti: a) nuk ka koncepte, fryt të përpunimit personal; b) mendime pa vlerë etj.
4. Koherenca: a) çështjet nuk janë renditur në mënyrë të rregullt; b) lidhjet e mendimit nuk janë në mënyrë
korrekte; c) ide në kundërshtim me njëra-tjetrën; d) ide jokoherente; f) mungesa e koherencës mes fjalëve
dhe fjalive; e) mendime jashtë teme; g) stili jo i përshtatshëm me situatën komunikuese; h) kapërcimi i
stileve etj.
5. Leksiku dhe kuptimet: a) fjala pa kuptimin e saj të saktë; b) fjalët e tekstit të jenë fjalë të gjuhës shqipe,
të regjistruara në fjalor; f) mungesa e koherencës mes fjalëve etj.
6. Sintaksa: a) llojet e fjalive; b) fjalitë pa kuptim; c) përsëritja e fjalive pa kriter; d) ndërpret kuptimin e
fjalisë; e) kallëzuesi i papërshtatur me kryefjalën në vetë dhe në numër; f) mungesa e koherencës mes
fjalive; g) rendi i fjalëve në fjali; gj) lidhëzat nuk përdoren drejt për të lidhur pjesët e fjalisë etj.
7. Morfologjia: a) mbiemrat nuk përshtaten me emrat; b) format e shumësit e të njëjësit; c) gjinia; d)

përemrat nuk janë në formën e duhur; e) mënyrat dhe kohët e foljeve nuk janë në formë të rregullt etj.
8. Gabimet drejtshkrimore: a) fjalët me -r dhe -rr; b) fjalët me -ë dhe pa -ë; c) grupet e zanoreve -ue,
-ye, -ie; d) grupet e bashkëtingëlloreve -mb, -nd, -ng, -ngj; e) fjalët bashkë, ndaras apo me vizë në mes;
f) shkronjat e mëdha në emra të përgjithshëm apo të përveçëm; e) ndarja e fjalëve në fund të rreshtit; g)
zanorja -e; gj) takimi i dy zanoreve të njëjta; h) apostrofi; j) përdorimi i thonjëzave; k) shkrimi i nyjës së
përparme; l) shkrimi i pjesëzave dhe i parafjalëve; y) shkurtimet e emrave të shteteve, institucioneve etj.;
x) emrat e popujve; v) emrat e ditëve, javëve, muajve dhe stinëve; s) shkrimi i datave.
9. Shenjat e pikësimit: a) pika; b) presja; c) dy pikat etj.
10. Të tjera: a) ç-q etj.
Shënim. Në fletën e nxënësit (fleta me nr. 1), mësuesi vendos numrin dhe germën përkatëse ku është
gabimi. P.sh.: punojn, 8/b. Mbi të mësuesi vendos nr. 8/b, që përkon me: 8. Gabimet drejtshkrimore: b)
fjalët me -ë dhe pa -ë.
Nxënësi shikon numrat/gabimet në faqen e parë dhe i lidh me rregullat, çështjet në faqen e dytë.
262
Modele pyetjesh mbi programin e zhvilluar nga eposi deri te klasicizmi
1. Çfarë karakteri kishte vjershërimi gjatë Mesjetës? Shkruani disa nga eposet më të përmendura
europiane.
2. Përse hiperbola është figura mbizotëruese e eposeve?
3. Radhisni veçoritë e eposit:

–
–
–
–
–
–
–
4. Duke u ndalur në veçoritë e Eposit të Kreshnikëve, përpiquni të shpjegoni secilën prej tyre:
• thelbi mitologjik
• thelbi historik
• kulti i lirisë
• heroi fantastik
• figura e hiperbolës
5. Ndërtoni strukturën e “Komedisë Hyjnore”.
6. Dante Aligeri i përket periudhës historike të:

- Antikitetit
- Mesjetës
- Reformacionit
7. Pse poema e Dante Aligerit quhet alegorike? Zbuloni disa nga shtresat e saj kuptimore në drejtim të:
• politikës
• moralit
• fesë
• intimes
• porosisë universal
8. Cilat personazhe zgjodhi Danteja për ta shoqëruar në përtejbotë?
a. Eskilin
b. Prometeun
c. Virgjilin
ç. Beatriçen
9. Vepra “Komedia hyjnore” ka si gur themeli figurën e:
a. krahasimit
b. alegorisë
c. epitetit
10. Bazuar në vargun “KRIJUESIN TIM E SHTY DREJTËSIA E TIJ”, thoni ç’lidhje ka drejtësia e
Perëndisë me krijimin e Ferrit?
11. Ç’efekt ka përdorimi i germave të mëdha të shtypit në tri strofat e para?
12. Kur lindi letërsia humaniste?
263
13. Pse letërsia e Rilindjes quhet edhe humaniste?
14. Përmendni përfaqësuesit më në zë të letërsisë së Rilindjes.

15. Don Kishoti trulloset nga romanet e kalorësisë, sepse:
a. i mungon dëshira për tëkuptuar;
b. i mungon vështrimi kritik;
c. është budalla;
ç. është aventurier;
d. romanet e kalorësisë synojnë ta mashtrojnë lexuesin.
16. Argumentoni pse personazhi i Don Kishotit është qesharak dhe patetik.
17. Si rrëfen autori te “Don Kishoti”?
- në mënyrë të drejtpërdrejtë
- me nëntekst
18. Përgjigjen tuaj argumentojeni duke ilustruar.
19. A mendoni se Sanço Pançoja luan rol të dyfishtë për Don Kishotin? Në ç’kuptim?
20. Komentoni thirrjen e Don Kishotit drejtuar mullinjve me erë: “Mos ikni, frikacakë e burracakë, se një
kalorës i vetëm po ju atakon!” Ç’veti të Don Kishotit zbulohen këtu?
21. Ç’është dukuria e donkishotizmit?
22. Disa nga elementet e strukturës së dramës janë:

a. aktet
b. paragrafët
c. kapitujt
ç. didaskalitë
23. Humanizmi i Rilindjes Europiane përfaqëson:

a. dilemat e kohës
b. botëkuptimin e epokës
c. zhvillimin qytetërues
24. Kryeheroi i tragjedisë “Hamleti” mishëron:
a. filozofinë e Epikurit
b. filozofinë e Rilindjes
c. filozofinë e Hegelit
25. Duke u ndalur në veçoritë e tragjedisë “Hamleti”, shpjegoni secilën prej tyre:
• personazhi kompleks
• dilema tragjike
• struktura e tragjedisë
• gjuha e pasur
• hamletizmi
26. Bëni një ese duke u mbështetur në shprehjen e Hamletit: “Të rrosh a të mos rrosh...”
27. Fantazma në tragjedinë “Hamleti” ngjan me:

a. Erazmin e Roterdamit
b. princin e Makiavelit
c. orakullin e Delfit
28. Hamleti është quajtur zëdhënës i ideve humaniste të Shekspirit. Ilustrojeni këtë mendim.
264
29. Përpiquni të argumentoni pse Fantazma nuk i shfaqet Gertrudës, po vetëm Hamletit. (Te kush i ka
varur shpresat Fantazma?)
30. Interpretoni thënien e Hamletit drejtuar së ëmës: “në kohën tonë... u dashka vetë virtyti t’i kërkojë
ndjesë vesit”.
31. Pse teatri elizabetian njihet si epoka e artë e teatrit anglez?
32. Cilat janë tri periudhat letrare të letërsisë së vjetër shqipe dhe cilët janë përfaqësuesit kryesorë të
tyre?
33. Ç’vend zë Marin Barleti në historinë e letërsisë shqiptare? Pse themi se emri i tij është i lidhur
përgjithmonë me emrin e Skënderbeut?
34. Në veprën “Histori e Skënderbeut”, në ç’raport janë dëshmia historike me imagjinatën letrare?
35. Besoni te fuqia e fjalës? Përse?
36. Argumentoni se ku qëndron fuqia e fjalës së Skënderbeut kundrejt princërve. Te bindja apo te frika?
37. Çfarë janë:

- Litanitë
- Psalmet
- Himnet
38. Flisni për disa nga veçoritë kryesore të Humanizmit Europian.
39. Çfarë kishte origjinale Humanizmi shqiptar në krahasim me atë europian?
40. Kush është poeti i parë i letërsisë shqipe?
41. Ç’janë Sibilat?
42. Pse emrat e sibilave ai i lidh me vendet shqiptare?
43. Cilat janë parimet kryesore të klasicizmit hartuar nga Bualoi?
44. Bëni dallimin ndërmjet termave klasicist dhe klasik.
45. Parimi mbi të cilin Molieri e ngre veprën e tij është:

a. të mësosh përmes filozofimit
b. të mësosh përmes argëtimit
c. të mësosh përmes zhgënjimit
46. Molieri krijoi dy lloje të reja komedie. Cilat janë ato dhe ku qëndron dallimi mes tyre?
47. Si e zbaton Molieri parimin e tri uniteteve në komedinë “Tartufi”?
48. Molieri është shprehur se komeditë e tij kanë për qëllim “të mësojnë duke argëtuar”. Tregoni sa ia ka
arritur Molieri qëllimit të vet me komedinë “Tartufi”.
49. Ku ndihen veçoritë e klasicizmit në tragjedinë “Abeli” të Haxhiademit?
265
HARTIMI I PROJEKTIT KURRIKULAR
VITI SHKOLLOR: ....................
Fusha kurrikulare: GJUHËT DHE KOMUNIKIMI
SHKALLA V
KLASA ........
Dy fjalë për projektin
Projekti do të konsiderohet si një model të shkruari, përmes të cilit nxënësit do të parashtrojnë idetë dhe
synimet e tyre për një punë që pritet të bëhet.
Projekti do të konsiderohet edhe si një mënyrë e të përshkuarit të aktiviteteve ose të punëve që kryhen
përmes një planifikimi. Në lëndën e letërsisë, si të gjithë këto lloje projektesh, ato shihen edhe si pjesë e
përpunimit të njohurive të marra përgjatë procesit të të nxënit.
Hartimi i projektit duhet vlerësuar si një mënyrë të shkruari. Në projekt, krahas synimeve, do të
shënohen edhe objektivat që pritet të arrihen, hapat që duhet të ndiqen, koha kur do të kryhet, kush do
ta kryejë, materialet që do të përdoren, buxheti që nevojitet, aktivitetet që do të kryhen, vlerësimi që do t’i
bëhet etj.
Mbi të gjitha, ky projekt do të shihet si një veprimtari, e cila synon të përfshijë të gjithë nxënësit në punë
të përbashkëta, rezultatet e të cilave do të jenë fryt i bashkëpunimit të nxënësve si pjesë e një grupi
pune. Thelbi i projekteve kurrikulare, në fakt është edhe vetë origjinaliteti që do të sjellin nxënësit.
Objektivat e projektit
Synimi i këtij projekti është njohja sa më e plotë e veprimtarisë së një shkrimtari, duke shfrytëzuar gjithë
njohjen gjuhësore, letrare, studimore dhe analitike.
Për të arritur këtë synim duhet:
- Të njohim jetën e autorit.
- Të takojmë (nëse mundemi) bashkëkohës të autorit për të marrë materiale autentike të jetës
dhe veprës së tij.
- Të kërkojmë dhe gjejmë veprën e tij të plotë.
- Të hulumtojmë në veprat e shkrimtarit përmes fjalës së tij.
- Të shkruajmë duke reflektuar mbi veprën e shkrimtarit të parapëlqyer, nëpërmjet sjelljes së
shkrimeve të natyrave të ndryshme: vlerësuese, argumentuese etj., që kanë të bëjnë me këndvështrimin
tonë lidhur me veprat e shkrimtarit të zgjedhur.
- Të përgatisim recensione lidhur me veprën.
- Të njohim në mënyrë shteruese veprën e shkrimtarit.
- Të përgatisim album me pamje nga veprimtaria e tij.
- Të përgatisim fletëpalosje, postera, gazetë për të reklamuar sa më mirë punën e kryer.
Etapat e projektit
Puna për hartimin e një projekti mund të përshkruhet përmes etapave të mëposhtme:
• Titulli
• Qëllimi
• Synimet
• Objektivat
• Përshkrimi
• Përfituesit
• Kalendari i veprimtarive
• Bashkëpunimi
• Bashkëdonatorët
266
• Buxheti
• Vlerësimi i projektit
Më poshtë po detajojmë organizimin e punëve në orë të veçanta.
HAPI I PARË
Paraqitja e projektit dhe ndarja e grupeve të punës.
Klasa ndahet në aq grupe pune sa mësimdhënësi/ja mendon se numri brenda grupit është i mjaftueshëm
për të përballuar materialin.
Njëri prej nxënësve brenda çdo grupi, me pëlqimin e shumicës, zgjidhet kryetar i grupit dhe i jepen disa
detyra:
- të merret me ndarjen e detyrave brenda grupit;
- të ndihmojë në çdo rast shokët kur hasin ndonjë vështirësi;
- të jetë personi kyç që në çdo çast do të komunikojë me mësuesin/en dhe do të raportojë për
punën e kryer apo pengesat e hasura.
Duke komunikuar me njëri-tjetrin, nxënësit anëtarë të një grupi do të zgjedhin një autor të pëlqyer nga
shumica e tyre. Autori mund të jetë shqiptar apo i huaj, por duhet të marrë miratimin e mësueses për t’u
thelluar më tej.
HAPI I DYTË
Ndërtimi i titullit të projektit dhe synimet që duam të arrijmë me të.
Secili prej grupeve në këtë fazë ka mbërritur me emrin e autorit më të pëlqyer, mbi të cilin do të punojnë.
Duke u konsultuar, gjatë kësaj ore do të kemi ndërtuar titujt e punës me projekte. P.sh., “W. Shekspir, më i
madhi nga mjeshtrit e fjalës, pena e të cilit ngriti monumente arti”.
HAPI I TRETË
Përgjatë kësaj ore do të diskutojmë me grupet e punës mbi:
- kërkimet e kryera në bibliotekë mbi informacionet e vjela për temën e dhënë;
- kërkimet e kryera në internet;
- leximet e veprave të ngarkuara brenda grupit;
- nxjerrjen e shënimeve të nevojshme.
HAPI I KATËRT
Përgjatë kësaj ore do të merremi me:
- Skedimin e materialeve të marra nga burimet e pasqyruara më sipër për secilin grup pune.
- Ndërtimin e një interviste apo pyetësori, drejtuar bashkëmoshatarëve, për të parë se sa informacion
kanë ata mbi autorët e zgjedhur nga grupet e punës me projekte.
Detyrë për të ardhmen:

Përpunimi dhe nxjerrja e konkluzioneve të pyetësorit.
HAPI I PESTË
- Përfundimet e nxjerra pas përpunimit të informacionit të marrë nga pyetësori për çdo grup pune.
- Detyrat apo objektivat që na dalin pas këtij diskutimi.
- Përgatitjen, sistemimin dhe klasifikimin e materialeve.
HAPI I GJASHTË
267
- Përgatitjet e varianteve të para dhe diskutimet mbi këto punë në grupe të vogla.
HAPI I SHTATË
Marrja e një vlerësimi paraprak nga mësimdhënësi/ja për punët e kryera.
Detyra për të ardhmen:
Duhet të punojmë për të plotësuar, sistemuar apo organizuar më mirë informacionet e paraqitura deri në
këto momente nga secili nxënës.
Po ashtu, do të diskutojmë me grupet e punës mbi:
- Përgatitjen përfundimtare të albumit me fotografi për autorin e zgjedhur nga çdo grup.
- Përgatitjen e një reklame.
- Përgatitjen e një posteri.
- Përgatitjen e një fletëpalosjeje.
HAPI I TETË
- Përgatitjen e variantit përfundimtar.
- Ndërtimin e materialeve të shkurtra dhe thelbësore për hartimin e një gazete.
HAPI I NËNTË
- Përgatitjen e variantit përfundimtar të gazetës së “punës me projekte” nëpërmjet bashkëpunimit të të
gjitha grupeve të punës.
Objektivi:
Të bashkëpunojmë për të sjellë në sytë e bashkëmoshatarëve shkrimtarët më në zë të periudhave që
kemi studiuar dhe monumentet e tyre letrare.
HAPI I DHJETË
ORA 1
Paraqitja e projektit përfundimtar për grupin e parë dhe mbrojtja e tij përballë një publiku të gjerë (nxënës
klase, nxënës shkolle, mësues, të ftuar, të interesuar etj.).
Përgatitja e një koktejli nga grupi i parë.
ORA 2
Paraqitja e projektit përfundimtar për grupin e dytë dhe mbrojtja e tij përballë një publiku të gjerë (nxënës
Përgatitja e një koktejli nga grupi i dytë.
ORA 3
Paraqitja e projektit përfundimtar për grupin e tretë dhe mbrojtja e tij përballë një publiku të gjerë (nxënës
Përgatitja e një koktejli nga grupi i tretë etj.
268
HAPI I FUNDIT
Përfundimet e nxjerra nga mësimdhënësi/ja mbi punën me projekte, angazhimin, pritshmëritë,
përparësitë, arritjet.
Vlerësimi i punëve të nxënësve do të bëhet duke pasur parasysh disa pika:
v planin e projektit kurrikular për çdo grup;
v zbatimin e tij nga secili grup;
v menaxhimin e informacionit;
v etikën e punës në grup;
v përfundimet e nxjerra nga secili grup pune;
v punët krijuese të çdo grupi;
v mënyrën e paraqitjes.
KRITERET E VLERËSIMIT
MINIMALE: (NOTA 5)
- Përgatit materialin e kërkuar me gojë ose me shkrim dhe e paraqet (dorëzon atë në afatet e kërkuara).
MJAFTUESHËM: (NOTA 6)
- Trajton temën e kërkuar duke përdorur informacionin e dhënë dhe respekton kriteret e kërkuara (me
shkrim elektronik, jo më pak se 2 faqe e shkruar dhe paraqitje me gojë jo më shumë se 5 minuta).
MESATAR: (NOTA 7)
- Shtjellon argumentin e kërkuar nga tema dhe respekton afatet dhe kriteret e vendosura më sipër.
MIRË: (NOTA 8-9)
- Përdor shembuj dhe citime nga bibliografia e rekomanduar, që shërbejnë për trajtimin e temës.
- Rendit qartë dhe logjikisht materialin.
- Përdor një gjuhë korrekte dhe pa gabime.
SHUMË MIRË: (NOTA 10)
- Ka origjinalitet në trajtimin e temës.

- Përdor saktë dhe me korrektësi bibliografinë.
- Përdor një gjuhë të qartë dhe pa gabime.
SUKSESE
269
Katalogimi në botim – (CIP)
Biblioteka Kombëtare e Kosovës “Pjetër Bogdani”
37.016:82-82(075.3)(072)
Gjuha shqipe dhe letërsia 10 : libër mësuesi për tekstin shkollor : (për gjimnazin e
shkencave shoqërore-gjuhësore dhe për gjimnazin e shkencave natyrore) / Mentor
Hajrizi…et al. – Prishtinë : Albas, 2019.
– 272 f. : ilustr. ; 24 cm.
1. Hajrizi, Mentor
ISBN 978-9951-15-085-9

Liber Mesuesi Gjuhe Dhe Let 10 Shoq Dhe Nat

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Liber Mesuesi Gjuhe Dhe Let 10 Shoq Dhe Nat

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MENTOR HAJRIZI

Shtëpia botuese Albas

Model i planit vjetor 7

Të nderuar mësimdhënës e mësimdhënëse,

Tekstet Gjuha shqipe 10 dhe Letërsia 10 janë të digjitalizuara

Mirëpresim çdo mendim dhe sugjerim nga ju.

VITI SHKOLLOR: 2019 – 2020

FUSHA E KURRIKULËS: GJUHË DHE KOMUNIKIM

LËNDA: GJUHË SHQIPE DHE LETËRSI

PROFILI: SHOQËROR (37 javë 4 = 148 orë)

TEMAT MËSIMORE TË SHPËRNDARA GJATË MUAJVE

PERIUDHAT PERIUDHA (I) PERIUDHA (II) PERIUDHA (III)

PROFILI: NATYROR (37 javë x 3 = 111 orë)

TEMAT MËSIMORE TË SHPËRNDARA GJATË MUAJVE

PERIUDHAT PERIUDHA (I) PERIUDHA (II) PERIUDHA (III)

Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Sistemi gjuhësor

Kontributi në rezultatet e kompetencave kryesore për shkallën V:

Detyrat dhe puna e pavarur: Punohen ushtrimet 1, 2 dhe 4.

Reflektim për rrjedhën e orës mësimore:

Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Sistemi gjuhësor

Liston katër drejtimet kryesore të standardizimit:

Vlerësimi i nxënësve: Sipas gjykimit të mësuesit/mësueses.

Detyrat dhe puna e pavarur: Punohen ushtrimet 1, 2, 3, 4, 5, 6 dhe 7.

Reflektim për rrjedhën e orës mësimore:

Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Sistemi gjuhësor

Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Sistemi gjuhësor

Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Sistemi gjuhësor

Vlerësimi i nxënësve: Sipas gjykimit të mësuesit/es.

Reflektim për rrjedhën e orës mësimore:

Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Sistemi gjuhësor

Burimet: teksti mësimor Gjuha shqipe 10, tekste letrare.

Vlerësimi i nxënësve: Sipas gjykimit të mësuesit/es.

Detyrat dhe puna e pavarur: Punohet ushtrimi 7.

Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: V Klasa: X

Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Sistemi gjuhësor

Ora II. Ndërrimet historike (fonetike) të tingujve të shqipes

Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Sistemi gjuhësor

Ora I. Fjalia dhe ligjërimi

Ora III. Fjalitë sipas kundërvënies

Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Sistemi gjuhësor

Ora I. Fjalia e thjeshtë

Te fjalitë e përbëra kemi raporte barazie:

Të gjitha rregullat ilustrohen me shembuj.

Detyrat dhe puna e pavarur:

Reflektim për rrjedhën e orës mësimore:

Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Sistemi gjuhësor

Kontributi në rezultatet e kompetencave kryesore për shkallën V:

Detyrat dhe puna e pavarur: Punohen ushtrimet 3 dhe 4.

Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Sistemi gjuhësor

Kontributi në rezultatet e kompetencave kryesore për shkallën V:

Burimet: teksti mësimor Gjuha shqipe 10.

Punohen ushtrimet 1, 2, 3 dhe 4, në klasë.

Vlerësimi i nxënësve: Sipas gjykimit të mësuesit/mësueses.

Detyrat dhe puna e pavarur: Punohen ushtrimet 5 dhe 6.

Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Sistemi gjuhësor

Kontributi në rezultatet e kompetencave kryesore për shkallën V:

Kontributi në rezultatet e fushës së kurrikulës për shkallën V:

Burimet: teksti mësimor, e-libri.

Vlerësimi i nxënësve: Sipas gjykimit të mësuesit/mësueses.

Detyrat dhe puna e pavarur: Punohen ushtrimet 1, 2, 8 dhe 9.

Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: V Klasa: X

Koncepti bazë i fushës së kurrikulës: Sistemi gjuhësor

Burimet: teksti mësimor Gjuha shqipe 10, e-libri, tekste të ndryshme.

Vlerësimi i nxënësve: Sipas gjykimit të mësuesit/mësueses.