Professional Documents
Culture Documents
Taşima Gucu Hesaplamalari
Taşima Gucu Hesaplamalari
DCLE NVERSTES
MHENDSLK - MMARLIK FAKLTES
NAAT MHENDSL BLM
BTRME TEZ
TAIMA GC HESAPLAMALARI
I. Yneten
Jeo. Mh. Veysi GM
Hazrlayan
MERT DURSUN
DYARBAKIR 1999
T.C.
DCLE NVERSTES
MHENDSLK - MMARLIK FAKLTES
NAAT MHENDSL BLM
93351019
Mert DURSUN
tarafndan hazrlanan TAIMA GC
HESAPLAMALARI konulu BTRME TEZ tarafmdan incelenerek snava girmesi uygun
grlmtr.
Yn
eten
Jeo. Mh.
Veysi GM
SINAV KOMSYONU
Unvan, Ad-Soyad :
..............................................
mza
.................................
ZET
Bu tezde zeminin tama gc iki ana blmde incelenmektedir. Birinci blmde , temellerin tantm
ve eitleri hakknda yzeysel bilgiler; kinci blmde ise temel zemini tama gc , yzeysel temellerde
tama gc hesaplamalar ve derin temellerde tama gc hesaplamalar deneysel ve teorik olarak
incelenmektedir. Deneysel tama gcnn bulunmasyla ilgili ksmda ; standart , statik ve dinamik
penetrasyon deneyleri anlatlmaktadr. Teorik tama gc ile ilgili ksmda ise ; zeminin kayma direncine
dayal yaklamlar sunulmaktadr.
Bu Tez almamda , Tama Gc Hesaplamalar ve bu hesaplamalarda kullanlan faktrler konusunu
ele aldm.
Projemin hazrlanmas aamasnda , bana yardmc olan hocam Jeo. Mh. Sayn VEYS GMe
teekkrlerimi sunuyorum
MERT DURSUN
NDEKLER
GR.....................................................................................................................................................1
1.YAPI TEMELLER...........................................................................................................................1
1.1.Temel......................................................................................................................................2
1.2.Temel Zemini..........................................................................................................................2
1.3.Temellerin Snflandrlmas.................................................................................................4
1.3.1.Yzeysel Temeller.....................................................................................................4
1.3.2.Yzeysel Temel eitleri..........................................................................................5
1.3.2.1.Basit Duvaralt Temelleri...........................................................................5
1.3.2.2.Beton Duvaralt Temelleri...........................................................................5
1.3.2.3.Betonarme Duvaralt Temelleri...................................................................5
1.3.2.4.Beton Tekil Temeller.....................................................................................6
1.3.2.5.Kademeli Beton Temeller............................................................................6
1.3.2.6.Tekil Betonarme Temeller...........................................................................6
1.3.2.7.Srekli Temeller............................................................................................6
1.3.2.8.Radye Temeller.............................................................................................6
1.3.3.Derin Temeller...........................................................................................................7
1.3.3.1.Derin Temel eitleri....................................................................................7
1.3.3.1.1.Kazk Temeller.................................................................................7
2.TAIMA GC HESAPLAMALARI.............................................................................................7
2.1.Yzeysel Temellerde Tama Gc Hesaplamalar............................................................8
2.1.1.Deneysel Tama Gc..............................................................................................11
2.1.1.1.Standart Penetrasyon Deneyi.......................................................................12
2.1.1.2.Statik Penetrasyon Deneyi............................................................................17
2.1.1.3. Dinamik Penetrasyon Deneyi......................................................................18
2.1.2.Teorik Tama Gc.................................................................................................20
2.1.2.1.Tama Gc Faktrleri...............................................................................21
2.1.2.2.ekil Faktr.................................................................................................22
2.1.2.3.Yeraltsuyu etkisi...........................................................................................23
2.2.Derin Temellerde Tama Gc Hesaplamalar..................................................................27
2.2.1.Kazklarn tama gc.............................................................................................27
2.2.1.1.Mnferit kazklarn tama gc.................................................................27
2.1.1.2.Dinamik kazk formlleri.............................................................................28
2.1.1.3.Kazklara ait tama gcnn ykleme deneyleri ile bulunmas..............31
2.1.1.4.Kazk ykleme deneylerinin kritii ve uygulamadaki deerler................34
2.1.1.5.Kazklarn tama gcn bulmaya yarayan dier yollar.........................35
2.1.1.5.1.Derin penetrasyon deneyi sonularndan faydalanma..................35
2.1.1.5.2. eitli zeminler iin tablolardan faydalanma...............................35
2.1.1.6.Bir kazk grubunun tama gc.................................................................36
KAYNAKLAR.......................................................................................................................................41
GR
Yap temellerinin grevi, st yap yklerini temel zemine iletmektir. Zemine iletilen
ykler temel dzlemi altnda gerilmeler (taban basnlar) oluturur. Taban basnlar zemin
ktlesi iinde dalarak, belli derinliklerde skma, ekil deimelerine neden olur. Skma
ve ekil deitirmenin bykl yklerin iddetine, dorultusuna ve iletim biimine bal
olduu kadar zeminin zikzak zelliklerine de baldr. Ta, ahap, elik gibi malzemelerin
fiziksel zellikleri geree yakn olarak saptanabilir. Temel zemini homojen, izotop olmayan
(heterojen)bir ortamdr. Bu nedenle zeminin skabilirlii ekil deitirmesi ve kayma direnci
arasnda matematiksel bir bant kurulamaz. Ayrca temel zeminin davranna ilikin model
deney sonular da , deney koullarna gre deiebilir. Tm bu glklere karn, zemin
mekanii ve temel teknii biliminin ulat teorik ve deneysel dzey bir ok temel
probleminin zmn gerekletirmektedir. Bir tayc sisteminin tasarmnda, temel
sisteminin de amaca en uygun biimde dzenlenmesi yapmn salaml bakmndan
zorunludur. rnein Yap ykleri etkisi ile zeminin skmas sonucu oluan farkl oturmalar,
yaplarda nemli atlaklarn olumasna neden olur. Bu durum gz nne alnarak, yapnn
her blmndeki oturmalarn ayn deerde olmas salanmaldr. Bunun iinde, zemin
zelliklerinin doru olarak saptanmas ve temel sisteminin zemindeki skmaya uyacak
biimde tasarlanmas zorunlu olur. Ayrca yapnn tayc sisteminin seiminin de, zemin
zelliklerinin gz nnde bulundurulmas gerekir. Yap tayc sistemi zemin
deformasyonlarna uyabilecek ekilde tasarlanmaldr.
Temel zeminindeki oturma farklarna kolayca uyan yaplara bklebilir (fleksible)
yapmlar, uyamayan yaplara da rijit yaplar ad verilir. Rjit yaplar zemindeki oturmalara
uyamayacandan, oturmalara bal olarak atlayabilir. Bu nedenle statik bir sisteme karar
vermeden nce, temel zeminin davranna ilikin yeterli bilgilerin elde edilmesi gerekir.
rnein salam olmayan, ykler etkisi ile ok skabilen zeminler zerine yaplacak
yaplarn tayc sisteminin
bklebilir olmasnda blmlerin matsall olarak
balanabilmesinde yani tm sistemin izostatik olarak seilmesinde byk yarar vardr. Bu
nedenle, salam olmayan zeminler zerine yaplacak yaplarda ekonomik sonular elde
edilmez. ok byk alanl yaplar, farkl tabakalardan oluan zeminler zerinde oturursa
oturmalarda byk farklar olabilir. Bu nedenle, yaplarda oluabilecek atlamalar nlemek
amac ile, yap ktlesi ile paralanmaldr. Bylece yap tayc sistemi ile temel trne karar
vermeden nce, temel zeminin aratrlmas ve zelliklerinin saptanmasnda byk yararlarn
salanaca anlalr.
1.YAPI TEMELLER
1.1.Temel
Yap yklerini zemine aktaran elemanlardr. Yaplara gelen ykler ; Sabit ykler (kendi
arl , sabit eya vb.) hareketli ykler, dinamik ykler , kar ykleri , su basnlar , yanal
zemin basnlar vb. olabilir.
1.2.Temel Zemini
Yap yklerini dorudan veya temeller vastasyla tayan zemin ortamdr. Yap
yklerinin dorudan tanmas (toprak baraj gibi) durumunda temel zemini temel olarak da
adlandrlr. Yap yklerinin temeller vastasyla aktarlmas durumunda ise , temel zemini ile
temel arasnda , ayrlmaz bir karlkl etkileim sz konusu olur.
Temeller genel olarak iki ana gruba ayrlrlar. S temeller (yzeysel temeller) , yap
yklerini , zemin yzne yakn olan s derinliklere aktarrlar. Tekil (mnferit temel , pabu)
erit (mtemadi , srekli) ve Radye temeller (radye , radyejeneral , plak temel) , s
temellere rnek olarak verilebilir.
Kolon
Temel
Df
B
L
A ) Tekil Temeller
B=D
Kolon
Temel
Df
B
B
L
B ) erit Temel
6
Kolon
Df
Temel
L
C ) Radye Temel
Yap
Kazk bal
Tama
Gc
Dk
Zemin
Kazklar
D ) Kazkl temel
ekil 1 Temel Sistemleri (V.KUMBASAR-F.KP 1969)
Tama Gc
yi Zemin
Yap ykleri , zemin yzne yakn zemin ortama gvenli bir ekilde tattrlamazsa ,
derin temeller ile , ykler derindeki salam tabakaya aktarlr. Kazkl temeller , derin
temellere rnek olarak verilebilir. ( ekil 1 )
Yap temellerinin grevi, st yap yklerini temel zemine iletmektir. Zemine iletilen
ykler temel dzlemi altnda gerilmeler (taban basnlar) oluturur. Taban basnlar zemin
ktlesi iinde dalarak, belli derinliklerde skma, ekil deimelerine neden olur. Skma
ve ekil deitirmenin bykl yklerin iddetine, dorultusuna ve iletim biimine bal
olduu kadar zeminin zikzak zelliklerine de baldr. Ta, ahap, elik gibi malzemelerin
fiziksel zellikleri geree yakn olarak saptanabilir. Temel zemini homojen, izotop olmayan
(heterojen)bir ortamdr. Bu nedenle zeminin skabilirlii ekil deitirmesi ve kayma direnci
arasnda matematiksel bir bant kurulamaz. Ayrca temel zeminin davranna ilikin model
deney sonular da , deney koullarna gre deiebilir. Tm bu glklere karn, zemin
mekanii ve temel teknii biliminin ulat teorik ve deneysel dzey bir ok temel
probleminin zmn gerekletirmektedir. Bir tayc sisteminin tasarmnda, temel
sisteminin de amaca en uygun biimde dzenlenmesi yapmn salaml bakmndan
zorunludur. rnein Yap ykleri etkisi ile zeminin skmas sonucu oluan farkl oturmalar,
yaplarda nemli atlaklarn olumasna neden olur. Bu durum gz nne alnarak, yapnn
her blmndeki oturmalarn ayn deerde olmas salanmaldr. Bunun iinde, zemin
zelliklerinin doru olarak saptanmas ve temel sisteminin zemindeki skmaya uyacak
biimde tasarlanmas zorunlu olur. Ayrca yapnn tayc sisteminin seiminin de, zemin
zelliklerinin gz nnde bulundurulmas gerekir. Yap tayc sistemi zemin
deformasyonlarna uyabilecek ekilde tasarlanmaldr.
Temel zeminindeki oturma farklarna kolayca uyan yaplara bklebilir (fleksible)
yapmlar, uyamayan yaplara da rijit yaplar ad verilir. Rjit yaplar zemindeki oturmalara
uyamayacandan, oturmalara bal olarak atlayabilir. Bu nedenle statik bir sisteme karar
vermeden nce, temel zeminin davranna ilikin yeterli bilgilerin elde edilmesi gerekir.
rnein salam olmayan, ykler etkisi ile ok skabilen zeminler zerine yaplacak
yaplarn tayc sisteminin
bklebilir olmasnda blmlerin matsall olarak
balanabilmesinde yani tm sistemin izostatik olarak seilmesinde byk yarar vardr. Bu
nedenle, salam olmayan zeminler zerine yaplacak yaplarda ekonomik sonular elde
edilmez. ok byk alanl yaplar, farkl tabakalardan oluan zeminler zerinde oturursa
oturmalarda byk farklar olabilir. Bu nedenle, yaplarda oluabilecek atlamalar nlemek
amac ile, yap ktlesi ile paralanmaldr. Bylece yap tayc sistemi ile temel trne karar
vermeden nce, temel zeminin aratrlmas ve zelliklerinin saptanmasnda byk yararlarn
salanaca anlalr.
1.3.Temellerin Snflandrlmas
Temel zeminin ve yapnn zelliklerine gre deiik trde ina edilirler. Yk yzeye
yakn yerlerde zemine aktaran yzeysel temeller veya daha derinde bulunan salam zemine
ykleri aktaran derin temeller olarak ikiye ayrlr.
1.3.1.Yzeysel Temeller
Yk zemin yzeyine yakn yerlerde zemine aktaran temeller yzeysel temellerdir.
Salam zemin yzeye yakndr. Yklerin fazla olmamas ve zeminin durumu gerei bu tip
temeller yaplr. Temel alt taban don blgesi snrn altnda yaplr. Yzeysel temellerde yap
yk dorudan doruya temel taban ile tayc zemine aktarlr. Temel zemini niform
deilse, rk blgeler krlar ve zgara kirilerle geilmeye allr. Zemin ve yk
durumuna gre eitli yzeysel temeller mevcuttur.
TEMELLER
YZEYSEL TEMELLER
DERN TEMELLER
KESON TEMELLER
KUYU TEMELLER
KAZIKLI TEMELLER
Bu tip temeller daha ok elik yap temellerinde kullanlr. Kolon yk fazla ise kolon
tabanndan doan gerilmeler kontrol edilir. A=kolon, a = beton temelin st yk alan .Beton
st yznde kolon taban altnda msaade edilen beton gerilmesi.
== b3
A/a
W28
2
(1)
olmaldr
1.3.2.5.Kademeli Beton Temeller
Temelin oturaca zemin seviyesi derinde ise temel bu seviyeye beton temele indirilir.
stne betonarme temel ina edilir. Beton temel taban zemin emniyet gerilmesi ve temel
ykne gre tayin edilir. En kritik kayma gerilmeleri, zemin gerilmelerinin max olduu ynde
kolon yznde meydana gelir.
10
1.3.3.Derin Temeller
Byk tama gc daha derinde olan zemin tabakalarndan yararlanmak iin derin
temeller yaplr. Temel sistemi yap ykn derine aktarr. Salam zemin derinlerdedir. zel
temel ettleri ve ina metotlar gerektirir. Derin temel olarak kuyu temeller, keson temeller,
kak temeller yaplr.
1.3.3.1.Derin Temel eitleri
1.3.3.1.1.Kazk Temeller
Yap yklerinin yzeysel temel sistemleri ile tatlamad hallerde, salam tabaka
derinlerde ise kazkl temeller kullanlr.
Yap ykleri kazk u kuvvetleri veya yzeysel srtnme yoluyla zemine aktarlr.
Kazk yap malzemesi ve zemin ekotisite deerleri farkl olduundan yumuak malzeme yk
tamayacaktr. Kazklar arasnda bulunan zemine yk verilmemelidir. Kazkl temellerde
kazk ucundan daha derinlere kadar sondaj ve temel zemini incelemeleri yaplmal, derinlerde
skabilir tabakalarn kalnl tespit edilmesi ve uygun kullanl kazk tipi seilmelidir.
2.TAIMA GC HESAPLAMALARI
Temel , yapnn zerinde bulunduu zeminle temasn salayan ve yapdan gelen
ykleri zemine aktaran yapnn nemli bir birimidir. Temellerin stabilite analizinde iki kriter
dikkate alnr. Birincisi, temelde oluacak oturma deerleridir. Bu. deerler,yap cinsine gre
verilen snrlar dahilinde kalmal veya genel bir ifade ile yapya zarar vermeyecek lde
olmaldr. kincisi, temel altndaki zeminin kayma yenilmesine kar uygun bir yapda
bulunmasdr. Yani, tama gc artn salanmas gerekmektedir. Eer ilk kriter salanyor
ise, genellikle ikinci kriter de salanm olacaktr. Kural olarak tasarm,ikinci kriter dikkate
alnarak yaplr ve birinci kriterin kontrol eklinde devam eder. Fakat nemli yaplarda veya
karmak yapl zeminlerde, ayrca hassas oturma analizinin yaplmas gerektii
belirtilmelidir.
Temeller, zerinde bulunduklar zeminin tama gc ve zerlerine ina edilen yaplarn
duyarllna gre boyutlandrlrlar. Temel zemini, tama gc ynnden bundan sonraki
blmlerde detayl olarak anlatlacaktr. Yaplarn duyarll ise, tasarmda dikkate alnmas
gerekli nemli bir noktadr. Yaplar, duyarllk ynnden " fleksibl" ve " rijit" olmak zere iki
snfa ayrlrlar. Fleksibl yaplar, daha az duyarl olup farkl oturmalara msait yapdadrlar.
Rijit yaplar ise, zeminde oluacak farkl oturmalara msait deillerdir ve bu. farkl
oturmalardan dolay ilave zorlamalara maruz kalrlar. Yani, duyarll yksek yaplardr. Bu
nedenle fazla duyarl yaplarn temel tasarm zenle yaplmaldr. zellikle karmak yapya
sahip zayf zeminlerde veya hareketli yklere maruz yaplarda daha dikkatli olmak
gerekmektedir, Bu artlara sahip zemin ve yaplarda oturma derzleri dzenlenmesi, farkl
oturmalarn yap zerindeki olumsuz etkilerinin nlenmesi ynnde sunulan zm
yntemlerinden biridir. Fakat oturma derzleri ; yeralt suyu seviyesi altnda szdrmazlk
ynnden probleme neden olduklarndan, dzenlemenin bu problem dikkate alnarak
yaplmas gerektii unutulmamaldr.
Temeller yukarda ksaca deinilen esaslar dorultusunda deiik ekilde
snflandrlrlar. Temel (gmlme) derinliine gre yaplan snflamalarda " yzeysel ve derin
temeller" olmak zere iki ana snfa ayrlrlar. Baz kaynaklarda " ok yzeysel temeller"
11
12
skabilir veya kompressibilitenin derinlie bal olmakszn sabit olduu yerlerde, btn
temel yaps iin konsolidasyon oturma analizi yaplmaldr. Bu nedenlerle, temelin boyutlar
ve pozisyonuna bal olarak Tablo 2 de verilen deerlerinin uyarlanmas gerekmektedir. Bu
uyarlama aadaki esaslar dahilinde yaplmaldr.
1.
Sktrlm dolgu malzemenin msaade edilebilir tama. basnc, tabii zemine
ait deere eit alnr. Sktrlmam dolgu veya organik malzemelerin msaade edilebilir
tama basnc ise malzeme zellikleri ve kvamllk derecesine bal olarak
Tablo 2 den
olduu. gibi alnmaldr.
2.
Skabilir ince taneli zeminlerde msaade edilebilir tama basnc, genellikle
yapnn btnyle oturmasnn dikkate alnmasyla snrlandrlr.
3.
Kaya iin tabloda verilen deerler kayacn tek eksenli basn dayanmn
ayorsa, msaade edilebilir tama basnc kayacn tek eksenli basn dayanmna eit alnr.
4.
Eksantrik yklerin etkisindeki temellerin altnda oluan maksimum taban
basnc, Tablo 2 de verilen nominal deerleri amamaldr.
5.
Rzgar ve deprem yklerinden dolay tama basncnda nominal deerin 1/3
den daha kk oranda oluabilecek fazlalk "tolere edilebilir. Eer deprem ve rzgar
yklerinden dolay oluan ar ykler tablo 'da verilen nominal deerlerin 1/3 den fazla ise,
msaade edilebilir tama basnc nominal deerinin 1/3' orannda artrlr.
6.
Yumuak kaya veya iri taneli zeminler zerindeki temeller iin msaade
edilebilir tama basnc , 50 cm den sonraki her 30 cm derinlik iin nominal deerlerinin % 5
i orannda arttrlr.
7.
Eer temel yzeyde ve Tablo 2 deki ilk snfta verilen sert veya orta
sertlikteki kayalar zerinde oturuyor ise, verilen nominal deerler olduu gibi kullanlr.
Temel derinliinin her 30 cm. lik artnda bu nominal deerler % 10 orannda artrlr,
ekil 2 Zayf Tabaka Ve Yzeysel Temel
Tablo 2. Tayc malzeme cinsine gre msaade edilebilir tama basnc deerleri
(NAVFAC DM-7.2 ,1982)
13
Kvamllk
Kullanm iin
tavsiye
Qa aral
6000 - 10000
8000
3000 - 4000
3500
1500 - 2500
2000
800 1200
1000
Yumuak kaya
Yumuak kaya
800 1200
1000
800 1200
1000
ok sk
600 1000
400 700
200 600
700
500
300
8.
edilen deer
ok sk
Orta sk sk
Gevek
400 600
200 400
100 300
400
300
150
ok sk
Orta sk sk
Gevek
300 500
200 400
100 200
300
250
150
ok kat-sert
Orta kat-kat
Yumuak
300 600
100 300
50 - 100
400
200
50
ok kat-sert
Orta kat-kat
Yumuak
200 400
100 300
50 100
300
150
50
tama basnc, nominal deerin 1/3 nn. temelin en kk boyutuyla arpmasyla elde
edilir,
9.
Eer temel altndaki zeminde ekil 1 de gsterildii .gibi daha zayf bir tabaka
var ise, bu. tabakaya etkiyen yap yk Eitlik 1 den bulunur. Burada Q , temelin kendi
arln ihtiva etmeyen uygulanan yk, L ; temel uzunluu ve B ;temel geniliidir. Eitlik 1
den elde edilen bu deer,Tablo 1 den elde edilen nominal deerden kk veya eit olmaldr.
qL =
Q
( B +1.16 t )( L +1.16 t )
(2)
14
10.
Eer smel ekil 3 de gsterildii gibi asl kaldrma ykne maruz kalyor ise,
bu kaldrma ykne diren Eitlik 3 den hesaplanr. Burada Q ; uygulanan kaldrma yk, W ;
temelin ve temel stnde kesik izgi ile gsterilen malzemenin toplam efektif arldr.
Zemin arlnn bulunmasnda, su tablasnn stnde toplam birim arlk ( ) , su
tablasnn altnda ise yzer birim hacim arlk ( s ) kullanlmaldr. Eitlik 3 den elde
edilecek emniyet faktrnn ikiden kk olmamas gerekmektedir (F>2).
F =
W
Q
(3)
2.1.1.Deneysel Tama Gc
Deneysel tama gcnn bulunmasnda Standart, Statik ve Dinamik Penetrasyon,
Pressiometre ve Veyn gibi arazi deneyi sonular kullanlr. Deneysel yntemde temelin
maksimum oturmas dikkate alnarak msaade edilebilir tama basnc ampirik olarak
bulunabilir. Fakat bitiik temellerin etkisiyle oluan. oturmalar dikkate alnmaz. Deneysel
yoldan tama gc analizine gidilmesi halinde, eer smeller birbirlerini etkileyecek kadar
yakn aralkl yerletirilmi ise, ayrca detayl oturma analizi yapmak gerekmektedir.
15
lk defa 1927 ylnda ABD de Raymond Concrete Piling firmas tarafndan kullanlan ve
ap 60-100 mm arasnda deien sondaj kuyularnda uygulanabilen Standart Penetrasyon
Deneyi, dikkatli yapld takdirde zeminin fiziksel ve mekanik zelikleri hakknda faydal
ve ucuz ampirik bilgiler salamaktadr. Esas olarak kumlu zeminlerde kullanlan bu deney,
yumuak killerden zayf kayalara kadar deiik malzemelerde farkl amalar iin
uygulanabilmektedir.
Basit mekanik bir mekanizmas olan bu deney de , zel sonda deney yaplacak seviyeye
indirilir. 63.5 kg lk bir arlk 76 cm ykseklikten drlerek,
cm ilerlemesi iin gerekli enerji veya darbe says tespit edilir. Deneyi yapan sondrn
deneyiminden kullanlan malzemenin ypranma derecesine kadar birok faktrn etki ettii bu
deneyde, elde edilen ham darbe says (N) deerlerinin deney yaplan seviye ve yer alt suyu
durumuna gre dzeltilmesi gerekmektedir.
N deeri ile zeminin msaade edilebilir tama basnc arasndaki ilk iliki, Terzaghi ve
Peck tarafndan 1948 ylnda sunulmutur .
incelendii.
bu
yaklamda,
direk
olarak
msaade
edilebilir
tama
basnc
16
17
ekil 5 Dzeltme Faktr CN Deerleri (GBBS , H.J. and HOLTZ , W.G. ,1957)
N = 15 + 0.5 ( N 15 )
(4)
N = CN .N
(5)
(6)
2000
CN = 0.77 log10
P'
18
1.5 0
0.5
1.5 0
0.5
Temel genilii B, m
ekil 6. Msaade Edilebilir Tama Basnc Deerleri
( PECK , P.B. , HANSON , W.E and THORNBURN , T.H. ,1974 )
ekil 6 dan elde edilen msaade edilebilir tama basnc qa deerinin, ortamda yeralt
suyu olmas durumunda yeniden dzeltilmesi gerekmektedir ( Eitlik 7 ) Burada cw dzeltme
faktrdr ve Eitlik 8 den bulunur. Bu faktrn bulunmasnda kullanlan Dw temel
etrafndaki srsaj yzeyinden yeraltsuyu tablasna olan derinliktir.
q'a = cw . qa
0.5 Dw
cw = 0.5 + D + B ( PECK , P.B. , HANSON , W.E and THORNBURN , T.H. ,1974 ) (8)
f
N s B + 0.3
qa =
2.84
B
(9)
qa =
N s
1 .9
(10)
qa =
N s
2.84
(11)
19
kullanlabilmektedir. ekil 7 , kum ve kumlu akl iin N darbe says ile kayma direnci as
ile zeminin kayma direnci as tesbit edilebilmektedir. Bu elde edilen deerler, teorik tama
gc analizinde kullanlan tama gc faktrlerinin bulunmasnda kullanlmaktadr.
= 28 0 +
N
( PECK , P.B. , HANSON , W.E and THORNBURN , T.H. ,1974 ) (12)
4
20
altnda zemin iine itilen sonda ucunun gsterdii diren ile btn sonda ubuu evresinde
oluan srtnme kuvveti llr.
En yaygn tipi olarak bilinen Hollanda penetrometresi i ie gemi iki ubuktan
oluur.10 cm2 kesit alan. ve 600 lik konik bir bala sahiptir. Gevek, uniform, ince taneli
zemin depozitlerinde baaryla kullanlabilen bu deneyle, Standart Penetrasyon Deneyinde
karlalan eksiklikler nlenmektedir. Fakat youn zeminlerde ve taneleri keli olan,
depozitlerde uygulama zorluuna sahiptir. Ayrca bir sondaj kuyusu amna gerek olmayan
bu deneyde sonular ;
qc
10
(13)
Eitlik ( 13 ) yalnzca ok basit durumlar iin geerlidir. Daha hassas zmler iin,
temel genilii ve derinliini dikkate alarak gelitirilmi ( ekil 8 ) kullanlmaldr. Mayerhof
tarafndan gelitirilmi bu ekilde, temel genilii ve temel derinliinin fonksiyonu olarak
penetrometre vastasyla llen u direnci qc ile msaade edilebilir tama basnc qa
arasndaki iliki incelenmektedir. Bu iliki, Eitlik 14 de formle edilmektedir. Bu eitlikte,
temel geniliinin ( B ) m boyutunda olduuna dikkat edilmelidir.
Df
qa = 40 1 + B . qc
(SANGLERAT , G. , 1972)
(14)
qc = U Direnci kN/ M2
B = Temel Genilii M
Df = Temel Derinlii M
21
(15)
Bu deney sonucunda elde edilen dinamik darbe says Nco SPT darbe says N e
evrildikten sonra. Standart Penetrasyon Deneyinde verilen esaslar dorultusunda zeminin
msaade edilebilir tama basnc bulunabilir. Buna alternatif olarak
Df
B
temeller iin, msaade edilebilir tama basnc Eitlik 16 de verilen " Dutch forml"
vastasyla tesbit edilebilir. Eitlik 17 de verilen dinamik diren, 20 gibi bir emniyet
faktryle blnerek msaade edilebilir tama basnc elde edilir.
22
Rd
20
qa =
Rd =
m2 H d
A ed ( m + Pr )
(SANGLERAT,G.,1972)
(16)
(SANGLERAT,G.,1972)
(17)
Kb
qa
4
(18)
Kb =
qc
100 N CO
(19)
qc = u direnci, kN/m2
Nco= dinamik penetrasyon direnci
23
Kb
2.5
4
5
8
8
8 16
12 16
ZEMNN CNS
Kumlu Silt
nce Kum
nce Orta Kum
Kumlu akll Kum
Orta ri Taneli Kum
akll Kum
Kumlu akl
2.1.2.Teorik Tama Gc
Son tama gc teorik olarak temel altndaki zeminin kayma direnci parametreleri
kullanlarak hesaplanabilir. Terzaghi , Prandtl denklemini zemin artlarna uygulayarak
yzeysel temeller iin tama gc bantsn gelitirmitir (Eitlik 20 )
Yzeysel temeller iin teorik ve gzsemsel yenilme analizleri ematik olarak (ekil 9)
da sunulmaktadr. Bu zmde temel taban zerinde kalan zeminin kayma direnci ihmal
edilerek tama gcnn gmlme derinliine edeer bir ykle temsil edildii varsaylmtr.
Srekli erit temeller iin tama gc ve msaade edilebilir tama gc bantlar srasyla
(eitlik 20) ve ( 21) verilmektedir.
1
c N c + D f N q + 0.5B N
F
(20)
(21)
qu = Son Tama Gc
qa = Msaade Edilebilir Tama Basnc
A.
Df = Temel Derinlii
C = Zeminin Kohezyon Direnci
24
F = Emniyet Faktr
Nc , Nq , N = Tama Gc Faktrleri
1
c N c + 0.5 B N + P ' 0 ( N q 1) + P
F
. tan
(24)
(25)
25
vermektedir. Fakat (ekil 10) dikkatli incelenirse, tama gc faktrlerinin, kayma direnci
asnn kk aralklarnda nemli oranda deiiklik arzettii gzlenecektir. zellikle ar
konsolide kohezyonlu zeminlerde kayma direnci as , arazi ve laboratuar ykleme artlarna
bal olarak deiiklik gstermektedir. Bu nedenle hesaplarda kullanlacak tama gc
faktrlerinin dolaysyla isel srtnme asnn seimi, arazi artlarn en iyi ekilde temsil
edecek ykleme oran dikkate alnarak yaplmaldr,
ekil 10 da verilen tama gc deerleri genel yenilme artlar iin geerlidir. Benzer
zm, yerel yenilme artlar iin de yaplabilir. Terzaghi, yerel yenilme analizinde kohezyon
ve isel srtnme asnn gerek deerlerinin 2/3 nn alnmasn nermektedir.
ekil 10
Tama Gc Faktrleri (HANSEN. J. B. 1961 )
2.1.2.2.ekil Faktr
Temelin ekli, aada uyarlanm ekliyle verilen Eitlikten grlebilecei gibi yar
ampirik ekil faktrlerinin kullanlmasyla tama gc hesaplarnda dikkate alnr.
Qa = c . Nc . sc +Df . Nq . sq + 0.5 . . B . N . s
(26)
26
Temel ekli
Sc , sq
Sg
erit
1.0
1.0
Dikdrtgen
1+0.3 B / L
1 - 0.4 B / L
1.3
0.6
27
ekil 11
Farkl Zemin artlarnda farkl ekilli Temeller in Tama Gc ( qu ) Eitlikleri
(NAVFAC DM 7.2 , 1982)
28
Eer su seviyesi yzeye kadar ulayorsa, zeminin tama gc yaklak olarak yar
deerine decektir. nk zeminin yzer birim hacim arl ( s ), birim arln ( )
yaklak yarsna eit olacaktr. Eer kalc su tablas ; temel tabannda temel geniliinden
byk bir derinlikte ise, dey basncn; hesaplanmasnda zeminin toplam birim arl
kullanlacaktr.
Eger yeraltsuyu seviyesi temel tabanna yakn veya temel tabannn stnde ise yzer
birim hacim arlk kullanlmaldr. Yeralt suyu seviyesinin durayl olmamas durumunda,
dalgalanma srasnda suyun ulat en yksek seviye, yeraltsuyu seviyesi olarak dikkate
alnp hesaplarda kullanlacaktr . lgili notasyonlar ekil 12 de gsterilmektedir.
29
30
(27)
olan yumuak kil, nehir dolmas, vaz, silt gibi zeminlere tamam ile gml olan kazklarda
Qp u direnci, Qf srtnme direncine gre ok azdr ve ihmal edilebilir. Bu eit kazklara
srtnme kazklar (friksiyon kazklar) veya yzen kazklar denir. Dier taraftan, kazn u
ksm daha dayankl tabakalara girmi veya dayankl tabakalara oturmu ise ykn nemli
bir ksm Qp u direnci tarafndan alnr. Yumuak vaz veya plastik kil tabakalarn delerek
ucu kayaya dayanm, veya kaidesi kayaya oturtulmu kazklarn yk u tarafndan tanr.
Byle kazklara stun kazklar veya u kazklar denir
Qf srtnme direnci ile Qp u direnci arasndaki oran zeminin cinsine ve kazn
boyutuna bir de kazn yapl metoduna baldr. Ahap ve hazr betonarme kazklar gibi
baz kazklar zemine aklarak sokulurlar. Baz kazklar ina iin de ilk nce zemine bir klf
(mesela serbest kapal bir boru) aklr. Klf iindeki boluk betona doldurulur. Baz tip
kazklarda beton doldurma Srasnda klf darya ekilir. Bu ekme almas akma
srasnda zeminde uyandrlm gerilmelerin bir ksmn yok eder. Kazk veya klflarn sert
zeminlere akma iini kolaylatrmak iin basnl Sudan faydalanlr. Kazn ucundan veya
ucunun evresinden fkran bu basnl su, kazk ucu altndaki zemini gevetir.
Dier bir grup kazklar ina iin zemine, sondaj aletleri ile bir delik alr. beton bu
delik iine dklr. Bu arada delik kaplamasn tekil eden boru (tubaj) yerinde brakld
gibi sklp dar da karlabilir.
31
Dier baz ina sistemlerinde zemine ucu ak bir boru aklr. Borunun iine giren
zemin materyali sondaj aletleri veya basnl su vastas ile temizlenir. Bu suretle hazrlanan
delik iine beton dklr.
Silindirik mnferit ayaklarn tama gcn bulmaya ait hesap metotlarndaki belirsizlik
dolays ile kazklarn tama gcn hesaplamaya ait abalarn baarszlkla sonulanmas
doaldr. Btn bu gayretlerde keyfi kabuller veya mevcut teorilerin doru olmayan
uygulamas grlmektedir. Mesela, u mukavemeti, yalnz iki boyutlu deformasyonlar iin
doru olan teorilerle (pasif toprak itkisi teorisi veya sonsuz uzunluktaki erit temeller ve
banketlerin tama gc teorisi ) hesaplanmtr.
Kazk evresine gelen basn Coulomb'un toprak basnc teorisi ile bulunmutur.
Halbuki bu teori, yalnz iki boyutlu (bir dzlem iindeki) deformasyonlar iin yrrlktedir.
Bundan baka, zeminin hacimsel skma kabiliyetinin u direnci zerine olan etkisi
tamamyla ihmal edilmitir. u halde, laboratuarda yaplan zemin deneylerine dayanarak bir
kazn tama gcn hesaplamak, bu gn iin mmkn olmadndan bu deer ya mahall
tecrbelere dayanlarak belirlenir yada bir deney kaz zerinde ykleme deney yaparak
dorudan doruya tayin olunur.
Ykleme deneyi mecburiyetinden kurtulmak iin basit bir antiye ls vastasyla
(yani belli bir WT arlndaki tokman belli bir H yksekliinden kazk bana dmesi
sonucu kazn zemine giri miktarn lerek) tama gcn hesaplamak iin
yzyldan fazla bir zamandan beri srekli gayretler harcanmaktadr.
Kazn AF giri miktar ile zeminin bu girie kar gsterdii dren arasndaki
balanty gsteren denklemlere Dinamik kazk formlleri ismi verilmitir.
2.1.1.2.Dinamik kazk formlleri.
Mnferit bir kazn belli bir tokmak darbesi yznden zemine girecei miktar ile
zeminin bu girie kar gsterecei diren arasndaki balantnn, mnferit bir kazn, statik
ykler altnda batmaya kar gsterecei dirence benzetilerek, ekil ( 2 A ) da o e b
erileriyle gsterilen ekilde olduu kabul olunur.
32
E1
olduu dnlrse :
H W = (Q - W - W ) +E (CANADIAN MANUAL1975)
T
(28)
33
H. W = Q + E
T
(CANADIAN MANUAL1975)
(29)
Yazlr. Bundan baka, kayp olan enerji olarak yalnz kazn ve evresindek zeminin
geici olan elastik skmas (ksalmas) dolays ile harcanan enerji kabul olunur. Dier
taraftan, tokmak darbesinin dourduu vibrasyonlar dolays ile mevcut olan nemli enerji
kayplar ihmal edilir. ekilde gsterilen (diren-giri) diyagramn, kazk formllerinin
karlmasndaki biraz keyfi kabulleri olan yukardaki taranm alann a b d ksmn E1 enerji
kayb ksmna katacak ve oadne alan yerine de ayn ykseklikte bir dikdrtgen alacaz. Bu
dikdrtgenin
Qd=
oade
( 30 )
genilii, dinamik kazk formlnn gsterdii dinamik diren olarak kabul edilebilir.
ekillere gre, bu Qd deeri, Q'd dinamik direncinden kk veya byk olabilir.
Yukar ki (29) formlndeki E enerji kayb miktarn belirlemek in kullanlan mutat
metotlar aadaki kabullerden birine dayanr.
a) E enerji kayb, Qd dinamik direnci ile kazn ( ' ) geici giri miktar
arpmna eittir.
b) E enerji kayb, sadece, kazn elastik ksalmasndan dolaydr.
c) E1 enerji kayb, Newton'un arpma teorisi vastas ile hesaplanacak enerji kaybna
eittir.
d) E enerji kayb, kazn elastik ksalmasndan doan kayp Newtonun enerji kayb
toplamna eittir. (Yani madde b .ve c toplamna eittir).
Aada trl dinamik kazk formlleri, tama gcne gre yazlacaktr. Bu formllerin
bazlar, bunlar karan sahipleri tarafndan , tama gcne gre ve bazlar da kazn
emniyet ykne gre dzenlenmitir. Bu formllerde :
L == kazn boyu (cm olarak)
A = kazn kesit alan (cm2 olarak)
wk= kazn arl (kg olarak)
E = kazn yapld malzemenin elastiklik modl (kg/cm2 olarak.)
m = Newton'un arpma teorisindeki sademe katsays.
WT = tokmak arl (kg olarak) H = tokman d yksekliidir (cm olarak)
1) E enerji kayb a haline gre takdir olunursa
E,= Qd ( - )
(CANADIAN MANUAL1975)
(31)
yazlr
bu takdirde (31) denkleminden;
QD
HW T
(CANADIAN MANUAL1975)
(32)
34
bulunur. Bu denklem ile hesap yapmak iin ' miktarnn llmesi lazmdr. Bu da
zor olduundan bu forml kullanlmaz.
2) Weisbach teorisi
dolaysyladr. Weisbach, kazn zemine girmesine kar olan direncinin kazk ucunda
toplandn kabul eder. Kazktaki eksenal basn, sfrdan Qd deerine ykselir. u halde,
kazn ksalmas iin gerekli i:
E1= Qd2 L
(WEISBACH)
( 33 )
Qd =
AE 2 H WT AE ( AE ) 2
+
+
L
L
L
(WEISBACH)
(34 )
forml bulunur.
2.1.1.3.Kazklara ait tama gcnn ykleme deneyleri ile bulunmas.
Bir kazn, zeminin krlmasna sebep olmakszn emniyetle tayabilecei yk
bulmak iin kazk ykleme deneyi yaplr. aklm veya yerinde dklm bir kazk
yklenerek ett edilir. Bazen bir ka kazktan meydana gelen kk bir kazk grubu da
yklenerek deney yaplr. Belli bir i in yaplacak kazk ykleme deneylerinin says, yapnn
ekil ve nem ile temel zeminin cinsine baldr.
aklm kazklar halinde, kazn aklmas srasnda, 10 ~ 20 vurutan ibaret her
tokmaklama. ii sonundaki ref miktarlar llr ve kaydedilir. Kazn yklenmesine,
zeminin cinsine gre, akma iinin bitmesinden belli bir zaman sonra balanr. Bu belli zaman
kumlu ve geirgen zeminlerde en az 24 saat, killi ve az geirgen zeminlerde ise en az 5
gndr. Bundan ama, akma ii srasnda zemin iinde meydana gelen yeni gerilme
durumunun tekrar dengeye girmesini beklemektr.
Dengenin tekrar salanmas, boluk suyu akm ile de ilgili olduundan az geirgen
zeminlerdeki bekleme mddeti uzundur. Kazk ykleme deneyi yapld srada zeminin,
mesela yaknda kazk akma gibi iler yznden titreim haline girmemesine dikkat etmek
lazmdr. Bu sylenenler dnlrse kazk ykleme deneyi, yapnn yaplmasndan sonra
mevcut olacak denge durumuna uyacak ekilde, sabit dengedeki zeminde yaplmaldr. Kazk
akma sureti ile veya civarda yaplan baka iler yznden dengesi bozulmu (deneyden biraz
evvel rselenmi veya deney srasnda rselenmekte olan) zemin iindeki kazklar zerinde
ykleme deneyi yapmak doru deildir. Kazn yklenmesi bir veren vastas ile veya
dorudan doruya yaplr. Veren kullanlmas halinde, bunlarn her deneyden nce
ayarlanmas lazmdr. Veren, zerine arlk konmu veya zemine ankre edilmi veya akl
olan dier kazklara balanm bir platform ile kazk ba arasna konur ve kuvvet miktar
manometre zerinde okunur. Dorudan doruya ykleme halinde kazn bana, tahmin
35
36
37
39
Qf
Srtnme direnci Qp
U
(kazk
skme Direnci
Ton
deneylerinden)
Limit
Saf kum
ve akl
1012
Sert kil
610
Yumuak
plastik kil
ve kumlu
amur
ok
yumuak
kil amur
Turbalk,
gevek
dolma
zemin
rnek:
L=10 m
Ort. ap = 25 cm
evre alan = 7.8 m2
Olan ahap kazn
Qs tama gc
Gven ile
Qf
Qp
Qs
~40 ve
daha ok
1015
31,4
~10 ve
daha ok
23,5
26,5
10
10
0,2 Qf
15
46,5
a)
Qp
3-4
1-1,5
~
1-2
0,5
0,7
0,25
40
sebeple, bir kazk grubunun tama gcn belirlemek iin aadaki maddeleri gz nnde
bulundurmak gerekir :
a)
kazklar arasndaki uzaklk yeter derecede olursa, kazk grubunun kaldrabilecei ykn,
gruptaki kazklarn teker teker tayabilecei maksimum ykler toplamna eit olduu kabul
edilebilir. nk: u direncinin, tama gc formlleri ile hesaplanan ve zeminin krlmasna
sebep olan kritik yke edeer olduu grlmt. Zeminin krlmas srasnda kazk ucunun
plastik hale soktuu zemin ktlesinin hacmi bellidir Kazklar arasndaki uzaklk, ular altnda
oluacak plastik blgelerin birbirne karmamasn salayacak derecede iseler, bunlarn
brbirine tesiri yoktur. Burada, ularn dayand zeminin kafi derecede kaln olmas lazmdr.
kazklar, ularndan geen dzlem seviyesinde br ok kuvvetlerin nemli konsantre olmasna
sebep olur. ayet, kazk ularnn dayand tabaka ince ise, ve bunun altnda da yumuak bir
tabaka bulunuyorsa, ince tabakann kazk grubu altnda zmbalanmas tehlikesi vardr. Kazk
ularndan gelen ykler, bu krlma (zmbalanma) dolaysyla olduu gibi alttaki yumuak
tabakaya biner. Zmbalanan alan (kazk grubunun plandaki alan) ne kadar bykse kazk
ularnn aktard kuvvetlerin tesiri altnda kalacak derinlik de o kadar artar. Kuvvetlerin
tesir sahasna gren derinlik ne kadar artarsa, skacak tabaka kalnl o kadar
byyeceinden, temeldeki oturmalar da o nispette nemli olur. uygulamada bu yzden
ortaya kan ok kaza vardr. rnein Nil zerinde ina edilen bir kpr orta ayanda bir
kaza u ekilde meydana gelmitir. Zemin: 10 metre kalnlndaki lem tabakas altnda 0,7
metre kalnlnda bir kalker tabakas bulunmaktadr. Kalker tabakas altnda da 3 metre
kalnlnda kil tabakas vardr. Orta ayaklar, lem tabakasn delerek kalkere dayanan 10 ar
kazktan meydana gelen gruplara oturtulmutur. Mnfert tecrbe kazklar zerinde yaplan
deneyler tama gc olarak byk ykler vermitir. akma srasnda llen reflerde ok
uygun bulunmutur. Fakat, kprnn tecrbesi srasnda, merkez orta aya al-tndaki
kazklar, ince kalker tabakasn zmbalayarak kile batmtr. Bu yzden orta ayak ok ksa bir
mddet iinde 1 m oturmutur. uygulamada buna benzer daha bir ok kaza rnekleri vardr.
Bu gibi hallerde, zmbalanmay nlemek iin, gruptaki kazklara gelen yk azaltmak
meseleyi zmez. nk belli alana, daha ok sayda kazktan ayni yk gelir ve ince
tabakann krlmas nlenmi olmaz. Yk zemine emnyetle aktarmak iin daha uzun kazk
akmak ve ince tabakay delip geerek daha derinlerdek salam ve yeter derecede kaln
tabakalara inmek lazmdr. yada , kazkl temele gelen toplam. yk azaltmak ve bu suretle
kazk saysn arttrmadan ykn kltmek gerekir.
b)
nk kazk says ile birlikte zeminin skl da artar. Bu hal zellikle yeter kalnlkta fakat
yaps gevek olan kum tabakalarnda meydana gelir. Bu takdirde, kazk grubundaki bir
kazn tama gc, bu zeminde aklacak mnferit bir kazn tama gcnden byktr.
Bu hal, gvenlik kaygs ile hesaba katlmayarak, yeteri kalnlkta olmak art ile, gevek bir
41
kum tabakasna aklacak kazk grubunun tama gc, mnferit bir kazk iin bulunan tama
gcn kazk says ile arparak bulunur.
c)
zelikleri deiir ve bazen bu suretle srtnme, gerilmeleri-nin deerleri klr. Bir kazk
grubundaki kazklar arasndaki araln az olmas halinde, kazklar ihtiva eden zemin ktlesi,
akma ii dolaysyla tamamen rselenmi bir duruma girer.
Yaplan bir ok laboratuar deneylerine gre, kohezyonlu zeminlerin skma zelikleri.
(kompresibiliteleri) rselenme dolaysyla artar. Kendi arlklar gibi lkin ykler altnda ve
uzun mddetler iinde skarak konsolide olmu kil tabakalar akma ii dolaysyla
rselenerek gevek duruma girerler ve sonradan, kendi arlklar altnda tekrar skarak
otururlar. nk, kendi arl altnda uzun seneler iinde skarak dengeye girmi bir kil
tabakasnda arlk daneden daneye aktarlr ve boluk suyu sadece hidrostatik basn
altndadr. Kazk akma dolays ile daneler arasndaki bu sralanma bozularak yk tayan
dane iskeleti krlm olur. Bu suretle ykn bir ksm boluk suyuna binerek bir boluk suyu
akm meydana gelir ve bunun neticesi boluk hacmi klerek tabaka oturmaya balar. Bu
suretle kil tabakas adhezyon dolaysyla kazklara aslr ve evre yzeyinde negatif srtnme
kuvvetleri dourur.
akma dolaysyla zeminin rselenmesi olay, bilhassa yzen kazklarla tekil edilen
temel halinde tehlikelidir. nk yzen kazklarn tama gc, en az yzde sekseni olmak
zere, srtnme direncinden kaynaklanr. Byle bir halde, srtnme direncinin azalmas, u
direncinin de krlarak kazk grubunun batmasna sebep olabilir.
Kazklarn gevek bir kum tabakas iine aklmas halinde, akma ii
zeminin
skln arttrr. Kazklar evreleyen zemin ktleleri de birbirini karlkl etkimeye balar.
Bu suretle, kazklar arasnda bulunan zemin kemerlenerek direnir ve srtnme kuvvetleri
kazk grubunun ABCD evresine aktarlm olur. (ekil 15)de grlen bu kazk grubunu iine
alan ABCD zemin ktlesinin dnda kalan kum tabakas ilkin geveklni pratik olarak
muhafaza eder, Byle bir halde, kazk grubunun ABCD evresindeki srtnme kuvvetlerinin,
kazk grubuna gelen toplam yk dnlerek kontrol edilmesi lazmdr.
42
Yukardaki dncelere gre kazk gruplar ile temel inasnda srtnme direncine
gvenmek bir ok hallerde tehlikelidir. Mmkn olduka u drenci ile tayan kazk gruplar
tekil etmeye allmaldr. Kazk gruplarnn durumu zerindeki bu genel incelemeler,
kazklan yeter derecede aralkl akmann lazm geldiini gstermektedir. Pratikte bu hususta
bir ok dzenleme vardr kazklar arasndaki a araln hesap iin
A
2.5 P
100
(35)
ampirik forml tavsye edilebilir. Burada P kabul edilen kazk ykdr. P ton olarak
konur ve a metre olarak bulunur.
A. Bierbaumer, mnferit bir kazn ykn zemine aktarmas hakknda bir takm kabul
ve varsaymlar yaparak, kazk grubundaki bir kazn mnferit bir kazk gibi dnlebilmesi
iin, kazklar arasndaki a aralnn :
a=
(36)
1.08 LD
forml ile hesaplanacak miktardan byk olmas lazm geldii sonucuna varmtr.
Burada L == kazn zemin iinde kalan ksmnn uzunluu,
D == kazn apn gsterir.
sve Devlet Demiryollarnn oluturduu jeoteknik komisyonunun kazk gruplar ile
yapt ykleme deneyi sonularna gre, kazklar arasndaki a uzakl :
A=
L
10
(37)
dan byk olursa, kazklarn, tama glerne ait olan karlkl etkimesi pratik olarak
sona erer. Bununla beraber kazk grubunun oturma miktar, mnferit bir kaznkine gre
daima daha oktur.
Kazk gruplar iinde bulunan kazklarn ykleme miktarlar, yukardaki dncelerden
baka temelin balang oturma miktarlarn hesaplayarak bulunur.
43
44
CALHOON, M., 1970, Field Testing with. the Pressuremeter: Lecture given at the
University of Kansas, U.S.A. (Unpublished.).
SKEMPTON, A.W., 1951, ultimate Bearing Capacity of Foundations : Geotech. V.2. s: 301332.
HANSEN, J.B., 1961, A General Formula for Bearing Capacity : Bull.ll, Dan. Geotech.
Inst., Copenhagen.
CANADIAN MANUAL, 1975, Foundation Engineering : Canada Printing and. publishing,
Ottowa, Canada, 318 sayfa.
MEYERHOF, G.G., 1955, Influence of Roughness of Base and Ground Water Condition on
the Ultimate Bearing Capacity of Foundation, Geotech.,
ALPERSTEIN, R. and LEIFER, S., 1976, Site Investigation with Static Cone
Penetrometer : ASCE, J. GED, May, s : 539-558.
AWKATI, Z., 1970, Report Prepared for Office Use While Employed by Soil Exploration
Company : St. Paul.Minn., (Unpublished)
SCHMERTMAN, J.H., 1970, Static Cone to Compute Static Settlement over Sand : Proc.
ASCE, SMFE Division, V.98, SI,I3, s : 1011-1043.
GADSBY, J.W. 1971, Discussion of " The Correlation of Cone Size in the Dynamic Cone
Penetration Test with the Standard Penetration Test" : Geotech., V.21/2, s: 188-189
MOHAN, D., AGGARWAL, U.S. and TOLIA, D.S.,1970, The Correlation of Cone Size in
the Dynamic Cone Penetration Test with the Standard Penetration Test : Geotech. V.20, s:
315-319
DE BEER, E.E., 1965, Bearing Capacity and Settlement of Shallow Foundations on Sand :
Proc. Symp. on Bearing Capacity and Settlement of Foundations, Duke University s: 15-33.
KSEOLU, S., 1987, Temeller Statii ve Konstruksiyon ( Temel Bilgiler 1) : Matbaa
Teknisyenleri Basmevi, 3. Basm, Istanbul, 256 sayfa.
NAVFAC DM-7.1, 1982, Soil Mechanics Design Manual 7.1: Department of the NAVY,
Naval Facilities Engineering Command , 348 sayfa.
45
NAVFAC DM-7.2, 1982, Foundations and Earth Structures Design Manual7.2 :Department of the NAVY, Naval Facilities Engineering Command, 234 sayfa .
MEYERHOP, G.G., 1956, Penetration Tests and Bearing Capacity of Cohesionless Soils:
Proc. ASCE, SMFE Division, V.62, P. 866, 19 sayfa.
ORDEMiR, i., 1981. Alvyon Temel Zemini Incelemesi : Zemin Mekanii ve Temel
Mhendisligi Birinci Ulusal Kongresi, ODT , Ankara, s: 1-13.
KOAR, E., 1965, Standard Penetrasyon Deneyi ve Mekanik Sonda Tecrbeleri : IV.
Mhendislik Jeoloji Semineri, Devlet Su leri Genel Mdrlg, Ankara
U.S.B.R., 1974, Earth Manual : A Water Resources Technical Publication, Second Edition,
State Government Printing Office, Washington, 789 sayfa.
GNTEKN, A., 1985, Standard Penetrasyon Deneyi :Dolgu Barajlar Yonnden Zemin
Mekanii Semineri, DSI Genel Mdl Teknik Aratrma ve Kalite Kontrol Dairesi
Bakanlg, Adana
TERZAGHI, K. and PECK, R.B., 1948, Soil Mechanics in Engineering Practice, John
Wiley and Son , 1 st Edition
MEYERHOF, G.G., 1965, Shallow Foundations : State -of-the Art- Review Paper, Proc.
ASCE, V.91.
SUTHERLAND, H.B., 1974, Gen. Review Paper on Granular Materials in Proc. Conference
on Settlement of Structures, Cambridge : British Geotechnical Society (1975), a : 479-499.
MEIGH, A.C. and HOBBS, N.B., 1975, " Soil Mechanics" Chapter 8 in Engineers
Reference Book: 3 rd Edition, Bi. by L.S. Blake, Kewnes-Buttervroth.
BAZARAA, A.R., 1967, The Use of the Standard Penetration Test for Estimating Settlement
of Shallow Foundations on Sands : Hi. D. Thesis, University of Illinois.
GIBBS, H.J. and HOLTZ, W.G., 1957, Research on Determining the Density of Sands by
Spoon Penetration Testing: Proc. Fourth Int. Conf. SMFE, London, 3:35-39.
PECK, P.B., HANSON, W.E. and THORITBURN, T.H., 1974, Foundation Engineering :
John Wiley and Son, 2 nd Edition, N.Y.
46
SANGLERAT, G., 1972, The Penetrometer and Soil Exploration : ELsevier Publ. Co.,
Amsterdam.
BEGEMANN, H.K., 1963, The Use of the Static Penetrometer in Holland. : New Zealand
Engineering , February, 42 sayfa
FHWA, 1978, Guidelines for CPT Performance and Design Prepared by John H.
Schmertman U.S. Department of Transportation, Federal Highway Administration, 145 sayfa.
HASAN TOSUN 1989. Temel Zemini Tama Gc DS ankara
47