Tc gi: Phm Nguyn. Nh xut bn: Thanh Nin Gi ba: 26.

000 VN S trang: 216 Ngy xut bn: qu II/2008 Gii thiu v ni dung Trong tng quan x hi v giao tip cng ng ngy nay, ngi ta rt ch trng ti nhng hnh vi, i x lch s, khn kho. Ring trong lnh vc kinh doanh, nghip v, ngi ta li cng mun th hin tnh lch lm c va lng mi ngi. Tuy nhin, cho du tinh kho n u, kinh nghim i v ngh nghip nh th no chng na cng kh m c c nhn tm trong ht thy mi tnh hung. Bi v, trong rt nhiu trng hp, ngi ta chm trn bt ng vi mt hng ngi ch c th i vo ng ct v, khi nhng l l minh chng b loi tr. Hng ngi l nhng k ngang ngc lun c li ni, lp lun v hnh vi ch mu i ngc li nhng nguyn tc v o l thng thng. Vp phi nhng ngi , cuc tranh ci lm mt tnh cm thng v b hp ng d thng xy ra. Kinh nghim dn gian nc ta xa nay c cu: Mt ngi ni ngang ba lng ni khng li l mt minh chng. Ta cn c nhng i x tinh kho no khi gip mt vi nhng k ngang ngc ? Ring trong

lnh vc kinh doanh nghip v, nn c bin php no phng nga nhng i tc, nhng khch hng ngang ngc nh th? Phm Nguyn l mt tc gi t lu ch trng ti cc vn tm l nhn dng v nghip v. nhiu bn c tr tng bit qua vi cc cun: 101 iu cn bit thnh cng trong kinh doanh, 201 cu tr li hay nht trong phng vn tuyn dng, v 201 cch giao tip vi ngi kh tnh, gi y, gii p hai cu hi trn trong cun sch ny, rt hu dng cho cc c gi c chc nng trong nhiu lnh vc ngh nghip khc nhau. y l mt th cm nang trong thut i nhn x th, mt ti tm l ng dng th v m cng l mt hnh thc t rn luyn bn lnh thnh t trong mi nghip v. *** Mc lc: Li gii thiu ca nh xut bn Dn nhp Hnh thnh t thc t ngu nhin Chng 1: Ngang ngc, ngi l ai? T u ti? Chng 2: Cua o hang v loi gh Chng 3: Lt lng tro tr v chim dng vn ling Chng 4: Tnh ngang ngc ca ngi bn hng v khch mua hng Chng 5: T trong nh ra ngoi ng NHNG NGI THC HIN: - nh my: 1. congiuncon@yahoo.com 2. quynhan1989@gmail.com 3. quynhan1989@gmail.com 4. quynhan1989@gmail.com - Kim tra chnh t: huong_nguyen672 (YM)

Li gii thiu
Trong tng quan x hi v giao tip cng ng ngy nay, ngi ta rt ch trng ti nhng hnh vi, i x lch s, khn kho. Ring trong lnh vc kinh doanh, nghip v, ngi ta li cng mun th hin tnh lch lm c va lng mi ngi. Tuy nhin, cho du tnh kho n u, kinh nghim i v ngh nghip nh th no chng na cng kh m c c nhn tm trong ht thy mi tnh hung. Bi v trong rt nhiu trng hp, ngi ta chm trn bt ng vi mt hng ngi ch c th i vo ng ct v, khi nhng l l minh chng b loi tr. Hng ngi l nhng k ngang ngc lun c li ni, lp lun v hnh vi ch mu i ngc li nhng nguyn tc v o l thng thng. Vp phi nhng ngi , cuc tranh ci lm mt tnh cm v b hp ng thng xy ra. Kinh nghim dn gian nc ta xa nay c cu: Mt ngi ni ngang ba lng ni khng li l mt minh chng. Ta cn c nhng i x tinh kho no khi gip mt vi nhng k ngang ngc ? Ring trong lnh vc kinh doanh nghip v nn c bin php no phng nga nhng i tc, nhng khch hng ngang ngc nh th !. Phm Nguyn l mt tc gi t lu ch trng ti cc vn tm l nhn dng v nghip v. nhiu bn c tr tng bit qua vi cc cun: 101 iu cn bit thnh cng trong kinh doanh, 201 cu tr li hay nht trong phng vn tuyn dng, v 201 cch giao tip vi ngi kh tnh, gi y, gii p hai cu hi trn trong cun sch nh ny, rt hu dng cho cc c gi c chc nng trong nhiu lnh vc ngh nghip khc nhau. y l mt th cm nang trong thut i nhn x th, mt ti tm l ng dng th v m cng l mt hnh thc t rn luyn bn lnh thnh t trong mi nghip v. Nh xut bn ------- n cn gii thiu cng bn c thn mn. Nh xut bn -----------.

. DN NHP HNH THNH T THC T NGU NHIN Cun sch nh ny ang nm trong tay bn c l mt chng tch ca thc t, c hnh thnh t mt ngu nhin nghit ng, m cng l th ca ngi bin son. Sut mt ngy, t 8 gi sng n 17 gi chiu, chng ti lin tc vp phi su chuyn bc mnh khc nhau. Ni bc mnh trm trng nht l do... mt ngi n b tr p em li. Bn ng vi tng lm l ngi n b tr y l mt trung tm tnh cm ca chng ti. Khng c chuyn lng nhng, v ngi bin son sch ny chn mi gi chn tht s ri, sau 50 nm vt v, ln ln trong cuc i lm n cay nghit. Ngi n b y l v ca mt i tc, hp ng cng vic khai thc vi ngi bin son sch ny t mt nm ri qua. tui 34, b y ch ngang hng con chu chng ti, th m b s dng quyn hn ca mt ni tng, thay mt i tc ca chng ti, n phng x ro hp ng: chm tr tin thanh ton t 7 thng qua, c trnh n ng trc nhng khon tin cho cng vic, khin chng ti phi i li 55 ln trn khong ng 10 kilmt bt k ma nng, sm ti. Ln th 56, theo li hn ca i tc, chng ti li n, vi tm lng kin nhn sn c ca ngi cao tui, i tc li vng mt, ngi v li hn na v n phng cho bit quyt nh h thp mc chi tr xung cn 4/5 s tin tha hip theo hp ng c k kt. Thi khng v n v quyt nh phi l ny khin chng ti tc gin (cng v b hn ln la v sau hng lot c trm c in thoi khng thc hin c), nhng c dn lng, nghim nt mt ni: Nu b x s vi ti nh vy th ti khng lm na. Chng ti b ra v vi cn bc bi v trn ng i chng ti cht ngh ra mnh c phn no sai lm trong cu ni tiu cc va ri. ang li xe trn i l gia lc nh nc chy xit, chng ti va mi dc cu Si gn, mt chic xe p, t mt ng hp bn tay phi li ra, chn u. Chng ti thng kp, nhn ngi ci xe p. Mt k trung nin c gng mt ng l c v, en a, khc kh, vn cn chn ngang u xe chng ti khng chu li li, ht hm ni ging thch thc, thiu l : Qua i. Thm mt s kh chu, nhng chng ti chng thm i co, b ngo t tay li. Trnh voi khng xu mt no. V ti ng Nguyn Th Minh Khai, Qun 3, tnh c, chng ti gp hai v chng tr i tc lm n khc. B v vui ci hi:
. 4

- Bc c ti no mi cho nm mi khng, tha Bc ? - Ti va cht ngh ra cch y chng 10 pht, ngoi xa l, do nhng bc mnh t sng nay a li. - Chuyn g vy tha Bc ? B ch hiu sch ci duyn dng hi ngay. - ti bn tho mi s l 101 cch i ph vi ngi ngang ngc. Trong khi ng chng cn ra v suy tnh th b v 35 tui nhanh nhu: - Ngi ngang ngc ? Hay qu, chc l xung quanh vn n nn, hp ng tro tr, chim dng vn ling y, phi khng bc ? Chng ti gt u v thut li ngn gn nhng s kin no khin chng ti ny sinh ra tng vit bn tho ny. B v hng hi: - Chu xin ng k ti ny tha Bc. Trc , chng ti cha c nh giao bn tho cho hai ng b tr ny, nhng trc thi nng nhit ca b v, chng ti cm thy c m lng, hiu ra ng b y cng c nhiu.... kinh nghim thng au i vi ngi ngang ngc trong nhng hp tc lm n vo my lc sau ny. B v hi thc chng lm mi th tc v xem ra ng cng ho hng vi ti mi, v nht l v c thy s bn nhy trong nghip v ca v mnh. Trn l s tht hin nhin trong vic hnh thnh cun sch nh ny. y l ln th hai. H n thng trc c mt ngu nhin khc. Ngi bin son sch ny ang lm vo tnh hung kh khn, b tc th mt ngi in sch khc ngh lm mt bn tho; chuyn ng, bin son t mt cun ngoi vn kh mi. ti, ng ngha ngoi vn kh hc ba khin cho ba ngi khc trc chng ti nh phi.... chn bc trong nhiu thng. Bn tho ca chng ti c hnh thnh trong vng 18 ngy, trc hn hp ng 12 ngy. Tht l l lng! Mt ngi ang trong hon cnh kh khn li ngu nhin, nhn mt cng vic bin son kh khn, mt cun sch c ti ngi kh tnh. Th nhng, ngi kh tnh du sao cng cn c nhiu ch hu l, c th chp nhn c, hn na cn c bit n. Cn ngi ngang ngc, th l k li ngc dng vi tm tnh bc ng ngoan c thm ch c khi l c ph v hp ng trnh n, ch bit th li cho ring mnh. Tnh cht trm trng, mc phc tp c tng cao hn, trong cc quan h giao tip nghip v. H cn ny sinh ra ngang bng v ngang ngnh na. Phn m u nh trc c di dng vch r cc im ch yu ca cun sch nh ny l: 1. Pht sinh v hnh thnh t thc t.

2. Thc t cho thy c nhng din bin phc tp, nguy c m mi ngi cn phi quan tm. Son vit cun sch ny, chng ti thnh tm mong c c em ti tt c bn c mt a hoa thc dng v cng l mt gng cng u nm ca ngi bin son. Xin chn thnh cm n tt c bn c ch ti cun sch ny. Thm t PHM NGUYN Mng 5 Tt Nguyn n K Mo 1999

NI DUNG 101 CCH I PH VI NGI NGANG NGC LI GII THIU CA NH XUT BN. DN NHP: HNH THNH T THC T NGU NHIN. Chng 1: NGANG NGC, NGI L AI ? T U TI ? - Chuyn khng cn nh na. - Ngi ngang ngc nh th no ? - Phn loi ngi ngang ngc. - Tnh cht ngang ngc. - Nhng cch i x vi ngi ngang ngc. - Nhng yu t cn bn ca ngi ngang ngc. - Thi ng ph vi nhng hnh vi xun ng ca ngi ngang ngc. CHNG 2: CUA O HANG V LOI GH . 1. Ti sao anh ch ra trong cng vic ? 2. Phi bit phn bit cua o hang nh th no ? 3. Ni quy xc nh. 4. Anh ch bit cch lm khng ? 5. Hng dn rnh mch, r rng v cho nhng th d c th. 6. Cn am tng thut dng ngi v tnh kho trong ch huy. 7. Ti sao ng khng bit dng h ? 8. Lm ch, khng nn to c hi cho cc thuc h chng i. 9. u l sc mnh, trong mi tng quan ch th, trong cc chiu hng giao tip nghip v ? 10. Nhng cuc hp trao i thn tnh hng thng. 11. Khuyn khch mi ngi sn sang, tch cc pht biu kin v nu ra sng kin c nhn. 12. Trn ba, di e. 13. Loi gh him c. 14. Nu bn l mt ph n t trng, oan chnh. 15. Li ni ca mt ngi ngi ph n thun hu, oan trang. 16. D phng nhng cuc va chm lm v tnh cm thn thit. 17. Khi ng bn ng nghip l l mun khc thng. 18. Khi nng l loi gh .

19. C bn ng nghip tinh ma, qu qui. 20. Khi k di da hi bung xung tn cng bn. 21. i ph ng ngo, bc ng. 22. Nu bn trong tnh hung th bn i x nh th no ? 23. C th phn ng su sc hn. 24. Khng nn xy ra nhng hnh vi ngng cung v nhng li l chng i, ngang ngc. 25. Cn nm vng tm l nhn vin. Chng 3: LT LNG TRO TR V CHIM DNG VN LING. 26. i tc ngang ngnh. 27. Ngang ngnh, ng l ai ? 28. Lm sao nhn din ngi ngang ngnh ? 29. Khi hp ng b ngi ngang ngnh e da. 30. Lt lng trong vic thanh ton tin nong. 31. Du hiu u tin l tr ni, khng ng hn. 32. i tc ngang ngnh b cong hp ng. 33. Khi ngi thanh ton k ko. 34. Khi i tng lm n l mt ph n lt lng. 35. Khi i tng lm n lng ng. 36. Mt cch i tin ngi lng ng, trong mt dch v mua bn, gia hai ngi ph n vi nhau. 37. Chim dng vn, mt cch lm n ti t, trong mt li bun bn suy i v mt nn kinh t bt bit tng lai. 38. Chim dng vn, hin tng ny pht sinh t lc no ? 39. Bn lo s hng ha ca bn bn khng c, t mnh bn khng ht ? 40. Chim dng vn... tim c. 41. Trc khi k kt mt hp ng. 42. Ngang ngnh v cnh tranh. 43. Li ha ca nh doanh nghip ch trng lnh mnh c gi tr n bc no ? 44. Li ni phi i i v chng t bng vic lm. 45. Nim tin phi lun c th hin. 46. Chng ngang ngnh, khng nn cnh tranh vi bn hng ca mnh. 47. Coi chng k ngang ngnh ca quyn.
. 8

48. Rt ta kinh nghim sng t nhng cuc i u. 49. Hy cm n h. 50. Kinh nghim t loi rn. CHNG 4: TNH NGANG NGC CA NGI BN HNG V KHCH MUA HNG. 51. Trm mt cuc sng, nghn mt cuc i. 52. Khng chp nhn, nhng cn c s cm thng. 53. Ta ng tr a bng bnh. 54. Ngi bn hng v ngi mua hng, ai ngang ngc hn ai ? 55. Treo du d, bn tht ch. 56. Cn, ong, o, m thiu. 57. Tro hng..... 58. Ni thch....... 59. Bn hng dm, hng gi. 60. Khng nn i co nhiu ting. 61. Ngang ngc v ngay thng. 62. Bi hc kinh nghim ci ha ngi ngang ngc. 63. ng tin trong mua bn. 64. ng tin v con s di mt k ngang ngc. 65. Ngang ngc n giu trong ha n tnh tin. 66. Mt th la gt ca nhng k ngang ngnh toa rp. 67. Ngi lm n bun bn ngang ngc to nn tnh hung ngang ngnh cho khch hng. 68. Rc ri, phc tp qun nhu. 69. Nhng vn ngang ngc ca khch hng. 70. Bn loi khch hng cn c i vi nh doanh nghip bun bn kinh nghim. 71. Khch hng nm vng gi c. 72. Khch hng chim dng vn v tr tin chm. 73. Khch hng gy phin ly cho bn. 74. Khng th tin c lc no Thng lm nng, lm ma. 75. Nu khch hng ca bn vn ku ca, la li. 70. Nhng bin php khi chm mt vi khch hng ngang ngc. 77. Khch hng thng thay i kin.

78. Cng cn hiu thin ch ca khch hng, trong mt cuc mua bn ng n. 79. V sao khch hng b bn i ni khc ? 80. Thi lch lm cn c. CHNG 5: T TRONG NH RA NGOI PH. 81. Ngang ngc m ngang ngc. 82. Hy nhn li con bn. 83. Tr con ngang bng, ngang ngnh. 84. Nhng ngang ngc trong mi m gia nh. 85. Mnh i! Anh mun ly thm v b. 86. Mnh i! nh ch. Em i chi cht chiu v. 87. Gia nh l t m, nhng nh l t qu. 88. Khi ngi lng ging ngang bng khng bit iu. 89. Vi k xm phm vo quyn li v ti sn ca bn. 90. Vi k chi ch mng mo. 91. Nu qu tht l chuyn ca ch. 92. Con ch ca ngi ngi ngang ngc t trc ca nh bn. 93. C in thoi c n. 94. Lo gi... c chn. 95. Ngang chng kiu.... xch l. 96. Mt cu nhn chn cu lnh. 97. Hy lm v nh qu. 98. nh gi ngi ngang ngc. 99. Chp nhn ngi ngang ngc nh l ngi c kh nng. 100. ng to c hi cho ngi ngang ngc ngang ngnh, ngang bng thm. 101. Cn nhng din bin khc. PHN SAU SCH. Tnh ngang ngc trong pht trin cm xc ca tr con.

10

Chng 1 NGANG NGC, NGI L AI ? T U TI ? CHUYN... KHNG CN NH NA. Cuc bn bc trao i ca hai ngi cng lm n vt nhau c khng kh chuyn hng khc hn vi lc khi u. Sc mt ca hai ngi thong v khng cn ha thun. Mt ngi nghim nt mt, c nn cn bc tc. Ging iu tr nn kh chu, vi s cn trng tng li ni ca mt trong hai ngi ang i din nhau. Ngi ny ni: - Li ng ni, ti ang suy ngh. C nhn bn b, ti c th hiu c v sao. nhng cng vic khng th chp nhn theo mun ca ng v l iu sai tri vi hp ng c nghin cu k v cam kt. Ngi kia, hnh nh mun t v ung dung mt cht. - Hm trc, ti ni vi ng v s thay i ny m!. - Hm no ? T ba thng sau ny ti khng bn bc c g vi ng. Gi in thoi c trm ln, c ngy hng chc bn, u c kt qu ng dy b ct t hay c bit ng i vng. T i ch mi c gp mt ng mt ln, cha ni g th ng cm my in thoi ni chuyn vi ai ri vi v ra i. - Ti ni vi ng vo bui sng hm . - Sai ri. Hm ti n vo chp ti, ng khng h ni vi ti iu g c. Nu ng ni vi ti th hn bit ti dt khot khng chu nhng ngh no ngoi cc iu tha thun trong hp ng. - Ti chc l ti ni vi ng t vi thng trc kia m. Ti nh r, ng ng . - ng quanh co. ng ni nh r m khng ch xc thi im no trong mt thi gian di m ti c cm tng ng c tnh trnh n. Tin bc l huyt mch s sng khng th n phng hay vi v quyt nh c. N cn l vn ch Tn, ca danh d, ca s tn ti mt cuc lm n. - Ti vn nh rng ng ng vi ti. - ng coi ti l ngi nh th no ch ? Chng l mt ngi c tui tc nh ti m li n ni lt lng vi ng sao ? t ra chng ta vi nhau, cn c s n trng ti thiu no . Ti rt knh trng ng trong cuc lm n. Ti ngh rng cng cn c mt ti thiu l v bit suy ngh trong vic bo v quyn li ca nhau. Nu ng vo v th ca ti, trc nhng li l v thi i x ca ng nh va ri th ng cm thy nh th no ch ? Cui cng cuc trao i i ti b tc. Cuc lm n c c nguy b hp ng. i tng hp tc

11

bt ng ngang ngc vi thi khng hp l, sai vi nguyn tc tho thun, d c k kt trong mt vn bn. Ti sao c bin thi ny ? y chng phi l tnh hung c bit, thong hoc mi c, m l mt hin tng pht sinh y ry nhng v vic trong mt nn kinh t chao o, v nhiu nguyn nhn khc nhau. Hy nn nhn thng vo hin tng v th phn tch mt s v vic in hnh. NGI NGANG NGC NH TH NO ? Trc ht, cn c s l gii v ng ngha v lm sng r thm nhan ca quyn sch ny. Thut ng ngang ngc c p dng ch r tnh hung khng ph hp v i chi li nhng g c coi l nguyn tc, thi quen, vic i sn nh l li c mi ngi chp nhn hay c php l ha. Ngang hm chn li, lm cn tr, khng theo th t trc sau, trn di. Ngc c ngha l ng u chng li mt hng tin v i cn ph, tri, tr ti mt chiu ang lu thng, lm mt hoc gim i hiu qu ca chiu hng lu thng y. Ngang v ngc dng chung li thnh thut ng ngang ngc ch r hnh ng tri l, khng thun hp vi o l, tp qun chung, khng tn trng trt t, lun c tng chng ph hoc bc ng thiu lch s: chng t mt quyn lc, du l khng c thc, lm o ln nhng g c sp t sn t trc, c khi c chnh mnh l ngi sp t, k kt. Thng, ngi ngang ngc c nhn din qua li ni ca h, nhng li ni bng, hay ci bng, bt chp l do xc ng do ngi khc nu ra, nhc nh hay vin dn. Ngi Vit nc ta t xa tng kinh nghim mt k ni ngang ba lng ni khng li, chng t ngi ngang ngc xut hin t lu trong i sng qun chng nhn dn, mi tng lp x hi. Nu ngi ngang ngc l k quyn th, tht l nguy him cho i sng nhn dn h tng c s x hi. H khng ch lm cn tr, ph hoi m cn lm dng quyn hnh tc oai, tc qui. Chng hn nh trong x hi phong kin, thc dn, k ngang ngc quyn th, thng hay coi nhng ai sng trong khu vc phong ta ca mnh nh l nhng n l thuc quyn. Ngay c nhng tn ch n in cc vng cao, vng su, vng xa cng t coi mnh nh l lnh cha, c nhng hnh vi ngang ngc bt gi p trong vng em v hm hip, lm y t, bt mi ngi phi lm n l phc dch mnh, bt chp c lut php, an ninh, trt t. cng bnh x hi. Ngy nay, mt s ch nhn, nhng cp trn y cng cn c tng theo l thi ny, i khi ngang ngc vi nhng c th k lm vic di quyn mnh. C th in hnh l nhng v b bi lm quyn, quy ri tnh dc ca nhng ng ch, - thm ch ngay n mt Tng Thng ca mt cng
. 12

quc thng t ho vi nhn quyn v t do, - i vi n nhn vin thuc quyn mt s nc ng Ty. T nhng th k trc, nh th ng ngn Php La Fontaine tng vch mt loi ngi ngang ngc qua bi th Con co v con cu. Con co ang ung nc trn u ngun sui cn con cu non th di cui ngun. Nc chy t trn xung, vy m con co ngang ngc bt ti con cu ung trc lm vn c nc ca n. y l lp lun phi l ca K mnh, bo quyn. PHN LOI NGI NGANG NGC. y l hng ngi phc tp, n di lp ca nhiu dng ngi khc nhau. Nhng, trc ht cn xem xt qua pht tnh nam n: Nhng ng ngang ngc v nhng b ngang ngc. Nhng ng ngang ngc, ta c r mt phn qua on trc, s tip tc ni n phn k tip ca sch. Nhng b ngang ngc cng gh gm lm, chng thua g cc ng nhng th on, m mu nguy him, thm ch c n tnh hung mu tinh... git ngi m khng cn ti gm dao. Ta nghe bit mt s th on cung dm ca nhng b hong, b cha ng Ty xa kia, bt trai t v truy hoan mt m, rng sng sai ngi git cht khi chng trai cn mt mi ng vi, em vt xc xung ging. Chuyn xy ra hng m, c bng bt, nhng k li trong cc thm cung b s. Ngy nay, nhng th on ngang ngc ca mt s ph n biu hin mt hnh thc khc. Thng tin bo ch Ty phng thnh thong cp ti hnh ng ca mt s nhn vt n ngang ngc d k i vi nam nhn vin lm vic di quyn st cnh. y cng l trng hp quy ri tnh dc khng thua km... Cc ng ch nhn ng, c khi cn to bo hn na. Trong cuc sng hng ngy, ta c th gp nhng b ngang ngc k sau: a. Trong bun bn: Nhng b ngang ngc thng bc l tnh cm cc ch ln nh ng c. Nhng b bun bn m ngang bng th ngi ta hay gi l chn n, trn qun, lt lng, tro tr, treo u d, bn tht ch, thng vng, h cm hay lm mt hng ha bn trn tt ti m ln bn di nhng th i, d; cc bn xe , bn ph th tri cy rao bn th tt, ngong lnh, nhng khch mua nhiu th tro th chai, chua hoc b su gii bn trong, hoc l m khng s, mt chc ch cn c 8, 9. Nhng ngi bn bun ngang ngc thng cn thiu, mt k-l-gam, ch cn c 800 gam. Nu b pht gic, h ngang bng ln ting tranh ci ln t khch hng, ni nhng li tc tn, thm ch hn lo mng chi, khin cho khch hng phi mc c, t trng chu nhn thua h. Ngc li cng c nhng b khch hng n ng sng, ni ng gi, cng chn n, trn

13

qun khng km. H i hi hng ha chn mua phi c ngon nht, tt nht, xn nht, nhiu nht v phi... r nht. Khi cn th h i phi cn tht gi tht gic ngha l hng ha phi chm st xung bn cn, phi nng hn tri cn, nu s dng cn bn. (S vic ny cng do nh hng ca nhng ngi bn bun ch dng cn bn c tri cn khng trng lng, hay cn thiu cho nn h i hi nh vy i ph vi mu gian ln ca ngi bn hng). Thng, nhng i hi qu ng ca ngi n b mua hng ngang ngc, vp phi s chng i bng my cu tt nc vo mt ca ngi bn hng thiu l hay khng cn nhn nhc c na khi qu bc bi. Mt s chuyn bt ha gia ngi mua, k bn ngang ngc hay xy ra cc ch, c th i loi nh sau: - Ci bnh ny c ngon khng ? - Ngon lm ch. n th i th bit. - Nh qu. Gi bao nhiu ? - Ba ngn. - ng kia gi n ch c hai ngn ng thi. - ng no vy ? - ng kia ka. - Khng u bn gi . Tin no ca ny. Sau mt hi chn la ton nhng ci bnh ln ri ng gi k ko, bt mt thm hai theo kiu mua hnh, thm t, ngi bn hng bt u ni gin. Khi ngi mua hng ngang bng c so k tng ci bnh, ri i ti i lui, cha chu dt khot tr tin, ngi bn hng gt ln: - Ch c mua khng m i ti i lui hoi vy ? Bnh tri cn gi v sinh, m tay hoi m chng chu mua cho xong. - Thi, bnh nh qu. Ngi ngang bng b i, b bn hng pht cu chi tc ri ni: - ng kia c loi bnh ln lm m li r na, r mt . Ti m mua. - u ? - Ch bn bnh... xe b h y. V, ngi bn hng, theo thi quen, khi bn hng khng c, chun b t phong long. Ngoi ra cn c cu ni, khi ngi mua hng c i cn gic (cn gi): - B ln nm trn da cn i, cho tht gic. Nhng cu ni i loi ca ngi ngang bng v ngi thiu nhn nhc thng biu l tnh
. 14

cch mt lch s, thiu vn ha ngoi ch phc tp. Nhng bit lm sao ci ha sinh hot, thng tin bn bun khi ngi ta quen thi nghi ng trc tp qun bn hng gian ln gian ca nhng ngi thiu trnh nhn thc v khng bit gi gn phm hnh ca mnh. Ngoi cc ch, ngy nay ta c nhiu ca hng bch ha ln, nhng siu th... Cho du nhng ni ny c trt t hn, t chc quy m hn tin b hn nhng vn cn c ngi ngang bng i mua hng quen ming tr gi v mt s ngi bn hng tro tr trong vic giao hng, phn phi hng, by hng tht bn gi. b. vn phng: nhng k ngang ngc l nhng ngi kn o bt mn, chng i, c thi khng tun hnh ch th cp trn, c tnh lm tr tr cng vic, nhiu khi trong li ni v hnh vi t ra xun ng. Nhng ph n ngang ngc trong vn phng c khi lm bc mnh nhiu ngi, hay tc oai tc qui v li dng sc p ca mnh lung lc tinh thn cp trn, hoc da th ca cha, anh, chng ang nhng u th cao cng ngnh bt nt cc bn ng nghip, hoc c tnh gy tr ngi cng vic ngi khc, to ra s ri rm, mt trt t... c. Trong cc x nghip, cng trng: nhng k ngang ngc hay cu kt b phi, phe nhm m mu m m, chng chi li nhng ch th cng tc, lm bt mn ngi khc, thi phng nhng tin tc ba t lm hoang mang tp th. Mt s k ngang ngc hay th li v mt s khc xo quyt trong cc v cp vt. d. Trong lin doanh i tc: k ngang ngc hay b quo cng trnh hng v phn li cho ring mnh, tm cch ph v hp ng sau cng mnh c li, hoc thng chm tr vic kt ton, thanh chi... e. Trn ng ph: k ngang ngc thng li xe ginh ng, hung hng hoc sng s, hn lo khi gy ra tai nn, cn tr lu thng. f. Trong khu ph, lng ging: k ngang ngc ln t, khng n v tinh chm xm ln cn, hay mng ch chi mo, tru tro m ch K ny, ngi Khc, lm mt an ninh cng cng. g. Trong gia nh: tr con cng sm t ra ngang ngc trong hnh ng, cu ni nhng gia nh phc tp, khng c gio dc; ngi ngang ngc hay hng h gy chuyn n o vi ngi thn cn thm ch c k gi . mn hi ru, ku tn m chi. H l nhng k ti li nht trong mt gia nh bt nho. Trong mt s gia nh thn qu, c khi cng th thnh, nhng k ngang ngc ginh ca hng ha, khng chp hnh ng li di hun, di ngn ca cc ng tin nhn, to bt mn cho c dng h.

15

TNH CHT NGANG NGC. Ngi ngang ngc c nhiu nguyn nhn pht sinh hnh ng k sau: 1. Bm sinh: Tnh ngang ngc c th c pht hin t th u th, i vi tr mi ln 3. ln 4 tui, qua cc thi vi vnh, ku go, tranh ginh, kh tnh, ln p anh ch em. 2. Thi cung ngng nht thi: y l hin tng xun ng c l ra bng nhng li ni hay hnh vi bc ng (caprice) ca mt ngi tr, con nt v cng ca mt s ph n. nhng ph n tr si ni vt dc, hin tng ny c gi l ng cn (v i tnh) c th lm in u cc ng chng, thng c gii no cm rng m trong giai cp qu php hong gia xa kia. Ngang ngc cung ngng ca nam gii tr c khi l nhng mi e da, nguy him, v ngi ta s lun gp bt ng, khng th tin liu c. 3. Bn tnh c hu ca mt ngi t nh n gi, khng th ci ha c.. y l loi ngi phi c d chng lun. Tnh ny l ra dng ngi th l, cc mch, cu knh, khc kh, nhng ngi khng ci m, thiu ha ng, ha hp vi tp th. Tnh ngang ngc ch t cng pht l mt vi ln trong i ca bt c ai. N l im chm ph en trong mt bc tranh nhiu mu sc, m i ngi cng ging nh vy. Bn th ngh li, t nh ti ln, c khi no bn b ai (ng b, cha m, anh ch em hay thy c, bng hu), ph phn mt hnh vi no ca bn vi hai ting ngang ngc hoc ng ngo khng. C khi l ph phn trch c, nhng cng c l l mng yu. Thc ra, khng n ni xu t. Cng c lc, l cch ni to ra s vui ci. Thn thng khi bn cn l tr di. Tnh hung mt ngi c gn cho l k ngang ngc th li khc. Con ngi nh th khng tt u, l chng ngi, l mi him nguy ca tp th cng ng. Trong mt mi trng lm vic ca tp th, cn c s ng b, ha nhp v tin trin u n, nu c ngi ngang ngc xen vo, ngi lnh o ngi qun l iu hnh cng tc v nhn s phi lun canh chng t chc, thn trng trong phi hp trn ba phng din ngi, nguyn liu v phng tin sn xut. Trong trng hp ny, s tinh kho ca thut dng ngi, ca i nhn x th, ca lnh o ch huy v qun l phi c trit tn dng. Nhng d bo, d phng, ni chung l tin liu phi lun trc mt, trn bn lm vic v ngay sn lun lun trong u c. Cn sn sng bo ng mi khi ngi ngang ngc xut hin. ng bao gi khinh thng. Nhng ngi ngang ngc thng l cha ca nhng v bt trc, nhng ph hoi, nhng him nguy, nh tai nn lao ng, tai nn giao thng v k c nhng v sp kin trc hay l mt v ha hon ln. H cng chnh l nhng k bt mn (mt tc phm khc tip ni lin cun ny, s gii by cn k
. 16

v nhng con ngi bt mn ph hoi). Trong vn phng, nhng k ngang ngc l chng ngi ca hnh chnh th tc, lm phin nhiu ng nghip, gii chc trch nhim v cn lm kh qun chng nhn dn c vic lin h, yu cu, v gy cn tr cho nhng i tc lin doanh hoc cc i din thng mai, i l cng cc x nghip sn xut. Ni chung, ngi ngang ngc l nhng k thng gy bt li, lm tr tr, tn ng v ro cn n ng mi con ng tin ca nhiu hot ng, dch v khc nhau. NHNG CCH I X VI NGI NGANG NGC. Mi ln chm trn vi ngi ngang ngc l mt ln c thm mt bi hc kinh nghim mi. Nhng tnh hung bung xung ca ngi ngang ngc, mi trng v hon cnh pht sinh, a phn khng trng hp no ging trng hp no. Ngi ngang ngc xut hin t ngt nh ma qui. Thot u, h hin lnh, d thng nh bao nhiu ngi khc khin cho ai ai cng yn tr, tn nhim, thn ha. Vy m trong lc no , h t ra mt v hung d qui n nh c qu, ng ght lm sao. Ngi thng chm mt vi k ngang ngc c c nhiu kinh nghim i ph, hiu rng s n v tr nn v ngha, lch s tr nn v ch v bit lm sao lun c bnh tnh trong nhng cch th x s. Chng nn chn chng chn, k tm lng, ngi na cn ri sau cng tr thnh tnh trng c m mt la c. Nu bn cha tng va vp , chm mt vi loi ngi ngang bng, bn kh tin nhng iu c gii by va ri. Th nhng, nu bn t nht mt ln lm vo tnh hung phi u tranh vi ngi ngang bng, bn hiu thu c tnh trng t i b xm phm nh th no v gi tr ln lao ca lng kin nhn. Lc y, ch v tinh t trong x s c s dng n nh l v kh sc bn, mt chin lc tm l c hiu nng. Du th no chng na cng l mt thch c khi v l, c khi hu l m cng c lc gm c hai tnh cht hu l v phi l, khin bn ngn ngi ra m suy ngh. Bn s ngh g v i x ra sao khi mt k di thch thc, chc tc, ch giu bn, vi ch ch mun gi bn vo mt th kt no gia ch ng ngi ? Bn s c thi no khi mt ngi ch coi bn nh l mt tn n l, li cn ni nhng li tru chc bn ? Bn s phi lm sao khi mt b ch p dng bn lm mt con ri, hay khin bn u tt mt ti m sau cng li cp ngang bn ? Thm ch bn phi lm g khi b mt b ch i hi bn phi tha

17

mn kht vng ca b mt cch qu ng m li l l, tnh b trc nhng quyn li thit thc ca bn ? Bn s c hnh ng no thch hp khi mt k ngang ngc sch ng tp th nhn cng thuc quyn bn chng i li bn ? Trn y l mt vi tnh hung xy ra trong cng vic lm v ngh nghip. Cn trong phm vi gia nh na. Bn s phi lm sao trc cnh ng mt ngi n b am m bc bi, xa hoa phung ph, i hi bn chu cp qu nhiu tin bc, bn phn trn, ngi n b y khng nghe cn ni nhng li s v, thch thc bn ? V ngc li, bn l mt ngi v m ang, chiu chng, gia thi bui mt v, mt chng ny m c phu qun ca bn li i bn phi chp nhn cho em gi bn hay con sen lm v b ng ta, th bn phi lm sao ? My trng hp ny qu l v l thi nay. Vy m l thc t. Ngi ta vn ngang bng nh th. Coi chng l nhng ci c, nhng nguyn nhn a n tnh trng ly d. Nu cuc ly d thc hin ng theo php lut th... tnh trng ngang bng hay ngang ngc c cng nhn mt cch mc nhin v l... cch thc p dng hu hiu nht ca nhng k mng tm b ng, ln ni. Vi tng trng hp, cch x s v i ph c khc nhau. Phi ty tnh hung v cn nguyn ca s vic. Cn phi xt qua cc yu t v sn sng gi thi x l tnh hung k sau: NHNG YU T CN BN CA NGI NGANG NGC. A. C TNH NGANG NGC. 1. Thch lm tr ci cho thin h. 2. Tnh bung xung, thng gy n o. 3. Tnh chm chc, thch gy ri lon. B. NG LC THC Y. 1. Tnh hnh dao ng tinh thn ca tp th. 2. Tnh trng lng tng trong quan im, ng li ca cp trn lnh o, ch huy. 3. Tnh trng suy nhc, tt hu, yu th ca cp trn. 4. Thng c li ni hay hnh vi m b thc, 4. C quan ang hi xung dc. thc b go cho ngi ta nhm ln chng bng nhau. 5. Mun t v ta y l ngi quan trng. 5. Tnh trng v trt t ca t chc (giy t, h s) khng c ng li hng dn r rng, c
. 18

6. Hay c nhng hnh vi khc thng lm ni th. bt c nhn mnh trc m ng. 7. Khng chu np mnh vo k lut chung. 6. Mt v t bin (ha hon, tai nn..,) gy hoang mang cho tp th, ri rm cho lnh o, ch huy. 7. Tnh trng tranh ua nhau trong mt thi k 8. Thng c tnh lm mt chuyn g c tnh cch bo cng hay c nhim. l bch ha mt quan im, mt ch trng nn 8. Do mt m mu xi gic ca phe phi hay np ca cp trn, mt tp qun ch mu ch ca ai git dy. trch sch ng. 9. Bt mn thm lng v kinh nin. 9. C hu thun hay ci c no m k ngang ngc thy c th li dng h uy tn k hn 10. Tnh t kiu, t mn, t tn, t i, t ho mnh. khng nhm li. 11. Quen thi chng i mnh lnh cp trn. 12. Thi bc ng. 13. Hay lm nhng vic thiu suy ngh. hoc ng cn (n). 15. Thch tranh chp, tranh ci. 15. Tnh trng t chc ang c nguy c thay i 16. Tnh hu dng, phng xe. 17. Ni nng h h. 18. Khoa tay ma chn. 19. Suy cn ngh hp. 20. Thng chc tc, chc gin ngi khc. ngi hoc l ng li lm vic. 16. Nhng bt mn lan rng trong gii cng nhn. 17. Tranh chp lng bng ca gii lao ng. 18. S sa ly thiu gii quyt hiu lc. 19. Th trng chuyn ng, xo trn. 20. T chc c th b gii th. Khi mt ngi ngang ngc thao tng, tnh hung c th do mt hay nhiu yu t cn bn nh lit k. Cn phi xt xem nhng yu t nghim trng n mc no i ph thch hp vi ngi 10. C thn nhn (cha, anh...) l ngi cao cp ang lnh o trong ngnh, trn c cp ch huy trc tip ca mnh. 11. B xi gic lt . 12. B k khc thi phng. 14. B la trong mt m mu.

14. Thng c nhng hnh vi xun ng (nam) 13. B k khc mua chuc.

19

ngang ngc. Tip theo y l thi cn phi sn sng chm mt, ng u vi ngi ngang ngc v nhng hnh vi ngang bng. THI NG PH VI NHNG HNH VI XUN NG CA NGI NGANG NGC. A. Quan trng, trc ht: 1. - Bnh tnh, chng nn vi t thi phn ng ca mnh. Tt hn ht l lng thinh hon ton v nhn chm ch vo h vi hm , nhn xt, khinh b v coi thng. C th vi mt mm ci nh, v chc tc ngc li h; cng nn cho h bc l ra ht kh nng ngang bng ca h. 2. - Kin nhn: Theo di tn cng mi li ni, hnh vi ca ngi ngang ngc, vi s suy xt tng chi tit nh, ln cho ra nhng nguyn c. 3. - Ch nn t i ni dy, nht l t i ch huy. t i trn ngp lng mnh, c khi phi b m mt khng nhn thy thc cht ca vn . Cn phi suy ngh v c thi chn chn ca ngi lch lm, tng tri kinh nghim (kh thc hin c ng nh vy vo tnh hung va chm u tin). 4. - Cn phi hiu: ng s b mt th din trc ng ngi nht l trc tp th thuc vin ca mnh, khi c mt k cp di tri ngc ln vi nhng li l ph bng, tru chc, lm tr ci. Bn lnh ca ngi ch huy lch lm khng phi l gii quyt vn ngay tc th m l sau cng chm dt mt v vic vt s tha mn hi lng ca s ng tp th, bng ch, kinh nghim, tnh kho v ha nh.

20

Chng 2 CUA O HANG V LOI GH Ngnh Y dc hc Ty phng ly biu tng cho bnh ung th l con cua. Ngi Vit chng ta cng coi nhng k ngang ngc nh loi cua, qua cu ni t xa xa ngang nh cua. Cua l mt loi vt c nhiu chn (cng, ngoe) khng i ti nh bao nhiu loi vt khc m li b ngang, sinh n trn t lin, trng thnh di nc. Khi ln do thy triu dng li b ln bi ct, chui su vo cc ngc ngch hang , t tn ti sinh sn. Cng dng h vi loi cua, gh c nhiu mu sc, d n mnh di cc khe su trong nc bin. Tht chng ngon ming, nhng coi chng khng tt lm cho mt s ngi c bnh. Ngi ngang ngc ging nh cua o hang, c mt cng ln v mt cng nh, cn ngi ngang bng ging nh loi gh . Bt u t y, bn c c kinh nghim vi 101 cch i ph vi h, v chng ny trc tin em li mt s nim thc t. 1. Ti sao anh ch ra trong cng vic ? Du hiu u tin nhn v ngoi ca mt ngi bnh thng m bn trong lng n cha ngang bng l s l. Anh ta (hay c ta) c v u oi, khng phi v mt mi, bnh hon hay chn nn m v mt nh no . Cng vic c tnh tr tr. H i khi nhn h s chng ng hay cng vic b tc m khng chu m tay vo, du rng c kh nng v tha kinh nghim chuyn mn c th gii quyt nhanh chng. H sn sng ri b cng vic, la khi bn h s ngp u, lnh sang ch khc ni chuyn to lao, vng vo vi ngi khc, hoc i ung c ph, nhu, thm ch gi b ku au u. H mun g ? Ngh g ? Trc nht, h ko di thi gian gii quyt mong i mt s van ni, cu xin, tn dng, nnh nt ca k khc, sau cng dn ti mt li lc t lt no . Cng c th, h mun gy tr ngi, b tc cho cng vic, chc nng ca ai tha mn lng ganh t, th hn hoc rp tm hi mt k m h coi l i th, ch th. Thi ra trong cng vic l biu hin thch thc ngm ngm c khi cn l ca ngi va ngang bng va bt mn. Trong mt t chc lm vic, vn phng hay ti cng trng xy ct, x nghip sn xut, nu

21

bn l ngi ch huy, bn hy lng l d xt tm cch i ph. Nu bn l mt nhn vin thng m mt ng nghip ca bn c li lm vic l nh th, phng hi ti nhim v tha hnh ca bn, bn ng vi phn nn, trch c. S vi v t thi phn khng khng gii quyt c tnh trng tr ngi b tc m c th lm gia tng thm s thch thc c tnh tr ni. 2. Phi bit phn bit cua o hng nh th no ? Bn l ngi ch huy, bn phi c kh nng quyt mi ch tc, tr ngi cng vic do bt c cn nguyn no ? Khng nn chn bc vi li ku than kh khn qu !, tr ngi qu!. Bn cng ku than, t ra lng tng, thiu nng lc khc phc tnh th, bn t bin mnh tr thnh mc tiu chm chc ci ct ca nhiu ngi. Bn phi bit nhn r mt i th ngang ngc nh l am hiu loi cua o hang vng t nc mn. Loi cua ny c mt cng ln mt cng nh. V cua b ngang v ch o vi mt ci cng. N o hang chy ngy di thng ch vi mt ci cng m thi cho nn ci cng ln hi ln hn ci cng kia, c khi gp i. Khi n chui vo hang, ci cng ln kt bn trong su, ci cng nh yu t hn bn ngoi. V th, con ch khng bit cch o hang, thy c l su sn th c chui i vo n nu, khng sao c. Ngi nng dn ng rung c kinh nghim thy hang cua th c th tay vo bt, c li ngay, v phi cua tc ch (khng c cua th cng c ch). hng ngi ngang ngc cng vy. V h ch i ngang mt chiu, ngha l ch bit c ngang bng, ngang ngnh m thi, h gii m mu tri ngc, bng bnh ch khng su sc, thm trm trong nhn thc nhn xa, nhn r mi chiu hng s vic, iu hn l thit v phi tri i. Cua c ch l ng bn cng hng th h c nhm ngi a-dua, nnh ht lm ng minh ko b, phe, nhm. Mun c vic, bn tp hp c phe nhm li trong mt bui hp ring (khng phi hp giao ban) m ni rng: - Ti bit cc anh ch c ngi kin tt v ti cng thng cm vi mi thc mc, lo u ca cc anh ch. Ti sao cc anh ch khng cho ti tham d vo chia s vi cc anh ch mi th ch ? Cc anh ch ginh phn rng toan tnh, c thnh t c g cha ? Nu c ti tham d vo, ti s gp phn y mnh mi thc hin cho tt. Chng ta cn gip nhau, kt hp nhau thc hin cng vic ng b sm t c mc tiu. Nu s vic b ch tc, tr ngi, chng ng h s trn bn vit (hay y ry trn cng trng,
. 22

nh kho, bi cha. v.v...) th chnh cc bn t lm kh cho nhau m thi. Ti s gip cc bn gii quyt tt c. No, hy bt tay vo. Anh A (k ngang bng) hy ni cho ti r vic no khin anh thy kh khn nht, hoc l ai lm cho anh phi lun bt bnh bt mn. Nu ai chnh l ti, th xin anh ni ra ht nhng g ti lm cho anh phi bc mnh ti liu cch sa cha. Cn ch B (k a dua), ch cng ni cho ti r hon cnh no ch thy cn phi tn ng kin ca anh A v vic lm no ca anh A ch cho l phi l chnh ng... Sau khi im mt tng ngi nh vy, bn kt thc: - Sau cng, v chng ta c qu t thi gian, khng th to dp trao i vi nhau nhiu ln, chng ta cn dnh thi gian qu bu gii quyt tch cc cho nhng cng vic gp gp thc y chng ta lin tc, cc anh ch mi ngi bin, ghi vo mt t giy gi cho ti. Ti s c k v nghin cu chng ta cng nhau sa sai, gii quyt mi vic cho c tin trin nhanh l hn. Chc l cc anh ch ng v tha mn ht c ch ? Cch x s v li ni tinh kho ny s bt ng khin cho k ngang ngc v ng bn a-dua c th ngn ngi cht d. H ngh thy rng bn nhn thu tim gan h v sau cng, ch thc bn mun mt ngi trong bn h lm... mt bn t kim. S ngang ngc v tnh hung a -dua s co rt li ri tan bin sau . S khng cn iu g tranh ci hay bn bc n na. M bn cng khi phi p dng k lut hay e do hoc mt qu nhiu th gi c bo co, tra xt, ra thng t. 3. Mt ni quy xc nh. Mt ngi ch huy c kinh nghim, c bn lnh phi bit tin liu, d phng mi bt trc, khng tnh trng mt g mi ro giu xy ra. Nhng bt trc do tm l nhn s gy ra u c th c d phng bng cch n nh trc nhng nguyn tc lm vic mi ngi p dng tun hnh cho c hiu qu. Vn bn ghi sn nhng nguyn tc c mi ngi chp nhn c th gi l ni quy cng tc, c ph bin bng cch dn trn tng mi ni tp th lm vic v thng xuyn c nhc i, lp li trong cc bui hp hay trong nhng bn thng tin hng thng hoc thng tin khng hn k. Bn ni quy cng tc ny bao gm nhng im ch yu: a. - n nh mc ti a v ti thiu v thi gian thc hin mt cng tc, xem xt gii quyt mt vn th hay mt h s. b. - Quy nh trch nhim r rt tng phn v chuyn mn ca nhn vin, cng quyn hn ca tng gii cp chc nng. c. - Hng dn cch thc bn giao h s, cng vic, bao gm k nhn, thi im, c ghi ngy

23

gi chnh thc. d. - Quy nh cc mc k lut sai phm v.v... Bn ni quy cng tc ny c hiu lc chn ng trc nhng hnh v cn tr, gy ch tc, tr ngi ca hng ngi ngang bng, nhng k bing li, tr ni, tiu cc trong cng tc. 4. Anh/Ch bit cch lm khng ? Khi phn cng giao vic cho mt ngi tha hnh, khng nn giao khon. Tt nhin l cn phi nm vng kh nng gii quyt cng vic ca ngi . Nhng khng phi giao vic cho ai l mc k cng vic ai, ngi y lm. Cn phi theo di, kim tra, thm hi, n c. Tuy th, trc ht phi gy lng tin v t ra tn nhim cho ngi y. Trc mt cng tc mi m, khng nn ch bo cch lm ngay lin t ra l mt ch huy hiu bit hn ngi. Ngi ch huy gii, trc nht phi ng vin tinh thn hng hi v thin ch ca ngi c giao vic. Nn hi: - Anh ch chc bit lm nh th no ri phi khng ? Ti tn nhim kh nng gii quyt nhanh l ca anh ch trong cng vic ny. Tuy nhin, cn cho ti bit thng xuyn mi giai on din tin ca cng vic ti c th ph lc kp thi, gp phn thanh ton nhng kh khn, tr ngi bt ng hoc l y mnh thm na tin thi cng ca anh ch. Cu ni ny c hm cho ngi bit rng, cp trn trc tip lun lun quan tm theo di cng vic thi hnh ca anh hoc ch v c th kim tra thnh qu hay tin cng vic vo bt c lc no. Bt buc anh ch ta phi thn trng bo co tng chng cng tc, khng dm l l hay ngang bng. Nu nh ngi c giao vic tr li rng khng bit cch lm nh th no th sao ? 5. - Hng dn rnh mch r rng v cho nhng th d c th. Khi y ngi ch huy trc tip giao vic t chc ngay mt cuc bn bc, trao i ngn v mc tiu nhm ti, cc chi tit thc hin, bao gm cc yu t k sau: a. - Vn dng nhn s. b. - Tnh hnh ti nguyn, vt t. c. - Phng tin k thut cung ng. d. - Phng tin chuyn vn. e. - Hn k hon tt cng tc (ch : nu cng tc quy m v di hn th nn chia ra nhng hn k ngn, vi nhng thi im phi c kt thc, nhm bo ton hiu nng thnh t cho ton b cng tc). f. - Quan trng sau cng l s khuyn khch, bit ghi nhn cng lao thc hin ca ngi c
. 24

giao vic. Cn phi c mc tng thng v vt cht v tinh thn tng xng. y l cch ng vin tinh thn v l mt thch thc v tm l nhn dng. Tuy nhin, cng cn vch r trc mt vi mc k lut no dnh cho nhng hnh vi tc trch, sai phm k thut, thiu st trch nhim v thiu thc bo m hiu nng cng tc cng kt qu khng t c mc tiu i hi. y l trng hp ca nhng cng tc quan trng, cn phi cnh bo trc cho nhn vin tha hnh c hiu mnh nh r rng trch nhim vi lng tin nng lc. 6. Cn am tng thut dng ngi v tnh kho trong ch huy. Phi nm vng tnh trng kh nng, tm l v c tnh c bit ca tng nhn vin. Phi bit dng ngi ng ch, ng nng lc, ng chuyn mn. Li cn cn phi giao ng vic cho nhng ngi thin ch, c sng kin v tch cc, nng n. Cn nhn mnh thm: Ngi ch huy khn kho, kinh nghim khng bao gi t coi mnh l thy ca mi ngi di quyn. Ngc li, c khi ngi ch huy cn cn phi hc li nhng kinh nghim thc t ca nhng ngi tha hnh cp di. V rng, ngi ch huy ch am tng bao qut, i th mt cng trnh, mt cng vic cn ngi tha hnh th trc tip m tay vo, s rt c nhiu kinh nghim thc tin hn. C lm trng hp nhng ngi tha hnh hiu bit chnh xc nhiu vn , nhiu yu t, nhiu chi tit ngc ngch m ngi ch huy cp trn khng th no thu r c. Khi gii quyt trc tip cc s c t bin ti ch, chnh l ngi tha hnh ch chng phi l ngi ch huy. Cp trn m lun t tn, t ho vnh vang, dng quyn lc sn c lc no cng ch tay nm ngn th d l ra s h, yu km ca mnh. Nu nh vy m cp trn li ch th cng nhc khin cho k tha hnh gp thm kh khn, gii quyt cng vic khng tri chy, khng thanh ton c nhng trc trc, c bo co, ngh m khng c nghe, tt nhin h s sinh ra pht khng ngang bng. Tnh hung ny khng phi li ti h m cn nguyn l do cp ch huy trc tip khng tinh kho, li vng v, qu t ho. t kiu, t i. Trong thut dng ngi c in phng ng, ngi xa p dng ba nguyn tc: Nguyn tc 1 Thng sch l coi nh bc thy. Nguyn tc 2: Trung sch, coi nh bn thn thit. Nguyn tc 3: H sch, coi nh y t, tay sai. Nhng ngi ch huy trc tip kinh nghim, khn kho u p dng thng sch i vi bng hu hay cc thuc vin thn cn ca mnh. Ngha l coi nhng ngi c chuyn mn, c nhim mt phn v cng trnh no nh l bc thy trong lnh vc .

25

Nu v l g khng th p dng Thng sch ngi ta dng Trung sch, coi nhng thuc vin ca mnh nh l bng hu thn tn gip nhau thn tnh, chia s vi nhau nhng ni vui bun lao nhc cng nhng li nhun thu t c. Ch c nhng ch nhn ng ti t, nhng ngi ch huy km ci khng c nhn thc su sc mi lun lun p dng h sch ngha l coi cc cng nhn, nhng ngi cng tc vi mnh nh l nhng k tay sai, nhng tn lnh thm ch cn coi nh l nhng n dch. Trong x th khn kho phm vi ngh nghip, ngi lnh o ch huy cng vic lun bit p dng Thng sch v Trung sch l nhng ngi tinh t, lanh li c th ngn chn c mi mm mng ngang ngc ny sinh trong hng ng di quyn. 7. Ti tao ng khng bit dng h ? C th ha v xc nh ng li Thng sch v Trung sch trong thut dng ngi phng ng, cu chuyn sau y ca mt ngi ti t tri Ty thi nay, cho ta thm mt nim v s tinh kho trong lnh o doanh nghip. Cu chuyn ny xem ra cng c tnh ngang ngc, nhng l mt tng khng tri i, li ng ngha l, c kh nng thuyt phc nhng ngi ch huy cu n v nng cn ch. Mt ng Tng Gim c bn ngi v s suy sp tut dc ca cng ty ng, ng mi mt nh c vn doanh nghip c bng cp ln nc ngoi va v nc lm t vn cho ng vc dy cc c cu ang hi ln bi. Sau mt lc bn tho v ng li doanh nghip phng hng sn xut, u t. tnh hnh th trng v kh nng thc lc ni b. ng Tng Gim c ni vi nh t vn. - Tha ng, by gi ng hy khi s bc u tin bng cch ch cho ti r cn phi lm g trc nht. Thay v tr li thng cho cu ni , nh t vn doanh nghip t phng Ty v li hi: - Cn tnh hnh nhn s trong cng ty th sao ? - Tht l ti t. Mt s ngang bng, khng chu nghe theo ti, c di mm ci li. Ti c nh tng c mt s ra khi cng ty ny. - Ti sao h li ngang bng, dm ci li ng Tng Gim c ? H thuc thnh phn no ? - Nhng k st bn ti, mi cc cho ti ch. - Nhng ngi thn cn ca ng ? H l nhng c ng, nhng ph t chuyn mn hay l nhng ngi nm gi nhng u mi quan trng ? - Gn nh l tt c. - H c l l ra sao mi c ch ?
. 26

- H i phn quyn cho mi ngi trong h c rng ri hn. H cn i gim thiu mt s chi ph giao t ca ban lnh o. V cn na... - Nh th no ? - H i thay i ng li. Thm ch cn i thay th c ti bng mt ngi do h c ra. - Th ng ngh nh th no v nhng i hi ? - Lm th no m thay th ti c. Ti c vn ling 2 phn 3 trong cng ty ny. Khng c ti, cng ty ny phi cht l lu ri. Hn na, ti l ngi sng lp ra cng ty ny m. - ng c bit ng Thn kinh doanh nc Nht Konosuke Matsushita, vo thi chin tranh, kinh t nc Nht suy sp nng n, mt s ln cng ty phi gii th hay sa thi bt cng nhn th ng Matsushta lm g khng ? - Khng. - ng c bit nh u Vua Thp nc M Andrew Carnengie xa kia thnh cng mau l v lun vng vng khng ? - Khng. - Th ng c c bao nhiu kinh nghim v kinh doanh ? Trong khi ng Tng Gim c tr mi ngc nhin trc cu hi thng thng, trng trn c v ngang ngc ny th nh t vn im nhin ni tip: - Xa kia ng Konosuke Matsushita lo li cng ty vng vng, vt qua sng gi ca mt nn kinh t b nh hng chin tranh tn ph l nh ng ch trng khng sa thi cng nhn, bit ng vin cc tng lp cng nhn th thuyn hp lc cng chia s hon nn, n lc khc phc kh khn tng gia sn xut vi cht lng tt, tha mn ng yu cu ca qun chng tiu th, vi gi thnh t, sn phm bn ra vi gi h. Cn Andrew Carnngie ca M bit s dng nhng ngi thn cn thuc quyn, nhng ngi rnh chuyn mn hp li thnh mt ban tham mu 50 ngi, gip ng ta gii quyt cc vn Kh khn trong hng Tm u hp. Ni cch khc l ng ta bit nghe li cc ngi cp di v trc thuc,chng c on, ca quyn. Trng hp ca ng, sao ng khng bit s dng nng lc v kinh nghim ca cc ngi thn cn, nhng ngi rnh chuyn mn ? Ngi ng bn cnh ng y cng l mt c vn tt, bit rt r nhng g cn phi lm ngay v nhng g phi loi b tc khc. ng nn nghe theo li t vn ca h, thc t hn. Cn ti, t xa mi v. Ti cha r c mu cht, ng ngch g c! Mun lm t vn cho ng c vic tt cng phi mt nhiu thi gian hi h, hc kinh nghim thc tin ni h trc . L thuyt nc ngoi cha hn l c sch cho thc t

27

y!. 8. Lm ch khng nn to c hi cho cc thuc h chng i. Tnh ngang ngc ca mt ngi, thng bc l chng i, do nhng s kin c a n t mt ai lm cho h bt bnh, kh chu v khng hi lng. i vi cng nhn, l do cp trn, hoc ng ch c thi c on, p t; cng c trng hp v ngoan c. Mun nhng hnh vi ngang ngc khng xy ra cho cp di, cp trn cn phi c nhng i x: - Ha iu. - Thn thin. - Chu v bit nghe kin ca h. - To khng kh lm vic d chu. - Cung cp y phng tin lm vic. - To c hi hc hi thm nhng kinh nghim mi, cch li lm vic mi, vi nhng phng tin mi. Ni chung l to c hi cho h tip thu, tin b tng tin nghip v. - Th lao, mc lng, s tng thng v tinh thn, vt cht lun c ch cho cng nhn. - Khng nn n p, i hi cng nhn lm vic qu nhiu m b th nhng ng lng cht i. - ng vt chanh b v. a phn nhng trng hp cng nhn th thuyn tr nn ngang bng, chng i l do li cp trn, gii ch hoc l thiu quan tm ci thin i sng lm vic, n ca cng nhn, hay thiu cng bnh, thiu lng nhn i m t tn, t i, bo th cc oan, k c nhng hnh vi, ch trng dng quyn lc trn p. 9. u l sc mnh trong mi tng quan ch th, trong cc chiu hng giao tip nghip v ? Thi nay, li ch huy iu hnh st mu c in khng cn thch hp na trong c hai lnh vc cng v t. Mi vn quyn li tinh thn v vt cht ca gii cng nhn, thuc vin u c ch trng, chng nhng th, tm l nhn vin cng c cu xt hng u, k t nhng bc bn trc nghim, phng vn trong tuyn dng nhn s, ti giai on phn cng giao vic v thanh ton th lao lng bng tng xng. Mu cht ca mi thnh cng doanh nghip thi nay khng hn n thun ch trng, sch lc ca gii ch nhn hay cp lnh o cng ty m mt phn ln hiu nng lm vic ca gii cng
. 28

nhn sn xut. Quyn lc ca nh lnh o khng cn nhng th on, bin php cng rn m thc t s khn kho, tinh t ca ngi ch, cp trn c lm cho cng nhn, cp di tin cn, n trng m nghe hay khng. Trong mt t chc cng ty c ngi ch, ngi lnh o khim tn, nh nhn, sng , thn thit gip mi tng lp cng nhn thng xuyn, kh ny sinh nhng tnh trng ngang bng v nhng ngi ngang ngc s mc nhin b khng kh ha iu, tm ng hp ci ha. Cho nn, cch i x trc tin dnh cho cc cp cng nhn, c hm ngn nga ngang bng ca ngi ch l th hin khng kh lm vic ha iu trong tnh tng thn tng i v coi c quan cng ty nh mt t m ca tnh thng rng m. Khi mt ngi ch, mt nh lnh o kt hp c mt khi cng nhn tn lc, ha iu lm ng lc y mnh tin trin t ti mc tiu l ngi y t to cho mnh c mt quyn nng ch thc, hp tnh hp l trong lnh o ch huy. ng ta s khng phi bn tm i ph vi nhng tnh hung ngang bng, v nhng du hiu ngang ngc b chnh cc cng nhn p tan ngay t khi cn trong trng nc. 10. Nhng cuc hp trao i thn tnh hng thng. Ch nhn, nh lnh o ch huy cng vic, cn c nhng cuc hp mt nh k hng thng cho ton th hoc nhng cuc tip xc ngn vi tng nhm nh cng nhn trao i kin. Khng nn kiu cch rm r vi l nghi, m cn phi thn thit v ha mnh vui v, nhm gip cho cc cng nhn cm thy ngi ch, ngi ch huy ca mnh ngy cng gn gi, qu mn hn. Khng nn c nhng li rn e, da dm. Cng chng nn em li nhng ni lo bun cho cng nhn ang ng ti ch thi hnh phn s. Nn lun mang ti nhng nim vui phn khi, nhng trn ci gin gi ha iu vi nhau, nu c th c. Tt nht l nhng tin bt ng y hng th dnh cho mi ngi nh l mt thng li ca t chc, cng ty, mt u im sng kin, mt thnh tu ln lao ca mt nhm chuyn ngnh hay mt c nhn thin ch no. Tt nhin l phi c km theo tng thng MU cng mi ngi thy rng cng lao ca bt c ai cng c ghi nhn v ngi no cng c i ng tng xng nhanh chng, kp thi. C nh th, khng khi lm vic phn khl gia tng v mi mu , hnh vi ca ngi no rp tm ngang ngc, bng bnh khng cn c c hi ny mm nui dng. Nu khng thi gi thc hin nhng cuc hp mt nh vy (nhng cuc hp mt ngay khi cng nhn ang lm vic ti ch m ngi ch huy i li tng ni chn trao i ch khng tp hp

29

ti mi vn phng, theo kiu giao ban hay ti mt phng hp ln theo kiu i hi bo co cng tc, ch th cng tc cui hay u nm), ngi ch huy cng vic nn c nhng vn th thng bo. Nhng thng t ny bao gm nh k hng tun hay na thng mang mt ln, k c nhng thng t t xut, phi nim yt vo nhng ch d thy nht mi ngi u c c v bit nhng tin mi m, vui v c li. 11. Khuyn khch mi ngi sn sng tch cc pht biu kin v nu ra sng kin c nhn. Ngi ngang ngc cng l k bt mn c tm sn sng chng i. H chng i mt cch yu t hn nhng k xun ng ph hoi nhng vn l mm mng ca nhng nguy hi ln. Cch tt nht ngn chn nhng mm mng nguy hi ny l ng bao gi xy ra nhng g khin cho ngi ta phi bt bnh, bt mn. Nhng ni m c trong lng, nhng thc mc ca nhn vin th thuyn phi lun c gii ta mau l. Phn ln u c lin h n vic thanh ton th lao, lng bng, vic thng thng, phn cng, b nhim v ci thin nhng iu kin, phng tin lm vic. Trong thc t cng tc, nhng ngi tha hnh nhim v c rt nhiu kinh nghim sau khi vp phi nhng tr ngi, s c v c nhiu kin mun ngh sa i. i khi cn l nhng sng kin kh thch hp tn trang thit b hay i mi phng cch lm vic cho c hiu nng hn. Ngi lnh o cn phi lng nghe h trnh by. V kh nng kin thc ca th thuyn lao ng chn tay c gii hn, h khng phi lc no cng ni nng c tri chy, ngi lnh o cn kin nhn nghe, khuyn khch h ni tt c mi vic h bit v mun by t ra ht. Mt ngi lnh o nng ny, thiu kin nhn m li nng ni vi vng ni: i! bit g m ni hoc l Trt lt ! Khng ng. S ph phn vi vng ny ch i ti kt qu l khin ngi mun trnh by ht thin ch ca mnh m khng ni c, ra bt bnh, bt mn, v lu sau thi ngang bng thnh hnh. l li ngi lnh o ch huy km ci ch chng phi do th thuyn cng nhn khng c thin ch. Cn phi cho tng lp trc tip cng tc hay sn xut by t ht nguyn vng ca mnh. Nh th s c nhiu kin hay ng gp vo thnh qu kh quan ca t chc. Ch trng cc oan, c on ca ngi lnh o ch huy s lm lm tt mi hy vng v ngun lc ca tng lp cng nhn lao ng. Cch tt nht thu thp nhng kin, ngh ny l thit lp mi ch tp th lm vic chuyn ngnh mt hp th kin cho bt c ai cng c th vit ra nhng sng kin, xut ca
. 30

mnh gi b vo hp th y. Khng nn chuyn cc xut, sng kin ny theo h thng, trt t ca t chc theo kiu trnh qua h thng hnh chnh xa c, nay li thi, chm chp. Lnh o cn c mt ban tham mu. Trong ban tham mu c mt ngi chuyn cu xt cc sng kin, xut do cc cng nhn gi ti qua hp th kin, ngi ny thng m nhn cc cng tc ca ngnh giao t nhn s trong c quan cng ty v phi c uy tn lm vic. Cng bnh, tinh t l nhng c tnh cn c ca mt ngi chuyn ngnh nh vy. Cn c s tng thng trng hu cho nhng sng kin v nhng xut ci thin phng tin hay phng php lm vic khuyn khch mi ngi chn thnh v tch cc khi nu ra ht cc kin ca mnh. Khng nn li dng c hi tr dp hay tr th k no thng thng ch trch ai trong ban lnh o hay gii cp ch huy trung gian. Nhng ch trch cn c quan tm cu xt tn tng, cng minh, v sau cng cng b quyt nh ca ban lnh o thanh ton tt c mi bt bnh, thc mc. Mt c quan lm vic c hiu nng lun thng tin l mt t chc c phng php v quy c, lun to c khng kh thoi mi v y tin tng. Nh th, trt t c tn trng, khng xy ra nhng v vic ngang ngc trong gii tha hnh nhim v. Tt nhin, cc vn tm l nhn s c quan tm hng u. 12. Trn ba, di e Trong cc c quan ln, khng phi ch c cp trn l lnh o, cp di l nhn vin, th thuyn trc tip thi hnh nhim v. Thc t, gia hai cp ny cn c mt cp gi l cp trung gian, hay ch huy trung gian. Cp ny tip nhn mnh lnh ch o ca cp lnh o v tip lin sau , truyn t xung di cp thi hnh. Mt mnh lnh hay ch o cng vic c c thi hnh nghim tc, chnh xc hay khng l do nng lc ca cp trung gian ny. H c th l trng phng, qun c, trng ban, trng nhm, trng ton hay t lm vic. Cp ny thng c i hi chng nhng v chuyn mn, nng lc, kin thc m cn v cc c tnh c nhn nh l: sng kin, tho vt, thin ch, nng ng. Nhng c tnh cn thit phi c cp nhn mnh y l cng minh, ngha l phi c tinh thn ch cng v t. Ch phong kin, thc dn tr kia o to gia cp quan liu n dch, ny sinh ra mt hng ngi hn h, tm tnh lng on nng lc v tinh thn ca mi ngi tha hnh cp di.

31

Bn ngi hn h ny xm chim kh nhiu cp trung gian, thng m mu ci lng, u, chn c thuc quyn, t mnh tng cng, tin bc ln nhng v th cao hn. H lun c thi quen thng i h p, ngha l tng bc, i u cp trn v c p dm nhng k di bt k lim s, ch mong c th li c nhn, tha mn tham vng ca ring mnh. Tnh trng ny chnh l cn nguyn to nn bt bnh, bt mn v ngang ngc cp di. Thi nay, cn phi thanh ton ht nhng tn tch y. Th nhng, lm mt cp ch huy trung gian tn tm, trung thc, cng minh by gi qu l tht kh. Thi th i khc, giai cp cng nhn tin b c nhiu u quyn hn xa kia v gii lnh o cc cu cng t lm vic nng n hn, trong th cnh tranh ro rit theo tng giai on. Nhiu hin tng mi ca x hi v nghip v pht sinh khin cho ngi ta, thuc mi thnh phn, phi ct lc lm vic hng ngy nh chy ua theo kim gi ca chic ng h. Cp ch huy trung gian v l b li cun vo mt qu o khc nghit, v nhng ngi c thc nhn ra rng mnh trong tnh hung trn ba di e, cn phi n lc, thnh tm, thin ch trong thc hin nhng k hoch do trn giao ng thi phi r sot, ha mnh hng dn cp di theo ng ng li vch sn. L l, thiu thc trch nhim l sa ly ngay. Cp ch huy trung gian tr thnh ct l i ca hu ht cc cng trnh k hoch. Mun thc hin c tt, ngi ch huy trung gian kinh nghim phi lun lm tha mn cc yu cu ca cp di. Nu khng h s nhn lnh tai ha trc nht. Phng b ngang ngc, bt bnh, bt mn ca cp di thuc quyn l mt trong nhng vn gay gt ca nhng ngi ch huy trung gian cc cng trng xy dng v x nghip sn xut. Mt s ngi kinh nghim nhn thc c rng cch hiu qu nht l gy nn cho bng c tinh thn tng thn tng tr vi nguyn tc tm u hp, mt nguyn tc kh thi m hi u th k 20, Andrew Carnegie thc hin c trong k ngh sn xut thp ca ng ta. Ngoi nguyn tc ny, cn phi bit nng cp di bng thin ch xem xt, tin c nhng ngi c kh nng, tinh thn trch nhim vo nhng chc v tng xng. y l s i ng, t ngi ng ch v nng cao gi tr nng lc c nhn m ai ai cng u mong c trong mi cng tc cng ng tp th. cn l phng sch tn dng nhn lc thch ng y mnh tin trnh cng tc hiu qu hn, v ng vo lnh vc tm l nhn dng, phng sch ny cn hm lm sch bt cng cho mi s bt bnh, bt mn, ngang ngc chng i khng cn ch no sinh si ny n v bnh trng lan rng. 13. Loi gh c him
. 32

Con gh cng l mt loi cua bin nhng khc i cht v hnh dng. Con gh ln hn con cua, cng ngoe cng di hn, vi dng v mnh khnh. Mnh gh c mu sc nhiu hn. C loi gh nhiu mu tng phn, ging nh mu ru, tng, ct v nc thy triu. Loi ny thng n mnh d dng trong cc khe hc di mt nc. Khi thy triu ln, chng i tm mi d dng m cng kh b lm nguy v nhng loi hung d khc sng di nc tn cng, nh mu sc trn mnh chng ha hp vi mu sc ca , ru Th nhng nhng m mu sc y khin chng c hnh th d dn, c n con ngi, c mt s phi kinh s khi nhn thy. l cc loi gh ven bin Long Hi, Mi N, Hn Rm v Nha Trang.., nhng li gh . Cm gic hi s khin cho nhiu ngi khng dm n chng, d rng tht chng ngon hn tht cua. Nht l nhng ngi c phong trong mnh. Trong mt t chc lm vic c nhiu vn phng, nhiu bn giy, c lc bn gp phi mt vi ngi nh loi gh . Bn e ngi khng dm ng chm ti h, v phong cch, iu b ca h c v khc thng. Bn lnh mt h hay trnh xa h trc, tuy rng h cng c dng dp kh i phn no, hoc l li ni ca h cng kh m du, ngt ngo nh l mt th mt ngt cht rui. Bn trnh xa h trc l phi, v rt c th, h em ti cho bn mt nguy c vo bt c lc no. 14. Nu bn l mt ph n t trng, oan chnh V ngoi ca mt ngi n ng chc quyn tht ng trng vng, kh knh. ng ta l cp trn ca bn, hoc l ng nghip, bng chc vi bn. ng ta c nhng c ch ng ng, t v sn n bn, c va chm vo ngi bn, dnh cho bn nhiu u i v tng qu bn. i khi, ng ta ni li bng ln, bng gi, gi vi cp mt nhn thm mun. ng ta tm cch gp g ring bn trong mt phng khng ngi. Nu ng ta l cp trn cc nc ngoi, chc chn ng ta thc hin nhng th on gi l quy ri tnh dc, nhng nc ta, ng ta cn thn, ch thc hin c mnh khe dng quyn lc, tin bc, qu cp mua chuc bn, a vo vng tnh i, ngoi phm vi c quan. Nu bn phn khng thng thng, mnh m, ng ta c th e da, hm he ui bn ra khi s lm khin bn phi mt vic v tht nghip. t bo v, bn nn xin i cng vic, thuyn chuyn qua mt ch lm, mt n v cng tc khc. Bn cng c th p dng phng cch chng i thm lng hn cho ng ta hiu rng, bn khng mun lm ng ta mt mt trc m ng nhn vin, khi bn phn i bng ku la l lc ng ta tn cng bn. Cch thc sau y c th hiu qu, nu ng ta sm thc, cn bit t trng. Khi ng ta ti gn bn, nhn chm chc hay thm kht vo ngi bn, bn nhn thng vo i mt ng ta, khng lay ng con ngi, mm mi li, t du hiu cm tc, sn sng phn khng. Nu

33

ng ta hiu c bn, ng ta quay lng i vi n ci, t , bn cn thn khng nn ti gn ng ta trong vn phng m khng c ngi khc hin din. 15. Li ni t nh ca mt ngi ph n thun hu, oan trang Nu ng ta cn tip tc tn cng tnh cm bn th bn tm c hi ni vi ng ta gia lc c ng nhn vin hin din nh sau: - Tha ng, ti cm thy c bn phn bo co ln ng v cc anh ch y mt nhn xt khch quan ln ng vi li khen thc lng ca mt v khch cao nin kh knh. Hm qua, mt v trng tui trong hng gio s i hc ti quan h cng vic vi c quan ta c ni rng: ng y rt hi lng vi cch lm vic bt thip, nh nhn, lch s ca mi ngi y. ng y khen ng lnh o gii, c t cch nghim minh, chn chn nn cc nhn vin tin tng, lm vic c trt t, l . Cu ni kho ny khin cho mi ngi tng thc, khng ch tm ti n ca bn, nhng cp trn c tm khng oan chnh vi bn hiu thu c. ng ta hiu bn cnh gic nh nhng ng ta vi s bo v th din cp ch huy ca cng ta, ng thi cn lm p thm ci th din y. ng ta s suy ngh chu phc v thm cm n bn. Du sao, cng l li cnh bo, mt bi ln lp rt c gi tr ca mt ngi khn ngoan su sc: trng ngi trng mnh. 16. D phng nhng cuc va chm lm v tnh cm thn thit Cho du ngy nay, ngi ta lun ci thin tng tin mi cch i nhn x th cho c tt p hn v cho du mi c quan lm vic ng ngi lun ch trng trt t, nn np ha sinh hot tp th, to mi lin h mt thit thn i, tng c gia ngi ny vi ngi khc, nhng phc tp thm kn trong tng quan nam n, phi tnh vn cn ny sinh trc tr. S va chm c nhng hu qu khc bit nhau, v mu thun. C th ti mt c quan no , v ngoi rt trt t, nghim tc, nhng bn trong lng ngi li y ry nhng no lon thm kn, to thnh nhng phin kch hi hoc l su mun bi thm. Lm sao c, quy lut t nhin sn c, m v dng thng giao thoa tng b sinh sinh, bin bin gia t tri ?! Trong ci th gii nh b ca mt phng s, trong ci khng kh c s hin din ca lng cc phi tnh, lm sao trnh khi lun lun cho c nhng s va chm pht n ca hai lung in? Bi , nu c mt v vic bt bnh thng, xy ra, y nh rng l do i tng m tnh.
. 34

Ngi p lun l cy inh, l mc tiu khin cho mi ngi ch mc dm ng. Mc tiu nu khng khin c ai thm kht xm chim bng quyn lc th cng l mu cht, l trng tm ca nhng cuc tranh ci hoc xm x bn tn. Thm ch, mc tiu cng ch ng nhng m mu en ti. trnh tnh trng ri rm thm lng trong c quan, c ngi tiu cc a ra kin, xem ra cng hu l, l chng nn t cnh hng trn bn vit, v nh th, cnh hoa hng gip ngi ta thng ngon v p t nhin, cht t th gin tm thn nhng ngc li, cng c th hin ngi ta l ng t nhiu cng vic ang cn lm tn tm. Ni trng ra, quan im ny l chng nn c nhng ph n qu hp dn, khu gi trong vn phng hay trong mt tp th lm vic ng ngi. V l cn nguyn u mi ca mi chuyn xo xo, ri rm v ngang ngc. 17.Khi ng bn ng nghip t l mun khc thng Du rng bn l mt ph n oan trang nghim chnh, bn vn khng th thot khi nhng thin kin lch lc, s k th phi tnh trong mt s cng vic v trong c vo nhng chc v trng yu. Bn rt an phn nhn nhng, thun hu thc , ngi ta vn c tnh ch chm chc bn. Bit rng bn lp gia nh, nhng nt tr p kh i ca bn vn khin cho nhiu ng nam nhi dm ng, khng mong c p tnh i, h vn c tnh tru ngi, khu gi bn, a vo cn ng ziz zac. cng l tnh hung ngang ngc trong mi giao lu ngh nghip. Nu bn s h l mt vi c ch thiu kim sot, mt cu ni khng d dt, mt ci nhn bng qu, mt n ci hn nhin, cng c th lm cho ai hiu lm bn. Cho nn, bn cn hiu rng mt n vin chc chn chn, vn kho trong cng vic c quan cng nh vn kho nh, cn phi t lm lm v cn trng thng trc. i ng, n ni, u phi d dt, trm tnh. Khng nn si ni, khng nn t l tnh mt cch qu t nhin n mc ngi ta lm tng l phng tng, s sng, trng trn. Nh th mt t cch oan chnh, c th khin cho nhng ng nam nhi bng bnh sinh ng lng trng hoa tru gho. Nn trnh tuyt i nhng li ni bng gi, c n v khng r ngha. Khi mt nam ng nghip t l mun khc thng, i loi nh ngi ta thng ni l sm s, c chn vi bn, bn tm mt c hi no , khi tnh c gp g ring t ca hai ngi ni chn phng khong nhng khng c ngi no khc, nh trong khung cnh thin nhin trc sn, bi u xe trc c quan, trong hnh lang rng, trong phng hp khi cha c ngi n, vv.. bn ni kho:

35

Anh Tm, ti nghe nhiu ngi khen ngi anh rt chn chn trong cng vic v cung cch x s trong tnh ng nghip vi nhau. Ti cng rt knh mn nhng ngi chn chn, c t cch lch lm nh anh. Ti hy vng rng t y v sau chng ta c cch i x vi nhau thn tnh nh l nhng ng nghip hiu bit, lch s nht. Ti s ni li vi nh ti rt nhiu v anh. y l cch ng nt chai vo c hng nhng k hay ni nng sm s v kha cht i bn tay m my ca nhng ng nghip hay di tn khng phi lc. 18. Khi nng l loi gh ?! Cu hi ny c qu ng khng? Nu c nhng ng ch ng sp da vo thn th, uy quyn v tin bc ngang ngc th cng c nhng lnh b, qu nng np sau th lc, a v v sc p lung lc, khuynh o cng vic v lng ngi. Nu c nhng ph n oan trang, thun hu kh knh th cng c nhng ngi p lng l, khu gi, phng xe ngang bng trt i. Nhng ngi y chnh l loi gh hay lm in o, knh s nhiu k yu d non lng. Bn hy nghe li trn thut sau y ca mt ng nam nhi v mt qu nng gh ca phng Ty, hiu c phn vo v tnh ng cn ca mt hng n lu bt thng, nu khng ni l ngoi hng. Ti nay 40 tui, lm vic di quyn ca Helena, cng ng tui, t 10 nm nay. C ta c mt i chng, ly d vo nm 27 tui, c chia mt phn gia sn c n vi chc triu la. C ta dng s tin chia ng ra lp mt vn phng i din thng mi v ngnh my in ton v in gia dng. Ti c c ta tuyn dng vo lm tr l mi v, k hp ng vi mt iu kin bt buc: Ti khng c lp gia nh v giao du thn mt vi bt c ph n no khc. L d nhin li nhun ca ti cao v ti phi lun bn cnh c ta. Nh th, ti bin thnh mt tn n dch c ta sai bo tt c mi vic, k c cng vic xoa bp. C khi, ti l mt tn n l tnh dc vo mt m c phn ch. Ngy thng ti cn l mt tn ti x v khi c ta c vic giao du kn o, thn mt vi mt ng ti phit, chnh tr no tng mt bit th, lu i no, th ti l ngi bo v gc ca. Khng c g ng ngc nhin, l mt mode thi thng ca gii kinh doanh Ty phng. Phng ng thm lng hn, nhng cng c th theo mt chiu hng khc, cc th ni danh v th trng ti chnh v kinh t. Nu bn l mt ngi n ng lim s, bn s khng chu c mt th ngh ngng b p t
. 36

ngang xng nh vy. V nu bn c khi no , vp vo mt hon cnh tng t nh vy v cng nu bn cm thy tht s cn c nng trong i, trong mi tng quan lng li th nn tm cch hng dn nng vo mt con ng ngay chnh minh bch hn. n ng vn l mt hng ngi giu ngh lc v ch ch, phi khng? 19. C bn n ng nghip tinh ma, qui qu a li, ct mn ang di chn bn, bn cnh bn v ngay trong vn phng hoc trong ch sn xut ca bn, ni cng ty, x nghip. N s n bng bt c vo lc no. Vng, gn ng nh th nu bn c mt n ng nghip qu lng l, khu gi v sn sng chp nhn nhng gi mi thch ca bt c ai. Nghim trng hn c l s gi mi, bao che ca sp trn hoc l c du hiu da hi cp ln no . S c mt lc ni lm vic ca bn phi mang ting nghe y tai. chn ng nhng nguy hi v thanh danh chung, bn c th ngh: -C bn i, ti bit c l ngi ph n p c kh nng, li duyn dng na. Ti rt tn thng. Ti c mong c lm mt ngha c gip c. Trong bui hp giao ban ti, ti s ngh cp trn iu c ln lm b th hay tr l cho ng X. nghe. Ti tin rng c hai u c li. 20. Khi k da hi bung xung, tn cng bn Nu bn b c ta tn cng th sao? Tn cng tnh cm, khiu khch bn trong cng vic, hoc v chm chc bn ci cho vui. Bn s m c khi bit rng c ta da hi cp trn ca bn, v c ta giao du thn mt vi ng y. Khng chng mi vic lm, k c nhng li ni ca bn ng y u nghe bit tt c. Bn ng bao gi bc l cm xc, m c. Nn im tnh, nh nhn vi mt n ci km theo li ni: - C c bit khng, nhiu lc ti ngh ngi tm mt ngi thay th ti ch ny. V rng c ai ngi mi mt ch u. Ti c nh vo mt dp no , ti c iu sang mt ch khc th s ngh c vo ngi thay. Nhng sau ri ti li ngh khc, ch ny cng khng my thch hp, tng xng vi c. C l, c phi ln vn phng ng A lm tr l cho ng y, thun tin v m thm hn, phi khng c?.

37

21. i ph ng ngo, bc ng? G nhn vin 27 tui cc sc hng h ng xa xi vo ngi trng phng 37 tui, gia lc khong mi ngi, va nam va n, ang cm ci lm vic im lng trong mt vn phng. ng hn. Ti hn? Vi ai? ng hn vi ti. Ti m hn vi anh? Anh dng ch sai ri. Ti lm phin anh g no? Ngi trng phng ngc nhin: G nhn vin ng ngo, bc ng: Ngi trng phng cng ngc nhin hn: G nhn vin ci ma, nhc li cu ni nh c tnh chc tc cp ch huy trc tip ca mnh tro ng lc cc nam n ng nghip khc b vit, khng ngi, ngng my nh ch, im lng nhn kinh ngc. Lm phin g ? Ti ni ng hn vi ti. Anh nn nh, anh l nhn vin cp di ca ti, li nh tui hn ti. Vy, anh hn lo hay ti hn? Ri sao? G nhn vin xn ti, nh khiu khch mun gy ra mt trn x xt vi cp trn ca mnh ch lm vic. Cc nam nhn vin khc, c ngi ng dy. a s nhn vi v tc bc. Ngi trng phng vn ngi yn, c nn cn xc ng mnh lit gi bnh tnh v ly mt ra hiu cho nhng nhn vin va ng dy, ngi xung. ng ta ni vi g nhn vin ng ngo kia: Ti yu cu anh i ra ngoi cho cc anh ch em khc lm vic. Khng, ng hn vi ti. Ti phi la ln ln. Anh c lm mt trt t trong ch lm vic v vi phm k lut, ti buc lng phi ku bo v can thip. Ti ch s, ng lm i. Ngi trng phng hiu nhanh, v sao g c tnh gy ri nh th v c chc tc mnh. G c iu v lm vic ti y mi su thng. Ngi iu g l anh g, ang ngi gh Tng Gim c, tc l cp trn ca ng ta. Trong su thng qua, g lm vic t tung t tc, v b mt nhn vin bt mn vn l mt trng phng vi phm k lut b h tng cng tc li dng, thi phng v xi gic. Nhn vin bt mn ang ngi trc mt ng trng phng a mt quan st. Chc hn mun dng g ng ngo ny kch ng ng ta, nu ng ta s h, hn tm cch li dng c hi lt ng ta.
. 38

Ngi trng phng ni r tng ting: -

Thay v gi bo v nh cnh bo, ng ta nhc my in thoi ln: Knh tha ng Tng Gim c, ti xin li bt buc phi lm phin ng vi s bo co t ngt ny. Anh Long, em ng, ang lm no lon phng ti, ti v cc nhn vin khc khng lm vic c. Ti lu anh ta vi phm k lut, v cho bit s nh bo v can thip, nhng anh ta vn lm n o, chc ng cng ang nghe thy qua my in thoi. Ti kp ngh n ng v v n ng. Cm n anh. Anh hy nghe ti. Anh i ra khi phng i. n cho ti. Ti tun lnh ng. Tha ng Tng Gim c. Ngi trng phng p li r ting vi cp trn cho mi ngi ang c mt trong phng nghe hiu, v ng dy bc ra khi phng lm vic. 22. Nu bn trong tnh hung th bn i x nh th no? Bn rt d ni nng. Nu bn ly uy quyn trn p k cung ngng th kh c kt qu tt p. D thng t i ca ngi ch huy s ni dy nhng trng hp ny i hi bn phi sm thc m thn trng. V sau lng k cung ngng kia l c mt sc mnh bao che. G c tin vo sc mnh cho nn g lm bung xung, nu khng h c bn, cng c kt qu l chc gin bn cho b ght hay la bn vo mt ci by sp m g cng ng la ging sn. l mc ch hi uy tn, lm nhc bn trc s ng ng nghip, nhn vin. Nu bn mt chi mt vi g th bn t vch lng cho mi ngi thy v nh gi bn thp l c m mt la c. Vn phng lm vic khng phi l v i hay ch u khu. Ai ln ting lm no ng, mt trt t l k vi phm k lut. Nu c hai cng v tc gin khng th km ch c m tranh ci vi nhau, u ng b x l. L ngi ch huy, nu bn nhc nh k vi phm k lut khng c th, chnh bn l ngi phi bo v k lut trc nht, bng cch nhn nhc. Khng ai ci bn hn yu, bt lc khi bn l cp trn m bit nhn nhn duy tr trt t, tn trng k lut. Bn nu gng tt. Ci gng sng , bit nhn thc ng n. Nhn nhn ti lp im lng cho mi ngi khc lm vic iu ha, chng t l mt ngi ch huy tinh khn, c bn lnh ch thc. Phn ng ca ngi trng phng qu l ng. Nhng cha su sc. Nu ng ta khoan vi gi in thoi ln ng Tng Gim c m t b ra khi ca vn phng, nn cn tc bc th mi ngi s cm nhn mc chu ng v c tnh nhn nhn ca ng cao hn na.

39

Ri sau , khi hon ton ly li s bnh tnh ng t mnh ti trnh by vi ng Tng Gim c mi chuyn, khng cn phi chp ng ti ci my in thoi, c l l m thm hn v ngi ta s khng hiu cch ng x s v i ph nh th no. ng Tng Gim c khi b quy ry bt ng n ni ng ta cng c th sinh ra tc bc ly. Trnh cho ngi ch huy nhng ni bc bi t ngt l thc tinh khn ca ngi tr l, k thuc quyn. V s bc bi ca ngi ch huy c th ly lan t chuyn ny ti chuyn khc, ng i ny qua ngi khc, khi cng mt thi gian c lm chuyn kp nhau p ti cn phi gii quyt. 24. Khng nn xy ra nhng hnh vi ngng cung v nhng li l chng i, ngang ngc Mt trong nhng bn phn phi lm ca ngi ch huy trc tip l duy tr trt t ni b v k lut c quan nhm m bo mi cng tc ca tp th c tri chy, t hiu qu. Khng lm trn trch v ny l mt khim khuyt nng lc ch huy ng tic. cho nhng hnh vi, li ni xun ng ca cp nhn vin tha hnh pht sinh, chng nhng ngi ch huy b tn hi danh d, b xm phm n lng t i ca mnh m cn b ri rm cho ni b tp th lm vic chung nhau. Tinh thn tm u hip b lung lay v tnh on kt ng nghip c c nguy rn nt, nh hng lm vic v phe phi cng c c hi xut hin. Ngi ch huy trc tip khng nhng gii v chuyn mn, k thut c kh hay tng hp m cn phi c kinh nghim v tm l nhn dng, am tng mi cch x l v cc vn nhn vin. iu ny c ngha l mi cp ch huy, nht l cp trung gian hay trc tip vi nhn vin h tng, cn phi tri qua mt lp hun luyn v giao t nhn s (Human relation approach Course). Tm l nhn s khng n gin v khng nn coi thng nh nhiu ngi th , khng my ch trng. Khng phi c quyn lc trong tay l d khc phc nhn vin theo kiu phong kin v ch thc dn c tn thi trc. Quyn lc ch a ti st mu v tht nhn tm. Kiu ch huy tn dng quyn lc bng bin php mnh hay e nt qua vn th ch l l thi bt cng v tiu cc. Cch ch huy theo li ch tay nm ngn cng l yu nhc, bing li. Nhng kiu cch ch huy ny nu khng gy ra tnh hung ta thn, chng i, m mu ph hoi th cng l yu im, ci ch cho mi s chm chc, ch trch. Ch huy c bn lnh, tch cc l cch i st vi thuc vin, thu phc c lng tn nhim v qu mn ca nhn vin, bit thuc h mun g, mong g lm hi lng, phn khch nhn vin ct lc lm vic vi nim tin, mi l cch ch huy c nhn tm, tin b, thanh ton c bt mn v ngang
. 40

bng. Vn ny ng suy ngh v pht trin trong cc c ch doanh nghip cng nh dch v, hnh chnh ngy nay . NHNG NT CHNH YU TRONG CH HUY Phi bit tm l nhn vin, lm sng t mi nguyn nhn ngang bng, chng i. Hy ha mnh vi mi tng lp nhn vin, thc hin tinh thn tm u hp. K ngang ngc v a dua trong nhng tnh hung chng i c cu kt vi nhau. Chng nhng cn c ni quy m cng rt cn c tiu lnh cng tc vi s hng dn y . y l ro cn v tng thnh ngn chn chng i ngang ngc pht sinh v bnh trng. Tn trng sng kin v kh nng chuyn nghip ca nhn vin. Mun thuc h khng lm sai v khng ngang bng, cn phi theo st cng vic ca h vi s hng dn kp thi, r rng. Dng nhn nh dng mc, l tnh kho trong vic ch huy Nn dng nhng ngi thn cn v chuyn nghip lu nm trong t chc mnh lm t vn. ng vt chanh b v, v nn to c hi thng tin, i ng nhn vin thng xuyn. Ch th, cp trn v cp di thn thit, ha iu. Khuyn khch pht trin sng kin bng cch to ra nhiu c hi thun tin cho mi ngi gii by ra ht kin .Lun thn trng vi cp trn v d dt vi cp di, nhng ch bao gi trn th i, di th p Lu nhng ngi hay da th thn m mu nh loi gh . Ngi ph n thun hu nn t nh cnh gic vi nhng ng ch ho hoa v nhng nam ng nghip sm s. Chng nn va chm lm v tnh cm thn thit. Nhng ph n c quyn lc v sc p quyn r thng n cha kht vng v hay ng cn. Bn c th b sa ly trong vng tay m i. Mt ngt cht rui y.

41

 a li, ct mn n np trong tm thn khu gi, rc la ca nhng qu nhn kiu sa m bt chnh. Coi chng nhng k da hi. H c th khiu khch bn bt c lc no. Phi tm hiu thu o nhng nguyn do khin cho ai bc ng v xun ng. Mt th lc no hay mt k xi gic no ang lm cho h phng ln nh mt qu bong bng. Nn l tr phn xt hn l t i phn khng nhng hnh vi ngang ngc chng i. Phn ng su sc cn c s can d ca lng nhn nhn. cho nhng hnh vi, li l ngang ngc, cung ngng din ra l s khuyt, li lm. Khng nn coi thng nhn vin. Phi hiu tm l ca h v nhng ngh, c mun ca h tha mn h.

42

Chng 3 LT LNG TRO TR V CHIM DNG VN LING Ch Tn xa nay c nhiu ngi bn bc, tn tng v khch ng nhau trong lm n bun bn. Quan nim tn trng ch Tn ca ng phng t thi xa, ngy nay cng c nhiu doanh nghip Ty phng nghin cu, p dng. Tn trng tn ngha trong mi tng quan i tc, ngoi vn bn c k kt, cn l khu c c gi tr c thc thi hiu qu mt s ngi thc tm, thin ch, chn thnh khng cu n giy t. Vy m c mt s ngi, cng hay ni n, ng vin ngi khc gi trn ch tn vi mnh, li chnh h bi tn v lm nhng iu bt ngha, vi nhng hnh vi tri ngc cng bng, l phi. Thng tin bo ch cho ta hay bit c mt s trng hp c th, v thc t cho thy rng ch tn kh gn gi c vn ton mt s ngi, m ta s ln lt xem xt n trong nhng tnh hung k sau: 26. i tc ngang ngnh. Ngi ngang ngc c thi khng thun hp vi tp qun, l phi thng thng. Ngi ngang bc l ngi ngang ngc si ni chng i. C hai u pht l tnh nt ca mnh qua hnh vi v li ni. Cn ngi ngang ngnh l k mu ton tri ngc nhng iu thun l, vi t tng lun mnh khe, c d mu. So vi hai hng ngi trc, loi ngi ngang ngnh trm lng hn, him su hn. Ngi ngang ngnh i vi nhng cng vic nh, bnh thng i khi ch lm bc mnh nhng ai xung quanh vi li l bin lun, phn bc. Nhng nu h trong mt mi trng hot ng ln, - th d nh trong doanh nghip bc cao, - l ngi i tc trong mt lin doanh hay hp doanh, coi chng, h l mt chng ngi, mt tr lc v c khi cn l mt ch th c kh nng ph v mi hp ng, cho du hp ng nghin cu k trong mt thi gian di, c k kt hn hoi. Cch phng b trc tin c hiu qu i vi ngi ngang ngnh l phi tm hiu thu o trc mi i tc. Khng nn tha hip k kt vi h mt vn no ln, nht l i vi ti chnh (vn ling u t). Nu khng th trnh c, ch nn cho h d mt phn tht nh hoc khng nh hng g nhiu ti mc tiu cn nhm ti. Phng bnh hn l cha bnh! tng ny vn thch hp trong mi trng lm n ni y.

43

27. Ngang ngnh, ng l ai? Ch ngha, m ting Vit phong ph, phn tch rt rnh r t m. Nhng t ngc, bng, ngnh u c c tnh khc nhau. Mi t theo sau ting ngang lm ni bt sc thi c tnh kh chu ca nhng ai m nhiu t ng dn tc khc khng h c hay khng th din t ni. Khc hn ngc v bng, ngnh biu hin vt bn nhn, c tnh him c. Cho nn ngang ngnh l mt tnh hung mang mt ngha e da. Mt ngi ang c th lc, quyn uy m ngang ngnh l mt ngi nguy him, c th mang li khn kh c nguy cho lm k khc. Trong mt cuc hp tc m c s hin din ca ngi ngang ngnh uy quyn, th c nguy tan r, thm ch i ti him ha, l iu kh trnh khi. Tnh ngang ngnh n nu trong mi hng ngi, v i vi quyn uy, c khi l k cp trong lp o thy tu. Chng phi l iu qu ng khi ny sinh tng ny. Bn nhiu thi gian suy ngh trong cuc i lm n, s nhn ra mt vi ai bn phi chm mt i u m trc bn khng h ng c. 28. Lm sao nhn din ngi ngang ngnh? Trong mi dch v lin quan ti ti chnh, u t vn ling bn cn ch trc nht ti ngi i tc, hn hp. Tin bc rt quan h trong cuc sng, c bit l cho kinh doanh, khng th trao ph cho ngi ngang ngnh, lt lng. Ngay c vic nhn tin u t ca h cng phi coi chng. l li cu, mnh xng c him hc, khng th nut gn. Mun nhn din mt ngi ngang ngnh, bn khng th n thun cn c vo v ngoi, tin tng ni li ni, n ci ca h lc khi u cu chuyn m phi tinh nhn xt nhng im sau y: 1. Qu trnh lm vic ca h, nhng thnh tch t ca h c tri chy, c nhng u khuyt im no? 2. Trong nhng cng vic qua ca h c nhng rc ri no? Nhng rc ri c phi do h gy nn? H c soi mi, vch l tm su, c lng on tinh thn cc i tc, nhng ngi thn cn hay cc ng nghip ca h khng? Chng c trong qu kh l kinh nghim cho hin ti v tng lai. Nu trong qu kh, h gy ra nhiu ngang ngc, ngang bng, li c t nhiu m mu, th on, tt nhin bn phi trnh xa h. Khng th bt tay vi con co t mnh khi phi sa ly, lm nguy v sau. Chng th t vic, hay khng lm cn hn em tin ca, cng sc v thi gian vo la vi
. 44

nhng ngi ngang ngnh c nhiu m mu, th on. Nu trong qu kh, mt ngi khng l cho bn thy hoc bn khng tm c mt chng c no khi tra xt, khi ni chuyn vi ngi y, bn hy lu ti nhng iu sau y, nhn din, nh gi con ngi y thc s nh th no: 1. Khi ni chuyn vi bn, h ci gm u xung, ch mm ci, nhn len ln bn, khi bt gp bn ch mt h, h lic ng ch khc v t v tng l. Nh th, h cng nhn xt bn . Nhng khng phi nhn thng thng, ng hong nh bn m h nhn ln lt vi hu , v toan tnh. Bn hy t nh liu i. Ngi ny khng trung thc, khng n c hu. H c th mua chuc bn nht thi ban u li dng bn th li v sau hoc l khi c li ri, h tng l bn, hoc vt bn mc k vo tnh hung chi vi, thm ch trong s thm hi m khng bun tht ra mt li an i, hung chi l hnh ng cu . 2. Lu v ngi khc kh, ngho nn ting ni, thiu nng nhit v thn thin. 3. Khi bn ni, h ch lng nghe v mm ci. Bn khng th on hiu c ci ci mm ca h c ngha ra sao nhng chc chn, h thy c bn c mt ch no , mt im g m h c th khai thc c v nhm ti tng lai. 4. Lu my u ngn tay ca h. Khi ni chuyn, my u ngn tay ca h ty my vi nhau. l s toan tnh, m mu trong trong u c pht l ra ngoi. 5. Khi bn ni, bn cng tm kim sot h c hay ct vt, ni lt lo g vi bn khng. Nu h c phn bc vn vo bn, th cng l du hiu tt, h t ngay lin tnh ngang ngnh. Tuy nhin vo nhiu trng hp, nu nhng cu hi vn vo hu l, th ngi ni ra c th l ngi cn trng, chn chn trong cng vic. Cn phi c kinh nghim v tinh trong s phn on ny. Tt hn ht, bn ng thao thao ni chuyn vi s phn khi hay b b ci ming t ho. Bn cn nh lun, ci thng thic g ku lng xng l ci thng rng, khng cha ng ci g bn trong c. Cn ci thng ng nhiu thc l ci thng khng vang ting n o, c m thanh trm lng. Nh th, bn nn ni tht t. Ch ni nhng g ng ni v ni ng lc, hp thi, r ngha, mi l ngi chn chn. Phi tm hiu thc r, v ng thc cht con ngi ca i tng hn l bc l ht con ngi ca mnh cho ngi ta thy. Nn nh rng khi bn ni nhiu vi ch l cho ngi ta r nhng u im ca bn, th ng thi cng c tc dng ngc li, bn cng cho ngi ta thy nhc im v khuyt im ca bn. Mt cu ni ca Tn T trong binh php xa l Bit ngi bit ta, trm trn trm thng. Cu ni ny, v ngha lanh li v tinh thn mu lc, p dng trong i nhn x th, trong kinh doanh ngy

45

nay, cng kh thch hp, hu l trong mt s nhiu cng vic lm n. 29. Khi hp ng b ngi ngang ngnh e da Mt hp ng lm n, du ln du nh, c k kt trong mt vn kin chnh thc hay khng, vn c th b e da v ngi ngang ngnh m mu ph v. Khi quyn li ring t ca h khng c tha mn theo s mong mun ca h, h c th to nhng bt li cho ngi khc, cho ngi i tc hay khch hng ca h. H cng c th lt lng, tro tr bng nhiu cch khc nhau nhm mc ch gy bt bnh phn n. H tm cch gy s i tng ca h, nu khng c lng kin nhn, sinh ra tranh ci, i ti quyt nh ph v hp ng. l m mu gi i tng vo th yu, hoc l y i tng ca h quyt nh mt bin php, ri quy li cho i tng ca h. i tng ca h sau khi mc mu, b sp by gi ca h s nhn lnh mt hu qu thua thit. Bn chng nn th , khinh thng ri t mnh chuc ly mt tnh hung xu, khi ng u vi mt ci by m mu m h ging ra ch i. 30. Lt lng trong vic thanh ton tin nong Trong vn gii quyt tin bc, ngi ngang ngc v ngi ngang ngnh thng c th on k sau: 1. C tnh tr ni thanh ton tin lng, tin th lao, tin thanh chi theo cc iu khon hp ng. 2. Ha hn nhiu ln. 3. Mn nhiu c tro tr, khi hp ng c tin hnh c mt phn ba, hay na chng, khng chu tip tc ng trc tin theo iu kin hp ng, hoc tr hon gy tr ngi cho tin trnh. 4. t nhin ku gi s nh lng thng cm vi i tc, thay i cht t, t mt s chi tit nh, sau cng i hi i tc phi chp nhn iu kin ca mnh ra ngoi vn bn k kt. Th d: Hp ng k kt ghi iu khon thanh chi l: ng trc hoc gi u, tng v vic hay mt phn. Khi hp ng tin hnh c mt s giai on, ngi ngang ngc v ngang ngnh khng chu ng gi u hay tng phn na, c hn ln hi nhiu lt ri sau cng i hi cng vic xong mi tr. 5. Khi cng vic hon tt, li bt cht gim bt s tin phi tr, thm ch st xung ch cn 3/5 hay 2/5 vi nhng l do vin c vng quanh, khin ngi ch i nhn tin phi st rut, tc bc sau cng phi chp nhn s tin h chi tr, vi ngha c cn hn khng, t cn hn l ch i dng dai mi. Nh th l m mu ca h thnh cng.
. 46

6. Trong bun bn, cui cng trong thanh ton, vn c giam li mt s tin khin ngi ta n i nhiu ln sinh ra chn nn b. Th d nh trong cuc bn bun ngy Tt. Cui nm phi thanh ton ht, k ngang ngc v ngang ngnh c giam mt phn sang nm. Vic ny sinh ra ci c ln ting gia cc bn hng vi nhau, thng l gia ngi giao hng v ngi bn l. Mt s ngi giam tin li c ch tin sm vng git tin vn ngi khc Nn nh rng ngi ngang ngc v ngang ngnh khng v n ngi ln tui hn mnh. Lc u, h c th ci u, khum mnh l php gi mt ngi hp tc trng tui bng Bc, bng Ch, nhng sau vn m mu lt lng nh thng. Khi ngi ta c tnh m mu tro tr th o c dp qua mt bn. Nhng g gi l thc, l php cng c ngha l nhng yu t d m mu li dng, khi ngi c tui rng lng v c lng tin k nh tui hn t ra n nhng mnh ngay t lc khi u. Trong bun bn, dch v, d thng xy ra nhng chuyn v li lc ring t m mt nhn ngha nh vy. Cho nn, bn cn thc thn trng v lun c li va nhc kho, va cnh bo vi ngi mi l ra nhng du hiu u tin ngang ngc hay ngang ngnh: Ti bit ng b (hay anh ch) l ngi tnh ton gii. Xin nh l nhng mu tnh th li ring t thng lm mt nhn cch. ng nn s dng trong cng chuyn lm n chn thnh. Ti bit r v d liu ngn chn nhng mi nguy hi. 31. Du hiu u tin l tr ni, khng ng hn Vic thanh ton tin bc, ngoi s giao kt v nhng iu khon tng tr gi, ph khon ph thuc, v cch thc giao nhn, ng trc, trong mt vn t hay hp ng khu c (thng nhng ngi lm n chn chn, c uy tn, mt li ni ra ca h cng c gi tr khng cn vn bn k kt. Cn ngi khng bit gi tn ngha lu di, hp ng c trm iu khon v c trm hp ng cam kt cng k nh khng) cn c nhng li c hn thanh chi. Vic hn ngy gi tr tin m thc hin khng ng, c tr ni mi, hn ti hn lui l du hiu mt mu toan en ti ca ngi ngang ngnh. Tip sau l nhng li l bt b kh chu, trong vic giao hng hoc ch bai trnh trn nhng hng ha c giao nhn m khi trc h khng ni g, li c lc cn thch th khen ngi, tn ng. Nhng bt b l du hiu chuyn sang giai on c tnh lm lng cng mi giao dch bun bn. Gp trng hp ny, bn nn t thi : Ngi ta thng ni ch bun bn, lm n nhanh l, tin bc sng phng. Sao by gi ch li trc tr vi vic tr tin cho ti nh vy? Nu ti ni ra cho mi ngi bit, e ngi ta ngc

47

nhin lm. Ti khng mun th. Chc ch cng hiu rng tin bc l huyt mch lun chuyn rt cn cho vic mua vo bn ra, hay ly hng ha. Thi gi cng qu hn c tin bc. Xin ch ng lm mt thi gi ca ch v ca ti thm na, cuc lm n chung c thun tin di lu. Ch ng bt ti phi xt li cuc lm n chung y. 32. i tc ngang ngnh b cong hp ng Mc tiu ca mi cuc kinh doanh l nhm ti thng li. Hp doanh hay lin doanh l quy t nng lc mnh tin chim mc tiu . Khi u, ai ai cng hng hi, nng nhit, tch cc trong cuc vn ng, tho lun v chung vn. Do tin tng thng li mc tiu v thc lc kh nng chim ot ca mnh, nhng bn ng tm nht tr gp phn kin to cng ty phn u t thnh kt qu. Dng nh ngi ta hng hi n ni ci vang, v tay bm bp khi cng ly chc nhau, ng vin nhau chen vai thch cnh tin ti thnh t. Mi d bit san bng, mi th tc u vt qua. V, ngi ta lun tm mi cch cho cng vic tri chy, dng nn mt c s bit my t ho. Nhng ri thi gian dn tri, cng vic n nhiu, le ln mt s tia sng li nhun. Ngi ta bt u dm ng, xem chng nhau, lo cho quyn li ca mnh, s ngi khc ginh trc, ot nhiu, chim ly phn u th. Thm ch c k m mu t chim lnh ly u thng, li lc trc nht. S nghi k l dng, ln dn. Nim tin ln nhau suy sp, bt u kh cn. Th tc sinh ra rm r. c quan liu ca nhng ngi c c ng u pht sinh. Cuc tranh chp ni b ngm ngm. Nhng k ngang ngnh ang c quyn lc trong tay khi s mu toan cng c uy th. Nhng k t him mu tnh lt . Mi ngi u vin ra nhiu l l trit h k no b nghi ng c hnh vi ngc li quyn li hay xm phm n v th ca mnh trong cng ty. C nguy tan r, sp t chc lin hp dn dn hin r. ng l ra, trong tnh hung ny, mi ngi u cn phi thc cng c tnh on kt, tinh thn tm u hp th, v t li, ai ny u lo tranh chp, khin cng ty tt hu v sa trc vc su thm.
1

Ring ngi ngang ngnh tin hnh mu toan i sa cha cc iu khon trong hp ng. Nhng vn c cam kt b a ra xt li. Hp ng c th b b cong mo m chng phi nhm
1

c tham kho thm vn Vng i ca mt Cng ty trong cun 101 cch i ph vi ngi bt mn Phm Nguyn NXB Thanh Nin, 1999 hiu r do nhng yu t no mt cng ty c hnh thnh, pht trin ln mnh, mau gi ci, suy sp, tn ln v sp tim, theo nghin c u v mt l thuyt ca nh t vn doanh nghip M Ichak Adizes.

48

mc ch ci thin tnh th sa tut dc ca t chc cng ty m phn ln li hng v quyn li c nhn. Tnh hung ny rt nguy him, sinh ra bn ci, rc ri thm. Nu bn lm vo mt tnh hnh phc tp nh vy v bn l thnh vin ca hi ng qun tr, l mt c ng c vn ling u t, bn nn a ra mt lp trng thit thc soi sng mi ngi: - Tha qu v, chng ta ai cng nhm ti mc tiu chung v c quyn li ca mnh nm trong . Chng ta u t chng nhng tin bc m c tim c, nng lc tay chn vi phn ln qu thi gian ca chng ta v ca c nhn mi ngi. Quyn li ca chng ta c lin h, tng quan cht ch vi nhau nh nhng mc xch trong mt si dy xch. Khng th tch ri. Ti ngh mi ngi chng ta khi quan tm ti quyn li ring ca chnh mnh, th trc nht phi ch ti quyn li chung ca t chc tp th. Chng ta nn xch li gn nhau hn na, nm cht tay nhau tin bc hn na. Nh vy tt hn l mi ngi t tch ri tm lo phn li cho ring mnh v c tnh ch trch ngi khc. Nhiu tay v nn bp, hu hiu chc chn hn, tha qu v. 33. Khi ngi thanh ton k ko Tin bc c tha thun t trc, nhng khi thanh ton th ngi c bn phn tr tin li k ko i bt. y l tnh tham, ch k ca ngi ngang ngnh. Nu ngi l mt ng ch th ng ta qu l mt ng ch rt rng. n ng thng phi rng ri, vy m ng ta qu hp hi. Trong mi chuyn lm n v sau, l ngi lm vic di quyn ng ta, bn phi coi chng v mi khi bn bc v vn lng hay tin th lao v mt chuyn g , bn nn nhn mnh: - Tha ng, ti hiu rng ng rt cn thn v tin bc. Ti ng vi ng mi chuyn thu chi s dng tin. Trong v ny, ng v ti suy ngh k lng ri, khng cn thm bt, x dch g na, s tin m ng phi chi chc chn ri phi khng? ng v ti khng phi mt thi gi ni thm g na. 34. Khi i tng lm n l mt ph n lt lng Xin nhc bn nh rng bn l mt ngi n ng, khi ni chuyn vi mt ngi ph n, bn rt c th b thua thit hay yu l 50%. y khng phi l vn k th gii tnh m l vn t nhin. Khi bn cn th u, bn khng th no thng l l vi b m, ngi ch hay em gi c. Vi m, th bn phi knh trng, vi ch em gi, bn cn phi nhng nhn. n tui bit yu, bn phi lun chiu chung ngi bn yu. Trong giao tip x hi, bn cn phi lch s vi mi ph n, ngay c vi nhng c xu nh ma lem chng na.

49

Khi lm vic vi mt b ch, bn phi c n l ch thc ri. Vi c bn ng nghip, bn li cn phi t ra l ngi nng gip thin ch, kh i. Nh th, trong mi chuyn, i vi bt c ngi n no, bn mc nhin nhn ly phn yu th ht 50% ri cn g ?! Cn trong cuc lm n m bn phi bt tay vi mt ph n c tnh hay lt lng th cng rt c th bn yu th, yu l n 100%. Tuy nhin bn nn t tin: - Tha b, ti nghe ngi ta khen b l mt ph n rt chi li, tnh ton gii. Ti rt hm m. Trong vic ny, v vn tin bc, b suy ngh k, khng cn bn li khi thanh ton phi khng? Nu ng vy, ti xin ht sc lm cho b hi lng, tha mn. Cu ni nghim chnh nhng nh ny s khin cho b ta thm tha. Khi b ta t ra lt lng vi tnh c hu vo lc thanh ton tin cho bn, bn hy nhc ngay li: Hm trc, ti nhn mnh v iu chc chn ca vic thanh ton. B hi lng, tha mn ri. u cn phi thc mc na?. 35. Khi i tng lm n lng ng Thut ng lng ng dng y l mt phng ng thng dng pha Nam, c ph bin trong bun bn v trong mi dch v. Lng ng l thi , cu ni khng dt khot, mn c ny n c chm tr tin bc, ct xn, i khi by v thm nhiu chuyn nh nht lm mt thm thi gi, lm bc mnh ngi khc. Lng ng l thi rt xu, chng nhng ca ngi ti tin m cng l ca nhng ng b ch ln khi tr tin cng cho ai. iu lm cho ngi bc mnh mt l phi ch i lu lc, ti lui nm by ln, c khi hn na, mi nhn c tin. Nhiu b ch tr p m lng ng th thi ca b ta khng p cht no. Li ni c a b ta tht ng x v v c khi rt kh nghe. Nhng v b ta c quyn lc, tin ti v ngi ta cn phi nhn ly tin ca b ta cho nn phi nhn nhn, chu ng v ch i. Bn nn ni vi b ta: Tha b, ti sn sng ch i b, hu h b cng c, v ti ngh rng th no ri b cng vui lng tr tin cho ti. B mun ti lm thm g cho b chng?Ti sn lng lm cho b hi lng. c hu h mt ngi n b p l dim phc cho bn n ng m. Ni nh th l c ngha tru chc, c khi cn l trch thng i li vi tnh lng ng v l ca b ta. Ly tru chc nh tr li tnh lng ng, l l bin php c in ca ngi Ty phng gi
. 50

l phng php c c rt v mi nhn (Carrot and stink method). Phng php ny c ngha l ci g cng m cn c th m c th dng mi nhn cht vo. Bn hy cht t th gi m ngh suy. Cn vi mt ngi n ng lng ng, bn ni: - Tha ng, xin ng ng mt thi gi qu bu ca ng, v th no ri ng cng phi tr s tin y cho ti. Ti tin rng ng l ngi hp l, bit cng bnh l g.

36. Mt cch i tin ngi lng ng, trong mt dch v mua bn gia hai ngi ph n vi nhau Mt tnh hung m cng l cch i ph ngu nhin xy ra thc t trong cui ngy sau cng ca nm c, dp Tt K Mo 1999, ngay khi tp sch ny c bin son ti y. Xin c dn k ra lm mt th d in hnh. Nhng cuc mua bn, cung ng hng ha theo tng v ma c tnh cht khc hn mua bn quanh nm. Thng ngi ta, bn giao hng s v bn nhn hng bn l, lun tha thun vi nhau mt hn nh cui cng thanh chi tin bc. Nhng ngi trung gian bun bn hng s cn phi thu gom tin li thanh ton cho nhng u mi nh l l bnh, va, nng gia v..v.. khng th tr hon dng dai gia ngi bn l v mi li trung gian, v nh th, s gy ra tnh trng tr ngi nh hng dy chuyn. Bun bn ch Tt li cng c gii hn nht nh theo tp qun xa nay. Mi cuc thanh ton u phi thc hin chm tr nht l vo ti giao tha, trc khi nm c ht v nm mi n. c l tr thnh tp qun. Nhng ngi tn trng u gi gn sau cng ngi ta tng qu biu cho nhau, hi thm nhau kt qu ca nhng ngy bun bn vt v cui nm, ri hn gp li nhau vo ch Tt nm sau. Vy m li dng tnh thn thit ny, c ngi ngang ngnh c tnh la nhau, u ma ku gi hng cung cp tht nhiu ri cui cng khng chu thanh ton ht, i gn li vi triu ng qua Tt mi tr, du rng hng ha thu vo h bn sch t ba ngy trc. Tnh hung ny sinh ra i co. Khng ai c th chu nhn c. C ngi b hn li nm gi chiu, sau khi b phn khng mnh m. Nm gi ngi ta li thu tin, cng khng c. Li hn ti 8 gi ti, ri 11 gi, na m lc ch n giao tha. V th, ngi ta sn sng quy cho mt trn, chng , k ngang ngc mi chu mc tin ra thanh ton ht. Ti sao vy? V ngi ngang ngnh mun chim dng vn. H m mu dnh tin sang nm khuch

51

trng mt vic g . t nht cng l mua xe, sm vng chng din ngy Tt. trong trng hp ny, bn nn c thi nh mt ngi kin nhn lm v thnh cng. - Ti ni cho ch r. Nu ch khng tr tin cho ti. Ti s ng y i ti chng no ch thanh ton, ngay c trong gi pht n giao tha, v ti cng bo tin cho chng con ti bit em sn gh b n trc ca nh ch nm ch n sng ngy mng mt Tt. Nh th l p dng tr li thm mt ln na bin php c in nht: c c rt v mi nhn 37. Chim dng vn, mt cch lm n ti t trong mt li bun bn suy i v mt nn kinh t bt bit tng lai Chim dng vn! Chc bn t nht mt ln nghe qua t kinh t cht ngi ny, t my nm tr li y? l li lm n bt chnh ca mt s ngi ngang ngnh rt ng b ln n. H dng mi hnh thc, quyn lc, u th bt cht k u tt mt ti. H ngi trn, trc, s dng ngun vn ca ngi khc trong khi h khng t b vn ra, xoay s lm giu bt chnh. Chim dng vn din ra di nhiu hnh thc khc nhau: 1. Bn c mt hay nhiu hng ha giao cho ngi phn phi hay bn l. Ngi ta em bn ht thu tin vo, nhng khng chu thanh ton li cho bn mt cch sng phng, m dng tin mua hng ha khc tip tc bn bun. Vi bn, h kht ln hay tr tin nh git. Mi triu ng vn ca bn trong hng ha bn ht, c th c chia ra tr trong vi mi ln. Nh th tin ca bn s b tan r, khng th tp trung sn xut g c na. 2. Bn c hng ha khng th t phn phi pht hnh c, bn giao cho i l, nh pht hnh. i l, nh pht hnh bn ht nhng ti k hn thanh ton cho bn, h li ni hng ha ca bn bn khng c, tn ng nhiu, cht kho ca h. H bo bn em xe ti ch v. Tt nhin bn xanh mt. H li thi n vi bn: Nu bn khng ch v th bn , h c gng bn dn, l d nhin bn phi h gi, v ch i mt thi gian c khi c mt, hai nm. Thc t, h dng tin ca bn lm chuyn ring. H gom nhng s tin ca nhng nn nhn khc ging cnh ng ca bn, cng vi s tin ca bn to nh, to xe, dng thm c s mi u 3. H la bn bng cch trao i hng ha. H nhn hng ha ca bn vi gi r v i li bn hng vi gi t hn. H bn c hng ha ca bn m bn khng bn c hng ha ca h, kt cuc bn tiu ma ngun vn cn h th lm n pht t ra Bit lm sao, phi khng? V h c u th hn bn. V vy bn nn nh:
. 52

1. ng cm li dao, nu khng gi c cn dao. 2. Hay xem xt k lng trung thc, ng tin li ni ca i tng lm n ma mnh. 3. Hy lng nghe, suy ngh nhng li tm s ca nhng ngi i trc. Xe trc , xe sau ng i theo ln vt xe trc. 4. Cn thn trc nhng k ang c u th hn bn trn th trng. 5. Tt nht, trong mt khong thi gian no , khng nn da thn da th bt tay vi k mnh hn mnh, m phi t mnh tin tng vi nhng bc nh m lm n chc, hn l ham li to m c c nguy t tin vn. 38. Chim dng vn, hin tng ny pht sinh t lc no? Hin tng ny pht sinh t khi c phng thc bn bun hng k gi. Bn nn nh hng k gi cng cn c ngha l hng ng, bn khng chy, hay l hng km phm cht. Nu hng ca bn tt, bn chy, th bn k gi lm g? Khi khng, bn em vng trao ph cho thin h, em con b ch ? Bn phi t mnh bn ly, thu tin. Bn phi t tin, bn phi n lc, phi tch cc ch? K gi hng ha ca mnh cho k khc bn, khng nhng chng c thu tin tn v ngay m cn mt qu nhiu thi gian, to cho ngi khc c hi chim dng vn ca mnh, l li lm n tiu cc, khng bit x l tin vn. ng vi trch ngi, hy t gin mnh trc i . Nu khng ky gi th ai chim c vn mnh? Vy th, hy dt khot nh kiu ng b ta xa dy, nm na, bnh d m chc n: Tin trao, cho mc. 39. Bn lo s hng ha ca bn bn khng c, t mnh bn khng ht ? Bn hy xt li kh nng sn xut ca mnh, thc lc kinh doanh ca mnh trc khi lm mt chuyn no. Bn cn phi bit: 1. Sn xut hng ha c tt. 2. Gi thnh r, gi bn h c lng tn nhim khc hng tiu th trc tip. 3. Bit cch thng tin qung b su rng, gii thch tn tng trong tip th v cnh tranh. 4. Sn xut t, va yu cu ca th trng tiu th. 5. Phi bit o ni chn mi ng giy. 6. Phi t tin, t mnh n lc pht trin trnh gi trng cho c.

53

7. Chng th khng bn hn l bn tha . 40. Chim dng vn tim c Bn ngc nhin? ng Bn c ng rng bn vn ngh s, bn vit sch nh k ny cng vn b chim dng vn tim c nh thng. Mt tc phm c hnh thnh t bao thng ngy, t nhng m thc trng mt ti 3, 4 gi sng, c em ra ph bin, thin h hoan nghnh, vy m tin nhun bt thu vo rt l ch, chm tr, c khi ngng di c hng nm, hoc kin tng nhau ra ta phn x. C khi, mt bn tho c em bn chuyn tay m tc gi khng h hay bit, khng c ng no. Cng nn t xt mnh trc . K vit sch no khng c tng cao rao vi cc vn ti, siu ngh nhn trong thin h, m ch ghi li y nhng li t dn lng ca chnh mnh. 1. Khng lm tha mn tnh t c, t ho v thch th cho c nhn mnh. 2. Chn k ngi ng tn nhim, lm n lu nm, bit yu ngh v trng ngh trnh tai nn do nhng k mua i, bn li chuyn tay mt bn tho, hay tc phm. 3. Hp ng khai thc cn phi c gii hn nht nh, ch trng nhng iu khon tnh ngha rng buc hn l v tin. 4. Danh vng v tin bc l m sng, khi ta. Ch trng ti cc yu cu v ngun li khai tr ca qun chng, c gi. Mt trm ch k trn mt trm hp ng c khi cng v gi tr i vi ngi ngang ngnh, lt lng, nh ta tha r. Nhng mt li ni tnh ngha, thm su tn y lng, tht c gi tr rt ln i vi ngi t trng, yu ngh chn chn. Trc khi hp ng lm n vi ai, cho du c k kt trong vn kin hay ch l khu c, ta nn c nhng li dn d vi nhau v s tn trng li ni, lng tin, trong vic lm, gia cc i tc ngi li vi nhau. Trong mun ngn trng hp gi tr, li dng, lt lng, tro tr, i khi nhng li ni ch tnh cng gi c tm lng chn thin. l mt hiu qu thng li cao p, qu hn c vng bc. Bn hy c nhc i, lp li nhiu ln trong cc cuc lm n c bn vi cc bng hu, ng nghip cng mt ch hng. Nhng, t bn phi nu gng trc nht. - Tha qu v, trong hp ng ny, ti xin t nguyn thi hnh trc nhng g m qu v mong i. Ti khng ha trc, nhng quyt tm thc hin mt nguyn tc. Ti coi quyn li ca qu v
. 54

trc quyn li ca ti, quyn li ca qu v cng l quyn li ca chnh ti. V th, khng v l g m chng ta bt c tnh hung xu no xy ra trong hp ng ny. 42. Ngang ngnh v cnh tranh Cnh tranh trong kinh doanh v trn th trng l tt nhin. C hai chiu hng cnh tranh: a. Cnh tranh xu: y l l li lm n th ch hi nhau gia cc ng nghip cng mt ngnh ngh, th li cho ring mnh. b. Cnh tranh tt: Cc ng nghip l ng minh, ng ch cng tranh ua theo tinh thn th thao, gip nhau tin ti mc ch cao p. Cc vn ng vin thi ua nhau bt ph nng cao k lc v n mc tiu, v c khi t ph k lc ca chnh mnh. Trong kinh doanh sn xut, cc ng nghip cnh tranh vi nhau pht sinh sn xut nhng sn phm thc dng, tt, gi h bo v quyn gii v p ng yu cu ca gii khch hng tiu th. y l l li m Konosuke Matsushita, ng Thn kinh doanh nc Nht gi l cnh tranh lnh mnh, ch trng v c sy vo u th k 20. M, Henry Ford, vua xe hi ca nc ny, cng ch trng nh vy v ni rng: quyn li ca khc hng, ca cng nhn sn xut cng l quyn li ca chnh ng. Ch c nhng k ngang ngnh mi cnh tranh xu, bt chnh, hi nhau, nh gii ch nhn cng ty xe hi Seldom, l cng ty i th a ng Henry Ford ra ta, i phi theo nguyn tc lm n ca h khin c lc Henry Ford gn nh khnh tn. Nhng, sau cng Henry Ford thng kin v vn ln cho ti ngy nay. Mt cuc cnh tranh bt chnh, tht nhn tm bao gi cng khng tn ti di lu. Ch c cuc cnh tranh lnh mnh mi vng vng trong th ng trc s ng h ca qun chng tiu th. Ngang ngnh nh tp on ch nhn cng ty Seldom ch i mt v kin tha ti t, xu xa trong lch s php nh thng mi. 43. Li ha ca nh doanh nghip ch trng lnh mnh c gi tr n bc no? Cng ty Seldom bn sn phm vi gi cao. Cng ty Ford bn vi gi h hn, c khch hng thch chung. Seldom a Ford ra ton vi l do l Ford cnh tranh ph gi. Ford b thua kin n ni vn ling suy sp nng n. Khng nn ch, Henry Ford vit bo thut, k li nguyn do v kin v cam kt rng, s tp trung vn ling cn li phc v quyn li khch hng tng vic sn xut ra nhng loi xe c phm cht tt, tin li nhiu mt v gi c li r, do k thut mi vo lc by gi l sn xut dy chuyn nn gi thnh h.

55

Qun chng M l y nhn thy Henry Ford rt thnh thc, nn c phn ng, vit bo ng h. Kt qu v kin thng t chung cuc, Henry Ford thng kin. Sau , qu nhin ng thc hin li ha, lin tc ch to ra nhiu loi xe hi c nhng u im, ngha l mi l, tin dng v gi r. y l hnh ng xc tn. Xc tn l iu cn phi c ca ngi kinh doanh, i li vi s ngang ngnh. Lng tin phi lun lun c khng nh lm u v khi ni ra li g cng xc ng v thnh thc. Khi hnh ng cng phi chng t hiu qu ca nhng li ni y. Khng xc tn, ngi kinh doanh khng thu c cm tnh ca khch hng, v nhng ngi cng s ca mnh. Nhng i tc lm n v nhng ng nghip cng ngnh ngh phi xa lnh. 44. Li ni phi i i v chng t bng vic lm Robert Haas, Tng gim c cng ty sn xut loi qun jean ni ting th gii l Levis tng ni: - Mt cng ty khng th ni mt ng lm mt no. Cng ty phi nm vng yu t sng cn cho s thnh bi ca mnh bng cch phi bit bo v nhng gi tr o c. Li ni ny ng c cc nh doanh nghip Vit Nam suy ngm 45. Nim tin phi lun c th hin Nh doanh nghip tr Walter N. Meloon, Ch tch cng ty sn xut ca n v tu Correct Craft chng t c quyt tm gi vng lng tin cho cc i tc lm n i vi mnh. Khi cc cng s vin ca ng ngh loi b cc nh cung cp nguyn liu c thay th bng nhng ngi mi, nhm tit kim chi ph sn xut 40 ngn la hng nm, th nh doanh nghip ny bc ngay v ni: - Trong nhng nm cng ty vp phi kh khn, ai l ngi cng chen vai thch cnh vi ta cng chu ng nhng kh khn y? Ngi c hay ngi mi? Phi c tnh ngha trc sau trong cuc lm n lu di. Khng nn v li ring m dt b nhng ngi cng ta gian kh t bao nm. Ngi ta gip mnh th gi y mnh phi c bn phn gip li, nh th mi cng bnh. Khng nn i i ngang ngc. Li ni ny cng ng cho cc ng ngang ngnh ti. 46. Chng ngang ngnh, khng nn cnh tranh vi bn hng ca mnh Cnh tranh cn phi c tm c v quyt nh ng n, khc hn nhng k ngang ngnh ch
. 56

lun t bo v quyn li ca mnh v th ly u th bt k nhn tm. Nh doanh nghip M Richmond, bang Virginia, l Jim Ukrop nu gng v thc ny. ng ni ting l mt ngi bun bn t t, c lng hu ht khch hng n siu th tng hp ca ng hng ngy. B Keren Sydentricker l mt khch hng rut ca ng, vo nm 19897 cng chng, thnh lp h thng sn xut Yaourt ng lnh. Su tun l sau, b hay tin gia nh Jim Ukrop cng d tnh khai trng mt qun bn yaourt ng lnh c ti 4 mi. B Keren ni gin cho rng Jim Ukrop cnh tranh vi b, nn phn khng mnh m Jim Ukrop ang lc qung co sn phm mi ca mnh nhiu ni. ng khng phi l ngi ngang ngnh, thc d nh ngu nhin ny c phng hi ti quyn lc ca ngi khc, m ngi ny li l khch hng ca mnh nn lp tc cho ngng bn yaourt ng lnh trong vng hai thng. ng gii thch quyt nh ny trc s ngc nhin ca nhiu ngi: - Ti t mnh vo v tr ca hai ng b Keren Sydentricker, v ti khng mun lm thit hi ti quyn li ngi khc. Khi ngh ti quyn li ca mnh th cng nn ngh ti quyn li ca ngi khc m tn trng. l x th hp l v sng phng. 47. Coi chng k ngang ngnh ca quyn Cu chuyn di y xy ra ti nc M, sau nh th chin v cng l chuyn thc ca gia nh Meloon. trc, ta c bit Walter N. Meloon. ng k tha sn nghip ca ngi cha l cng ty sn xut ca n v tu Correct Craft. Cha ng l Walter C. Meloon, ngi tng ng cay vi k ngang ngnh ca quyn ca mt t nc t ho vi t do, dn ch v nhn quyn. Cu chuyn bt u t chin tranh th hai ca th gii lan rng n lc cao im ch u u, ang th mt mt mt cn gi phe ng minh v pht xt c. Khi i tng Eisenhower lm t lnh lc lng M ti chu u (sau ny ng tr nn Tng thng M vo thp nin 1950), yu cu cp lnh o qun s Th Washington gi cho cc lc lng ca ng mt s thuyn b nh vo u thng 3 nm 1945, tham gia cuc tn cng quy m vo mt trn sng Rhin (c). Cng ty Correct Craft ca Walter C. Meloon c giao sn xut v cung cp 300 chic. ng Walter C. Meloon k hp ng vo ngy 9 thng 2 nm 1943 v tng cng thm nhn cng sn xut cung ng kp thi.

57

Nhng vin s quan i din qun i M lm p lc ng, buc ng mi th i tin tr nc. Tuy vy, ng vn hon tt hp ng sm hn hn nh 4 ngy, tc l vo ngy 24 thng 2 nm 1945. Nm 1957, cng ty Correct Craft li k mt hp ng cung cp 3000 chic thuyn nh c cu trc bng s thy tinh cho qun i M. Vin s quan i din qun i M li i tin tr nc. ng khng thun, kt qu khi nghim thu, c 640 chic b lm kh, v loi b, khin cho Walter C. Meloon b thit hi ti 1 t la vi na triu tin n. Chuyn ngang ngnh ca quyn nh th, xa nay khng gii hn khng gian no trn tri t ny. u c quyn lc th c k ngang ngnh ca quyn v doanh nhn lun l nn nhn. i x trong nhng tnh hung nh vy, ngi Trung Hoa t xa sng v cho ti ngy nay, vn p dng k thut a tin nhm x hi l v ta cng c kinh nghip t ngn i ng tin i trc l ng tin khn. Hi l l mt tp qun, ti bao gi mi thanh ton c? Nu khng hi l th c cch no khc nga tr k ngang ngnh ca quyn khng? y l vn cn cha c gii quyt tha ng ca nhn loi. X th l bn nn thn trng, ng ham li ln v nn trnh xa trc mi quyn uy khi bn t cm thy khng nng lc khng. Trnh voi khng xu mt no! Bn hy nh cu ngn ng ny! 48. Rt ta kinh nghim sng t nhng cuc i u Du sao, nhng k ngang ngc, ngang bng v ngang ngnh trong cuc sng cng cho ta nhng bi hc kinh nghim thc t. Nh , ta hiu thm rt r v tnh i. ng ngi s khi chm mt, i u vi h. Ta c th khng hp tc nhng hy nhn h bng tnh bng hu hn l ch th. Nh th, ta cn c c hi ci ha h v lm cho h c nhiu lc suy ngh v nhng i x thanh cao ca ta. H xu, nhng ta khng xu. Khng xu mt m cng chng xu lng. 49. Hy cm n h Nu trong i ta c nhng ngi thy dy ta nhng iu tt lnh, lm nn, th cng c nhng ngi thy dy ta nhng iu lm lc. Rt cng, loi thy i to cho ta nhiu c hi sm hi, n nn sau khi li lm, lc hng. Nhng k ngang ngc v ngang ngnh cng l mt th thy loi . Ta c nhiu dp thy r th no l mt tri, mt phi ca x hi, lng ngi phc tp. Ta nhn ra
. 58

c trng en minh bch. Tt nhin, nh ta khn lanh hn, tinh t, thn trng trong cuc sng. Ta cm hn h mt cch thc tnh. 50. Kinh nghim t loi rn Rn v ng loi khng c g ng phi kinh khip nh a s ngi ta s hi. Chnh rn s con ngi, ngoi tr mt loi k khi Kinh nghim ca nhng ngi bt loi rn: 1. Ln chp ng u, ch khng nm ng ui. 2. Ngi i rng bt thn b trn qun, gi tay nm ui n a vo ming mnh cn tht mnh, con trn tho bung ra v li nhanh. 3. Khi bt rn trong hang ngch, ngi ta thoa thuc kh hoc bao tay li, th vo bt, nhng khi gp n ang b, ngi ta chp ui git ln quay vng trn. Con rn b gin xng sng khng th no cong mnh ngc u ln m vo tay ngi c. Thm ch khng cn quay vng, ch xch ui ko ln cao, con rn cng khng th ngc u ln ti ui n c. Thng rn nghe hi ngi, c ting st sot l ln nhanh b chy trn. Ngoi tr mt loi rn m ngi nng thn ta gi l trong nh l rn rng, ra ngoi ng l rn h nga. Khi b vo nh loi rn ny rt hin, khng cn ngi, m li hu dng. Chng tm bt chut. Nhng khi ngoi ng chng rt d. Mt ngi ang i, chng khng s chy trn m b rt theo sau lng rt nhanh. Thm ch, c ngi i bn ny mt con mng nc, chng bn kia mng ngng u, li nhanh, ui quy khua nc nghe lc chc bng qua tn cng. Khi ngi chy, chng ui theo v phng mnh bay qua trn u ngi, m chn trc mt ngi. V th m chng c gi l rn h nga (rn h phng mnh nh nga). Ngi kinh nghim i ng c nhiu rn h nga, gp chng tm ngay mt khc cy, nh tr li chng. Chng chy lin. Con ngi tr rn nh th. l kinh nghim sng. i vi ngi ngang ngc, ngang bng, ngang ngnh i khi ta cng nn tr kh nh th . Ta cn phi c mt s kinh nghim. Kinh nghim u m u bng tinh khn, c thc hnh bng bnh tnh, i khi cng cn cht gan l, v ngi ngang ngnh cng ging nh loi rn h nga. NHNG IM CHNH CN NH 3. Khng nn s ngi ngang ngc, ngang ngnh, ch ngi mnh khng kin quyt vng lng.

59

4. Nhng k ngang ngc, ngang bng, ngang ngnh thng li dng u quyn hay t ra h tng rng chnh h ang c quyn hnh hu thun. 5. Nn xt qu kh ca mt ngi bit r h l ai, c ngang ngc, ngang bng, ngang ngnh khng. 6. Lu ti nhng c im hnh vi, thi quen ca ngi ngang ngc, tro tr, lt lng, c hu . 7. Cn phi d chng ngay t u nhng ngi ngang ngnh xoay chuyn hp ng. 8. Cn nm vng nhng trng hp lt lng, tro tr ca ngi ngang ngnh lin quan ti vic thanh ton tin bc. 9. Phi c nhng li tnh kho ngn chn, ro n trc. 10. Khi mt ngi khng ng hn, c tnh tr ni thanh ton tin bc, l du hiu lt lng ca ngi ngang ngnh. 11. Ku gi mi ngi v quyn li chung v tn trng quyn li ngi khc nh ca chnh mnh. y l cch i ph trc tin i vi ngi tro tr, lt lng. 12. Phi ni i, lp li trc cho r rng i vi ngi ngang ngnh, k ko, lt lng. 13. Nn d dt vi ngi ph n lt lng. Khn kho v t nh trong i x vi h. 14. Vi ngi hay lng ng dng phng php c c rt v mi nhn 15. Khi i tin ngi lng ng phi kin nhn v kin quyt. Cng nn dng bin php c c rt v mi nhn. 16. Chim dng vn, mt t nn ca kinh t suy i, dung tng k bun bn, lm n bt ho. 17. Hy dp b li bun bn tiu cc qua ch trng k gi hng ha, v y l nguyn do to nn th on chim dng vn ca ngi khc. 18. ng gi trng cho c, phi t mnh tm u ra v thu ngun vn. 19. Chim dng vn tim c l n cp tinh hoa vn ha. 20. Trc khi k kt mt hp ng, cn nu r v nhc li gi tr ca lng tin. 21. ha th phi lm. Tt hn ng ha m lm tht nhiu. 22. Nim tin v ch tn trong kinh doanh qu hn vng ngc, chu bu. 23. Khng nn cnh tranh vi bn hng ca mnh. 24. K ngang ngnh ca quyn l thy ca ti li.

60

Chng 4 TNH NGANG NGC CA NGI BN HNG V KHCH MUA HNG Dng i ang bnh lng, do u bng nhin ni ln sng gi? Cuc lm n ang tri chy, bi u trc tr chuyn ng nho? Cuc sng gia nh m m hnh phc v sao tr nn xo ng, kh au? Tt c v tt c u do mt yu t khuynh o, phn ln t s nguyn, nh hng trm trng v sau cho nhng i thay. - l tin. Tin l mt yu t ti thng, ti thit cho i ngi. Tin l cn bn trao i vt cht, ci thin tinh thn. Tin do con ngi lm ra, nng cao gi tr, nhng ln hi do con ngi l ng, thiu thc s dng ng ch, nhm li, tin tr thnh con dao hai li, khuynh o tr li cuc sng con ngi, v nay tht s lnh o mi t tng, hnh vi ca con ngi. Nh theo tn ngoan o ca mt tn gio hay v ngc ut c ku ln: Li ti ti, li ti ti. 51. Trm mt cuc sng, nghn mt cuc i Nhn chi s, tnh bn thin. Khi nguyn, con ngi c tnh thin lnh ch khng c hi. Nhng cc tnh hung sng vi s xm ln ca dc vng am m, vi s thi thc vt cht, s khuynh o ca ng tin m con ngi ngy cng tr nn gian xo, ma mnh, lc la, tro tr, lt lng, ch nhm vo mc ch th li cho ring mnh, tha mn lng ham mun v b bn ca mnh. T , con ngi sinh ra nhiu thi h tt xu khc. Ngi ta ni con ngi mun mt khng phi l qu ng, u c ngha, k c ngha en v ngha bng. Cho nn khi i u v chm mt vi k ngang ngc, ngang bng, ngang ngnh, ta nn hiu v sao h nh th. Cn nguyn no ny sinh ra ci tnh k chng . Nhng k ngang nhiu khi cng t mnh bit mnh khng ging ai. T h cng c lc kh chu, t trch mnh v t hi Ta nn tin l vy. Ch c nhng k thiu lng tri mi khng nhn ra khuyt im ca mnh . K cn bit nhn thc c l ngi tt hay cn tt. Ta nn hiu rng c rt nhiu ngi khng mun mnh ngang bng. Nhng s th cuc i, mt v vic t nhin t ngoi a ti, khin h phi t bt buc ngang ngc hay ngang ngnh i ph li nhng tro tr, hm hi ca ai . Khng c g trn i ny ton vn c v khng c l do khi nguyn.

61

Hy nhn r thc t nh vy, c nhng i x thch ng vi tng tnh hung. Bn khng chu c tnh ngang ca ai . D nhin. Nhng bn cng cn phi t xt ly mnh c lm g khin cho ngi ta bng vi mnh khng? Nu ta ng ngo, nu ta v tnh hay c xm hi ngi khc, thm ch vi k di mnh, tnh ngang bng ca k y ni dy chng chi li vi ta th cng l ng nhin phi c thi. 53. Ta ng tr a bng bnh Khng chu c tnh ngang ca k khc th t mnh cng ng bung tay hay lt lng, tro tr vi bt c ai. Ni khc i, nu khng mun ngi khc lm cho ta iu g th ta ng nn lm iu y vi k khc. Ly bng ra chi bng, ly ngang tr a li ngang ha ra cng l loi c m mt la, th cn ni c chi vi ai? T y, ta hy xem xt ti mt vi tnh hung ca mt s ngi thiu nhn thc trong lnh vc bn bun lm in hnh, t ta c mt nim i nhn x th cc lnh vc khc trong cuc sng hng ngy. 54. Ngi bn hng v ngi mua hng, ai ngang ngc hn ai? Trong sinh hot bn bun, du ln hay nh, u c ngi ngang ngc hng ngy xut hin, sinh ra nhng cuc ci ly nhau. Mi trng bun bn ch, xy ra gia nhng ngi t hc v nhng ngi thiu vn ha, khng nhn nhc c. Ngi ny li cho ngi kia l ngang ngc trong cch mua, cch bn. Mi chuyn ch v gi c, tnh cht sn phm v tnh nng ny cng s nghi ng gian ln. Ti sao th? V ngi ta thiu lng tin cy, thng cm nhau. Trc khi phn tch ai hn ai, v sao ngi mua hng bn xn, keo kit, tham lam v ngang ngc, ta nn xt qua tp qun, bun bn Nn trung thc chn thnh v t k trc ri hy phn xt ngi. 55. Treo u d, bn tht ch Ngi ta thng ch bai nhng k mua gian, bn ln. Nhng k ny khi i b hng (mua hng s nhng i l hay chnh, va) th hay gian tr, lc v bn l li cho ngi mua hng tiu th trc tip th hay bn ln, bn tro.
. 62

S d nh vy l v h: 1. Mun c li nhiu. 2. Quen tnh tham. H, khi mua th mun ngi ta cn gi cn gic cho mnh, cn khi bn li cho ngi khc th li cn non, cn thiu. Li mua ginh bn git vi cc ng nghip bn hng, n chn, n bt, mun thu tin nhiu cn tr tin th thiu, li hn ln hi ngy mai, ngy mt. Chnh v th m ngi bun bn ch thng rn e vi nhau bng nhng li o c, cnh bo ti li s b trng pht nng n chn tng a ngc, n chung m ti ring v vic cn thiu, gian tr. Li thm nhng mnh khe bun bn gian gio khc hay lm mt, c ngha l hng ha trnh by trn th tt, n di ton th xu, cho nn ngi ta gi l treo u d, bn tht ch. y l s gt gm, khng lng thin, thng lm tc gin ngi khc. l ci c chc tnh ngang ngc, ngang ngnh ca ngi mua hng. Cch nga tr bn ngi ny l bn phi kim sot hng chn mua cho tht k. ng ngi ph b thi gi v cng lao. Th d bn i mua ng cy ch Trn Chnh Chiu, Ch Ln. ng cy l ng ct c ng thnh tng cy (trong bao giy) 10 k l hoc 12 k l. Thng ngi ta trng by nhng cy ng m bung u v cha ct li. ng ct c vun ngn nh thp ngi mua chn la d. Nu bn nghi cy ng no trn di khc nhau, th bn ngh trt ra i bao. Chuyn ny d thng xy ra. Trn ng tt, di bao t 1/2 n 3/4 l ng xu. Nh th, bn trnh c chuyn mt th gi, tn tin xe em i li v tranh ci gia ch. 56. Cn, ong, o, m thiu Tnh trng cn thiu do gian l chuyn thng ngy. Ngi ta em cn sa li (cn ng h) hoc mi y tri cn (cn bn) v.v.. Qun l ch lun kim sot, nhng kh th bt tt c mi ngi bn chp nhn ng lut l bt c lc no. Mt k l hng ha khi cn thy , nhng khi em hng ha v ho (cn) li th thy ch cn 800gr hoc 850gr. Nhng ngi bn tri cy trn xe y, dc ng ph lun bn gian ln nh th. Tnh hnh nay khin cho ngi mua hng b lng gt cho nn sau , mi ln mua hng u bt phi cn gi v hay ni ngang, khng tin li ngi bn. Cn thiu, n gian chnh l hnh vi ngang ngc ca ngi bn v l mm mng to nn nhng v khch mua hng ngang ngnh Cch i ph l bn nn cn li bng nhng cn khc nhau ngay ti ch. Cch khc l bn ng tr gi v buc ngi ta phi cn ng. V tr gi chnh l buc ngi ta

63

phi cn thiu v c khi bn tr gi qu thp, di vn ngi bn. Bi tranh bn v bo v vn ling, tin li m ngi ta buc lng cn thiu. Nu bn nghi ng, bn bt ngi bn hng ong, o hoc m li. ang ngi trn xe sp chy, bn ng bao gi mua th g phi ong, phi m.

57. Tro hng Tro hng cng l cch lm n bun bn ngang ngc. Khi qua Bc Cn Th, ngi trn xe khch, bn c mi mua bi Nm Roi, vi nhng mi cng trn trong sut ngon lnh, nm th bn thy ngt ngo c hng. Nhng khi bn mua c chc tri, em v nh x ra, bn s phi tc gin v b nh tro bi chai, bi the, chua l Bn mua bp th b tro loi bp su, bp co co n. Qua Bc M Thun, bn mua mt gi mn, xe chy, bn moi my tri di y gi ln n, gp ton l mn su, gii. Nh th y, tin bn tr , th m bn b bn bun bn ngang ngc tro th ti t cho bn. Cch i ph l bn ng mua hng g m khng thi gi kim sot cho tht k.

58. Ni thch Ni thch gi c cao hn thc gi ca mt mn hng l thng l ca ngi bn bun ch v hng rong c t lu nay. Li bun bn ny b ph phn. Nhiu ngi thc tin b ni ngay rng ti bn khng ni thch, bn ng gi. Nhng mt s ngi khc, v trnh cn km, vn cn quen l ni thch. By gi, chng hn nh bn gi mt ngi i chiu i bn do, bn hi gi mt chic chiu, y nh l h ni gi gp i tr gi thc ca chic chiu y. Ai tr gi phn na tin ri thi, khng ni na v ngi rng mnh tr h, h ngn ng mt cht ri chu bn ngay. Th ra h thc Chic chiu y u ti gi mt na tin nh h ni thch. Nh th ni thch va l gt la, hn lo va ngang ngnh vi khch hng ca mnh. V l vi ngi cao tui v thiu vn ha i vi k ngang v thp hn mnh. H lun lun ging by i vi mi khch hng ca h, vi tm gian di v tham lam. Ni thch cng li l ci c chc gin ngi khc, v do bt bnh, bt mn ca ngi mua hng cm thy mnh b la gt xy ra cho nn phn ng ngang bng, nu ngi y khng bit kim ch, nhn nhn. Cch i x vi ngi ngang ngc ni thch l - Ch ni thch qu ng, ti khng mua, v ti khng quen tr gi. Ch ng trch. Nu ngi ni thch nghe nh vy li ngang bng cu nhu, bn ni:
. 64

- Ti ch ni thch, ai cng bit. l ch bn hng m khng mun ngi ta mua hng ca ch thi. Ni nh th ri bn quay lng i, ng ni g thm na. Ln sau, h gp li bn, s ni vi ci gi phi chng hn. n b ni thch l mt chuyn ti t. n ng thanh nin m ni thch, cng ti t, bn thu hn. V n ng thanh nin rng ri v kh khi hn n b. Trc mt g thanh nin bn hng ni thch qu ng, bn ch nn mm ci n khinh b: - Ti khng tin mua ti ci gi . Anh ct hng i. V chng, n ng thanh nin ngy nay, ai li k ko tr gi bn tin thm mt, bt hai ch? Ln sau, xin anh ni ng gi cho, ha may, anh bn c hng. 59. Bn hng dm, hng gi Bn hng dm, hng gi l cch lm n phi php, b ln n khng bao gi hp lng ngi. Ngi lm n nh vy, chng nhng bt chnh, m ch thc l ngi c tm ngang ngnh, khng th ci ha c. Cn ngi sn xut ra hng dm, hng gi? Cng th, h chnh l ngi ngang ngc phi nhn ngha, u c ch mun mu phnh gt ngi khng am tng, d tin. Php lut c dnh iu khon nghim tr loi ngi ny, khi c chng c qu tang v c s khiu ni, kin tng Cn ta, thng ngy trong mua sm, nga phng cc loi hng ha xu y, tt nht l nn nh ngi hiu rnh lm t vn ch cho, hoc l ch nn mua hng ti mt ca hiu lm n chn chn hay i l chnh thc mt thng hiu c sn phm bo m tt m thi. 60. Khng nn i co nhiu ting Cch tt nht i ph vi ngi bun bn ngang ngc ch v dc ng l khng nn hi mua th g m ta khng thc s bit rnh. Nu c mun mua, th ta nn hi nhng ngi c kinh nghim hn ta. Nu bn ang ngi trn xe khch, trn ng di chuyn t tnh ny ti tnh n, bn nn hi kin ca anh ti x trc khi mua mn g. Anh ta l trung tm thng tin y kinh nghim y. Anh ta chng nhng nm r c tnh sn phm a phng m cn rnh v gi c tng ngy a phng y, cng nhng bit l tp qun bn bun tng vng, tng ni chn.

65

Th d: S lng chc tri cy Nam B c khc nhau t ni ny, qua ni khc, thm ch hai ni ch cch nhau c 500m hoc mt con rch cng khc nhau ri. Chng hn nh: Cn Th, mt chc bp l 14 tri (chng phi 12 hoc 10). Long Xuyn, c ch 18, c ch 16, c ch 14 hay 12. Sac, mt chc xoi 16. Bc M Thun, v pha An Hu, mt mc 16, nhng lui dn v Tin Giang M Tho c ni 14, hoc 12. trnh s ln ln v gi c, s lng, vic mua lm, v nht l s tranh ci, bn nn hi trc ngi bn hng hay ngi ti x, tng trng hp mua nhiu mua t, mua vi chc hay mua c gi, vi gi s hay gi l. S i co nhiu ting vi ngi ngang ngc khng tt p g, c khi lm hi n danh d, nhn cch ca ta. 61. Ngang ngc v ngay thng y l mt chuyn c thc xy ra mt ngi ch, vo bui sng tp np ng ngi mua k bn. Hai m con ngi bn hng ngi sau mt sp chp ph, bn thc ng, u, gia v, nc chm tng cng c n trm th lnh knh. Ngi m cha qu tui bn mi. Mt b khch trch tui ngi m vi v mua hng tr tin, i nhanh. Khi ngi m kim tin, rt ngc nhin, vi ni vi con gi: Con ngi coi hng, m chy theo b y Ni ri, ngi m x chn vo dp, chy i theo hng ngi n b mua hng vi v kia. Khong 5 pht sau, b m tr li. a con gi hi: C gp b y khng m? B tr tin thiu h m? Gp. B y ang ng hng tht. Khng phi tr thiu m a d. D bao nhiu h m? a con gi ngc nhin hi. D mi ngn ng. D mi ngn, tr lm chi cho m chy theo mt nh vy? B ni ting l ngi ngang ngc, thy mt pht ght. B m quay li nhn con gi, nghim nt mt: Con ni nh vy l khng phi ri. Nghe m ni ny, ngi ta c ngang ngc chng na, mnh c hc cng chng nn ngang ngc li vi ngi ta. .

Ngi m ngi li ch c. -

Nhng, ngi ta a da cho mnh ch mnh c i hn ngi ta u, m?

66

nh vy. Con phi bit: tin ca ai th ngi y gi. M bn hng ra, tr gi c by chc ngn thi th m ly phn ca m. Tin d mi ngn l ca ngi ta, mnh phi tr li cho ngi ta. Bun bn cn ng li, nhng chng nn tham lam ca ngi khc. Tham lam nh vy, rt xu. B kia ngang ngc nhng mnh tr tin d cho b ta, b ta s c suy ngh, sau ny khng bao gi ngang ngc vi mt ngi ngay thng nh m con.

Cn mt iu ny na, con phi nh. B ta ngang ngc tht, v d nh b ta th lng mnh, lt sau tr li i, gy chuyn vi mnh. Ai ny nghe bit, c phi m con mnh mc c trc li ch trch ca thin h khng? 62. Bi hc kinh nghim ci ha ngi ngang ngc Cu chuyn trn rt c gi tr. B m t ra cng dy con t thc t cuc sng v lng ngay thng, khng tham lam ca ngi. Tr con tm hn trong trng d in su nhng bi hc tt, nhng hnh vi lng thin, nhng quyt nh ngay lnh. Nu khng, gia ch tro chc, phc tp, chng s mau nhp nhim thi h tt xu ca m ngi bn cng, bt lng. Cu chuyn cn nhiu tc dng khc. Tm lng ngay thng lng thin, lun c mi ngi yu chung. Bun bn ngay thng d c nhn tm v t khch. Bun bn tham lam s y li xa mi ngi mua hng, mt khch ri m. Bun bn ngay thng khng lm ai thc mc, ngi ta s d thng cm, c khi n mc ho phng. l nhng yu t cn ngn chn trc nhng hin tng ngang ngc, ngang bng ca khch hng do hiu lm hay tiu s v nhng v ci v li thi, n o. Bun bn trong sch khng tham lam cn th hin c mt trnh c vn ha, o c gip ci thin cuc bn bun cng ng ngy cng lnh sch, ngha thn thin hn. C nhiu b m v thc dy con tham lam, mua ti thm hnh, i cn gi cn gic a tin thiu m i s hng hoc l tr gi ngay c nhng mn hng c gi nht nh, k ko tng ng. Li c nhng b m dy con nh nhng th on bn hng tro chc, lm mt, gian ln trong cn, ong, o, m, k c cc mnh khe thi tin khng s. Khi ngi ta bt bnh ch bai ngang ngc m chnh mnh duy tr, hun luyn con ci gian ln, ngang ngnh th chng bao gi c c cuc bun bn lnh sch, m xui, thn thin. Ch ba thng mang ting l bt nho, phc tp, thc ra do lng ngi tham lam chng ngay lnh to ra m thi. Vn s ch do tin. Cu ni ny cng chng l qu ng. ng tin ngy nay chi phi mi vic, thm ch thay i lng ngi t thin lnh n gian c. ng tin cng xi by con ngi

67

khng in, cho nn khi n khin ngi ta ngang ngc trong mi mi giao tip x hi cng khng c g phi ngc nhin. V th, bn chng nn cho ng tin chi phi mi hnh vi x s v lung lc t tng, lnh o con ngi ca mnh trong mua bn hay trong cc lnh vc khc. 64. ng tin v con s di mt k ngang ngc Tin lm cho m ti con mt. Tin thc y con ngi hnh ng sai tri m nhiu k c tng ng mnh khn ranh. Tim n di hnh thc nhng con s tuy kh khan, c tng l v ngha k thc c ma lc kinh hn. Nhng con s nguch ngoc, c tnh cch v vi, ngon ngoo, vy m khi n biu minh gi tr c tin li tr thnh mt hp lc thng khin cho ngi ta mt nhn tm, b ri c nhn phm. Cn thn vi nhng con s ch r tin bc di tay bn l mt thi thch ng trc s phn khng ngang ngnh nh cc tnh hung c k tip sau y. 65. Ngang ngc n giu trong ha n tnh tin Mt nhm ngi, n ng c ph n tr p c n ung h h. Thc n y bn. Lon bia, chai ru ln knh di chn, trn sn nh hng. Kt thc mt bui n ho hng bng s bng bng tc gin. Khng phi v ru bc cao m v nhng con s, nht l con s kt ton ca ha n thanh ton va c chuyn ti trnh cho thc khch tr tin. Hai ba ngi dm u nhau xem ci ha n. K tnh nhm ngi ly bt ra cng li nhng s tin trn ha n. Mt ngi khng cn gi c bnh tnh ni ln: - Ti sao tnh sai n mt trm tm chc ngn ng? Sai g m khn qu vy? Khng mt tin nh hng m li mc tin ti khch n? Ngi hu bn c v b chm t i - Xin ng ng ln ting ni nh th. Chc c k ton thu tin cng ln. - Ln g m ln hoi vy? Ln no cng ln cho khc mt thm tin mt cch v l th? Mt ngi n ng ra dng ch nhn bc ti, tm cch can thip nhng lin b thc khc kia nhn din ni tt nc vo mt. - ng ch nh hng ny lm n ci ging g k vy? Ti nghe ni c thu tin ngi kt kia tt nghip i hc m sao lm ton cng trt hoi? C y cn c c my tnh in t na. My h sao cn dng? C y ln, trt mi lun vy sao? C m mu no chng?
. 68

ng ch nh nh: - Xin ng thng cm. y l ln, trt ln u. C l v c y bn rn ng khch. Khng phi ln u m y l ln th ba trc mt ti. Ln u vo dp Ging sinh nm trc, c y tnh sai n hai trm ba chc ngn ng cho ng bn ti, v nh mi pht gic ra. Ln th hai vo ngy mng 5 Tt cho ch ti, bt ti trn, cng sai cho khch n hai trm t, v ln th ba ny na. Ln no, khch cng b tr thm cho ci ln, trt , l ti lm sao? C bao nhiu ngi l nn nhn y trong thi gian qua? Ti phi ni ln cho mi ngi bit m d chng R rng cch phn i ca ng khch c ln ting, xem ra li l v thi km n ha, t nh. Khng th ni ng l k ngang ngc. K ngang ngc chnh l nh hng ny hay t ra cng l c k ton thu ngn ang ngi khng ngi bn thu tin kia. C khng cn cch no chi ci. C ng ch v hu bn cng cng ming vi ci ha n tnh tin tri v l rnh rnh. y khng phi l tn kch m l thc t mt s nh hng n c ch mu ngang ngc ca ai . vo tnh hung ny, bn x s ra sao? Bn nn ni mt cch l : - Tha ng ch, ti tin rng ng l ngi mua bn c lng tm. Ti ngh rng ng c quyt nh chm dt tnh trng gian ln ny ngay lp tc. Ch cn ni th cng lm cho ai ch mu gian ln phi khip s. Khng nn lm n o gia ch ng ngi gi t cch lch lm ca mnh. ng tin lm cho k hn h tham lam nhng ng ni ut gin v cm thy mnh b moi tin m nng mt, si gan, lm n o mt lch s v t cch ngi c vn ha. 66. Mt th la gt ca nhng k ngang ngnh toa rp Ti mt nh hng ln, gia bui tic ci ng vy ngi ci ni, h nhau dz rt ho hng v ting nhc li ca dn dp vang vang git bn cc ng gn th tht, mt ngi n ng 45 tui ri bn n, i ln vo mt gc phng lm v sinh. Khi tr ra, ng ta ng khng li ti ch tr ru, nc ngt by ra sn sng bi tip cho cc bn. ng ta va bt cht khm ph ra mt hin tng l no . ng ta nhn vo nhng chai ru mnh ang cn trong thng. Hai ngi n ng khc, v chnh chong ang vui ci t pha cc bn tic, ri khi phng n

69

bc ti. Ngi n ng 45 tui kia chn hi: - Hai anh ung ru c thy g khc l khng? Hai ngi kia a mt nhn, vi v ngc nhin: - Chng ta b tro ru. My ly c rt ra va ri b pha tr. - Vy sao? - Ngi trong nh hng tng chng ta say, khng cn bit g na. H em chai cn phn na ru nguyn cht, thm nc tr v, ri a tr ra rt cho chng ta ung. - Nhng ch tic ng trai vn s phi thanh ton tin ru nguyn cht. - ng. Ti v hai anh ti kim sot my thng ru kia. C ba ngi bc ti ni ru v nc ngt. Ngi trong nh hng thy c v l, ng chn ngang ng. Ngi n ng 45 tui ni: - C ng qua mt bn cho chng ti kim sot. Va ni, ng ta va vi tay ly mt chai ru trong thng. Nt chai nh vn y nguyn nhng mi ng ti th m ra kh d dng. ng ta a ln mi ngi v nm th. - Hai anh coi ny. C ng khng? Ti ngh mt anh bc ti my in thoi, gi cnh st ti lp bin bn. Cn anh ny v ti, ng canh gi ti y. Cn c kia, hy i bo cho ng ch nh hng hay trng hu bn ti y, gii quyt v tro ru gi ny. Trn y l chuyn ph v mt m mu lm n bt chnh. Khng cn bit m mu ny l ca ai, nhng s vic li dng lc cui tic, thc khch ung nhiu bt u say, ngi trong nh hng nc tr vo chai ru tht sau , tnh tin hng lot chai nguyn cht (cng c th b thm chai khng vo tnh tin gia tng) l mt th on ngang ngc mc ti tin ngi ch tic. Khng phi l chuyn hi hu, nhng ai tham n, tham ung hy coi chng b la gt, cng ging vic tnh ln tin trt ha n, nh trc ni ti. Cch x s, duy nht l theo li ca ngi n ng 45 tui pht gic nh va k. Phi cho php lut x l. 67. Ngi lm n bun bn ngang ngc to nn tnh hung ngang ngnh cho khch hng Nhng cch li lm n gt gm, nh tro v c tnh kt ton sai ha n nhm mc ch mc ti khch hng chng nhng phi php m cn l hnh ng ca nhng k cp mc ti. Nhng tnh hung y ng ln n, cn phi d chng lun.
. 70

Nhng k ch mu l k tham tin. Hnh vi bt chnh cp mt lng tm lm n ngay thng, chn thin ca h. Cch tt nht nga tr l chng bao gi say xn qu m cn phi kim sot cht ch mi th. Nn n nh s lng chai ru r rng, kim sot tng chai mt v mi bn tic c gii hn v a . 68. Rc ri, phc tp qun nhu Nhng ni thng xut hin ng o nhng k ngang ngc l cc qun nhu, bia m, c ph m, nhng khu x hi en. l nhng trung tm nui dng v dung tng nhng k tro tr, mua ginh, bn git, bc lt, trn lt bng bo lc, nhng ma c, cn p ch k c yu. Nhng k ngang ngc t tp phe nhm, nhiu khi chong nhau, thanh ton nhau v quyn li, v gi v vi khch hng, chng c th cng bc ot tin cp ca. Phn ln, chng sng ngoi vng php lut, t bo v v nh nhau bng v lc, s dng mi loi hung kh. nhng khu phc tp, chng thng dng m tu. Chng cn bo k gi mi dm v mi gii gi trong nhng ng dy sextour. Chng sng nhiu v ban m hn l ban ngy. Cch tt nht xa lnh trc bn ngi ngang ngc, bo lc ny l khng lui ti nhng khu , nht l tuyt i khng i ngang qua vo ban m trnh nhng him ha trong bng en ca cc hung thn. 69. Nhng vn ngang ngc ca khch hng a phn nhng v vic rc ri, nhng cuc tranh ci n o, nhng li ni ngang ngc ca khc hng u do nhng hnh vi lt lng, tro tr ca ngi bn hng gy ra. Nhng ngi thc t trng, lm n chn tht, bun bn ngay thng, thn tnh, vui v, ha iu lun trnh c nhng bt ng kin, nhng v i co m cn c lng cm mn ca khch hng thng ti lui mua sm. Tuy nhin cng c nhng khch hng ngang ngc v bn tnh c hu, tiu mn, rc ri v cng do nhng nguyn nhn khc c k tip theo. Vi nhng khch hng c coi l kh tnh ny, nu bn l ngi bun bn, cn thn trng, t nh, tinh kho hn. Trong cun Ngh thut Tip Cn Th Trng (khch hng l Thng ), tc gi Phm Cn Sn c mt on din gii nh c k sau.

71

70. Bn loi khch hng cn c i vi nh doanh nghip bun bn kinh nghim Trong bun bn c nhng vn phc tp v khch hng. Thng tht s trn tri cao, c l ch l mt, nhng Thng trong thng trng li c nhiu hng khc nhau, tm tnh khc nhau, phong cch lm n khc nhau m mi nh kinh doanh kinh nghim u ch tm theo di. L mt nh kinh doanh c chin lc tip th di hn, c chin thut tip cn khn lanh l tt nhin sp sn cho mnh nhng cch th ng ph vi tng loi khch hng trong khi giao dch. Khng nm vng nhng yu t ny ca khch hng, nh kinh doanh d b ht hng trong chuyn lm n. iu cn nhc nh trc tin l, i khi cng phi d chng vi Thng , vi nhng t bin trn thng trng. Khch hng khng phi ai ai cng ging nhau. i hi mua hng v tr tin y . Vn s trn i ny u khng c g tuyt ho hon ton. Vy trn thng trng c nhng trc tr do khch hng l Thng gy ra th cng l iu hin nhin, d hiu thi. C bn loi khch hng m nhng nh doanh nghip bun bn kinh nghim v cc chuyn vin tip th phn tch l: Nhng ngi lun lun nm vng gi c th trng. Nhng ngi c tnh hay chim dng vn. Nhng ngi thng hay gy phin phc vi nhng tr bung xung. Nhng ngi hay thng i , v i nhanh nh trong chong chng quay. 71. Khch hng nm vng gi c y l nhng ngi lo luyn v tinh khn, thng xng xo trn thng trng. Khng phi l nhng ngi sng lu nm, c tui tc vi ngh kinh doanh bun bn, thm ch c nhng ngi hy cn tr nhng nh tnh linh hot, dn thn xng xo v c t m tr nn nhng ngi rt snh si v gi c chuyn bin hng ngy. Kh m qua mt c h. Bn hy lu ti nhng khch hng c th thng xuyn than phin v nhng gi c hng ha m bn by bn. Nhng ngi ny thng ni vi bn rng c nhng ng nghip ca bn chung quanh hay u cnh tranh vi bn v thng bn ra nhng hng ha cng loi vi bn gi thp r hn nhiu. C th l h ni khch bn. Hy coi chng, h l nhng khch hng mu m, kho ni nh gi thp mn hng ca bn
. 72

so vi gi nhng ni khc, v ngi y cng c th mua c mt sn phn tng t nh ca bn vi gi r hn mt ni khc, nhng v h khng mun hay v ngi mt thi gi i n , nn ti bn vi lng thnh thc mun bn xt li ci gi phi chng cho hp vi thn tnh hn. l v ngi y c lng qu mn bn, tin tng ni bn. H cng thc lng cho bn bit iu m bn c th cha bit. l chuyn hng ha c th xung gi bt ng. y l mt trng hp thng tin gi c xc thc trong tnh lin i gia khch hng v ngi bn hng. Cho nn bn ng qu ch quan vi ci gi hng ha hin c ca bn. Bn cng ng c thin kin vi ngi khch ny m vi cho rng h c tnh hay ngang ngc, hoc l kh khn nhiu chuyn. Bn nn kim tra xc nh li gi hng ha bt kp vi tnh hnh chuyn bin ca th trng, phc v ng n kp thi cc khch hng quen thuc. Nu qu thy li ni ca khch hng c c s tin l hp l, th ng n nht l xt li gi c, cn c vo phm cht v lng ca mt hng, ri c li vui v gii thch cho ngi mua hiu r tnh trng vi mt ci gi hp l nht ngi mua k bn c hi lng. i khi ngi mua hng cm thng bng lng mua vi gi cao hn mt cht, trong tinh thn tng i v s rng ri.

72. Khch hng chim dng vn v tr tin chm Trc cp n th on chim dng vn. y, ni r thm v loi khch hng c tnh hay by ra th on ny. y l tnh trng thng c i vi nhng ngi bun bn trung gian, ni r hn l nhng i l, nh pht hnh, nh bn r. Cun Tip cn th trng2 vch r: Trong mua bn kinh doanh hng ngy, c rt nhiu ngi thng th li cho ring mnh v lm giu bng cch chim dng vn ca ngi khc, ca cng ty, x nghip sn xut chng hn. Ni r rng hn l nu bn chu bn trc, nhn tin thanh ton sau th bn c th gp phi kh khn v s thanh ton chm tr. Ngi mua hng tr tin tr l v dng tin thanh ton cho bn, phn ln bao gm c vn ling
2

Tc gi Phm Cn Sn, NXB ng Nai, 1998

73

ca bn, chi dng cho vic khc ca h, chng hn nh u t vo mt dch v khc, mua hng ha khc, thm ch h cn dng s tin vn ca bn i n nh hng, i ng, cung phng ngi khc trong lc bn iu ng v kt vn ling. Cho nn, khi bn lm n th phi c d tr nhng bin php v vic thu hi tin bn, chng hn nh chn mt gi vng, la ngi m gi lng tin, giao hng, phi c tha c k kt bng vn kin c nhng iu khon rng buc hn hoi. Lm n quy m, cn phi c h thng k ton cp nhn v ngi ta phi p dng ti lut php tng ni rng buc ngi thanh ton tin mua hng tr phi tr thm mt s tin ph tri, coi nh l tin pht, tin li cho mi thng chng hn. Thng s tin ph tri ny vo t l 1,5% l c th chp nhn c. Nu bn khng c tha c quy nh nh vy, chuyn lm n kinh doanh s thiu ht vn ling lun chuyn. Nu bn vay vn ca ngn hng, bn cng tr chm na, bn s b pht. Do , chuyn ging co trin min a ti tnh trng ph sn, sp tim l ci chc. 72. Khch hng gy phin ly cho bn C nhng tnh trng ng trch thng xy ra m ngi ta hay qun, c vn thng xuyn xy ra trong cc dch v mua bn vi nhau, chng nhng cc ch, m cc cng ty, x nghip na. l nhng trng hp m khch hng thng than phin v s giao hng tr, n t hng khng c p dng ng vi s lng, hng ha giao sai v con s ln loi c hng, thm ch cn b tro hng phm cht ti, hng c khuyt tt hoc b h hng, cng vic v tnh trng bo hnh li bt bt v cn lm iu rc ri khc na, k c nhng ri ro khin hng ha b h hao. Gii kinh doanh Nht rt ti k v nhng tnh trng ny v bun bn ch trng ba ng l ng lng, ng lc v ng phm cht, gi trn tn nhim trong cuc lm n bun bn ca h. ta tnh trng trc trc n mc thnh xu i, vn thng xy ra, v trong qu kh, c nhiu tnh hung thua l nng n, i vi mt s cng ty xut nhp khu. Nhng khch hng thng than phin nh vy cng l nhng khch hng thng vin c tm cch thanh ton tin tr, tr tin dn, hoc l i hi c bi thng hay i ngi giao hng cung cp phi gim gi. y l mt hnh thc ngang ngc c l do v hu l. L ngi kinh doanh ng n c tinh thn trch nhim, bn phi c gng trnh cho bng c nhng tnh trng xu nh va k. Th nhng, nu bn l mt ngi kinh doanh nh, bn kh lng trnh c nhng vp ng trc
. 74

nhng mu mo c hu ca khch hng, v cho d bn l ngi c ti, bn cng kh lng m p ng c nhng i hi ca khc hng dnh cho bn nhng ci by ca ngh nghip tinh vi. 74. Khng th tin c lc no Thng lm nng, lm ma iu quan trng l bn cn phi lun lun tm thc hin ng cc n t hng, kim tra thng xuyn tng tn l li lm n ca khch hng, v cn hn na, ngay vi c chnh mnh. Xin nhc bn nh rng lng tin ngi rt l tt, rt cn trong cuc lm n kinh doanh, nhng khng phi c tin, ngha l i vi bt c ngi no cng c th tin ngi nh tin mnh c. Phi tm chn la ngi m gi nim tin. Cng xin ngh vi bn mt cu ni dng nm lng: Ta hy tin ni Thng , nhng khng th tin c lc no Thng lm nng, lm ma. iu quan trng sau cng l bn nn tin chnh mnh bng cch phi lun lun xem xt li mi hot ng ca mnh, v khi bn nhn thy rng cng vic ca bn khng cn km khuyt ch no no th bn c th yn tm hn. 75. Nu khch hng ca bn vn ku ca, la li... iu u tin, bn phi thc hin cho bng c l tm cch khin h phi h thp ging xung. C nh vy, bn mi c th nghe hiu c nhng g h ni. Cn to ra mt lc, hoc hai cng c, c th th. Nhng bn cng nn b ra ngoi tai nhng li bnh phm hay ch trch c nhn hoc ci bng ginh phn phi v mnh. Khi mt khch hng ngang ngc cu gin, th sau h khng thc lng mun g thm na. Bn kh m lung lc c h. Nh th bn khng cn thu c li nhun. Nn nghe khch hng ni trc nht, ri hy ni ra ca mnh. 76. Nhng bin php khi chm mt vi khch hng ngang ngc NN LM -Cn thn khi nghe my in thoi. tin, xc ng, h s quay tr li. KHNG NN LM -Khng nn ct ngang li khch hng ni, d -S ch i cng c th lm cho khch hng bc

-Yu cu khch hng ch i vi l do u trc tip hay qua ng nghe in thoi. -Thit lp ng dy thng tin thng trc mnh i lun nu bn bt h thng xuyn phi vi khch hng thng bo mi din bin ch i bn.

75

bt thng, nhanh chng kp thi, nht l v -ng l l, hay c tnh giu dim bt c iu g gi c vi cc mt hng c dng. lun bo v quyn li ca h. -Lm k ton minh bch, c din gii d hiu. trng im cng vic v tnh hnh bun bn. khch hng hay c tnh ni trc qun sau. -Nn h gi cht t chiu lng khch. c lin quan ti quyn li ca khch hng. mt ci cau my, ci ma. -Chng nn y p nhng ha n thanh ton. chng chuyn giao theo yu cu. -Tn trng tin bc ca khch hng v t ra -Khng nn sng ging vi khch hng, ngay c

-Nhng cu hi c t ra lun nhm vo -ng i ng hng ha mt ch lu ngy m -Nn nhc li nhng cu ni trc i vi -ng khch hng tht vng vi bt c iu g. -Chng nn quen ming ni khng hay ch vi

- Trao i thng xuyn vi nhng khch gi m khng chu suy ngh trc cho tn hng snh si gi c v li ngh kinh doanh tng. mua bn. yu cu ch i. -ng loi ra nhng hiu bit thu o quan mc trong tr nh. -M t trch nhim ca mnh, k c nhng trng v cc vn ng bn ci, c th lm thc -Vit ra ht trn giy hay trong mt cun s -ng bao gi vng di ni Ti qun lng. nht k lm bng chng cho cuc tip xc -Cn thn vi nhng con s, nht l trong k vi mt ngi khch hng mi. tin bc, v s liu. ton. -Khng ni chuyn vi v l ng. -Ch trng mi chi tit lin quan ti thi gi, -Khng nn bao qut mt vic g. -Minh bch rnh r l yu t dn ti thnh -Khng cho khch hng nghi ng mt iu g. cng. Trn y l mt s yu t quan trng chn ng trc nhng ni e ngi bt bnh ca khch hng ngang ngc hay ngang ngnh. 77. Khch hng thng hay thay i kin Trong cc hot ng bun bn, ngi ta khng sao trnh khi tnh trng khch hng hay lm phin v nhng s thay i mun lin tc v thng xuyn ca h. C nhng khch thn quen lu ngy,ni cch khc l nhng mi li hng, lm khi khin cho nhng ngi bn hng phi s nh s ma, s qu. Nhng ngi ny thng hay i hoc thay i tng mt hng ha, hoc l thm hay bt, c th lm xo trn trong k ton, giao nhn hng. C khi l s c tnh nhm mc ch lm ri tung
. 76

vic kim nhn, v bao b, kim hng xy ra s tnh sai, kt ton nhm ln. H c th thay i quy cch nhiu ln mt sn phm k t lc t hng ti khi nhn hng. H thng l k bc ng, khng ch nh c lp trng. C khi h bng bnh ngang ngc l k. Nhm mc ch trnh trc tnh trng ri ren ny, nh kinh doanh cung cp cn t sn trc nhng iu khon v quy cch sn phm trong hp ng bun bn. Trong mt hp ng cung cp ln, nht l i vi ngi nc ngoi, bn nn c mt nh c vn lut kinh nghim d tr v i ph, trong c c vic i pht thm nhng trng hp thay i bt thng, ngoi hp ng v quy cch sn phm. 78. Cng cn hiu thin ch ca khch hng, trong mt cuc mua bn ng n Nhng vn ca khch hng khng phi l hu ht rc ri kh hiu. Thc ra, a s khch mua hng trong ngh mua i, bn li vn l nhng ngi thin ch lun lun gip bn trong mi dch v lm n. H ng gp nhiu kin xc thc gip phong ph ha kinh nghim lm n ca bn. Bn cn phi quan tm, sn sc tn tnh mi quyn li ca cc khch hng thn mn ca bn. y cng l mt yu t cn thit trong mt th ngh thut m ngi bun bn gi l Ngh thut cm chn khch hng. V cng vi ngh thut ny, hu nh tnh ngang ngc, ngang ngnh, ngang bng ca khch hng kh c c hi pht hin. 79. V sao khch hng b bn i ni khc? Bn hy ti trng hp trc y v sao c khch hng b bn m i ni khc? Bn hy tm hiu l do v sa i li cung cch lm n cng nhng li lm ca bn. Bn s c c hi khin cho ngi tr li vi bn trong mt dch v mua bn mi. iu cn hiu rng chiu d khch hng cng l mt ngh thut. Chiu d khch hng mi l mt vic, chiu tp li ngi c l c mt vn i hi s khn kho v tinh lanh ca bn. Bn cn thc cc im k sau ca tng ngi trong nhm h 5. Nh r tn tui. 6. Nm vng cc thi quen. 7. Bit h lun mun g. V bn phi lm: 1. T ra thch hp trc s ng h ca h. 2. Sn lng dnh u tin, i ng thn tnh vi h

77

3. Gi ng li ha. 4. Lng nghe k nhng li ngh ca h, v sau cng. 5. Bit chn thnh nng nhit cm n h Trn y l mt s yu t trong ngh thut chiu hng bn bun m cng c tc dng xa trc nhng hnh vi, thi ngang ngc ca mi hng khch mua hng, d c kh tnh n u chng na. 80. Thi lch lm cn c Nn coi nhng khch hng kh tnh ngang ngc cng l bng hu ch thn nh nhng khch hng mi li rut khc. Cn x s p vi h cho d c ln h t ra ngang ngc vi mnh. Vo nhng dp l quan trng, bn gi ti h mt thip chc mng v cng nn bit chia s vi h nhng nim vui, ni bun. Khch hng, d ngang ngc, ngang bng hay ngang ngnh ti mc no vn lui ti mua hng ca ta th h cng l ngi cung cp cng n vic lm v li nhun cho ta. H rt ng bit n. Bn nn dnh cho h nhng u i c bit. Sau cng, trnh rc ri, cng nh nhng ngi khc, i vi cc khch hng ngang ngc, bn chng nn ham nhng hp ng ln. Nn chia mt hp ng ln thnh nhiu hp ng nh, d thc hin, d thanh ton mau l hn. Mt hp ng ln, tin bc s ln, vic thanh chi rc ri phc tp hn, d gy ra chm tr tin bc, kt vn ling. C nhiu hp ng nh, tng phn d thanh ton. Nu c kt ci ny th cn nhiu ci khc kha lp l trng khuyt, cng vic vn tin u. y l li lm n tinh t, khn lanh ca gii kinh doanh Nht. H ch trng nh vy nn lun thnh cng hiu qu v thng li. NHNG NT CHNH CN NH 25. Tin bc rt qu, nhng khng to c nhn cch con ngi m tri li, n thng hay hy hoi. 26. Rt nhiu ngi ngang ngc, ngang bng, ngang ngnh ch v tham tin. H tro tr, lt lng, gi tr, lng gt, gian manh ch v tin. 27. Khng nn ngang ngc chng chi li ngi ngang bng hay ngang ngnh. 28. Bn hng ngang ngc l t b i mnh. 29. n chung m ti ring, l li cnh bo dnh cho ngi ngang ngc bn bun
. 78

gian ln. 30. Cn, ong, o, m m thiu l cch lm n b i ca ngi ngang ngc, tham lam. 31. Cch tt nht phng tro hng gi, hng xu l ng vi mua khi khng c thi gi kim sot. 32. Ni thch, tr gi l li mua bn thiu thnh thc v ngho nn lng tin. 33. Hng dm, hng gi l sn phm ca k lm n bt chnh ngang ngc. 34. i co vi ngi ngang ngc l nh mt thi gian v nhn cch ca mnh. 35. Ly nhu thng cn, ly ngay thng tr ngang ngc. 36. Nn ci ha ngi ngang ngc bng nhng hnh ng thng ngay, trung thc v thn thin. 37. ng tin c nng lc a ta ln cao m cng ng tin li c ta xung vc thm. 38. ng tin di mt k ngang ngc cn n vt tch st mu. 39. Con s kt ton trong mt ha n thanh ton c kh nng t gic hnh vi bt chnh c ngi ngang ngc. 40. Ngi ngang ngc khng t mt hnh vi sai tri no, ngay c nc tr vo ru tht a cho ngi khc ung. Mt th hn h nh nhoi. 41. Bun bn ngang ngc l gieo mm ngang bc v ngang ngnh trong lng ngi khc. 42. Chng nn i vo bng ti trong nhng khu phc tp ca x hi en v ni nhng hung ngang ngc lun sn sng rnh rp 43. Khng phi v kh tnh m ngang ngc m v nhng bt bnh, gi tr. 44. Khng c ngi ngang ngc, cuc lm n tr nn bun chn. 45. Ngi ngang ngc ging nh nhng chm, nt en trong mt bc tranh nh. C khi chng lm xu i m cng c khi chng gip ni bt cnh vt, sc mu tng phn. 46. Khch hng c nhiu loi c tnh khc nhau, nhng ngang ngc vn l c tt gn nh c thy a s nhng ngi thiu mt vn ha. 47. Khch hng nm vng gi c c th c nhiu kin, i khi tnh ngang ngc ca h cng rt cn v hu dng. 48. Khch hng chim dng vn, tr tin chm khng phi ngang ngc m l ngang ngnh, bng bnh.

79

49. Cn phi bit nn lm g v nhng g khng nn lm loi b trc nhng hnh vi, li ni ngang ngc. 50. S thay i kin thng thng ca mt khch hng chng phi n thun kh tnh m l ngang bng ca mt ngi thiu lp trng chn chn. 51. Nn hiu thin ch ca khch hng cng ging nh cn r nhng mu toan ca ngi ngang ngc. 52. cho khch hng, thm ch khch hng ngang ngc b i l bun bn vng v, thiu km tm l v chng bit g v thut cu khch, cu hng. 53. Nn coi khch hng ngang ngc l bn hn l th nghch. H em li cho ta cng n vic lm v li nhun, v th nn cm n h hn l xng ging vi h. 54. Vi mt c ch lch lm, vi cu ni nh, duyn dng, ta c th ci ha h, v ngn chn h, khng cho s ngang ngc ca h ti din.

80

Chng 5 T TRONG NH RA NGOI NG Thc t hng ngy, k ngang ngc khng u xa. ngay cnh bn . Nhng l nhng k ngang ngc ng yu hn ng ght. trong phm vi gia nh th d sao cng tt cho tnh thn thuc. Nhng ra ngoi ng, khi khung cnh ngi nh m m th nn coi chng, k c nhng li chi ch mng mo, chuyn nng ma v m thanh vang di. Bn cn phi c nhng cch i x thch hp no cho tng tnh hung? 81. Ngang ngc m ngang ngc Bn hy hi tng li thi th u ca bn. Bn c nh coi c khi no ng b, cha m, hoc l c d, cu m, anh ch hay ai tng mng bn: Thng nh ny ngang ngc qu chng! Hoc l: Con b ny ngang bng d ! C th, sau cu mng l nhng ting ci r vui v ca nhng ngi chung quanh. l nhng cu mng yu dnh cho tr con. Nhng cu mng km theo vui nhn, hn hoan ch khng phi gin d. Th ra, bm sinh ca mi tr con u c tnh ngang ngc. l du hiu pht trin kh nng khng c trng thnh. cn l chng i, t v tt nhin ca mt c th con ngi b nh. Khng c phn ng mi l iu ng lo. C mt s g trc trc, mt km khuyt no trong con ngi b th y. Vy th ngang ngc bm sinh tt nhin ng yu v cn lm lm ch, t ra cng mt v i ln, bt c ai cng u ngang ngc cht cht vy vi nhng ngi thn ct rut trn trc v lun c thng cm tn tr bng nhng n ci vui. iu ny ch r rng khng phi bt c hnh vi, li ni ngang ngc no cng ng trch c. i khi ngi ta cng cn ngang ngc trong hnh ng thay v li ni cnh bo mt iu g khng thch hp. Ta nn nhn thc cho r tng v vic v khng nn c thin kin bao qut tt c vn . 82. Hy nhn li con bn Con bn lun ni khng trc nhng li dy ca bn. ng l li ni ngang ngc. Con bn lun vi vnh bt bn phi lm ng li v mun ca chng. l thi ngang ngc.

81

Vo nhng lc , bn c tc gin khng? Chng mi bit n, bit ni, mi hai ba tui m. Thc ra, chng tp tnh th thch cuc i, i khng tr lc bt u vi chnh cha m chng. Ngha l chng khi s vn dng nng lc ca tr c trong phn khng, u tranh t tng. Chnh tnh ngang ngc l mt biu hin trc nht. Khi mt a tr khng lm c iu , bn nn theo di v bn nng tranh u t tn ca n chm pht trin hay l khng c. Nn tp cho chng phn nh bng nhng phn tch v no v cn n s ch bo ca nhng nh nghin cu tm l tr con cng nh bc s khoa nhi cho thuc cn thit. 83. Tr con ng bng, ngang ngnh Khng nn vi n p m cng chng nn roi vt, rn e. Hy lu tin trnh ln khn ca chng. tui t 3 n 8, chng cn c hng dn nhn nh s vic. Vi trng pht chng l sai lm ca cha m thiu kin thc v tr con. ng ng nhn rng chng li lm, gy chuyn xu. Hy cho chng t pht trin c tnh ri t t un nn. tui dy th ca chng, li cng quan trng hn. Thng ra, s ngang bng v ngang ngnh ca tr con tui ny do nh hng ca s i thay tm sinh l v pht trin c th. Tr gi dy th bng bnh ngang ngc d nhn ra. Nu thiu gio dc, chng s b h hng, sai lm. Tr trang ngang ngc tui 12, 13 l chuyn thng, c khi c n tui 16, 17. Trong thi k ny ca chng, cha m cn ch tm hng dn, dy d bng nhng li l m du, thch ng hn l qut mng, roi vt. Nu th, chng sinh thm ngang l, chng kh. 84. Nhng ngang ngc trong mi m gia nh Gia nh no, k c gia nh c coi l hnh phc, m m, cng c vi khi xy ra chuyn ngang ngc cht t, coi nh nhng nt chm ph trong mt bc tranh thy mc tuyt vi. Bn ng lo ngi trc nhng chuyn ngang ngc y. C khi chuyn ngang ngc l chuyn vui khin ngi ta phi cng nhau ci b ra. 85. Mnh i! Anh mun ly thm v b Cu ni ny ch th l chng kh ngang ngc ca c ng chng thi nay. Thi bui ny c ai chp nhn mt i hi li thi nh vy. Th nhng, thnh thong vn c cu ni y trong khun vi gia nh cng nhau chc qu cho vui. l nhng cu ni gin chi gia hai v chng thng yu nhau vi ng no m ch c hai ngi hiu c m thi.
. 82

Bn vn c th ngang ngc nh vy, nhng hy coi chng nhng ci nho au v nhng c m thm thp trn lng do b x tng thng bn. 86. Mnh i nh ch! Em i chi cht chiu v! Anh chng tr i nhu, rong chi lung tung v nh khng thy v ch thy my ch trn t giy t mt bn. Anh nhu my ri i ng cho qua cn say. Chiu li, thc gic, anh cng chng thy v nh mi ngy. Ngi i ti chp ti. B v tr vn cn tn mi u. Ti m, b v mi v, nho ming ci: Ch em c lu khng? Hi cu gin, chng hi gt: i u vy? V m. Tht khng? Sao anh hi vy? Em gian di vi anh sao? Ri ngi v tr ci. Mnh ch em t tra ti gi phi khng? Nh vy l mnh hiu c tm trng ca ngi ngng trng ch i nh th no ri ch? Mnh c hiu c ni lng ngi n b ngi ch chng i sut ngy sut m nh th no ri phi khng? y l mt cu chuyn v hnh phc gia nh tr. S ngang bng bt ng ca ngi v em li cho ngi chng mt bi hc kinh nghim c tc dng ln lao hn bt c hnh vi li ni phn khng no ca mt ngi n b yu chng bnh thng. 87. Gia nh l t m nhng nh l t qu By gi, mi bn xem xt tnh hung ngang ngc d thng sau y ca mt i v chng tr. Ri bn s ngh sao, kt lun nh th no? Gia lc khuya khot, c l vo na m v sng. C khu xm lao ng mt mi sut ngy lm yn trong gic ng m en.. Cht dng, t trong ngi nh nh ca ng cht im m, nhng ting xng, xng vang di ca mt ca mt thng thic rng lm git mnh thc gic nhiu ngi chung quanh. C l chic thng thic b mt c vng bn ln trn sn gch. Tip theo l nhng c m thm thp mt na ging nh p cht ln da tht, mt na nh m xung nm mousse. Li c ting la tht, ci c, p cht, rn la , nhng ting hm h ri oi oi.

83

Khng ai hiu chuyn g ang xy ra trong ngi nh . D l chuyn g i na th cng no ng, ph tan ci khng kh yn tnh dnh cho ngh ngi ca mi ngi. Mt bc hng xm trng tui ln ting: V chng thng Hi nh nhau phi khng? C chuyn g th cng phi sng ngy m ni, m x s ch! Cn by gi m hm khuya khot cho b con yn tnh ng nghe. Nh vy l ph lng, ph xm ri. Sau cu ni phn nn phn gii ca bc hng xm, ngi nh kia im bt. , t ra i v chng tr cn bit nghe l phi. Mi ngi li tm vo gic ng. Rng ngy, bc hng xm bc qua nh . C l bc mt ng trong thi gian cn li ca m en. Nh m ca sn. Bc bc v, thy ngay hai v chng tr sc mt bnh thng, ang ngi n sng, bc hi: Na m hi hm, by lm g n o k quc nh vy, khng cho ai ng ngh g ht vy? Anh chng mm ci. Ch v cng ng chng mt ci ri ci mt xung t c nn ci. Bc hng xm ng ch mt vi pht. C l bc c qua ha gii chuyn xch mch ca hai v chng. By gi thy khng c g khc l na, v chng tr m m tr li, nn bc ni: By ha thun tr li ri th thi. Tao qua coi chuyn g phn gii, khng cn g na tao v. Nhng nh ln sau ng lm nh vy na, cho b con ng. Ni ri, bc quay lng i ra, khng kp nhn nghe c v ni nh vi chng: Nghe cha ng mnh, cho ngi ta ng, c quy ph hoi. Bc hng xm tt bng nhng hin lnh, cht phc, khng hiu thu c s thm kn su xa Bc li khng hiu ni tm l hnh vi ngang ngc ca nhng i v chng tr thng ho hc, bc ng. Bc qu tht khng bit c vic cho v nhn ca v chng c khi trc tr l thng, thnh ra ngang bng. K c lng phn khch cho m ngi v l khng nhn cng sanh gic gia m khuya. V khi tnh th lng ng, khng phi v s can thip ng lc ca bc hng xm m chnh yu l v thun xui ca vic cho v nhn c thc hin, du c min cng hay khng. Nh vy, ch vi mt chuyn nh, bn ngoi lm tng u , k thc, bn trong l chuyn ngang ngnh, ngang ngc v cng ngang bng, ngang chng trong quan h v chng. Nh vy, l t m hay t qu?...
. 84

88. Khi ngi lng ging ngang bng khng bit iu Khi hng xm khng cn bit l phi, tnh ngang ngc ca h lm phin bn, bn x s ra sao? Trc ht, bn chng nn trch c h m t trch mnh khng ng ch, l chn ni c ng phc tp. Cch tt nht l t an i ly mnh: Xm lao ng no cng c phc tp ring. Nu khng th th lm sao hnh thnh c mt x hi ng ngi quy qun vi nhau. Khu ph ny tuy vy vn cn hn nhiu khu ph khc. V khi i u vi nhng lng ging ngang ngc, bn ng bao gi c tnh xa lnh h. Hy tm c hi li gn h, ni chuyn thn mt vi h, bn s c nhiu c may khin h thch mn bn v bn ng ha h vo mt cuc sng nn np hn, lm gng cho h vi nhng cng vic thn thin, dn dn h s qun i tnh ngang ngc, ngang bng hay ngang ngnh vi bn. 89. Vi k xm phm vo quyn li v ti sn ca bn Bn tm c hi gii thch v quyn t hu v t do cng bnh nh th no cho h hiu c. ng ch trch khi h l xm phm vo bn. Th d nh h xm phm vo mt phn t khu vn nh bn, bn ng vi phn nn v e da kin co. Bn nn thm gia nh ngi y v thn mt ni: Anh Hai, ti d tnh bn chuyn vi anh tm ngun li trn phn t mp sau cy i. Ti mun cng anh o mt ci ao ni th c nui. Bun bun ti v anh ra bt c nhu lai rai chi. Khng d by gi anh cn ni lm chung nui g. Cng tt. Vy th thay v c l ta c g cng c. Khi no anh ht nui g, ta tr li nui c. Cu ni ny mi nghe qua tng l yu, l tiu cc nhng chc chn s lm cho ngi kia c lc hiu c lng tt ca bn v thy c s ngang ngc khng hi kin trc ca mnh. 90. Vi k chi ch mng mo Bn nn nhng nhn h. V h chc chn l k c tm a xu v t hc. Mt lc no , bn ni vi h: Hm trc ti nghe ch chi gn chi xa, khng bit ch bc mnh chuyn g. Chi nh vy mt lm, khng ch li g. Ti c kin ny, nu ch thy chuyn g lm cho ch bc mnh, th hy cho ti bit, ti tm cch dn xp cho ch khi phi bc dc na.

85

91. Nu qu thc l chuyn ca ch Rt d xy ra. Con ch nh bn c th t by trc ca nh ngi ngang ngc. Bn no c sai bo n u. M ch th hay lm by bt k gi gic. Chuyn ch ng ti ngi, sinh ra lm iu xu lm y l tai. Tt hn ht, bn nn dn ngi nh kim sot cht ch con vt. Cng tt hn l cho n mt si dy xch. Khi nghe ngi ta la li, ni trch thng hay mng chi qung xing, bn chu kh i ty u ch ch t by i, cng ty u ci l tai ca bn cng nhiu ngi v can khc v phc phi nghe theo. Li xin li km theo cng khng mt mt g m c th lm du cn la li ngang bng. Nhng ng di dng phn trn v ch. Hnh ng thc tt hn. 92. Con ch ngang bng ca ngi ngang ngc t trc ca nh bn Nu bn cng ngang ngnh na th chuyn b x ra to, tnh hng xm mt mt. Chuyn bn Ty, c ngi x s nh th ny. Mt con ch hng xm c mi bui tra qua nh ng Marcel lm by mt ln. N l ch cng ca b m ga, ph nn, tnh hay ngang ngc cu knh. C ln ng ngh b y ct ch cho li th b chng nghe, li hi ngc ng cu v l: C ai ct ng li, ng chu khng? ng Marcel bc tc tr a: C ai t trc mt b th b th b c chu khng?. Nh th l hai ngi ngang bng v ngang ngnh chi nhau. V nh, ng ngh li thy mnh thiu lch s v t nh vi ngi n b lng ging y. t lu sau, con ch b lng ging cng li sang lm by trc nh ng. N l con ch ci. ng Marcel lin i mua mt con ch c v. Mi k hi con ch ci sang th con ch c nh ng sa ln vi ting ri chy rt theo con ch ci ti tn nh m quy ti . Chuyn ny khin b lng ging hong ln, la ht con ch ci v ui con ch c khan c c hng. Sau b ct con ch ci li. Cu chuyn ny c v tiu lm theo kiu Ty. Cn ta, t ai chu b tin ra mua mt con ch nh vy. Tt hn ht l bn chu kh ng ca ng li v mi khi con ch ngang bc chy sang th ly nc tt cho n chy i. Ch nn ly cy da ui, k ngang bng c th tng bn nh ch ca h m lm d, v ta c cu :nh ch phi king ch nh.
86

93. C in thoi c n Lu nay, nh ai c in thoi cng u c lc gp phi nhng chuyn ngang bng. in thoi ro vang bt k gi gic, ngy m, gia khuya ph gic ng, lm bc mnh. C nhng ng Ty Tu tn mi u gi sai ch, ni g khng hiu ni. C nhng ngi v hc, ngang bng ni nhng li v l nghe chi tai. Li nhng v k khi, kiu ci t-l-phn in ca qui kit tc di Trn Vn Trch xa kia k. Sau y l mt chuyn thc ca ngi vit tp sch ny vo mt bui sng cch nay chng 4 thng. Chung in thoi reo vang: A l, ti nghe. T u dy bn kia, mt ging n eo o, qut gt: Cha ni, ti gi ny m ch chu giao tht d cho ngi ta, sao kp lm bn? Ti kinh ngc, lc n ri! Nhng cn kp ni: C tht d c ny, lm c khng, b chn?! Gi ln s ri!

94. Lo gi c chn Mt ng gi ci xe p cn thn bng qua mt ng t ng, gi ng st bn phi ca ng. T pha tri ng, ng t giao l, mt b sn sn bn mi tui hn, li xe Honda m thng ti ngang hng, lnh qunh lm sao m thng trt ng bnh xe. B chi vi mng lin ng gi: c chn!. ng gi thng xe p ngng ngay ti ch. Khng c s va chm no. ng gi ni ngay: Cm n b. B c sao khng? Thay v tr li, b sn sn n lic mt nhn ngi n ng cao tui hn mnh, khng bit ngh sao, rn mt, h! mt ting ri vt xe chy thng. Mt ngi thanh nin hi ng gi: Tha bc, b ta mng bc, sao bc li cn cm n?. ng gi mm ci im m:

87

B ta khng tt vo mt bc l may cho bc lm ri, v bc c ci ti lm cho b ta git mnh sut t3 Khong 4 gi chiu, lc tan vic cc s, ng Cch mng thng 8 v pha ch Ha Hng

ng nght xe lu thng. Cc loi xe kt, nhch tng cht mt. Bng mt ting rm. Mt chic xe xch l trng khch m vo t xe mt chic du lch 4 bnh cn mi toanh. Ngi li xe du lch l mt thanh nin trc 34 tui m ca xe i vng ra pha sau xem xt. Va chm mnh lm b n hiu t xe. Ngi li xe du lch nhn mt au kh nhn ngi gy ra tai nn. Ngi li xe xch l vn cn ngi trn yn xe, mt tnh b nh khng c chuyn g xy ra. -Tri i! Anh ng b n ri, ti ti qu. Sao chy nhanh vy? -Kt xe m, nh chu vy. -Anh ni ngang. Anh li, phi bi thng ci n b. -Khng li phi g ht. Kt xe ng nhau l thng. Ti mi y xe ra, cha chy c ng no Mi ngi chung quanh ngh mi cnh st n lp bin bn. Ngi li xe xch l ni: -i gi lnh ti i. Tt, ti khi phi ng tin mn xe ngy hm nay. Khng ai ng s thc v tai nn ny. Trn con ng ny, t lu nay c nhng ngi p xch l c tnh i vo t nhng xe t gi nh xe du lch, xe Dream, ch hi ngi cho b ght v cng mn c tai nn khi phi tr tin mn xe xch l m h s dng kim n. Ngang ngc l th, nhng ci ngang ngc trn ng ph ng kt xe ny vn thng xy ra nh mt tr ci a, c thng, cha thy c x l th no l thch ng. Tt hn ht, nu bn c mt chic xe t tin, ch nn i vo ch kt, gi cao im v lun phi canh chng pha sau trnh n nhng chic xe xch l tri i . Bn khng c l l no khc phc loi ngi ngang ngc bn cng m c nghit y. 96. Mt cu nhn, chn cu lnh Cu ngn ng ny vn c gi tr vi mi thi gian, ch t cng l by gi. Bn lu thng trn ng ph ng lut. Bn l ngi c tui tc v cn thn. Mt nhm bn tr ho thng c th phng xe cht bn, d khng ng, d khng gy ra tai nn, cng lm cho bn t ng, cng nhau ci gin.

Trch trong VNG NIM TIN V T KHC PHC. Phm Cn Sn, Nxb ng Thp, 1967.

88

Bn c mng chng l v hc hoc l g g chng na, cng v ch, v chng bin mt nhanh chng. Chng l ai, bn khng cn bit. Cch n mc, chi gin trn xe, ua nhau rn rn vi nhng loi cao tc, c gi cng cho bit chng l con ca nhng hng ngi no ri. Bn nn t cho l may mn khi phi vo bnh vin cp cu, bng b v cng mng thm l trnh khi c mt trn li thi, c khi u m chng khng cht g king n ngi cao tui trn ng ph. Thi nay, ngang ngc tr thnh thi quen thi thng tuy khng c ai chp nhn, li mc nhin c tha nhn trn thc t, v kh th x l thch ng. 97. Hy lm v nh qu! T nh qu c th khin cho ngi ta ng nhn, mch lng vi tng rng l s khinh th. Nhng y, t ny rt c dng v l thut ng c tt, c ngha l chn tht, hin hu. Khi bn ngi n ung g trn va h, ch ng ngi, cch tt nht ngn nga tnh hung ngang ngc l bn nn hi trc gi c tng mn, ngay c ci gh b dng ngi n ung c tnh tin mn hay khng. Khng ra v nh qu hi trc ri mi n sau, bn s b p thng tay nu bn c y ci ti tin rng rnh v t ra mnh l k ho phng ni th. Nhng ni cho ngi ta nhiu kinh nghimcay c nht l cc bi bin Vng Tu v Bn tu Si Gn cng khu Duy Tn, h Con Ra. , bn s cm thy nhng ngi ngang ngc cho bn ung C ph ng, Nc ngt cay v chic gh b..nm au ing. ng tng b, ngi ngang ngc thng n trong nhng cnh o mu gi cm, hp dn vi nhng n ci, nhn lic mi mc ca nhng gng mt hoa h hnh di sui tc my en huyn; v ngi ngang ngc cng l nhng chng trai phiu bt vng bin pha ng kia. H l nhng ngi mi dao sut t th hai n th by sn sng xung taycht vo ngy cui tun nh nhiu ngi ph phn. Cn nhc li: tt nht l lm ra v nh qu, bt c th g cng u hi gi trc. 98. nh gi ngi ngang ngc Khng nn khinh thng hoc hi s ngi ngang ngc. Cng khng nn xa lnh h. Cn nh gi ng con ngi h chn mt cch i x thch hp. Du sao h cng l mt nhn t cho mi s vic.

89

Nhiu khi s ngang ngc ca mt ai c tc dng ch im cho ta bit phi lm g, cch no. N cng gip ta trnh khi c tnh ch quan, th hay l ng. N cng gip ta khi dy nhng xc ng v mu tm thng li. Khng c ngi ngang ngc, ta khng gp tr lc v chng bit c gi tr ca cng vic lm m ta ang tin hnh ti ng li no. 99. Chp nhn ngi ngang ngc nh ngi c kh nng: Trong lnh o ch huy, ngi bn lnh bit s dng k ngang ngc nh th no. K y nh con dao hai li, ngi ta c th xoay chiu s dng sn sng p o. Run s k ngang ngc l mm yu; v trong cng vic, c th b coi nh tht bi mt na. Ngi ch huy tinh c th dng k ngang ngc nh mt con nga hoang hay chng. Rn luyn li, k y s c dng nh l ngi c kh nng. Trong thut dng ngi, ngi bn lnh dng k ngang ngc nh l bn, ch khng l tay sai. 100. ng to c hi cho ngi ngang ngc ngang ngnh, ngang bng thm Nn c can m coi ngi ngang ngc chng phi l i th. Cng chng nn lm vic g s h to c hi tt cho tnh ngang ngc, ngang bng ca ai pht sinh. Nn nh, ha hon c th bng ln t m la nh gn tn. V th khng nn thi vo nhng lung gi hay lm ri xung nhng git du. Cn th hin lng thnh v tnh ngay thng khc phc mi mi him nguy ca tnh ngang ngc. S sng sut v quyt nh nhanh chng, tinh t s khin cho tnh ngang ngc tn li. Sau cng l rng lng v th tha. 101. Cn nhng din bin khc Tnh ngang ngc, ngang ngnh, ngang bng cn bin th vi nhng tnh hung khc. Chng s ha thn trong nhng tm trng bt mn, bc ng, xun ng v ph hoi. Nhng vn ny s c ch trong mt tp sch tip ni m bn c cn quan tm NHNG NT CHNH YU Ngang ngc tui u th l du hiu pht trin kh nng khng, l phn ng chng i, t v tt nhin ca mt c th con ngi b nh.
. 90

Khi mt a tr khng t ra du hiu ngang ngc li qu hin lnh, l bn nng tranh u ca n chm pht trin hoc khng c. Tr con ngang bng ty theo thi k tui tc ln khn, cn theo di thng xuyn hng dn ca cc bc cha m. Khng nn coi ngang bng ca tr l li lm n mc phi trng pht bng roi vt. Gia nh no cng c chuyn ngang ngc. C khi l u mi ca nhng nim vui m m. Tnh ngang ngc t khi ca ngi chng c hi m cng c li. S ngang ngc bt cp ca ngi v c th l mt v tr a ngi chng v th thch lng kin nhn. V chng ngang ngc vi nhau l mt tr a. Tr a qu ng c th lm tan v chia ly. Tr a nh trong quan h tnh i l khi dy th v ca yu thng. Nn ng ha ngi lng ging ngang ngc vo cuc sng nn np hn l chng bng h, ch trch h. Ti gn thn thin v to c hi ha iu. Khi ngi lng ging ngang ngc xm phm ti quyn s hu ca bn nn tm cch gii by n ha v vch ra cho h mt li ngh suy t nhn thc sai lm. Khng tt lnh g khi phi hn thua vi k chi ch mng mo. Nhng nhn h v tm cch khn kho ni vi h ng lm nh vy na mt lng lng ging. Nui cho c khi b hi, lm mt tnh xm ging. Nn t ra thc. Khng nn i co phn trn m tho lun vi nhau v nhng bin php. i vi ngi ngang ngc, chuyn sc vt thng khi lm mt lng nhau.Nn l gii vi nhng li l thng minh, kho lo. Khng nn cu gin vi nhng c in thoi phin nhiu. Cn c nhng li ni a va phn khng, va t ra lch s. B mng oan ngoi ng ph, ng chp nht k ngang ngc, thiu l . Nn ly lch s p tr li hnh vi, li l v l ca h. Khi ngi ngang ngc c gy tai nn ngoi ng ph l h thc hin mt mu toan no . Cn thn trc l tt hn ht. Mt cu nhn, chn cu lnh! Khng phi yu hn m l thc thm su ca ngi c trnh vn ha. Coi chng nhng k ngang bng dm ng vo ti bn. Tt nht trc khi n ung g, phi hi cho r gi c, ng v h thng tay p vo ti tin ca bn.

91

S ngang ngc ca ngi khc i khi gip ta cm gic trnh c nhiu s khuyt trong cuc sng. Ngi ngang ngc cng l ngi c kh nng. Hy dng ng u im ca h. Ha hon c th bng ln t m la nh gn tn. Ch nn thi vo nhng lung gi hay lm ri xung nhng git du. Nhng tnh ngang c th sinh bin nhiu tm trng thi tm l khc ca con ngi. Rt cn quan tm thng xuyn. PHN SAU SCH TNH NGANG NGC TRONG PHT TRIN CM XC CA TR EM i vi tr em, tnh ngang ngc sm pht hin vi nhng du hiu by t cm xc v sc khng trng thnh l hin tng tt. Tuy nhin, cha m cn ch theo di gip bng s dn gii thch ng. Nn hng dn tr con v nhn thc, suy ngh cng ging nh tp i, tp chy. ng ph mc chng t hiu, t lm theo mun ca mnh n ni v sau sai lm qu ng vi tnh ngang ngc tr thnh thi xu vo giai on trng thnh. X hi c qu nhiu k ngang ngc, ngang bng lm ri trt t, xo trn an ninh i sng con ngi, khng tt. Mt trong nhng iu ch ca mi ngi tron gia nh l tm cch ngn chn khng cho tr con ngang bng qu l, s tr thnh ct tt kh sa i v sau khi ra dn thn ngoi trng i. thc hin c vic ny, bc cha m cn nm vng tm l tr con v nhng hin tng chuyn bin tm l ca chng ty lc c nhng hng dn thch ng. Sau y l mt s kin ca nhng nh nghin cu tm l v i sng pht trin ca tr con v vic theo di s pht trin cm xc ca tr con v cch hng dn thch hp. TI SAO TR LUN MING NI KHNG? Tin s Date B.Harris, thuc Hc vin x hi Thiu nhi, i hc ng Minnesota, M c phn tch nh sau: Tr con mun tr nn ngi, mun c ban cp tc khc nhng mong mun, mun ngi ln lm nhng iu n mong mun. thi thiu nhi, th gii ni lon chung quanh n. Cho ti khi no
. 92

vt qu thi u nhi, a tr s tm cch tin ti, bt lun nhng quyn li v nhu cu ca ngi khc. Ngn chn nhng thm mun ca n thng gy nn hu qu nhng cn nng gin. Nhng bt lun a tr sng trong x hi no, t lc cn kh non di, n phi bit nhng li cho ngi khc mt i khi. Mt trong nhng iu cn bn a tr phi tm bit, nu n mun tr thnh mt ngi trng thnh v cm xc, l phi bit ch ng nhng cn nng gin. V mt trong nhng iu m nhng bc cha m cn hc l lm cch no con ci bit hy sinh mt mc tiu ny cho mt mc tiu khc m chnh n cng mong c, nhng khng bng ln cn gin gi. Chng ta phi nhn thc rng tui t 2 n 3 tui, a tr tri qua mt thi k lun ming chi t khng, khng bai bi. y l mt thi k rt th thch, v bt lun chng ta ngh mt iu g vi a con, n cng t ng phn ng nhng ting khng, khng. Cc nh tm l hc tin rng c 3 nguyn nhn: -Th nht: a tr va khm ph ra mnh lc ca ting khng -Th hai: a tr mun thch thc quyn hn ch ca cha m. -Th ba: a tr cha pht trin kh nng v ngn t v s kho lo v giao t t din t mun ring. i khi nhng ting khng, khng ch c ngha l i mt cht. C im cn lu : Th nht: a ra nhng i hi khng hp tp. yn chc chn c hiu lc hn l cu ni c tnh cch cu gin, hi thc nh ng ng vo . Th hai: a ra i hi 1 cch ring bit, a tr hiu r tnh hnh, khng nn a mt li ni m h, tng qut. Th d ni: Hy b cc chic vo bao gi git i, thay v ni ng lin ba bi khp ni. Th ba: a ra vi li khch l nh Ba (hoc l m) bit cc con lm c iu , thay v nghi ng hay t ra nn ch v a tr nh cu ni: Vic qu kh khn vi con phi khng? Mt nhm cc b m n c yu cu ghi m nhng cn gin gi ca cc con, v thi gian xy ra. Nhng kt qu tht l th v: cc cn gin d ca tr con thng xy ra trc ba n hn l sau ba n. V cn i thng c lin h mt thit vi nhng cn cu gin ca tr em, nh vy, ti sao chng ta khng tr liu nhng bui n nh na bui lm gim cn i ca cc con? Sc khe yu km hay l s chm pht mt cn bnh cng c th l mt l do khc gy nn nng gin ca tr em. S gia tng cc cn cu gin nh vy ca tr em cng l mt du hiu cn c canh chng.

93

Nhiu bc cha m tin rng nn to nhiu c hi cho a tr nu chng cn hc hi cch a ra nhng quyt nh. y l 1 kin, nu c p dng mt cch khn ngoan, kho lo. Tuy nhin, iu ny cng c th to nn nhng vn v s t chi. Vic c c mt s chn la i hi kinh nghim v s phn xt trng thnh cha c c tr con. Do , i hi a tr mt quyt nh l mt iu khn ngoan, iu m a tr khng lm c, v n khng c kh nng v kinh nghim cn thit. hy gi s la chn v quyt nh mc ca tr m thi. CM ON CH LM CHO TR BT MN NGANG NGC. Trong mt bi vit v vn kim ch cm xc i vi tr con, Tin s Stuart M. Finch, gio s tm l tr liu trng y khoa thuc i hc ng Temple, gim c dng ng tr liu tm l thiu nhi thuc bnh vin St.Christopher, bang Philadelphia, M nhn mnh v nhng nh hng ca s cm on trc nhng cn ni lon ca tr. C on, tin s Stuart M. Finch vit: Mt kin hay l khi cc bc lm cha m phn nn v s t ch cm xc ca mt a tr, nn nhn li thi ca cc bc cha m n. Mt ngi cha ni nhiu, hi c ti th thng ni nng. ng ny hay phn nn rng a con ca ng qu rt r, nht nht, v l nguyn nhn khin ng phi bn tm. Nhng cng c th l cu b Cc, a con ca ng cha ny, qu s hi trc nhng cn gin ca ngi cha n ni cu b khng dm biu l nhng ngh ca n nhiu. Trong mt trng hp ngc li, ngi cha th nh, trm tnh v kn o, th li thy a con gi tn Cc ca ng qu a cm. Ngi cha ny ni rng c con gi ca ng ta hay di hn la khc lun. C b ny cng dm by t kht vng tru mn ngay gia m ng na. Nhng li than phin nh vy khng th phc ha c mt hnh nh chn thc v a tr. C cu b Cc v c b Cc ni trc c th hi bt thng v t ch cm xc nhng chc chn khng n bt thng nh cha m chng tng. Trong nhiu trng hp, cc a tr va k ch n thun biu l nhng cm xc u th, m tht ra cha m chng khng dung th mt cch bt thng. By gi hy xt ti ng . ng lm vic ban m, nn hn nhin ng cn s yn tnh ngh ngi vo ban ngy. B th khng thch khu vc m hai ng b , v cn nh ca gia nh ny nm trn mt con ng ng xe c v nguy him. Do , lc no b cng eo st l con coi chng chng, ng thi li phi gi yn tnh cho gic ng ca chng. Nhng, liu a con no c cnh gic c th t ch trong mt hon cnh nh vy khng? D nhin cu tr li l khng.
. 94

Nhng e da thng trc i vi nhng n o v nhng tr chi kch ng ch c th lm khuy ng thm s bt mn trong lng tr con m thi. M ti lc th a tr cng li khng c php biu l m c na. Vi cng v lm cha m, tt c chng ta u ngh rng chng ta bit nhiu nht v tr con. Chng ta bit mong i nhng g v vo lc no chng. Nu a tr c v c nh i nghch vi nhng mong mi ca chng ta, chng ta thng cho chng l sai quy, v ch chng ta mi phi. Chng hn nh nu cu b Bch khng mun bit mt iu g m chng ta khng ni ra, chng ta thng ngh rng n phi nn bit an phn v im lng ch. Him khi no chng ta ngh rng i khi m tr con cng hon ton bnh thng, ng n trong hnh ng v nhu cu. NGUN GC CA S NI LON CA TR EM L DO KHNG THNG CM CA CHA M. Mt s tht hin nhin l ngi ln chng ta nhiu kinh nghim hn tr con, v nm vng mi tnh th hn chng. Tuy nhin, lm ngi ln cng khng hn chng ta u l nhng chuyn vin hiu bit r v tr em, v cc nhu cu v kh nng ca chng. Chng ta cn thng ngng li, t vn vi vn chng hn nh: Nhng iu chng ta ang i hi con ci c hp vi kh nng ca chng khng? Chng ta c ang trnh by mt kiu mu lnh mnh v t ch cm xc m ta mun chng hc bit khng? Vic i tr em lm nhng g chng ta bo lm v khng lm nhng g chng ta lm l iu hon ton v ngha, v a tr s cm nhn ra tnh cch v l ca vic , khin chng d dng ni lon mau chng chng li bng cch ny hay cch khc. Mt a tr thng c ng thy ca n phn on. Nhng chng ta hy i din vi nhng s kin l khng phi mi gio chc u c th xc nh ton ho c th no l tc phong bnh thng ca mt a tr. Nhiu nh gio bt u cng vic rn nn tr em bng cch bt chng tun phc tuyt i, theo nhng nguyn tc nghim cn. Ri nhng nh gio ny em nhng hu qu ngo p ra da cc tr em, nu chng khng theo kp th hon ton tri ngc, v hon ton th lng bn nh ngoi vng kim sot ca h. MC T CH THCH HP V BNH THNG Hin nhin l cha m cng nh ng thy khng nht thit u phi phn on chnh xc tnh trng t ch cm xc ca tr em. Vy th ai lm c cng vic ny?

95

Cu gii p ng nht, l x hi mi chnh l ng quan ta thm quyn nht, nu mt a tr thch nghi vi ton th mi gii hn, mi nhu cu t nh cho n, v ha ng tt p vi mi tr em ng la khc, chc chn l a tr c nht. a tr no c sc t ch cm xc mnh tht s c thi lnh nht i vi ngi chung quanh. a tr loi ny s khng c a tr ng la tn thng ti khp ni, d rng n lm hi lng ngi ln. Mt a tr t t ch v cm xc ca mnh s sm tr thnh k th nghch i vi ngi ln, cng nh nhng a tr khc. Do , loi tr em ny khng c nhng bn b, hay nhng mi rng cht ch, thn thit. Trong nhng nm u ca cuc i, a hi nhi khng c mt cht t ch no. a tr di mt tui lun l y t ca cm xc, ch khng lm ch c nhng cm xc ca n. Chng ta cn tha mn nhng ham mun ca n c c nhng cm xc d chu, v trnh cho n nhng cm xc bt li. Tht l ngu xun v tai hi nu c ai mun i hi mt a tr di mt tui tm cch t kim ch xc cm. T 1 n 5 tui, tr em c nhng xc cm mnh m, tch cc cng nh tiu cc. N c th yu ngay y, m cng ght ngay y. N bt u tm cch t ch, nhng khng c bt mn n ni gin nu mt i khi a tr khng thnh cng. Chng ta phi nh rng a tr tui ny hy cn l mt u nhi, cng cha th lm ch c mi cm xc ca n. T 5 n 7 tui, a tr tranh u kch lit vi nhng cm xc kh mnh m, v a c nhng cm xc ny vo vng t ch mt cch chm chp. a tr la tui ny khng biu l mi cm xc. D sao n cng cha khn ln lm ch mi xc cm, nhng c nhng c gng ng k lm c vic . a tr ny c khuynh hng biu l tnh cm vi cha m khc phi (con trai vi m v con gi vi cha) v mun c s p ng ca ngi ny. Trong lc , a tr li c nhng cn bng n tnh cm tiu cc i vi cha m ng phi, khng vi mt nguyn nhn r rt no. a tr t 5 n 7 tui cng c th bit ch i nhng g n mun lu hn na, v cng c th chu ng cn nng gin lu hn, vi t sjw biu l ra ngoi khin ngi khc bit rng n ang bc bi. T 7 n 12 tui, a tr vo giai on trm lng hn, v khng cn qu rng buc vo cha m. Nhiu tr em vo la tui ny bt u tm cch biu l tnh cm ngoi khun kh gia nh, vi bn b cng la. Chng cng rt d ni nng vi bn b nhng bit tm cch gii quyt vi nhau; ni chung bit t ch hn nhng nm trc.
. 96

Chng ta nn cho chng ni nng mt i khi, vo nhng trng hp qu kch ng, nhng ng cho chng mt t ch. Nhng a tr vo la tui ny d dt hn trong tnh tru mn, ngoi tr nhng ngi c bit gn gi chng. TUI KHNG HONG T 13 n 18 tui, cc thiu nin nam n thng rt ging bo. y l la tui chuyn tip t tr con sang ngi ln. S i thay ny thng lin h ti nhiu t bin tnh cm tm l. Mt phn, cc c cc cu la tui t 13 ti 18 ny vn cn mun mnh l tr con ng thi cng mun mnh l ngi ln. Tnh trng ging co gia hai chiu hng ny em li nhng s i nghc v tnh cm cha tng thy la tui trc. Thi k choai choai (v thnh nin) ny nhiu khi c k v l, d ni nng, d ch b kch ng tht nh nhng, trn y tnh yu thng tha nhn, cng c k v tnh, m cng c lc biu l cm xc pha trn. Tuy vy, y l mt giai on bnh thng trong tin trnh tng trng ca con ngi, t tr con thnh ngi ln, cn ti nhiu s thng cm ca cc bc cha m. Giai on ny rt ngn, thu nh dn ti cui cng nhng nm st hai mi tui, chuyn tip dn theo tnh trng n nh ca ngi ln. TRNG THNH MI T CH CM XC C Mt ngi ln trng thnh, iu m chng ta mong i con ci chng ta t ti, lm ch mi cm xc, ch khng lm n l cho cc tnh cm . Ngi trng thnh l bit sng vi cm xc, hiu nhng cm xc khng cn s chng na. Ngi trng thnh cng c th ni gin khi b khiu khch, nhng khng phi lo s v cn nng gin ca mnh, m cng khng mt t ch v cn nng gin. Ngi trng thnh cng bit yu thng mt cch khn ngoan v bit biu l tnh cm, khng e thn, m cn g khng tm cch yu thng ngi chung quanh mt cch gi to. Mt ngi trng thnh c thi thn thin vi mi ngi, nhng cm thy kh chu khi nhng tng thm kn ca mnh b khi ng. NHNG NGUYN TC CN BN Th nht: V con ci chng ta chu nh hng mnh m bi tc phong ca cha m, chng ta nn nu tm gng tt v t kim ch cm xc. Th hai: Ch nn trng i con ci ca chng ta nhng g c th lm hay chng t la tui ca chng. Th ba: Gip con ci chng ta pht trin s chn tht v cm xc, tc l bit khoan dung i vi nhng cm xc, c thin ch nhn thc v s dng nhng cm xc .

97

Th t: Tnh yu thng l th cm xc c gi tr nht c th c c. Hy con ci chng ta cm nhn ra tnh yu thng trong gia nh. Th nm: Hy nhn thc nhng tnh th m trong a tr c php ni nng mt cch hp php. Trong trng hp ny ng trng pht hay e da a tr. Chng hn nh nu chng ta cha chun b cho a con ba tui ca chng ta v vic n sp c mt a em gi ra i. a con ba tui ny c th t du hiu nng gin, i vi em gi s sinh v c vi m na, v n ch cm thy thng tn n s s hu hon ton i vi ngi m. Hy cho nhng tng ny c bc l cho ti lc chng ta chng t cho n thy rng n chng mt mt, thit thi g c, v chng ta khng chi mng g n v cm gic mt mt hay v cn nng gin khng kim ch kia. D nhin l chng ta khng th cho a con ba tui quy ph a em mi cho i, nhng c th chp nhn nhng li bnh phm do cm tng b thit thi ca n. Ni mt cch khc, ng khiu khch thm nhng cm xc ca a con, m hy cm thng n v hng dn n. Hy nhn nh v nhng tin trin ca con ci chng ta trn mt cn bn rng ri. Nu con chng ta thch ng d dng vi nhng a tr cng la tui, hc hnh c kt qu trng, v c v sung sng, chc chn n c kh nng thch nghi hp l. Nu chng ta cm thy con cha c sc t ch, thch ng vi nhng nhu cu ca chng ta, hy xt li nhng i hi . Hy lun nh rng chng ta thng d dng t nhn chng ta l ng v con ci l sai lm. Tuy vy, rt c th a con ng. Chnh chng ta mi l k hnh phc hn nghin cu tnh hnh. HY TM HIU NGUYN NHN. Nu a con ca chng ta c v c sc t ch cm xc mc bt thowngf, ngha l qu yu km hay qu mnh m, ng vi la ry n. Gii php trong trng hp ny l tm hiu xem ti sao n li nh th. L t nhin l chng ta khng mun khuyn khch tnh trng bt thng ny, nhng ng thi, chng ta nhn c rng tnh trng c mt nguyn nhn. iu quan trng hn na l tm hiu nguyn nhn , tm cch gii quyt, hn l ch la mng a con. (trch dn CM NANG DY TR, Phm Cn Sn, NXB VHTT 1998)

98