Vlaga, pojam pare, kondenzacija, provoenje pare i bilans pare u zgradama

U ovom modulu emo prouiti sledee pojmove: Voda i njena para Pojam zasiene pare Koeficijent provoenja Koliina pare u vazduhu, relativna vlanost vazduha Fick-ov zakon difuzije Difuzija vodene pare kroz zidove Prenoenje pare sa povrine zida na vazduh i obrnuto Provoenje pare kroz vieslojne zidove Kondenzacije pare u zidovima, tehnike spreavanja kondenzacije, parodifuziona zatita

Ovo je poeljno izbei !!!

sotirobert: Building Physics

, page 1

Voda i njena para ispod kritine temperature (T < 647 K)

H2O p
Tk za vodu je 647 K (374 oC) pk je 22.9 MPa

Oblast pare

Pritisak zasiene pare

V < V1

V1 < V < V2

V2 < V

Koegzistencija tenosti i njegove pare. U sluaju ravnotee, para je zasiena i vai ClausiusClapayron-ova jednaina!
sotirobert: Building Physics

, page 2

Clausius-Clapeyron-ova jednaina za zasienu paru

Clausius-Clapeyron

dp L12 = dT T (V2 V1 )

1 2

=L

voda para

= const,V para >> Vvoda

V para = nRT p para

dp para
Kriva ravnotee izmeu tene i gasovite faze se zavrava u kritinoj taki

Lisparavanja = dT TV para

Molarna toplota isparavanja

dp para p para

Lisparavanj a dT = n RT 2

reenje

p para = const e

Lm p RT

sotirobert: Building Physics

, page 3

Pritisak zasiene pare Teorijska kriva

Pritisak
Tk za vodu je 647 K (374 oC) pk je 22.9 MPa

Pritisak zasiene pare u funkciji temperature

Oblast pare

101325 Pa

Tk za vodu je 647 K (374 oC) pk je 22.9 MPa

100 oC
Lm p RT

p s = p para = const e

Temperatura

sotirobert: Building Physics

, page 4

Pritisak zasiene pare Empirijske formule

12

=L

voda para

= const

Vpara >> Vvoda

Prilikom izvoenja su uinjene brojne aproksimacije, npr. Toplotu isparavanja smo prilikom integraljenja smatrali konstantnom Zapreminu tenosti (u odnosu na z. pare) smo zanemarili

Brojni pokuaji su uinjeni za definisanje to bolje emirijske jednaine, ali do sada jedinstvena formula nije pronaena. ps = 610.78 exp[17.2694 t / (238.3 + t)] Za uobiajene atmosferske prilike kod nas (0oC<t<30oC) moemo koristiri ovu priblinu formulu! U izrazu ps je dat u Pa-u kada temperaturu uvrstimo u o C ! ps = 461.4 (273.15 + t)] vs vs gustina zasiene pare u vazduhu (vidi kasnije!!)
[v] = kg/m3 , page 5

sotirobert: Building Physics

Tabline vrednosti

sotirobert: Building Physics

, page 6

Tabline vrednosti

sotirobert: Building Physics

, page 7

Koliina pare u vazduhu, relativna vlanost vazduha, vlaga u zidu

v gustina vodene pare u vazduhu vs gustina zasiene pare u vazduhu [v] = kg/m3
Relativna vlanost vazduha Komad zida

p parcijalni pritisak vodene pare u vazduhu ps parcijalni pritisak zasiene pare u vazduhu [p] = Pa
w wzasienja Kapilarna kondenzacija Pojava histerezisa Zasieno stanje

v p RH = = = vs ps
Voda u porama

desorpcija

w=

m H 2O V

Koliina vlage po jedinici zapremine (kg/m3)

sorpcija

100%

RH

Poetak kapilarne kondenzacije ~75%

Kapilarna saturacija ~98%

sotirobert: Building Physics

, page 8

Povrinska i kapilarna kondenzacija na zidovima

Preporuka za RH u zgradama: 30-60% Pritisak zasiene pare u funkciji temperature 4000 Pa Pritisak

Kapilarna kondenzacija p Povrinska kondenzacija RH=100% p 600 Pa

p / p = 75%

Proizvodnja pare Dnevna soba: 200 g/h Kupatilo: 300-500 g/h

Pojava kondenzovane vode je uslov za razvoj gljivica

Ventilacija: Ulazei vazduh

p
Temperatura povrine zida

Temperatura

0oC

Temperatura rose

25 o C

sotirobert: Building Physics

, page 9

Temperatura rose
RH100% RH100%

sotirobert: Building Physics

, page 10

Prenos mase difuzijom, Fick-ov zakon difuzije

-Gradijent gustine

g = D
Koeficijent difuzije (para u vazduhu) D=25 10-6 m2/s Protok masene struje

Fick-ov zakon u originalnom obliku

Gustina estica Gradijent gustine

g = (gx, g y , gz )
vodena para vazduh

dG d 2m g = = dS dS dt
dS
g
sotirobert: Building Physics

d gx = D dx
Jedna dimenzija

, page 11

Prenos pare difuzijom kroz zid - I

-Gradijent gustine

g = D v = v v
Permeabilnost sredine

Gustina vodene pare

[ ] = kg /( m s [ ]) = m 2 / s

Gradijent gustine vodene pare u zidu Protok parne struje

g = (gx, g y , gz )
vodena para zid

dG d 2m g = = dS dS dt
dS g
sotirobert: Building Physics

dv g x = v dx
Jedna dimenzija

, page 12

Vazduh i graevinski materijali

-Gradijent gustine

g = D v = v v
Faktor difuzije

[ ] = kg /(m s [ ]) = m 2 / s

Koeficijent difuzije vodene pare u vazduhu koji miruje D=25 10-6 m2/s 1 1-10 15-100 1000-106

Vazduh u mirovanju Staklena vuna, laki beton, poliuretan Beton, cement, stiropor, drvo, farbe Specijalne farbe, PVC folija, polietilen, staklo

vodena para zid

Koeficijent difuzije vazduha kao i permeabilnost veine materijala zavisi od temperature, odnosno relativne vlanosti
sotirobert: Building Physics

, page 13

Prenos pare difuzijom kroz zid - II

-Gradijent pritiska vodene pare

g = p p
Permeabilnost sredine (koef. difuzije, koef. parne provodljivosti)
Protok parne struje

Parcijalni pritisak vodene pare-prenos difuzijom u vazduhu, u porama materijala

[ p ] = kg /( m s Pa ) = s
Gradijent pritiska vodene pare u zidu

g = (gx, g y , gz )
dp g x = p dx
Jedna dimenzija

dG d 2m g = = dS dS dt
dS g
sotirobert: Building Physics

, page 14

Provoenje pare kroz element zida analiza reenja

T2

1 G dp = p S T1

dx
0

Reenje

p1 p 2 p1 p 2 G = = d Rv pS
p1

p1 p 2 > 0
Rv

Parodifuzioni otpor

Rv =

pS
p2

G p x = p1 S p

Distribucija pritiska - prava

Konstanta (G=const!)

d
sotirobert: Building Physics

, page 15

Difuzija pare kroz ravan vieslojni zid

G = G1 = G 2 = ... = G n +1

dm G= = const dt

p1

p1 p n + 1 > 0
p2 p3 pn pn+1

G R v 1 = p1 p 2 G Rv 2 = p 2 p3 .......... .......... ....... G R vn = p n p n +1

G R vi = p1 p n +1
i =1

Masena struja kroz vieslojni zid

( p unut p spolj ) S dm G = = d1 d2 dn dt + + ... +

p1

p2

pn

d1

p1 p 2 p 3
sotirobert: Building Physics

d2

d3

....

pn
, page 16

dn

Prenoenje pare sa povrine tela na okolni fluid konvekcija I

Parcijalni pritisak pare u blizini zida opada i asimptotski tei nekoj vrednosti pf

dm = p S ( pz p f ) dt
Koeficijent prelaza pare sa zida na fluid (u graevinarstvu: najee na vazduh)

p pz
Zbog razlike pritiska nastaje strujanje (slobodno strujanje) konvekcija fluida. Kombinovana pojava prelaza pare: konvekcija + pdifuzija. U veini sluajeva dominira konvekcija!

p f = pv
Rp = 1 S p
dm ( p z pv ) = dt Rp
sotirobert: Building Physics

pf d
U praksi parcijalni pritisak pare merimo na nekom konanom rastojanju: d

, page 17

Prenoenje pare sa povrine tela na okolni fluid konvekcija II

Gustina pare u blizini zida opada i asimptotski tei nekoj vrednosti vf

dm = v S (vz v f ) dt
Koeficijent prelaza pare sa zida na fluid (u graevinarstvu: najee na vazduh)

v vz
Zbog razlike gustina nastaje strujanje (slobodno strujanje) konvekcija fluida. Kombinovana pojava prelaza pare: konvekcija + pdifuzija. U veini sluajeva dominira konvekcija!

v f = v vazduh
Rv = 1 S v
dm ( v v vazduh ) = z dt Rv
sotirobert: Building Physics

vf d
U praksi gustinu pare merimo na nekom konanom rastojanju: d

, page 18

Odreivanje koeficijenta prelaza pare (Lewis-ova formula)

dm = v S ( v z vvazduh ) dt

Koeficijent prelaza pare sa zida na vazduh (ili obrnuto, zavisi od predznaka razlike gustina)

konvekcija v = c

Koeficijent prenosa toplote izmeu zida i okolnog vazduha (konvekcijom)

Specifini toplotni kapacitet vazduha

Gustina vazduha

c 1250

kg J o 3 m kg C

Tipine vrednosti za koeficijent prelaza pare UNUTRANJE POVRINE ZIDA 1/360 m/s SPOLJANJE POVRINE ZIDA 1/60 m/s
sotirobert: Building Physics

, page 19

Prelaz pare sa unutranjeg vazduha na spoljanji vazduh u zgradama

G= dm = const dt

G = G1 = G 2 = ... = G n +1 = G unutr = G spolj

n G R vi + R vunutr + R vspolj = p unutr p spolj i =1

Difuzija pare kroz vieslojni zid + prelaz konvekcijom sa obe stne zida

p unutr p spolj > 0

dm G = = dt

unutr

( p unut p spolj ) S d1 d2 dn + + + ... + +

p1

p2

pn

spolj
d1 d2 d3 .... dn

1 Koeficijent prolaza k = 1 d d d 1 + 1 + 2 + ... + n + masene struje unutr p 1 p 2 p n spolj struje vodene pare

p1 p 2 p 3

pn

sotirobert: Building Physics

, page 20

Kondenzovanje vodene pare u zidovima Dew point metoda

Raspored temperature Toplotni izolator sa unutranje strane 1. 2. 3. Izraunamo i nacrtamo raspored temperature u slojevima Na osnovu temperatura nacrtamo distribuciju pritiska zasiene pare Na osnovu poznatih vrednosti vlanosti unutar prostorije i spoljanjeg vazduha nacrtamo distribuciju parcijalnih pritisaka pare unutar slojeva Ako imamo presecanje zadnje dve krive, uspostavlja se zona kondenzacije. Jasno je, da u zoni kondenzacije parcijalni pritisak pare ne moe biti vei od pritiska zasiene pare. Sa stanovita temperature, kondenzacija nastaje, gde temperatura u sloju dostigne temperaturu rose.
Zona kondenzacije

RH=100%
Prati raspored temperature

Taka presecanja

RH=60%
Obino, dobri toplotni izolatori su loi parodifuzioni izolatori

4.

RH=40%

Top. izolator

Cigla
sotirobert: Building Physics

, page 21

Reenje: Stavljanje izolatora sa spoljanje strane!

Raspored temperature
Nedostaci ove metode:

Toplotni izolator sa spoljanje strane

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Ne uzima u obzir dinamiku provoenja pare (steady state metoda) Ne uzima u obzir kapilarne efekte Ne uzima u obzir filtraciju, kretanje vazduha kroz zid Ne uzima u obzir zavisnost distribucije temperature od sadraja pare u slojevima Ne uzima u obzir latentnu toplotu isparavanja i kondenzacije Ne uzima u obzir spoljanje uticaje: npr. padavine, sunce 1 dimenzija

RH=100%

RH=60%

RH=40%

Cigla

Top. izolator
sotirobert: Building Physics

, page 22

Zadatak

Kolika je relativna vlanost vazduha u sobi, ako ventilacijom u nju svakoga sata ubacimo 250 m3 vazduha temperature -10 oC i relativne vlanosti 80%? Zbog dodatnog oslobaanja pare u sobi od 291 g/h, promena relativne vlanosti vazduha je 10%. Temperatura vazduha u sobi je stalna i iznosi 20 oC. Pretpostaviti stacionarna stanja!

sotirobert: Building Physics

, page 23

Pitanja...

sotirobert: Building Physics

, page 24