PLSC 114: Siyaset Felsefesine Giri

Profesr Steven B. Smith

Ders 21
27 Kasm 2006 Blm 1. Tocquevillein Problemi
Profesr Steven Smith: Okumakta olduunuz bu youn kitabn asl sorusu ve probleminden biraz bahsederek balamak istiyorum. Tam olarak emin deilim ama birka yz sayfalk bir kitap --bu byk kitabn zerinde durduu asl mesele nedir? Yeni bir kitaba balarken bu soruyu sormak daima nemlidir. Yazar hangi soruyu sormaya almtr? Ya da ilgilendii problem nedir? Tocqueville'in problemini u ekilde aklamaya alabilirim. 17. ve 18. yzyllarda, eitlik ve zgrlk fikirleri sorunsuzca yan yana gitmitir. imdiye kadar okuduumuz, Hobbes, Locke, Rousseau, hatrlayacaksnzdr, hepsi de doa durumunda hepimizin zgr ve eit olduunu iddia etmilerdir. Dman eski rejimin, eski monarik toplumlarn ayrcalklar ve yerlemi iktidar hiyerarileri olarak gzkt srece, zgrlk ve eitlik de yeni yeni ortaya kmaya balayan demokratik dzenin birbirlerini karlkl olarak destekleyen ynleri olarak grlmtr. Ancak 19. yzyln banda, Avrupann ve yeni dnyann demokrasilerinin veya proto-demokrasilerinin ortaya kmasyla birlikte siyaset felsefecileri ya da dnrleri zgrln ve eitliin aslnda farkl ynlere gittiini dnmeye balamlardr. zellikle de Tocqueville, Benjamin Constant veya John Stuart Milli de ekleyebiliriz, ancak zellikle Tocqueville demokratik topluluklarn oluturduu yeni toplumsal gcn ve ynetim eklinin insan zgrlne kar olumu, organize bir tehdit olduunu dnmtr. Toplumsal gcn yeni biimleri nelerdi? Tocquevillee gre bunlar, burjuva demokrasileri diyebileceimiz yeni orta snf, Fransa, ngiltere ve Birleik Amerikada ortaya kmaya balayan, yeni orta snf demokrasileridir. Locke ve daha ncekiler iin de olduu gibi, Tocquevillein sorunu ya da sorusu siyasal gcn etkilerinin nasl hafifletileceidir. Siyasal g nasl kontrol altna alnabilir? Evet? Doru mu? Bilebilirsiniz. Hatrlayacak olursanz Lockeun bu soruya cevab Amerikan anayasasn oluturanlar tarafndan da benimsenen gler ayrl ilkesi idi. Ancak Tocqueville, fren ve denge ya da gler ayrl gibi bu tarz kuramsal

Sayfa 1

www.acikders.org.tr

PLSC 114: Siyaset Felsefesine Giri

Profesr Steven B. Smith

aralarn, diyebilirsiniz ki, halkn bir btn olarak kral olduu demokratik ada ie yarayacandan o kadar emin deildir. Kuramsal arelerin ie yarayacandan da o kadar emin deildir. Tocqueville Amerikada Demokrasiyi yazmadan 75 yl nce Rousseau halkn egemenlii doktrinini kendisi iin allacak bir ideal olarak ortaya atm, insanlar olduu gibi ancak kanunlar olabilecekleri gibi ele almtr. Halkn egemenlii doktrininin gerekletirilebilecek bir ey olduunu dnmtr. Ancak Tocqueville Rousseaudan 75 yl sonra bu doktrini, halkn egemenlii doktrinini, 18. yzyln ortasnda yaam bir Fransza gemite kalm topik bir ideal olarak gzken bu ideal, Tocquevillee gre, Jacksonn Amerikasnda tamamyla ekillenen bir siyasal gereklik olmutur. Demokrasiden u alnty bir deerlendirelim. Birleik Devletlerde diyor dogma halkn egemenlii dogmas alkanlklar ve egemen fikirlerden bamsz izole bir doktrin deildir. Aksine bir btn olarak Anglo-Amerikan dnyay evreleyen fikirler zincirinin son halkas olarak grlebilir. Ve Tocqueville, bu fikrin tm ulusu kapsayacak ekilde genilediinde onun, yani bu fikrin, halkn egemenlii dogmas haline geldiini syleyerek devam etmitir. Burada Tocquevillein Rousseaunun halkn egemenlii anlaynn gerekte nasl varlk bulduunu kantlamas durumu ile kar karyayz. Tocquevillee gre Amerikada ve Avrupada yeni olumaya balayan demokrasilerin, halk tarafndan ynetilen bu yeni demokratik devletlerin nceki rejimlerden daha adil, ya da daha az keyfi olmayacana dair hibir kantmz yoktur. Tocquevillee gre, hi kimse, ya da kiiler topluluuna gvenle iktidar teslim edilemez; ona gre, halkn birleik gc, halkn birleik egemenlii dier rejimlere gre zgrln daha gvenilir bir garantr olamaz. Bylelikle, yle syleyebilirsiniz ki, demokrasi anda siyasetin sorununun halkn egemenliinin nasl kontrol edilecei olduunu iddia etmek yanl olmayacaktr. Hatrlayacaksnzdr, Rousseauya gre bu ciddi bir sorun deildir. Ona gre, genel irade yanlmaz. Yani, halk kolektif kapasitesine dayanarak ynettiinde yanlmaz. Ancak Tocqueville halkn egemen olarak kolektif kapasitesinin yanlmaz olup olmadndan o kadar emin deildir. Sorun bununla ilgili ne yaplacadr. Aristokratik dnemde iddia edebilirsiniz ki cevap olduka basittir. Tocqueville, aristokratik dnemde her zaman telafi edici bir g olduunu savunmutur. Bu gc kullanan ya da kullanmaya muktedir olan krallardr. Her ne kadar gl olursa olsunlar krallar daima paralanm ve savaa eilimli soylularla snrlandrlrlard, ancak halkn kral olduu bir dnyada telafi edici gc ne

Sayfa 2

www.acikders.org.tr

PLSC 114: Siyaset Felsefesine Giri

Profesr Steven B. Smith

ya da kim kullanacaktr? Halkn iradesini ya da genel idareyi kontrol edecek olan kimdir? Ya da kontrol edecek olan g nedir? Bu demokratik gc kontrol etme sorunudur. Bu soru, kitabnn giriinde ycelttii, Tocquevillein yeni siyaset biliminin cevap vermeye koyulduu sorudur. Bu yeni siyaset bilimi kendisi olduka yeni olan bir dnya iindir. Ve bu adan unu sylemem gerekir ki, hepimiz Tocquevillein ocuklaryz. Siyaset bilimimiz, demokratik hkmete rehberlik etme ve onu kontrol etme problemiyle ve halk ynetimiyle siyasal bilgelii birletirme sorunuyla megul olduu srece hepimiz Tocquevillein mritleri saylrz. Bunun nasl yaplaca demokrasilerin asl problemi olarak nmzde durmaktadr. Yani halkn iradesi ile siyasal bilgeliin nasl birletirilecei sorunu. Tocquevillein ilgilendii ey tam olarak budur.

Blm 2. Alexis de Tocqueville kimdir?

Devam etmeden nce, Alexis de Tocquevillein kim olduu sorusunu soracam. Onunla ilgili birka eye deineyim. Tocqueville 1805de Fransann kuzeyinden Normandiyal kkl bir ailenin ocuu olarak dnyaya gelmitir. Tocquevillein maliknesi, bugn hala ayaktadr ve ailesine mensup kiilerin elindedir. Biliyorum, nk bir ka yaz nce, oraya gittim ve miraslaryla, aslnda tam olarak dorudan miraslar deil ama orada yaayanlarla tantm. Tocqueville ve einin hi ocuu olmamt. Tantm insanlar erkek kardeinin tarafndan akrabalaryd ve Fransz aristokratlarda bulmay mit ettiiniz konukseverlik, zarafet ve ekicilie son derece sahip insanlard. Tocqueville, atalarnn toprana son derece sadk birisiydi. Benim ok sevdiim Tocqueville mektuplarndan birisi olan, 1828de yurt dndan dndkten sonra kaleme ald bir mektupta unlar sylemitir: te buradaym. Sonunda Tocquevillede evine soyad ile hitap etmektedir. Sonunda, ailemin eski, ykk dkk evinde, Tocquevilledeyim. Bir lig mesafeden fatih Williamn ngiltere iin demir ald liman grebiliyorum. simleri fatihler arasnda saylan Normandiyallarla evriliyim. tiraf etmeliyim ki, bu saydklarmn hepsi iimi styor. Tocqueville, tarihini Normandiyann fethine kadar dayandran ve dolaysyla yzyllardr Fransann bir paras olan bir toprakta yaayan bir aileden gelir. Aslnda, Tocquevillein evi, kinci Dnya Sava srasnda, D Day istilasnn yaand Normandiya sahillerine ok yakn bir mesafededir. Evin hala ayakta kalmas bir mucize. Tocquevillein ailesi Fransz htilali srasnda tutuklanm ve bir yl hapiste

Sayfa 3

www.acikders.org.tr

PLSC 114: Siyaset Felsefesine Giri

Profesr Steven B. Smith

kalmtr. Ve onlar idam edilmekten kurtaran ey 1794te Robespierrein dmesi olmutur. Gen Tocqueville, Napolyon hanedanl zamannda domutur. Ve en ok ekillenebilecei yllar; genliini okul yllarn devrim sonras Fransasnn gerici deilse de en tutucu zamanlarnda geirmitir. Tocqueville Pariste okumutur. Ve bu yllarda baka gen bir aristokrat olan Gustave de Beaumont ile yakn arkadalk etmitir. 1830da ok da net bilinmeyen nedenlerle, 25 yandayken, 1830da, ikisi de Kral Louis Philippe hkmetinden, Birleik Devletlere gidip oradaki hapishane sistemlerini incelemeleri zere grev almlardr. Amerika gezisi, baka bir dille ifade edecek olursak, Amerika hapishane sistemini incelemek zere verilen bir burs niteliindeydi. Tocquevillein Amerika seyahati Mays 1831den ubat 1832ye kadar olmak zere, bir yldan az srm ve Tocqueville tarafndan byk lde kayda geirilmitir. Tocqueville o dnemde kuzeyde New Englanda ve gneyde New Orleansa kadar gezmitir. Evet, New Orleansta bulunmutur ve Michigan Glnn uzak kylarn da gezmitir. Bu yolculuun sonucu hi phesiz, iki ciltlik eseri Amerikada Demokrasidir. lk cildi yolculuundan be yl sonra, be yl, drt yl ya da daha az, 1835de 30 yandayken yaynlanmtr. Bundan 5 yl sonra da ikinci cilt 1840ta yaynlanmtr. Bu iki cilt sizin elinizdeki basmda tek bir cilt halindedir. Tocquevillein seyahati olduka fazla dikkate alnm ve ilgi grmtr. Son zamanlarda, benzer bir ekilde Fransz bir felsefeci Bernard Henri Levy, tam olarak Tocquevillein seyahatini takip etmemitir ancak tpk bir tr Boratn Amerikas gibi Las Vegasa ve evanjelik Kiliselere gidip dolam ve American Vertigoyu yazmtr. Bahsetmek istediim ey onun bir Tocqueville olmad, ancak yapmaya alt eyin hayran olunas bir aba olduudur.

Blm 3. Amerikada Demokrasi ve Kergolaya Mektup

Amerikada Demokrasi, aka sylemek gerekirse, demokrasi hakknda okuyabileceiniz en nemli kitaptr. Olduka ironiktir ki, Amerikan demokrasisi hakkndaki en nemli kitap demokratik toplumun alkanlklarna, geleneklerine ve tutumlarna dman olmasa da tamamen yabanc olan Fransz bir aristokrat tarafndan yazlmtr. lk yaynland tarih olan 1835ten beri, bir bayapt olarak ilgi grmtr. John Stuart Mill kitab bir bayapt olarak nitelendirmi ve dnemimizin en nemli eserleri arasndadr demitir. Tocqueville tpk bir Amerikalym gibi Washington, Jefferson ve Madison gibi isimlerin arasnda yer almtr. Ve bu yeterli

Sayfa 4

www.acikders.org.tr

PLSC 114: Siyaset Felsefesine Giri

Profesr Steven B. Smith

deilmi gibi kitabn evirisi Amerikan Ktphanesi serisinin en prestijli eserleri arasnda yer almtr. Bylelikle bir Fransz tarafndan Franszca yazlm kitap Amerikan Ktphanesinin bir paras olarak bir doallatrma srecine tabi olmutur. Tocqueville herhalde anla anlayabilirsen derdi. Bunun Franszcada nasl sylendiini bilmiyorum. Ancak Tocqueville ile ilgili bir ders kitab imaj vardr. Buna gre, Tocqueville Amerikaya geldiinde tamamen bo bir levha gibidir ve Amerikan demokrasisi deneyiminin gen aristokrat zerinde dntrc bir etkisi olmutur. Herhalde gereklerden bu kadar uzak baka bir iddia daha olamazd. En iyi arkada Louis de Kergolaya yazd bir mektupta, ki evi, malikanesi, Tocquevillein evinin tam karsndadr Tocqueville 1835de Demokrasinin ilk cildinin yaynlanmasndan nce yazd bir mektupta, kitabnn amacn u ekilde ifade etmitir. Mektubundan alnt yapacam: ok dndkten sonra byle bir kitap yazmaya karar verdim. Kendimden, durumumdaki gariplii saklamyorum. Durumum kimseden aktif bir ekilde sempati grmeyecektir. Bazlar derinlerde demokrasiyi sevmediimi dnecek ancak bazlar da onun geliimine katkda bulunmak istediimi dnecektir. Eer kitap okunmazsa bu benim ansma olacak ki, bu meydana gelmesi olas bir durumdur. Her eyi biliyorum ancak bu benim cevabm niteliindedir. Yaklak on yl nce uan iinde bulunduum durumu, dnyordum. Amerikada sadece bu noktay netletirmek iin bulundum. Hapishane sistemi bir bahane idi. Sanrm buradan, Kergolaya yazd mektuptan iki nemli sonu karabiliriz. Birincisi Tocquevillein kitap fikrinin iddia ettii gibi Amerika seyahatinden be yl ncesinde belirmeye baladdr. Hapishane sistemi projesinin kendisine bir tr ara olduunu sylemitir. Seyahatinden on yl nce bu eyler zerinde dnmeye baladn ifade etmitir. imdi bir hesap yapalm 1835te ilk kitab yaynland zaman 30 yanda ise 10 yl ncesinde kitab oluturacak asl fikirler kafasnda belirmitir. Yani kitabn temelleri atlmtr. Dolaysyla Tocqueville o zamanlar yirmi yandadr. Sylemeye altm ey ounuzla ayn yata olmasdr. Amerikaya kafasndaki fikirleri teyit etmek iin gitmitir. Yani bugnn lisans rencisiyle ayn yatayd. Ona gre imdiden fikirlerinizi belirleyin. Elinizi abuk tutun, belki otuzunuza kadar nl bir kitap yazabilirsiniz. Ben getiim iin bu seenek benim iin olduka

Sayfa 5

www.acikders.org.tr

PLSC 114: Siyaset Felsefesine Giri

Profesr Steven B. Smith

uzak grnyor. Ama herhalde bizim iin de biraz mit var nk Hobbes da bayaptn 63 yanda iken vermiti. Bununla birlikte, mektuptaki, belirtmeye altm ikinci nemli nokta, Tocquevillein kitabn felsefeyle ok az ilgili olduklarn dnd Amerikalarn yararna deil, Franszlarn yararna yazm olmasdr. zelde, hala monariyi restore etmeye alan kendi lkesinin insanlarn ikna etmeye almtr. Amerikadaki demokratik sosyal devrim ise, Fransann geleceini temsil etmitir. Locke kinci ncelemede, balangta tm dnya Amerika gibiydi dediyse Tocqueville de gelecekte dnya tamamen Amerika olacaktr demi gibidir. Tocquevillein grdne dair yani bizim bugn Amerikanlama ve demokratikleme dediimiz eyle ilgili tavr, korkuyla kark pheciliktir. tiraf etmeliyim der Amerikada Amerikadan daha fazlasn grdm. Bir demokrasi imaj veya onun eilimleri, zellii, nyarglar ve tutkularn aradm. Ondan neden korkmamz gerektii ya da ondan ne ummamz gerektiini grmeliyiz dncesiyle ona yakndan baktm. Bu cmle Tocquevillee zg yazm biimidir. Tanmlayc etiketlere dayanarak: Karakteri, nyarglar ve tutkularn. Bylelikle, Tocquevillein cevaplamaya alt iki alt soru ya da vurgulamaya alt iki alt konu vardr demek dorudur. Birincisi byk oranda, ancien rgimein, yani Franszca eski rejim anlamna gelen, ayrcalk, hiyerari, farkllk ve eitsizlie dayanan aristokratik dzenin eitlie dayanan yeni bir demokratik toplumla yer deitirmesidir. Sz konusu deiim nasl olmutur? Ve ona ne sebebiyet vermitir, youn sosyal ve siyasal deiim, eskiden yeniye dou, yani bizim bugn rejim deiiklii ya da dnm dediimiz eyin byk bir rnei? kincisi Nasl olumutur? Evet, ikincisi belki aka sorulan bir soru deildir ancak Tocquevillein kitabnn her bir sayfasndan karlabilecek bir sorudur. Ve Amerikada demokrasinin ald biim ile Fransada devrim srecinde demokrasinin ald biim arasndaki farklla yneliktir. Tocqueville Amerikan demokrasinin neden daha yumuak ve lml olduu sorusunu sormutur. Bunlar, Tocquevillein ska kulland iki terimdir. Yani bugn iin Amerikan demokrasisi neden liberal demokrasi dediimiz ey olmutur? Ve Fransz demokrasisi devrim srasnda tehlike bir ekilde terre ve despotizme yaklamtr. Tocquevillein cevap vermeye alt ikinci soru budur. Toplumlarn giderek daha demokratik daha eitliki olmas tarihin tanrsal bir gereidir. Kesin olmayan ey demokrasinin ne tr bir demokrasi olacadr. Demokrasi zgrlkle mi eklemlenecektir, yoksa yeni bir tr despotizmle mi? Bu

Sayfa 6

www.acikders.org.tr

PLSC 114: Siyaset Felsefesine Giri

Profesr Steven B. Smith

sorunun cevabn ancak gelecein devlet adamlarverebilecektir. Bu iki sorudan, deiim nasl olumutur? ve demokrasi gelecekte nasl bir yne evrilecektir? sorularndan yola karak Tocqueville kitabn oluturmutur. Kitab yazarken Tocqueville siyasal bir eitmen gibidir. Ve Platon, Aristoteles, Machiavelli gibi dier byk siyasal eiticiler arasnda yerini almtr. Sadece Amerikan gelenek ve tutumlarnn kayts deil gelecekteki Avrupa devlet adamlarnn da tepkisellik ve devrimcilik kayalklar arasnda lkelerini nasl ynlendirecekleri konusundaki eitmenidir. Tocqueville eitmenlik iini nasl baarmaya almtr? zin verirseniz biraz da onun neyi retmeyi umduu konusuna deineceim nk bu kitab kapsaml bir elkitab, deyim yerindeyse demokratik bir devlet adamnn eitimi hakknda, Machiavellinin Hkmdar ndan belki biraz daha geni olan fakat nihayetinde devlet ynetimi hakkndaki bir elkitab olarak takdir etmeli ve anlamalsnz. retmeyi umduu ey ne idi? Giri blmnn sonuna doru, bu arada giri blmne ok nem veriyorum nk kitabn ok etkileyici bir ksmdr. Yalnz bahsettiim ey evirinin giri blm deil. Tocquevillein kendi girii demek istiyorum. Giriin sonuna doru u cmleyi yazmtr. Kitapla ilgilenecek olanlar onda btn paralar birbirine balayan bir ana fikir greceklerdir. de mere szc ana fikir demektir. Gndermede bulunduu ana fikir ve ana dnce nedir? Sanrm en yakn, en yaklak tahmin eitlik fikri olacaktr. Kitabn ilk cmlesinde u ekilde yazmtr. Amerikada grdm yeni eylerin arasndaki hibir ey koullarn eitliinden daha gz alc deildi. Peki, eitlik durumundan kast ettii ey nedir? Burada eitlik ile ne anlatmaya almtr? Burada bir not deceim, ilk rnekte Tocqueville eitlii toplumsal bir durum olarak, koullarn eitlii durumu olarak ele almaktadr. Bir devlet formu olarak deil. Bu ksm, Tocquevillein sosyolojik dncesini yanstmaktadr. Yani diyebilirsiniz ki koullarn eitlii durumu demokratik devleti nceler. Koullarn eitliinin demokratik devletin ortaya kmasnn nedeni olduunu syleyebiliriz. Koul eitliinin tohumlar demokratik devletler Avrupada ve Amerikada olumadan, ortaya kmadan ok daha nce atlmtr. Demokratik devletler- en azndan Amerika ve Fransada, demokratik devletler Amerikan ve Fransz Devrimi kadar eskidir. Ancak koullarn eitlii modern dnemin afandan nce balam kk derinlere inen tarihsel sreler tarafndan hazrlanmtr. Bu durumda, koullarn eitlii bir devlet biimine deil, toplumsal bir gereklie

Sayfa 7

www.acikders.org.tr

PLSC 114: Siyaset Felsefesine Giri

Profesr Steven B. Smith

referansta bulunmaktadr ve bu demokratik ynetimden ok zaman nce ortaya kmtr. Tekrardan kitabnn giri ksmnda, Tocqueville eitliin orta alara kadar dayanan ksa bir tarihini verir, 700 yllk bir tarih. O, Hobbes ve Rousseaunun aksine eitlii temellendirmek iin bir doa durumu metaforu kullanmaz. Aslnda, Hobbes ve Rousseaunun insanlarn doal olarak zgr ve eit olduu ve zamanla sosyal hiyerariler nedeniyle eitsizliklerin olutuu ynndeki yaklamlarnn Tocqueville, tam olarak karsnda yer almtr. Tocquevillee gre tarihsel sre, doru ifade etmek gerekirse, eitsizlikten daha fazla koullarn eitliine doru evrilmektedir. Ksacas tarihsel sre, en azndan Tocquevillein ortaya koyduu ekliyle, toplumsal koullarn eitlenmesi srecidir. Onun eitlik anlay tarihsel bir g gibidir, yani tarih boyunca kendisini ortaya koyan bir ey. Tocqueville sklkla eitlik dier sosyal gereklikler arasndaki herhangi bir gereklik olmayp dier her eyin kendisinden tredii bir gereklikmiesine yazar. Amerikay altka diyor Tocqueville, koullarn eitliinde her gereklik parasnn kendisinden tredii yaratc gereklii grdm. Bu aklamay giriin ikinci paragrafnda yapar. Her gereklik parasnn kendisinden tredii yaratc gereklik. Tocqueville burada eitliin zaman ierisinde kendisini gerekletirmeye alan yazgsal tarihsel bir g olduunu savunmutur. Giri blmnde birok kez kader szcn kullanmtr. Ancak bu szc tanrya referansla deil, evrensel bir tarihsel srece referansla kullanmtr ki, bu sre kiilerin, sosyal ve siyasal aktrlerin amalarnn aksine de geliebilecek olan bir sretir. Koullarda eitliin byk lde yaylmasnn, Tocquevillee gre iki zellii, iki yazgsal zellii vardr. Eitlik durumu evrenseldir ve bireysel kontroln tesinde bir eydir. Machiavelli talihi kontrol altna alabileceimizi dnrken yani, kaderin ve ansn en azndan yar yarya kontrol edebileceimizi dnrken, Tocqueville eitlik srecinin tamamen insan kontrolnn dnda olduunu dnmtr. Onu direnilemez gsteren ey, eitliin tam olarak kendi gcdr. Tocqueville koullarn eitliinin srekli geliiminin nasl sadece modern an deil, Avrupa tarihinin yzyllarca merkezi dinamii olduunu gsterir. unu iddia etmek mmkndr ki, eserini ierisinde demokrasi, eitlik, sosyal koullarn tedrici eitlenmesi gibi motifleri barndran ok geni lekli bir tarih felsefesi bak asyla yazmtr.

Sayfa 8

www.acikders.org.tr

PLSC 114: Siyaset Felsefesine Giri

Profesr Steven B. Smith

Tocquevillein 1830larda Amerikaya ynelmesinin nedeni, bu sreci anlamaktr. Tek lke der Tocqueville Dnyada toplumsal devrimin doal snrlarna ulat tek lke Amerikadr. Toplumsal devrimin yani aristokratik dzenden demokratik dnmle demokratik aa giren ve doal snrlarna ulaan, tek lke, elbette Amerikadr. Ben, kitabnn adn Amerikan Demokrasisi deil de Amerikada Demokrasi koymasnn nedeninin bununla alakal olduunu dnyorum. Bu balk seimi zerine yle biraz dnelim. Onun gr demokrasinin bir Amerikan olgusu olduu deildir, hi alakas yok. Amerikada demokrasi betimlerken onun dncesi ite demokratik devrimin Amerikada ald ekil budur biimindedir. Baka yerde hangi formu alaca veya alabilecei asla nceden belirlenmi deildir. Demokrasi, oturmu ya da sabit bir durum deildir. Demokrasi daha ok bir sretir, tpk bugn bizim de demokratikleme, demokratikleme sreci olarak bahsettiimizde olduu gibi yerlemi, tamamlanm, sabit bir rejim trnden ok bir sretir. Rousseaunun kinci Sylev de bahsettii mkemmelletirilebilirlik, perfectibilit kavram gibi sonsuz bir esneklik ve deiime aklk. Tocquevillein demokrasiye yaklam onu tamamlanm bir sosyal ve politik bir dzen olarak ele almaktan ok bir sre olarak ele almaktan ibarettir. Amerikaya bak da bu erevededir: Doal snrlarna ulam bir yeri inceledim. Ancak bu, demokrasinin baka bir yerde alaca eklin Amerikadakiyle ayn olacan sylemek deildir demitir. Demokrasi, sonsuz derecede esnek ve olaslklara ak olan bir rejim gibi grnmektedir ve bence bu, demokratik ynetimin doas hakknda olduka derin ve zekice bir tespittir. Demokratikleme srecinin nerede bitecei, Tocquevillein zamannda olduu gibi bugn bizim iin de bilinemezdir. Bu, devlet ynetimi sanat ve siyasal dnceyi ilgilendiren bir sorundur. Gelecein demokrasileri liberal ve zgrlk m olacaktr, yoksa kat ve sevimsiz mi olacaktr? Bu soru bugn demokratik gei srecindeki dnyann birok yerinde canl bir ekilde sorulan ve tartlan bir sorudur. Bu demokrasilerin gelecekte ne ekilde olaca, sorusu ucu ak bir sorudur. Baka bir ifadeyle bu soru, o gn Tocqueville iin ne kadar nemli ise bugn bizim iin de o kadar nemlidir. Ancak Tocquevillein emin olduu bir ey, Amerikann kaderinin Avrupann ve belki de dnyann geri kalannn kaderi olacadr. Bana yle geliyor ki, er ya da ge biz de Amerikallar gibi neredeyse tam bir koullarn eitlii durumuna varacaz.demitir. Girite, Fransz okuruna seslenirken, snfnn ve aile evresinin

Sayfa 9

www.acikders.org.tr

PLSC 114: Siyaset Felsefesine Giri

Profesr Steven B. Smith

yelerine ok artc gelecek olan bu er ya da ge, tam eitlik durumuna varacaz ifadesini kullanmtr. Sanki okuyucuya, tasvir ettiim eyi beendiniz mi? sorusunu sorar gibidir. Demokrasinin baka bir yerde nasl bir biim alaca koullara ve devlet adamlna baldr mesajn vermitir. Yinelersek, onunkisi gelecein devlet adamlarn eitme teebbsdr.

Blm 4. Amerikan Demokrasinin zellikleri: Yerel Hkmetin nemi

Amerikan demokrasisinin zellikleri ile ilgili birka eyden bahsetmeme izin verin, muhtemelen bugn bitiremeyeceim. Ancak aramba gn, devam edebiliriz. Tocquevillein alglad Amerikan demokrasisinin tarzndan bahsedeceim. nk biliyorsunuz ki ona gre, tekrar etmek gerekirse, demokrasinin tek bir biimi yoktu, demokrasi esnek ve deiime ak bir durum idi. Demokrasinin zellikle ilk cildinden karabildiimiz, Amerikaya zg Amerikan demokrasisinin kendine zg karakterleri lmllk, anlayllk ya da bugn iin liberal demokrasi dediimiz eydir. u anda deinmek istediim ey Amerikan demokrasisinin zellikleri olarak yerel hkmet, sivil toplum ve Tocquevillein dinin ruhu dedii eydir. Dnml olarak bu eyden bahsetmek istiyorum. Muhtemelen bugn bir tanesinden bahsedebileceim, yerel hkmet; Tocquevillein kitabnn kendisini nlendiren blmlerinden biridir. Tocquevillein Amerikan demokrasisine atfettii en temel ve en nemli zelliklerden birisi, yerel hkmet, yerel kurumlar, yerelciliin nemi, yerel demokrasiler ve bu ekilde oaltabileceimiz zelliklerdir. Tocquevillee gre demokrasinin beii, komne ya da bizim kullandmz eviride kasaba olarak evrilen eye dayanr, kasaba demokrasisi. Kasabalardr eklinde yazmtr Tocqueville zgr insanlarn gcnn yaad yer kasabalardr. Bir ilkokul bilim iin neyi ifade ediyorsa kasaba kurumlar da zgrlk iin onu ifade etmektedir. Bu kurumlar insanlarn ulaabilecekleri yerdedir demitir. Bu size bir ey hatrlatyor mu? Bir adan etmeli. Tocquevillein insanlarn eriim mesafesinde olan New England kasabasn tasviri Rousseaunun genel irade ve Toplum Szlemesinin Tocqueville zerindeki etkisini aka gsterir. Doru deil mi? zgrln temelinde ortak karlar adna rgtlenen, kanun koyan halk vard. Tocqueville Amerikan yerel demokrasisini bu adan Rousseaunun etkisi altnda incelemitir. Yakn arkada Kergolaya yazd bir mektupta Rousseaunun kendisini etkileyen yazardan biri olduunu kabul
Sayfa 10

www.acikders.org.tr

PLSC 114: Siyaset Felsefesine Giri

Profesr Steven B. Smith

etmitir. Bu arada, Rousseauyu her gn okurken ayn zamanda okuduu dier iki yazar ise Montesquieu ve Pascald. Ancak demokrasiyi ve zellikle bu kasaba tecrbesini anlamasnda ona yardmc olan figr dier ikisinden daha ok Rousseau idi. Ancak birok adan Rousseau--- pardon, Tocqueville, kasaba demokrasisi konusunda Rousseau ve Aristotelesi birletirmitir. Ayn pasajda kasabann doada insanlarn bir araya geldii her yerde kendiliinden oluan tek birlik olduunu ifade eder. Doa szc ise, yani doada oluan bir birlik ya da rgt anlamnda kullanlmas size Tocquevillein syledii eyde Aristotelesi artrmaldr. Kasabann doann bir rn olduu ifade edilmektedir. nsan abas bir lde elenmitir. Kasaba doal bir oluumdur. Ancak varl garanti altnda deildir. Yani krlgan ve belirsizdir. Srekli istilalarla tehdit edilir, bu d bir g olmak zorunda deildir, devlet ya da federal devlet olmak zere daha byk devlet biimleri kasabann varln tehdit edebilir. Bu noktada kasaba federal ve ulusal otorite tarafndan srekli bir tehdit altndadr. nsanlar ne kadar aydn olursa kasabann ruhunu da ellerinde tutmalar o kadar zor olur. Tocquevillein bu ifadesi dorudan Rousseau etkisidir. Bunun zerinde dnmenizi istiyorum. Ne kadar aydn olurlarsa. Kasaba, bir tr belirli alkanlklar ruhuna dayanr. Aydnlanm fikirlere deil. Yerel zgrlk ruhu, krsal ve hatta Rousseaunun hayran olaca ekilde ilkel diyebileceimiz ekilde devam eder. Bu nedenle, kasaba ruhu artk Avrupada yaamamaktadr. nk siyasal merkezileme ve aydnlanma sreci yerel hkmet anlayn oktan ykmtr. Konumama burada yine bu not zerine bir son vereceim ve aramba gn size ksa bir film seyrettireceim ya da filmin ksa bir parasn ok ok ksa, sadece demokraside sivil toplum temasn rneklendirebilmek amacyla. Ve sonra din ve dier bir ka konudan bahsedeceim. Peki, yine beklerim. Hepinizi burada grebilmek ok gzel.

Sayfa 11

www.acikders.org.tr