Dokumenti juridik dhe kontabl q prmban shumat e t hyrave dhe shpenzimeve t shtetit, si rregull, pr nj periudh vjetore (12 muaj)

quhet buxhet i shtetit !i duhet t pr"aktoj dhe t saktsoj vllimin e shpenzimeve publike brenda ku#ijve t t hyrave t parashikuara pr nj periudh t dh n kohe $uxheti pr#aqson dhe nj kontroll preventivt ushtruar mbi organet administrative pr %shtjet publike $uxheti ka nj rol t rndsishm n jetn administrative, ekonomike, so"iale e politike t vendit & drejta e miratimit t buxhetit i takon 'arlamentit, si organi m i lart legjislativ, pr#aqsues i interesave t kombit, q ndihmon e kontrollon qeverin n %shtjet e politiks dhe t ekonomis (e buxhetin jan t lidhur ngusht dy kon"epte) 1)*iti #inan"iar 2)+shtrimi #inan"iar 'arimet e prgjithshme t pro"esit buxhetor jan) , parimi vjetor) buxheti sht nj ligj me #uqi t ku#izuar pr vitin e aplikuar -i i till ai nuk mund t trashgohet n vitin pasardhs. , parimi i unitetit) sht detyrimi q trsia e t ardhurave dhe shpenzimeve t shtetit t #igurojn n nj llogari t vetme. , parimi i universalitetit, ngjan me parimin e unitetit, por dallohet prej tij sepse ndrsa parimi i unitetit synon t grumbulloj shpenzimet dhe t ardhurat n nj dokument t vetm, universaliteti pr"akton grumbullimin n nj mas t vetme t trsis s t ardhurave publike n baz t s "ils duhet t llogaritet trsia e shpenzimeve publike. , parimi i specializimit, i re#erohet klasi#ikimit buxhetor, atij administrativ, ekonomik, #unksional apo sipas misioneve dhe programeve. , parimi i sinqeritetit dhe transparencs, synon t garantoj saktsin e in#orma"ioneve t prdorura gjat pro"esit t buxhetimit

Duke ditur qe buxheti i shtetit eshte pjes apo hallk perberse e sistemit buxhetor te /-0 lind pyetja se nga se eshte i perbere ky sistem buxhetor -istemi buxhetori /-0 prbhet nga ) a $uxheti ishtetit b $uxheti vendor, " 1ondet spe"ial Perse krijohet fondi rezeve ? 1ondi rezev krijohet pr t prballuar shpenzimet e parashikuara n buxhetin e shtetit madhsia e t "ilit pr"aktohet n ligjin, pr buxhetin vjetor t shtetit, por pr %do rast jo m shum s 2 pr qind e totalit t shpenzimeve t parashikuara 1ondi rezerv prdoret me vendim t 3shillit t (inistrave
1

pas propozimeve t ministrive dhe institu"ioneve t linjs dhe pas miratimit t dhn nga ministry i 1inan"ave, (inistri i 1inan"ave, n mnyr periodike, raporton pr prdorimin e #ondit rezerv para 3uvendit 'opullor

Cfar eshte buxheti i shtetit apo cfare kuptojm me nocionin buxheti i shtetit (shtetror)? 2 1 4$uxheti i shtetit4 sht programi #inan"iar vjetor i "ili prbhet nga #ondet e miratuara me ligj nga 3uvendi 'opullor, n t "ilin pr#shihen t gjitha t ardhurat, huat dhe hyrjet e tjera si dhe shpenzimet prkatse pr ushtrimin e veprimtarive dhe kompeten"ave t organeve t larta t pushtetit shtetror, t administrats shtetrore, t organeve t pushtetit lokal dhe t pushtetit gjyqsor $uxheti i shtetit sht instrument #inan"iar kryesor pr zbatimin e politikave ekonomike dhe so"iale t shtetit 2 2 4$uxheti i pushtetit lokal4 sht programi kryesor #inan"iar vjetor i pushtetit lokal n t "iln pr#shihen t gjitha t ardhurat dhe shpenzimet t pr"aktuara me ligj pr kryerjen e #unksioneve q kan organet e pushtetit lokal n territorin ku ato veprojn $uxheti lokal prbhet nga pjesa e buxhetit t pavarur dhe pjesa q #inan"ohet nga buxheti i shtetit 2 2 41ondi i miratuar4 sht e drejta q jepet nga buxheti i shtetit pr t prdorur nj #ond t "aktuar gjat nj periudhe t "aktuar

Por kur fillon nje vit buxhetor? *iti buxhetor #illon m 1 janar dhe mbaron m 21 dhjetor t %do viti kalendarik Cilat jane te ato te ardhura qe jan pjes perbese e buxhetit shtetror?* 1 5 ardhurat me natyr tatimore t vendosura me ligj ! 5 ardhurat me natyr jotatimore, ku pr#shihen t ardhurat nga veprimtarit ekonomike t institu"ioneve buxhetore, t ardhurat nga dividentt, detyrimet administrative, gjobat, sekuestrimet, kon#iskimet, pagesa t huave dhe t ardhura t tjera me natyr jotatimore sipas ligjit " 5 ardhurat nga shitja e prons shtetrore # 6rante t brendshme dhe t jashtme si n #ormn e mjeteve monetare, ashtu edhe n mallra e sherbime $ 0uat qeveritare t brendshme dhe t jashtme pr #inan"imin e investimeve dhe t de#i"itit buxhetor % 5 ardhura t tjera sipas ligjit

Te gjitha keto te ardhura te buxhetit te shtetit perbejne apo njihen si t ardhurat e fondit e konsoliduar . Po ku depozitohen keto te ardhura qe formojn buxhetin e shtetit (dhe qe njihen si te ardhura te fondit te konsoliduar) ? 5e gjitha keto te ardhura mbahen n nj llogari pran Banks s Shqiprse dhe teorica qe do te krijohen nga fondi i konsoliduar, me autorizim t ministrit t Financave dhe mbas konsultimit t tij me governatorin e Banks s Shqipris (A Fullani! mund t prdoret pr kr"erjen e investimeve te ndr"shme ne territorin e shtetit tone 'or normalisht nuk jane vetem burimet e siper"ituara burimet e vetme te te ardhurav pjes e sistemit buxhetor te /-0 sepse duke ditur 2 nendarjet e buxhetit te /-0 nje prej te "ilave eshte buxheti vendor apo lokal edhe kjo nendarje siguron t ardhurat dhe burimet e tjera #inan"iare te tij ddhe qe jan pjes e tij dhe qe prbhen apo #ormohen nga) 1 5 ardhurat me natyr tatimore, ku pr#shihen tatimet e taksat q me ligj i lihen pushtetit lokal 2 5rans#erta t miratuara n buxhetin e shtetit 2 6rante t brendshme dhe t jashtme t "ilat administrohen nga organet e pushteti lokal dhe eviden"ohen n llogarin e uni#ikuar t thesarit 7 5 ardhura t tjera t realizuara nga pushteti lokal sipas ligjit 8 0ua t marra nga buxheti i shtetit Cila eshte procedura nepermjet se ciles per&atitet 'paraqite dhe miratohet buxheti i shtetit ? 9e momentin qe do te hartohet nje projekt buxheti hartimi i tij duhet te mbeshtet ne ) 1,krkesat e zhvillimit ekonomik 2,n analizn mbi stabilitetin makroekonomik 2,n politikat e rregullat t pr"aktuara nga 3shilli i (inistrave dhe ministri i 1inan"ave (api 1(i pare) &shte (inistri i 1inan"ave ai i "ili prpara #illimit t pro"esit t hartimit t projektbuxhetit t shtetit, kryen analizat e duhura makroekonomike, t "ilat i paraqiten pr shqyrtim 3shillit t (inistrave $renda muajit qershor t %do viti, ministri i 1inan"ave prgatit edhe nj raport mbi situatn makroekonomike dhe #iskale 6jithashtu, ministri i 1inan"ave propozon objektiva lidhur me politikn #iskale dhe bn vlersimet pr kategorit kryesore t t ardhurave dhe shpenzimeve t vitit buxhetor (api !( i d)te) Paraqitja per shq)rtim (e raporteve *inistri i +inancave) ,-shillit t- *inistrave.
3

(api " (i trete ) (inistri i 1inan"ave, mbshtetur n vendimet e nxjerra nga 3shilli i (inistrave, brenda dats 1: korrik t %do viti buxhetor nxjerr udhzimin pr prgatitjen e projektbuxhetit nga t gjitha institu"ionet buxhetore 3y udhzim pr"akton politikat q do t ndiqen, parametrat q do t prdoren, pro"edurat dhe a#atet pr t;u respektuar n prgatitjen e krkesave pr buxhet nga t gjitha institu"ionet buxhetore #e undhzimi i ministrit t Financave prcaktohen t dhnat, formn e t"re dhe afatet e paraqitjes, q duhet t prmbaj projektbu$heti i institucioneve bu$hetore

Cfar duhet te permbaj projektbuxheti i institucioneve buxhetore?

1, 'arashikimin e t ardhurave dhe shpenzimeve t projektbuxhetit vjetor t ndar n kategori shpenzimesh, sipas pr"aktimeve n klasi#ikimin buxhetor t vendosur nga ministri i 1inan"ave 2, 'arashikimi i shpenzimeve dhe t ardhurave pr dy vitet buxhetore pasardhs, sipas grupimeve t shpenzimeve q pr"aktohen nga ministri i 1inan"ave 2, 'rmbledhja e krkesave pr numrin maksimal t t punsuarve pr t "ilt krkohen shpenzime buxhetore, t paraqitur n disa variante, krahasuar me vitin buxhetor n vazhdim 7, /ela"ionin shpjegues pr parashikimet e msiprme, n mnyr q ministri i 1inan"ave t bj analizn e t gjitha propozimeve lidhur me projektbuxhetin 8, 3rkesat pr buxhet, duke pr#shir edhe angazhimet pr detyrime pr t ardhmen, shpenzimet q do t bhen pr nj periudhe disavje%are duke pr#shir edhe projektet e investimeve, t "ilat do t shqyrtohen pr se"ilin vit t ardhshm buxhetor <, 3rkesat pr projektet kapitale t "ilat duhet t pr#shihen n vitin e ri buxhetor

(api #(i katert) 'rojektbuxheti i institu"ioneve buxhetore dhe 3rkesat pr buxhet t institu"ioneve buxhetore i drgohen pr shqyrtim ministrit t 1inan"ave, brenda dates 1 shtator t %do viti buxhetor 'asi projektbuxheti i institu"ioneve buxhetore dhe 3rkesat pr buxhet t institu"ioneve buxhetore i drgohen pr shqyrtim ministrit t 1inan"ave eshte (inistri i 1inan"ave ai qe bn analizn e nivelit t t ardhurave, t krkesave pr shpenzime, t numrit t t punsuarve n institu"ionet buxhetore, propozon rregullimet e nevojshme, pr"akton krkesat pr huat, si dhe shqyrton burimet e nevojshme buxhetore
4

('er mosmarrveshjet q mund t lindin gjat diskutimit t projektbuxhetit t shtetit ndrmjet (inistris s 1inan"ave dhe institu"ioneve t tjera, ministri i 1inan"s prgatit nj raport t hollsishm, ku detajohen qndrimet e dy institu"ionevedhe ja paraqet ate 3ryetari i 3shillit t (inistrave, = "ili pasi e shqyrton raportin, merr vendimin prkats)

0api 8(i peste) (inistri i 1inan"ave harton projektbuxhetin e shtetit dhe e drgon per shqyrtim dhe miratim n 3shillin e (inistrave brenda muajit tetor t %do viti buxhetor (api %(i &jashte) 'rojektbuxheti i shtetit, i hartuar nga ministri i 1inan"ave i paraqitet pr shqyrtim dhe miratim 3uvendit, duhet t prmbaj pasqyrn e t ardhurave dhe shpenzimeve buxhetore ) 1 'asqyra e t ardhurave dhe shpenzimeve buxhetore duhet te pasqyroj apo te tregoj ) a) 5 ardhurat e detajuara t treguara n nenet 7 dhe < t ktij ligit (/r.0"12 dat- !2.1.1220 PE
!" T#$#% &!E 'B"T#$#% E B()!ET#T TE S!TET#T TE EP(B*#+ES SE S!,#PE #SE-

b) shpenzimet e detajuara t treguara n nenin > t ktij ligji ") gjendjen e #ondit t konsoliduar, si dhe t #ondeve t tjera prbrs t buxhetit t shtetit n #illim dhe n #und t vitit buxhetor 2 'ropozimet e ministrit t 1inan"ave ndrrmarrjen e masave prkatse rregullatore n rastin e parashikimit t su#i"itit buxhetor 9iveli i de#i"itit buxhetor do t konsiderohet si nivel maksimal dhe duhet t respektoj kriteret dhe kushtet e treguara n nenet 27, 28 dhe 2< t ktij 1igji 2 -hpenzimet buxhetore sipas klasi#ikimit #unksional n prputhje me standardet ndrkombtare 7 5 ardhurat dhe shpenzimet sipas t dhnave #aktike te vitit buxhetor paraardhs, t dhnat e pritshme t vitit buxhetor n vijim, si dhe parashikimet pr pr vitin buxhetor pasardhds 8 'arashikime mbi t ardhurat dhe shpenzimet e institu"ioneve buxhetore t dy viteve buxhetore pasardhes < *lersim vjetor t shpenzimeve pr projektet e investimeve, t "ilat zhvillohen pr nj periudh m t gjat se sa nj vit buxhetor, duke i bashkngjitur edhe t dhna t dhna t hollsishme mbi koston e pritshme t vitit buxhetor ne vazhdim > 5 ardhurat e parashikuara pr qllime t ve%anta dhe shpenzimet prkatse, si propozime pr ndryshime n legjisla"ion, me qllim t zbatimit korrekt t projektbuxhetit t shtetit
5

Po si realizohet mbledhja e te ardhurave ? (bledhja e t ardhurave realizohet n prputhje me legjisla"ionin ekzistues mbi t ardhurat ose me akte t tjera ligjore e nnligjore t nxjerra gjat vitit buxhetor *et kuvendi mund te bej ndrushime ne te por keto ndryshime te mundshme t bra nga 3uvendi 'opullor gjat pro%esit t miratimit t projektbuxhetit t shtetit duhet t marrin parasysh nivelin e ku#irit maksimal t de#i"itit buxhetor ?#ardo shtes n nivelin e shpenzimeve buxhetore duhet t shoqrohet me rregullime prkatse pr rritjen e t ardhurave ose paksimin e shpenzimeve t tjera ne t njjtn mas me at t shtess s nivelit t shpenzimeve buxhetore 0api >(i shtate) 1 3shilli i (inistrave, pasi shqyrton projektbuxhetin e shtetit dhe e miraton at, e drgon pr shqyrtim dhe miratim n 3uvendin 'opullor brenda dats 2: nntor t vitit paraardhs 2 (inistri i 1inan"ave, n emr t 3shillit t (inistrave, paraqet prpara 3uvendit 'opullor projektbuxhetin e shtetit dhe jep shpjegimet e duhura rreth tij 2 'as miratimit n 3uvendin 'opullor, shuma e shpenzimeve t parashikuara n ligjin pr buxhetin e shtetit do t konsiderohet si ku#iri maksimal i tyre, duke br prjashtim pr pagesat e prin"ipalit, si dhe t interesave dhe komisioneve pr huat qeveritare n prputhje me nenin @ 2 -hpenzimet #aktike nuk duhet t tejkalojn ku#ijt maksimal t pr"aktuar n ligjin pr buxhetin e shtetit 7 3i&ji p-r buxhetin vjetor t- shtetit dhe ndr)shimet e tij botohen n- +letoren 4)rtare.

Cfar ndodh n- rast se deri me "1 dhjetor t- 5do viti buxhetor ,uvendi Popullor nuk ka miratuar ende projektbuxhetin e shtetit p-r vitin buxhetor pasardh-s ? 9 rast se deri me 21 dhjetor t %do viti buxhetor 3uvendi 'opullor nuk ka miratuar ende projektbuxhetin e shtetit pr vitin buxhetor pasardhs, ,-shilli i *inistrave miraton dhe zbaton nje buxhet qe quhet buxhetin e shpenzimeve p-r nj- periudh- deri n- " muaj n&a dita e fillimit t- vitit t- ri buxhetor. 3y buxhet shpenzimesh miratohet dhe zbatohet me qllim q) a) 5 sigurohet mbulimi i shpenzimeve t institu"ioneve buxhetore pr ushtrimin e veprimtaris dhe t kompeteneave t tyre sipas ligjit b) 5 prmbushet ushtrimi i veprimtaris dhe kompeten"ave t 3shillit t (inistrave, si dhe detyrimet kontraktuale, sipas marrveshjeve prkatse ") 5 zhvillohen dhe zbatohen projektet dhe shrbimet e tjera me kushtin q #ondi i miratuar pr kt qllim t ket qen parashikuar n buxhetin e shtetit t vitit buxhetor paraardhs, si dhe t jet parashikuar n projektbuxhetin e vitit buxhetor pasardhs

-a duhet te jet masa ketij #ondi apo buxheti shpenzimesh A

6

1ondet e miratuara t shpenzimeve pr institu"ionet buxhetore, sipas ktij neni, pr se"ilin muaj nuk duhet t tejkalojn masn 1B12 t shpenzimeve #aktike t kryera n vitin buxhetor paraardhs 9ga #ondet e parashikuara nuk mund t vazhdoj #inan"imi pr ato lloj shpenzimesh t "ilat jan parashikuar t mos jen n projektbuxhet

Cfar ndodh nqs kalon afati tre mujor ? 'as mbarimit te a#atit tre mujor, treguar n nenin shpenzimet buxhetore bhen vetm me dekret t ve%ant t 'residentit t /epubliks, por jo m shum se tre muaj $renda ktij a#ati 3uvendi 'opullor duhet t shprehet pr projektbuxhetin e vitit

Por si realizohet zbatimi apo ndarja e buxhetit te shtetit ? $inistri i .inan/a0e1 jo m 0on se 23 dit pas dekretimit t ligjit pr buxhetin 0jetor t shtetit nga Presidenti i epubliks1 bn shprndarjen e buxhetit t shtetit n institu/ionet buxhetor 0ijuese4 6r&anet e larta t- pushtetit shtet-ror. 6r&anet e larta t- administrai-s shtet-rore. 6r&anet e pushtetit lokal dhe ato t- pushtetit &j)q-sor. 7ane po keto institucione buxhetore ato qe si&urojn shp-rndarjen dhe detajimiin e tardhurave dhe t- shpenzimeve buxhetore p-r t- &jitha' institucionet buxhetore n- var-si tt)re !to gjithashtu jan prgjegjs pr mbledhjen e t ardhurave dhe kryerjen e shpenzimeve buxhetore, n prputhje me parashikimet e pr buxhetin e shtetit 9 %do institu"ion buxhetor, t ngarkuar me #unksionin e administrimit t t ardhurave dhe t shpenzimeve buxhetore, krijohet zyra e buxhetit, #inan"s, kryetari i s "ils emrohet drejtprdrejt nga drejtuesi i institu"ionit buxhetor Cyra e buxhet,#inan"s ka pr detyr t kujdeset dhe t prpiloj dokumenta"ionin e nevojshm pr hartimin e projektbuxhetit, si dhe t organizoje, mbikqyr dhe t kontrolloje zbatimin e buxhetit t shtetit 3jo zyr, gjithashtu, bn regjistrimin e t gjitha detyrimeve t institu"ionit buxhetor dhe t atyre n varsi t tij, n prputhje me udhzimet e nxjerra nga ministri i 1inan"ave 'unonjsit e zyrave t buxhet,#inan"s jan t detyruar t respektojn rregullat, pro"edurat dhe a#atet ligjore lidhur me buxhetin e shtetit dhe buxhetin lokal !ta mund t delegojn kompeten"a t tyre, duke mbetur gjithmon prgjegjs prpara ligjit n rast t mosrespektimit t detyrimeve lidhur me hartimin dhe zbatimin e buxhetit t shtetit 'unonjsit e zyrave t buxhet,#inan"s, gjat ushtrimit t kompeten"ave t tyre, jan t detyruar t zbatojn dhe t mbikqyrin zbatimin e parimeve t e#ektivitetit ekonomik dhe ato t drejtimit #inan"iar, duke u kujdesur q #ondet e miratuara t shpenzohen n kohn e duhur dhe vetm me qllimin e nj administrimi ekonomik sa m e#ektiv 6jithashtu, ata jan t detyruar t kontrollojn dhe t krkojn prmbushjen n kohn
7

dhe masn e duhur t pagesave t detyrimeve, prkatse, si dhe t marrin masat pr sigurimin dhe %eljen e #ondeve, n prputhje me #ondet e miratuara n buxhetin e shtetit

'rojekt dokumenti i 'rogramit $uxhetor !#atmesm, 2:17 D 2:1< sht i strukturuar n tre kapituj) E +apitulli i Par prshkruan rolin e '$! si nj instrument i manaxhimit t shpenzimeve publike, pjes prbrse e -istemit t 'lani#ikimit t =ntegruar si dhe termat kohore q pro%esi i '$! ndjek gjat vitit buxhetor E +apitulli i &yt prshkruan 3uadrin (akroekonomik dhe 1iskal pr periudhn 2:17 D 2:1< E +apitulli i Tret paraqet n mnyr t prmbledhur in#orma"ionin e siguruar nga (inistrit e Finjs lidhur me 3rkesat $uxhetore !#atmesme 2:17 D 2:1< dhe konkretisht qllimet e politiks, objektivat dhe produktet pr se"ilin prej programeve t tyre pr vitet 2:17, 2:18 dhe 2:1< 6jithashtu, n kt dokument pr#shihen edhe 2 anekse shoqruese Shnim% &okumenti prfundimtar i 'BA publikohet n fillim t vitit pasardhs pas miratimit t ligjit vjetor t bu$hetit nga (uvendi 'ra si per#undim mund te themi se $uxheti i -htetit re#lekton n mnyrn m t plot dhe domethnse politikn e nj qeverie $uxheti sht n thelb nj akt politik !i prbn instrumentin kryesore t aksionit ekonomik t qeveris dhe z nj vend madhor n politikn ekonomike e nj vendi Duke ju #alenderuar 3iteratura , , , , , , , , 3ushtetutat e /epublikes se shqiperise Figji 9r G2>@ dat 2@ > 1@@G H'er hartimin dhe zbatimin e buxhetit te shtetitI Figji per buxhetin e shtetit per vitin 2:17 = miratuar nga 3uvendi = /epublikes se -hqiperise & drejta e #inan"ave publike 3 6jyli &konomi e pergjithsheme 1 !lma Cisi &konomi e pergjithsheme 2 Fada (ihallari