03-Oblik I Dimenzije Zemlje

Univerza v Ljubljani
Fakulteta za gradbenitvo in geodezijo

Katedra za geodezijo Geodezija
2
-
O
b
l
i
k

i

d
i
m
e
n
z
i
j
e

Z
e
m
l
j
e
1
D
u
a
n

K
o
g
o
j
Oblik
i dimenzije
Zemlje
D
u
a
n

K
o
g
o
j
2
2
-
O
b
l
i
k

i

d
i
m
e
n
z
i
j
e

Z
e
m
l
j
e
Osnovna namjena:
Odrediti prostorne odnose prirodnih i izgraenih objekata i pojava
u prostoru.
Prikazati poloaj i oblik zemljine povrine i objekta te pojava u
odgovarajuem metrikom obliku.
ivotni prostor
predavaonica-zgrada-ulica-selo-mesto-pokrajina-celina-Zemlja
Zemlja-celina-pokrajina-mesto-selo-ulica-zgrada-predavaonica
ZATO odreujemo oblik i dimenzije Zemlje ?- 1
D
u
a
n

K
o
g
o
j
3
2
-
O
b
l
i
k

i

d
i
m
e
n
z
i
j
e

Z
e
m
l
j
e
Postupak:
Odredimo oblik i dimenzije Zemlje.
Zemlju opiemo fizikalnom ili matematikom povri.
Definiramo koordinatne sisteme.
Koordinatne sisteme poveemo s referentnom povri - definiramo
koordinatni prostor.
Odredimo oblik, veliinu objekta i njegov poloaj na referentnoj
povri u numerikom ili grafikom obliku.
Izvrimo mjerenja u mjernom prostoru.
Mjerni prostor transformiramo u koordinatni prostor.
Objekt prikaemo u 2D, 3D grafici (nacrti - planovi, karte, virtualni
prostor ...)
ZATO odreujemo oblik i dimenzije Zemlje ?- 2
D
u
a
n

K
o
g
o
j
4
2
-
O
b
l
i
k

i

d
i
m
e
n
z
i
j
e

Z
e
m
l
j
e
Oblici Zemlje - povijest
Povijesne predstave:
Omeeno ivotno podruje -
npr. zakrivljenu plou nose etiri slona.
Otkriveni oblici :
Tales (625 do 547 p.n..)
Zemlja je tijelo u obliku diska,
koje pliva na beskonanom oceanu
Pitagora (569 do 475 p.n.)
O Zemlji koa kugli je shvatio
na osnovi djeliminih mjeseevih pomraenja.
Aristotel (384 do 322 p.n.)
Prvi navodi razloge za sferni
oblik Zemlje.
slike vir: http://www-groups.dcs.st-and.ac.uk/~history/BiogIndex.html
D
u
a
n

K
o
g
o
j
5
2
-
O
b
l
i
k

i

d
i
m
e
n
z
i
j
e

Z
e
m
l
j
e
Dimenzije Zemlje - povijest - 1
Eratosten (276 do 195 p.n..)
Dimenzije Zemlje je odredio na osnovu
mjerenja centralnog ugla i duine
tome uglu pripadajueg luka.
Metoda se zadrala do danas.
ugao duina sjene vertikalnog
tapa ( = 1/50 punog kruga)
duina luka broj obrtaja toka
(5000 stadija)
rezultat: o = 250 000 stadija
R = 5909 km (pogreka10 %)
D
u
a
n

K
o
g
o
j
6
2
-
O
b
l
i
k

i

d
i
m
e
n
z
i
j
e

Z
e
m
l
j
e
Dimenzije Zemlje - povijest - 2
Arapi (827) Muhamed Ibn Musen, Ibn akira
ugao izmjeren na osnovi opaanja visinskog ugla do zvijezda
duina luka iskolenu u smijeru S-J i izmjerena s drvenim letvama
u oba smijera
rezultat: R = 6753 km (napaka 10 %)
Fernel (1528)
Ugao izmerjen na osnovu opaanja visinskog ugla do zvijezda
pomou kvadranta
duina luka Pariz - Amiens izmerjena brojanjem okretaja kotaa
kola-koije
rezultat: R = 6373 km (napaka 0.1 %)
D
u
a
n

K
o
g
o
j
7
2
-
O
b
l
i
k

i

d
i
m
e
n
z
i
j
e

Z
e
m
l
j
e
Opis oblika i dimenzija Zemlje
Odreen je model Zemlje, koji ispunjava postavljene uslove:
Mjerenja moraju biti izraena i upotrebljiva u izabranom modelu.
Stanje i promjene na povrini Zemlje moraju biti predstavljive.
Model mora biti jednoznano odreen.
Model zadovoljava priblino traeni oblik Zemlje.
Fizika povrina Zemlje je jako ralanjena, velike promjene od
take do take, kao model takvo tijelo je neupotrebljivo!
Fizikalna i matematika zavisnost modela Zemlje:
Merjenja se dogaaju u polju sile Zemljine tee - fizikalni model -
odgovarajua povr fizikalno definirana - geoid.
Raunanja se vre u geometrijskom prostoru primijenjena
ploha je matematiki definirana - elipsoid, kugla.
D
u
a
n

K
o
g
o
j
8
2
-
O
b
l
i
k

i

d
i
m
e
n
z
i
j
e

Z
e
m
l
j
e
Raslanjena fizika povrina,
s instrumentima mjerimo u
zemljinom polju tee.
Mjerni prostor
je definiran na osnovu
zemljine tee.
Koordinatni prostor
je geometrijski prostor.
D
u
a
n

K
o
g
o
j
9
2
-
O
b
l
i
k

i

d
i
m
e
n
z
i
j
e

Z
e
m
l
j
e
GEOID - 1
Geoid je izhodina ekvipotencijalna povr, to je povr,
koja je u svakoj svojoj taki upravna na vektor sile tee i
poklapa se sa srednjim nivoom morske povrine.
0
geoid
.
razlika potencialov
W W konst
dW gdn
= =
=
D
u
a
n

K
o
g
o
j
10
2
-
O
b
l
i
k

i

d
i
m
e
n
z
i
j
e

Z
e
m
l
j
e
GEOID - 2
Uticaj centripetalne i centrifugalne sile i nehomogenosti masa
ekvipotencijalne povri nisu paralelne, vertikale su krivulje
povr je analitiki neopisiva
prikaz plohe je mogo uporeivanjem s analitiki opisivom povri
(geoidne visine - geoidne ondulacije)
smanjene geoidne ondulacije
globalni geoid
lokalni geoid
D
u
a
n

K
o
g
o
j
11
2
-
O
b
l
i
k

i

d
i
m
e
n
z
i
j
e

Z
e
m
l
j
e
D
u
a
n

K
o
g
o
j
12
2
-
O
b
l
i
k

i

d
i
m
e
n
z
i
j
e

Z
e
m
l
j
e
D
u
a
n

K
o
g
o
j
13
2
-
O
b
l
i
k

i

d
i
m
e
n
z
i
j
e

Z
e
m
l
j
e
13. 5 14. 0 14. 5 15. 0 15. 5 16. 0 16. 5
45. 4
45. 6
45. 8
46. 0
46. 2
46. 4
46. 6
46. 8
47. 0
D
u
a
n

K
o
g
o
j
14
2
-
O
b
l
i
k

i

d
i
m
e
n
z
i
j
e

Z
e
m
l
j
e
ROTACIJSKI ELIPSOID - 1
Rotacijski elipsoid je matematiki definirana povr, koja nastaje
s rotacijom meridijanske elipse oko male poluosi. Rotacijska os se
obino poklapa ili je paralelna rotacijskoj osi Zemlje.
Parametri elipsoida:
a ... velika poluos
b ... mala poluos
f ... prva spljotenost f=(a-b)/a
Karakteristike:
geometrija: dvije dimenzije
odgovarajua ploha za uporeenje s koincidirajuim geoidom
vertikalno odstupanje od plohe geoida do elipsoda (do 100 m)
D
u
a
n

K
o
g
o
j
15
2
-
O
b
l
i
k

i

d
i
m
e
n
z
i
j
e

Z
e
m
l
j
e
ROTACIJSKI ELIPSOID - 2
Velika odstupanja izmeu povrine geoida i povri elipsoida lako s
dogovorom" smanjujemo. Definiramo dvije skupine elipsoida:
globalni ali referentni elipsoidi (GRS 1967, WGS 84 ...)
lokalni elipsoidi (Bessel, Everest ...)
D
u
a
n

K
o
g
o
j
16
2
-
O
b
l
i
k

i

d
i
m
e
n
z
i
j
e

Z
e
m
l
j
e
Veza geoid-elipsoid
ploha za merjenja je geoid.
ploha za raunanje je elipsoid.
Veza geoid-elipsoid
lako realiziramo:
- s geoidnim visinami N : N = 0
- pod uslovom jednakosti volumena
D
u
a
n

K
o
g
o
j
17
2
-
O
b
l
i
k

i

d
i
m
e
n
z
i
j
e

Z
e
m
l
j
e
D
u
a
n

K
o
g
o
j
18
2
-
O
b
l
i
k

i

d
i
m
e
n
z
i
j
e

Z
e
m
l
j
e
D
u
a
n

K
o
g
o
j
19
2
-
O
b
l
i
k

i

d
i
m
e
n
z
i
j
e

Z
e
m
l
j
e
13.50 14.00 14.50 15.00 15.50 16.00 16.50
45.50
46.00
46.50
47.00
D
u
a
n

K
o
g
o
j
20
2
-
O
b
l
i
k

i

d
i
m
e
n
z
i
j
e

Z
e
m
l
j
e
KUGLA - 1
Kugla je najjednostavnija ploha, s kojom opisujemo Zemlju.
Dimenzije Zemljine kugle su ovisne od izabranog elipsoida:
izbarani Zemljin elipsoid u cjelosti aproksimiramo s kuglom
jednakost povrina
jednakost volumena
Osobine:
vertikalna udaljenost od plohe geoida i do 20 km
Razlike u duini na elipsoidu (S
E
) i kugli (S
K
) za Sloveniju su sljedee:
S = 0,001 m pri duini 104 km, S = 0,01 m pri duini 185 km,
S = 0,1 m pri duini 328 km, S = 1,0 m pri duini 584 km.
3
b a a
R
P
+ +
=
3 2
b a R
V
=
D
u
a
n

K
o
g
o
j
21
2
-
O
b
l
i
k

i

d
i
m
e
n
z
i
j
e

Z
e
m
l
j
e
KUGLA - 1
dio Zemljinog elipsoida aproksimiramo s kuglom - lokalna kugla
R srednji radijus zakrivljenosti u T
M radijus zakrivljenost meridjiana u T
N radijus zakrivljenosti 1. vertikala u T
Karakteristike:
geometrija: jedna prostorna dimenzija,
najjednostavniji opis oblika Zemlje,
jenostavna aproksimacija i redukcija mjerenih veliina.
N M R =

03-Oblik I Dimenzije Zemlje

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

03-Oblik I Dimenzije Zemlje

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Univerza v Ljubljani

Fakulteta za gradbenitvo in geodezijo

You might also like