1

Aritmetiki niz:

Podjimo od dva primera:
Primer 1: ,... 11 , 9 , 7 , 5 , 3
Primer 2: ,... 40 , 45 , 50 , 55
Nije teko zakljuiti da e u prvom primeru nekoliko sledeih lanova biti 13,15,17, jer
se svaki sledei lan poveava za dva. U drugom primeru e nekoliko sledeih lanova
biti 35,30,25, jer se svaki sledei smanjuje za 5. Kako vidimo , niz moe biti rastui ili
opadajui.
Ovakvi nizovi u kojima je razlika ma koja dva uzastopna lana konstantna nazivaju se
Aritmetiki nizovi ili aritmetike progresije.
Vrlo je vano od kog broja poinje niz, pa se on zove prvi lan niza i obeleava se sa
1
a .
Za primer ,... 11 , 9 , 7 , 5 , 3 prvi lan niza je 3
1
= a
Za primer ,... 40 , 45 , 50 , 55 prvi lan niza 55
1
= a
Razlika (diferencija) niza je broj za koji se niz poveava (smanjuje) i obeleava se
slovom d .
1 2 3 1 2
...

= = = =
n n
a a a a a a d
Za primer ,... 11 , 9 , 7 , 5 , 3 2 = d (raste niz)
Za primer ,... 40 , 45 , 50 , 55 5 = d (opada niz)
Nekad e nam biti potrebno da nadjemo stoti, hiljaditi ili bilo koji drugi lan niza. Slaete
se da je naporno pisati ih redom. Tu nam pomae formula za n-ti lan niza:
1
( 1)
n
a a n d = +
Ako trebamo sabrati prvih n-lanova niza,tu vai formula:
[ ]
1
2 ( 1)
2
n
n
S a n d = + ili
2
) (
1 n
n
a a n
S
+
=
Za svaki aritmetiki niz jo vai ( aritmetika sredina) :
1 1
2
n n
n
a a
a
+
+
= ili
2
j n j n
n
a a
a
+
+
= 1 ,..., 2 = n j www.matematiranje.com
2
Ako izmedju brojeva a i b treba umetnuti (interpolirati) k-brojeva tako da zajedno sa a i
b ine aritmetiki niz, onda razliku d tog niza traimo po formuli
1 +

=
k
a b
d
Zadaci:

1) Peti lan aritmetikog niza je 19 a deseti lan niza je 39. Odrediti niz.
Reenje:
39
19
10
5
=
=
a
a


Aritmetiki niz je potpuno odredjen ako znamo prvi lan
1
a i razliku d. Da bi nali
ove 2 nepoznate primeniemo formulu za n-ti lan niza:
d n a a
n
) 1 (
1
+ = za 19 4 5
1 5
= + = = d a a n
za 39 9 10
1 10
= + = = d a a n
Sastaviemo sistem jednaina:
_______ __________
1
1
39 9
) 1 ( / 19 4
= +
= +
d a
d a

_______ __________
1
1
39 9
19 4
= + +
=
d a
d a

=
=
4
20 5
d
d
vratimo se u jednu od jednaina
3
19 16
19 4
1
1
1
=
= +
= +
a
a
d a

Znai prvi lan niza je 3 a poveava se za 4 pa je niz: 3,7,11,15,19,
Njegov opti lan e biti:
1 4
4 ) 1 ( 3
) 1 (
1
=
+ =
+ =
n a
n a
d n a a
n
n
n

3
2) Nadji prvi lan
1
a i diferenciju d aritmetikom nizu ako je :
10
3 5 2
= + a a a i 17
9 2
= + a a

Reenje: Ovakav tip zadatka reavamo pomou opteg lana:
+ = d n a a
n
) 1 (
1
d a a
d a a
d a a
d a a
8
2
4
1 9
1 3
1 5
1 2
+ =
+ =
+ =
+ =


Zamenimo ovo u 2 date jednaine:
10
3 5 2
= + a a a
2 9
17 a a + =
___ __________ __________ __________
1 1
1 1 1
17 ) 8 ( ) (
10 ) 2 ( ) 4 ( ) (
= + + +
= + + + +
d a d a
d a d a d a

________ __________ __________
1 1
1 1 1
17 8
10 2 4
= + + +
= + + +
d a d a
d a d a d a

1
1
__________________
1
1
3 10 sa -2
2 9 17
2 6 20
2 9 17
a d pomnoimo
a d
a d
a d
+ =
+ =
=
+ =

1
3 3
=
=
d
d

13
10 3
10 3
1
1
1
=
=
= +
a
a
d a

Znai niz je opadajui I glasi 13,12,11,10,9,8,7,
www.matematiranje.com
4
3) Odrediti aritmetiki niz ako je: 0 10 5
5 1
= + a a i
4
14 S =
Reenje:

1
5 1
1 1
1 1
1
1
( 1)
4
5 10( 4 ) 0
5 10 40 0
15 40 0
3 8 0
n
a a n d
a a d
a a d
a a d
a d
a d
= +
= +
+ + =
+ + =
+ =
+ =

[ ]
[ ]
[ ]
4
1
4 1
1
1
14
2 ( 1)
2
4
2 (4 1)
2
14 2 2 3
2 3 7
n
S
n
S a n d
S a d
a d
a d
=
= +
= +
= +
+ =


Sad ove dve jednaine upakujemo :

______ __________ __________
1
1
) 3 ( / 7 3 2
2 / 0 8 3
= +
= +
d a
d a

__ __________ __________
1
1
21 9 6
0 16 6
=
= +
d a
d a

0 24 3 0 8 3
3
21 7
1 1
= = +
=
=
a d a
d
d


8
24 3
1
1
=
=
a
a


Znai niz je : 8,5,2,-1,-4,

4) Izraunati n i
n
a u aritmetikoj progresiji za koje su:
245
5
2
1
=
=
=
n
S
d
a

Znai ovde nam treba n www.matematiranje.com

5
[ ]
[ ]
[ ]
[ ]
0 490 5
5 490
1 5 490
5 5 4
2
245
5 ) 1 ( 2 2
2
245
) 1 ( 2
2
2
2
1
=
=
=
+ =
+ =
+ =
n n
n n
n n
n
n
n
n
d n a
n
S
n

Dobili smo kvadratnu jednainu po n.
490 , 1 , 5 = = = c b a
2
1,2
1,2
1 2
4
2
1 99
10
98
10,
10
b b ac
n
a
n
n n

=

=
= =

Nemogue
Znai : 10 = n je jedino reenje
1
10
10
10
( 1)
2 (10 1) 5
2 45
47
n
a a n d
a
a
a
= +
= +
= +
=


5) Zbir prva tri lana aritmetikog niza je 36, a zbir kvadrata prva tri lana je 482.
Odrediti niz.
Da postavimo problem:
________ __________ __________
2
3
2
2
2
1
3 2 1
482
36
= + +
= + +
a a a
a a a
Iskoristiemo da je
d a a
d a a
d n a a
n
2
) 1 (
1 3
1 2
___ __________ __________
1
+ =
+ =
+ =

www.matematiranje.com
6
______ __________ __________ __________ __________
2
1
2
1
2
1
1 1 1
482 ) 2 ( ) (
36 ) 2 ( ) (
= + + + +
= + + + +
d a d a a
d a d a a


1 1
1
1
3 3 36 Odavde emo izraziti i zameniti u drugu jednainu sistema
12
12
a d a
a d
a d
+ =
+ =
=
.

2 2 2
2 2 2
2 2
2
2
2
1
1
(12 ) (12 ) (12 2 ) 482
(12 ) 12 (12 ) 482
144 24 144 144 24 482
2 432 482
2 50
25
25 5
5
12 5
7
d d d d d
d d
d d d d
d
d
d
d d
Za d
a
a
+ + + + =
+ + + =
+ + + + + =
+ =
=
=
= =
=
=
=

Ili
1
1
5
12 5
17
Za d
a
a
=
= +
=


Dakle, postoje 2 takva niza:
7,12,17,22,27,
17,12,7,2,-3,

www.matematiranje.com


7

6) Reiti jednainu: 210 ... 11 7 3 = + + + + x
Uoimo najpre da se ovde radi o zbiru prvih n lanova aritmetikog niza i da je :
210
7
3
2
1
=
=
=
=
n
n
S
x a
a
a

?
210
4
3
__ __________
1
= =
=
=
=
n
n
a x
S
d
a

Dakle:
[ ]
[ ]
[ ]
[ ]
0 210 2
2 210
2 4
2
210
4 4 6
2
210
4 ) 1 ( 3 2
2
210
) 1 ( 2
2
2
2
1
= +
+ =
+ =
+ =
+ =
+ =
n n
n n
n
n
n
n
n
n
d n a
n
S
n

Kvadratna po n

1,2
1
2
1 41
4
10
42
4
n
n
n

=
=
=

Dakle 10 = n
10 1
9 3 9 4 3 36 39
39
x a a d
x
= = + = + = + =
=

www.matematiranje.com
8
7) Aritmetiki niz ima 20 lanova. Zbir lanova koji su na parnim mestima je 250, a zbir
lanova na neparnim mestima 220. Nai dva srednja lana.
Postavimo prvo problem:
220 ...
250 ...
19 3 1
20 6 4 2
= + + +
= + + + +
a a a
a a a a

Na ovaj nain smo ustvari dobili 2 niza sa po 10 lanova iji su zbirovi : za prvi 250 i za
drugi 220, a kod oba dva niza je razlika 2d.
Primeniemo formula za [ ] d n a
n
S
n
) 1 ( 2
2
1
+ =
Za prvi niz
[ ]
[ ]
10 2
2
2
2 2 1
1
10
2 (10 1) 2
2
250 5 2 18
2 18 50
9 25
10 25
S a d
a d
a d
a d a a d
a d
= +
= +
+ =
+ = = +
+ =

Za drugi niz
[ ]
[ ]
10 1
1
1
1
10
2 (10 1) 2
2
220 5 2 18
2 18 44
9 22
S a d
a d
a d
a d
= +
= +
+ =
+ =

Sad pravimo sistem:
______ __________ __________
1
1
) 1 ( / 22 9
25 10
= +
= +
d a
d a

_ __________ __________
1
1
22 9
25 10
=
= +
d a
d a
Pa je 5 25 30 3
1 1
= = + = a a d
Znai niz je : -5,-2,1,4,7,
Srednji lanovi su
10
a i
11
a
25 30 5 10
22 27 5 9
1 11
1 10
= + = + =
= + = + =
d a a
d a a

9
8) Izmedju brojeva -5 i 30 umetnuti aritmetiki niz od est lanova. Koliki je zbir svih osam
lanova?
U ovom zadatku emo iskoristiti formulu :
1 +

=
k
a b
d
6
30
5
=
=
=
k
b
a
5
7
35
1 6
) 5 ( 30
= =
+

= d
Niz je -5,0,5,10,15,20,25,30 pa je 5
1
= a i 30
8
= a
100 25 4
2
) 30 5 ( 8
2
) (
8
1
= =
+
=
+
=
S
a a n
S
n
n
Dakle 100
8
= S


9) Stranice pravouglog trougla su uzastopni lanovi aritmetikog niza za koji je d=3.
Odredi duine tih stranica.
Vai pitagorina teorema:
2 2 2
c b a = +



Poto je 3 = d
6 2
3
+ = + =
+ = + =
=
a d a c
a d a b
a a

Zamenimo ovo u Pitagorinu teremu:
2 2 2
c b a = +
10
0 27 6
0 36 12 9 6
36 12 9 6
) 6 ( ) 3 (
2
2
2 2 2
2 2 2
=
= + +
+ + = + + +
+ = + +
a a
a a a
a a a a a
a a a

1,2
1
2
6 12
2
9,
3
a
a
a

=
=
=

Dakle stranice su:
15 6 9 6
12 3 9 3
9
= + = + =
= + = + =
=
a c
a b
a


10) Odrediti x tako da brojevi log2, log(
x
2 -1), log(
x
2 +3) budu uzastopni lanovi
aritmetikog niza.

Upotrebiemo
2
1 1 +
+
=
n n
n
a a
a tj,
2
3 1
2
a a
a
+
=
2
2
2
2
2
1,2
1
2
log 2, log(2 1), log(2 3)
log 2 log(2 3)
log(2 1)
2
2log(2 1) log 2 (2 3)
log(2 1) log 2 (2 3)
(2 1) 2 (2 3)..... 2
( 1) 2( 3)
2 1 2 6
4 5 0
4 6
2
5
1
x x
x
x
x x
x x
x x x
smena t
t t
t t t
t t
t
t
t
+
+ +
=
= +
= +
= + =
= +
+ = +
=

=
=
=

www.matematiranje.com
11
Vratimo se u smenu:
5 2 =
x
ili 1 2 =
x

2
log 5 x = nemogue
www.matematiranje.com