19.05.

08, Rev 6 1
Sorular Cevaplardr..
(Yeter ki sorulsunlar)
d
o
g
r
u
19.05.08, Rev 6 2
Soru sormak ile ilgili kimi szler
Kii, sorabilmek iin okumaldr. Franz Kafka
Doru sorular bulunuz. Cevaplar icadetmenize
gerek kalmayacak, mevcut cevaplar
bulacaksnz. Jonas Salk
Sorma eilimi edinmi kiiler ve sorma kltr
yaratabilmi kurumlar baarl olacaklardr.
idaresi okullar, istatistik, rgtlenme, deiim
ynetimi gibi konular retirken, soru sorma
sanat hakknda ok az ie yarar gr
kazandrlar.
19.05.08, Rev 6 3
Soru sormak ile ilgili kimi szler
(devam)
Aikar olann irdelenebilmesi iin ok srad bir
akl gerekir. A.N.Whitehead
nemli olan sorgulamay kesmemektir. Merak,
varolu iin kendinin sebebidir. A.Einstein
Saduyulu bir soru bilgeliin yarsdr. F.Bacon
yi sorular kolay cevaplardan stndr.
P.Samuelson
Etkili lider dorudan emir vermez soru sorar.
Dale Carnegie
Cehalet asla soru retmez. B.Disraeli
19.05.08, Rev 6 4
Soru sormak ile ilgili kimi szler
(devam)
Hi kimse, sormay durdurana kadar gerek bir
aptal olmaz. Charles Steinmetz
Akll bir kiinin sorular, yantlarn yarsn ierir.
Solomon Ibn Gabirol
fade ettiim her cmle bir belirtim olarak deil
bir soru olarak anlalmaldr. Niels Bohr
Bir insann zeki olup olmadn yantlarndan
anlayabilirsiniz. Onun bilge olup olmadn ise
sorularna bakarak syleyebilirsiniz. Naguib
Mahfouz
19.05.08, Rev 6 5
I.Q.Q.= Intelligent Questioning
Quotient
Artk zeka
yerine, Soru
Sorma Zekas
kavram
kullanlyor..
19.05.08, Rev 6 6
Sormak bilgeliktir..
Ama ou kii sormaz. Ya
ihmal ya bilmezlik ya da kibir
nedeniyle.
Ve bu pahalya gelir.
rnein Titanic batmadan
nce, evresindeki onlarca
gemiden buzdalar ile
karlaaca ynnde
mesajlar almtr.
Ama hi kimse, geriye dnp
bu yolda bir soru sormamtr.
yle ya koca Titanik, kck
gemilere ne soracaktr!
19.05.08, Rev 6 7
Sormak kuku gerektirir..
Eer emin olsaydk sorar
mydk?
yi soru soranlar
kafalarndaki kukuyu
gidermek isteyenler;
soramayanlar ise aklnda
pek kuku
bulunmayanlardr.
O halde: emin olmayn!
19.05.08, Rev 6 8
Bir sorunun zmn bulamadmzda bizi
skan ey nedir?
Bu sorunun yantn, tersini sorarak
verebiliriz: zmn bulabildiimiz
sorunlardaki rahatlama nedendir?
O zellik, soruyu anlayabilmi olmamzdr.
O halde, bir sorunu zmeye almadan
nce onu anlalabilir sorulara evirmeli,
sonra da o sorular cevaplayarak sorunu
zmeliyiz.
Yani iin srr, cevaba giden yolun ipularn
iinde bulunduran sorular bulabilmektir..
19.05.08, Rev 6 9
Karmak sorunlar zor anlalabilen sorunlardr!
O halde nce anla!
Karmak sorunlar, ok sayda sorunun bir araya
gelip yumak (paket) oluturduklar sorunlardr.
Yumaklar -hele itiikse- ok zor zlr.
O halde ilk yaplmas gereken, bir defada yuma
zmek yerine, nce sorunu daha anlalr ekle
evirmek, sonra da zlebilir ksmlarn zmeye
almaktr.
Bu ise yolumuzu ap ipucu olabilecek sorular
sorarak yaplabilir.
19.05.08, Rev 6 10
Sorunlar Sorulara evirmek
Bir sorun zme teknii
19.05.08, Rev 6 11
Bir gelenek!
Sorun zme (S)
srelerinin en nemli
aamassorunun
tanmlanmasdr.
S alkanlklarmza
gre, eitli sorunlar
paketlenir ve bir de
ksa adla etiketlenerek
ufaltlr.
Bylece bir anlamda
zlm varsaylr(!).
19.05.08, Rev 6 12
te birka rnek..
sizlik sorunu,
Gneydou sorunu,
trafik sorunu,
enflasyon sorunu,
rekabet gc
sorunu, tinerci
sorunu, g sorunu,
cari ak sorunu..
ve benzerleri hep
byle paketlenmi
sorunlardr.
19.05.08, Rev 6 13
Paket sorunlarn zmlerinde
uzlalamaz
Paketlenmi bir sorun iin
nerilecek bir zm
zerinde genellikle uzla
salanamaz.
nk paketin iinde bir
deil birok sorun ve
birok zm
bulunmaktadr.
Bu zmlerin hepsi
zerinde uzla salamak
doal olarak gtr
19.05.08, Rev 6 14
Paket sorunlar kutuplama yaratr
Paket sorunlara
nerilen paket
zmler
kutuplamalarn
kaynadrlar.
Paket ne kadar
byk ise
kutuplama da o
denli keskin
olmaktadr.
19.05.08, Rev 6 15
Bu karmaay azaltabilecek bir
yaklam
Paketi ap iindeki
sorunlar ortaya koymak ve
sonrasnda da o daha yaln
sorunlar zmeye
almak.
Ancak ou zaman, alan
paket iinden ortaya kan
sorunlar da paketlenmi
olabilirler.
Hatta bu paketler matruka
bebekler gibi birka aamal
ekilde paketlenmi
olabilirler.
19.05.08, Rev 6 16
Sorunlar birlemek eilimindedir!
Sorunlar zlmeyip,
zaman iinde aralarnda
bileikler yaparak daha
byk paketler haline
geldike, pepee paket
almak zorundadr.
nk, klm de
olsalar o halleriyle
zmleri zerinde uzla
salanma olasl hala
azdr.
Bu nedenle paket ama
srecine, yaln sorunlara
varlncaya kadar devam
edilmelidir.
19.05.08, Rev 6 17
te doru soru sorma tekniinin nedeni: Sorun
paketleri ancak, onlar sorulara evirerek
alabilir.
Paketlenmi sorunlar ancak
sorular sorularak alabilir.
Bunun iin, paketi en iyi
ifade edebilecek ok sayda
soru adaynn bir beyin
frtnasyla retilmesi istenir.
retilen adaylar szlerek
az sayda soruya indirilince,
paket soruna gre daha
anlalabilir sorunlara
varlm olur.
19.05.08, Rev 6 18
Bir paketlenmi sorun ve rnek sorular:
Trafik Sorunu
TS nedir?
TS ne(ler) deildir?
Trafikte gereinden ok
zaman harcamak mdr;
gereinin ls nedir?
Srclerin saygszl
mdr?
Srclerin bilgisizlii
midir?
Yollarn azl mdr?
Aralarn okluu mudur?
Kamunun ortak mal olan
yollarn bedava park yeri
olarak kullanlmas mdr?
Toplu tama aralarnn azl
mdr?
Trafik ynetimi yetersizlii
midir?
Trafikteki lml kaza
saysnn fazlal mdr?
Kara nokta saysnn fazlal
mdr?
Bilimin yetersiz kullanm
mdr?
Bunlarn tm ve daha
bakalarnn da katlmndan
oluan paket midir?
19.05.08, Rev 6 19
Sonu!
Kiiler ve de kurumlar, sorun zme
aralar daarcklarna,
sorunlar sorulara evirerek
zlebilirliklerini artrma
aracn da eklemelidirler. Kurumsal
baklk sistemleri bylece glenir.
19.05.08, Rev 6 20
Doru sorular
dourgan,
doru
sorulmayan
sorular ise
ksrdr.
19.05.08, Rev 6 21
te size kimi
ksr ya da dourgan sorular!
Ksr!
Nasl bir eitim reformu?
Kimi bakan yapmal?
Snavlar olmal m?
Hangi lkenin eitim sistemi
rnek alnmal?
Nasl bir insan istiyoruz?
Neler retmeliyiz?
retmen a nasl kapanr?
Yb. Dil nasl retilmeli?
vb
Dourgan!
Eitimden -en temelde- ne
bekliyoruz; herkes ayn
beklentiyi paylayor mu?
retmek mmkn m;
evetse ya da hayrsa nereden
biliniyor?
Eitim fakltelerinde
retilenler doru mu?
Herkesin ihtiyalar ayn m?
Herkes farkl eitilebilir mi?
vb
19.05.08, Rev 6 22
Do (yol ac) sorularn 3
ortak zellii unlar olmal:
1. Tekil olmal
2. Belirli olmal
3. Net olmal
19.05.08, Rev 6 23
Yol ac bir soru tekil olmaldr.
Yani, birbirinden farkl cevaplar olabilecek
sorular tek soru halinde birletirilmemelidir.
Yetersiz ifade
rnei:
Nasl i
bulabilirim?
Yetersizdir; nk tek soru
iinde, farkl cevaplar olan
sorular birletirilmitir:
1. Bulmak istediim i ne kadar
gelir salamaldr?
2. Ben bu gelir karlnda
bedeni ve zihni olarak ne
kadar aba harcamaya
hazrm?
3. Verilecek cretler karlnda
yapmaya raz olacam iler
nelerdir?
4. Benden ne gibi nitelikler
beklenebilir; ben bunlara
sahip miyim?
5. Bu nitelikleri kazanabilir
miyim; ne sre iinde, ne
etkililikte, nasl?
6 u anda sahip olduum
nitelikler nelerdir? Bunlar
biliyor muyum, nasl
renirim?
7. Farkl ilerin farkl
nitelikler istemesi
gerekir? Benim bunlar
iinde bir karar
verebilmem iin ne
istediimi bilmem gerekir.
Amacm belli mi? Nasl
netletiririm?
8. .
19.05.08, Rev 6 24
Yol Ac Bir Soru Belirli Olmaldr.
Yani, Her Balamdaki Anlam Farkl fadeler
ermemeli.
Yetersiz ifade
rnei:
Baarl olmak iin
ne yapmalym?
Yetersizdir; nk baar deyimi, aadaki her
durum iin farkl anlamlar tayabilir:
1. Baar ne demek?
2. Ne kadarlk bir sre iin?
3. Ne(ler) pahasna?
4. Kendi koyduum baar llerine gre baarl
olmalym.
5. Benden beklentisi olanlarn llerine gre
baarl olmalym.
6. Genel kabul grm llere gre baarl
olmalym.
Tm bunlar ve dierleri- belirsizdir..
19.05.08, Rev 6 25
Yol ac bir soru net olmaldr.
Yani, ne denildii anlalmal.
Yetersiz ifade rnei:
Baarl olmak, lojik bir
sistematik iinde sistemik
bir metot ve prosedr
uyarnca geliimin bireysel
ltlerle
tanmlanmasdr!?!
19.05.08, Rev 6 26
Doru (Yol Ac) Sorularn Neler
Olduunu Bulmak
Bir yol, aklna gvendiimiz bir
kiiden, cevaplanmas gereken
sorularn neler olabilecei
konusunda fikir almaktr..
Bunun iin tandklarnz arasnda
iyi soru retebilenleri bulunuz.
En iyi arkadalar en doru (yol
ac) sorular bulabilenlerdir.
Ltfen tandklarnz bir de byle
gzden geirin.
19.05.08, Rev 6 27
Doru (Yol Ac) Sorularn Neler
Olduunu Bulmak (devam)
Ama en iyi yol, eitli
soru adaylar
retebilecek bir
grubun beyin frtnas
yapmasdr.
Sonra aralarndan en iyi
olanlar uzlayla-
seebilirler.
19.05.08, Rev 6 28
Haydi Bu Yolla Bir Sorunu Daha
Anlalabilir Yapalm!
Sorun u olsun: gelirim
ihtiyalarm
karlamyor
Bu hemen hemen
herkesin bir sorunudur.
nce bu sorunu sorulara
evirmek iin bir beyin
frtnas yapalm..
Sonra da bunlardan
yararlanarak yol ac
rnein 3 soruyu
seebilirsiniz.
19.05.08, Rev 6 29
Kimi Sorular (yeni sorular uyarmak iin)
htiya ne demek; tm ihtiyalarm ayn kategoride mi?
Giderlerimi tam biliyor muyum?
Giderlerimden vazgeebileceklerim var m, neler?
Vazgetiimde bana yararl olabilecek giderlerim neler?
Vazgetiimde gelirimi artrabilecek giderlerim neler?
Bunlardan vazgeebilmeyi denedim mi?
Deneyip de baarsz olduklarm var m, neler?
Niin baarsz oldum?
Nasl baarl olabilirim?
Gelirim nelerden oluuyor; yalnz kendi gelirim mi yoksa
bakalarnn gelirlerinden gelen paylar da var m?
Gelir ve giderlerimi daha alt veya st dengelerde buluturabilir
miyim; arada ne farklar olur?
Bana benzer gelir durumuna sahip kiiler de ayn ekilde glk
ekiyorlar m?
19.05.08, Rev 6 30
Peki, yle Bir Soru Akla Geliyor:
Herkesin, soru sorma konusunda
yllarn getirdii alkanlklar
vardr.
Bu alkanlk hemen
deimeyeceine gre ne
yapmal ki sorulacak sorular
yol ac olabilsin?
19.05.08, Rev 6 31
ocuksuluk (Childlikeness)
Dilimizde
ocuksuluk
denilebilecek
deyim
aradmz
ipucunu
ieriyor.
19.05.08, Rev 6 32
ocuksuluk!
ocuklar, ancak anlam konusunda tam
emin olduklar szcklerle soru sorarlar.
Sorular ksa, basit fakat ok anlamldr.
Erikinler ise eitli nedenlerle- anlam
konusunda pek de net olmayabildikleri
szckleri de kullanrlar. Sorular uzun,
ssl, karmak ve ou zaman g
anlalrdr.
19.05.08, Rev 6 33
ocuksuluk (devam)
ocuklar bilmediklerini saklama
becerisini henz kazanmadklar
iin yol ac sorular sorabilirler.
Erikinler iin ise bilmemek ayp
saylr. Bu yzden ancak pek kolay
anlalamayacak sorular sorma
zorunluluu duyarlar. Bylece
kendilerini ayplanmaktan
korurlar(!).
19.05.08, Rev 6 34
Beyin
frtnas
boyunca
ocuksu
sorularnza
ihtiya var
19.05.08, Rev 6 35
Sorunlar sorulara evirme becerisi:
1. Herhangi analitik bir
yol mevcut deildir.
2. Tamamen yaratc
bir sretir.
3. Bilinen en iyi metot,
ok sayda aday soru
retip sonra da
bunlar adm adm
szmektir.
19.05.08, Rev 6 36
Meslek seimi zerine kimi sorular!
imdi meslek seersem artk
hi deimez mi?
Her meslein gerektirdii
bilgi-beceriler, bir
dierinden btnyle farkl
mdr?
Sevdiim meslek ne demek?
Bir meslein hangi ynleri
sevilir?
Sevilmeyen meslek niin
sevilmez?
Prestiji yksek meslek mi
semeliyim?
Bana prestiji meslek mi
getirir?
Gelir, prestij, rahatlk,
temizlik vb ynlerini hangi
ncelik srasna
koyabilirim?
Bir meslein bana
uygunluu ne demek?
Meslek seimindeki
zlemlerim ne kadar salam
temellere dayanyor?
zlemlerimi daha ok
bilgiye nasl
dayandrabilirim?
Bu konuda daha iyi ve ok
soru nasl retebilirim?
19.05.08, Rev 6 37
Teekkr ederiz