10

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego
MINISTERSTWO EDUKACJI
i NAUKI

Anna Kusina

Projektowanie konstrukcyjne
311[04].Z1.04

Poradnik dla ucznia

Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy
Radom 2005
1
Recenzenci:
mgr in. Halina Darecka
mgr in. Krystyna Staczyk

Opracowanie redakcyjne:
mgr in. Katarzyna Makowska

Konsultacja:
dr in. Janusz Figurski
mgr in. Mirosaw urek

Korekta:
mgr in. Mirosaw urek

Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduowej 311[04].Z1.04
Projektowanie konstrukcyjne zawartego w moduowym programie nauczania dla zawodu
technik budownictwa.

Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy, Radom 2005
2
SPIS TRECI

1. Wprowadzenie 4
2. Wymagania wstpne 5
3. Cele ksztacenia 6
4. Materia nauczania 7
4.1. Zasady projektowania konstrukcji 7
4.1.1. Materia nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajce 8
4.1.3. wiczenia 8
4.1.4. Sprawdzian postpw 9
4.2. Nono muru ciskanego 9
4.2.3. wiczenia 14
4.3.Wymiarowanie elementw konstrukcji drewnianych 15
4.3.3. wiczenia 22
4.4. Wymiarowanie elementw konstrukcji stalowych 24
4.4.3. wiczenia 30
4.5. Poczenia elementw konstrukcji stalowych i drewnianych 32
4.5.3. wiczenia 37
4.6. Zasady wymiarowania i konstruowania elementw konstrukcji elbetowych 38
4.6.3. wiczenia 43
4.7. Projektowanie elementw elbetowych 44
4.7.3. wiczenia 45
4.8. Istota i zastosowanie konstrukcji spronych w budownictwie 46
4.8.3. wiczenia 48
3

4.9. Zasady sporzdzania rysunkw konstrukcyjnych 49
4.9.3. wiczenia 56
5. Sprawdzian osigni 58
6. Literatura 62

4
1. WPROWADZENIE

Poradnik bdzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy zwizanej z projektowaniem
konstrukcji budowlanych oraz sporzdzania rysunkw konstrukcyjnych.
W poradniku zamieszczono:
wymagania wstpne, wykaz umiejtnoci, jakie powiniene mie ju uksztatowane, aby
bez problemw mg korzysta z poradnika,
cele ksztacenia, wykaz umiejtnoci, jakie uksztatujesz podczas pracy z poradnikiem,
materia nauczania, piguk wiadomoci teoretycznych niezbdnych do opanowania treci
jednostki moduowej,
zestaw pyta przydatny do sprawdzenia, czy opanowae podane treci,
wiczenia, ktre pozwol Ci zweryfikowa wiadomoci teoretyczne oraz uksztatowa
umiejtnoci praktyczne,
sprawdzian postpw, ktry pozwoli Ci okreli zakres poznanej wiedzy. Pozytywny wynik
sprawdzianu potwierdzi Twoj wiedz i umiejtnoci z tej jednostki moduowej. Wynik
negatywny bdzie wskazaniem, e powiniene powtrzy wiadomoci i poprawi
umiejtnoci przy pomoc nauczyciela,
sprawdzian osigni, przykadowy zestaw pyta testowych, ktry pozwoli Ci sprawdzi,
czy opanowae materia w stopniu umoliwiajcym zaliczenie caej jednostki moduowej.
wykaz literatury uzupeniajcej.
Materia nauczania umieszczony w poradniku zawiera najwaniejsze, ujte w duym skrcie
treci dotyczce omawianych zagadnie. Musisz korzysta take z innych rde informacji,
a przede wszystkim z podrcznikw wymienionych w spisie literatury na kocu poradnika.
Szczeglnie wane jest korzystanie na bieco z norm dotyczcych projektowania
konstrukcji budowlanych, zwracanie uwagi na ich aktualno oraz staranno i dokadno
wykonywania oblicze.
5
2. WYMAGANIA WSTPNE

Przystpujc do realizacji programu jednostki moduowej powiniene umie:
korzysta z rnych rde informacji,
posugiwa si dokumentacj techniczn,
posugiwa si podstawowymi pojciami i terminami z zakresu budownictwa,
rozpoznawa materiay budowlane do konstrukcji budowlanych, ich cechy fizyczne
i mechaniczne,
rozpoznawa elementy budynku,
charakteryzowa podstawowe pojcia statyki,
okrela rwnowag ukadu si dziaajcych na konstrukcj,
rozpoznawa schematy statyczne elementw,
rozwiza belk statycznie wyznaczaln,
wyznacza siy w prtach kratownicy metod analityczn i graficzn,
rozwiza belk cig, statycznie niewyznaczaln,
oblicza wielkoci charakteryzujce przekrj elementu konstrukcji,
ustala wartoci obcie dziaajcych na element konstrukcji,
wyznacza naprenia i odksztacenia w elementach budowli,
stosowa ukad SI,
biegle wykonywa obliczenia matematyczne,
posugiwa si technik komputerow w zakresie wyszukiwania informacji, wykonywania
rysunkw, posugiwania si edytorem pisma oraz sporzdzania arkusza kalkulacyjnego,
wsppracowa w grupie,
uczestniczy w dyskusji i prezentacji,
stosowa rne metody i rodki porozumiewania si na temat zagadnie technicznych.
6
3. CELE KSZTACENIA

W wyniku procesu ksztacenia ucze/suchacz powinien umie:
obliczy nono muru ciskanego,
zwymiarowa ciskane i zginane elementy konstrukcji drewnianych,
obliczy nono zginanych i ciskanych elementw konstrukcji stalowych,
zaprojektowa poczenia elementw konstrukcji drewnianych i stalowych,
zastosowa zasady wymiarowania i konstruowania elementw konstrukcji elbetowych,
zaprojektowa ciskany, zginany i cinany element elbetowy,
wykona obliczenia statyczne i wytrzymaociowe elementw konstrukcji,
okreli istot, rodzaje i zastosowanie konstrukcji spronych,
wykona rysunki konstrukcyjne zgodnie z obowizujcymi zasadami,
skorzysta z norm, katalogw oraz tablic do projektowania konstrukcji,
zaprojektowa konstrukcje budowlane z wykorzystaniem programw komputerowych.

7
4. MATERIA NAUCZANIA

4.1. Zasady projektowania konstrukcji

4.1.1. Materia nauczania

Projektowanie konstrukcyjne w budownictwie, czyli projektowanie konstrukcji obiektw
budowlanych.
Kad budowl wznosi si na podstawie projektu technicznego, w ktrego skad wchodzi
midzy innymi budowlany projekt konstrukcyjny.
Opracowanie projektu mona podzieli na etapy:
1. Ksztatowanie konstrukcji.
2. Ustalenie schematw statycznych.
3. Okrelenie obcie.
4. Obliczenie si przekrojowych.
5. Obliczenie napre i przemieszcze.
6. Wymiarowanie konstrukcji.
7. Sporzdzenie rysunkw konstrukcyjnych.
W niniejszym poradniku zawarto wiadomoci dotyczce wymiarowania konstrukcji oraz
sporzdzania rysunkw konstrukcyjnych.
Wymiarowanie konstrukcji polega na sprawdzeniu, czy przy ustalonych siach
przekrojowych, napreniach i przemieszczeniach s spenione warunki bezpieczestwa
konstrukcji.
Dokadno oblicze statycznych wymagana dokadno oblicze do trzech liczb
znaczcych: np. 0.02847 = 0.0285
Forma oblicze statycznych wymagana jest staranno oblicze, czytelny
i usystematyzowany zapis.
Metody wymiarowania konstrukcji
Konstrukcje budowlane powszechnie wymiaruje si metod stanw granicznych.
Jako graniczny okrela si stan, po osigniciu ktrego konstrukcja lub jej element:
zagraa bezpieczestwu (stan graniczny nonoci),
przestaje spenia okrelone wymagania uytkowe (stan graniczny uytkowania).
Sprawdzenie stanu granicznego nonoci polega na:
obliczeniu najniekorzystniejszych wartoci si przekrojowych,
wstpnym przyjciu przekrojw elementw konstrukcji,
porwnaniu si przekrojowych z nonoci elementu, wyznaczona z uwzgldnieniem
obliczeniowej wytrzymaoci materiau.
Sprawdzenie stanu granicznego uytkowania (uytkowalnoci) polega na:
wyznaczeniu przemieszcze przy uwzgldnieniu charakterystycznych wartoci obcie,
porwnaniu maksymalnego przemieszczenia z przemieszczeniem granicznym
(dopuszczalnym).
Wykonywanie oblicze statycznych oraz wymiarowanie jest najwaniejsz czci projektu
konstrukcyjnego. Szczegowe wymagania dotyczce oblicze s okrelone dla kadego rodzaju
konstrukcji (murowe, drewniane, stalowe, elbetowe) i podane w odpowiednich normach.
Naley zwrci uwag na dokadno i staranno wykonywania oblicze, a przede
wszystkim na ich zgodno z aktualnymi normami.
Normy do projektowania konstrukcji s czsto aktualizowane, w zwizku z tym naley
sprawdza ich aktualno na bieco.
8
Wanym problemem jest bardzo dua liczba wprowadzanych oznacze wielkoci (symboli)
wykorzystywanych w obliczeniach. Ich szczegowy opis jest zawarty we wstpie kadej normy
i naley, przed przystpieniem do oblicze, bezwzgldnie zapozna si z nimi.
Obliczenia konstrukcyjne mona wykonywa w sposb tradycyjny, jak te dziki uyciu
specjalistycznych programw komputerowych do projektowania konstrukcyjnego. Jest wiele
takich programw na rynku, przeznaczonych dla profesjonalistw-projektantw konstrukcji,
ktre pozwalaj wykona pene obliczenia danej konstrukcji: obliczenia statyczne,
wymiarowanie, dobr przekrojw, zestawienie elementw oraz rysunki konstrukcyjne.
W poradniku zamieszczono podstawowe wiadomoci zwizane z projektowaniem
elementw konstrukcyjnych. Z uwagi na bardzo duy stopie skomplikowania zasad oblicze,
naley je wykonywa przy pomocy nauczyciela oraz w oparciu o odpowiednie normy, w ktrych
znajduj si wzory, tablice, wykresy, nomogramy oraz rysunki pomocnicze.

Tab. 1. Zestaw obowizujcych norm do projektowania konstrukcyjnego

PN-90/B-03000 Projekty budowlane. Obliczenia statyczne
PN-82/B-02000 Obcienia budowli. Zasady ustalania wartoci
PN-82/B-02003 Obcienia budowli. Obcienia zmienne technologiczne.
Podstawowe obcienia technologiczne i montaowe
PN-80/B-02010 Obcienia budowli. Obcienia w obliczeniach statycznych.
Obcienie niegiem
PN-80/B-02011 Obcienia budowli. Obcienia w obliczeniach statycznych.
Obcienie wiatrem
PN-B-03264:2002 Konstrukcje betonowe, elbetowe i sprone.
Obliczenia i projektowanie
PN-81/B-03020 Grunty budowlane. Posadowienia bezporednie budowli.
Obliczenia statyczne i projektowanie
PN-90/B-03200 Konstrukcje stalowe. Obliczenia statyczne i projektowanie
PN-81/B-03150:2000 Konstrukcje drewniane. Obliczenia statyczne i projektowanie
PN-B-03002:1999 Konstrukcje murowe niezbrojone. Projektowanie i obliczanie.

4.1.2. Pytania sprawdzajce

Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze.
1. Jakie rozrnia si etapy wykonywania projektu konstrukcyjnego?
2. Jaka jest wymagana dokadno oblicze?
3. Jak metod wymiaruje si konstrukcje budowlane?
4. W jaki sposb mona scharakteryzowa stany graniczne?

4.1.3. wiczenia

wiczenie 1
Sprawd aktualno wymienionych w tabeli 1 norm do projektowania konstrukcyjnego.
Skorzystaj z informacji umieszczonych na stronie Polskiego Komitetu Normalizacyjnego.

Sposb wykonania wiczenia

Aby wykona wiczenie powiniene:
1) odszuka w Internecie stron Polskiego Komitetu Normalizacyjnego,
2) przeanalizowa zasady wyszukiwania aktualnych norm,
9
3) sprawdzi aktualno wymienionych w tabeli norm z uwzgldnieniem ich kolejnych
aktualizacji,
4) sporzdzi notatk.

Wyposaenie stanowiska pracy:
wykaz norm,
komputer z dostpem do Internetu.

wiczenie 2
Na podstawie podrcznika scharakteryzuj metody wymiarowania konstrukcji:
napre liniowych (NL),
odksztace plastycznych (OP),
stanw granicznych (SG).
Dokonaj porwnania tych metod.


1) odszuka w podrczniku potrzebne informacje,
2) sporzdzi notatk na temat kadej z wymienionych metod wymiarowania,
3) dokona porwnania.

podrcznik.

4.1.4. Sprawdzian postpw

Czy potrafisz: Tak Nie
1) rozrni etapy wykonywania projektu konstrukcyjnego?
2) okreli jaka jest wymagana dokadno oblicze?
3) wskaza metod wymiarowania konstrukcji budowlanych?
4) scharakteryzowa stany graniczne?
5) sprawdzi aktualno norm do oblicze konstrukcyjnych?

4.2. Nono muru ciskanego


Konstrukcje murowe buduje si z kamieni naturalnych lub sztucznych, tj. wyrobw
ceramicznych lub betonowych, czc je na zaprawie cementowej lub cementowo-wapiennej.
Zaprawa ukadana w spoinach pomidzy poszczeglnymi elementami czy je ze sob oraz
przejmuje obcienia, dziki czemu konstrukcja murowa pracuje jako cao.
Konstrukcje murowe cechuje stosunkowo dua wytrzymao na ciskanie i znacznie
mniejsza na rozciganie oraz cinanie.
Podzia elementw murowych:
ze wzgldu na rodzaj materiau: ceramiczne, silikatowe (wapienno-piaskowe), betonowe,
z autoklawizowanego betonu komrkowego, z kamienia naturalnego,
10
z uwagi na wymagania zwizane z tolerancj wymiarw: elementy murowe do murowania na
spoiny zwyke (gruboci 815 mm) i na spoiny cienkie (gruboci 13 mm),
ze wzgldu na zawarto otworw rozrnia si grupy 1, 2 i 3 elementw murowych,
w zalenoci od wymaga kontroli produkcji elementy murowe zalicza si do kategorii I i II.
Zasady przyporzdkowania elementw murowych odpowiednim grupom oraz kategoriom
podano w normie.

Wytrzymao muru zaley od wytrzymaoci materiau elementw ciennych oraz
zaprawy uytej do murowania. W zalenoci od wytrzymaoci uytej zaprawy, z tego samego
materiau mona uzyska mury o rnej nonoci.
Rozrnia si;
konstrukcje murowe wykonane z drobnowymiarowych elementw czonych zapraw,
konstrukcje murowe zbrojone stal,
konstrukcje zespolone (poczenie konstrukcji murowych i elbetowych).

Konstrukcje murowe projektuje si stosujc nastpujce normy:
PN-B-03002:1999 Konstrukcje murowe niezbrojne. Projektowanie i obliczanie ze
zmianami Ap1:2001, Az1:2001 i Az2:2002.
PN-B-03340:1999 Konstrukcje murowe zbrojone. Projektowanie i obliczanie.

Charakterystyki wytrzymaociowe murw
Podstawow cech wytrzymaociow materiaw uywanych do konstrukcji murowych jest
ich rednia wytrzymao na ciskanie f
m
. Zaley ona od wytrzymaoci redniej (klasy)
elementw murowych oraz klasy zaprawy, czyli redniej wytrzymaoci zaprawy na ciskanie
(podanej w MPa megapaskalach).
Przy projektowaniu murw naley przyjmowa zaprawy cementowe i cementowo-wapienne
marek: klasy M1, M2, M5, M10 i M20. Marki zapraw zalecane do stosowania w podstawowych
rodzajach konstrukcji murowych podano w normie.

Tab. 2. Wartoci wytrzymaoci charakterystycznych muru z cegie ceramicznych penych (elementy murowe grupy
1) na ciskanie f
k
[MPa} [s. 74]

f
m

f
b

1 2 5 10 20
5 1.4 1.7 2.1 -- --
10 2.2 2.7 3.3 4.0 --
15 2.9 3.5 4.4 5.2 6.2
20 3.5 4.2 5.2 6.2 7.4
25 4.1 4.8 6.1 7.2 8.6
30 4.6 5.4 6.8 8.1 9.7
40 5.5 6.5 8.2 9.8 11.6

Charakterystyczne wytrzymaoci muru przyjmuje si na podstawie normy w zalenoci od
uytych elementw (cega ceramiczna pena, cega wapienno-piaskowa, cega dziurawka, cega
kratwka, pustaki ceramiczne, bloczki z autoklawizowanego betonu komrkowego, pustaki
betonowe, bloki drone wapienno-piaskowe).
W normie podano take wytrzymao charakterystyczna muru na cinanie i rozciganie.

11
Czciowe wspczynniki bezpieczestwa murw
Elementy konstrukcji murowych wymiaruje si metod stanw granicznych. W obliczeniach
uwzgldnia si czciowe wspczynniki bezpieczestwa:

f
dotyczcy obcie,

m
dotyczcy muru,

s
dotyczcy stali.
Wartoci czciowych wspczynnikw bezpieczestwa
m
muru ustala si w zalenoci od
kategorii kontroli produkcji elementw murowych oraz od kategorii wykonania robt na
budowie.
Dla prostych sytuacji obliczeniowych mona przyj
m
= 1.3, a
s
= 1.0.

Wymiarowanie konstrukcji murowych
Sprawdzenie stanw granicznych nonoci polega na wyznaczeniu miarodajnych
przekrojw konstrukcji i wykazaniu, e wystpujce w nich siy wewntrzne spowodowane
dziaaniem obcie o wartoci obliczeniowej nie s wiksze ni ich nono okrelona
z uwzgldnieniem wytrzymaoci obliczeniowych muru.
Stanem granicznym uytkowania konstrukcji murowych jest stan graniczny pojawienia
si rys. Sprawdza si go w przypadku elementw zginanych i ciskanych, jeli wymagana jest
szczelno ich warstwy wykoczeniowej.
Konstrukcje murowe oblicza si wedug stanu granicznego nonoci oraz ewentualnie
sprawdza si moliwo pojawienia si rys.
W miejscach przyoenia obcienia skupionego (np. oparcie dwigara, supa) naley take
sprawdzi nono muru na docisk miejscowy. Zaleca si wykonanie poduszki betonowej lub
elbetowej bezporednio pod obcieniem skupionym.
Wytrzymaoci obliczeniowe muru
Wytrzymao obliczeniow muru na ciskanie f
d
potrzebn do sprawdzenia stanu
granicznego nonoci oblicza si ze wzoru:
Na ciskanie
m
k
d
f
f
=
gdzie:
f
k
wytrzymao charakterystyczna muru na ciskanie.

wspczynniki dotyczcy waciwoci muru.
W przypadku, gdy pole przekroju elementu konstrukcji murowej jest mniejsze ni 0.30 m
2
,
to wytrzymao obliczeniow naley podzieli przez wspczynnik
A
podany w normie, ktry
wynosi: 2.0, 1.43, 1.25 lub 1.0 w zalenoci od pola przekroju muru w m
2
. Dla pola powierzchni
muru 0.30 m
2
, wspczynnik
A
wynosi 1.0.

Wymagania konstrukcyjne dotyczce murw i cian
Wymagania dotyczce murw elementy murowe powinny by dobrane odpowiednio
do rodzaju muru, wizane w kolejnych warstwach zgodnie z zasadami wizania (tak, aby ciana
zachowywaa si jako jeden element konstrukcyjny), z prawidow gruboci i wypenieniem
spoin.
Wymagania ze wzgldu na trwao konstrukcji konstrukcje murowe projektuje si
uwzgldniajc pi klas warunkw rodowiskowych:
klasa 1 rodowisko suche wewntrz budynkw mieszkalnych i biurowych,
klasa 2 rodowisko wilgotne wewntrz pomieszcze lub rodowisko zewntrzne,
klasa 3 rodowisko wilgotne z wystpujcym mrozem,
klasa 4 rodowisko wody morskiej,
12
klasa 5 rodowisko agresywne chemicznie.
Szczegowe zasady klasyfikacji poszczeglnych elementw murowych oraz dobr zapraw
podaje norma.
Wymagania dotyczce cian:
minimalna grubo cian konstrukcyjnych (nonych) z muru o wytrzymaoci
charakterystycznej f
k
5 MPa wynosi 100 mm, natomiast o f
k
< 5 MPa 150 mm,
wymiary bruzd i wnk w cianach, ktre mog by pominite w obliczeniach podano
w normie,
ciany wzajemnie prostopade lub ukone naley czy w sposb zapewniajcy przekazanie
z jednej ciany na drug obcie pionowych i poziomych, co uzyskuje si przez wznoszenie
tych cian jednoczenie. Na wszystkich cianach naley wykona wiece elbetowe,
obiegajce w poziomie stropu wszystkie ciany konstrukcyjne w budynku,
budynek ze cianami murowanymi naley dzieli na mniejsze segmenty stosujc przerwy
dylatacyjne, przechodzce przez ca konstrukcj od wierzchu fundamentw do dachu.
Najwiksze dopuszczalne odlegoci midzy przerwani dylatacyjnymi murw cian
zewntrznych wynosz: dla murw z elementw ceramicznych: 50 m (mur na zaprawie
cementowej) i 60 m (mur na zaprawie cementowo-wapiennej),
nieocieplon konstrukcj dachu naley oddzieli od cian konstrukcyjnych budynku w sposb
umoliwiajcy odksztacenia termiczne tej konstrukcji (w przeciwnym przypadku ruchy
termiczne konstrukcji dachu spowoduj zarysowania ciany),
przerwy dylatacyjne powinny mie szeroko co najmniej 20 mm i by wypenione kitem
trwale plastycznym.

Obliczanie nonoci muru niezbrojnego
Stan graniczny nonoci (nono) muru niezbrojnego ciskanego o przekroju prostoktnym
sprawdza si wg wzoru:
N
sd
N
Rd,

gdzie:
N
sd
warto obliczeniowa pionowego obcienia ciany,
N
Rd
nono obliczeniowa ciany.
Nono obliczeniowa ciany
d Rd
f A N =
,
gdzie:
f
d
wytrzymao obliczeniowa muru,
A pole przekroju poprzecznego muru (w obliczeniach nonoci cian przyjmuje si paso muru
o szerokoci 1 m),
wspczynnik redukcyjny (wyboczeniowy) zaleny mimorodu pocztkowego e

o
= e
m
,
wspczynnika smukoci ciany h
efff
/t oraz czasu trwania obcienia.
Wartoci wspczynnika
przyjmuje si z tabeli lub oblicza na podstawie normy. Wartoci

wspczynnika
podano w tablicach w zalenoci od: smukoci muru h

eff
/t (gdzie:
h
eff
wysoko obliczeniowa muru, t grubo ciany lub jej warstwy) oraz od e
m
(mimord
pocztkowy przyoenia obcie).
Wysoko efektywna (obliczeniowa) ciany:
h
eff
=
h

n
h,
w ktrym:
h
wspczynnik zaleny od przestrzennego usztywnienia budynku,
n
wspczynnik zaleny od usztywnienia ciany wzdu dwch, trzech lub czterech krawdzi,
13
h wysoko kondygnacji w wietle, czyli odlego midzy punktami podparcia muru.
Warto wspczynnikw
,
h
,
n
podano w normie.

cian (mur) mona uwaa za usztywnion poprzecznie wzdu krawdzi pionowych,
jeeli jest ona poczona z prostopad do niej cian:
z cegy lub pustakw o gruboci nie mniejszej ni 120 mm i szerokoci nie mniejszej ni
wysokoci ciany; jeeli w cianie usztywniajcej wystpuje otwr okienny lub drzwiowy,
wymaganie te naley odnosi do szerokoci i wysokoci filarka,
z bloczkw z betonu komrkowego gruboci co najmniej 240 mm (pozostae warunki jak
wyej),
elbetow gruboci co najmniej 70 mm i szerokoci nie mniejszej ni wysokoci ciany,
zaprojektowan tak, e krawd pionowa rozpatrywanej ciany nie moe ulega
przemieszczeniom w kierunku poziomym, co mona uzyska za pomoc prawidowego
wizania muru lub zbrojenia poziomego.

Tab. 3. Najwiksze zalecane smukoci murw nonych l
o
/h

Klasa zaprawy
Rodzaj muru
M1 i M2 M4 M7
Z cegie ceramicznych penych, cegie wapienno-piaskowych
i pustakw betonowych
18 20 22
Z bloczkw z autoklawizowanego betonu komrkowego 14 16 18
Mur zbrojony poprzecznie 11 13 15

Mury zbrojone i zespolone
Nono konstrukcji murowych niezbrojonych mona zwikszy przez zastosowanie
poprzecznego lub podunego zbrojenia stalowego.
Mur zbrojony mur, w ktrym prty lub siatka, zwykle stalowe, s umieszczone
w zaprawie lub w betonie w taki sposb, e wszystkie materiay skadowe wsplnie przenosz
siy wewntrzne.
Zbrojenie poprzeczne ukadane w poziomych spoinach muru stosuje si, aby zwikszy
nono muru na ciskanie.
Jako zbrojenie poprzeczne stosuje si:
siatki wizane lub zgrzewane o oczkach 30 do 100 mm, ukadane w spoinach w odlegoci nie
wikszej ni 400 mm,
prty wygity w ksztacie wyka, ukadane w spoinach w odlegoci nie wikszej ni 160 m.
Mury zbrojone poprzecznie oblicza si zgodnie z norm PN-B/03340:1999. Konstrukcje
murowe zbrojone. Projektowanie i obliczanie.

Zbrojenie podune konstrukcji murowych jest stosowane w celu zwikszenia
wytrzymaoci muru na ciskanie, rozciganie i cinanie. Umieszcza si je wewntrz muru
w spoinach pionowych (zbrojenie wewntrzne) lub warstwach przypowierzchniowych (zbrojenie
zewntrzne). Prty zbrojenia podunego naley powiza ze sob i z murem strzemionami.
ciany dziaowe gruboci wier cegy ukadanej na rb, o wysokoci ponad 2.5 m
i rozpitoci pomidzy cianami konstrukcyjnymi wikszej ni 5 m, naley zbroi prtami 6
lub bednark 1.5 x 25 mm, ktre powinno by umieszczone nie rzadziej ni w co czwartej
spoinie.

14
Konstrukcje murowe zespolone stosuje si, gdy wzmocnienie muru zbrojeniem jest
niewystarczajce, a take w celu zwikszenia izolacyjnoci termicznej elementw elbetowych.
Cech konstrukcji jest trwae zespolenie materiaw w celu cznego przenoszenia obcie.


1. W jaki sposb dzieli si konstrukcje murowe?
2. Od czego zaley wytrzymao muru?
3. Jakie rozrnia si rodzaje konstrukcji murowych?
4. W jaki sposb oblicza si wytrzymao obliczeniow muru?
5. Jakie s wymagania dotyczce cian?
6. W jaki sposb oblicza si nono muru niezbrojnego?

4.2.3. wiczenia

wiczenie 1
Oblicz wytrzymao obliczeniow muru na ciskanie wykonanego z cegy penej
ceramicznej o wytrzymaoci redniej 10 MPa, na zaprawie plastycznej marki M4.


1) odszuka w normie oraz podrczniku potrzebne informacje,
2) wypisa potrzebne wzory,
3) odszuka potrzebne wielkoci w tabelach,
4) dokona oblicze.

norma do oblicze konstrukcji murowych,
podrcznik,
kalkulator.

wiczenie 2
Oblicz nono supa z cegy penej ceramicznej o wytrzymaoci redniej 10 MPa, na
zaprawie marki M4.
Dane:
przekrj supa 25 cm x 38 cm,
wysokoci w wietle stropw l = 280 cm,
dziaajca sia poduna o wartoci obliczeniowej P = 100 kN, mimord siy e
s
= 0,
wytrzymao charakterystyczna na ciskanie muru z cegy penej na zaprawie cementowej
marki M4 obliczona w wiczeniu 1,
ciar objtociowy muru wynosi 18.0 kN/m
3
, a wspczynnik obcienia
f
= 1.1.
Wykonujc obliczenia korzystaj: z pomocy nauczyciela, z przykadw zamieszczonych
w podrczniku oraz z normy.

15

4) wykona dziaania:
obliczy warto obcienia w poowie wysokoci supa z uwzgldnieniem ciaru supa,
obliczy wysoko obliczeniow supa,
obliczy mimord pocztkowy obcienia,
sprawdzi stan graniczny nonoci.

norma do oblicze konstrukcji murowych,
podrcznik,
kalkulator.


1) okreli, w jaki sposb dzieli si konstrukcje murowe?
2) wskaza, od czego zaley wytrzymao muru?
3) rozrni rodzaje konstrukcji murowych?
4) okreli wytrzymao obliczeniow muru?
5) okreli wymagania dotyczce cian?
6) obliczy nono muru niezbrojnego?

4.3.Wymiarowanie elementw konstrukcji drewnianych


Drewno jest dobrym, lekkim i trwaym materiaem stosowanym w konstrukcjach
budowlanych drewnianych. Drewno cechuje si do du wytrzymaoci na ciskanie
i rozciganie, przy stosunkowo maym ciarze elementw konstrukcyjnych co stanowi
szczeglnie korzystn jego waciwo.
Drewno jako materia konstrukcyjny ma bardzo szerokie zastosowanie.
Zalety drewna i konstrukcji drewnianych:
lekko,
odporno na dziaania korozyjne wielu zwizkw chemicznych,
dobra izolacyjno cieplna,
atwo obrbki i czenia elementw,
moliwo przemysowej produkcji prostego montau w dowolnej porze roku,
atwo wzmacniania i przebudowy,
mae prawdopodobiestwo uszkodze w czasie transportu i montau,
moliwo rozebrania konstrukcji i odzyskania materiau.

16
Wady drewna i konstrukcji drewnianych:
niejednorodno i anizotropowo materiau (rne waciwoci wytrzymaociowe drewna
wzdu i w poprzek wkien),
atwopalno,
korozja biologiczna, czyli podatno na niszczce dziaanie wilgoci i szkodnikw
biologicznych: owadw, grzybw, pleni.
Znaczn cz wad drewna mona wyeliminowa w konstrukcji dziki dbaoci o dobr
jako wykonania, zastosowania odpowiedniej jakoci drewna i pocze, stosowaniu
odpowiednich rodkw ochrony drewna, starannej konserwacji oraz prawidowym warunkom
uytkowania.

Trwao konstrukcji
W celu zapewnienia waciwej trwaoci konstrukcji naley uwzgldni nastpujce
czynniki:
warunki uytkowania konstrukcji w trakcie wymaganego okresu przydatnoci uytkowej,
kryteria wymaganego zachowania si konstrukcji,
oczekiwane warunki rodowiskowe,
budowa, waciwoci i zachowanie si materiaw,
ksztat elementw i ich szczegy konstrukcyjne,
jako wykonania i poziom kontroli,
rodki ochrony.

Materiay
Drewno lite
W konstrukcjach drewnianych naley stosowa drewno iglaste sklasyfikowane
wytrzymaociowo.
Rozrnia si nastpujce klasy drewna konstrukcyjnego: C24, C30, C35, C40. Liczba
przy literze C oznacza wytrzymao charakterystyczn drewna na zginanie w N/mm
2
(MPa).
Wilgotno drewna stosowanego na elementy konstrukcyjne nie powinna przekracza:
18% w konstrukcjach chronionych przed zawilgoceniem,
23% w konstrukcjach pracujcych na otwartym powietrzu.
Drewno klejone warstwowo
Klasy drewna klejonego: GL24, GL30, GL35, GL40.
Wilgotno drewna stosowanego na elementy klejone warstwowo nie powinna przekracza 15%.

Waciwoci wytrzymaociowe drewna
Cechy wytrzymaociowe drewna zale od jego gatunku, budowy, wad, wilgotnoci
i temperatury. Poniewa jest to materia niejednorodny anizopotropowy, jego waciwoci
mechaniczne i fizyczne s rne w zalenoci od rozpatrywanego miejsca i kierunku.
Rozrnia si wytrzymao wzdu i w poprzek wkien.
Drewno ma du wytrzymao na rozciganie wzdu wkien (f
t,0,k
). Na wytrzymao t
niekorzystnie wpywaj ski i ukony przebieg wkien drewna. Wytrzymao na rozciganie
w poprzek wkien (f
t,90,k
)jest bardzo maa i wynosi zaledwie 22.5% wytrzymaoci na
rozciganie wzdu wkien.
Wytrzymao na ciskanie wzdu wkien jest to najbardziej staa cecha, mao zalena
od wad drewna. (f
c,0,k
); wytrzymao na ciskanie w poprzek wkien f
c,90,k
.
Wytrzymao na zginanie (f
m,k
) zaley od liczby skw i ich rozmieszczenia, ukadu
wkien w strefie rozciganej i ksztatu przekroju poprzecznego belki. Belka z duymi skami
17
rozmieszczonymi na rozciganej krawdzi ma wytrzymao na zginanie zmniejszon nawet
o 50% w stosunku do belki bez wad.
Wytrzymao na cinanie zaley przede wszystkim od kierunku dziaania si (f
v,k
).
Drewno jest materiaem o duej odksztacalnoci, ktrej miar jest wspczynnik sprystoci
(E
0,mean
i E
90,mean)
, zaleny od kierunku wkien.
Wartoci charakterystyczne wytrzymaoci drewna podane s w normie. Poniej podano
przykadowe wytrzymaoci charakterystyczne dla drewna klasy C30.

Tab. 4. Wytrzymaoci charakterystyczne dla drewna konstrukcyjnego klasy C30 o wilgotnoci 12%

Rodzaje waciwoci Oznaczenia Klasa drewna C30
Wytrzymao [MPa]
Zginanie f
m,k
30
Rozciganie wzdu wkien f
t,0,k
18
Rozciganie w poprzek wkien f
t,90,k
0.4
ciskanie wzdu wkien f
c,0,k
23
ciskanie w poprzek wkien f
c,90,k
5.7
cinanie f
v,k
3.0
redni modu sprystoci wzdu wkien E
0,mean
12

Wartoci obliczeniowe wytrzymaoci drewna okrela si wedug wzoru:

gdzie:
M
czciowy wspczynnik bezpieczestwa dla waciwoci drewna i materiaw
drewnopochodnych (tabela 3.2.2 norma),
k
mod
czciowy wspczynnik modyfikacyjny, uwzgldniajcy wpyw na waciwoci
wytrzymaociowe czasu trwania obcienia i zawartoci wilgoci w konstrukcji, zaleny
od klasy uytkowania konstrukcji i od klasy trwania obcienia (w normie tabela 3.2.5).

Klasy uytkowania konstrukcji
Klasa uytkowania 1 charakteryzuje si zawartoci wilgoci w materiale odpowiadajc
temperaturze 20
o
C i wilgotnoci wzgldn otaczajcego powietrza przekraczajc 65% tylko
przez kilka tygodni w roku (przecitna zawarto wilgoci w drewnie iglastym nie przekracza
12%).
Klasa uytkowania 2 charakteryzuje si zawartoci wilgoci w materiale odpowiadajc
temperaturze 20
o
C i wilgotnoci wzgldn otaczajcego powietrza przekraczajc 85% tylko
przez kilka tygodni w roku (przecitna zawarto wilgoci w drewnie iglastym nie przekracza
20%).
Klasa uytkowania 3 odpowiada warunkom powodujcym wilgotno drewna wysz ni
odpowiadajc klasie uytkowania 2.
System klas uytkowania ma na celu okrelenie wartoci wytrzymaociowych i obliczenie
przemieszcze w zadanych warunkach wilgotnociowych.
Klasy trwania obcienia okrelone s w normie (tabela 3.2.4) dla rnego rodzaju
obcie z uwzgldnieniem trwania obcienia w czasie.
Wspczynniki modyfikacyjne k
mod
okrelone s dla klas uytkowania konstrukcji i klas
trwania obcienia.

,
mod
M
k
f k
fd

=
18
Wymiarowanie elementw konstrukcji drewnianych
Elementy konstrukcji drewnianych wymiaruje si metoda stanw granicznych,
sprawdzajc stan graniczny nonoci i stan graniczny uytkowania (uytkowalnoci).
Do stanw granicznych nonoci konstrukcji drewnianych nale:
wyczerpanie nonoci miarodajnych przekrojw lub fragmentw konstrukcji,
utrata statecznoci ciskanych elementw konstrukcji nonej lub elementw usztywniajcych
konstrukcj,
utrata nonoci pocze elementw konstrukcji.
Sprawdzenie stanw granicznych uytkowalnoci polega na sprawdzeniu, czy
przemieszczenia konstrukcji nie ograniczaj moliwoci jej uytkowania.

Elementy rozcigane osiowo (rozciganie rwnolege do wkien)
Drewniane elementy rozcigane osiowo wystpuj najczciej jako prty dwigarw
i ste kratowych.
Przy rozciganiu rwnolegym do wkien naley speni nastpujcy warunek:
,
, 0 , , 0 , d t
n
d t
f
A
N
=
w ktrym:
A
n
powierzchnia przekroju rozciganego netto, w mm
2
,
f
t,0,d
obliczeniowa wytrzymao na rozciganie, w MPa,
N osiowa sia rozcigajca, w N.

Przykad:
Sprawdzi naprenia w rozciganym prcie kratownicy, w ktrym wystpuje sia
rozcigajca:
Dane:
przekrj prta kwadratowy 12 cm x 12 cm,
drewno klasy C30,
sia rozcigajca N = 100 kN
Kolejno wykonania dziaa:
1. Obliczy wytrzymao obliczeniow drewna na rozciganie wzdu wkien:
odczyta warto wytrzymaoci charakterystycznej f
t,0,k
= 18 MPa,
odczyta z normy wspczynnik modyfikacyjny k
mod
= 0.60 (klasa uytkowania 1,
drewno lite, klasa trwania obcienia: stae),
odczyta z normy czciowy wspczynnik bezpieczestwa dla materiau
M
= 1.3 (stany
graniczne nonoci, kombinacje podstawowe, drewno i materiay drewnopochodne),
obliczy wytrzymao obliczeniow.

= =
3 . 1
18 60 . 0
8.31 MPa

2. Obliczy pole powierzchni przekroju [mm
2
]
A
n
= 120 120 = 14400 mm
2

3. Sprawdzi naprenia:
MPa f MPa
A
N
d t
n
d t
31 . 8 94 . 6
14400
10000
, 0 , , 0 ,
= = = =
Wniosek: prt jest prawidowo zaprojektowany; naprenia nie przekraczaj wytrzymaoci
drewna C30 na rozciganie.
M
k
d t
f k
f

=
mod
, 0 ,
19
Elementy rozcigane osiowo wykonuje si z przekrojw dowolnych: kwadratowych,
prostoktnych, okrgych oraz zoonych.

Elementy ciskane osiowo (ciskanie rwnolege do wkien)
Drewniane elementy ciskane wystpuj jako czci zoonego ustroju konstrukcyjnego
(prty ciskane kratownic) lub jako wyodrbnione elementy none, tj. supy. Elementy ciskane
mog by pojedyncze lub zoone.
Wymiarowanie prtw pojedynczych ciskanych osiowo polega na sprawdzeniu napre
wystpujcych w przyjtym przekroju poprzecznym prta. Naprenie oblicza si
z uwzgldnieniem wpywu wyboczenia.
Przy ciskaniu rwnolegym do wkien naley speni nastpujcy warunek
, , 0 ,
, 0 ,
d e
d c
d c
f
A k
N
=
w ktrym:
A
d
powierzchnia obliczeniowa przekroju, w mm
2
, A
d
= A
n
jeli przekrj nie jest osabiony
wyciciami ani otworami,
f
c,0,d
obliczeniowa wytrzymao na ciskanie, w MPa,
N osiowa sia ciskajca, w N,
k
c
wspczynnik wyboczeniowy.
Wspczynnik wyboczeniowy k
c
przyjmuje wartoci < 1, a oblicza si go uwzgldniajc
klas drewna oraz smuko prta, korzystajc z wzorw zamieszczonych w normie (4.2.1).
Smuko prta zaley od przekroju poprzecznego (promienia bezwadnoci) oraz dugoci
wyboczeniowej (zalenej od sposobu podparcia prta i jego dugoci).
Nono elementu ciskanego
Nd = f
c,0,d
A
d
k
c

Przekroje drewnianych elementw ciskanych
pojedyncze (jednolite) przekrj kwadratowy, okrgy i inne,
zoone skadaj si z kilku wsppracujcych ze sob elementw skadowych poczonych
cznikami mechanicznymi lub klejem.
Wspprac elementw skadowych prtw zoonych zapewnia si stosujc odpowiednio
wiele cznikw. W razie stosowania zczy klejonych prty zoone mona oblicza jak
jednolite.

Elementy zginane
Drewniane elementy zginane wystpuj w wielu rodzajach konstrukcji budowlanych.
Zalicza si do nich: belki i podcigi stropowe, rygle ram i cian, aty, krokwie i patwie
dachowe, belki policzkowe i spocznikowe schodw. Elementy zginane mog by wykonane jako
jednolite penocienne, zoone oraz kratowe.
Schemat statyczny belka wolno podparta, wspornikowa lub wieloprzsowa (ciga).
Rozpito teoretyczn (obliczeniow) belki wolno podpartej:

Rys. 1. Rozpito obliczeniowa belki swobodnie podpartej [5, s. 143]

20
Punkty podparcia belek cigych przyjmuje si w osi podpr porednich. Jeli belki (np.
patwie) s podparte mieczami, to punkty podparcia mona przyj na przeciciu osi belki
i miecza, a belk mona oblicza jako swobodnie podparta o rozpitoci l
1
.

Rys. 2. Belki i patwie podparte mieczami [5, s. 144]

Stan graniczny nonoci zginanych jednolitych belek penociennych oblicza si
w nastpujcy sposb:
Naprenia normalne (w paszczynie pionowej)
d m crit
x
x
d m
f k
W
M
, ,
=

gdzie:
f
m,d
wytrzymao obliczeniowa drewna na zginanie [MPa],
M
x
moment zginajcy i sia poprzeczna obliczone z uwzgldnieniem obliczeniowych wartoci
obcie,
Wx wskanik wytrzymaoci przekroju wzgldem osi poziomej x,
k
crit
wspczynnik statecznoci gitnej (zwichrzenia).
Dla belek, ktre w strefie ciskanej przekroju s zabezpieczone na caej swojej dugoci
przed przemieszczeniami bocznymi, a na podporach przed skrcaniem, mona oblicza bez
uwzgldniania zwichrzenia, przyjmujc k
crit
= 1.

Naprenia styczne w przekroju prostoktnym
,
5 . 1
vd d
f
h b
V

=
gdzie:
V sia poprzeczna o wartoci obliczeniowej,
b,h szeroko i wysoko przekroju belki,
f
vd
wytrzymao obliczeniowa drewna na cinanie.
Naprenia styczne od cinania sprawdza si w miejscach wystpowania duych si
poprzecznych (przy podporach, pod siami skupionymi) lub w miejscach zmiany przekroju belki
(np. podcicie).

Stan graniczny uytkowalnoci obliczenie belek wedug stanu granicznego
uytkowalnoci polega na wykazaniu, e obliczone ugicie (przemieszczenie) wywoane
dziaaniem obcie o wartoci charakterystycznej nie ogranicza moliwoci uytkowania
konstrukcji, tj. nie jest wiksze od wartoci granicznej (dopuszczalnej)
Ugicie belki wolno podpartej od obcie rwnomiernie rozoonych oblicza si wedug
wzoru.
Dla belek o stosunku l/h > 20:

u
ins
przemieszczenie, ugicie,
u
M
ugicie belki swobodnie podpartej wywoane dziaaniem momentu zginajcego,
21
q warto charakterystyczna obcienia,
E
man
redni modu sprystoci drewna,
I moment bezwadnoci przekroju poprzecznego belki.
Wartoci ugi granicznych zalene s od rodzaju elementw i rodzaju obcienia. I tak np.
dla elementw stropw tynkowanych, przy obcieniu staym i zmiennym u
fin
= l/300.
Przekroje belek zginanych:
jednolite: przekrj prostoktny, rzadko kwadratowy,
zoone: dwuteowniki, przekroje skrzynkowe, belki kratowe.
Przykady rnych przekrojw belek

Rys. 3. Przekroje belek prostoktnych: a) jednolitej, b) klejonej warstwowo [5, s. 168]

Rys. 4. Belki o przekrojach zoonych [5, s. 148]

Rys. 5. Belka dwuteowa z falistym rodnikiem ze sklejki [5, s. 169]

Rys. 6. Dwigary kratowe o pasach rwnolegych [5, s. 168]

22

1. Jakie s zalety i wady drewna?
2. Jakie rozrnia si klasy drewna konstrukcyjnego?
3. Jakie s waciwoci wytrzymaociowe drewna?
4. W jaki sposb oblicza si warto obliczeniow wytrzymaoci drewna?
5. W jaki sposb okrela si klas uytkowania konstrukcji?
6. Jakie s zasady obliczania nonoci prtw rozciganych osiowo, ciskanych osiowo
i zginanych?
7. W jaki sposb oblicza si ugicie belki zginanej?
8. Jakie przekroje stosuje si na elementy rozcigane, ciskane oraz zginane?

4.3.3. wiczenia

wiczenie 1
Oblicz wytrzymao obliczeniow drewna C30 na rozciganie wzdu wkien, przy
uwzgldnieniu 2 klasy uytkowania konstrukcji.


4) dokona oblicze.

norma do oblicze konstrukcji drewnianych,
podrcznik,
kalkulator.

wiczenie 2
Oblicz nono ciskanego osiowo supa podpierajcego konstrukcj dachu.
Dane:
przekrj okrgy o rednicy D = 14 cm,
dugo prta l = 3.0 m,
sposb podparcia obustronnie przegubowo,
wspczynnik wyboczeniowy k
c
= 0.435,
drewno klasy C30, wytrzymao charakterystyczna na ciskanie wzdu wkien
f
c,0,k
= 14.15 MPa,
Wykonujc obliczenia powiniene korzysta: z pomocy nauczyciela, z przykadw
zamieszczonych w podrczniku oraz z normy.


23
4) wykona obliczenia.

podrcznik,
kalkulator.

wiczenie 3
Sprawd naprenia i ugicia belki stropu zwykego ze lepym puapem.
Dane:
belka wolno podparta,
obcienie cige rwnomiernie rozoone: warto charakterystyczna q
k
= 3.0 kN/m, warto
obliczeniowa q = 3.6 kN/m,
rozpito obliczeniowa l = 4.0 m,
przekrj belki 16 cm x20 cm,
strop otynkowany,
drewno klasy C30.


1) wykona szkic przekroju stropu,

podrcznik,
kalkulator.


1) wskaza zalety i wady drewna jako materiau konstrukcyjnego?
2) rozrni klasy drewna konstrukcyjnego?
3) okreli waciwoci wytrzymaociowe drewna?
4) okreli zasady obliczania wytrzymaoci obliczeniowej drewna?
5) okreli klas uytkowania konstrukcji?
6) obliczy nono drewnianych prtw rozciganych osiowo, ciskanych
osiowo i zginanych?

7) obliczy ugicie belki?
8) wskaza, jakie przekroje stosuje si do wykonania elementw
rozciganych, ciskanych i zginanych?

24
4.4. Wymiarowanie elementw konstrukcji stalowych


Konstrukcje stalowe s to poczone ze sob paskie lub przestrzenne elementy none
(konstrukcyjne), wykonane ze stali. W konstrukcjach stalowych wystpuj przede wszystkim
elementy prtowe (prty), ale take elementy powierzchniowe (pyty, tarcze, powoki) oraz
cigna. Elementy prtowe s to: belki, supy, elementy kratownic i ram, tniki, patwie i cigi.
Rozrnia si prty o przekrojach jednolitych penociennych i zoonych. Najczciej
stosowane s ksztatowniki walcowane na gorco oraz elementy z blach czone za pomoc
spawania. W lekkich konstrukcjach stalowych stosuje si rwnie prty cienkocienne
profilowane na zimno.

Rys. 7. Prty o przekrojach penociennych [7, s. 5]

Rys. 8. Prty o przekrojach zoonych [7, s. 5]

Materiay i wyroby
Stal jest to obrabialny plastycznie stop elaza z wglem (ktrego zawiera mniej ni 2%)
i innymi pierwiastkami.
Podzia stali:
ze wzgldu na skad chemiczny: stale niestopowe i stale stopowe,
ze wzgldu na przeznaczenie: stal konstrukcyjna, narzdziowa, i stal o specjalnych
waciwociach fizycznych.
Do budowlanych konstrukcji stalowych stosuje si stal:
niestopow konstrukcyjn zwykej jakoci (gatunki: St0S, St3SX, St3SY, St4VX, St4VY, St4V,
St4W)
niestopow o szczeglnym przeznaczeniu (gatunki: R, R35, 12X),
niskostopow o podwyszonej wytrzymaoci (gatunki: 18G2, 18G2A, 18G2AV),
trudno rdzewiejc (stal niskostopowa o podwyszonej odpornoci na korozj atmosferyczn,
gatunki: 10H, 10HA, 10HNAP, 12HIJA, 12PJA, 12HNNbA).

Wyroby hutnicze stosowane w konstrukcjach stalowych
Wyroby walcowane: blachy, ksztatowniki, prty, tamy, rury.
Ksztatowniki walcowane na gorco: dwuteowniki, ceowniki, ktowniki, teowniki,
zetowniki, szyny, rury, ksztatowniki okienne.
Rozrnia si dwuteowniki: normalne (oznaczenie np. 200), rwnolegocienne (np. PE
200), oraz szerokostopowe (np. HEB 200 lub HEA 200).
Charakterystyki przekroju poprzecznego ksztatownikw stalowych podano w tabelach
profili walcowanych.
25

Rys. 9. Ksztatowniki stalowe walcowane na gorco: a) dwuteownik zwyky, b) dwuteownik rwnolegocienny,
c) dwuteownik szerokostopowy, d) ceownik, e) ktownik rwnoramienny, f) ktownik nierwnoramienny,
g) teownik, h) zetownik, i) szyna, j) rura [7, s. 27]

Blachy grube (od 5 mm) i cienkie (do 4.75 mm), tamy, blachy uniwersalne, prty
paskie (paskowniki) stosowane s przede wszystkim do wytwarzania rnych elementw
konstrukcyjnych.
Inne materiay i wyroby: ruby, podkadki, nakrtki, nity, koki wstrzeliwane, np. Hilti,
elektrody.
Wymiarowanie konstrukcji stalowych
Konstrukcje stalowe wymiaruje si metod stanw granicznych na podstawie normy
PN-90/B-03200. Konstrukcje stalowe. Obliczenia statyczne i projektowanie.
Stany graniczne nonoci obejmuj przede wszystkim zniszczenie najbardziej wytonych
przekrojw lub czci konstrukcji oraz utrat statecznoci czci lub caoci konstrukcji.
Sprawdzenie polega na porwnaniu napre obliczeniowych (, ) z odpowiedni
wytrzymaoci obliczeniow stali (f
d
, f
dv
).

f
d
f
dv.

Podczas wymiarowania konstrukcji stalowych naley uwzgldni moliwo utraty
statecznoci elementw konstrukcji, a nawet caych konstrukcji.
Rozrnia si:
utrat statecznoci oglnej prtw ciskanych (zwan wyboczeniem), ktre polega na
wygiciu prta w paszczynie odpowiadajcej najmniejszej sztywnoci przekroju,
utrat statecznoci oglnej, zwan zwichrzeniem, polegajc na rwnoczesnym wygiciu
belki w paszczynie poziomej i skrceniu,
utrat statecznoci miejscowej cianek przekroju elementw ciskanych lub zginanych,
w strefie napre ciskajcych lub cinajcych, polegajc na lokalnym wybrzuszenie,
pofalowaniu lub zwichrowaniu.

Stany graniczne uytkowania obejmuj nadmierne ugicie lub drgania konstrukcji.
a a
gr.
Graniczne ugicia elementw konstrukcji stalowych podano w tabeli 4 w normie.
26
Klasyfikacja przekrojw elementw konstrukcyjnych
Wprowadzono 4 klasy przekrojw poprzecznych elementw konstrukcyjnych, ktre
wyraaj stopie odpornoci elementu na miejscow utrat statecznoci jego cianek
(wyboczenie miejscowe). cianki elementw konstrukcyjnych o przekrojach klasy 1, 2 i 3 nie
trac statecznoci miejscowej.
Przekroje klasy 4 s wraliwe na miejscow utrat statecznoci i cianki takich prtw mog
ulec wyboczeniu miejscowemu (wybrzuszeniu, zwichrowaniu).
Klas przekroju ustala si w zalenoci od warunkw podparcia, rozkadu napre
normalnych i smukoci cianek (b/t). Dla przekrojw dwuteowych i ceowych naley oddzielnie
rozpatrzy smukoci rodnika i pasw (stopek).
Warunki klasyfikacji przekrojw elementw konstrukcji stalowych podano w tabeli
w normie.
Przykad:
Sprawdzi klas przekroju supa ciskanego osiowo, wykonanego z dwuteownika
rwnolegociennego PE 300 ze stali St3S. Z tabeli odczytano niezbdne cechy geometryczne
przekroju: h = 300 mm, s = 150 mm, g = 7.1 mm, t = 10.7 mm, r = 15 mm.
f
d
= 215 MPa, wic = 1. Przy ciskaniu osiowym wystpuje rwnomierny rozkad
napre w caym przekroju (w stopkach i w rodniku).
Warunek geometryczny cianki rodnika

01 . 35
1 . 7
) 0 . 15 7 . 10 ( 2 300 ) ( 2
=
+
=
+
=
g
r t h
t
b
< 39
Warunek geometryczny stopki
10 28 . 5
7 . 10
) 15 2 1 . 7 150 ( 5 . 0 ) 2 ( 5 . 0
< =

=

=
t
r g s
t
b

Przekrj sprawdzanego dwuteownika spenia warunki dotyczce przekrojw klasy 2.
Elementy rozcigane osiowo
Elementy konstrukcji stalowych rozcigane osiowo wystpuj gwnie jako prty kratownic.
Smuko prtw rozciganych = l/i (gdzie: l dugo prta, i najmniejszy promie
bezwadnoci przekroju poprzecznego) nie jest ograniczona. Ograniczenia smukoci dotycz
tylko prtw obcionych dynamicznie.
Tab. 5. Obliczanie elementw rozciganych osiowo [8, s. 12]
27

Przykad:
Zaprojektowa prt stalowego dwigara kratowego z 2 ktownikw rwnoramiennych, ze
stali St3SX, rozcigany si N = 170 kN.
Wytrzymao obliczeniowa stali f
d
= 215 MPa.
Nono obliczeniowa przekroju

N fd A,

zatem potrzebne pole przekroju poprzecznego

A
d
f
N
=
2
91 . 7
5 . 21
170
cm =

Przyjto 2 ktowniki 45 x 45 x 5, A = 2 x 4.30 = 8.60 cm
2
> 7.90 cm
2
.

Elementy ciskane osiowo
Elementy ciskane osiowo wystpuj gwnie jako prty kratownic, ste lub supy.
Obliczanie stalowych prtw ciskanych naley poprzedzi ustaleniem klasy przekroju
poprzecznego prta, okreleniem dugoci wyboczeniowej l
w
oraz smukoci prta .
Dugo wyboczeniowa prtw ciskanych zaley od sposobu i podatnoci podparcia lub
zamocowania kocw prta oraz od dugoci prta mierzonej w osiach podpr lub midzy
teoretycznymi wzami konstrukcji.
Na rysunku poniej przedstawiono wartoci wspczynnikw dugoci wyboczeniowej
prtw o staym przekroju i najprostszych schematw podparcia kocw prta.
28

Rys. 10. Wspczynniki dugoci wyboczeniowej [7, s. 60]

Do sprawdzenia nonoci prta ciskanego konieczne jest wyznaczenie wartoci
wspczynnika wyboczeniowego , ktr odczytuje si z tablicy 11 w normie.

Tab. 6. Obliczanie elementw pojedynczych ciskanych osiowo [8, s. 18]

29
Przekroje prtw ciskanych osiowo powinny mie moliwie jednakow sztywno
w paszczyznach osi x i y, przy czym materia powinien by rozmieszczony jak najdalej od
rodka cikoci przekroju.
Elementy zginane
Stalowe elementy zginane wystpuj w wielu rodzajach konstrukcji budowlanych. Zalicza
si do nich: belki stropowe, rygle ram, rygle cian, belki podsuwnicowe, krokwie i patwie
dachowe, belki policzkowe i spocznikowe schodw.
Elementy zginane mog by penocienne, aurowe lub kratowe.
Belki penocienne wykonuje si je z ksztatownikw walcowanych na gorco (belki
pojedyncze dwuteowniki, belki zoone: skrzynkowe) lub zoone z blach jako tzw.
blachownice.

Rys. 11. Przekroje najczciej stosowanych belek zginanych [7, s. 69]
Blachownice s to dwuteowniki spawane z blach. Dla usztywnieniu rodnika blachownicy
stosuje si zebra poprzeczne, a czasem falisty rodnik z blachy, ktry zapewnia stateczno
miejscow i zmniejsza ciar belki w stosunku do rozwiza tradycyjnych.
a) b)

Rys. 12. Blachownice: a) przekrj poprzeczny blachownicy spawanej, b) blachownica z falistym rodnikiem
[7, s. 144 i 147]

Belki aurowe s to dwigary o podwyszonym rodniku majcym otwory, ktre
zmniejszaj ciar belki i umoliwiaj np. przeprowadzenie przewodw instalacyjnych
wewntrz stropu. Belki aurowe wykonuje si z dwuteownikw walcowanych przez rozcicie
ich rodnikw wzdu linii amanej, zestawienie rozcitych czci i zespawanie. Podwyszenie
przekroju belki, bez dodania materiau, powoduje znaczne zwikszenie nonoci i sztywnoci
belki aurowej w stosunku do ksztatownika, z ktrego j wykonano. Dodatkowe zwikszenie
wysokoci belki mona uzyska za pomoc wstawek z blach prostoktnych umieszczonych w
osi belki.

Rys. 13. Belki aurowe [7, s. 131]
30
Poniej podano wzory do wymiarowania belek penociennych, w ktrych wystpuje
zginanie proste (zginanie w jednej paszczynie),
Wymiarowanie stalowych belek zginanych polega na:
sprawdzeniu stanu granicznego nonoci belki z uwzgldnieniem wystpienia zwichrzenia
oraz tylko w przypadku belek o przekroju klasy 4 miejscowej utraty statecznoci,
sprawdzeniu stanu granicznego uytkowania, czyli sprawdzenie ugi belki (warunek
sztywnoci).

Tab. 7. Obliczanie elementw zginanych [8, s. 42]

Obliczanie ugi belki naley wykonywa wedug wzorw podanych wczeniej oraz
w literaturze.


1. Jakie s zalety i wady konstrukcji stalowych?
2. Jakie rozrnia si gatunki stali i wyroby?
3. Jakie s waciwoci wytrzymaociowe stali?
4. W jaki sposb ustala si klas przekroju?
5. Jakie s zasady obliczania nonoci prtw rozciganych, ciskanych i zginanych?
6. W jaki sposb oblicza si ugicie belki zginanej?
7. Jakie przekroje stosuje si do wykonania elementw rozciganych, ciskanych oraz
zginanych?

4.4.3. wiczenia

wiczenie 1
Sprawd nono rozciganego osiowo prta kratownicy wykonanego z dwuteownika
przekroju PE 200, ze stali St3SX.

31

1) odszuka w normie, tablicach profili oraz podrczniku potrzebne informacje,
4) dokona oblicze.

norma do oblicze konstrukcji stalowych,
tablice profili walcowanych,
podrcznik,
kalkulator.

wiczenie 2
Zaprojektuj belk stalow stropu w budynku przemysowym.
Dane:
belka wolno podparta o rozpitoci efektywnej 4.0 m,
obcienie obliczeniowe rwnomiernie rozoone q = 15.0 kN/m, warto charakterystyczna
obcienia q
k
= 12.5 kN/m,
stal St3SX,
belka jest usztywniona poprzecznie stropem elbetowym,
L
= 1.0.


1) odszuka w normie, tablicach profili oraz podrczniku potrzebne informacje,
4) wykona dziaania:
obliczy maksymalne wartoci momentu zginajcego i siy poprzecznej,
obliczy potrzebny wskanik wytrzymaoci przekroju,
dobra odpowiedni przekrj belki,
obliczy ugicie belki i porwna z wartoci graniczn.

norma do oblicze konstrukcji stalowych,
tablice profili walcowanych,
podrcznik,
kalkulator.

32

1) wskaza zalety i wady stali jako materiau konstrukcyjnego?
2) rozrni gatunki stali i wyroby ze stali?
3) okreli waciwoci wytrzymaociowe stali konstrukcyjnej?
4) okreli klas przekroju stalowego?
5) obliczy nono stalowych prtw rozciganych osiowo, ciskanych
osiowo i zginanych?

6) obliczy ugicie belki?
7) wskaza, jakie przekroje stosuje si do wykonania elementw
rozciganych, ciskanych i zginanych?

4.5. Poczenia elementw konstrukcji stalowych i drewnianych


Poczenia elementw konstrukcji drewnianych
W konstrukcjach z drewna i materiaw drewnopochodnych stosuje si wiele rnych
cznikw i pocze, za ktrych pomoc scala si drobne czci w wiksze elementy
konstrukcyjne, a te z kolei w jeden ukad nony. Elementy cznikowe stosowane
w konstrukcjach drewnianych nazywa si cznikami.
Rozrnia si czniki:
punktowe typu sworzniowego (gwodzie, ruby, sworznie, wkrty, klamry, zszywki),
mechaniczne, tj. wkadki wpuszczane i wciskane (piercienie, pytki kolczaste i inne),
nakadkowe i siodowe rnych typw.
W tradycyjnych konstrukcjach z drewna (konstrukcjach ciesielskich) dominuj poczenia,
tj. zespolenia elementw za pomoc wrbw i wci, ktrych siy s przenoszone bezporednio
przez docisk z jednego elementu na drugi. Dodatkowo stosuje si w nich czniki drewniane
(koki i wkadki) oraz metalowe (klamry, sworznie, gwodzie i ruby).

Zcze zespolenie elementw drewnianych za pomoc cznikw mechanicznych lub
kleju.
Poczenia ciesielskie nale do najstarszych sposobw zespolenia (poczenia)
konstrukcji drewnianych. Mimo ich stosunkowo maej nonoci i do duej pracochonnoci
(wymagaj dokadnej obrbki ciesielskiej) s nadal stosowane w niektrych konstrukcjach
wykonywanych sposobem tradycyjnym.
Rozrnia si poczenia ciesielskie: na czopy i gniazda, na nakadki, na klamry ciesielskie,
na wrby.

Zcza na czniki punktowe
czniki punktowe typu sworzniowego s to: gwodzie, ruby i wkrty do drewna,
a take rzadziej stosowane sworznie i zszywki. Pracuj one na zginanie i cinanie,
przeciwdziaajc przemieszczaniu si czonych elementw, a take na docisk (na powierzchni
przylegania cznika punktowego do drewna).
33
czniki punktowe dobiera si w zalenoci od dziaajcych w zczu si, gruboci
czonych elementw i umieszcza w elemencie w ukadzie prostoktnym lub przestawionym
(mijankowym).

Zcza na wkadki
Wkadki wpuszczane piercienie metalowe lub klocki drewniane (obecnie prawie nie
stosowane).
Wkadki wciskane to piercienie zbate, pytki kolczaste i gwodziowe (czsto
stosowane). Przenosz siy w zczach przez docisk.
Piercienie zbate jedno- i dwustronne s wciskane w czone elementy drewniane
najczciej za pomoc pras hydraulicznych. czone elementy dodatkowo skrca si rubami
umieszczonymi w osi kadego piercienia.
Pytki kolczaste lub gwodziowe jedno- lub dwustronne stosuje si gwnie w przemysowej
produkcji kratowych dwigarw drewnianych, a take w wzach ciennych konstrukcji
szkieletowych.

Zcza klejone konstrukcje klejone s trwalsze i oszczdniejsze od konstrukcji
z cznikami mechanicznymi, mog by wykonywane z drewna gorszych gatunkw
i o mniejszych przekrojach. Zcza klejone stosowane s do scalania poszczeglnych desek
w elementach i dwigarach penociennych klejonych warstwowo oraz do czenia prtw
dwigarw kratowych, skrzynkowych i innych.

Zcza z profilowanymi elementami metalowymi s to proste i szybkie sposoby czenia
elementw, zwaszcza klejonych warstwowo.
Rozrnia si zcza typu nakadkowego lub siodowego, w ktrych stosuje si rne
elementy gite, wytaczane lub (rzadziej) spawane z cienkich blach stalowych lub
aluminiowych, mocowane do drewna gwodziami, wkrtami lub rubami. W zczach tych
stosowane s nowoczesne rodzaje gwodzi spiralnych lub kotwicych o duej nonoci na
wyciganie.
Zcza tego typu nie wymagaj adnego przygotowania elementw drewnianych
w miejscach poczenia. Stosuje si je w wzach podporowych belek (rygli), krokwi
dachowych, elementw konstrukcji szkieletowych, a take w przegubach ram i ukw.

Rys. 14. Zcza siodowe belek drewnianych jednolitych [3, s. 165]

Rys. 15. Zcza z wkadk metalow wpuszczan w belk [3, s. 165]

34
Zczy siodowych i nakadkowych uywa si gwnie do oparcia belek stropowych na
dwigarach gwnych i supach, a take do czenia elementw rusztw, rygli ciennych
i innych. Stosowane s rwnie specjalne wkadki i uchwyty stalowe w poczeniach rygli
i supw konstrukcji szkieletowych.

Rys. 16. Uchwyty hakowe wpuszczane do czenia belek i supw konstrukcji szkieletowych [3, s. 167]

Poczenia konstrukcji stalowych
W poczeniach elementw konstrukcji stalowych stosuje si poczenia spawane, rubowe
(zwyke, doczoowe i cierne), rzadziej nitowe oraz zgrzewane.
W zalenoci od miejsca wykonania i przeznaczenia rozrnia si poczenia warsztatowe
(gwnie spawane) i poczenia montaowe (przede wszystkim rubowe) wykonywane na
budowie.

Rys. 17. Podstawowe rodzaje pocze: a) spawane, b) rubowe [7, s. 8]

Poczenia spawane
Spawanie jest podstawowym sposobem staego czenia elementw stalowych, stosowanym
powszechnie. Podczas spawania krawdzie czonych elementw ulgaj miejscowemu
stopieniu pod wpywem doprowadzanego ciepa. Roztopiony metal krawdzi czy si i stygnc
tworzy jednolit spoin. Do jej wykonania potrzebny jest dodatkowy metal, zwany spoiwem,
ktrym jest topica si podczas spawania elektroda lub specjalny drut o skadzie chemicznym
podobnym do skadu materiaw czonych.
W wyniku poczenia elementw powstaj zcza spawane, ktrych rodzaje, w zalenoci
od ksztatu i ustawienia czonych elementw, przedstawiono na rysunku.

Rys. 18. Rodzaje zczy spawanych: a) doczoowe, b) teowe, c) narone, d) krzyowe, e) zakadkowe, f) grzbietowe
(przylgowe), g) nakadkowe [7, s. 90]

35
Ze wzgldu na ksztat przekroju poprzecznego, waciwoci konstrukcyjne, charakter pracy
i sposb obliczania rozrnia si spoiny czoowe i pachwinowe. Rzadziej stosuje si spoiny:
grzbietowe, otworowe i punktowe.

Rys. 19. Budowa spoiny: a) czoowej, b) pachwinowej, 1 lico spoiny, 2 brzeg lica spoiny, 3 linia wtopienia,
4 gra spoiny [8, s. 83]

Oznaczenia spoin
Pene oznaczenie spoiny powinno zawiera znak spoiny oraz podstawowe wymiary:
grubo a oraz dugo l oznaczenia spoiny umieszcza si na odpowiedniej linii odniesienia ze
strzak wskazujc miejsce spoiny
Spoiny wykonywane czasie montau oraz spoiny cige maja dodatkowe znaki.

Rys. 20. Oznaczenie spoin: a) montaowej, b) cigej na caym obwodzie zamknitym [7, s. 96]

Rys. 21. Podstawowe oznaczenia spoin [7, s. 95]

Spoiny czoowe stosuje si do czenia elementw o krawdziach uoonych w jednej
paszczynie (zcza doczoowe).
Wymiary obliczeniowe spoin czoowych przyjmuje si nastpujco:
grubo a rwna gruboci cieszej z czonych czci,
dugo l rwna szerokoci wszej z czonych czci.
Poczenia blach (cianek elementw) o rnych grubociach naley zapewni cig
zmian przekroju, stosujc pochylenie nie wiksze od 1:1 (w przypadku obcie statycznych) i
od 1:4 (w przypadku obcie dynamicznych).
36
Spoiny pachwinowe
Wymiary obliczeniowe spoin pachwinowych to grubo a i dugo l.
Grubo spoiny pachwinowej powinna wynika z oblicze i spenia nastpujce warunki:
a 0.2 t
2
, lecz 10 mm a 2.5 mm,
a 0.7 t
1
oraz a 16 mm,
gdzie: t
1
grubo cieszego z czonych elementw, a t
2
grubszego elementu.
Ustalone wartoci a zaokrgla si w gr do penych milimetrw (wyjtkowo mona
stosowa a = 2.5 i 3.5 mm).
Dugo obliczeniow spoin pachwinowych przyjmuje si na podstawie oblicze.

Obliczenia wytrzymaociowe spoin polegaj na sprawdzeniu stanu granicznego
poczenia.
Porwnuje si wartoci obliczeniowe napre w przekroju spoiny z wytrzymaoci
obliczeniow czonej stali f
d
.
Obliczenia wytrzymaociowe spoin wykonuje si wedug normy.

Poczenia rubowe
Poczenia rubowe stosuje si powszechnie we wszystkich wspczesnych konstrukcjach
stalowych. Poczenia rubowe s rozbieralne, proste i atwe do wykonania na budowie
w kadych warunkach atmosferycznych, take na duych wysokociach. Charakteryzuj si one
ma pracochonnoci i umoliwiaj szybki monta konstrukcji.
Rozrnia si poczenia: zwyke, pasowane i cierne.
Poczenia zwyke sia rozcigajca w zakadkowym (nakadkowym) poczeniu
zwykym jest przenoszona z jednej blachy na drug przez trzpie ruby, ktry pracuje na
cinanie w paszczyznach styku blach oraz na docisk do cianek otworu.

Rys. 22. Poczenie rubowe: a) cinanie (dwie paszczyzny cinania), b) docisk [7, s. 109]

Tab. 8. Oznaczenia rysunkowe rub zwykych [7, s. 111]

Projektowanie pocze rubowych zwykych polega na ustaleniu wymiarw, liczby
i rozmieszczenia rub w zczu, na okreleniu nonoci obliczeniowych rub w poczeniu oraz
sprawdzeniu warunku nonoci poczenia wedug normy (wzory do oblicze pocze
rubowych podano w rozdziale 6 normy).
37

1. Jakie wykonuje si poczenia i zcza elementw konstrukcji drewnianych?
2. Jakie rozrnia si poczenia konstrukcji stalowych?
3. Jakie czniki stosuje si w konstrukcjach drewnianych?
4. Jakie czniki stosuje si w konstrukcjach stalowych?
5. W jaki sposb oznacza si na rysunkach spoiny i ruby?
6. Jakie naprenia wystpuj w poczeniach na ruby?

4.5.3. wiczenia

wiczenie 1
Narysuj przykadowe poczenia konstrukcji drewnianych i stalowych. Wska przykadowe
budowle inynierskie, w ktrych zastosowano takie poczenia.


1) przeanalizowa zasady wykonywania pocze konstrukcji drewnianych i stalowych,
2) wybra przykadowe poczenia i wykona rysunki,
3) odszuka w Internecie przykady budowli inynierskich,
4) opisa rodzaje pocze w wybranych budowlach inynierskich.

literatura,
komputer z dostpem do Internetu,
przybory rysunkowe.

wiczenie 2
Odczytaj rodzaje spoin oznaczone na rysunku konstrukcji stalowej otrzymanym od
nauczyciela. Opisz zasady stosowania spoin oraz ustalania ich wymiarw.


1) przeanalizowa otrzymany od nauczyciela rysunek konstrukcji stalowej,
2) odszuka i nazwa spoiny,
3) opisa rodzaje spoin oraz zasady ustalania ich wymiarw.

literatura,
rysunki konstrukcji stalowej.

38

1) okreli, jakie wykonuje si poczenia i zcza elementw konstrukcji
drewnianych?

2) rozrni poczenia konstrukcji stalowych?
3) okreli, jakie czniki stosuje si w konstrukcjach drewnianych?
4) okreli, jakie czniki stosuje si w konstrukcjach stalowych?
5) rozpozna na rysunkach oznaczenia spoin i rub?
6) okreli, jakie naprenia wystpuj w poczeniach na ruby?
7) rozpozna poznane rodzaje pocze w istniejcych obiektach budowlanych?

4.6. Zasady wymiarowania i konstruowania elementw konstrukcji
elbetowych


Projektowanie konstrukcji elbetowych wykonuje si wedug normy: PN-B-03264:2002.
Konstrukcje betonowe, elbetowe i sprone. Obliczenia statyczne i projektowanie.
Badania elementw elbetowych wykazay, e przy powolnym zwikszaniu obcienia
mona stwierdzi wystpowanie w ich przekrojach trzech charakterystycznych rozkadw
napre faz napreniowo-odksztaceniowych:
fazy I do pojawienia si rys w betonie strefy rozciganej przekroju, kiedy naprenia w niej
s mniejsze od wytrzymaoci betonu na rozciganie, przy czym naprenia te przejmuje
zarwno beton, jak i zbrojenie (w tej fazie przekroje s niezarysowane),
fazy II po pojawieniu si rys w betonie strefy rozciganej, kiedy siy rozcigajce
w miejscach rys przejmuje zbrojenie i czciowo beton nad rys, a na odcinkach midzy
rysami wsplnie zbrojenie i beton (faza II obejmuje przekroje zarysowane),
fazy III poprzedzajcej bezporednio zniszczenie, kiedy naprenia w zbrojeniu w strefie
rozciganej osigaj warto rwn granicy plastycznoci stali, a naprenia w betonie strefy
ciskanej warto rwn wytrzymaoci betonu na ciskanie.
Opisane fazy napreniowe dotycz przekrojw prostopadych (normalnych) do osi
podunej elementu. W przekrojach tych powstaj rysy prostopade do tej osi.
W przypodporowych strefach belek, gdzie wystpuj jednoczenie momenty zginajce i siy
poprzeczne, mog w przekrojach ukonych (nachylonych pod ktem do osi belki) pojawi si
rysy ukone. Rwnie wyczerpanie nonoci tych przekrojw moe by przyczyn zniszczenia
elementw elbetowych.

Rys. 23. Schemat zarysowa i ukadu zbrojenia belki elbetowej swobodnie podpartej [6, s. 52]
39
Metoda wymiarowania
Konstrukcje elbetowe projektuje si metod stanw granicznych.
Sprawdzenie stanu granicznego nonoci polega na wykazaniu, e w kadym przekroju
(elemencie) konstrukcji jest speniony warunek:
S
d
R
d
w ktrym S
d
oznacza si wewntrzn wywoan kombinacje oddziaywa obliczeniowych, a R
d
odpowiedni nono obliczon przy zaoeniu, e wytrzymao materiaw i granic
plastycznoci osigaj wartoci obliczeniowe.

Do stanw granicznych uytkowalnoci zalicza si:
nadmierne odksztacenia (np. ugicia) utrudniajce normalne uytkowanie konstrukcji,
nadmierne zarysowania konstrukcji,
nadmierne drgania.
Sprawdzenie stanu granicznego uytkowalnoci polega na wykazaniu, e jest speniony
warunek:
E
d
C
d

w ktrym:
E
d
efekt oddziaywa (np. szeroko rys, ugicie),
C
d
graniczna warto szerokoci rys lub ugicia.
Sprawdzenie stanu granicznego zarysowania polega na wykazaniu, e wystpujce
w konstrukcji siy przekrojowe nie powoduj rozwarcia rys prostopadych do osi elementu i rys
ukonych wikszych od szerokoci uznanych za graniczne. Graniczne szerokoci rys w
lim

podano w tablicy 7 w normie.
Sprawdzenie stanu granicznego ugi polega na wykazaniu, e wystpujce w konstrukcji
siy przekrojowe, nie powoduj ugi uznanych za graniczne, ze wzgldu na przeznaczenie
budowli, moliwo uszkodzenia elementw przylegajcych do konstrukcji, estetyk oraz
poczucie zagroenia bezpieczestwa uytkownikw. Graniczne wartoci ugi a
lim

w konstrukcjach elbetowych podano w tablicy 8 w normie.

W projektowaniu elementw konstrukcji elbetowych metod SG przewanie najpierw
wymiaruje si ich przekroje ze wzgldu na stan graniczny nonoci, a nastpnie sprawdza si te
elementy ze wzgldu na stany graniczne uytkowalnoci. W obliczeniach niektrych elementw,
przy spenieniu warunkw normowych mona unikn sprawdzania stanw granicznych
uytkowalnoci.

Beton i stal w konstrukcjach elbetowych
Beton
Do wykonywania konstrukcji naley stosowa beton nastpujcych klas: B15; B20; B25;
B30; B37; B45, B50, B55 i B60.
Wytrzymao charakterystyczna betonu na ciskanie f
ck
i na rozciganie f
ctk,
wytrzymaoci
obliczeniowe f
cd
na ciskanie i na rozciganie

f
ctd,
a take moduy

sprystoci
przyporzdkowane poszczeglnym klasom betonu podano w tablicy 2 w normie
PN-B-03264:2002.
W normie PN-EN 206-1 wprowadzono klasy wytrzymaociowe na ciskanie dla betonw
zwykych, np. C20/25. Po symbolu C (lub LC) pierwsza liczba oznacza minimaln
wytrzymao charakterystyczn oznaczon na prbkach walcowych, druga liczba na prbkach
szeciennych.
40
Stal w konstrukcjach elbetowych
Do zbrojenia konstrukcji elbetowych naley stosowa prty ze stali A-0, A-I, A-II, A-III,
A-IIIN o waciwociach mechanicznych okrelonych w tablicy 3 w normie.
Prty zbrojenia dostarcza si na budow w krgach lub w postaci prtw prostych
o dugoci 1012 m. Prty ze stali A-0 i A-I s okrge, gadkie, a ze stali wyszych klas
okrge ebrowane.

Rys. 24. Prty zbrojenia ze stali klasy: a) A-0 i A-I, b) A-II gatunku St50B, c) A-II gatunku 18G2-b, d) A-III
gatunku 34GS, e) A-IIIN [6, s. 48]

Zbrojenie konstrukcji elbetowych
Zbrojenie none zbrojenie, ktrego niezbdn ilo (pole przekroju stali) ustala si na
podstawie oblicze konstrukcji.
Zbrojenie uzupeniajce stosuje si ze wzgldw technologicznych i konstrukcyjnych.
Jego zadaniem jest umoliwienie powizania poszczeglnych prtw zbrojenia nonego
i utworzenie wraz z nimi sztywnych siatek lub szkieletw (zbrojenie montaowe, strzemiona
w belkach), zapewnienia rwnomiernego rozoenia obcie na prty zbrojenia nonego
(zbrojenie rozdzielcze w pytach), przejcie nie uwzgldnionych w obliczeniach si od skurczu
betonu, dziaania temperatury (zbrojenie przeciwskurczowe).
Wsppraca betonu i stali w elemencie elbetowym zaley od uzyskania dobrej
przyczepnoci pomidzy prtami zbrojenia a betonem. Przyczepno zaley od wielu
czynnikw:
od klasy, wieku betonu, zagszczenia mieszanki betonowej,
stanu powierzchni zbrojenia, rodzaju stali, ksztatu prtw i waciwego uoenia
w elemencie.
Zasady rozmieszczania prtw zbrojenia w elementach elbetowych s okrelone w normie
i naley je bezwzgldnie stosowa.
W normie podano:
rozmieszczenie prtw zbrojenia w przekroju: odlegoci poziome i pionowe pomidzy
prtami (rozmieszczenie w sposb umoliwiajcy naleyte uoenie i zagszczenie mieszanki
betonowej, bez segregacji jej skadnikw),
otulenie prtw zbrojenia (zaley od rodzaju elementu, rednicy prta oraz klasy ekspozycji
w zalenoci od warunkw rodowiska),
zasady ksztatowania prtw (zagicia),
zasady kotwienia prtw (wymagana dugo zakotwienia).
Szczegowe zasady rozmieszczania prtw zbrojenia podano w normie.
41

Rys. 25. Rozmieszczenie prtw zbrojenia w przekroju elementu: a) zbrojenie oddzielnymi prtami, b) zbrojenie
parami prtw. s
1
odlegoci poziome i pionowe mierzone w wietle midzy prtami, rednica prta,
d
g
najwikszy wymiar kruszywa [6, s. 55]

Zasady konstruowania elementw konstrukcji
Pyty elementy, ktrych grubo jest znacznie mniejsza od dugoci i szerokoci.
Ze wzgldw statycznych pyty dzieli si na pracujce i co za tym idzie zbrojone
jednokierunkowo lub dwukierunkowo.
1. Stosunek wysokoci uytecznej przekroju do rozpitoci teoretycznej (efektywnej) l
eff

powinien wynosi (w zalenoci od schematu statycznego pyty) d/
leff
0.020 0.025.
0.025 dla pyt swobodnie podpartych i jednokierunkowo zbrojonych,
0.020 dla pyt utwierdzonych i cigych jednokierunkowo zbrojonych oraz krzyowo
zbrojonych.
2. Grubo pyt zaley od rozpitoci, obcienia i przeznaczenia.
Minimalna grubo pyt betonowanych na miejscu budowy wynosi:
w przypadku pyt stropowych 60 mm,
w przypadku pyt pod przejazdami 120 mm.
Minimalna grubo dla pyt prefabrykowanych moe wynosi 10 mm.
3. Zbrojenie pyt na zginanie:
rednica prtw 4.5 mm,
pyty w obliczeniach traktuje si jak pasmo o szerokoci 1 m, dlatego wymagane zbrojenie
oblicza si jako przypadajce na szeroko tego pasma, tj. na 1 m. Przekrj zbrojenia okrela
si podajc rednic prta i ich rozstaw, np. 10 co 12 cm. W pycie mona take stosowa
prty dwch rednic na przemian, np. 8/10 co 15 cm.
W podrcznikach znajduj si tabele pomocnicze, ktre podaj pole przekroju zbrojenia
podunego w zalenoci od rednicy i osiowego rozstawu prtw.
stopie zbrojenia podunego powinien wynosi 0.7 1.2% (zbrojenie stal gadk) i 0.5
0.9% (zbrojenie stal ebrowan). Oblicza si go: % 100
d b
A
s
i
= (As przekrj zbrojenia,

b szeroko przekroju, d wysoko uyteczna przekroju),
rozstaw osiowy prtw nonych powinien spenia warunki: s 120 mm (jeeli grubo
pyty h 100 mm) i s 1,2 h oraz s 250 mm (jeeli h 100 mm),
nie mniej ni 1/3 prtw nonych i co najmniej 3 prty/1m naley doprowadzi bez odgi do
podpory,
prty rozdzielcze powinny mie rozstaw nie wikszy ni 300 mm.
Zbrojenie pyt dwukierunkowo zbrojonych:
najwikszy rozstaw prtw nie powinien przekracza 250 mm,
zbrojenie none w kierunku krtszym naley ukada niej,
w naroach pyt swobodnie podpartych naley umieszcza dwukierunkowe zbrojenie grne
oraz dodatkowo ukone zbrojenie dolne.
42
Belki elementy, w ktrych stosunek wysokoci h do rozpitoci efektywnej l
eff
jest nie
wikszy ni 0.25.
1. Przekrj belek najczciej prostoktny, czasem teowy lub dwuteowy (belki
prefabrykowane).
2. Wymiary belek (zaleca si przyjmowa):
szeroko 150, 180, 200, 250 mm i dalej co 50 mm,
wysoko 250, 300 mm i dalej co 50 mm do 800 mm, powyej 800 mm co 100 mm,
z uwagi na niedopuszczenie do nadmiernych ugi przyjmuje si, e stosunek wysokoci h
do rozpito efektywnej powinien wynosi od 1/20 do 1/8 (w zalenoci od rodzaju
belki).
3. Zbrojenie belek:
prty none proste i odgite, strzemiona, prty montaowe i przeciwskurczowe),
rednica nonych prtw podunych nie powinna by mniejsza ni 8 mm (prty
rozcigane) i 12 mm (prty ciskane),
rednica prtw montaowych 812 mm,
rednica strzemion 68 mm w rozstawie ustalonym na podstawie oblicze oraz
speniajcym warunki normowe. Strzemiona mog by otwarte lub zamknite, dwu- lub
czteroramienne.
stopie zbrojenia belek powinien wynosi 0.81.6% (stal gadka) i 0.61.2 (stal
ebrowana).

Rys. 26. Przykady poprzecznych przekrojw belek elbetowych [6, s. 80]

Rys. 27. Strzemiona: a) otwarte, b) zamknite [6, s. 98]

Ukady pytowo-ebrowe stosuje si najczciej jako stropy w budynkach
przemysowych i magazynowych. Skadaj si z pyt, eber i podcigw.
Ukady pytowo-ebrowe konstruuje si indywidualnie w zalenoci od wymiarw
przekrycia.
Rozstawy eber (rozpitoci przse pyty) przyjmuje si w granicach: 1.503.0 m,
rozpitoci eber 5.07.0 m, a rozpitoci podcigw 5.08.0 m
Supy wykonuje si jako prefabrykowane lub betonowane na miejscu budowy.
Przekrj poprzeczny: kwadratowy, prostoktny, okrgy lub wieloktny.
Zbrojenie:
liczba prtw zbrojenia pionowego wynika z oblicze, minimalna ich liczba: kadym
naroniku przekroju supa musi znajdowa si jeden prt, w przekroju okrgym min.
6 prtw,
rednica prtw zbrojenia podunego 12 40 mm,
rednica strzemion nie mniejsza ni 0.2 rednicy zbrojenia gwnego i nie mniejsza ni
4.5 mm,
43
rozstaw strzemion podano w normie: nie wikszy ni 15 lub 10 zbrojenia podunego
w zalenoci od stopnia zbrojenia przekroju i nie wiksza ni najmniejszy wymiar przekroju
poprzecznego oraz jednoczenie nie wiksza ni 400 mm. Stosuje si strzemiona pojedyncze
i podwjne w zalenoci od wymiarw bokw supa.


1. Jakie s zasady pracy elbetu?
2. Jakie rozrnia si stany graniczne uytkowania w konstrukcjach elbetowych?
3. Jakie w konstrukcjach elbetowych stosuje si klasy betonu i gatunki stali?
4. Jakie s zasady konstruowania i zbrojenia pyt, belek i supw?

4.6.3. wiczenia

wiczenie 1
Narysuj przykadowe zbrojenie pyty stropowej czciowo zamocowanej o gruboci
140 mm. Opisz rodzaje prtw zbrojenia, ich przykadowe rednice oraz zalecane rozstawy.
Rysunek wykonaj przy uyciu dostpnego w szkole programu komputerowego.


1) przeanalizowa zasady zbrojenia pyt elbetowych,
2) wykona rysunek i sporzdzi opis.

literatura,
komputer z oprogramowaniem umoliwiajcym sporzdzanie rysunkw.

wiczenie 2
Narysuj przykadowe zbrojenie belki elbetowej trjprzsowej o przekroju: b = 250 mm,
h = 350 mm. Opisz rodzaje prtw zbrojenia, ich przykadowe rednice oraz wymagane
rozstawy. Rysunek wykonaj przy uyciu dostpnego w szkole programu komputerowego.


1) przeanalizowa zasady zbrojenia belek elbetowych,
2) wykona rysunek i sporzdzi opis.

literatura,
komputer z oprogramowaniem umoliwiajcym sporzdzanie rysunkw.

44

1) scharakteryzowa zasady pracy elbetu?
2) wskaza stany graniczne uytkowania w konstrukcjach elbetowych?
3) okreli zasady stosowania betonu i stali w konstrukcjach elbetowych?
4) okreli zasady konstruowania i zbrojenia pyt, belek i supw?
5) okreli zasady zbrojenia belek i pyt?

4.7. Projektowanie elementw elbetowych


Wymiarowanie elementw elbetowych polega na:
wykonaniu oblicze statycznych: ustalenie schematu statycznego, zestawienie obcie,
obliczenie si przekrojowych (momentw zginajcych i si poprzecznych),
sprawdzeniu stanw granicznych nonoci i uytkowania.
Zasady wykonywania oblicze statycznych omwiono w poradniku do jednostki moduowej
Obliczanie obcie konstrukcji budowlanych.

Sprawdzenie stanw granicznych nonoci i uytkowania
Nono na zginanie przekroju prostoktnego pojedynczo zbrojonego
Wymiarowanie (obliczenie zbrojenia) przekroju
Kolejno dziaania:
1. Ustali rozpito efektywn l
eff
i schemat statyczny belki.
2. Zestawi obcienia dla belki.
3. Obliczy najwiksze wartoci momentu zginajcego i siy poprzecznej (M
sd
, V
sd
).
4. Przyj wymiary elementu: (b x h dla belki, h x 1.0 m dla pyty).
5. Obliczy wysoko uyteczn belki: d = h c 0.5 (h wysoko belki, c otulenie zbrojenia,
rednica prta).
6. Przyj klasy betonu i stali i ustali na podstawie normy wytrzymaoci obliczeniowe: wytrzymao
obliczeniow na ciskanie (f
cd
) i rozciganie (f
ctd
) betonu, wytrzymao obliczeniow stali f
yd
.
7. Obliczy:
8. wspczynnik
cd
sd
sc
f d b
M

=
2

z tabeli w podrczniku dla obliczonego odczyta wspczynnik , a nastpnie pole przekroju
zbrojenia:
yd
sd
s
f d
M
A

=
1

9. Dobra rednic i rozstaw lub liczb prtw zbrojenia o przekroju wikszym lub rwnym
obliczonemu A
s1
: (przykadowy zapis: Przyjto zbrojenie 5 16 o A
s1
= 10.05 cm
2
).
10. Sprawdzi stopie zbrojenia przekroju
l
i porwna z minimalnym stopniem zbrojenia
podanym w normie.

45
Nono na cinanie
W przekrojach w pobliu podpr elementw siy poprzeczne maj na og znaczne wartoci
oraz momenty zginajce. Wystpujce w tych przekrojach naprenia gwne rozcigajce
musz by przeniesione przez strzemiona lub strzemiona i prty odgite.
Sposb obliczenia elementu ze wzgldu na cinanie podano w podrcznikach i w normie.

Stany graniczne uytkowalnoci
Sprawdzenie stanw granicznych szerokoci rys prostopadych, szerokoci rys ukonych
oraz ugi naley wykonywa zgodnie z norm. Istniej sytuacje, kiedy przy spenieniu przez
element okrelonych warunkw normowych nie jest konieczne wykonywanie oblicze.


1. Jaki jest tok postpowania przy obliczaniu zbrojenia elementu elbetowego o przekroju
prostoktnym?
2. Gdzie mona znale tabele pomocnicze do ustalania wspczynnikw oraz doboru
zbrojenia?

4.7.3. wiczenia

wiczenie 1
Oblicz niezbdne zbrojenie monolitycznej belki o przekroju prostoktnym.
Dane:
obliczeniowy moment zginajcy M
sd
= 75 kNm,
przekrj belki: b = 200 mm, h = 400 mm,
beton B20, stal A-III,
klasa ekspozycji XC1.



norma do oblicze konstrukcji elbetowych,
tablice przekrojw stali zbrojeniowej,
podrcznik,
kalkulator.

46
wiczenie 2
Oblicz niezbdne zbrojenie monolitycznej pyty stropowej.
Dane:
obliczeniowy moment zginajcy M
sd
= 25 kNm,
grubo pyty h = 140 mm,
beton B20, stal A-III,
klasa ekspozycji XC1.


4) wykona obliczenia:

norma do oblicze konstrukcji elbetowych,
tablice przekrojw stali zbrojeniowej.
podrcznik,
kalkulator.


1) obliczy zbrojenie elementu elbetowego o przekroju prostoktnym
2) wykorzysta tabele pomocnicze do ustalania wspczynnikw oraz
doboru zbrojenia

4.8. Istota i zastosowanie konstrukcji spronych w budownictwie


Jako konstrukcje z betonu spronego okrela si konstrukcje z betonu, w ktrych w wyniku
celowego wprowadzenia trwaych si sprajcych spowodowano wystpienie stanu naprenia
przeciwnego do powstajcego od dziaania obcie.
Sprenie umoliwia wyeliminowanie napre rozcigajcych w betonie i dziki temu
chroni go przed wystpieniem zarysowa.
Elementy konstrukcyjne spra si rnego rodzaju cignami ze stali o wysokiej
wytrzymaoci. Cigna te naciga si odpowiedni si sprajc.

47
Zasada pracy elementw z betonu spronego
Rozpatrywan belk, przed jej obcieniem zewntrznym spra si si P = 0.5 h
przyoon w 1/3 wysokoci belki. Sia ta spowoduje w przekrojach belki wystpienie napre
normalnych ciskajcych o wykresie trjktnym.
Nastpnie belk mona podda dziaaniu obcienia zewntrznego, ktre w przekroju
o najwikszym momencie zginajcym spowoduje wystpienie napre normalnych o wartoci
i wykresie liniowym w grnej strefie przekroju ciskajcych, a w strefie dolnej
rozcigajcych. Naprenia te zsumuj si z napreniami od sprenia si P.
W wyniku otrzymuje si w caym przekroju naprenia ciskajce o wykresie w ksztacie
trjkta.
Z wykresu tego wida, e dziki spreniu wyeliminowano naprenia rozcigajce
w przekrojach belki, co jednoczenie chroni j przed zarysowaniem.

Rys. 28. Belka swobodnie podparta i wykresy napre normalnych: a) sprenie si P, b) sprenie si P
i obcienie siami zewntrznymi [6, s. 11]

W zalenoci od sposobu przekazywania siy sprajcej z cigien na beton rozrnia si
dwa rodzaje konstrukcji z betonu spronego: strunobeton i kablobeton.
Elementy strunobetonowe sposb wykonania:
cigna sprajce napina si i kotwi za pomoc uchwytw w blokach oporowych,
form elementu, przez ktr przebiegaj cigna, wypenia si mieszank betonow
i mieszank t zagszcza si za pomoc wibrowania,
po stwardnieniu mieszanki i osigniciu przez beton odpowiedniej wytrzymaoci zwalnia si
nacig napite i poczone dziki przyczepnoci (zespolenia) z betonem cigna d
do skrcenia si i ciskaj element, czyli spraj go.
Elementy strunobetonowe s wykonywane wycznie jako prefabrykowane.

Elementy kablobetonowe sposb wykonania
Po uoeniu zbrojenia zwykego i elementw (przewodw) formujcych kanay kablowe
form wypenia si mieszank betonow, ktr nastpnie zagszcza si za pomoc
wibrowania.
Gdy beton osignie odpowiedni wytrzymao, przez kablowe kanay podune uformowane
w betonowym elemencie przeciga si cigna sprajce, kotwi je w prasach i napina za pomoc
pras opartych o czoa elementu. Napite cigna zamocowuje si w zakotwieniach
zabetonowanych uprzednio na czoach elementu. Za porednictwem zakotwie sia sprajca
przekazuje si na beton elementu, powodujc jego ciskanie.
Konstrukcje kablobetonowe wykonuje si jako prefabrykowane lub monolityczne.
Waciwoci betonu spronego:
beton w caym przekroju pracuje na ciskanie, a wic w peni moe by wykorzystana jego
wytrzymao na ciskanie,
48
sprenie powoduje nie tylko wystpienie napre przeciwnych do napre od obcie,
lecz take przeciwnych odksztace (ugi), a wiec sprenie wpywa na zmniejszenie ugi
elementu, co jest dodatkow zalet konstrukcji z betonu spronego. Dziki temu elementy
tych konstrukcji mog mie due rozpitoci,
elementy z betonu spronego s smuklejsze, a wiec maja mniejsze wymiary przekroju
poprzecznego ni odpowiednie elementy elbetowe, a wic s rwnie lejsze,
do sprania stosuje si stal o wysokiej wytrzymaoci,
konstrukcje sprone charakteryzuj si du pracochonnoci wykonania,
do sprania konieczne jest stosowanie specjalnych, skomplikowanych urzdze.

Zastosowanie
Konstrukcje z betonu spronego znalazy zastosowanie we wszystkich rodzajach
budownictwa, zwaszcza jednak w budownictwie przemysowym i inynierskim.
Najczciej stosowane s:
elementy z betonu spronego: dwigary i pyty dachowe, pyty stropowe, belki
podsuwnicowe, supy elektroenergetyczne, podkady kolejowe,
konstrukcje z betonu spronego: mosty, zbiorniki, wiee telewizyjne, obudowy
bezpieczestwa reaktorw jdrowych i inne.

Rys. 29. Przykadowy dwigar strunobetonowy SB--80/12: a) widok z boku, b) przekrj poprzeczny przed
uoeniem pyt dachowych, c) przekrj poprzeczny po uoeniu pyt dachowych o rozpitoci 6.0 m, d)
przekrj poprzeczny po uoeniu pyt dachowych o rozpitoci 12 m [6, s. 268]


1. Jakie s zasady pracy konstrukcji spronych?
2. Jakie s rnice midzy struno- a kablobetonem?
3. Jakie jest zastosowanie konstrukcji spronych?

4.8.3. wiczenia

wiczenie 1
Opisz zasady wykonywania elementw struno- i kablobetonowych. Na podstawie literatury
naszkicuj przykadowe elementy.


1) odszuka w literaturze potrzebne informacje,
49
2) przeanalizowa katalogi elementw struno- i kablobetonowych,
3) wykona opis i szkice elementw.

literatura,
katalogi elementw,
przybory rysunkowe.

wiczenie 2
Odszukaj w literaturze oraz innych rdach przykady wykonanych konstrukcji spronych.
Wykonaj krtkie opracowanie na temat zastosowania konstrukcji spronych w budownictwie,
ktre powinno zawiera opis, szkice i zdjcia obiektw.


1) odszuka w rnych rdach obiekty budowlane wykonane jako konstrukcje sprone,
2) sporzdzi opis,
3) wykona rysunki,
4) wydrukowa z Internetu fotografie wybranych obiektw,
5) sporzdzi opracowanie.

literatura,
czasopisma specjalistyczne,
katalogi elementw i obiektw,
komputer z dostpem do Internetu.


1) wyjani zasady pracy konstrukcji spronych?
2) wskaza rnice midzy struno- i kablobetonem?
3) wskaza zastosowanie konstrukcji spronych?

4.9. Zasady sporzdzania rysunkw konstrukcyjnych


Rysunki techniczne s czci dokumentacji projektowej, na podstawie ktrej mona
wykona elementy konstrukcyjne, poczy je w zespoy i ukady oraz zmontowa w cao
konstrukcji obiektu budowlanego.
Rysunki konstrukcyjne wykonuje si wedug oglnych zasad sporzdzania rysunkw
budowlanych. Szczegowe zasady sporzdzania rysunkw technicznych zawarto w pakiecie
edukacyjnym do jednostki moduowej Posugiwanie si dokumentacja techniczn.
Rysunki techniczne naley wykonywa zgodnie z normami, ktrych aktualno trzeba na
bieco sprawdza.
50
Zasady wykonywania rysunkw konstrukcyjno-budowlanych s zawarte w normie
PN-B-01040:1994. Rysunek konstrukcyjny budowlany. Zasady oglne.
Konstrukcje, jej elementy i szczegy naley przedstawia zgodnie z zasadami rzutowania
prostoktnego. Elementy symetryczne zaleca si przedstawia za pomoc rzutu powkowego
(do paszczyzny symetrii), podajc wymiar cakowity i ewentualny schemat caego elementu,
a elementy dugie, za pomoc rzutu przerywanego podajc wymiar cakowity.

Rodzaje rysunkw konstrukcyjnych
Projekt konstrukcyjny dostarczony wykonawcy powinien zawiera rysunki wszystkich
elementw tworzcych ustrj nony obiektu budowlanego.
W zalenoci od przeznaczenia rozrnia si nastpujce rodzaje rysunkw:
rysunki schematyczne,
rysunki zestawieniowe,
rysunki robocze.
Rysunki konstrukcyjne powinny by wykonywane w formatach zasadniczych A0A4.

Na rysunkach schematycznych przedstawia si ukad konstrukcyjny obiektu
budowlanego, jego podstawowe wymiary.
Na rysunkach zestawieniowych (montaowych) ukazuje si rozmieszczenie elementw
konstrukcji oraz szczegy pocze.
Rysunki zestawieniowe powinny zawiera nastpujce dane:
siatk projektow,
oznaczenia elementw konstrukcyjnych,
nawizanie elementw do siatki projektowej,
charakterystyczne poziomy (rzdne) elementw konstrukcyjnych,
powoania na rysunki szczegw.
elementy konstrukcji powinny by pokazane na rzutach, przekrojach lub widokach.
Rysunki zestawieniowe elementw skomplikowanych konstrukcji przestrzennych powinny
by wykonane w rnych paszczyznach rzutowania.

Zaleca si stosowanie nastpujcych podziaek:
1:50, 1:100, 1:200 rysunki zestawieniowe i schematyczne,
1:10, 1:20, 1:50 rysunki ksztatu elementw i zbrojenia (konstrukcje elbetowe),
1:1, 1:2, 1:5, 1:10 rysunki szczegw.
Dopuszcza si stosowanie rnych podziaek na jednym arkuszu (np. rzut elementu w skali
1:50, przekroje w skali 1:10 lub 1:20). Podziaki te naley poda w opisie rysunku.

Rysunki konstrukcji drewnianych
Rysunki konstrukcji drewnianych wykonuje si zgodnie z norm PN-88/B-01042. Rysunek
konstrukcyjny budowlany. Konstrukcje drewniane.
Na rysunkach schematycznych konstrukcji lub zespow konstrukcji drewnianych naley
przedstawia tylko podstawowe elementy, bez cznikw w zczach oraz podawa gwne
wymiary.
Na rysunkach zestawieniowych naley pokaza cao projektu konstrukcji drewnianych,
np. wib dachow, ciany szkieletowe, belkowania stropw oraz przedstawi ich wzajemne
usytuowanie w paszczyznach poziomych i pionowych, z podaniem najwaniejszych wymiarw.
Na rysunkach montaowych naley ponadto przedstawi poczenia, sposb montau oraz
kolejno robt montaowych.
51
Na rysunkach roboczych powinno si pokazach wszystkie konstrukcje drewniane, zespoy
konstrukcyjne, ich czci (elementy), charakterystyczne fragmenty konstrukcji oraz zcza
(wraz z cznikami). Uzupenieniem rysunkw roboczych s wykazy materiaw (wraz
z cznikami).
Rysunki robocze powinny zawiera:
wszystkie potrzebne rzuty, przekroje i widoki,
dokadne wymiary konstrukcji, zespow konstrukcyjnych, ich rozpitoci oraz rozstawy ich
zczy,
szczegy zczy elementw kadej odrbnej konstrukcji lub kadego odrbnego zespou
konstrukcyjnego,
klasy drewna i innych materiaw, warunki dotyczce technologii wykonania, montau,
transportu, skadowania, zabezpiecze przeciwgrzybicznych.

Rys. 30. Przykadowy rysunek. Dwigar kratowy drewniano-stalowy [5, s. 190]

Tab. 9. Zestawienie drewna na konstrukcj dachu

Element Przekrj
Dugo
rzutu
Dugo
1 sztuki
Ilo
Objto
1 szt.
Objto
Symbol b [cm]
h
[cm]
[m] [m] [szt.] [m
3
] [m3]

Ogem m
3

Rysunki konstrukcji stalowych
Wykonuje si zgodnie normami PN-ISO 5261:1994 (uzupenionej arkuszem krajowym AK)
zasady sporzdzania rysunkw roboczych elementw i szczegw konstrukcji metalowych
oraz PN-ISO 2553:1997 umowne przedstawianie na rysunkach technicznych pocze
spawanych, zgrzewanych i lutowanych.
Wyrnia si rysunki: schematyczne, robocze, zestawieniowe (zoeniowe) i montaowe.
52

Rys. 31. Konstrukcja dwigara kratowego [7, s. 183]

Rys. 32. Przykad rysunku roboczego zawierajcego tylko jedn pozycj [7, s. 221]

Rysunki konstrukcji stalowych wykonuje si obecnie technika komputerow, wykorzystujc
systemy graficzne CAD z nakadkami do projektowania konstrukcji stalowych i tworzenia
wykazw stali.

53
Tab. 10. Przykadowy wykaz stali profilowej [7, s. 222]

Rysunki konstrukcji elbetowych
Rysunki konstrukcji elbetowych wykonuje si zgodnie z norm: PN-88/B-01041:
Rysunki robocze
Do rysunkw roboczych zalicza si:
rysunki ksztatu,
rysunki zbrojenia konstrukcji,
rysunki szczegw (detali).

Na rysunkach ksztatu podaje si:
ksztat i wymiary konstrukcji lub jej czci (w rzutach lub widokach oraz na niezbdnych
przekrojach),
54
klas betonu, a w razie potrzeby take szczeglne waciwoci betonu i jego skadu oraz
wytrzymao betonu odpowiednio do danego stanu realizacji,
informacje dotyczce wykoczenia powierzchni,
usytuowanie dylatacji i przerw roboczych (w konstrukcjach monolitycznych),
mas montaow,
uwarunkowania transportu, montau i skadowania,
szczegy pocze (w konstrukcjach prefabrykowanych).

Na rysunkach zbrojenia naley w sposb jednoznaczny okreli ksztat i wymiary prtw,
ich rozmieszczenie, liczb, rednic oraz gatunek (znak) stali, z ktrej s wykonane prty.
Zbrojenie o nieskomplikowanym ksztacie mona pokazywa tylko na rysunkach ksztatu
konstrukcji, a zbrojenie o zoonym ksztacie naley przedstawia na oddzielnym rysunku
zbrojenia.
Graficzne symbole zbrojenia zwykego podane s w normach: PN-B/-01041 i PN-ISO
3766:1994.
Prty zbrojenia rysuje si tak jakby byy one widoczne w elemencie przezroczystym. Prty
o jednakowych lub podobnych rednicach rysuje si lini pojedyncz jednakowej gruboci.
Najlepiej jest przedstawia poszczeglne prty poniej rzutu lub przekroju, rwnolegle
do odpowiednich prtw na rysunku elementu.
Prty zbrojenia naley odpowiednio zwymiarowa i opisa. W opisie podaje si rednic
prta, dugo odcinkw pomidzy zaamaniami oraz dugo cakowit oraz liczb prtw
w elemencie. Kady prt powinien by oznaczony numerem porzdkowym (na kadym rysunku
numeracj zaczyna si od numeru pierwszego)

Rys. 33. Przykadowy rysunek zbrojenia belki elbetowej [opracowanie wasne]
55

Rys. 34. Przykadowy rysunek supa elbetowego [opracowanie wasne]

Rysunki szczegw wykonuje si wtedy, gdy nie byo moliwoci podania niezbdnych
informacji na innych rysunkach. Najczciej wykonuje si szczegowe rysunki zczy
elementw.
Wykaz materiaw i wyrobw obejmuj wykazy zbrojenia (prtw), a przypadku
konstrukcji prefabrykowanych wykaz prefabrykatw wraz z jednostkowym ciarem kadego
z nich.
Rysunki konstrukcji elbetowych wykonuje si obecnie technik komputerow,
wykorzystujc systemy graficzne CAD z nakadkami do projektowania konstrukcji elbetowych
i tworzenia wykazw stali.

56
Tab. 11. Przykadowy wykaz stali zbrojeniowej z podaniem rysunkw prtw [6, s. 294]


1. Jakie s zasady sporzdzania rysunkw konstrukcyjnych?
2. W jaki sposb wykonuje si rysunki konstrukcji elbetowych?
3. W jaki sposb wykonuje si rysunki konstrukcji stalowych?
4. W jaki sposb wykonuje si rysunki konstrukcji drewnianych?
5. W jaki sposb sporzdza si wykazy materiaw?

4.9.3. wiczenia

wiczenie 1
Wykonaj rysunek konstrukcyjny belki elbetowej obliczonej w wiczeniu
1 (w rozdziale 4.7).


1) odszuka w normach i literaturze informacje na temat wykonywani rysunkw konstrukcji
elbetowych,
2) wykonaj rysunek owkiem z uwzgldnieniem odpowiednich gruboci linii, zasad
wymiarowania i opisywania rysunkw.

normy do wykonywania rysunkw technicznych,
przykadowe rysunki konstrukcyjne,
podrcznik,
przybory rysunkowe.

wiczenie 2
Wykonaj zestawienie stali profilowej dla elementu konstrukcji stalowej przedstawionego na
rysunku otrzymanym od nauczyciela.

57

1) odszuka w normach i literaturze informacje na temat zasad wykonywania wykazw stali
profilowej konstrukcji stalowych,
2) wykonaj zestawienie stali.

normy do wykonywania rysunkw technicznych,
przykadowe rysunki konstrukcyjne,
podrcznik,
katalog profili walcowanych,
przybory rysunkowe,
kalkulator.


1) wykona rysunki konstrukcji elbetowych?
2) wykona rysunki konstrukcji stalowych?
3) wykona rysunki konstrukcji drewnianych?
4) sporzdzi wykazy materiaw?

58
5. SPRAWDZIAN OSIGNI

INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwanie instrukcj.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kart odpowiedzi.
3. Zapoznaj si z zestawem zada testowych.
4. Test zawiera 15 pyta. Do kadego pytania doczone s 4 moliwoci odpowiedzi, tylko
jedna jest prawidowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na zaczonej karcie odpowiedzi stawiajc w odpowiedniej rubryce znak
X. W przypadku pomyki naley bdn odpowied zaznaczy kkiem, a nastpnie ponownie
zakreli odpowied prawidow.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy bdziesz mia satysfakcj z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi bdzie Ci sprawiao trudno, wtedy od jego rozwizanie
na pniej i wr do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwizanie testu masz 40 minut.
Powodzenia!

Materiay dla ucznia:
instrukcja,
zestaw zada testowych,
karta odpowiedzi.

Zestaw zada testowych
Wybierz poprawn odpowied, zaznaczajc odpowiedni liter.

1. Jak metod projektuje si konstrukcje budowlane:
a) stanw granicznych,
b) napre liniowych,
c) odksztace plastycznych,
d) napre dopuszczalnych.

2. Konstrukcje murowe cechuje dua wytrzymao na:
a) zginanie,
b) cinanie,
c) ciskanie,
d) rozciganie.

3. Nono muru niezbrojonego nie zaley od:
a) smukoci ciany,
b) wizania elementw,
c) przekroju poprzecznego,
d) wytrzymaoci obliczeniowej muru.

4. Zalet konstrukcji drewnianych jest:
a) anizotropowo,
b) dua wytrzymao na ciskanie,
c) odporno na korozj biologiczn,
d) dua wytrzymao na rozciganie.
59
5. Jak liter oznacza si klasy drewna konstrukcyjnego:
a) D,
b) C,
c) B,
d) A.

6. Elementy drewniane pracujce w pomieszczeniach suchych zalicza si do klasy uytkowania:
a) 1,
b) 2,
c) 3,
d) 4.

7. Zastosowanie belki aurowej zapewnia uzyskanie:
a) atwoci montau,
b) atwoci transportu,
c) wikszej estetyki wntrza,
d) wikszej sztywnoci i nonoci przekroju.

8. Do stanw granicznych uytkowania konstrukcji stalowych zalicza si:
a) nadmierne ugicie elementu,
b) zarysowanie elementu,
c) wyboczenie elementu,
d) zniszczenie elementu.

9. Grubo pyt elbetowych nie zaley od:
a) obcienia,
b) rozpitoci,
c) przeznaczenia,
d) rodzaju zbrojenia.

10. Jaki rodzaj prtw zbrojenia nie wystpuje w belce:
a) strzemiona,
b) rozdzielcze,
c) montaowe,
d) none proste.

11. Konstrukcje sprone zbroi si:
a) cignami,
b) prtami prostymi,
c) siatkami z prtw,
d) szkieletami z prtw.

12. W poczeniach konstrukcji stalowych ruby pracuj na:
a) docisk i cinanie,
b) cinanie i zginanie,
c) rozciganie i docisk,
d) zginanie i rozciganie.

60
13. Najwikszy rozstaw prtw zbrojenia nonego w pycie o gruboci 10 cm wynosi:
a) 12cm,
b) 13 cm,
c) 14 cm,
d) 25 cm.

14. Jaki jest najbardziej korzystny przekrj dla elementu ciskanego osiowo:
a) teowy,
b) dwuteowy,
c) prostoktny,
d) kwadratowy.

15. Oznaczenie na rysunku spoiny montaowej to:
a) kko,
b) trjkt,
c) prostokt,
d) chorgiewka.
61
KARTA ODPOWIEDZI

Imi i nazwisko................................................................................................

Projektowanie konstrukcyjne

Zakrel poprawn odpowied

Nr
zadania
Odpowied Punkty
1
a b c d

2
a b c d

3
a b c d

4
a b c d

5
a b c d

6
a b c d

7
a b c d

8
a b c d

9
a b c d

10
a b c d

11
a b c d

12
a b c d

13
a b c d

14
a b c d

15
a b c d

Razem:

62
6. LITERATURA

1. Iwanczewska A.: Konstrukcje budowlane 1. Statyka budowli. WSiP, Warszawa 2000
2. Iwanczewska A.: Konstrukcje budowlane 2. Wytrzymao materiaw. WSiP, Warszawa
2000
3. Noyski W.: Przykady oblicze konstrukcji budowlanych z drewna. WSiP, Warszawa 1994
4. Praca zbiorowa. Nowy poradnik majstra budowlanego. Arkady, Warszawa 2002
5. Pyrak S., Wodarczyk W.: Konstrukcje budowlane 3. Posadowienie budowli, konstrukcje
murowe i drewniane. WSiP, Warszawa 2000
6. Pyrak S.: Konstrukcje budowlane 5. Konstrukcje z betonu. WSiP, Warszawa 2001
7. Wodarczyk W.: Konstrukcje budowlane 4. Konstrukcje stalowe. WSiP, Warszawa 2000
8. Wodarczyk W.: Konstrukcje budowlane, cz. 4. Przykady oblicze elementw i pocze
konstrukcji stalowych. WSiP, Warszawa 2000
9. Wojciechowski L.: Rysunek budowlany. WSiP, Warszawa 2003

Normy:
1. PN-90/B-03000 Projekty budowlane. Obliczenia statyczne
2. PN-82/B-02000 Obcienia budowli. Zasady ustalania wartoci
3. PN-82/B-02003 Obcienia budowli. Obcienia zmienne technologiczne.
Podstawowe obcienia technologiczne i montaowe
4. PN-80/B-02010 Obcienia budowli. Obcienia w obliczeniach statycznych.
Obcienie niegiem
5. PN-80/B-02011 Obcienia budowli. Obcienia w obliczeniach statycznych.
Obcienie wiatrem
6. PN-B-03264:2002 Konstrukcje betonowe, elbetowe i sprone.
Obliczenia i projektowanie
7. PN-81/B-03020 Grunty budowlane. Posadowienia bezporednie budowli.
Obliczenia statyczne i projektowanie
8. PN-90/B-03200 Konstrukcje stalowe. Obliczenia statyczne i projektowanie
9. PN-81/B-03150:2000 Konstrukcje drewniane. Obliczenia statyczne i projektowanie
10. PN-B-03002:1999 Konstrukcje murowe niezbrojone. Projektowanie i obliczanie
11. PN-B-03340:1999 Konstrukcje murowe zbrojne. Projektowanie i obliczanie

10

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

10

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

wspczynnik redukcyjny (wyboczeniowy) zaleny mimorodu pocztkowego e

przyjmuje si z tabeli lub oblicza na podstawie normy. Wartoci

podano w tablicach w zalenoci od: smukoci muru h

= (As przekrj zbrojenia,

You might also like