Technik - Dentystyczny - Modelowanie Zębów W Wosku

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Joanna Boczkowska
Modelowanie łuków zębowych

322[09].Z1.02
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr Małgorzata Grzywa
mgr Wiktor Ołdak
Opracowanie redakcyjne:
mgr Joanna Boczkowska
Konsultacja:
mgr Małgorzata Sienna
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[09].Z1.02

„Modelowanie łuków zębowych” zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu
technik dentystyczny.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Zasady i etapy wykonywania modeli gipsowych łuków 7
zębowych.
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 9
4.1.3. Ćwiczenia 10
4.1.4. Sprawdzian postępów 11
4.2. Zasady modelowania łuków zębowych 12
4.3. Metody modelowania łuków zębowych 20
5. Sprawdzian osiągnięć 36
6. Literatura 40

2
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten będzie ci pomocny w kształtowaniu umiejętności z dziedziny
wykonawstwa protez szkieletowych, a także ułatwi ci przyswojenie wiedzy z zakresu
materiałów protetycznych niezbędnych do wykonania powyższej protezy.
Wiadomości i umiejętności z tej dziedziny zostały określone w jednostce modułowej
322[09].Z1.02 pt. " Modelowanie łuków zębowych ". Każda jednostka modułowa posiada
ściśle określone cele kształcenia, materiały nauczania oraz wskazania metodyczne do
realizacji programu.
W poradniku zmieszczono:
– wymagania wstępne – jest to wykaz umiejętności, jakie Ty jako uczeń powinieneś mieć
już ukształtowane, abyś mógł korzystać z poradnika bez żadnych problemów
– cele kształcenia – jest to wykaz umiejętności, które ukształtujesz w trakcie pracy z tym
poradnikiem
– materiał nauczania – są to wiadomości teoretyczne, niezbędne do osiągnięcia przez ciebie
celów kształcenia, a także do opanowania umiejętności zawartych w jednostce
modułowej.
– pytania sprawdzające – umożliwią ci one sprawdzenie wiedzy teoretycznej
– ćwiczenia – pomogą ci one ukształtować umiejętności praktyczne w oparciu o nabytą
wcześniej wiedzę teoretyczną
– sprawdzian postępów – umożliwi ci on osobiste sprawdzenie własnej wiedzy umiejętności
z zakresu wykonawstwa aparatów stałych.
– sprawdzian osiągnięć – są to zestawy zadań, których zaleczenie potwierdza opanowanie
materiału całej jednostki modułowej
– literaturę uzupełniającą – jest to wykaz pozycji, które pomogą ci w opanowaniu
niezbędnej wiedzy
Jednostka modułowa pt." Modelowanie łuków zębowych" została podzielona na 3

podrozdziały, z których każdy zawiera materiał nauczania niezbędny do wykonania pełnych
łuków zębowych w wosku. Zanim jednak przystąpisz do wykonania ćwiczeń powinieneś/aś
odpowiedzieć na pytania sprawdzające. Znajdują się one w każdym rozdziale.
Pytania te umożliwią Ci sprawdzenie wiedzy teoretycznej przed przystąpieniem do ćwiczenia
praktycznego.
Po wykonaniu ćwiczenia praktycznego jednostki modułowej nauczyciel sprawdzi twoją

wiedzę i umiejętności przy pomocy pisemnego testu. Na końcu poradnika znajduje się
sprawdzian osiągnięć. który jest przykładowym testem sumującym.

3
322[09].Z1
Modelarstwo dentystyczne
322[09].Z1.01
Modelowanie zębów stałych
322[09].Z1.02
Schemat układu jednostek modułowych

4
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
 posługiwać się urządzeniami i akcesoriami do
zarabiania gipsu,
 odlewać modele,
 opracowywać algorytm postępowania przy
przygotowaniu modelu gipsowego,
 identyfikować materiały stosowane podczas
modelowania-rodzaje wosków modelowych
 wycinać zęby z łuków zębowych,
 identyfikować podstawowe kształty i cechy zębów
anatomicznych
 posługiwać się podstawowymi urządzeniami
wykorzystywanymi na stanowisku ( takim narzędziem jest np nożyk elektryczny),
 współpracować w grupie i pracować indywidualnie,
 analizować i wyciągać wnioski,
 oceniać swoje umiejętności,
 uczestniczyć w dyskusji,
 prezentować siebie i grupę, w której pracujesz,
 przestrzegać przepisów BHP.

5
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:
– określić zasady modelowania łuków zębowych,
– zaplanować realizację prac związanych z wykonywaniem modeli łuków zębowych,
– przygotować stanowisko do wykonania prac modelarskich zgodnie z wymaganiami
ergonomii,
– dobrać metodę i materiał do modelowania łuków zębowych,
– posłużyć się sprzętem do modelowania łuków zębowych,
– wykonać modelowanie zębów stojących obok siebie w łuku,
– odtworzyć punkty styczne,
– ukształtować trójkąty międzyzębowe,
– ukształtować powierzchnie zgryzowe do kontaktu z zębami przeciwstawnymi metodą tap-
tap,
– zaplanować przestrzeń dla wymodelowania zębów,
– zastosować różne metody modelowania zębów i łuków zębowych,
– wykonać modelowanie zębów tworzących część łuku zębowego wraz z dziąsłami w bloku
wosku,
– wykonać modelowanie powierzchni żujących zębów w łuku metodą nawarstwiania kropel
wosku,
– zlokalizować układ punktów kontaktu zębów przeciwstawnych i je odtworzyć,
– określić kierunki przesuwania się zębów w trakcie ruchów bocznych i doprzednich,
– odtworzyć grzbiety guzków zębowych i ich stożki,
– wykonać modelowanie powierzchni żujących zębów z uwzględnieniem możliwości
odtwarzania ruchów artykulacyjnych metodą nawarstwiania kropel wosku,
– dostosować budowę modelowanych zębów do odtwarzanych ruchów żucia,
– rozpoznać zmiany biomorfologiczne zębów,
– wymodelować zęby z uwzględnieniem ich zmian biomorfologicznych,
– dokonać oceny jakości wykonanych modeli,
– określić koszty wykonania modeli łuków zębowych,
– udokumentować wykonaną pracę,
– sporządzić ewidencję zużytego materiału,
– zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska.

6
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Zasady i etapy wykonywania modeli gipsowych łuków

zębowych
4.1.1. Materiał nauczania
Do praktycznego wymodelowania zębów w wosku potrzebne są modele szczęki i żuchwy

z łukami zębowymi, które połączone są w maksymalnym zaguzkowaniu. Modele należy odlać
z uprzednio przygotowanej formy silikonowej lub z wycisku.
Model, odlew czy matryca stanowią najdokładniejszą replikę miękkich i twardych tkanek
jamy ustnej pacjenta. Powinien być wykonany z materiału mocnego i odpornego na ścieranie,
ponieważ podlega siłom występującym podczas modelowania w wosku. Dokładność
sporządzonego modelu zależy od dokładności wycisku. Wszelkie usterki i niedokładności
utrwalone w wycisku anatomicznym, czy fantomowym, wykonanym w silikonie zostaną
uwidocznione także na modelu. Na dokładność modelu wpływa także rodzaj zastosowanego
do odlewania materiału. Najważniejsze cechy takiego materiału to zdolność do napływania
w trudno dostępne miejsca oraz ekspansja lub kurczenie podczas wiązania. Materiał na model
powinien być więc bardzo dokładny, stabilny objętościowo, wytrzymały, odporny na
ścieranie i odtwarzać drobne detale powierzchni. Materiał ten powinien być także wytrzymały
na działanie narzędzi stosowanych do modelowania w wosku, nawet, gdy metalowe ostrza
nożyków modelarskich będą się ślizgać po powierzchni modelu. Także kolor materiału
stosowanego do wykonania modelu ma znaczenie- powinien być kontrastowy w stosunku do
materiału, z którego wykonane są wyciski.
Najczęściej wykorzystywanym i najbardziej dokładnym z podstawowych materiałów do
sporządzania modeli jest gips. Do sporządzania modeli roboczych podczas modelowania
pełnych łuków zębowych wykorzystuje się żółty gips utwardzony. Kolor żółty w sposób
najdokładniejszy oddaje wszelkie szczegóły i detale w budowie anatomicznej zębów.
Prawidłowe postępowanie z gipsami jest warunkiem do uzyskania zadowalających
rezultatów. Postępowanie to składa się z kilku etapów: doboru odpowiedniej ilości proszku
i wody, mieszania i zalewania
Ustalenie proporcji proszku i wody

Stosunek ilości proszku i wody wpływa na konsystencję mieszaniny, jej wytrzymałość
oraz na wielkość ekspansji i czas wiązania. W praktyce: ilość wody odmierza się za pomocą
menzurki z podziałką. Podobnie postępuje się z proszkiem, należy jednak pamiętać, że
podziałka musi być w tym przypadku wagowa a nie objętościowa. Metodę tą stosuje się
najczęściej w przypadku gipsów syntetycznych III i IV klasy, w przypadku jednak gipsów
stosowanych podczas odlewania modeli diagnostycznych- skorzystamy z metody
uzupełniania płynu kolejnymi porcjami proszku gipsu. W przypadku korzystania z gipsów
syntetycznych, należy ściśle przestrzegać proporcji podawanych przez producenta na
opakowaniu- ponieważ od tego zależą właściwości uzyskanego modelu. Po odmierzeniu
ilości proszku i płynu wlewa się do miski całą porcję wody, a proszek małymi porcjami
dodaje się do niej, aż do pełnego nasycenia się gipsu. Pozwala to zmniejszyć ryzyko
zamknięcia bąbli powietrza w mieszaninie.

7
Rys. 1. Odmierzanie porcji gipsu i wody Rys. 2. Mieszanie składników gipsu
[Rys. własny] [Rys. własny]
Zarabianie
W miękkiej gumowej misce do wody wsypuje się proszek, i pozwala mu się nasączyć
wodą- minimalizuje to podczas wstępnego mieszania wprowadzenie ilości powietrza – proces
ten trwa ok. 30 sekund. Aby uzyskać gładką mieszaninę należy delikatnie mieszać proszek za
pomocą sztywnej łopatki- produkt powinien być mieszany energicznie, jednocześnie
dociskany do wewnętrznej powierzchni miski za pomocą łopatki, tak aby cały proszek był
zwilżony i jednolicie wymieszany z wodą. Przeciętny czas ręcznego mieszania wynosi
zwykle jedną minutę. Wymagana konsystencja dobrze rozrobionego gładkiego gipsu to
konsystencja gęstej śmietany.
Rys. 3. Rozrabianie gipsu.

[Rys. własny]
Sporządzanie modelu
Sporządzenie modelu rozpoczynamy od powleczenia formy silikonowej środkiem
zmniejszającym napięcie powierzchniowe silikonu. Ułatwi to lepsze przyleganie gipsu do
powierzchni formy. Następnie umieszczamy formę czy wycisk na stole wibracyjnym gdzie w
dalszej kolejności do formy zostaje małymi porcjami wprowadzona mieszanina gipsu z wodą.
Użycie wibratora powoduje „wypchnięcie” cząsteczek powierza z gipsu zapływającego w
szczeliny wycisku. Ponieważ podczas modelowania zębów należy wzorować się na zębach
przeciwstawnych, zalecane jest, aby w formę nakładać bardzo małymi porcjami papkę
gipsową przy pomocy narzędzia do modelowania.

8
Rys. 4. Zalewanie wycisku gipsem. [Rys. własny]
Niezależnie od tego, jakim gipsem wycisk jest odlewany, nie należy uwalniać owego
wycisku przed całkowitym związaniem masy. Gipsy pozostawia się do związania na okres
45-40 minut, po czym uwalnia się model i w odpowiedni sposób przycina model. W praktyce
uznaje się, że model uwalniany jest z wycisku po jego całkowitym wystygnięciu.
Dodatnie i ujemne katalizatory czasu wiązania

Na czas wiązania gipsu wpływają zastosowane metody praktyczne. Poprzez dodanie
odpowiednich substancji chemicznych można zmienić czas reakcji chemicznej.
Przyspieszacze są związkami chemicznymi, które zwiększają stopień reakcji w takim stopniu,
że czas wiązania zostaje zredukowany do kilku minut, zaś spowalniacze to takie substancje
chemiczne, które tężenie gipsu spowalniają. Na szybkość wiązania mieszaniny mają, więc
wpływ temperatura i wilgotność, rodzaj wybranej do rozrobienia wody, stosunek wody do
proszku oraz substancje celowo zmieniające czas tego wiązania. Należy jednak pamiętać, że
jednocześnie wraz z czasem procesu wiązania zmieniają się właściwości gipsu.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczenia:

1. Co to jest model?
2. Od czego zależy dokładność modelu?
3. Jakie podstawowe cechy powinien spełniać model?
4. Jaki kolor gipsu najlepiej uwidacznia detale modelu?
5. Na jakie etapy pracy można podzielić rozrabianie gipsu?
6. Ile wynosi przeciętny czas mieszania gipsu?
7. Jaką konsystencję powinien mieć dobrze rozrobiony gips?
8. Czemu służy użycie wibratora podczas odlewania wycisku?

9
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Odlej z formy silikonowej modele szczęki i żuchwy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować formę silikonową do pracy,
2) spryskać formę środkiem do zmniejszania napięcia powierzchniowego silikonu,
3) odmierzyć odpowiednią ilość proszku gipsu i wody,
4) wymieszać składniki ze sobą w gumowej misce,
5) doprowadzić masę do konsystencji gęstej śmietany,
6) ustawić formę silikonową na stole wibracyjnym,
7) przy pomocy cienkiej końcówki modelarzyka wprowadzić niewielką ilość gipsu na
powierzchnie żujące formy,
8) wprowadzić pozostałą część gipsu do formy,
9) poczekać do stężenia masy gipsowej w formie,
10) wyciągnąć twardy model gipsowy z formy,
11) ocenić jakość wykonanej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:

– forma silikonowa,
– gips utwardzony żółty,
– woda,
– gumowa miska do gipsu,
– łopatka do gipsu,
– stół wibracyjny,
– preparat do zmniejszania napięcia powierzchniowego silikonu.
Ćwiczenie 2
Opisz najważniejsze fizyko-chemiczne właściwości materiału przeznaczonego na
modele.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wskazać zalety materiału,
2) wskazać najczęściej stosowany materiał,
3) wskazać metody pracy materiałem,
4) wskazać jakie czynniki zewnętrzne mogą wpłynąć na czas wiązania gipsu

– kartka A4 papieru,
– notatki z zajęć.

10
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) scharakteryzować proces wykonania modelu? ð ð
2) wyjaśnić rolę środka zmniejszającego napięcie powierzchniowe ð ð
silikonu?
3) wyjaśnić przyczynę użycia stołu wibracyjnego? ð ð
4) podać czas wiązania gipsu? ð ð
5) wskazać cechy dobrze odlanego modelu? ð ð

11
4.2. Zasady modelowania łuków zębowych
Modelarstwo w technice dentystycznej jest sumą wiedzy teoretycznej i praktycznej.

Podstawowym warunkiem jest umiejętność prawidłowego modelowania, czyli nadawania
kształtu. Większość prac w technice opiera się na czynnościach modelarskich, które można
podzielić na zasadnicze i pomocnicze. Pierwsze czynności obejmują modelowanie kształtu
tkanek jak korony zębowe oraz modelowanie elementów jak szkielety, klamry, płyty protez.
Do czynności pomocniczych można zaliczyć kształtowanie w materiałach twardych jak gips
Jednym z najważniejszych działów w modelarstwie dentystycznym jest modelowanie

koron zębów stojących w łuku. Prawidłowe wymodelowanie koron uzależnione jest od
opanowania wiedzy z zakresu anatomii zębów oraz zapoznania się z techniką modelowania.
Ważne jest także odtworzenie wielkości zęba, uwzględnienie zgryzu, punktów i powierzchni
stycznych oraz dostosowanie koron do indywidualnych warunków w konkretnym przypadku.
Podczas modelowania wykorzystywana jest technika modelowania kropelkowego. Jest to
innymi słowami odbudowa i modelowanie powierzchni żujących zębów poprzez
nawarstwianie kropel wosku.
Narzędzia
W technice kropelkowej stosuje się różne instrumenty do modelowania: łukowato
wygięte sondy-nakraplacze, modelarzyki (inleye) oraz dodatkowe przyrządy do kształtowania
i wygładzania drobnych elementów anatomicznych jak bruzdy czy grzbiety guzków. Praca
przy pomocy tych narzędzi wygląda następująco: koniec zgłębnika należy ogrzewać nad
płomieniem palnika i nanosić krople wosku na model gipsowy i kolejne warstwy wosku w
takiej temperaturze, aby każda następna kropla nie powodowała niepożądanego stopienia
wcześniej uformowanego elementu. Jednak podczas tych czynności, topiony nad palnikiem
gazowym wosk najczęściej traci swoje właściwości poprzez nadmierne ogrzanie.
Rys. 5. Narzędzia do modelowania w wosku
Coraz częściej stosowane są także elektryczne nożyki do wosku, wyposażone w kilka

różnych, wymiennych końcówek. Nożyk ten łączy w sobie wiele zalet- końcówka nożyka jest
stale nagrzana, co zaoszczędza wiele czasu podczas modelowania- podczas pracy nie trzeba
pracować z palnikiem gazowym, nie trzeba nagrzewać instrumentu z woskiem nad
płomieniem- wystarczy gorącą końcówką nożyka nabrać odpowiednia porcję wosku.

12
Gwarantuje to efektywniejszą pracę poprzez wzmocnienie efektywności i precyzji
modelowanego elementu, nie następuje przegrzewanie wosków, przez co unika się ich
mocnego skurczu. Wówczas mogą być wymodelowane precyzyjnie nawet najdrobniejsze
elementy powierzchni żujących.
Rys. 6. Elektryczny nożyk do wosku
Materiały woskowe
Do modelowania metoda kropelkową używa się wszystkich rodzajów wosków
odlewowych, o różnych kolorach w poszczególnych etapach pracy. W miarę opanowywania
tej techniki można redukować liczbę kolorów, wprawny technik stosuje dwa lub jeden kolor
wosku. Woskom odlewowym stawia się wysokie wymagania pod względem twardości,
elastyczności, plastyczności, lepkości i temperaturze topnienia.
Rys. 7. Kolorowe woski odlewowe
Znajomość cech wosków jest istotna w ich wyborze do poszczególnych prac a ich
właściwości są różnorodne: są odporne na działanie wody, nie są tłuste spalają się także bez

13
pozostawienia zaległości. Najważniejsze jednak cechy wosków, maja wpływ na ich
właściwości. Są to: przedział topnienia, płynięcie, rozszerzalność termiczna, naprężenie
szczątkowe i wspomniane pozostałości po spalaniu.
Przedział topnienia – woski maja na tyle złożoną budowę, że nie można mówić o ich
ściśle określonej temperaturze topnienia- a raczej przedziale temperatur, w których dochodzi
do ich upłynnienia. Gdy w wysokiej temperaturze pewne składniki ulegają upłynnieniu, wosk
najpierw staje się plastyczny a następnie ulega upłynnieniu.
Płynięcie – cecha ta jest zależna od temperatury, składu wosku. Im wyższa temperatura

tym większe płynięcie wosku.
Rozszerzalność termiczna – wraz ze wzrostem temperatury, zwiększa się objętość wosku,

zaś gdy temperatura opada, wosk tężeje i zmniejsza swoją objętość. Jest to ważna informacja,
ponieważ podczas modelowania, nawet niewielka zmiana temperatury może spowodować
istotną zmianę wymiarów modelowanej pracy.
Naprężenie szczątkowe powstaje w wosku podczas jego ogrzewania, chłodzenia,

zginania i wygładzania powierzchni. Naprężenie powstaje w wosku gdy jest ciałem stałym,
zostaje uwolnione w trakcie jego ogrzewania, gdyż wtedy jego molekuły maja zdolność
poruszania się. Uwolnienie naprężenia w wyższych temperaturach może spowodować zmiany
kształtu pracy. Należy więc pamiętać by pracować ciepłym narzędziem nawet podczas
wygładzania powierzchni.
Pozostałości po spalaniu to cecha wykorzystywana podczas wykonywania koron,

mostów i innych elementów odlewanych ze stopów stali. Niezwykle ważne jest by podczas
wygrzewania w piecu, w wysokich temperaturach wosk spalał się całkowicie, nie
pozostawiając zaległości, które mogłyby mieć wpływ na dokładność brzegów uzupełnienia.
Anatomia zębów w technice modelowania.

Modelowanie zębów w pełnym łuku służy ćwiczeniom odbudowy zębów, a co z a tym
idzie ćwiczeniom przygotowującym do wykonywania koron i mostów. To z kolei, wiąże się
ze znajomością anatomii i roli każdej z tkanek jamy ustnej, co ma na celu wypracowanie
umiejętności wiernego odtwarzania kształtów oraz zachowania symetrii i odpowiedniej skali.
Przede wszystkim, zęby w łukach powinny mieć pełen kontakt czynnościowy z zębami
przeciwstawnymi, co w jamie ustnej zapewniłoby jak najbardziej osiowe przekazywanie sił
żucia na przyzębie. Wymodelowane zęby powinny więc ślizgać się bez przeszkód po
powierzchni zębów antagonistycznych, nie powinny hamować ruchów żuchwy,
i doprowadzać do przeciążenia przyzębia.

14
Rys. 8. Kontakty okluzyjne [Rys własny na podstawie: Shillinburg H., Hobo S., Whitsett C., D.: Protezy
stałe]
Nieprawidłowe ukształtowanie powierzchni żujących prowadzi do wadliwych kontaktów

i szkodliwych przesunięć poziomych zębów. Brak kontaktów okluzyjnych, spowoduje
w warunkach jamy ustnej przemieszczanie się zębów.
Ponadto, prawidłowo ukształtowany łuk zębowy charakteryzują następujące cechy:

– zęby uszeregowane są symetrycznie i w stałej kolejności,
– linia łącząca punkty w miejscach najbardziej wypukłych powierzchni licowych koron
zębów tworzy łuk. W szczęce ma on kształt ½ elipsy zaś w żuchwie paraboli,
– poszczególne zęby sąsiednie przylegają do siebie miejscami stycznymi tj najbardziej
uwypuklonymi częściami powierzchni stycznych.
Rys.9. Punkty styczne zębów. [3]
– wargowo-językowe i policzkowo-językowe osie każdej pary zębów jednoimiennych

przecinają się na linii strzałkowej,

15
– zęby górne nie tkwią w szczęce pionowo, lecz nachylone są osiami długimi zbieżnie ku
górze. Dzięki temu, korzenie ich są położone zbieżnie ku sobie, a linia łącząca ich
wierzchołki tworzy ½ elipsy o mniejszych rozmiarach niż ½ elipsy łuku zębowego,
– zęby boczne kontaktują się z powierzchniami żującymi w ten sposób, że guzki językowe
zębów górnych znajdują się w bruzdach przednio-tylnych zębów dolnych,
– guzki policzkowe zębów górnych zachodzą nieco na powierzchnie policzkowe zębów
dolnych, natomiast guzki policzkowe zębów dolnych znajdują się w bruzdach przednio-
tylnych zębów górnych.
Kształt każdego zęba ma określone cechy czynnościowe, które zawsze powinny być
odtworzone. Ząb ma sobie właściwą wypukłość anatomiczną, która powinna zapewnić
ochronę przyzębia brzeżnego. Powinny, więc zostać odtworzone kontakty anatomiczne
powierzchni, w celu ochrony brodawek międzyzębowych. Punkt kontaktu powinien zostać
ułożony nad brodawką międzyzębową.
Rys. 10. Wypukłości anatomiczne

[Rys własny na podstawie: Shillinburg H., Hobo S., Whitsett C., D.: Protezy stałe]
Tak zwane cechy krzywizny służą do ochrony przyzębia, należy jednak pamiętać, iż zbyt
duże wypukłości powodują powstanie miejsc podchodzących, które uniemożliwiają
oczyszczanie się zębów. Podobnie powinno się odtworzyć krzywizny poziome powierzchni
przedsionkowych, w taki sposób, aby nie powstawał zachyłki dla resztek pokarmowych:
Rys. 11. Wypukłości krzywizn powierzchni wargowej i językowej

[Rys własny na podstawie: Shillinburg H., Hobo S., Whitsett C., D.: Protezy stałe].
16
Jeżeli punkty kontaktu zostaną wymodelowane w sposób zbyt wystający, powstaną zbyt
duże nisze międzyzębowe które w jamie ustnej nie zostałyby wypełnione tkanką. W takich
sytuacjach uniemożliwione jest samooczyszczanie się, w tych przestrzeniach mogą odkładać
się różnego typu osady, a co za tym idzie mogą powstawać stany zapalne i uszkodzenia
przyzębia.
Jeżeli punkty kontaktu zostaną wymodelowane zbyt wysoko, jeśli spojrzymy na łuk od
strony powierzchni żujących, zobaczymy, iż punkty te leżą na linii połączenia bruzd
środkowych a nie za daleko, w kierunku policzkowym lub językowym. W takich
przypadkach, powstaje nieproporcjonalnie duża przestrzeń dla brodawki, międzyzębowej,
której ona nie jest w stanie wypełnić:
Rys. 12. Punkty kontaktu wymodelowane zbyt wysoko

Jeżeli zaś punkty kontaktu będą zbyt wypukłe może dojść do zgniecenia brodawki
międzyzębowej i jej zaniku:
Rys. 13. Punkty kontaktu zbyt wypukłe.

Kształtowanie powierzchni wargowych sprowadza się do wyrównania wargowego zębów

sąsiednich, dzięki czemu wymodelowany ząb nie wystaje z szeregu zębowego.
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczenia:

1. Jakie wyróżniamy czynności modelarskie?
2. Od czego uzależnione jest prawidłowe wymodelowanie zębów?
3. Na czym polega metoda kropelkowa?
4. Jakie narzędzia wykorzystujemy podczas modelowania?
5. Jakie zalety posiada nożyk elektryczny?
6. Jakie są najważniejsze właściwości wosku?
4.2.3. Ćwiczenia
17
Ćwiczenie 1
Scharakteryzuj zasady modelowania kontaktów anatomicznych w celu ochrony brodawek
międzyzębowych.

1) dokonać analizy modeli gipsowych szczęki i żuchwy.
2) opisać definicję modelowania kropelkowego,
3) opisać zasady modelowania kropelkowego,
4) opisać cel modelowania łuków zębowych metodą kropelkową,
5) opisać narzędzia wykorzystywane w pracy,
6) opisać materiały wykorzystywane w pracy,
7) opisać właściwości wykorzystywanych materiałów,
8) opisać podstawowe zagadnienia anatomii i morfologii zębów,
9) opisać rolę budowy zębów.

– modele gipsowe szczęki i żuchwy,
– kartka papieru A4,
– ołówek,
Ćwiczenie 2
Scharakteryzuj podstawowe cechy prawidłowo ukształtowanego łuku zębowego.
Aby poprawnie wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy modeli szczęki i żuchwy,
2) wskazać role łuku zębowego,
3) wskazać podstawowe cechy prawidłowo ukształtowanego łuku zębowego,
4) wskazać rolę cech czynnościowych,
5) wskazać skutki nieprawidłowości w budowie zębów w łuku zębowym.

– tablice i przezrocza,
– kartka papieru A4,
– ołówek,

18
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić podstawowe cechy ukształtowania punktów stycznych? ð ð
2) scharakteryzować sposoby unikania miejsc podchodzących w łuku ð ð
zębowym?
3) wymienić cechy prawidłowo ukształtowanego łuku zębowego? ð ð
4) określić skutki nieprawidłowych kontaktów stycznych zębów? ð ð
5) określić najbardziej przydatne przy modelowaniu właściwości ð ð
wosku?

19
4.3. Metody modelowania łuków zębowych
Modelowanie kropelkowe wg Andrzeja Krocina.

W dokładnym modelowaniu metodą kropelkową na modelach fantomowych Andrzeja
Krocina ważna jest nie tylko praktyka: liczy się przede wszystkim wiedza zakresu anatomii
każdego z zębów.. Najistotniejsze jest, więc najpierw zaznajomienie z powierzchniami koron
zębów jak tez z ich krawędziami. Należy rozpatrzeć układ zębów względem siebie,
przeanalizować prawidłowości istniejące we wzajemnym stosunku zębów do ich sąsiadów,
a więc prawidłowy kształt łuków zębowych w szczęce i w żuchwie.
Po zapoznaniu się z anatomią zębów należy jeszcze dokładniej przestudiować
zachodzące stosunki powierzchni żujących w zwarciu centralnym i artykulacji. Jest to
niezbędne do prawidłowego odtworzenia powierzchni zwarciowej. Wypukłości powierzchni
żujących, guzki i listwy są tak ukształtowane i umiejscowione do zębów przeciwstawnych, że
podczas czynności żucia harmonijnie przesuwają się wzajemnie, powodując skuteczne
rozdrabnianie i miażdżenie pokarmu.
Powierzchnie styczne koron zębów są zbieżne w kierunku szyjki i powierzchni

językowej, natomiast powierzchnie licowe i językowe zębów przednich w kierunku brzegu
siecznego, a zębów bocznych w kierunku powierzchni żującej. Powierzchnie u trzonowców
są także zbieżne w kierunku powierzchni tylnej.
Korony zębów przednich mają cztery powierzchnie i brzeg sieczny, natomiast korony
zębów bocznych posiadają pięć powierzchni:
– powierzchnia zewnętrzna, na zębach przednich zwana wargową, na bocznych policzkową,
– powierzchnia wewnętrzna, nazywana językową lub podniebienną,
– powierzchnia styczna przyśrodkowa i boczna – w odniesieniu do zębów przednich,
– powierzchnia styczna przednia i tylnia – w odniesieniu do zębów bocznych,
– powierzchnia żująca – jest pokryta guzkami i występuje na zębach bocznych.
Na krawędzi zęba rozróżnia się kilka krawędzi- linii. Korony zębów przednich mają
cztery krawędzie i brzeg sieczny:
– krawędź wargowo-przyśrodkowa,
– krawędź wargowo-boczna,
– krawędź językowo-przyśrodkowa,
– krawędź językowa boczna,
– brzeg sieczny lub krawędź sieczna.
Modelowanie zębów metodą Krocina opiera się na zasadzie budowania poszczególnych

bruzd i listew w ustalonej kolejności. Każdy z etapów charakteryzuje się innym kolorem
wosku z którego są wykonane. Przed przystąpieniem do modelowania spiłowuje się poziomo
powierzchnię żującą zęba- aż do momentu zniknięcia bruzd. Następnie, na oszlifowanej
powierzchni zaznacza się punktami rzuty szczytów guzków: Należy wykreślić następujące
linie: oś strzałkową i poprzeczną oszlifowanej powierzchni.

20
Rys. 14. Linie pomocnicze na oszlifowanym zębie
[ Fot.Michał Sarmacki]
Po wyznaczeniu punktów szczytów guzków, na oszlifowanej powierzchni

rozrysowujemy etapami poszczególne segmenty powierzchni żującej zęba – w tym przypadku
przedtrzonowego dolnego, oznaczając je kolorami:
Znaczenie kolorów:
– biały-stożki
– czerwony-segmenty poprzeczne
– zielony-segmenty strzałkowe
– niebieski-segmenty brzeżne
Rys. 15. Etapy nakładania 4 kolorów wosku

[Rysunek własny]
Następnie modelowanie przeprowadza się w czterech etapach:
Etap I. W miejscach zaznaczonych punktami, określającymi punkt szczytów guzków

nanosi się krople białego wosku, i modeluje dwa zaokrąglone stożki. Stożki powinny mieć
wysokość naturalnej wielkości guzków. Stożki powinny być tak ukształtowane, aby przy
ruchach artykulacyjnych nie następował ich kontakt z zębami przeciwstawnymi.

21
Rys. 16. Wymodelowane stożki
[fot. Michał Sarnacki]
Etap II. Po wymodelowaniu stożków przystępuje się do modelowania segmentów bruzd

z czerwonego wosku: tworzą one wypukłe powierzchnie, a ich stoki wewnętrzne tworzą
bruzdę środkową.
Rys. 17. Wymodelowane bruzdy guzków

Etap III. Segmenty strzałkowe modeluje się z wosku zielonego. Od strony policzkowej
i podniebiennej segmenty te opadają w kierunku obydwu powierzchni stycznych w sposób
odpowiadający kształtom guzków.
Rys. 18. Wymodelowane segmenty strzałkowe

Etap IV. Z niebieskiego wosku modeluje się obie listwy brzeżne. Po zakończeniu
nanoszenia wosku powstałe samoistnie bruzdy wygładza się rozgrzanym instrumentem do
modelowania bruzd lub nożykiem elektrycznym.

22
Rys. 19. Wymodelowane listwy brzeżne
Ważne jest, aby każdy kolejny etap stanowił odrębna pracę, która powinna być
zakończona przed przystąpieniem do kolejnego etapu. Niewskazane jest wygładzanie
gotowego, wymodelowanego zęba nad palnikiem, ponieważ istnieje ryzyko zniszczenia
precyzyjnego ukształtowania powierzchni żującej.
Modelowanie kropelkowe wg Renferta- na przykładzie pierwszego zęba trzonowego

górnego.
Modelowanie metodą Renferta wymaga przygotowania doskonałego modelu gipsowego
oraz szerokiej znajomości anatomii zęba- a także znajomości funkcji każdego z elementów
anatomii zęba. Metoda ta wymaga także używania określonej wysokiej jakości wosków oraz
narzędzi: elektrycznego nożyka do wosku oraz wosków przystosowanych do modelowania
przy pomocy wspomnianego nożyka elektrycznego. Woski maja różną twardość i płynięcie a
do budowania poszczególnych warstw przeznaczony jest wosk w odpowiednim kolorze.
Modelowanie rozpoczynamy od odlania modelu gipsowego z wycisku przy użyciu gipsu
utwardzonego III lub IV klasy, oraz na usunięciu przy pomocy metalowego freza warstw
gipsu, aż do całkowitego zniwelowania części powierzchni stron żujących. Modelowanie
można rozpocząć tylko wtedy, jeśli model gipsowy jest idealnie suchy- wilgotny model nie
pozwoli na wnikanie wosku w strukturę gipsu.
Krok pierwszy to modelowanie przy pomocy nożyka elektrycznego z końcówką grubszej
sondy- zaczynamy formować mezjalno-policzkowy szczyt guzka- ważne jest określenie
właściwej lokalizacji guzka- zbyt zbliżony do środka zęba „zamknie” koronę, zbyt daleko od
srodka zęba- korona będzie zbyt szeroka w obwodzie- w okolicy powierzchni żującej. Po
wymodelowaniu nakraplamy wosk w celu zbudowania dystalno-policzkowego szczytu guzka.
Rys. 20. Modelowanie guzka mezjalno-policzkowego Rys. 21. Modelowanie guzka dystalno-
policzkowego

23
Punkty kontaktowe powinny zostać sprawdzone w artykulatorze – dokonać wstępnych
poprawek – jeśli guzki są za niskie-dokładamy materiału, jeśli zbyt długie – nadmiar
materiału zbieramy. Ważne są także kontakty zwarciowe oraz interokluzyjny odstęp guzków.
Po korekcie uzupełniamy listwę brzeżną guzków policzkowych. Wówczas można zacząć
modelowanie guzków podniebiennych. W przypadku guzka mezjalno-podniebiennego
pozycja wierzchołka jest określona przez funkcjonalne ruchy żuchwy, która dąży do pełnego
kontaktu w okluzji – zgryz należy więc sprawdzać od strony podniebiennej.
Rys. 22. Modelowanie guzka podniebiennego
Następnie uzupełniamy woskiem listwy brzeżne mezjalne i dystalne, a także od strony

zgryzowej. Aby uzupełnić całkowicie powierzchnię dystalną formujemy wypukłe punkty
styczne, dokonując jednocześnie kontroli przy pomocy kalki. Należy wymodelować także
zarysy guzków policzkowych i podniebiennych-podczas uzupełniania zewnętrznych zarysów
zęba, jednocześnie je modelujemy i nadajemy indywidualny kształt.
Rys. 23. Modelowanie strony dystalnej Rys. 24. Modelowanie zarysów guzków
policzkowych
Woskową powierzchnię modelowanego zęba oczyszczamy i wygładzamy przy pomocy

pędzla do wosku. Gotowy wymodelowany zarys zewnętrzny przypomina od strony żującej
rybi pysk. Po kontroli zwarcia rozpoczynamy modelowanie wału trójkątnego guzka mezjalno
policzkowego – każdy wymodelowany guzek powinien zostać poddany kontroli w zwarciu
przy pomocy kalki okluzyjnej- pierwsze punkty podparcia ukazuj się na wymodelowanym
stoku-punkt kontaktowy zaznaczony jest przez dystalno – policzkowy guzek dolnego zęba w
żuchwie.
Następnie modelujemy na mezjalno-podniebiennym guzku wał trójkątny przylegający
do centralnej bruzdy a dalej drugi punkt podparcia poniżej mezjalno-podniebiennego

24
wierzchołka guzka i poddajemy kontroli w zwarciu- Nadmiar materiału woskowego
zdejmujemy przy pomocy modelarzyka.
Rys. 25. Modelowania pierwszych punktów podparcia Rys. 26. Modelowanie stoku guzka podniebiennego
W dalszej kolejności kształtujemy listwę pomocniczą, której celem jest uzupełnienie

guzka dystalno-policzkowego, a od samego wierzchołka dystalno-policzkowego ciagniemy
małą pochyłość. Nastepnie prowadzimy listwę pomocniczą aż do przestrzeni aproksymalnej
zęba trzonowego drugiego. Na tej listwie znajduje się punkt podparcia z listwami
aproksymalnymi zęba trzonowego drugiego górnego oraz zęba trzonowego pierwszego
górnego. Podobnie modelujemy także listwę pomocniczą guzka mezjalno-podniebiennego.
Do pełnego kształtu pozostaje wymodelować tylko tylną pomocniczą listwę przy guzku
mezjalno-policzkowym oraz uzupełnić przednią listwę brzeżną.
Rys. 27. Modelowanie dystalnej listwy brzeżnej Rys. 28. Modelowanie mezjalnej listwy brzeżnej
Rys. 29. Gotowa, wymodelowana korona

25
Modelowanie kropelkowe wg Slavicka
Modelowanie kropelkowe metodą Slavicka rozpoczynamy od przygotowania modeli
szczęki i żuchwy z gipsu twardego III lub IV klasy. Powierzchnia modeli powinna być gładka
i bezbłędna – pozbawiona pęcherzy powietrza i artefaktów. Zestawienie tych modeli powinno
odbywać się w sposób jak najbardziej swobodny.
Na gotowych wysuszonych modelach ostrym ołówkiem kopiowym należy zaznaczyć osie
długie zębów – zaczynając od kłów a kończąc na zębach trzonowych. Linia ta powinna
przebiegać od szczytów guzków policzkowych do środka powierzchni policzkowej przy
brzegu przyszyjkowym. W celu uwidocznienia przebiegu brzegów siecznych i guzków
w łuku zębowym, ołówkiem zaznaczamy także linię, która łączy guzki policzkowe zębów
bocznych z brzegami siecznymi, a następnie linię na guzkach podniebiennych.. Linie te
dostarczają następujących informacji:
– zęby przednie i boczne szczęki tworzą wygląd estetyczny
– guzki policzkowe w szczęce są spiczaste i ostre
– podniebienne guzki zębów przedtrzonowych i trzonowych są lekko zaokrąglone
– odstęp między liniami łączącymi guzki jest jednakowy w szczęce i żuchwie
Linie łączące guzki w żuchwie zaznaczamy w taki sam sposób jak w szczęce, jednak tutaj
policzkowe guzki pochylone są dojęzykowo, są silnie uwypuklone. Linia łącząca dolne brzegi
sieczne z guzkami policzkowymi tworzy całość.
Rys. 30. Zaznaczone linie łączące guzki w żuchwie.
Zaleca się, aby do praktycznego ćwiczenia modelowania ta metodą posiadać pod ręką
drugi komplet identycznych modeli, na których można się wzorować podczas pracy. Na
model należy przenieść punkty odniesienia, które zaznaczą prawidłowe położenie środków
zarówno guzków policzkowych jak i podniebiennych- Najpierw zaznacza się kolorem
niebieskim guzki tnące, a czerwonym woskiem guzki środkowe. W dalszej kolejności na
oszlifowane powierzchnie zwarciowe przenosimy guzki policzkowe zwracając uwagę żeby
ich środki leżały blisko powierzchni policzkowej oraz żeby odstęp od guzka do guzka był
jednakowy.
Po połączeniu punktów odniesienia linią 1 i 2 uzyskujemy miejsce przecięcia linii, które
wyznaczają środki guzków podniebiennych w zębach przedtrzonowych. Kolejna linia, której
punktami odniesienia są mezjalne brzeg sieczny bocznego siekacza i środkowa bruzda
drugiego zęba trzonowego wyznacza miejsca przecięcia z liniami 1 i 2 gdzie przebiega
dokładnie przez położenie podniebiennych guzków zębów przedtrzonowych. Czwarta linia
powinna zostać wykreślona od wierzchołka kła do szczytu guzka mezjalno podniebiennego
drugiego zęba trzonowego. Na tej linii leżą środki guzków podniebiennych pierwszego zęba
trzonowego. Jeśli połączymy jedną linią guzek policzkowy pierwszego zęba przedtrzonowego
z leżącym po przeciwnej stronie guzkiem dystalno-policzkowym pierwszego zęba

26
trzonowego, to miejsce przecięcia z linia 4 wyznaczy dokładne położenie guzka mezjalno-
podniebiennego.
Rys. 31. Punkty odniesienia przeniesione na górny łuk zębowy.
Także w żuchwie występują zasady przyporządkowania guzków, według których można

dokładnie przenieść środki guzków na oszlifowane powierzchnie zwarciowe. Punktem
odniesienia do ustalenia guzków tnących pierwszego i drugiego zęba przedtrzonowego jest
brzeg dystalno- policzkowy pierwszego zęba trzonowego po przeciwnej stronie łuku
zębowego. Jeśli połączymy linią guzki miażdżące obu prawych zębów dolnych
przedtrzonowych z tym punktem odniesienia, to linia ta przebiegać będzie przez guzki
językowe zębów przedtrzonowych. Podobnie jak w szczęce- pierwszy ząb przedtrzonowy
wraz z guzkiem językowym jest bardziej zrotowany w stronę mezjalną niż drugi ząb
przedtrzonowy. W przypadku, gdy drugi ząb przedtrzonowy jest trójguzkowy, linia łącząca
przecina bruzdę oddzielającą od siebie guzki językowe.
Rys.32. Punkty odniesienia przeniesione na dolny łuk zębowy
Gdy połączymy guzek policzkowy pierwszego zęba przedtrzonowego po lewej stronie ze

środkowym guzkiem miażdżącym pierwszego zęba trzonowego po prawej stronie, to linia ta
przetnie mezjalno-językowy guzek tnący pierwszego zęba trzonowego. Na tym samym zębie,

27
dystalny guzek językowy znajduje się w tej samej odległości od guzka mezjalnego, co ten od
guzka drugiego zęba przedtrzonowego.
Zarówno w górnym pierwszym ale i w dolnym pierwszym zębie trzonowym można
zaobserwować kontakty triadowe- nazywane są one kluczem zwarcia. Pierwsze zęby
trzonowe są pierwszymi zębami stałymi, które w okresie wzrostu, dzięki kontaktom
triasowym uzyskują całkowicie stabilne położenie w stosunku do siebie. Jest to warunkiem
tego, żeby w uzębieniu stałym relacje zwarciowe miały podparcie.
Etapy wykonania modelowania zębów bocznych metodą Slavicka

Ćwiczenie z modelowaniem w wosku należy wykonać w artykulatorze – ponieważ
bardzo ważne jest by naśladować wszystkie ruchy żuchwy w stawie skroniowo-żuchwowym.
Etap I – Aby praca wymodelowana w wosku lepiej łączyły się z gipsową powierzchnią,
pokrywamy ją bezbarwnym woskiem klejącym, który nanosimy na gips w stanie bardzo
gorącym. Wówczas bardzo dobrze wnika on w gips. Przezroczysta barwa wosku pozwała na
zachowanie widocznych oznaczeń na powierzchni gipsu.
Etap II – Polega na wymodelowaniu na powierzchni gipsu stożków. Oznaczają one
środki guzków. Określone elementy powierzchni zwarciowych modelujemy
w kolorowym wosku:
– kolor czerwony – elementy centrycznego zwarcia aktywnego i biernego
– kolor niebieski- stożki guzków tnących
– kolor żółty – estetyczne elementy guzków policzkowych
– kolor zielony – wszystkie elementy powierzchni zwarciowej, które nie kontaktują się ze
sobą w maksymalnym zaguzkowaniu
Stożki guzków powinny dokładnie określać i zaznaczać szczyty guzków. Najpierw

nanosimy małe czerwone podstawy guzków środkowych, a niebieskie dla guzków tnących.
Ten etap pracy można określać mianem szkicowania.
Rys. 33. Podstawy stożków na powierzchniach zwarciowych
Etap III – Najpierw modelujemy stożki górnych policzkowych guzków tnących aż do

uzyskania prawidłowej długości. Jest jedna podstawowa metoda określania długości stożków:
szczyty stożków dla guzków tnących obu zębów przedtrzonowych leżą na jednej linii
z wierzchołkiem kła – można więc położyć płytkę okluzyjną na górnym łuku zębowym
i sprawdzić długość stożków. Szczyty stożków pierwszego zęba przedtrzonowego powinny

28
dotykać płaszczyzny okluzyjnej. Krzywizna guzka tnącego wznosić się powinna lekko do tyłu
od drugiego zęba trzonowego.
Rys. 34. Niebieskie stożki pokazują położenie i długość policzkowych guzków tnących
Etap IV – następnie modelujemy elementy zwarcia centralnego. Najpierw pojedynczo

modelujemy listewki brzeżne zębów przedtrzonowych- po stronie mezjalnej, zaczynając od
zęba pierwszego przedtrzonowego. Leżą one o ok. 0,5mm do 1mm powyżej punktów
kontaktowych między zębami. Podczas pracy należy się wzorować sytuacją po przeciwnej,
nieoszlifowanej stronie modelu. Należy zostawić wyraźną przerwę między zębami
przedtrzonowymi i trzonowymi. Na koniec powinny zostać odbudowane wewnętrzne strony
trójkątnych wałów policzkowych guzków pierwszego zęba trzonowego, oraz delikatne
wymodelowanie połączenie z guzkiem mezjalno-podniebiennym. Wszystkie elementy zęba,
powinny być wypukłe.
Rys. 35. Wymodelowane listwy brzeżne
Etap V – Rozpoczynamy pracę żółtym woskiem: modelujemy odpowiedni kształt

powierzchni policzkowych górnych zębów bocznych. Nie wolno przy tym ani skrócić ani
przekroczyć długości stożków. Należy zwrócić uwagę na harmonijny kształt pracy oraz na
zachowanie przerwy między guzkami policzkowymi pierwszego zęba trzonowego.

29
Rys. 36. Odbudowane powierzchnie policzkowe guzków
Etap VI – Przystępujemy do modelowania stożków dla zwarcia aktywnego – tworzą

one środki guzków miażdżących w szczęce. Także tutaj zaleca się użycie płytki zwarciowej.
Podniebienny guzek pierwszego zęba przedtrzonowego jest o ok. 0,5 mm krótszy od guzka
policzkowego. Największy guzek – mezjalno-podniebienny jest dłuższy o ok. 1-1,5 mm od
guzka mezjalno-policzkowego. Szczyt tego guzka stanowi zarazem najgłębszy punkt górnego
łuku zębowego. Długość guzka policzkowego i dystalno-podniebiennego jest taka sama.
Rys. 37. Wymodelowane w wosku stożki dla guzków miażdżących w szczęce.
Etap VII – Uzupełniamy czerwonym woskiem elementy językowe górnych guzków

miażdżących- należy pilnować wysokości stożków guzków, nie wolno także zmienić
mezjalnego brzegu stożka, który stanowi środek mezjalno-podniebiennego guzka pierwszego
zeba trzonowego.
Etap VIII – Modelowanie przy pomocy zielonego wosku stoków policzkowych
guzków tnących w szczęce. Powierzchnią prowadzenia jest tutaj wąska grań, łącząca
mezjalną listewkę brzeżną z mezjalno-policzkowym guzkiem. Powierzchnia ta powinna być
pod lekkim katem bardziej stroma od takiej samej powierzchni prowadzenia drugiego zeba
trzonowego. Rezultaty pracy można w każdej chwili sprawdzać za pomocą białej kalki
dystansowej.

30
Rys. 38. Kontrola zwarcia za pomocą kalki dystansowej.
Etap IX – Na tym stadium pracy odtwarzamy wszystkie kontakty guzków- jedyny

kontakt triasowy szczeki i żuchwy może wystąpić tylko w bruździe środkowej zębów
trzonowych. Do wygładzania elementów zwarciowych i wykonywania bruzd stosujemy
modelarzy, nadmiar wiórek z woskowego elementy usuwamy za pomocą pędzelka. Pędzelek
spełnia także inną rolę- wygładza woskową strukturę. Ostatnim elementem modelowanym
jest mezjalna grań na policzkowym guzku tnącym górnego drugiego zęba przedtrzonowego-
biegnie ona jako wąska listewka od mezjalnej listewki brzeżnej do guzka policzkowego i jego
szczytu.
1 2
Rys. 39. (1) Wymodelowana powierzchnia zwarciowa górnego pierwszego trzonowca i powierzchnia
protruzyjna na drugim zębie przedtrzonowym
Rys. 40. (2) Wymodelowany w wosku ząb przedtrzonowy drugi i trzonowy pierwszy.
Etap X – Bierne zwarcie na zębach przedtrzonowych szczęki występuje wyłącznie na

listewkach brzeżnych – cała pozostała powierzchnia tworzy jedność czynnościową i dalej
modelowana jest kolorem zielonym. Najpierw nadajemy kształt trójkątnym wałom guzka
tnącego policzkowego i wykonujemy połączenie z dystalną listewką brzeżną – Powierzchnia
prowadzenia stoku mezjalnego guzka musi pozostać nietknięta. Ostateczny kształt nadajemy
modelarzykiem. Każdy etap pracy należy sprawdzać w artykulatorze.

31
1 2
Rys. 41. (1)Powierzchnia protruzyjna na mezjalno-policzkowym stoku górnego pierwszego zęba
przedtrzonowego.
Rys. 42. (2) Ukształtowane i wymodelowane powierzchnie zwarciowe zębów bocznych w szczęce
Modelowanie zębów przednich

Etap I – Idealny kontakt przednich zębów dolnych i górnych spoczywa na płaskiej
górnej podniebiennej powierzchni zwarciowej. Przystępując do modelowania, należy
najpierw przygotować model gipsowy: frezem z twardego metalu zbieramy gipsowe
powierzchnie podniebienne zębów od siekacza centralnego do kła – tylko z jednej strony
łuku. Skracamy także brzegi sieczne o około 1,5-2 mm. Następnie podobnie jak w przypadku
zębów bocznych powierzchnię gipsową pokrywamy bezbarwnym woskiem kleistym. Kolejną
czynnością jest odtworzenie biernego zwarcia czerwonym woskiem. Kontakty z dolnymi
z dolnymi brzegami siecznymi wznoszą się w stronę brzegów siecznych. Przejście na listewkę
brzeżną górnego zęba przedtrzonowego przebiega harmonijnie.
Rys. 43. Kontakt zębów dolnych i górnych Rys. 44. Odbudowa zwarcia
Etap II – Na zębie przyśrodkowym i bocznym przednim odbudowujemy guzki

używając do tego wosku zielonego- na wysokości kontaktów modelujemy wyraźny stopień,
który oznacza przejście płaskiego prowadzenia zębów przednich w strome. Na mezjalno-
podniebiennej listewce brzeżnej kła nanosimy wosk na powierzchnię prowadzenia-w stronę
brzegu siecznego. Ta prosta podniebienna musi być wymodelowana na tyle stromo, żeby
mogła przejąć prowadzenie w laterotruzji.
Nastepnie przystępujemy do końcowego modelowania pozostałych powierzchni zębów.
Końcowy efekt przedstawia poniżej zamieszczone zdjęcie. Na zębach przednich, os strony

32
językowej widoczne są czerwone punkty, które przedstawiają faktyczny stan kontaktów
z żuchwą.
Rys.45. Wymodelowane w wosku zęby przednie i boczne
Ostatnia z metod modelowania – metoda Slavicka, choć bardzo przypomina

kropelkowe nakładanie warstw z metody Andrzeja Krocina, jest metodą najtrudniejszą ze
wszystkich i wymagającą dużego nakładu pracy oraz doskonałej znajomości anatomii
i morfologii zębów. Jest jednak idealnym odwzorowaniem roli każdego z elementów anatomii
zęba.
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do ćwiczeń.

1. Jak ukształtowane są wypukłości powierzchni żujących w stosunku do zębów
przeciwstawnych?
2. Jakie wyróżniamy powierzchnie zębów?
3. Na czym opiera się metoda modelowania wg Krocina?
4. W jakim kolorze wosku modelujemy segmenty strzałkowe w metodzie wg Krocina?
5. Jakiej klasy gipsu używamy do wykonania modelu w metodzie wg rRenferta?
6. Od czego rozpoczynamy modelowanie w metodzie wg Renferta?
7. Jaki kształt ma gotowy wymodelowany zarys zewnętrzny zęba trzonowego w metodzie
wg Renferta?
8. Jak przebiega linia oznaczająca osie długie zębów w metodzie wg Slavicka
9. Jakich informacji dostarcza linia łącząca guzki policzkowe?
10. Co to jest klucz zwarcia?
11. Jakim kolorem oznaczamy guzki tnące?
12. O ile jest dłuższy guzek mezjalno-podniebienny w pierwszym zębie trzonowym górnym
od guzka mezjalno-policzkowego?

33
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonywanie na modelach gipsowych powierzchni żujących metodą kropelkową wg
Krocina.

1) przygotować modele gipsowe szczęki i żuchwy,
2) przygotować niezbędne narzędzia i materiały woskowe,
3) przystąpić do modelowania,
4) wymodelować stożki guzków zębów w kolorze białym,
5) wymodelować powierzchnie stoków guzków w kolorze czerwonym,
6) wymodelować powierzchnie strzałkowe w kolorze zielonym,
7) wymodelować listwy brzeżne w kolorze niebieskim,
8) wygładzić i wypolerować odbudowaną powierzchnię woskową,

– nożyk elektryczny do wosku,
– woski modelowe w kolorze: białym, czerwony, zielonym i niebieskim,
– wosk kleisty,
– modelarzy,
– pędzelek do wosku.
Ćwiczenie 2
Wykonaj modelowanie powierzchni żujących zębów z uwzględnieniem możliwości
odtwarzania ruchów artykulacyjnych.

1) dokonać artykulacji modeli w artykulatorze,
2) dokonać analizy modelu górnego i dolnego,
3) oszlifować powierzchnie żujące zębów bocznych,
4) zaplanować położenie guzków tnących i miażdżących,
5) wymodelować stożki, będące szczytami guzków,
6) odbudować strony policzkowe zębów bocznych z żółtego wosku,
7) odbudować stoki guzków przy pomocy zielonego wosku,
8) nadać ostateczny kształt modelarzykiem,
9) oczyścić elementy woskowe ze skrawków wosku,

– artykulator,
– gips modelowy biały,
34
– woski modelowe w kolorze: czerwonym, zielonym, żółtym i niebieskim,
– wosk kleisty,
– modelarzy,
Ćwiczenie 3
Wykonaj modelowanie zębów siecznych stosując się do metody modelowania wg
Slavicka.

1) dokonać artykulacji modeli w artykulatorze,
2) dokonać analizy modelu górnego i dolnego,
3) oszlifować powierzchnie żujące zębów :siekacza centralnego, bocznego i kła,
4) ustalić kontakt zębów przednich dolnych i górnych,
5) pokryć powierzchnię gipsu woskiem kleistym,
6) odtworzyć punkty zwarcia przy pomocy czerwonego wosku,
7) przy pomocy zielonego wosku wymodelować powierzchnie językowe i brzegi sieczne
zębów,
8) wygładzić powierzchnię woskową,

– artykulator,
– gips modelowy biały,
– woski modelowe w kolorze: czerwonym, zielonym, żółtym i niebieskim,
– modelarzy,
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić różnice modelowania w wymienionych trzech metodach? ð ð
2) rozróżnić powierzchnie zębów? ð ð
3) określić, od czego rozpoczynamy modelowanie zęba w metodzie
Renferta? ð ð
4) wymienić kolejność wykonywania czynności podczas modelowania
metodą Slavicka? ð ð
5) określić znaczenie stosowanego wosku kleistego? ð ð

35
5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.

2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi, z
których tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiązanie testu masz 30 min.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
 instrukcja,
 zestaw zadań testowych,
 karta odpowiedzi.
ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH
1. Synonimem nazwy model jest słowo

a) odlew.
b) epitaza.
c) matryca.
d) kopia.
2. Dokładność modelu zależy od

a) rodzaju użytego do odlania formy płynu.
b) czasu wiązania masy wyciskowej.
c) temperatury w której trzymany jest wycisk.
d) dokładności wycisku.
3. Kolorem, w którym najlepiej widoczne są szczegóły anatomiczne jest

a) niebieski.
b) biały.
c) żółty.
d) zielony.
4. Nasączenie gipsu wodą przed wymieszaniem sprzyja

a) zmniejszeniu ryzyka wystąpienia bąbli powietrza w mieszaninie.
b) zmniejszeniu możliwości tworzenia się grudek w mieszaninie.
c) szybszemu wiązaniu mieszaniny.
d) zwiększeniu twardości mieszaniny.

36
5. Metoda kropelkowa polega na
a) zbieraniu nadmiaru wosku.
b) nawarstwianiu kropel wosku.
c) ogrzewaniu małych elementów wosku nad palnikiem.
d) topieniu wosku w tyglu do momentu przejścia w stan ciekły.
6. W metodzie kropelkowej, do modelowania powierzchni zębów, używamy wosku

a) kalibrowanego.
b) modelowego.
c) odlewowego.
d) klejącego.
7. Najpowszechniejszym materiałem do sporządzenia modelu jest

a) masa osłaniająca.
b) masa termoutwardzalna.
c) żywica akrylowa.
d) gips.
.
8. Płynięcie wosku to cecha zależna od
a) temperatury.
b) rozszerzalności termicznej.
c) przedziału topnienia.
d) masy wosku.
9. Osiowe przekazywanie sił zapewnia

a) całkowite zaguzkowanie.
b) przyzębie.
c) kontakt z zębami antagonistycznymi.
d) pełen kontakt czynnościowy.
10. Powierzchnie styczne koron zębów są zbieżne w kierunku

a) szyjki.
b) powierzchni policzkowej.
c) powierzchni żującej.
d) powierzchni dystalnej.
11. Punkty kontaktu powinny zostać odtworzone

a) jak najbliżej listwy brzeżnej strony żującej.
b) ponad brodawką międzyzębową.
c) jak najbardziej wystające po stronie dystalnej i mezjalnej.
d) na powierzchni zwarciowej.
12. Powierzchnie językowe zębów przednich są zbieżne w kierunku

a) powierzchni żujących.
b) brzegu siecznego.
c) powierzchni policzkowej.
d) przyzębia brzeżnego.

37
13. Na oszlifowanej powierzchni gipsowej modelu zaznaczamy następujące linie ( wg
Krocina)
a) oś strzałkową i oś poprzeczną.
b) linię pośrednią.
c) krzywą Spee.
d) linię bruzdy pośrodkowej.
14. Z niebieskiego wosku w metodzie modelowania wg Krocina modelujemy

a) segmenty strzałkowe.
b) stożki.
c) listwy brzeżne.
d) stoki guzków.
15. Brak kontaktów okluzyjnych powoduje

a) przemieszczanie się zębów.
b) stłaczanie się zębów.
c) niesymetryczność łuku zębowego.
d) wychodzenie zębów z łuku.
16. W metodzie Krocina używamy

a) 3 różnych kolorów wosku.
b) 4 różnych kolorów wosku.
c) nieokreślonej liczby kolorów wosku.
d) jednego koloru wosku.
17. Kluczem zwarciowym nazywamy:

a) kontakty okluzyjne.
b) pełne zaguzkowanie.
c) kontakty triadowe.
d) punkty styczne.
18. Guzek mezjalno-podniebienny zęba trzonowego pierwszego jest dłuższy od guzka

mezjalno-policzkowego o
a) 0,5–1 mm.
b) 1–1,5 mm.
c) 0,25–1 mm.
d) 1–2 mm.
19. Szkicowaniem w metodzie Slavicka określamy

a) modelowanie podstaw guzków tnących i środkowych.
b) modelowanie policzkowych powierzchni zęba.
c) modelowanie powierzchni zwarciowych.
d) pokrywanie gipsu woskiem kleistym.
20. Kolor czerwony w metodzie Slavicka oznacza

a) elementy powierzchni zwarciowej.
b) estetyczne elementy guzków policzkowych.
c) stożki guzków tnących.
d) elementy zwarciowe.

38
39
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko ...............................................................................
Zakreśl poprawną odpowiedź:
Nr zadania Odpowiedzi Punkty

1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
Razem:

40
6. LITERATURA
1. Hohmann A., Hielscher W.: Wprowadzenie do anatomii i funkcja narządu żucia.
Wydawnictwo Kwintesencja, Warszawa 1997
2. Paweł Kordasz, Zbigniew Wolanek: Materiałoznawstwo protetyczno-stomatologiczne.
Podręcznik dla średnich szkół medycznych, Wydanie II Poprawione i uzupełnione,
Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1976
3. Andrzej Krocin, Modelarstwo i rysunek w protetyce stomatologicznej., Wydanie V,
Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa 2003
4. Majewski S.: Podstawy protetyki stomatologicznej. Wydawnictwo Stomatologiczne
SZS-W, Kraków 2000
5. Shillinburg H., Hobo S., Whitsett C., D.: Protezy stałe. Wydawnictwo Kwintesencja,
Warszawa 1994
6. Czasopisma specjalistyczne: Nowoczesny technik dentystyczny, Labor Dental,
Quintessence techniki dentystycznej

41

Technik - Dentystyczny - Modelowanie Zębów W Wosku

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Technik - Dentystyczny - Modelowanie Zębów W Wosku

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MINISTERSTWO EDUKACJI

Modelowanie łuków zębowych

Poradnik dla ucznia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[09].Z1.02

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jednostka modułowa pt." Modelowanie łuków zębowych" została podzielona na 3

Po wykonaniu ćwiczenia praktycznego jednostki modułowej nauczyciel sprawdzi twoją

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1. Zasady i etapy wykonywania modeli gipsowych łuków

4.1.1. Materiał nauczania

Do praktycznego wymodelowania zębów w wosku potrzebne są modele szczęki i żuchwy

Ustalenie proporcji proszku i wody

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 3. Rozrabianie gipsu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dodatnie i ujemne katalizatory czasu wiązania

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczenia:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

Wyposażenie stanowiska pracy:

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

Wyposażenie stanowiska pracy:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.1. Materiał nauczania

Modelarstwo w technice dentystycznej jest sumą wiedzy teoretycznej i praktycznej.

Jednym z najważniejszych działów w modelarstwie dentystycznym jest modelowanie

Rys. 5. Narzędzia do modelowania w wosku

Coraz częściej stosowane są także elektryczne nożyki do wosku, wyposażone w kilka

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 6. Elektryczny nożyk do wosku

Rys. 7. Kolorowe woski odlewowe

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Płynięcie – cecha ta jest zależna od temperatury, składu wosku. Im wyższa temperatura

Rozszerzalność termiczna – wraz ze wzrostem temperatury, zwiększa się objętość wosku,

Naprężenie szczątkowe powstaje w wosku podczas jego ogrzewania, chłodzenia,

Pozostałości po spalaniu to cecha wykorzystywana podczas wykonywania koron,

Anatomia zębów w technice modelowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Nieprawidłowe ukształtowanie powierzchni żujących prowadzi do wadliwych kontaktów

Ponadto, prawidłowo ukształtowany łuk zębowy charakteryzują następujące cechy:

Rys.9. Punkty styczne zębów. [3]

– wargowo-językowe i policzkowo-językowe osie każdej pary zębów jednoimiennych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 10. Wypukłości anatomiczne

Rys. 11. Wypukłości krzywizn powierzchni wargowej i językowej

Rys. 12. Punkty kontaktu wymodelowane zbyt wysoko

Rys. 13. Punkty kontaktu zbyt wypukłe.

Kształtowanie powierzchni wargowych sprowadza się do wyrównania wargowego zębów

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczenia:

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

Wyposażenie stanowiska pracy: