Technik - Dentystyczny 322 (09) O1.01 U

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Joanna Stępień
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,

ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska
322[09].O1.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
dr n. med. Renata Wojtarowicz
dr hab. n. med. Maria Gołębiewska
Opracowanie redakcyjne:
mgr inŜ. Joanna Stępień
Konsultacja:
mgr inŜ. Małgorzata Sienna
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[09].O1.01

„Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz
ochrony środowiska”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik
dentystyczny.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Prawna ochrona pracy 7
4.1.1.Materiał nauczania 7
4.1.2.Pytania sprawdzające 9
4.1.3.Ćwiczenia 9
4.1.4.Sprawdzian postępów 9
4.2. BHP w zawodzie technika dentystycznego 10
4.2.1. Materiał nauczania 10
4.2.2. Pytania sprawdzające 28
4.2.3.Ćwiczenia 29
4.2.4.Sprawdzian postępów 29
4.3. Ochrona PrzeciwpoŜarowa 30
4.3.1. Materiał nauczania 30
4.3.2.Pytania sprawdzające 35
4.3.3.Ćwiczenia 36
4.3.4. Sprawdzian postępów 36
5. Sprawdzian osiągnięć 37
6. Literatura 41

2
1. WPROWADZENIE
Poradnik, będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o ,, Przestrzeganie przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska”.
Wiedzę tę będziesz wykorzystywał w szkole przy realizacji wszystkich modułów związanych
z zawodem technika dentystycznego.
W poradniku zamieszczono:
− wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć juŜ ukształtowane, abyś
bez problemów mógł korzystać z poradnika,
− cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
− materiał nauczania, „pigułkę” wiadomości teoretycznych niezbędnych do opanowania
treści jednostki modułowej,
− zestaw pytań przydatny do sprawdzenia, czy juŜ opanowałeś wiedzę z tej jednostki
modułowej,
− ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
− sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań i pytań. Pozytywny wynik sprawdzianu
potwierdzi, Ŝe dobrze pracowałeś podczas zajęć i Ŝe posiadasz wiedzę i umiejętności
z zakresu tej jednostki modułowej,
− literaturę.

3
322[09].O1
Podstawy zawodu
322[09].O1.01
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy, ochrony
przeciwpoŜarowej oraz ochrony
środowiska
322[09].O1.02 322[09].O1.03
Analizowanie budowy, fizjologii Rozpoznawanie materiałów stosowanych
i patofizjologii narządu Ŝucia w technice dentystycznej
322[09].O1.04
Przestrzeganie przepisów prawa
i ekonomiki w ochronie zdrowia
Schemat jednostek modułowych

4
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć:
− stosować terminologię techniczną i posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu:
fizyki, chemii,
− obsługiwać komputer na poziomie podstawowym,
− korzystać z róŜnych źródeł informacji,
− uczestniczyć w dyskusjach,
− prezentować efekty swojej pracy,
− współpracować w grupie,
− wyciągać i uzasadniać wnioski z wykonanych ćwiczeń.

5
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− posłuŜyć się przepisami prawa dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska,
− zastosować przepisy prawa dotyczące pracownika i pracodawcy w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy,
− rozpoznać źródła i czynniki niebezpieczne w środowisku pracy,
– rozpoznać zagroŜenia związane z wykonywaną pracą,
– zapobiec zagroŜeniom Ŝycia i zdrowia podczas wykonywania prac protetycznych
i ortodontycznych,
– zastosować zasady bezpiecznej pracy podczas uŜytkowania urządzeń technicznych,
– zastosować środki ochrony indywidualnej,
− dobrać metody i środki zapobiegania czynnikom szkodliwym,
− zastosować podstawowe zasady higieny i fizjologii pracy oraz wymagania ergonomii,
− określić zasady normowania czasu pracy i wypoczynku,
− zaplanować działania związane z podnoszeniem efektywności oraz poprawą warunków
pracy,
− zinterpretować przepisy, zasady i procedury dotyczące bezpieczeństwa w drodze do
pracy i z pracy,
− określić przyczyny wypadków w pracy, w drodze do pracy i z pracy,
– zastosować zasady aseptyki i antyseptyki podczas wykonywania prac, w szczególności
w sytuacji zwiększonego ryzyka epidemiologicznego (HIV, HBV, prątki gruźlicy),
– zapobiec zagroŜeniom poŜarowym,
− zareagować w przypadku zagroŜenia poŜarowego zgodnie z instrukcją przeciwpoŜarową,
– zastosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze zgodnie z zasadami ochrony
przeciwpoŜarowej,
– zastosować procedury udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym
w wypadkach przy pracy,
– zastosować zasady ochrony środowiska podczas wykonywania zadań zawodowych.

6
4. MATERIAŁ NAUCZNIA
4.1.Prawna ochrona pracy
4.1.1. Materiał nauczania
Sprawny system umoŜliwiający zapewnienie bezpieczeństwa i higieny w miejscu pracy

jest jednym z niezbędnych warunków wypełnienia ustawowych obowiązków państwa
w stosunku do jego obywateli.
Nieodłącznym elementem systemu ochrony pracy jest prawo pracy, zaś najwaŜniejszym
polskim aktem prawnym, regulującym m.in. kwestie bezpieczeństwa i higieny pracy jest
Kodeks Pracy.
Instytucjami powołanymi do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy oraz
przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a takŜe warunków środowiska pracy są
przede wszystkim: Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) oraz Państwowa Inspekcja Sanitarna.
Społeczną kontrolę przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów i zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy, sprawuje Społeczna Inspekcja Pracy.
Podstawowe zasady prawa pracy:
− kaŜdy ma prawo do swobodnie wybranej pracy,
− minimalną wysokość wynagrodzenia za pracę określa państwo,
− nawiązanie stosunku pracy oraz ustalenie warunków pracy i płacy wymaga zgodnego
oświadczenia woli pracodawcy i pracownika,
− pracodawca jest obowiązany szanować godność i inne dobra pracownika,
− jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu jest niedopuszczalna.
Podstawowe prawa pracownika:
− prawo do godziwego wynagrodzenia za pracę,
− prawo do wypoczynku,
− prawo do tworzenia organizacji i przystępowania do nich,
− prawo do powstrzymania się od wykonywanej pracy w przypadku, gdy warunki pracy
nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie
zagroŜenie dla Ŝycia lub zdrowia pracownika bądź innych osób (zachowując przy tym
prawo do wynagrodzenia).
Podstawowe obowiązki pracodawcy:
1. Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie
pracy.
2. Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i Ŝycie pracowników poprzez zapewnienie
bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu
osiągnięć nauki i techniki. W szczególności pracodawca jest obowiązany:
− organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
− zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz
kontrolować wykonanie tych poleceń,
− zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez
organy nadzoru nad warunkami pracy,
− zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.
3. Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są obowiązani znać, w zakresie
niezbędnym do wykonywania ciąŜących na nich obowiązków, przepisy o ochronie pracy,
w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.

7
4. W razie, gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy
zatrudnieni przez róŜnych pracodawców, pracodawcy ci mają obowiązek:
− współpracować ze sobą,
− wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy
wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu,
− ustalić zasady współdziałania uwzględniające sposoby postępowania w przypadku
wystąpienia zagroŜeń dla zdrowia lub Ŝycia pracowników.
5. Pracodawca rozpoczynający działalność jest obowiązany, w terminie 30 dni od dnia
rozpoczęcia tej działalności, zawiadomić na piśmie właściwego inspektora pracy
i właściwego państwowego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju i zakresie
prowadzonej działalności.
Obowiązki pracownika:
1. Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym
obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany:
− znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu
i instruktaŜu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom
sprawdzającym,
− wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa
i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń
i wskazówek przełoŜonych,
− dbać o naleŜyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład
w miejscu pracy,
− stosować środki ochrony zbiorowej, a takŜe uŜywać przydzielonych środków
ochrony indywidualnej oraz odzieŜy i obuwia roboczego, zgodnie z ich
przeznaczeniem,
− poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom
lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,
− niezwłocznie zawiadomić przełoŜonego o zauwaŜonym w zakładzie pracy wypadku
albo zagroŜeniu Ŝycia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników,
a takŜe inne osoby znajdujące się w rejonie zagroŜenia o groŜącym im
niebezpieczeństwie,
− współdziałać z pracodawcą i przełoŜonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Osoba kierująca pracownikami jest obowiązana:
1. Organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa
i higieny pracy.
2. Dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie
z przeznaczeniem.
3. Organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie
pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami
związanymi z warunkami środowiska pracy.
4. Dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposaŜenia technicznego,
a takŜe o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie
z przeznaczeniem.
5. Egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy.
6. Zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad
pracownikami.

8
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bhp?
2. Jakie są podstawowe obowiązki pracownika w zakresie bhp?
3. Jakie są podstawowe prawa pracownika w zakresie bhp?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wyobraź sobie, Ŝe jesteś szefem pracowni techniki dentystycznej i zatrudniasz 6 osób: 4
techników dentystyki, 1 księgową i 1 sekretarkę. Co musisz zrobić, Ŝeby Twoja firma działała
zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dobrać partnerów do pracy w grupie,
2) zastanowić się, jakie musi podjąć obowiązki organizacyjne, uwzględniając prawa
i obowiązki swoich pracowników, zapisać wszystkie propozycje na kartce (I faza burzy
mózgów – nie krytykując Ŝadnego z pomysłów swoich koleŜanek/kolegów),
3) zgromadzić w podręcznej biblioteczce niezbędne akty prawne (aby mógł w razie
potrzeby powołać się na konkretne zapisy),
4) zaprezentować efekty pracy grupy na forum klasy.
WyposaŜenie stanowiska pracy:

− duŜe arkusze papieru,
− mazaki,
− tablica flip chart,
− Kodeks Pracy, wybrane rozporządzenia.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bhp?
2) wymienić podstawowe obowiązki pracownika w zakresie bhp?

9
4.2. BHP w zawodzie technika dentystycznego
Zasady aseptyki i antyseptyki podczas wykonywania prac, w szczególności w sytuacji

zwiększonego ryzyka epidemiologicznego (HIV, WZW)
Aseptyka to stosowanie zespołu środków i czynności mających na celu niedopuszczenie

do zakaŜenia lub zanieczyszczenia drobnoustrojami ludzi, powietrza, narzędzi, materiałów,
leków i pomieszczeń.
Postępowanie aseptyczne ma na celu ochronę pacjenta przed wprowadzeniem zakaŜenia

z zewnątrz poprzez:
− uŜywanie sterylnych narzędzi,
− właściwą dezynfekcję i sterylizację,
− odpowiednie przechowywanie wyjałowionych instrumentów i materiałów,
− odpowiednie przechowywanie czystych materiałów pomocniczych.
Specyfika zabiegów wykonywanych w gabinecie dentystycznym wymaga szczególnie
rygorystycznego przestrzegania zasad aseptyki ze względu na róŜnorodne instrumentarium,
wieloraki charakter zabiegów oraz z uwagi na łatwość przenoszenia się drobnoustrojów
z jamy ustnej pacjenta przez bezpośredni kontakt, powietrze, uŜywane sprzęty, narzędzia
i materiały.
W gabinecie dentystycznym na skutek stykania się ze śliną, krwią, niekiedy ropą pacjenta
istnieje duŜe prawdopodobieństwo zakaŜenia powszechnie występującymi bakteriami
jak paciorkowce β-hemolityczne, gronkowce oraz innymi patogenami chorobotwórczymi
np.: prątkami gruźlicy, grzybami Candida albicans. Pacjent będący w okresie wylęgania
lub będący bezobjawowym nosicielem WZW B, WZW C czy HIV jest potencjalnym źródłem
zakaŜenia gdyŜ przeniesienie wirusa znajdującego się w ślinie i we krwi poprzez
zanieczyszczone instrumentarium jest bardzo prawdopodobne. Przy czym ryzyko zakaŜenia
wirusami zapalenia wątroby typu B i C jest wielokrotnie wyŜsze od ryzyka zakaŜenia
wirusem HIV. Podobnie istnieje moŜliwość zakaŜenia wirusem opryszczki pospolitej i innymi
wirusami ( m.in. grypy ) szczególnie patogenami chorób zakaźnych u dzieci
Kierunek przenoszenia się zakaŜeń od pacjentów, często pomijany w opracowaniach, to
droga powietrzno-kropelkowa. Stąd technik dentysta zobowiązany jest do przestrzegania
zasad aseptyki by nie dopuścić do zakaŜenia zarówno na drodze lekarz-pacjent jak i, a moŜe
przede wszystkim, pacjent-otoczenie-pacjent. Wszyscy przyjmowani pacjenci powinni być
traktowani jako potencjalnie zakaŜeni. Drogi rozprzestrzeniania się drobnoustrojów
chorobotwórczych ilustruje Rys.1 a grubość strzałek obrazuje prawdopodobieństwo
zakaŜenia.

10
Rys. 1. Drogi rozprzestrzeniania się zakaŜeń w gabinecie stomatologicznym [5]
Nieprawidłowe przechowywanie materiałów pomocniczych moŜe być przyczyną

przenoszenia zakaŜeń na drodze powietrzno-kropelkowej i wtórnie poprzez zanieczyszczenie
materiałów osiadającymi drobnoustrojami bez względu na czystość pracy stomatologa oraz
obecność czynnej asysty pielęgniarskiej.
Zapobieganie rozsiewaniu patogennych drobnoustrojów jest szczególnie istotne
w przypadku stosowania urządzeń rozpryskujących wodę, ślinę, krew pacjenta przez co
zanieczyszczeniom mikrobiologicznym ulega sprzęt, narzędzia, materiały znajdujące się
w najbliŜszym otoczeniu. W trakcie pracy w promieniu 2-3 metrów od unitu
stomatologicznego zanieczyszczenie bakteriami zwiększa się pięciokrotnie.
Narzędzia i pomocnicze materiały medyczne powinny być przechowywane w warunkach
wykluczających moŜliwość wtórnego zanieczyszczenia.
Zwracając uwagę na wymogi aseptyki narzędzia i materiały pomocnicze uŜywane

w praktyce stomatologa naleŜy podzielić przyjmując jako kryterium:
Zachowanie czystości:
− jałowe, sterylne – narzędzia (instrumenty, igły, wiertła itp.),
− czyste – materiały pomocnicze (ślinociągi, końcówki ssaka, klisze rtg, kubki, kalki,
wałki, lignina itp.).
Sposób pakowania fabrycznego:
− pojedynczo (igły, strzykawki...),
− w opakowaniach zbiorczych (kubki, ślinociągi, klisze rtg....).
Sposób przechowywania narzędzi i materiałów posiadających fabryczne opakowania

jednostkowe lub pakowanych w odrębne rękawy sterylizacyjne bezpośrednio w gabinecie
stomatologicznym nie budzi zastrzeŜeń.
Materiały czyste w zbiorczych opakowaniach fabrycznych naraŜone są na wtórne
zabrudzenie i zanieczyszczenie mikrobiologiczne gdyŜ folia lub papier stanowi raczej

11
opakowanie transportowe i nie powinno słuŜyć po otwarciu jako opakowanie długo
czasowego przechowywania wieloelementowego wsadu i spełniać roli podajnika.
Przechowywanie materiałów pomocniczych w zamkniętych przestrzeniach (szuflada,
półka w szafce) zapobiega ich zanieczyszczeniu kurzem i znacznie zmniejsza moŜliwość
zanieczyszczeń mikrobiologicznych poszczególnych elementów. W ten sposób
przechowywana jest zdecydowana większość drobnych materiałów pomocniczych takich jak
paski ścierne, soflexy, ćwieki, formówki, paski do formówek, kształtki, kalka czy końcówki
do ślinociągów i ssaków. Materiały te moŜna umieścić w szklanych płytkach Petriego,
w plastikowych pojemnikach lub pozostawić w plastikowych opakowaniach fabrycznych.
Zamknięcie pojemników dodatkowo ułatwia utrzymanie porządku i czystości elementów.
W szufladach i na półkach szafki przechowywano często ślinociągi i kubki uŜywając
pojemników-koszyczków. NaleŜy zwrócić uwagę, Ŝe ten rodzaj pojemnika porządkuje
elementy ale znacznie utrudnia dezynfekcję.
Za nieprawidłowe uznano przetrzymywanie materiałów luzem, w otwartych torebkach
foliowych i otwartych pojemnikach na przestrzeni otwartej (na blatach szafek, asystorze,
unicie). Taki sposób przechowywania stwierdzono w 18 % stanowisk w przypadku
kwadratów ligniny, w 21 % wałków ligninowych, w 30 % waty w kulkach, w 24 %
w przypadku wierteł i aŜ w 82 % waty (tabela 1 – kolumna D). Wartości te wydają
się wysokie ze względu na obecność na rynku dostosowanych pojemników, podajników
umoŜliwiających aseptyczne przechowywanie tych elementów
Rys. 2. Nieprawidłowe przechowywanie wybranych materiałów pomocniczych [5]
Niedopuszczalne jest umieszczenie odsłoniętych kubeczków i ślinociągów na unicie

bezpośrednio przy misce spluwaczki, mimo, Ŝe wydaje się to wygodne przy sprzątaniu unitu
i przygotowywaniu gabinetu przed przyjęciem kolejnego pacjenta. Przyczyną zainfekowania
materiału moŜe być takŜe napełnienie nim niewyjałowionego, niezdezynfekowanego
pojemnika i dlatego opakowanie do przechowywania materiałów pomocniczych musi
podlegać sterylizacji lub dezynfekcji przed kaŜdorazowym załadowaniem wsadu. NaleŜy,
więc stosować odpowiednie pojemniki wykonane z materiału umoŜliwiającego
przeprowadzanie tych czynności aseptycznych
Odrębną grupę materiałów pomocniczych stanowią filmy rtg do zdjęć wewnątrzustnych.
Planując miejsce ich przechowywania naleŜy wziąć pod uwagę nie tylko ochronę przed
kurzem, brudem, zanieczyszczeniami mikrobiologicznymi, ale takŜe ochronę przed

12
uszkodzeniami mechanicznymi oraz uszkodzeniami filmu przez promieniowanie rozproszone
obecne w pomieszczeniu, gdzie wykonywana jest ekspozycja. Przechowywanie
nienaświetlonych filmów rtg w innym pomieszczeniu, gabinecie (poza gabinetem rtg)
zapobiega wprawdzie szkodliwemu wpływowi promieniowania rozproszonego, ale jest
postępowaniem nie ergonomicznym i nie chroni przed rozprzestrzenianiem się zakaŜeń.
W przeprowadzonym badaniu filmy rtg przechowywane były w większości rozsypane
w szufladzie szafki a takŜe w otwartym opakowaniu fabrycznym na blacie lub w szufladzie.
Z kolei obecność filmów rtg w gabinecie, w którym odbywa się ekspozycja nawet
w szufladzie nie chroni ani przed ich naświetleniem ani zanieczyszczeniami.
Rozwiązaniem tych problemów wydaje się uŜycie specjalnego podajnika-dozownika
do wewnątrzustnych zdjęć rentgenowskich wykonanego z materiału chroniącego przed
szkodliwym wpływem promieniowania rozproszonego. Jednocześnie pojemnik dozujący
pojedyncze filmy zapobiega zanieczyszczeniom wsadu i ogranicza moŜliwości
rozprzestrzeniania się zakaŜeń mikrobiologicznych. Cechy te umoŜliwiają umieszczenie
pojemnika w pomieszczeniu, gdzie wykonywana jest ekspozycja, co ułatwia i przyspiesza
pracę.
Z punktu widzenia pacjenta niezmiernie istotne jest prawidłowe przechowywanie
materiałów pomocniczych, czyste pobranie pojedynczego elementu i przygotowanie
go do uŜycia. Daje mu to pewność bezpieczeństwa i profesjonalnego wykonania zabiegu.
Ze względu na róŜnorodność narzędzi i materiałów uŜywanych w leczeniu
stomatologicznym oraz łatwość przenoszenia zakaŜeń zwrócono uwagę i opracowano
optymalne zasady przechowywania materiałów pomocniczych:
1. konieczność przechowywania materiałów w odpowiednich opakowaniach
umoŜliwiających sterylizację lub dezynfekcję,
2. zalecane szczelne zamknięcie opakowania eliminujące potencjalne zanieczyszczenie,
3. istotna moŜliwość czystego pobrania pojedynczego egzemplarza wsadu bez kontaktu
z pozostałymi elementami,
4. jednorazowe załadowanie pojemnika powinno obejmować całe opakowanie fabryczne
gdyŜ niewskazane jest przechowywanie części materiału w magazynie, będącym
obszarem o wątpliwej czystości.
W ocenie Państwowego Zakładu Higieny powyŜsze zasady zostały uznane za
prawidłowe i zatwierdzone jako postępowanie standardowe. NaleŜy podkreślić, Ŝe w miarę
uzyskiwania nowych informacji o sposobach rozprzestrzeniania zakaŜeń lekarz ma obowiązek
aktualizacji swojej wiedzy, poznania odpowiednich zasad i przepisów oraz w miarę potrzeb
do zmiany dotychczasowych nawyków.
Zasady postępowania aseptycznego powinny dotyczyć wszystkich narzędzi i materiałów
pomocniczych i naleŜy przyjąć je za standardowe.
Wymagania higieniczno – sanitarne i bezpieczeństwa pracy oraz bezpieczeństwa

przeciwpoŜarowego związane z wykonywaniem prac protetycznych, ortodontycznych
i stomatologicznych
Bezpieczeństwo i higiena pracy są bardzo waŜne w pracowni techniki dentystycznej.
Pracownia techniki dentystycznej obejmuje m.in. pracownię podstawową, pracownię
pomocniczą (gipsownia, odlewnia metali, pracownia polimeryzacji i obróbki termicznej,
polerownia), warsztat konserwacji i naprawy sprzętu technicznego, pomieszczenie socjalne.
Pomieszczenia te powinny posiadać wentylację grawitacyjną, a pomieszczenia, w których
wydzielają się gazy, pary, pyły szkodliwe dla zdrowia, dodatkowo wentylację mechaniczną.
NajniŜsza dopuszczalna temperatura to 18oC. Oświetlenie ogólne, zbliŜone barwą do światła
dziennego powinno mieć natęŜenie około 500 luksów, a stanowisko indywidualne około
1000 luksów, oddalone od stołu laboratoryjnego o 60-70 cm. Instalacje gazowe w pracowni

13
techniki dentystycznej muszą być sprawdzone przez odpowiednie osoby. Palniki gazowe
muszą być umieszczone w bezpiecznej odległości (nie mniej niŜ 75 cm), od miejsca
przechowywania materiałów łatwopalnych i leków. W razie uŜywania w pomieszczeniu
cieczy łatwopalnych palniki te naleŜy wygasić. Stoły w pracowni techniki dentystycznej
powinny być pokryte wykładziną twardą, łatwo zmywalną, odporną na działanie temperatury
i środków chemicznych. W wyposaŜeniu poszczególnych pracowni powinny znajdować się
dodatkowo, m.in.: odstojniki (odlewnia i gipsowania), pochłaniacze pyłów (pracownia
podstawowa, gipsownia, pracowania polimeryzacji i ceramiczna, polerowania), dygestoria
(odlewnia metali, pracownia polimeryzacji i chemiczna, polerownia). W trakcie pracy
z materiałem Empress II naleŜy szczególnie uwaŜać na poparzenia w skutek kontaktu
z gorącym pierścieniem odlewniczym i elementami wypalanymi w piecu do porcelany, jak
równieŜ zachować ostroŜność podczas modelowania gorącym woskiem. Zawsze naleŜy nosić
odzieŜ ochronną, a podczas obróbki materiału korzystać z wyciągu protetycznego. Podczas
mieszania masy osłaniającej naleŜy uŜywać okulary ochronne i maseczkę chirurgiczną, gdyŜ
wdychane opary mogą być szkodliwe dla zdrowia. Musimy takŜe pamiętać o zagroŜeniu
poraŜenia prądem elektrycznym. Dlatego naleŜy uwaŜać, aby podczas kontaktu
z urządzeniami elektrycznymi mieć suche ręce często sprawdzać sprawność instalacji
elektrycznej.
Większość pracy technik wykonuje siedząc. Technik dentystyczny musi być osobą
dokładną, precyzyjną, cierpliwą i z duŜym poczuciem estetyki. W swej pracy uŜywa
materiałów ceramicznych, elementów metalowych i tworzyw sztucznych, które poddaje
obróbce przy pomocy róŜnych narzędzi.
Technik dentystyczny zazwyczaj pracuje w pracowni protetycznej, w której od podstaw
przygotowuje protezę lub aparat ortodontyczny. Zazwyczaj nie jest to duŜe pomieszczenie.
W przypadku większych klinik dentystycznych lub ścisłej współpracy ze stomatologiem
moŜe się zdarzyć, Ŝe protetyk moŜe pracować w gabinecie dentystycznym.
Praca technika dentystycznego ma charakter indywidualny i samodzielny. Zazwyczaj
protetyk nie ma bezpośredniego kontaktu z pacjentami. W pobieraniu odlewu gipsowego oraz
dopasowywaniu protezy lub aparatu zazwyczaj pośredniczy stomatolog.
Praca technika dentystycznego podlega nadzorowi ze strony stomatologa, który
odpowiada za całość leczenia pacjenta.
Do najwaŜniejszych wymagań stawianych technikom naleŜą ostrość wzroku, zdolność do
rozróŜniania barw i zręczność manualna. Równie waŜna jest zdolność koncentracji uwagi
przy wykonywaniu protez czy aparatów, uzdolnienia techniczne i dobra pamięć. Technik
musi potrafić dostosować się do pewnej monotonii wykonywanych czynności i jednostajnych
warunków pracy. Technik dentystyczny musi stale śledzić zmiany zachodzące w dziedzinie
technologii materiałów biologicznych i chemicznych, a takŜe aparatów ortodontycznych.
Poradnia stomatologiczna – to pomieszczenie (gabinet stomatologiczny) lub zespół
pomieszczeń przeznaczonych do udzielania indywidualnych świadczeń profilaktyczno –
leczniczych w dziedzinie stomatologii zachowawczej, chirurgii stomatologicznej, chirurgii
szczękowej, ortodoncji i profilaktyki ortodontycznej, stomatologii dziecięcej, protetyki
stomatologicznej, chorób błony śluzowej jamy ustnej i przyzębia.
Pomieszczenia wchodzące w skład poradni stomatologicznej i pracowni dentystycznej,
poza pomieszczeniami zabiegowymi chirurgii szczękowej, powinny posiadać wentylację
grawitacyjno – kanałową zapewniającą co najmniej półtorakrotną wymianę powietrza na
godzinę.
Pomieszczenia zabiegowe chirurgii stomatologicznej i chirurgii szczękowej powinny być
wyposaŜone w instalację wentylacji mechanicznej z nawilŜeniem, zapewniającą
dziesięciokrotną wymianę powietrza na godzinę i 15% nadciśnienie nawiewu w stosunku do
wywiewu powietrza.

14
Ogrzewanie i oświetlenie pomieszczeń w poradniach stomatologicznych i pracowniach
techniki dentystycznej powinno być zgodne z wymaganiami określonymi w Polskich
Normach. W szczególności naleŜy zapewnić przy oświetleniu sztucznym miejscowym dobrą
widoczność pola zabiegowego lub przedmiotu wykonywanego, z jednoczesnym
zabezpieczeniem przed olśnieniem.
Poradnie stomatologiczne i pracownie techniki dentystycznej powinny posiadać centralne
ogrzewanie.
W razie konieczności ogrzewania pomieszczeń, za pomocą pieców, paleniska tych
pieców powinny być umieszczone na zewnątrz pomieszczenia słuŜącego do pracy. Odstępstw
od tej zasady mogą dotyczyć tylko pomieszczenia socjalne.
Instalacje gazowe w poradniach powinny odpowiadać obowiązującym przepisom
bezpieczeństwa i higieny pracy w tej dziedzinie, a w szczególności:
− Palniki gazowe (gazu czerpanego z sieci lub butli) i spirytusowe powinny być
umieszczone w bezpiecznej odległości, nie mniejszej niŜ 75 cm, od miejsca
przechowywania materiałów łatwo palnych i leków.
− W razie uŜywania w pomieszczeniu cieczy łatwo palnych, palniki o których mowa w pkt
1, naleŜy wygasić.
W poradni stomatologicznej powinny znajdować się:
− sprawny fotel stomatologiczny,
− lampa – reflektor bezcieniowy, oddalona od pola operacyjnego o 120 – 150 cm i dająca
oświetlenie tego pola powyŜej 8000 luksów,
− krzesło zapewniające zmianę wysokości siedzenia, z podparciem pod lędźwie,
− lampa bakteriobójcza.
Organizacja w poradni stomatologicznej powinna wykluczać kolizję dróg dojścia do fotela
i stolika zabiegowego, a rozmieszczenie sprzętu i aparatu powinno odpowiadać zasadom
ergonomii, a w szczególności:
− stanowisko pracy osoby asystującej powinno składać się z części przeznaczonej do
mycia, czyszczenia, dezynfekcji, sterylizacji narzędzi i kompletowania zestawów
zabiegowych oraz z części przeznaczonej do przygotowania materiałów
stomatologicznych,
− ustawienie fotela stomatologicznego powinno zapewnić swobodne dojście do pacjenta co
najmniej z trzech stron i moŜliwości natychmiastowej zmiany pozycji fotela z pionowej
na poziomą.
W jednym pomieszczeniu poradni stomatologicznej mogą być instalowane nie więcej niŜ
dwie wiertarki turbinowe.
Wymagania dotyczące sterylizacji i dezynfekcji narzędzi i urządzeń w pracowniach
dentystycznych określają odrębne przepisy.
Stanowiska pracy w pracowni techniki dentystycznej powinny posiadać:
− indywidualne źródło oświetlenia pola pracy o natęŜeniu światła 1000 luksów, oddalone
od płyty stołu laboratoryjnego o 60-70 cm,
− krzesło z oparciem pod lędźwie i przedramię,
− podkładkę amortyzacyjną pod tłocznię i kowadełko,
− mechaniczny wyciąg miejscowy do odprowadzania pyłów.
Pracownia techniki dentystycznej powinna być zaopatrzona w apteczkę pierwszej
pomocy.
Pracownie pomocnicze wchodzące w skład pracowni techniki dentystycznej powinny
posiadać stoły pokryte wykładziną twardą, nienasiąkliwą, łatwo zmywalną oraz odporną na
działanie temperatury i środków chemicznych, ponadto:
− polerownia – mechaniczny odciąg miejscowy przy stanowisku obróbki mechanicznej,

15
− pracownia polimeryzacji i obróbki termicznej – digestorium nad stanowiskiem gotowania
i wytapiania materiałów termoplastycznych,
− odlewnia metali – digestorium nad stanowiskiem wytapienia wosku z pierścieni
odlewniczych, metalową obudowę lub osłonę wirówki mechanicznej do odlewu
elementów metalowych oraz ściankę ochronną oddzielającą stanowiska, na których
wykonywane są prace odlewnicze,
− gipsownia – drewniany podest na podłodze przy stanowisku pracy.
W odlewni metali, w czasie wykonywania odlewu, moŜe znajdować się tylko pracownik
wykonujący odlew.
Podczas wykonywania odlewu w wirówce mechanicznej powinien być wyposaŜony
w odpowiednią odzieŜ ochronną i sprzęt ochrony osobistej, chroniące przed poparzeniami
i odpryskami płynnego metalu.
Przy uŜywaniu chemikaliów naleŜy przestrzegać następujących zasad:
− na stanowisku pracy wolno przechowywać odczynniki i inne chemikalia jedynie w ilości
niezbędnej do bieŜących potrzeb, a płyny łatwopalne – w ilości nie przekraczającej
jednodniowego zapotrzebowania,
− w poradni stomatologicznej, w której uŜywana jest rtęć i jej związki, naleŜy przestrzegać
wymagań odrębnych przepisów określających warunki pracy z rtęcią i jej związkami,
− do przygotowywania wypełnień amalgamatowych naleŜy stosować automatyczne
mieszalniki.
Pracownicy poradni stomatologicznej i pracowni techniki dentystycznej powinni mieć
zapewnioną moŜliwość korzystania z wydzielonego pokoju do spoŜywania posiłków, szatni
wyposaŜonej w szafki dwudzielne oraz węzła higieniczno sanitarnego.
Pracownicy w poradniach stomatologicznych i pracowniach techniki dentystycznej są
obowiązani do:
− stosowania płynów odkaŜających do protez dentystycznych, wycisków, płyt zgryzowych,
łyŜek z mas termoplastycznych oraz innych narzędzi i instrumentów wprowadzanych do
jamy ustnej, nie nadających się do sterylizacji,
− zachowania szczególnej ostroŜności przy stosowaniu środków i materiałów mogących
powodować przewlekłe zatrucia, uczulenia lub poparzenia,
− spoŜywania posiłków oraz palenia tytoniu wyłącznie w pomieszczeniach wydzielonych
na te cele.
Kierownik poradni stomatologicznej lub pracowni techniki dentystycznej opracowuje na
podstawie przepisów rozporządzenia, szczegółowe instrukcje dla kaŜdego stanowiska pracy
w poradni lub pracowni.
Teksty instrukcji szczegółowych powinny być podane do wiadomości pracowników
poradni lub pracowni oraz wywieszone w miejscu widocznym.
ZagroŜenia i szkodliwości zawodowe w praktyce stomatologa

Podczas wykonywania swych czynności zawodowych stomatolog naraŜony jest na cały
szereg zagroŜeń i szkodliwości, na które dotychczas nie zwracano naleŜytej uwagi pomimo
występujących na ten temat w publikacjach, monografiach, a nawet w podręcznikach.
ZagroŜenia i szkodliwości te wynikają ze stosowania niewłaściwego sprzętu (bądź
niewłaściwego posługiwania się sprzętem nowoczesnym), stosowania w pracy substancji
trujących i szkodliwych, niewłaściwego oświetlenia stanowiska pracy, naraŜenia na choroby
zakaźne, hałas, wibrację, urazy mechaniczne i poraŜenia prądem. W opracowaniu pominięto
zagadnienia dotyczące naraŜenia na promieniowanie jonizujące i zapylenie oraz zagadnienia
przeciwpoŜarowe.

16
Szkodliwości te wynikają przede wszystkim z niestosowania zasad ergonomii. NaleŜy tu
szczególnie zwrócić uwagę na następujące problemy.
− wpływ postawy, jaką zajmuje stomatolog przy fotelu na obciąŜenie poszczególnych
części ciała. Jest to obciąŜenie statyczne, które prowadzi nie tylko do zmęczenia mięśni
ale równieŜ do ogólnego niedotlenienia (pochylenie się powoduje spłycenie oddychania),
− stomatolog pracujący na stojąco naraŜony jest na:
− nadmierne obciąŜenie prawej nogi (lewa operuje rozrusznikiem wiertarki),
− skrzywienie kręgosłupa w prawo i nachylenie do przodu.
Stomatolog pracujący na siedząco przy siedzącym pacjencie naraŜony jest na:
− ucisk krzesła na mięśnie, głównie ud (waŜne jest więc odpowiednie krzesło),
− skrzywienie kręgosłupa w prawo,
− zakaŜenie ze strony pacjenta (na drodze kropelkowej),
Najbardziej odpowiednia jest pozycja siedząca przy leŜącym pacjencie.
Wymaga to jednak:
− odpowiednich urządzeń, tj. przede wszystkim nowoczesnego fotela i unitu rozdzielonego,
tzw. półunitu lub aplit-unitu, gdzie jedna część (po stronie asystentki) obejmuje ssaki,
ślinociąg i spluwaczkę, druga cześć (po stronie lekarza) – wiertarkę, strzykawko –
dmuchawkę oraz inne narzędzia,
− wyszkolonej asystentki czynnie asystującej lekarzowi w pracy „na cztery ręce”,
− racjonalnego rozmieszczenia sprzętu w pomieszczeniu (w zasięgu rąk lekarza
i asystentki),
− racjonalnego podziału czynności miedzy lekarzem a asystentką,
− znormalizowanych zestawów narzędzi („system kasetowy”).
Ponadto stwierdzono, Ŝe po wielu latach pracy występują u stomatologów chorobowe
zmiany w kończynach górnych, wynikające nie tylko z ich uciąŜliwej pozycji przy pracy, ale
równieŜ ze stosowania narzędzi o nie ergonomicznym kształcie. W szczególności dotyczy to
narzędzi uŜywanych najczęściej np. zgłębnika i lusterka. Na zagadnienie to w Polsce nie
zwrócono dotąd uwagi i dlatego narzędzia o kształcie zgodnym z zasadami ergonomii nie są
u nas produkowane (w innych krajach są produkowana).
Pomimo faktu, Ŝe w ostatnich latach zwiększono zastosowanie nowoczesnego sprzętu (fotele,
unity) powyŜsze szkodliwości występują nadal, głownie ze względu na:
− częste awarie sprzętu, głownie foteli, na skutek wad produkcyjnych,
− nawyku do pracy w sposób tradycyjny – szczególnie u lekarzy w starszym wieku,
− braku wyszkolonych asystentek.
Aby złagodzić skutki omówionych szkodliwości propozycją są zestawy odpowiednich
ćwiczeń gimnastycznych. WaŜne jest równieŜ zastosowanie odpowiedniego obuwia. Na
efektywność i bezpieczeństwo pracy stomatologa maja wpływ równieŜ takie czynniki jak
powierzchnia gabinetu (obecnie uwaŜa się, Ŝe optymalna powierzchnia gabinetu z 1 fotelem
powinna wynosić 18 m2), funkcjonalne meble (szafki, stolik, biurka, asystory), spluwaczki
i palniki, stosowanie odpowiednich (a nie przypadkowych) pojemników do leków i drobnych
narzędzi, zorganizowanie szatni dla personelu i pacjentów oraz właściwą organizację pracy
administracyjnej.
MoŜna dodać, Ŝe przy zakupie mebli, szczególnie coraz częściej uŜywanych asystorów,
naleŜy zwracać uwagę na dobranie odpowiedniego typu asystora do lokalnych warunków, aby
mógł on naleŜycie spełniać swoje zadania.

17
Stosowanie środków trujących i szkodliwych dla zdrowia
Najczęstszymi alergenami są:
− leki uŜywane do znieczulenia miejscowego,
− tworzywa sztuczne, głównie nie spolimeryzowane do końca metakrylany,
− inne leki i materiały zawierające Cr, Ni, Zn, Cu, Hg.
Praktyka wykazuje, Ŝe stosowane przez stomatologów substancje o działaniu silnie trującym
(np. związki As) lub silnie Ŝrącym (np. CrO3 lub kwas chlorooctanowy) nie są źródłem
wypadków i chorób, poniewaŜ lekarze posługują się nimi z, duŜą ostroŜnością, zwracając
mniej uwagi na inne substancje szkodliwe, wymienione powyŜej. Zmiany uczuleniowe mogą
wywołać równieŜ inne substancje stosowane w stomatologii, jak detergenty, środki
odkaŜające, eugenol, cement, gips i inne.
DuŜe zagroŜenie, do czego nie przykłada się niestety wagi, stanowi stosowanie rtęci jako
składnika amalgamatu uŜywanego do wypełnień.
Niewłaściwe oświetlenie stanowiska pracy

W pracy stomatologa podano następujące parametry oświetlenia:
− oświetlenie ogólne i oświetlenie pracowni 600 lx,
− oświetlenie stolika lekarskiego 1000 lx,
− oświetlenie pola zabiegowego (twarz pacjenta) 1000 lx,
− oświetlenie wnętrza jamy ustnej 800 lx (minimum 5000lx).
Obecnie przy zastosowaniu nowoczesnych reflektorów (często halogenowych) norma
natęŜenia oświetlenia pola zabiegowego jest przestrzegana, pozostałe pozostawiają wiele do
Ŝyczenia. Dyskusyjna jest sprawa oświetlenia naturalnego, poniewaŜ z jednych prac wynika,
Ŝe nie powinno być ono zbyt intensywnie, z innych – wręcz przeciwnie. Istnieją równieŜ
rozbieŜności w poglądach na temat doboru koloru ścian, mebli i odzieŜy.
NaraŜenie na choroby zakaźne

Głównym źródłem zagroŜenia jest jama ustna pacjenta. Lekarz moŜe ulec zakaŜeniu na
drodze kropelkowej bądź teŜ na skutek skaleczenia ręki. Aby zmniejszyć do minimum
prawdopodobieństwo zakaŜenia naleŜy przestrzegać następujących zasad:
− dbać o czystość rąk przez właściwe mycie i odkaŜanie,
− nie dotykać podczas pracy bez uzasadnionej potrzeby sprzętów w gabinecie, aby nie
przenosić mikroorganizmów z pacjenta na pacjenta,
− unikać skaleczeń pacjenta i siebie,
− pracować w okularach, a w uzasadnionych przypadkach (np. gdy z góry wiadomo, Ŝe
pacjent choruje na chorobę zakaźną) równieŜ w rękawiczkach i maskach,
− unikać podczas pracy pozycji sprzyjającej zakaŜeniu kropelkowemu. W ostatnich latach
coraz więcej uwagi poświęca się wszczepiennemu zapaleniu wątroby, jako choroby
zawodowej stomatologów. Poza „WZW” i „HIV” za choroby zawodowe stomatologów
uznawane są uczulenia i grzybice.
Hałas i wibracja
Problem hałasu w gabinetach stomatologicznych pojawił się w momencie wprowadzenia
do eksploatacji wiertarek turbinowych.
Częstotliwość drgań wytwarzanych przez turbinę jest tak nieprzyjemna i uciąŜliwa dla
narządu słuchu, Ŝe zaleca się, aby w jednym pomieszczeniu pracowały najwyŜej 2 wiertarki.
Zasada ta jednak nie wszędzie jest przestrzegana ze względu na trudności lokalowe. Nikt nie
zainteresował się dotąd problemem wyciszenia gabinetów stomatologicznych, wycisza się

18
jedynie – i to w sposób mało skuteczny – drzwi, ze względu na pacjentów oczekujących
w poczekalni.
PoraŜenie prądem i urazy mechaniczne

ZagroŜenie technika dentystycznego jak i stomatologa poraŜeniem prądem wynika
z duŜej ilości sprzętu elektrycznego, jakim posługuje się podczas pracy.
ZagroŜenia tego moŜna z łatwością uniknąć, jeŜeli posiadany sprzęt będzie właściwie
konserwowany i będzie stosowana skuteczna ochrona przeciwporaŜeniowa, najczęściej
zerowanie lub podwójna izolacja.
W pracy swej stomatolog naraŜony jest na liczne urazy mechaniczne wynikające ze
specyfiki jego działalności.
MoŜna tu zaliczyć:
− uszkodzenia oka odpryskami zębów, wypełnień, kamienia nazębnego – szczególnie przy
uŜyciu wiertarki turbinowej,
− skaleczenia narzędziami lub ostrymi krawędziami zębów i protez. Wypadki ugryzienia
(przez dzieci lub osoby chore psychicznie) zdarzają się bardzo rzadko – stosuje się
specjalne osłony na palce,
− skaleczenia szkłem strzykawki pękającej podczas dokonywania znieczuleń.
Rys. 3. Rękawiczka i strzykawka jednorazowego uŜytku [6]
Przypadki te są stosunkowo rzadkie, z uwagi na to, Ŝe w obecnych czasach

powszechnego stosowania strzykawek jednorazowych, wykonanych z tworzywa sztucznego
oraz strzykawek typu „carpula” skaleczenia prawie się nie zdarzają.
Występują urazy (najczęściej kończyn górnych) spowodowane nadmiernym wysiłkiem
fizycznym w połączeniu z niewygodną pozycją ciała, np. podczas ekstrakcji zębów.
Uniknięcie powyŜszych urazów jest uzaleŜnione wyłącznie od sposobu pracy lekarza, na
co powinno się zwracać uwagę podczas róŜnego rodzaju szkoleń.
NaleŜałoby teŜ szerzej wprowadzać uŜywanie okularów ochronnych, które dodatkowo
chronią przed zakaŜeniem oraz przed opryskaniem oczu wodą chłodzącą wiertarkę turbinową.
Większość stomatologów, niezaleŜnie od płci pracuje w okularach, okularach ochronnych
albo z przyłbicą (zwłaszcza przy zabiegach usuwania wypełnień amalgamatowych czy przy
scalingach).

19
Rys. 4. Okulary typu gogle [6]
Rys. 5. Okulary z bocznymi osłonami [6]
W wielu krajach, równieŜ w Polsce w celu ochronnym stosuje się lekkie osłony
z tworzywa sztucznego, chroniące całą twarz.
Rys. 6. Osłona na twarz [6]

Środki ochrony osobistej
W gabinecie stomatologicznym powinien być ogólnie dostępny i w wystarczających
ilościach osobisty sprzęt zabezpieczający, który chroni ubranie, ręce i twarz. Personel
powinien być odpowiedzialny, świadomy istniejącego zagroŜenia, wyszkolony w kierunku
unikania lub zmniejszania ryzyka zakaŜenia.

20
OdzieŜ ochronna
W celu ochrony ubrania i skóry naleŜy:
− nosić fartuch ochronny z długimi rękawami, zapięty na wszystkie guziki,
Rys. 7. Fartuch ochronny dla personelu laboratorium [6]
− nosić obuwie robocze z zakrytymi palcami i podeszwą antypoślizgową,

− zapewnić pranie odzieŜy ochronnej wyłącznie w pralni przystosowanej i uprawnionej do
tego rodzaju usług.
Ochrona rąk
1. Przed załoŜeniem i zaraz po zdjęciu rękawiczek umyć ręce lub wykonać higieniczną
dezynfekcję rąk (uŜywać rękawiczek jednorazowego uŜytku).
2. Rękawiczki wykonane z róŜnych materiałów (np.: lateksowe, winylowe) muszą być
łatwo dostępne we wszystkich rozmiarach bezpośrednio przy stanowisku pracy.
− przed załoŜeniem rękawiczek zabezpieczyć wodoszczelnym opatrunkiem zranienia
i zmiany skórne na rękach,
− rękawiczki zdjąć przed odejściem od stanowiska pracy,
− rękawiczki zdejmować w sposób aseptyczny,
− zanieczyszczone lub uszkodzone rękawiczki bezzwłocznie zdjąć, ręce
zdezynfekować, umyć i załoŜyć nowe rękawiczki,
− uŜyte rękawiczki jednorazowego uŜytku umieścić w pojemnikach na odpady
zakaźne,
− natychmiast po zdjęciu rękawiczek myć ręce, a następnie zdezynfekować, środek
dezynfekcyjny nakładać na suche ręce,
− nałoŜyć krem pielęgnacyjny do rąk w celu zapobieŜenia nadmiernemu wysuszeniu
skóry i powstaniu mikropęknięć.
3. NaleŜy umyć ręce po wykonaniu wszystkich czynności związanych z zakończeniem pracy
(uporządkowanie miejsca pracy, dezynfekcja, schowanie osobistego sprzętu
zabezpieczającego).
4. KaŜde stanowisko do higienicznego mycia i dezynfekcji rąk powinno być wyposaŜone w:
dozowniki na mydło płynne, preparat do dezynfekcji rąk, ręczniki jednorazowe, krem do
pielęgnacji skóry w dozowniku lub tubie, w pojemniki na odpady zakaźne. W przypadku,
kiedy umywalka nie jest zapatrzona w zawór otwierany nogą lub łokciem, zaleca się
odkręcanie kranu poprzez ręcznik papierowy.
Ochrona twarzy
1. W celu ochrony twarzy (błon śluzowych, oczu, nosa, ust) przy czynnościach związanych
z ryzykiem rozprysku badanego materiału lub wytworzenia aerozolu naleŜy stosować:
osłony ochronne na twarzy maski i okulary ochronne z twardymi bocznymi osłonami lub
typu gogle.

21
2. Nie dotykać twarzy, ust, oczu podczas pracy.
3. Trzymać sprzęt zabezpieczający w pobliŜu stanowiska pracy w miejscu łatwo dostępnym.
4. Sprzęt jednorazowy po uŜyciu lub uszkodzony sprzęt wielokrotnego uŜytku powinien być
natychmiast usunięty w bezpieczny sposób do pojemnika na odpady zakaźne.
5. Sprzęt wielokrotnego uŜytku po uŜyciu zdezynfekować, umyć i wysuszyć.
Zasady ochrony środowiska

W myśl definicji zawartej w ustawie o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r., odpady
medyczne to odpady, które powstają w związku z udzieleniem świadczeń zdrowotnych
(szpitale, kliniki, prywatne gabinety lekarskie i dentystyczne, apteki, punkty krwiodawstwa,
sanatoria, ośrodki weterynaryjne), a takŜe prowadzeniem badań i doświadczeń w zakresie
medycyny.
Klasyfikacja odpadów medycznych nie jest sprawą jednoznaczną, moŜe zmieniać się
w zaleŜności od cechy odpadów, którą weźmiemy pod uwagę przy tworzeniu jej właściwości,
obiektu w którym powstały, sposobu ich unieszkodliwiania lub degradacji.
Przyjęto, Ŝe odpady powstające w obiektach słuŜby zdrowia moŜna podzielić na trzy
podstawowe grupy:
odpady komunalne – wytwarzane przez placówki słuŜby zdrowia mają charakter typowo
komunalny, tylko niewielka ich część stanowi zagroŜenie.
Do grupy odpadów komunalnych zaliczane są m.in. odpady zbliŜone swym składem,
właściwościami i szkodliwością dla środowiska do odpadów powstających w warunkach
domowych, i nie stanowią zagroŜenia.
Są to odpady komunalne pochodzące z pomieszczeń administracji, zaplecza słuŜb
technicznych (makulatura, zmiotki, szmaty, opakowania, itp.), odpadki powstające przy
wstępnej obróbce surowców Ŝywnościowych i resztki pokarmowe oraz inne materiały.
Stanowią one w placówkach słuŜby zdrowia od 70 do 90% wszystkich odpadów i nie
wymagają Ŝadnych zabiegów dezynfekcyjnych poprzedzających recykling, składowanie lub
utylizację. [2,3,4]
odpady specyficzne – to odpady (zakaźne), które ze względu na swój charakter
i zanieczyszczenia drobnoustrojami mogą stanowić zagroŜenie dla ludzi i środowiska.
Odpady te są nierozłącznie związane z charakterem działalności słuŜby zdrowia,
wyszczególnić tu moŜemy:
− zuŜyte materiały opatrunkowe, zuŜyty sprzęt jednorazowego uŜytku (strzykawki, igły),
odpady z oddziałów chirurgicznych, sal operacyjnych, tkanki pobrane do badań
laboratoryjnych, materiał biologiczny,
− wszystkie odpady ze szpitali i oddziałów zakaźnych, łącznie z bytowymi i resztkami
pokarmowymi,
− odpady bytowe pochodzące z zabiegowych oddziałów szpitalnych (mogą to być odpady
potencjalnie zakaŜone),
− hodowle mikrobiologiczne i potencjalnie zakaŜone odpady z laboratoriów i prosektoriów
lub innych laboratoriów klinicznych i badawczych.
Do odpadów specjalnych (niebezpiecznych) związanych z działalnością słuŜby zdrowia,
lecz nie mających charakteru zakaźnego, moŜemy zaliczyć:
− odpady radioaktywne oraz zuŜyte diagnostyki izotopowe,
− przeterminowane środki farmaceutyczne,
− zuŜyte baterie, świetlówki,
− substancje toksyczne, środki dezynfekujące,
− substancje chemiczne, w tym zuŜyte oleje, rozpuszczalniki i odczynniki chemiczne,
− odpady srebronośne, uszkodzone termometry rtęciowe, itp. [2,3,4]

22
odpady specjalne – to stałe, ciekłe i gazowe niebezpieczne substancje i preparaty chemiczne,
które są uŜywane w diagnostyce, leczeniu, dezynfekcji. Odpady te muszą być segregowane,
gromadzone i unieszkodliwiane osobno, zgodnie z ich fizyczną i chemiczną charakterystyką.
Z punktu widzenia zagroŜeń zdrowotnych odpady medyczne mogą być niebezpieczne dla
zdrowia i Ŝycia człowieka głownie ze względu na zawartość w nich drobnoustrojów
chorobotwórczych, takich jak: bakterii, wirusów, grzybów i pasoŜytów. Mogą one być
źródłem infekcji, zakaŜeń wewnątrzszpitalnych, jak i poza szpitalami.
Dodatkowym problemem jest występowanie w odpadach medycznych substancji
chemicznych uŜywanych w lecznictwie i diagnostyce medycznej, mogących być przyczyną
zachwiania równowagi w ekosystemie. Często są to substancje szkodliwe czy wręcz
niebezpieczne dla zdrowia i środowiska. [1]
Klasyfikacja odpadów medycznych

Dla celów praktycznych klasyfikacji odpadów medycznych, powstających w placówkach
słuŜby zdrowia, przyjęto podział na cztery grupy, w obrębie, których, zaleŜnie od poziomu
zagroŜenia sanitarnego i chemicznego, a takŜe właściwości materiału, wyszczególniono
siedem kategorii.
Grupa A – odpady o charakterze komunalnym,
Grupa B – odpady infekcyjne, materiały ostre:
Kategoria 1 – odpady infekcyjne,
Kategoria 2 – przedmioty ostre,
Grupa C – szczątki ludzkie i zwierzęce:
Kategoria 3 – odpady patologiczne,
Grupa D – odpady specjalne:
Kategoria 4 – odpady genotoksyczne,
Kategoria 5 – odpady chemiczne i farmaceutyki,
Kategoria 6 – odpady o wysokiej zawartości metali cięŜkich,
Kategoria 7 – odpady radioaktywne. [3,4]
Grupa B – odpady infekcyjne, materiały ostre
Głównym wyróŜnikiem odpadów infekcyjnych jest zawartość Ŝywych drobnoustrojów
chorobotwórczych, w ilości wystarczającej do wywołania zakaŜenia epidemiologicznego
zaleŜy od rodzaju i koncentracji czynnika chorobotwórczego, zdolności przetrwania
drobnoustrojów, a takŜe prawdopodobieństwa przedostania się do organizmu człowieka czy
zwierzęcia.
Odpady tej grupy powstają głównie w gabinetach lekarskich, zabiegowych, na salach
operacyjnych, oddziałach zakaźnych, prosektoriach, a takŜe w domowym leczeniu.
Do grupy tej moŜemy zaliczyć:
− zanieczyszczone ostre przedmioty, głównie narzędzia chirurgiczne, igły, kaniule doŜylne,
jak równieŜ zainfekowaną stłuczkę szklaną, pipety, płytki szklane. Materiały ostre tworzą
najwyŜszą grupę ryzyka transmisji infekcji,
− krew i odpady zanieczyszczone krwią, wydalinami, wydzielinami i płynami tkankowymi
chorych, plazma, pojemniki po krwi,
− materiały opatrunkowe zanieczyszczone krwią, zainfekowanymi wydzielinami czy
wydalinami pacjentów,
− stałe, płynne i półpłynne odpady, które pozostawały w kontakcie z czynnikiem
infekcyjnym oraz stanowią zagroŜenie transmisji infekcji (odpady z oddziałów
zakaźnych, intensywnej terapii, prosektoriów, stacji dializ, pracowni patologicznych,
laboratoriów mikrobiologicznych),
− zainfekowany sprzęt jednorazowego uŜytku,

23
− szczątki i .ściółka zwierząt laboratoryjnych jeśli pozostawały w kontakcie z czynnikiem
infekcyjnym.
Grupa C – szczątki ludzkie i zwierzęce
Odpady tej grupy to rozpoznawalne szczątki ludzkie, takie jak organy, części ciała, odpady
posekcyjne, pooperacyjne, jak równieŜ ciała noworodków martwo urodzonych o wadze ciała
do 500g, lub zmarłych do 24 godzin od urodzenia. Powstają one w gabinetach chirurgicznych,
na oddziałach patologii, ginekologii, w laboratoriach, i stanowią mniej niŜ 2% ogólnej masy
pozostałości. Ze względów sanitarnych i etycznych powinny być grzebane lub poddane
kremacji. [4]
Organizacja systemem gospodarki odpadami w placówkach medycznych

Wszystkie placówki zdrowia, jak równieŜ placówki weterynaryjne są zakładami
wytwarzającymi odpady, zarówno takie, które powstają w naszych domach jak i odpady
będące zagroŜeniem zarówno dla ludzi jak i środowiska.
Podstawą prawidłowo zorganizowanej gospodarki odpadami na terenie placówek słuŜby
zdrowia jest dokładne rozeznanie w ilości i rodzaju powstających odpadów, ze szczególnym
zwróceniem uwagi na rozróŜnienie grupy odpadów niebezpiecznych, które naleŜy traktować
w sposób szczególny.
Dokładne rozeznanie w ilości i rodzaju odpadów, powstających na terenie
poszczególnych jednostek słuŜby zdrowia, umoŜliwia konstruowanie programu gospodarki
odpadami medycznymi na szczeblu lokalnym i regionalnym, a takŜe stanowi podstawę przy
wyborze lokalizacji i rodzaju instalacji do unieszkodliwiania tego typu odpadów.
Przy opracowywaniu programu gospodarki odpadami naleŜy połoŜyć szczególny nacisk
na ograniczenie ich ilości i szkodliwości, kierując się zasadą: unikać, uŜyć ponownie,
unieszkodliwiać.
Na racjonalną gospodarkę odpadami wpływa szereg rozwiązań systemowych, zarówno
technicznych jak i organizacyjnych. Aby sprostać przyjętym w nich załoŜeniom,
gwarantującym maksymalne bezpieczeństwo i higienę pracy dla ludzi, a takŜe pełną ochronę
środowiska, systemy te podlegają kontroli przez słuŜby sanitarno – epidemiologiczne i słuŜby
ochrony środowiska.
Program gospodarki odpadami powinien zawierać:
− wyszczególnienie ilości i rodzajów odpadów, przewidzianych do wytwarzania w ciągu
roku, z uwzględnieniem ich podstawowego składu chemicznego i właściwości,
− informacje wskazujące na sposoby zapobiegania powstawaniu odpadów lub ograniczenia
ilości odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko,
− szczegółowy opis sposobów gospodarowania odpadami z uwzględnieniem zbierania,
transportu, odzysku, recyklingu i unieszkodliwiania odpadów.
Celem programu jest przeprowadzenie dokładnej analizy gospodarki odpadami
prowadzonej przez placówkę medyczną, a takŜe jej racjonalizacja ze szczególnym
uwzględnieniem:
1. określenia rodzaju, bilansu, składu morfologicznego i podstawowych właściwości
odpadów powstających w placówce medycznej czy weterynaryjnej,
2. opracowania procedur postępowania z odpadami z poszczególnych źródeł,
3. stworzenia programu selektywnej zbiórki odpadów, ze wskazaniem potencjalnych
odbiorców,
4. podania zaleceń dotyczących racjonalnej gospodarki materiałowej pod katem
optymalizacji gospodarki odpadami i zmniejszenia ilości powstających odpadów,
5. określenia technicznych parametrów dla obiektów i pomieszczeń związanych
z gospodarką odpadami,

24
6. określenia kosztów i oszczędności wynikających z wyprowadzenia programu gospodarki
odpadami.
Na właściwą gospodarkę odpadami w placówkach słuŜby zdrowia składa się świadome
postępowanie pracownika, a takŜe ciągły nadzór, sukces poprawy uzaleŜniony jest od
zdyscyplinowania róŜnych struktur, nie tylko personelu białego ale równieŜ personelu
technicznego i eksploatacyjnego. [5, 6]
Organizacja systemem gospodarki odpadami w placówkach medycznych

Postępowanie ze sprzętem jednorazowego uŜytku
1. Sprzęt jednorazowy naleŜy bezpośrednio po uŜyciu umieścić w odpowiednim pojemniku
i przekazać do unieszkodliwienia jako odpady zakaźne.
2. Pojemnik na ostry sprzęt powinien być:
− odporny na uszkodzenia mechaniczne oraz przemakanie,
− odpowiedni wielkością do ilości zuŜywanego sprzętu,
− łatwo dostępny, ustawiony jak najbliŜej miejsca stosowania sprzętu jednorazowego
uŜycia,
− po wykorzystaniu nieodwracalnie zamykany,
− opatrzony opisem (i znakiem ostrzegawczym) „materiał zakaźny”,
− wymieniany codziennie.
W przypadku zabiegu (iniekcji) na sali chorych naleŜy korzystać z małych pojemników
stanowiących wyposaŜenie wózków zabiegowych, nie pozostawiać tych pojemników na
salach chorych.
Nigdy nie naleŜy zdejmować igieł ręcznie. Zaleca się umieszczanie w pojemniku
strzykawek łącznie z igłami (nie oddzielać igieł), zalecenie to powinno być rygorystycznie
przestrzeganie w przypadku pacjentów zakaźnych lub podejrzanych o zakaŜenie HBV, HCV,
HIV itp.
Rys.8. Przykład pojemnika na odpady ostre [6]
3. Pojemniki na odpady zakaźne zamknąć, gdy są wypełnione najwyŜej do 2/3, przekazać

do unieszkodliwienia, najlepiej do spalania.
4. Na czas transportu pojemnik powinien być umieszczony w opakowaniu zbiorczym,
− transport powinien się odbywać przeznaczonymi do tego celu wózkami,
− transportem powinny się zajmować wyznaczone osoby,
− pracownicy transportu powinni stosować ubranie i rękawice ochronne,

25
− w przypadku transportu ręcznego pojemniki powinny mieć uchwyty umoŜliwiające
niesienie ich z boku lub przez 2 osoby,
− nigdy nie nosić pojemników przed sobą.
Postępowanie z odpadami zakaźnymi, niezawierającymi elementów ostrych

UŜyte dreny, cewniki, rękawice, materiały opatrunkowe itp. powinny być natychmiast
umieszczone w przeznaczonych do tego celu pojemnikach na odpady zakaźne. Pojemniki
z odpadami zakaźnymi muszą być usuwane z gabinetów codziennie.
Podstawowe zasady bhp związane z obsługą urządzeń technicznych

Maszyny i inne urządzenia techniczne powinny być tak konstruowane i budowane, aby
jednocześnie:
− zapewniały bezpieczne i higieniczne warunki, w szczególności zabezpieczały pracownika
przed:
− urazami,
− działaniem niebezpiecznych substancji chemicznych,
− poraŜeniem prądem elektrycznym,
− nadmiernym hałasem,
− szkodliwymi wstrząsami,
− działaniem wibracji i promieniowania,
− szkodliwym i niebezpiecznym działaniem innych czynników środowiska pracy.
− uwzględniały zasady ergonomii.
Maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają powyŜszych wymagań, muszą być
wyposaŜone w odpowiednie zabezpieczenia. Konstrukcja zabezpieczeń moŜe być uzaleŜniona
od warunków konkretnego urządzenia. WyposaŜenie maszyny lub innego urządzenia
technicznego w odpowiednie zabezpieczenia naleŜy wtedy do obowiązków pracodawcy.
Definicje
Maszyna – są to wszelkie maszyny i inne urządzenia techniczne, narzędzia oraz instalacje
uŜytkowane podczas pracy, a takŜe sprzęt do tymczasowej pracy na wysokości,
w szczególności drabiny i rusztowania.
UŜytkowanie maszyny – jest to wykonanie wszelkich czynności związanych z maszyną,
w szczególności jej uruchamianie lub zatrzymanie, posługiwanie się nią, transportowanie,
naprawianie, modernizowanie, modyfikowanie, konserwowanie i obsługiwanie, w tym takŜe
czyszczenie.
Strefa niebezpieczna – jest to strefa w obrębie oraz wokół maszyny, w której występuje
ryzyko dla zdrowia lub bezpieczeństwa pracownika.
Operator – jest to pracownik, któremu powierzono zadanie uŜytkowania maszyny.
Wynikające z przepisów prawnych wymagania dla urządzeń dotyczą ich producentów oraz
pracodawców dokonujących zakupu maszyn. Pracownicy powinni zostać poinformowani, czy
uŜywane przez nich maszyny i urządzenia spełniają wymogi oceny zgodności.
Od 1 maja 2004 r., z chwilą przystąpienia Polski do UE, obowiązującym symbolem
umieszczanym na maszynie przez jej producenta i informującym o spełnieniu wymogów
zgodności jest znakowanie CE.
Dokumentacja techniczno – ruchowa (DTR) Jest to dokumentacja dostarczona przez
producenta maszyny, zawierająca przede wszystkim instrukcję uŜytkowania w języku
polskim oraz dokumentację eksploatacyjną, określoną przez producenta lub przepisy prawne.
MontaŜ, demontaŜ i eksploatacja maszyn, w tym ich obsługa, powinna odbywać się przy

26
zachowaniu wymagań bhp oraz ergonomii, uwzględniających instrukcje zawarte
w dokumentacji techniczno – ruchowej.
Instrukcja uŜytkowania maszyny zawiera:

− dane techniczne maszyny,
− sposoby przygotowania maszyny do pracy,
− sposoby wykonania rodzaju prac z uŜyciem maszyny przewidziane przez jej producenta,
− podstawowe zasady bhp przy korzystaniu z maszyny,
− sposoby, terminy i zakres prac konserwacyjnych i przeglądów,
− moŜliwe do zidentyfikowania w czasie eksploatacji usterki maszyny,
− sposób postępowania w przypadku wystąpienia usterek,
− inne waŜne problemy zapewniające długie i bezpieczne korzystanie z maszyny.
Instrukcje stanowiskowe
Powinny w sposób zrozumiały dla pracowników wskazywać:
1. czynności, które naleŜy wykonać przed rozpoczęciem danej pracy,
2. zasady i sposoby bezpiecznego wykonania pracy,
3. czynności do wykonania po zakończeniu pracy,
4. zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagroŜenia dla Ŝycia lub
zdrowia pracowników.
Szkolenie pracowników w zakresie uŜytkowania maszyn

Maszyny ruchome z własnym napędem mogą być obsługiwane wyłącznie przez pracowników
odpowiednio przeszkolonych w zakresie ich bezpiecznej obsługi. Pracownicy muszą posiadać
odrębne uprawnienia do obsługiwania, sterowania i kierowania takimi maszynami.
Pracownicy wykonujący:
− naprawy,
− modernizację,- konserwację lub,
− obsługę maszyny.
powinni odbyć specjalistyczne przeszkolenie w zakresie niezbędnym do wykonania takich
czynności. Jest to szkolenie i dotyczy tylko pracowników wykonujących powyŜsze czynności.
Szkolenie to moŜe być prowadzone zarówno przez producenta maszyn, jak i pracodawcę.
Elementy sterownicze i informacyjne

PoniewaŜ elementy sterownicze mają wpływ na bezpieczeństwo uŜytkowania maszyn,
powinny być widoczne i moŜliwe do zidentyfikowania oraz odpowiednio oznakowane. Aby
zapewnić bezpieczeństwo uŜytkowania maszyny, kaŜde stanowisko pracy wyposaŜa się
w element sterowniczy przeznaczony do zatrzymania całej maszyny lub niektórych jej części,
w zaleŜności od rodzaju zagroŜenia.
Elementy sterownicze powinny być usytuowane poza strefami zagroŜenia w taki sposób,
aby ich obsługa nie powodowała dodatkowych zagroŜeń. Nie mogą one stwarzać takŜe
jakichkolwiek zagroŜeń w związku z ich przypadkowym zadziałaniem.
Uruchamianie i zatrzymanie normalne maszyny

Układ sterowania przeznaczony do zatrzymania maszyny powinien mieć pierwszeństwo
przed układem sterowania przeznaczonym do jej uruchamiania. Maszyny nie wolno
uruchamiać inaczej jak tylko poprzez celowe zadziałanie na przeznaczony do tego celu układ
sterowania. Dotyczy to:

27
− ponownego uruchomienia maszyny po jej zatrzymaniu (bez względu na przyczynę
zatrzymania),
− sterowania, w przypadku znaczących zmian w parametrach pracy maszyny,
w szczególności prędkości i ciśnienia, jeŜeli ponowne uruchomienie maszyny lub zmiana
w jej parametrach pracy nie stwarza zagroŜenia. Zasilanie energią odpowiednich
napędów maszyny odłącza się w przypadku zatrzymania maszyny lub jej
niebezpiecznych części. Włączenie zasilania energii nie moŜe powodować zagroŜenia dla
obsługi.
Wymagania dla elementów ruchomych maszyn
Pracownikowi pracującemu przy maszynie z ruchomymi elementami nie wolno pracować
w odzieŜy z luźnymi (zwisającymi) elementami, jak np. luźno zakończone rękawy, krawaty,
szaliki, poły, oraz bez nakryć głowy okrywających włosy.
Części ruchome maszyn i urządzeń stanowiące zagroŜenia powinny być osłonięte lub
zabezpieczone środkami ochrony. Dostęp do ruchomych części maszyn powinien być
moŜliwy tylko po całkowitym zatrzymaniu maszyn w okresie normalnej eksploatacji.
Osłony i urządzenia ochronne
Osłony stosowane w maszynach powinny uniemoŜliwiać kaŜdemu bezpośredni dostęp do
strefy niebezpiecznej. Osłony niepełne (wykonane z siatki, blachy perforowanej, prętów itp.)
powinny znajdować się w takiej odległości od elementów niebezpiecznych, aby przy danej
wielkości i kształcie otworów nie było moŜliwe bezpośrednie dotknięcie tych elementów.
Osłony i urządzenia ochronne:
1. powinny mieć mocną (trwałą) konstrukcję,
2. nie mogą stwarzać zagroŜenia,
3. nie mogą być łatwo usuwane lub wyłączane ze stosowania,
4. powinny być usytuowane w odpowiedniej odległości od strefy zagroŜenia,
5. nie powinny ograniczać pola widzenia cyklu pracy urządzenia,
6. powinny umoŜliwiać wykonanie czynności mających na celu zamocowanie lub wymianę
części oraz umoŜliwiać wykonanie czynności konserwacyjnych,
7. powinny ograniczać dostęp tylko do niebezpiecznej strefy pracy maszyny.
Urządzenia ochronne przy maszynach szczególnie niebezpiecznych powinny być
skonstruowane tak, aby:
− zdjęcie, otwarcie lub wyłączenie urządzenia ochronnego powodowało natychmiastowe
zatrzymanie maszyny bądź jej niebezpiecznych elementów lub niemoŜliwe było zajęcie
albo otwarcie osłony podczas ruchu osłanianych elementów,
− ponowne załoŜenie, zamknięcie lub włączenie urządzenia ochronnego nie powodowało
automatycznego uruchomienia maszyny.
UŜywanie maszyny bez wymaganego urządzenia ochronnego lub przy jego
nieodpowiednim stosowaniu jest niedopuszczalne.

1. Co rozumiesz pod pojęciem aseptyka?
2. Jakie znasz drogi rozprzestrzeniania się zakaŜeń w gabinecie stomatologicznym?
3. Co rozumiesz pod pojęciem poradnia stomatologiczna?
4. Co powinno znajdować się w poradni stomatologicznej?
5. Jakie zagroŜenia występują w praktyce stomatologicznej?
6. Jakie środki ochrony osobistej stosowane są przez lekarza stomatologa?
7. Co powinna posiadać kaŜda maszyna?

28
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zastosuj środki ochrony indywidualnej dla technika dentystycznego.
Sposób wykonania ćwiczenia.

1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.2.1. z poradnika i z materiałami pomocniczymi,
2) uzasadnić dlaczego te środki ochrony indywidualnej wybrałeś.

− materiały pomocnicze.
Ćwiczenie 2
Zastosuj system gospodarki odpadami w pracowni technika dentystycznego.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
wykonywania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.2.1. z poradnika i z materiałami pomocniczymi.

− materiały pomocnicze,
− komputer z dostępem do Internetu.
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić pojęcie aseptyka?
2) wymienić drogi rozprzestrzeniania się zakaŜeń w gabinecie?
3) wyjaśnić pojęcie poradnia stomatologiczna?
4) wymienić zagroŜenia występujące w praktyce stomatologicznej?
5) wymienić środki ochrony osobistej stosowane przez lekarza
stomatologa?
6) wymienić co powinna posiadać kaŜda maszyna?

29
4.3. Ochrona przeciwpoŜarowa
Do podstawowych obowiązków wszystkich pracowników naleŜy przestrzeganie postanowień

zawartych w instrukcjach i przepisach PPOś
Materiały poŜarowo niebezpieczne
− gazy palne,
− ciecze palne o temperaturze zapłonu poniŜej 328,15 K (55oC),
− materiały wytwarzające w zetknięciu z wodą gazy palne,
− materiały zapalające się samorzutnie na powietrzu,
− materiały wybuchowe i pirotechniczne,
− materiały ulęgające samorzutnemu rozkładowi lub polimeryzacji,
− materiały mające skłonności do samozapalenia.
Materiały stałe
Najbardziej podatne na zapalenie oraz rozprzestrzenianie poŜaru są:
− materiały strzępiaste i włókniste (np. wełna, konopie, len, siano, słoma),
− materiały w stanie rozdrobnionym (np. odpady papierowe, wióry drzewne).
Te same materiały, ale w postaci zwartych brył, spalają się zdecydowanie wolniej.
Głównie w branŜy meblarskiej, drzewnej i spoŜywczej występują takŜe materiały silnie
rozdrobnione (tzw. pyły) stanowiące zagroŜenie poŜarowe lub wybuchowe. Temperatury
zapalenia najczęściej występujących materiałów stałych: drewna, węgla, papieru, tkanin
tekstylnych i tworzyw sztucznych, wahają się w granicach od 300 do 500oC.
Ciecze i gazy palne
− temperatura zapłonu cieczy palnej – jest głównym parametrem charakteryzującym
zagroŜenie poŜarowe stwarzane przez tę ciecz. Temperatura zapłonu jest to najniŜsza
temperatura, w której ciecz palna wydziela taką ilość par, które nad jej powierzchnią
wytworzą z powietrzem mieszaninę zdolną zapalić się od płomienia lub innego bodźca
termicznego,
− stęŜenie wybuchowe gazu palnego – w mieszaninie z powietrzem jest to przedział
pomiędzy dolną a górną granicą wybuchowości tego gazu. Gazy palne (np. wodór,
aceton, gaz ziemny, propan – butan, metan, etan) charakteryzują się róŜnymi granicami
wybuchowości.
Źródła zapłonu
− otwarty płomień (np. zapałki, zapalniczki, świece),
− Ŝar papierosowy,
− paleniska,
− Ŝarówki,
− płomień palników gazowych,
− rozŜarzone cząstki podczas spawania, cięcia i lutowania,
− łuk elektryczny i wyładowania atmosferyczne,
− nagrzane powierzchnie zewnętrzne urządzeń grzewczych (np. kuchenek, piecyków,
grzałek, patelni, frytkownic),
− uszkodzona lub wadliwie eksploatowana instalacja elektryczna (wystąpienie
przeciąŜenia, zwarcia, nagrzania styków osprzętu elektrycznego),
− ciepło powstające podczas tarcia (np. bębnów hamulcowych, łoŜysk),
− iskry mechaniczne,
− iskry udarowe,

30
− wyładowania elektryczności statycznej,
− spalanie wybuchowe środków pirotechnicznych.
Techniczne systemy zabezpieczeń przeciwpoŜarowych
− tryskaczowe urządzenia gaśnicze,
− gazowe urządzenia gaśnicze,
− systemy sygnalizacji poŜarowej,
− wentylacja poŜarowa (klapy dymowe).
Zasady zachowania się w sytuacji poŜaru lub innego zagroŜenia
Procedury działania w sytuacji poŜaru przyjęte w danym zakładzie pracy powinny
odpowiadać na pytania:
− jaki jest tryb podejmowania decyzji w sytuacjach awaryjnych, zagroŜenia?
− jaki jest obieg informacji?
− jakie ustalono sygnały alarmowania i ostrzegania?
− jakie są zadania kadry kierowniczej, personelu inŜynieryjno – technicznego, słuŜby
ochrony, pracowników?
Rodzaje podręcznego sprzętu gaśniczego

− gaśnica śniegowa – butla stalowa lub ze stopów aluminium pomalowana na kolor srebrny
(stary typ) lub czerwony (nowy typ). Do odbezpieczenia butli słuŜy zawór pokrętny lub
szybko otwieralny (dwa uchwyty, które naleŜy ścisnąć). Dwutlenek węgla znajdujący się
w butli gaśnicy wydostaje się przez spłaszczoną tubę znajdującą się na końcu węŜa. Ze
względu na niską temperaturę wylatującego gazu, tubę naleŜy trzymać za uchwyt. Z tego
samego powodu nie moŜna uŜywać tej gaśnicy do gaszenia odzieŜy znajdującej się na
osobach. Gaśnica ta moŜe być wykorzystywana do gaszenia wszystkich materiałów,
w tym równieŜ instalacji elektrycznych pod napięciem.
− gaśnica proszkowa – butla w kształcie walca koloru czerwonego. Gaśnica proszkowa
zawiera proszek gaśniczy, który jest wydmuchiwany ze środka butli przez ciśnienie
zawartego w niej dwutlenku węgla. DuŜa ilość rozwiązań technicznych słuŜących do
uruchomienia gaśnic proszkowych powoduje konieczność zaznajomienia się z instrukcją
obsługi znajdującą się na butli gaśnicy, gaśnica proszkowa w zaleŜności od zawartego
w niej rodzaju proszku moŜe być stosowana do wszystkich rodzajów poŜarów, równieŜ
urządzeń elektrycznych pod napięciem,
− gaśnica pianowa – wygląd butli jest zbliŜony do butli gaśnicy proszkowej. Gaśnica
pianowa zawiera wodę i niepalny środek pianotwórczy. Podobnie jak w przypadku
gaśnicy proszkowej przed uruchomieniem naleŜy zapoznać się z instrukcją obsługi
względu na zawartość wody przewodzącej prąd nie moŜe słuŜyć do gaszenia urządzeń
elektrycznych pod napięciem,
− koc gaśniczy – wykonany jest z tkaniny niepalnej i umieszczony jest w pokrowcu bądź
w skrzynce koloru czerwonego. Koc znajduje zastosowanie w przypadkach niewielkich
poŜarów lub odzieŜy płonącej na człowieku. W razie konieczności uŜycia koca naleŜy
wyjąć go z pokrowca bądź skrzynki, rozłoŜyć i moŜliwie szczelnie pokryć palący się
przedmiot lub osobę, na której zapaliła się odzieŜ.
Przy posługiwaniu się podręcznym sprzętem gaśniczym naleŜy pamiętać o poniŜszych
zasadach:
− kaŜdy rodzaj sprzętu gaśniczego naleŜy uruchomić moŜliwie najbliŜej miejsca poŜaru,
− przed uruchomieniem gaśnicy naleŜy zerwać plombę i wyciągnąć zawleczkę
zabezpieczającą przed przypadkowym uruchomieniem,
− po kaŜdym uŜyciu gaśnicy naleŜy ją napełnić w punkcie konserwacji i naprawy sprzętu
gaśniczego.

31
Grupy poŜarów
Do gaszenia poŜarów grupy A (w których występuje zjawisko spalania Ŝarowego np.
drewna, papieru, tkanin) stosuje się gaśnice proszkowe, pianowe lub śniegowe. Do gaszenia
poŜarów grupy B (cieczy palnych, substancji stałych topiących się np. benzyn, alkoholi,
olejów, tłuszczów, lakierów) stosuje się gaśnice proszkowe, pianowe lub śniegowe.
Do gaszenia poŜarów grupy C (gazów palnych np. propanu, acetylenu, gazu ziemnego)
stosuje się gaśnice proszkowe lub śniegowe. Do gaszenia poŜarów grupy D (metali lekkich
np. magnezu, sodu, potasu, litu) stosuje się gaśnice proszkowe przeznaczone do tego celu. Do
gaszenia poŜarów grupy E (urządzeń elektrycznych pod napięciem i innych materiałów
znajdujących się blisko tych urządzeń) stosuje się gaśnice proszkowe lub śniegowe.
Rozmieszczenie sprzętu gaśniczego
− sprzęt powinien być umieszczony w miejscach łatwo dostępnych, widocznych, przy
wejściach i klatkach schodowych, przy przejściach i korytarzach, przy wyjściach na
zewnątrz pomieszczeń,
− w obiektach wielokondygnacyjnych sprzęt naleŜy rozmieszczać w tych samych
miejscach na kaŜdej kondygnacji, jeŜeli istniejące warunki na to pozwalają,
− do sprzętu powinien być zapewniony dostęp o szerokości co najmniej 1m,
− odległość dojścia do sprzętu nie powinna być większa niŜ 30m,
− sprzęt naleŜy umieszczać w miejscach nie naraŜonych na uszkodzenie mechaniczne oraz
działanie źródeł ciepła.
Zasady postępowania w przypadku powstania poŜaru

1. W przypadku powstania poŜaru kaŜdy pracownik zobowiązany jest niezwłocznie
zaalarmować innych uŜytkowników budynku przy uŜyciu wszelkich dostępnych
środków,
2. Powiadomić straŜ poŜarną tel 998 i kierownictwo zakładu
Sposób meldowania o poŜarze:

Po uzyskaniu połączenia ze straŜą poŜarną naleŜy wyraźnie podać:
1. gdzie się pali – dokładny adres, nazwa obiektu – instytucji, piętro,
2. co się pali – np. pomieszczenie archiwum, magazyn art. chemicznych,
3. czy istnieje zagroŜenie dla ludzi,
4. podać swoje nazwisko i numer telefonu z którego nadano zgłoszenie,
5. zaczekać na potwierdzenie przyjęcia zgłoszenia – nie odkładać słuchawki bez wyraźnego
potwierdzenia zgłoszenia przez oficera dyŜurnego,
6. równocześnie z alarmowaniem straŜy poŜarnej naleŜy przystąpić do akcji ratowniczo –
gaśniczej przy pomocy podręcznego sprzętu gaśniczego znajdującego się w pobliŜu,
7. do czasu przybycia straŜy poŜarnej dowództwo nad akcją gaśniczą obejmuje kierownik
zakładu lub osoba wyznaczona – najbardziej energiczna i opanowana,
8. kaŜda osoba przystępująca do akcji powinna pamiętać, Ŝe:
− w pierwszej kolejności naleŜy przeprowadzić ratowanie zagroŜonego Ŝycia
ludzkiego,
− wyłączyć dopływ prądu elektrycznego do pomieszczeń objętych poŜarem. Nie
wolno gasić wodą instalacji i urządzeń elektrycznych będących pod napięciem,
− usunąć z zasięgu ognia wszystkie materiały palne, a w szczególności butle z gazami
spręŜonymi, naczynie z płynami łatwopalnymi, cenne maszyny, urządzenia
i dokumenty,
− nie otwierać bez potrzeby drzwi, okien do pomieszczeń objętych poŜarem
9. z chwilą przybycia pierwszej jednostki straŜy poŜarnej kierujący akcją zgłasza się do
dowódcy celem udzielenia informacji dotyczących:

32
− zagroŜenia Ŝycia ludzkiego,
− źródła poŜaru,
− punktów czerpania wody,
− miejsce najbardziej niebezpiecznych,
− dróg dojścia,
− kolejności informacji.
Organizacja pierwszej pomocy podczas wypadków przy pracy

Podstawy prawne ratownictwa w wypadkach przy pracy
Kto człowiekowi znajdującemu się w połoŜeniu groŜącym bezpośrednim
niebezpieczeństwem utraty Ŝycia albo cięŜkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy,
mogąc jej udzielić bez naraŜenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty Ŝycia
albo cięŜkiego uszczerbku na zdrowiu – podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Nie
popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się
zabiegowi lekarskiemu, albo w warunkach, w których moŜliwa jest natychmiastowa pomoc
ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej (art. 162 kk).
Udzielający pomocy nie moŜe zaniedbywać własnych obowiązków słuŜbowych
w zakresie stwarzającym zagroŜenie bezpieczeństwa innych ludzi.
Kto w celu odwrócenia niebezpieczeństwa groŜącego drugiemu ratuje jego dobro, moŜe
zaŜądać od niego zwrotu uzasadnionych wydatków, chociaŜby jego działanie nie odniosło
skutku, i jest odpowiedzialny tylko za winę umyślną lub raŜące niedbalstwo (art. 757 kc).
Przygotowanie sprzętu i łączności ratunkowej
Opakowanie apteczki pierwszej pomocy powinno umoŜliwiać szybkie dostarczenie jej na
miejsce wypadku. NaleŜy uniknąć dodatkowego przenoszenia poszkodowanych do miejsca
przechowywania apteczki.
Istotne elementy apteczki:
− instrukcja udzielania pierwszej pomocy,
− sterylne kompresy gazowe,
− bandaŜ elastyczny,
− sprawne noŜyczki lub nóŜ,
− rękawiczki,
− folia NRC,
− latarka.
Apteczka zakładowa nie powinna zawierać waty, leków i środków dezynfekcyjnych.
Wzywanie pomocy
Numery ratunkowe:
− dla telefonów komórkowych: 112,
− dla telefonów stacjonarnych: 999 (pogotowie ratunkowe),
998 (straŜ poŜarna),
997 (policja),
112 (numer ratunkowy).
Kolejność podawania informacji podczas wzywania pomocy:
− gdzie wydarzył się wypadek?
− ile osób zostało poszkodowanych?
− co się stało?
Połączenie z dyspozytorem pomocy kwalifikowanej naleŜy utrzymywać do momentu, gdy
uzyska się potwierdzenie przyjęcia zgłoszenia!

33
Zasady zabezpieczenia miejsca wypadku i ewakuacji poszkodowanych
NiezaleŜnie od wezwania pomocy kwalifikowanej i udzielenia pierwszej pomocy naleŜy
zająć się zabezpieczeniem miejsca wypadku.
W miejscu zdarzenia naleŜy:
− zatrzymać lub ograniczyć ruch pojazdów lub urządzeń mechanicznych (by nie zagraŜały
akcji ratowniczej),
− wyznaczyć strefę ochronną wokół miejsca zdarzenia,
− do bezpośredniego udzielania pomocy angaŜować jedynie niezbędną, minimalną grupę
ratowników (wszelkich widzów, przedstawicieli mediów szukających sensacji dobrze jest
usunąć jak najdalej od miejsca akcji),
− decyzje o ewentualnej ewakuacji rannych podejmować jedynie wtedy, gdy grozi im
bezpośrednie zagroŜenie (np. poŜar, wybuch, zatrucie, eskalacja wypadku na drodze)
i transport nie będzie bezpośrednio zagraŜał Ŝyciu rannych.
Kolejność czynności
„Łańcuch przeŜycia” oznacza zachowanie następującej kolejności działań na miejscu
wypadku:
1. ocena sytuacji (zorientowanie się, co się stało, ilu poszkodowanych i jak cięŜko rannych),
2. wezwanie pomocy profesjonalnej,
3. zabezpieczenie miejsca wypadku,
4. prowadzenie działań ratujących i podtrzymujących funkcje Ŝyciowe osób
poszkodowanych (BLS),
5. profesjonalna pomoc, przywrócenie i stabilizacja funkcji Ŝyciowych, z zastosowaniem
sprzętu ratunkowego i leków (LS),
6. transport do szpitali zabezpieczonych i stabilnych poszkodowanych w celu
kontynuowania działań diagnostycznych i leczniczych.
Diagnostyka objawów Ŝyciowych
JeŜeli poszkodowany nie reaguje ani na głos ratownika, ani na dotyk, na pewno jest
nieprzytomny. JeŜeli macie do czynienia z osobą nieprzytomną, moŜliwe jest, Ŝe dojdzie
u niej do zaburzeń funkcji krąŜenia i oddychania. NaleŜy więc natychmiast sprawdzić, czy
osoba ta oddycha:
− czy słyszycie i czujecie uchem przystawionym do ust i nosa wydech poszkodowanego?
− czy widzicie ruchy oddechowe klatki piersiowej i brzucha?
W standardzie podstawowych działań resuscytacyjnych nie sprawdza się tętna.
U pacjenta nieprzytomnego i nie oddychającego (domniemanie niewydolności krąŜenia)
trzeba podjąć zastępcze oddychanie i pośredni masaŜ serca.
Całość diagnostyki oznak Ŝycia powinna zająć około 10 -15 sekund. Następnie naleŜy
bezzwłocznie przystąpić do niezbędnych działań ratunkowych.
Resuscytacja według schematu BLS
Od momentu zatrzymania krąŜenia i oddychania w ciągu 4 minut dochodzi do
nieodwracalnych zmian w wyniku niedotlenienia mózgu (w standardowych warunkach
otoczenia). Jest to proces biologicznie ostateczny i nieodwracalny.
Pojęcie resuscytacji oznacza przywrócenie czynności układu krąŜenia, oddychania
i nerwowego.
W pozycji na plecach człowiek nieprzytomny moŜe mieć zatkany dostęp do krtani przez
zapadnięty na tylną ścianę gardła język. NaleŜy odchylić głowę do tyłu i wysunąć
(podciągnąć) Ŝuchwę. Manewr wysunięcia nazywany jest „rękoczynem Esmarcha”.
Oddychanie zastępcze
Po odchyleniu i odpowiednim ułoŜeniu głowy naleŜy sprawdzić, czy poszkodowanemu
powrócił oddech. JeŜeli nieprzytomny nie oddycha, a ma jeszcze wyczuwalne tętno, trzeba
podjąć oddychanie zastępcze („sztuczne”).

34
Utrzymując droŜność górnych dróg oddechowych, naleŜy wdmuchiwać powietrze
wydechowe do ust lub nosa poszkodowanego, wykonując 2 wydechy, tak aby uniosła się
klatka piersiowa poszkodowanego. Na jeden wdech poszkodowanego potrzeba około 700 do
1000 ml powietrza (co oznacza dla ratującego konieczność wykonania głębokiego i długiego
wydechu) i 10 – 15 wdechów na minutę. Czas wydechu powinien trwać 2 do 3 sekund, gdyŜ
powolne narastanie ciśnienia zmniejsza ryzyko wtłoczenia powietrza do Ŝołądka
i zachłyśnięcia.
MasaŜ pośredni serca
Po dwóch zastępczych oddechach trzeba podjąć takŜe masaŜ pośredni serca.
W tym celu naleŜy odsłonić klatkę piersiową poszkodowanego, określić wcięcie szyjne
mostka i kąt podŜebrowy. NaleŜy ułoŜyć dłonie na dolnej połowie mostka i nie odrywając ich,
rytmicznie uciskać klatkę piersiową, tak aby uchylała się o 3 – 5 centymetrów. Po kaŜdych 30
uciśnięciach klatki piersiowej naleŜy wykonać 2 oddechy zastępcze. Częstotliwość uciskania
klatki piersiowej powinna wynosić 100 na minutę. Postępowanie ratownicze naleŜy
kontynuować do momentu przybycia profesjonalnego zespołu ratunkowego, poruszenia się
pacjenta i powrotu własnego oddychania lub ostatecznie do momentu wyczerpania się sił
ratowników.
Pozycja bezpieczna
JeŜeli poszkodowany jest nieprzytomny, a ma zachowane oddychanie, postarajcie się
ułoŜyć go na boku w pozycji bezpiecznej (o ile nie ma on innych obraŜeń ciała wymagających
natychmiastowego opatrzenia). Pozycja boczna umoŜliwia naturalne udroŜnienie górnych
dróg oddechowych oraz zabezpiecza przed ewentualnym zachłyśnięciem zawartością Ŝołądka
przy wymiotach.
Układanie poszkodowanego w pozycji bezpiecznej:
− osobie nieprzytomnej naleŜy zgiąć nogę, np. prawa, w kolanie,
− posługując się nogą jak dźwignią i popychając w lewo naleŜy unieść prawy pośladek
poszkodowanego i połoŜyć pod niego jego prawą rękę,
− ciągnąc za lewe ramię i lewe biodro, przetoczyć nieprzytomnego na prawy bok,
− zgiąć „dolną” nogę (prawą) poszkodowanego i wysunąć za plecy jego „dolną” rękę
(prawą),
− odchylić głowę nieprzytomnego do tyłu i połoŜyć pod twarz dłoń „górnej” ręki (lewej).

1. Co to jest zagroŜenie poŜarowe?
2. Kiedy moŜe powstać poŜar?
3. Co to jest temperatura zapłonu?
4. Dlaczego wybuchające obecnie poŜary są groźniejsze dla człowieka i trudniejsze do
opanowania niŜ poŜary 100 lat temu?
5. W jakich warunkach moŜe powstać wybuch?
6. Na czym polega bierna i czynna ochrona przeciwpoŜarowa?
7. Jakie są główne przyczyny powstawania poŜarów w gabinecie stomatologicznym?
8. Co zaliczamy do podręcznego sprzętu gaśniczego?

35
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zastosuj podręczny sprzęt i środki gaśnicze do gaszenia zarzewia poŜaru.

1) przygotować gaśnicę odpowiednią do gaszenia tego typu poŜaru,
2) przygotować się do odegrania scenki gaszenia poŜaru (puste pudełka i papiery, grzejnik
elektryczny, który był przyczyną poŜaru, instrukcję przeciwpoŜarową),
3) odegrać scenkę gaszenia poŜaru,
4) przedstawić sytuację, która mogła być powodem poŜaru i uzasadnić wybór gaśnicy.
Ćwiczenie jest pozorowane i nie wolno dopuścić do tego, aby powstał poŜar.

– gaśnica,
– instrukcja przeciwpoŜarowa,
– puste pudełka i papiery,
– grzejnik elektryczny.
Ćwiczenie 2
Wykonaj sztuczne oddychanie na manekinie treningowym.

1) obserwować pokaz wykonany przez nauczyciela,
2) przeprowadzić na manekinie sztuczne oddychanie, przez co najmniej 1 minutę.

− manekin treningowy,
− film „Pierwsza pomoc przedlekarska”,
− telewizor,
− video.

Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić przyczyny powstawania poŜarów?
2) przedstawić metody zapobiegania poŜarom?
3) określić rodzaj sprzętu stosowanego w ochronie przeciwpoŜarowej?
4) podać niezbędne informacje przy wezwaniu straŜy poŜarnej?
5) rozpoznać znaki ochrony przeciwpoŜarowej?
6) zastosować procedurę udzielania pierwszej pomocy nieprzytomnemu,
który nie oddycha i ma tętno wyczuwalne?
7) zastosować procedurę udzielania pierwszej pomocy nieprzytomnemu
z zatrzymanym oddechem i brakiem tętna?

36
5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Sprawdzian składa się z 20 zadań
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi.
6. Tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa
7. W przypadku pomyłki, błędną odpowiedź weź w kółko i zaznacz prawidłową
8. Za kaŜdą prawidłową odpowiedź moŜesz zdobyć 1 punkt
9. Na uwaŜne przeczytanie i udzielenie odpowiedzi masz 40 minut.
Powodzenia!
ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH
1. Podstawowe obowiązki pracodawcy określa artykuł
a) 211.
b) 210.
c) 207.
d) 108.
2. Udzielający pierwszej pomocy ma za zadanie

a) przenieść poszkodowanego w bezpieczne miejsce i czekać na przyjazd pogotowia.
b) utrzymać przy Ŝyciu poszkodowanego.
c) szukać pomocy wśród ludzi zebranych wokół poszkodowanego i dopiero jej udzielić.
d) wszystkie odpowiedzi są poprawne.
3. W przypadku wybuchu poŜaru w pomieszczeniach naleŜy

a) szybko otworzyć okno.
b) nie otwierać okna.
c) otworzyć lufcik lub uchylić okno.
d) wszystkie odpowiedzi są poprawne.
4. Korzystanie z wadliwego lub niesprawdzonego urządzenia elektrycznego jest

zagroŜeniem
a) szkodliwym.
b) obojętnym.
c) niebezpiecznym.
d) szkodliwym i niebezpiecznym.
5. Symbol E na gaśnicy oznacza, Ŝe jest ona przeznaczona do gaszenia

a) ciał stałych, np., papieru
b) cieczy palnych.
c) gazów.
d) poŜarów występujących w obrębie urządzeń elektrycznych pod napięciem.

37
6. Gaśnice z symbolem B zastosujesz do gaszenia
a) ciał stałych, np., papieru
b) cieczy palnych.
c) gazów.
d) poŜarów występujących w obrębie urządzeń elektrycznych pod napięciem.
7. Obowiązki pracowników w zakresie ochrony przeciwpoŜarowej zawiera

a) regulamin pracy.
b) instrukcja bezpieczeństwa poŜarowego.
c) instrukcja alarmowe na wypadek poŜaru.
d) ustawa o ochronie przeciwpoŜarowej.
8. Prawa pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy zawiera artykuł

a) 211 Kodeksu Pracy.
b) 210 Kodeksu Pracy.
c) 207 Kodeksu Pracy.
d) 108 Kodeksu Pracy.
9. Przy naraŜeniu na działanie dźwięku o natęŜeniu 140 dB

a) wystąpi chwilowe obniŜenie progu słyszalności.
b) wystąpi obniŜenie progu słyszalności przez kilka godzin.
c) nie zajdą Ŝadne niekorzystne zmiany.
d) narząd słuchu zostanie mechanicznie uszkodzony.
10. Za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie odpowiada

a) nauczyciel praktycznej nauki zawodu.
b) kaŜdy pracownik.
c) kaŜda osoba kierująca pracownikami.
d) pracodawca (właściciel zakładu).
11. Organem państwowego nadzoru i kontroli w zakresie bhp oraz prawnej ochrony pracy jest
a) wojewoda.
b) premier RP.
c) państwowa Inspekcja Pracy.
d) najwyŜsza Izba Kontroli.
12. Do obowiązków pracownika w zakresie bhp naleŜy

a) organizowanie pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy.
b) organizowanie stanowiska pracy zgodnie z zasadami bhp.
c) dbanie o naleŜyty stan maszyn i urządzeń oraz o porządek i ład na stanowisku pracy.
d) wykonywanie zaleceń Społecznego Inspektora Pracy.
13. Do obowiązków osoby kierującej pracownikami w zakresie bhp naleŜy

a) organizacja stanowiska pracy zgodnie z przepisami.
b) formułowanie zaleceń dla społecznego inspektora pracy.
c) dbanie o ład i porządek na stanowisku pracy.
d) ułatwianie pracownikowi podnoszenia kwalifikacji zawodowych.

38
14. Obowiązki pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy zawiera artykuł
a) 211 Kodeksu Pracy.
b) 210 Kodeksu Pracy.
c) 207 Kodeksu Pracy.
d) 108 Kodeksu Pracy.
15. Środkiem profilaktycznym chroniącym oczy w gabinecie stomatologicznym jest

a) posadowienie maszyn tak, aby umoŜliwić swobodne rozchodzenie się przedmiotów.
b) wyłoŜenie sufitu i ścian blachą stalową.
c) zastosowanie specjalistycznych okularów ochronnych.
d) ustawienie maszyn na betonowej podłodze.
16. Rozstrzyganie indywidualnych spraw z zakresu prawa pracy naleŜy do

a) inspektorów PIP.
b) pracodawców.
c) inspektorów PIS.
d) sądów pracy.
17. Uniwersalny numer telefonu komórkowego w krajach UE w przypadku zgłoszenia

poŜaru, wypadku lub innego zagroŜenia
a) 112.
b) 999.
c) 997.
d) 998.
18. Podczas pracy stomatologa naleŜy bezwzględnie zastosować

a) kamizelkę ochronną, rękawiczki, maseczkę.
b) czepek, maseczkę, rękawiczki, spodnie drelichowe.
c) okulary ochronne, rękawiczki lateksowe, fartuch.
d) ubranie z wełny, ochronniki oczu, rękawiczki lateksowe.
19. W przypadku poŜaru naleŜy zawiadomić straŜ poŜarną dzwoniąc po numer

a) 997 lub 112 (z telefonu komórkowego) ,
b) 998 lub 112 (z telefonu komórkowego),
c) 999 lub 113 (z telefonu komórkowego),
d) 998 lub 113 (z telefonu komórkowego).
20. W przypadku poraŜenia prądem ratownik powinien w pierwszej kolejności

a) uwolnić człowieka poraŜonego spod napięcia,
b) rozpoznać stan zagroŜenia poraŜonego,
c) skontrolować oddech,
d) zmierzyć ciśnienie i skontrolować tętno.

39
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko:..........................................................................................
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska
Zakreśl poprawną odpowiedź.
Nr
Odpowiedź Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
Razem:

40
6. LITERATURA
1. Anusz Z.: Mikrobiologia i parazytologia lekarska. Podręcznik dla średniego szkolnictwa
medycznego. PZWL Warszawa 1990
2. BHP w słuŜbie zdrowia cześć I Techniczne bezpieczeństwo pracy, Wojewódzka Stacja
Sanitarno-Epidemiologiczna w Legnicy. Legnica 1985
3. Jańczuk Z. i wsp.: Podręcznik dla asystentek i higienistek stomatologicznych. PZWL
Warszawa 2006
4. Mikliński P., Lipińska H., Jakimiak B.: Wytyczne zapobiegania zakaŜeniom HIV i innym
zakaŜeniom krwiopochodnym w praktyce stomatologicznej. Fundacja Pomocy SłuŜbie
Zdrowia Warszawa 1994
5. www.aseptyka.pl
6. www.ciop.pl

41

Technik - Dentystyczny 322 (09) O1.01 U

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Technik - Dentystyczny 322 (09) O1.01 U

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MINISTERSTWO EDUKACJI

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,

Poradnik dla ucznia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[09].O1.01

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat jednostek modułowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.1. Materiał nauczania

Sprawny system umoŜliwiający zapewnienie bezpieczeństwa i higieny w miejscu pracy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

WyposaŜenie stanowiska pracy:

4.1.4. Sprawdzian postępów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.1. Materiał nauczania

Zasady aseptyki i antyseptyki podczas wykonywania prac, w szczególności w sytuacji

Aseptyka to stosowanie zespołu środków i czynności mających na celu niedopuszczenie

Postępowanie aseptyczne ma na celu ochronę pacjenta przed wprowadzeniem zakaŜenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Nieprawidłowe przechowywanie materiałów pomocniczych moŜe być przyczyną

Zwracając uwagę na wymogi aseptyki narzędzia i materiały pomocnicze uŜywane

Sposób przechowywania narzędzi i materiałów posiadających fabryczne opakowania

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 2. Nieprawidłowe przechowywanie wybranych materiałów pomocniczych [5]

Niedopuszczalne jest umieszczenie odsłoniętych kubeczków i ślinociągów na unicie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wymagania higieniczno – sanitarne i bezpieczeństwa pracy oraz bezpieczeństwa

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZagroŜenia i szkodliwości zawodowe w praktyce stomatologa

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Niewłaściwe oświetlenie stanowiska pracy

NaraŜenie na choroby zakaźne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

PoraŜenie prądem i urazy mechaniczne

Rys. 3. Rękawiczka i strzykawka jednorazowego uŜytku [6]

Przypadki te są stosunkowo rzadkie, z uwagi na to, Ŝe w obecnych czasach

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 5. Okulary z bocznymi osłonami [6]

Rys. 6. Osłona na twarz [6]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 7. Fartuch ochronny dla personelu laboratorium [6]

− nosić obuwie robocze z zakrytymi palcami i podeszwą antypoślizgową,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zasady ochrony środowiska

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Klasyfikacja odpadów medycznych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Organizacja systemem gospodarki odpadami w placówkach medycznych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Organizacja systemem gospodarki odpadami w placówkach medycznych

Rys.8. Przykład pojemnika na odpady ostre [6]

3. Pojemniki na odpady zakaźne zamknąć, gdy są wypełnione najwyŜej do 2/3, przekazać

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”