Professional Documents
Culture Documents
NARODOWEJ
Izabela Rosiak
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Joanna Kośka
Konsultacja:
mgr inż. Barbara Kapruziak
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
741[01].O1.01
Przestrzeganie przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy
ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska
741[01].O1.02 741[01].O1.03
Charakteryzowanie surowców Charakteryzowanie maszyn
i materiałów pomocniczych i urządzeń
741[01].O1.04
Zastosowanie normalizacji
w przetwórstwie spożywczym
Rysunek techniczny powinien zawierać jedynie konieczne informacje, musi być czytelny,
łatwo i jednoznacznie rozumiany. Musi być wykonywany zgodnie z ustalonymi zasadami
i przepisami wynikającymi z państwowych i międzynarodowych norm oraz zaleceń.
Formaty rysunkowe
Format podstawowy A4 ma wymiary 210 x 297mm. Inne formaty powstają przez
zwielokrotnienie formatu podstawowego (A1, A2, A3) lub podzielenie (A5).
A3
A2
A5
A4
Linie rysunkowe
W rysunku technicznym stosuje się różne rodzaje linii cienkiej, grubej i bardzo grubej.
Podziałka
Podziałka (skala) jest to stosunek liczbowy wielkości liniowych przedstawionych na rysunku do
odpowiadających im wielkości rzeczywistych rysowanych przedmiotów. Najczęściej stosuje
się następujące podziałki:
− podziałka rzeczywista 1:1 (wielkość naturalna),
− podziałki powiększające np.: 100:1, 50:1, 20:1, 10:1, 5:1, 2:1,
− podziałki zmniejszające np.: 1:2, 1:5, 1:10, 1:20, 1:50, 1:100.
I III
rzut z przodu rzut boczny
(rzut główny) (od lewej strony)
rzut z góry
II
Przekroje
Przekroje stosuje się w celu dokładnego pokazania wewnętrznego kształtu przedmiotu.
Przekrój powstaje przez przecięcie przedmiotu wyobrażalną płaszczyzną tnącą
i narysowaniu rzutu przeciętego przedmiotu.
Położenie płaszczyzny przekroju na rzucie głównym zaznacza się odcinkami linii ciągłej
grubej (które nie powinny przecinać zarysu rzutu). Kierunek rzutowania przekroju zaznacza
się strzałkami. Płaszczyznę przekroju oznacza się dwiema jednakowymi literami (wielkimi)
np. A-A, oznaczenie to umieszcza się również nad przekrojem.
Rys. 5. Zasady wykonywania przekroju [10, s. 39] a) zasady ogólne, b) wykonanie przekroju
Płaszczyznę przekroju kreskuje się liniami ciągłymi cienkimi nachylonymi pod kątem 45°
do głównych krawędzi przedmiotu. Kreskowanie powierzchni przekroju stykających się czę-
ści powinno różnić się kierunkiem lub odległością.
Rodzaje przekrojów:
Rys. 8. Przekrój cząstkowy [10, s. 43] a) wzdłuż osi wałka, b) w płytce, c) uwidaczniający kształt płytki
(oznacza się go zgodnie z ogólnymi zasadami )
Zasady wymiarowania:
Zasada wymiarów koniecznych – należy podać wszystkie wymiary niezbędne do
wykonania przedmiotu, a przede wszystkim tzw. wymiary gabarytowe, czyli zewnętrzne
wymiary określające jego wielkość.
Zasada pomijania wymiarów oczywistych, np. wartości kątów prostych.
Zasada niepowtarzania wymiarów – dany wymiar podaje się tylko na jednym z rzutów.
Zasada niezamykania łańcucha wymiarowego – w przypadku wymiarowania kilku
kolejnych wymiarów, podajemy je z wyjątkiem jednego, najmniej ważnego ponadto podajemy
wymiar ogólny (gabarytowy).
Oznaczenia
Na rysunku technicznym w razie potrzeby oznacza się tzw. strukturę geometryczną
powierzchni. Obejmuje ona szereg cech powierzchni związanych z rodzajem obróbki jakiej
poddawany jest wyrób podczas jego wytwarzania m.in.: chropowatość.
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj rzut prostokątny brył geometrycznych: walca i ostrosłupa prostego
o podstawie prostokątnej.
Rys. Rzut aksonometryczny i płaszczyzny rzutowania prostokątnego [10, s. 32] a) walca, b) ostrosłupa
Metale
Właściwości metali:
− dobre przewodnictwo cieplne i elektryczne,
− duży połysk powierzchni,
− znaczna podatność na odkształcenia plastyczne,
− lejność, tj. możliwość nadawania im kształtu przez wlewanie (po roztopieniu) do form; po
ostygnięciu kształt formy zostaje zachowany,
− tworzenie przez ich tlenki bezwodników zasad, w przeciwieństwie do tlenków niemetali, które
najczęściej są bezwodnikami kwasów,
− korzystne właściwości mechaniczne – duża twardość, odporność na rozciąganie, ściskanie
i zginanie, dobra sprężystość i plastyczność,
− dobra obrabialność metodą obróbki skrawaniem i obróbki plastycznej.
Dzięki tym cechom metale są bardzo szeroko stosowane jako tworzywa konstrukcyjne do
wytwarzania różnego rodzaju elementów maszyn i urządzeń.
Czyste metale odznaczają się najczęściej gorszymi właściwościami mechanicznymi niż
ich stopy, dlatego do celów konstrukcyjnych stosuje się przeważnie stopy metali.
Żeliwo
Żeliwo składa się głównie z żelaza oraz węgla (w ilości od 2 do 4,5%). Charakteryzuje się dużą
wytrzymałością, jest kruche, łamie się pod wpływem uderzeń.
Wyróżnia się żeliwa szare, białe, ciągliwe i stopowe. Trzy pierwsze grupy różnią się
właściwościami mechanicznymi. Natomiast żeliwo stopowe dzięki różnym dodatkom, takim
jak np. nikiel, chrom, krzem, molibden, wykazuje oprócz zwiększonej odporności na ścieranie
także większą odporność na wysoką temperaturę, korozję i działanie środków chemicznych.
Stal
Stop żelaza z węglem (0,1 – 2%) oraz innych składników stopowych. Im większa
zawartość węgla, tym stal jest bardziej twarda i krucha. W zależności od przebiegu procesu
powstawania stali oraz zastosowanych dodatków uzyskuje się stal o różnych właściwościach.
Wyróżnia się stal:
− konstrukcyjną – używaną na części maszyn i urządzeń, elementy konstrukcyjne,
− narzędziową – stosowaną do wyrobu noży, pił, brytfann,
− stopową – o dużej zawartości celowo wprowadzanych domieszek (np.: chromu, manganu,
wolframu), w ten sposób uzyskuje się stal o różnym przeznaczeniu tzw. stal specjalną
(nierdzewną, kwasoodporną, żaroodporną), produkuje się z niej wybrane części urządzeń,
naczynia, meble itp.; stal wysokostopowa nie wchodzi w reakcje ze składnikami
pożywienia, nie wpływa na jego smak i zapach.
Aluminium
Posiada mały ciężar właściwy, dobre przewodnictwo elektryczne i cieplne, odporność na
korozję, dobre właściwości plastyczne.
W stanie czystym jest używane do produkcji naczyń kuchennych i opakowań (tuby,
puszki, folia). Stopy aluminium (durale) wykorzystuje się do produkcji m.in. urządzeń
w gospodarstwie domowym i przemyśle spożywczym.
Ceramika i szkło
Do grupy materiałów ceramicznych można zaliczyć: cegły (m.in. cegły szamotowe,
ogniotrwałe stosowane do produkcji pieców), wyroby kamionkowe, kafle, płytki tzw. glazurę,
ceramikę szlachetną (np. porcelanę z której wytwarza się naczynia domowe oraz wyroby
artystyczne, fajans stosowany do produkcji zlewów sprzętu sanitarnego).
Wszystkie te materiały posiadają dobre właściwości izolacyjne.
Ze szkła wytwarza się m.in. szyby okienne, naczynia. Wyroby charakteryzują się wysoką
wytrzymałością mechaniczną na ściskanie, odpornością na działanie czynników chemicznych,
niewielkim ciężarem właściwym.
Drewno
Jest niezastąpione w procesach związanych z fermentacją (produkcją i przechowywaniem
wina, kiszeniem produktów żywnościowych), ze względu na zdolność utrzymywania
odpowiedniej flory bakteryjnej. Z drewna wykonuje się beczki, kadzie fermentacyjne, stoły do
rozbioru mięsa.
Nie należy używać sprzętu drewnianego np.: chochli, stolnic, gdyż drewno łatwo
wchłania wodę i źle reaguje na wysoką temperaturę co utrudnia mycie i dezynfekcję.
Drewno w zależności od gatunku i warunków cechuje się różną wartością: twardości,
łupliwości, sprężystości.
Tworzywa sztuczne
Tworzywa sztuczne stosuje się do produkcji drobnego sprzętu kuchennego, elementów
maszyn i wyposażenia. Zaletą tych wyrobów jest lekkość, możliwość nadawania dowolnej
barwy, dobre właściwości izolacyjne, łatwość utrzymania w czystości. Są one podatne na
Proces korozji
Wytrzymałość materiałów
Każda (nawet dowolnie mała) siła, działająca na ciało stałe, wywołuje odkształcenie,
którego charakter zależy od jej wartości i rodzaju.
Odkształcenie – to zmiana kształtu lub wymiaru ciała pod wpływam działania sił
zewnętrznej.
Gdy obciążenie zmienia się w czasie w sposób cykliczny i liczba cykli zmian obciążenia jest
bardzo duża (np. praca resorów pojazdów mechanicznych), zniszczenie (pęknięcie) elementu
może nastąpić wówczas przy naprężeniach znacznie (nawet trzykrotnie) mniejszych od Rm. Zjawisko
takie, nazywane zmęczeniem materiałów, jest bardzo groźne dla konstrukcji nie tylko dlatego, że
występuje przy bardzo małych naprężeniach, lecz również z powodu gwałtownie pojawiającego
się pęknięcia, nie poprzedzonego odkształceniami plastycznymi, jak to ma miejsce w przypadku
niszczenia pod wpływem nadmiernych sił działających jednorazowo.
W tablicach wytrzymałościowych podane są wartości naprężeń, które działając cyklicznie przez
długi czas doprowadzą do zmęczeniowego zniszczenia konstrukcji. Naprężenia te, zwane granicą
zmęczenia Zg mogą być wyznaczone w sposób doświadczalny. Wartość granicy zmęczenia
różnych materiałów zależy od różnych czynników związanych z warunkami pracy urządzenia,
stanem powierzchni elementów itp. Na przykład korozja bardzo silnie obniża wytrzymałość
zmęczeniową metali.
Ćwiczenie 1
Dobierz rodzaj materiału konstrukcyjnego do danego przedmiotu. Scharakteryzuj
materiały.
rodzaj materiału
przedmioty zalety wady
konstrukcyjnego
blat stołu do obróbki
ciasta
formy do wypieku
sztućce
...............
Ćwiczenie 2
Biorąc pod uwagę zachowanie się materiałów konstrukcyjnych, scharakteryzuj rodzaj
odkształceń dla danej grupy materiałów: kruchych sprężystych i plastycznych.
Rys. Rodzaje odkształceń dla różnych materiałów [5, s. 87] a)......., b)........, c)........
Każda maszyna, urządzenie czy mechanizm składa się z pewnej ściśle określonej liczby
części składowych, które nazywamy częściami maszyn. Są części charakterystyczne dla danej
maszyny i takie, które spotyka się w różnych maszynach.
Typowe części maszyn podlegają normalizacji. Produkowane są wg ustalonych norm,
które określają ich kształt, wymiary oraz materiał konstrukcyjny.
Dzięki normalizacji części maszyn można:
− zmniejszyć liczbę produkowanych części,
− produkować wielkoseryjnie,
− uzyskać oszczędności w produkcji części,
− zapewnić stałą jakość,
− usprawnić naprawę i konserwację maszyn.
Klasyfikacja części maszyn:
− połączenia,
− osie, wały oraz części do ich łączenia i łożyskowania,
− napędy.
Połączenia
Połączenia nierozłączne – charakteryzują się tym, że w przypadku próby ich
rozłączenia, części łączone lub łączące ulegają uszkodzeniu, np.: połączenie nitowe,
spawanie, lutowanie, zgrzewanie, klejenie.
Rys. 17. Elementy zabezpieczające połączenia gwintowe przed odkręceniem [4, s. 39]
" Połączenie wpustowe umożliwia osadzenie na wale kół lub piasty elementów osadzanych,
tak by nie mogły się na nim obracać. Wpusty umieszczane są w rowku wyciętym w wałku
i w piaście koła, co uniemożliwia obracanie się elementów osadzonych na wale.
Części osi i wałów, na których są osadzone inne elementy maszyn, nazywa się czopami.
Przekładnie
Przekładnie mechaniczne służą do przenoszenia ruchu obrotowego między wałami, z wału
czynnego (napędzającego) na wał bierny (napędzany). Najczęściej prędkość obrotowa silnika
napędzającego maszynę różni się od prędkości roboczych. Zmiany te uzyskujemy dzięki
przekładniom.
Przekładnie ponadto umożliwiają: zmianę płaszczyzny ruchu, kierunek ruchu, dokonać
zmiany momentu siły.
Rozróżnia się trzy podstawowe rodzaje przekładni mechanicznych: cierne, cięgnowe i zębate.
Przekładnie cierne – przenoszenie ruchu obrotowego z wału czynnego na bierny następuje
dzięki siłom tarcia, które powstają w skutek docisku do siebie kół ciernych o gładkiej powierzchni.
Stykające się powierzchnie kół powinny być wykonane z materiałów o dużym współczynniku
tarcia tocznego i dużą odpornością na ścieranie (stal, guma, tworzywo sztuczne). Rozróżnia się
przekładnie cierne o stałym i zmiennym przełożeniu (bezstopniowe).
Przekładnie cięgnowe. Cięgnem może być: pas, łańcuch, lina. Od rodzaju cięgna przekładnie
przyjmują nazwy: przekładnia pasowa, łańcuchowa, linowa.
Zastosowanie cięgna umożliwia przenoszenie napędu na większe odległości.
Pasy stosowane w przekładniach mogą być: płaskie, klinowe, zębate. Wykonuje się je
z materiału elastycznego lecz nierozciągliwego.
W przekładniach z pasem zębatym lub przekładniach łańcuchowych nie występuje
poślizg. Warunkiem dobrej pracy łańcuchów jest obfite smarowanie.
Przekładnie zębate
Przekładnia zębata składająca się z jednej pary kół i dwóch wałów
nazywa się przekładnią jednostopniową, a gdy tych par i wałów jest więcej
przekładnią wielostopniową.
Ze względu na kształt koła zębate dzieli się na: walcowe, stożkowe
i płaskie (tzw. zębatki). W zależności od kształtu zębów rozróżniamy koła
z zębami prostymi, skośnymi, łukowymi i daszkowymi.
Ze względów technologicznych liczba zębów koła zębatego nie może być
mniejsza niż 10, przełożenie jednej pary kół zębatych nie przekracza
w zasadzie 7.
Rys. 27. Przekładnia zębata
[3, s. 105]
W celu uzyskania większych przełożeń stosuje się przekładnie wielostopniowe. Całkowite
przełożenie przekładni wielostopniowej jest równe iloczynowi przełożeń poszczególnych stopni.
ic = i1 · i2 .......... · ii
gdzie:
ic – przełożenie całkowite
i1 · i2 ........... · ii – przełożenie poszczególnych stopni.
Duże wartości przełożenia można ponadto uzyskać przy użyciu przekładni ślimakowej.
W tym przypadku jedno z kół przekładni jest zastąpione ślimakiem Jeden obrót ślimaka
jednozwojnego spowoduje obrócenie się koła, zwanego ślimacznicą, o jeden ząb, a zatem
wartość przełożenia przekładni ślimakowej jest równa odwrotności
liczby zębów ślimacznicy.
W przekładni ślimakowej jest możliwość przenoszenia napędu
jedynie od strony ślimaka (napędzany ślimak). Przenoszenie napędu
w przeciwnym kierunku jest niemożliwe z powodu zakleszczenia się
na skutek tarcia. (tzw. samohamowność).
Rys. 28. Przekładnia ślimakowa [6, s. 85]
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zaplanuj czynności eksploatacyjno-konserwacyjne, które należy wykonać przy ubijarce
cukierniczej.
Pompy
Pompy są to urządzenia które umożliwiają przenoszenie cieczy z poziomu niższego na
wyższy lub przetłaczanie jej ze zbiornika o ciśnieniu niższym do zbiornika o ciśnieniu
wyższym.
Działanie pomp opiera się na wytworzeniu różnicy ciśnień.
Klasyfikacja pomp (ze względu na sposób wytworzenia ciśnienia potrzebnego do
przetłoczenia cieczy):
− Pompy wyporowe – uzyskują ciśnienie przez cykliczną zmianę objętości komory
tłocznej, która przy wzroście objętości zasysa płyn przewodem wlotowym, a przy jej
zmniejszeniu wytłacza go otworem wylotowym. Pod względem budowy różnią się
między sobą jedynie szczegółami konstrukcyjnymi (elementem tłocznym).
Wyróżnia się pompy: tłokowe, skrzydełkowe, membranowe, zębatkowe, śrubowe.
− Pompy wirowe – wytwarzają ciśnienie przez ruch obrotowy elementu wyposażonego
w łopatki.
Wyróżnia się pompy: promieniowe, osiowe (śmigłowe).
Sprężarki
Urządzenia chłodnicze
Istotnym czynnikiem zapobiegającym pogorszeniu właściwości przechowywanych
artykułów żywnościowych jest niska temperatura.
Niska temperatura jest uzyskiwana w urządzeniach chłodniczych wykorzystujących
następujące właściwości czynników chłodniczych:
− ciśnienie skraplania nie powinno przekraczać 1,5 MPa ze względu na wytrzymałość
urządzeń,
− ciepło parowania i przewodność cieplna powinny być możliwie duże,
Wytwornice pary
Para wodna jest nośnikiem ciepła bardzo często wykorzystywanym w przemyśle
spożywczym do ogrzewania m.in. wyparek, pasteryzatorów, kotłów warzelnych (parowych).
Para do celów energetycznych jest wytwarzana w kotłach.
Kotły parowe są zespołem urządzeń do zmiany energii cieplnej powstałej ze spalania
paliwa w kotle na parę wodną o wysokim ciśnieniu i temperaturze. Energia cieplna pary
wodnej przeznaczona jest do bezpośredniego wykorzystania ciepła lub zmiany na energię
Z uwagi na niewielką objętość wrzącej wody, ewentualne skutki wybuchu kotła, nie są
groźne.
Dla zapewnienia bezpiecznej pracy w kotle musi znajdować się określona ilość wody,
której poziom wskazują wodowskazy. Niezbędnym wyposażeniem kotła są manometry
(ciśnieniomierze). Dla zabezpieczenia przed rozerwaniem kotła stosowne są zawory
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozróżnij na podstawie schematów pompy. Nazwij je i wymień ich główne
elementy budowy (dla pomp wyporowych określ elementy tłoczące).
Ćwiczenie 2
Określ zagrożenia jakie mogą wystąpić przy eksploatacji kotłów parowych i sposoby ich
zapobiegania.
Instalacja elektryczna
Energia elektryczna (prąd elektryczny przemienny trójfazowy) wytwarzana w elektrowni
przekazywana jest siecią wysokiego, średniego aż do niskiego napięcia.
Z sieci niskiego napięcia prąd przesyłany jest do tablicy rozdzielczej na terenie
nieruchomości lub budynku, gdzie rozprowadzane są instalacje wewnętrzne:
− miejska, o napięciu 230V (umożliwia zasilanie urządzeń gospodarstwa domowego,
urządzeń elektronicznych, instalacji oświetleniowej),
− siłowa, o napięciu 400V (umożliwia zasilanie maszyn przemysłowych, urządzeń
grzewczych).
Instalacja musi być odporna na wpływy czynników otoczenia: wilgoć, wysoką temperaturę czy
zapylenie.
Wszystkie maszyny i urządzenia muszą mieć zabezpieczenie przed porażeniem prądem
elektrycznym.
Środki ochrony dzielimy na podstawowe i dodatkowe.
Do środków podstawowych ochrony należą:
− izolowanie części urządzeń znajdujących się pod napięciem,
− osłony uniemożliwiające dotknięcie części znajdujących się pod napięciem,
− umieszczenie części znajdujących się pod napięciem w miejscach niedostępnych lub trudno
dostępnych.
Do środków dodatkowych należą:
− uziemienie ochronne – połączenie przewodem specjalnego zacisku znajdującego się na
obudowie maszyny ze specjalnym przedmiotem metalowym stykającym się z ziemią,
− zerowanie – fabrycznie wykonane połączenie obudowy silnika lub maszyny
z przewodem zerowym sieci za pomocą dodatkowego przewodu znajdującego się w kablu
elektrycznym doprowadzającym prąd,
− wyłączniki przeciwporażeniowe – stosuje się wówczas, gdy niecelowe jest stosowanie
uziemienia lub zerowania,
− izolacja ochronna np. izolacja podłogi, chodniki, rękawice ochronne,
− ochronne obniżenie napięcia roboczego do 24V – uzyskuje się przez zastosowanie
transformatorów,
− separacja odbiorników,
− izolowanie stanowisk.
Instalacja wodna
Wodociąg powinien spełniać następujące warunki:
− woda doprowadzana powinna mieć odpowiednią jakość tzn. powinna być zdana do picia,
− ciśnienie wody musi być stałe o odpowiedniej wartości
− powinna być zapewniona ciągłość dostawy wody.
Ponadto powinien dostarczać wodę na potrzeby przeciwpożarowe. Wyróżnia się
instalacje przeciwpożarowe: hydrantowe i automatyczne (tryskaczowe lub zraszaczowe).
Główne elementy wodociągu to:
− ujęcie wody,
− stacja uzdatniania wody,
Instalacja kanalizacyjna
Kanalizacja służy do zebrania, odprowadzenia oraz unieszkodliwienia ścieków
powstałych w wyniku działalności człowieka.
Kanalizacja jest przystosowana również do przyjęcia i odprowadzenia również ścieków
opadowych.
W kanalizacji można wyróżnić następujące elementy:
− instalacje kanalizacyjne,
− sieć kanalizacyjną,
− urządzenie do podnoszenia ciśnienia ścieków (pompy),
− urządzenia do oczyszczania ścieków.
Do zbierania ścieków służą kratki ściekowe oraz wszelkiego rodzaju przybory sanitarne
(zlewy, umywalki, brodziki, sedesy itp.).
Instalacja cieplna
Instalacja cieplna umożliwia podniesienie temperatury powietrza w pomieszczeniach,
a także podnoszenia temperatury cieczy, stosowanej do celów domowych i gospodarczych czy
też produkcyjnych. Podniesienie temperatury cieczy odbywa się przez ogrzewanie jej
(dostarczanie energii cieplnej) z różnych źródeł
Źródłem ciepła są najczęściej:
− paliwa płynne (olej opałowy),
− gazowe (gaz ziemny, propan, butan),
− węgiel,
− tzw. paliwa ekonomiczne – biopaliwa (m.in. słoma, drewno, oleje roślinne, alkohol,
biogaz).
Główne elementy instalacji to:
− urządzenia grzewcze (piece, podgrzewacze, wymienniki ciepła itp.),
− przewody rozprowadzające,
− pompy,
− urządzenia kontrolno-pomiarowe i elementy automatycznych instalacji regulacyjnych.
Przewody, którymi transportowana jest woda w pomieszczeniach bez ogrzewania lub na
zewnątrz budynku muszą być izolowane.
Instalacja wentylacyjna
Wentylacja polega na wymianie powietrza w pomieszczeniach.
Wentylacja pomieszczeń może się odbywać w sposób:
− naturalny (grawitacyjny), działa na zasadzie różnicy temperatur powietrza
w pomieszczeniu i na zewnątrz,
− mechaniczny odbywa się przy pomocy wentylatora (wentylacja wyciągowa, nawiewna,
nawiewno-wyciągowa).
Oprócz wentylacji ogólnej, która usuwa nadwyżki ciepła, wilgoci i zanieczyszczenia
z rozproszonych źródeł, konieczne jest zainstalowanie okapów lub wyciągów miejscowych
nad większymi źródłami ciepła.
W celu osiągnięcia odpowiednich warunków środowiskowych, temperatury, wilgotności
i świeżości (wymiany) powietrza w pomieszczeniach, niezależnie od zewnętrznych warunków
klimatycznych stosuje się urządzenia klimatyzacyjne.
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Narysuj schemat instalacji elektrycznej pomieszczenia produkcyjnego cukierni.
Ćwiczenie 2
Określ charakter „odpadów” powstałych w wyniku produkcji w zakładzie cukierniczym.
Zaproponuj sposób ich utylizacji i oczyszczania.
Pomiar temperatury
Temperatura jest wskaźnikiem stanu cieplnego materiału lub ciała jednorodnego. Wyraża
energię ruchu cząsteczek materiału.
Najczęściej stosowaną jednostką temperatury jest stopień Celsjusza [°C] (w układzie SI
obowiązuje kelwin [K]).
Do pomiaru temperatury stosuje się termometry. Umożliwiają one oznaczanie
temperatury
w sposób pośredni, poprzez rejestrację wybranej, zależnej od temperatury wielkości fizycznej.
W termometrach wykorzystuje się m. in.:
− rozszerzalność cieplną cieczy (termometry rtęciowe i alkoholowe),
− rozszerzalność cieplną gazów (termometry gazowe),
− rozszerzalność ciał stałych (zwłaszcza bimetali – termometry mechaniczne),
− termiczne zmiany oporności elektrycznej (termometry elektryczne),
− zmiany napięcia kontaktowego metali (termopara) itd.
Popularne są termometry, za pomocą których dokonuje się pomiarów metodą
bezkontaktową pracujące w zakresie podczerwieni czyli pirometry. Pomiar temperatury za
pomocą pirometrów jest mniej dokładny, lecz wygodny.
Pomiar wilgotności
Wilgotność względna określa zawartość pary wodnej w powietrzu. Parametr ten
wskazuje, jak daleki od nasycenia jest stan pary wodnej zawartej w powietrzu.
Wartość wilgotności określana jest w [%].
Pomiar ciśnienia
Ciśnienie to wielkość fizyczna określona stosunkiem siły działającej (prostopadle) na
daną powierzchnię do pola tej powierzchni.
Ciśnienie wyraża się w paskalach [Pa].
Do pomiaru ciśnienia cieczy i gazów służą manometry (ciśnieniomierze).
Według zasady działania manometry można podzielić na:
− hydrostatyczne (działają w oparciu o zjawiska rządzące cieczą pozostającą w spoczynku,
w stanie równowagi),
− prężne: przeponowe, mieszkowe, z rurką Bourdona (działanie oparte jest o zjawisko
odkształcenia elementów sprężystych pod wpływem różnicy ciśnień).
W zależności od charakteru mierzonego ciśnienia manometry można rozróżnić na:
podciśnienia, nadciśnienia, małych ciśnień, ciśnienia bezwzględnego (barometry) oraz
wielkich ciśnień.
Pomiar masy
Pomiar masy umożliwiają wagi. Wartość masy w układzie SI wyrażana jest
w kilogramach [kg].
Wagi można podzielić na:
− mechaniczne (działają one na zasadzie porównywania siły – ciężaru ciała o mierzonej
masie, do masy odważników) są to wagi: dźwigniowe /równo- lub różnoramienne/,
uchylne, sprężynowe,
− hydrauliczne (wyznaczenie masy opiera się na wyznaczeniu ciśnienia płynu w układzie
hydraulicznym),
− elektroniczne (ciężar ładunku ważonego jest równoważony przez elektroniczny
przetwornik siły, wytwarzając w nim proporcjonalny do ciężaru sygnał elektryczny).
Ćwiczenie 1
Wykonaj pomiar temperatury i wilgotności w pomieszczeniu np. w pomieszczeniu
magazynowym cukierni lub w pracowni zajęć praktycznych.
Ćwiczenie 2
Omów budowę i działanie manometru
z rurką Bourdona.
sprzężenie zwrotne
Ćwiczenie 1
Dokonaj charakterystyki porównawczej zakładów produkcyjnych (rzemieślniczych,
zmechanizowanych i zautomatyzowanych) pod kątem zastosowania maszyn i urządzeń
o różnym stopniu mechanizacji i automatyzacji.
zalety wady
zakład rzemieślniczy (pojedyncze maszyny
i urządzenia – wymagają ręcznej obsługi, są
uzupełnieniem pracy ręcznej)
zakład zmechanizowany (maszyny
i urządzenia pracujące pojedynczo lub
w zespołach, wymagają obsługi ręcznej)
zakład zautomatyzowany (maszyny
i urządzenia pracujące pojedynczo lub
w zespołach – linie produkcyjne,
automatyczny proces obsługi)
Ćwiczenie 2
Przedstaw za pomocą schematu blokowego układ automatycznej regulacji stosowany do
utrzymania stałej zadanej temperatury w piecu elektrycznym.
Życzę powodzenia
Nr
Odpowiedź Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem: