Pietras, Instytut Mechaniki Budowli, Wydzia Inynierii
Ldowej, Politechnika Krakowska. BARTOMIEJ CZADO, JAN S. PIETRAS* ROZPOZNANIE GEOTECHNICZNE PODOA PRZEZ SONDOWANIA STATYCZNE I DYNAMICZNE PORWNANIE OPORW PENETRACJI STOKA GEOTECHNICAL SOIL TESTING BY CPT AND DYNAMIC PROBING COMPARISON OF THE CONE PENETRATION RESISTANCES S t r e s z c z e n i e Sondowanie statyczne (CPT/CPTU) jest co raz czciej stosowane w Polsce do rozpoznania podoa pod obiekty budowlane, gdy pozwala na bezporednie wykorzystanie wynikw do projektowania fundamen- tw, w szczeglnoci palowych. Zastosowanie sondy statycznej staje si problematyczne, gdy w podo- u zalegaj grunty grubo- i bardzo gruboziarniste w takich sytuacjach mona zastosowa sondowanie dynamiczne (DPH lub DPSH). Artyku przedstawia analiz wynikw bada uzyskanych w wzach badaw- czych, obejmujcych sondowanie CPT, sondowanie DPH oraz otwr wiertniczy. Prezentowane s uzyska- ne zalenoci pomidzy statycznym (qc), a dynamicznym (qd) oporem wprowadzania stoka sondy. Uzy- skane korelacje porwnano z wynikami podobnych prac przeprowadzonych na Wgrzech oraz na Litwie. Sowa kluczowe: sondowanie statyczne, CPT, CPTU, sondowanie dynamiczne, DP, DPH, DPSH, pale fundamentowe A b s t r a c t Static cone penetration testing (CPT/CPTU) is increasingly being used in Poland to examine the subsoil. The results of this test may be used directly in foundation design, especially of pile foundations. The use of a static test becomes problematic when coarse and very coarse soils are found in the subsoil. In such cases dynamic probings (DPH or DPSH) can be performed. This paper presents an analysis of the results of feld tests conducted in the test nodes, which included CPT, DPH and a borehole. Correlations between static (qc) and dynamic (qd) cone resistances are analyzed in comparison to the results of similar studies performed in Hungary and Lithuania. Keywords: cone penetration test, CPT, CPTU, dynamic probing, DP, DPH, DPSH, pile foundations 22 1. Wstp Sondowanie statyczne metod CPT/CPTU jest coraz czciej stosowane w Polsce do rozpoznania podoa pod obiekty budowlane. Wyniki tego badania mona wykorzysta w bezporedni sposb przede wszystkim do projektowania pali fundamentowych, ale take fundamentw bezporednich. Zastosowanie sondy statycznej staje si problematyczne, gdy w podou zalegaj grunty gruboziarniste (pospki, wiry), czy te grunty zoone, w kt- rych wystpuje frakcja bardzo gruboziarnista (np. rumosze i zwietrzeliny gliniaste). Zdarza si, e wykonanie badania CPT do projektowanej gbokoci staje si w takich warunkach niemoliwe, gdy grozi uszkodzeniem kocwki sondy. Moliwo uzupenienia bada CPT wynikami sondowania dynamicznego (DP) w war- stwach, gdzie przeprowadzenie badania CPT jest niemoliwe, wydaje si bardzo istotna pod wzgldem praktycznym. Wymaga to jednak opracowania odpowiednich korelacji po- midzy parametrami otrzymywanymi w sondowaniach statycznych (q c ) i dynamicznych (q d , N x ). Przykady podobnych korelacji, po raz pierwszy opublikowanych w pracy Stenzel G. i Melzer K.J., 1978 [7], mona znale w Czci 2 normy Eurokod 7 [16] oraz normie DIN 4094 [9]. Korelacje te odzwierciedlaj jednak wycznie dowiadczenia niemieckie, podczas gdy Eurokod 7 jednoznacznie wskazuje na konieczno stosowania korelacji lokal- nych. Artyku przedstawia analiz wynikw bada przeprowadzonych w Polsce, na terenie Krakowa. Wykonano je w wzach badawczych, obejmujcych sondowanie statyczne CPTU, sondowanie dynamiczne DPH oraz otwr wiertniczy. 2. Charakterystyka terenu bada Pod wzgldem geomorfologicznym obszar bada pooony jest na terenie tarasu rzecz- nego wysokiego Wisy [8]. Zlokalizowany jest w odlegoci okoo 1,01,5 km na poudnie od koryta rzeki. Podoe terenu zbudowane jest z osadw mioceskich trzeciorzdowych i osadw czwartorzdowych. Nastpstwo warstw w podou uwidoczniono na rys. 2. W po- niszym opisie symbole gruntw wg klasyfkacji ISO [17] zapisano pismem pochylonym, natomiast symbole wg PN [14] podano w nawiasie. Poniej warstwy nasypu budowlanego, o miszoci 0,51,2 m, wystpuj aluwialne utwory czwartorzdowe tarasu wysokiego o miszoci do ok. 13,014,0 m. Utwory te do gbokoci ok. 3,54,0 m ppt. reprezentowane s przez grunty drobnoziar- niste (spoiste): iy pylaste siCl, pyy ilaste clSi, do pyw piaszczystych saSi (Gz, G, P, Pp, Pg). Grunty te wydzielono jako warstw I. Poniej wystpuje warstwa gruntw gruboziarnistych (niespoistych), wyksztacona gwnie jako jednofrakcyjne (wskanik rnoziarnistoci C u 2) piaski rednie MSa (Ps), lokalnie przechodzce w kilkufrakcyjne (ze wzgldu na domieszk frakcji drobnych) piaski pylaste siSa (P). Grunty te wydzielono jako warstw II o miszoci ok. 3,54,0 m. Poniej zalegaj grunty gruboziarniste, w ktrych w sposb nieregularny wystpuje frak- cja wirowa, a lokalnie take kamienista: piaski ze wirem grSa i kamieniami cogrSa, wi- ry Gr i wiry piaszczyste saGr (Ps+, Ps+K, Po, , +K) tworzce warstw o miszoci 23 ok. 8,09,0 m. Grunty te wydzielono jako warstw III wystpuj tu grunty jedno-, kilku-, jak i wielofrakcyjne; zarwno dobrze, jak i le uziarnione. Osady czwartorzdowe podcielone s seri iw mioceskich, wydzielonych jako war- stwa IV. Grunty te wyksztacone s jako iy Cl, iy pylaste siCl, iy z piaskiem drobnym fsaCl (I, Ip, Ip). W strefe stropowej maj one konsystencj plastyczn, wraz ze wzrostem gbokoci przechodzc przez twardoplastyczn do zwartej. Przykadowe krzywe granulometryczne, otrzymane w badaniach laboratoryjnych wg specyfkacji technicznej ISO [13] dla prb gruntu z warstw I, II i III, przedstawiono na rys. 1. W omawianym terenie wystpuje jeden czwartorzdowy poziom wodonony zwizany z utworami piaszczysto-wirowymi akumulacji rzecznej (warstwy II i III). Nawiercony i ustabilizowany poziom zwierciada wystpuje w warstwie piaskw rednich (II), na g- bokoci ok. 3,54,0 m ppt. Zwierciado wody, generalnie swobodne, moe by miejscami napite przez utwory drobnoziarniste warstwy I, zalegajce bezporednio nad utworami gruboziarnistymi warstwy wodononej. Rys. 1. Przykadowe wyniki nada granulometrycznych gruntw wystpujcych w terenie bada: H1, H7 warstwa III; H2,H4 warstwa I; H3, H6 warstwa II Fig. 1. Results of particle size distribution analyses of soils typical for site: H1, H7 stratum III; H2, H4 stratum I; H3, H6 stratum II 3. Metodyka wykonanych bada W pracy analizowane s wyniki bada polowych przeprowadzonych w piciu w- zach badawczych zlokalizowanych w obrbie jednej dziaki o wymiarach ok. 80 120 m. W kadym z wzw wykonane zostay: otwr wiertniczy, sondowanie statyczne CPTU oraz 24 sondowanie dynamiczne DPH. Poszczeglne badania wykonano zachowujc zalecane mini- malne odlegoci wzgldem siebie. Wykonane przez autorw sondowania dowizano do uprzednio nawierconych otworw geotechnicznych, ktre wykonane zostay systemem obrotowo-udarowym, wiertnic mecha- niczn, w rurach osonowych o rednicy 245 mm. Rys. 2. Przykadowe zestawienie wynikw bada CPT i DPHwraz z odpowiadajcym proflem gruntowym w pojedynczym wle badawczym [2] Fig. 2. Example of the results of CPT and DPH with coresponding soil profle in one of testing nodes Interpretacj proflu gruntowego podzia na grunty drobnoziarniste i gruboziarni- ste (spoiste i niespoiste) wykonano w oparciu o profle wierce (badania makroskopowe w terenie), laboratoryjne badania klasyfkacyjne (granulometryczne) oraz wyniki sondowa- nia statycznego z wykorzystaniem diagramu Robertsona [4] oraz diagramu zmodyfkowa- nego dla gruntw polskich wg PN [15]. Sondowania dynamiczne DPH wykonano do gbokoci ok. 14.0 m ppt., tj. do stropu utworw ilastych warstwy IV. Badania przeprowadzono przy zastosowaniu mechanicznej, uniwersalnej sondy UMSD-SPT. Procedura badania i osprzt byy zgodne z wytycznymi 25 norm [12, 15, 16]. Interpretacj wynikw wykonano w oparciu o norm [12]. Uwzgldniono wpyw wody gruntowej na otrzymane podczas sondowania wartoci N 10H . Wyznaczono dy- namiczny opr gruntu q d . Sondowania statyczne metod CPTU wykonano do gbokoci 19,020,0 m ppt. Wyko- rzystano samobien sond statyczn Pagani TG 63-150, o maksymalnym nacisku 150 kN, wyposaon w kocwk elektryczn o standardowej powierzchni stoka 10 cm 2 . Zastoso- wano przewodowy, elektroniczny systemem rejestracji danych. W trakcie przeprowadzo- nych bada zachowane zostay procedury zgodne z wytycznymi ISSMFE [19] oraz normami [11, 15, 16]. Wyniki opracowano w oparciu o wytyczne norm [11, 16] oraz pracy Lunne et. al., 1997 [4]. 4. Korelacje pomidzy oporem wprowadzania sondy statycznej i liczb uderze w sondowaniu dynamicznym Prace nad korelacjami pomidzy wynikami sondowa statycznych i dynamicznych pro- wadzone w Niemczech [1] doprowadziy do stworzenia liniowych zalenoci pomidzy wartoci q c a wartociami N x dla poszczeglnych typw sondowania dynamicznego. Zesta- wienie opracowanych wspczynnikw zawiera tabela 1. Prby weryfkacji tych korelacji dla warunkw gruntowych z terenu Wgier opisane zo- stay w pracy Makler i Szendefy, 2009 [5]. Zaleno pomidzy wartociami q c obliczonymi a zarejestrowanymi w badaniach przedstawia rys. 3. Ta b e l a 1 Wspczynniki zalenoci uzyskanych dla gruntw niespoistych wg Biedermann, 1978 [1] Rodzaj gruntu SPT q c /N 30 DPH q c /N 30 DPL q c /N 30 SE 0,5 0,7 0,25 SW, SI 0,7 1,0 0,35 GE, GW, GI 1,1 1,5 Wyjanienie symboli (za DIN 18196): S piasek (sand) G piasek ze wirem (sand and gravel) E le uziarniony (poorly graded/even-graded), W dobrze uziarniony (well graded/multi-graded) I le uziarniony z brakiem czci frakcji (gap-graded) Podobn zaleno, wyznaczon dla wynikw bada przeprowadzonych przez autorw, pokazano na rys. 4. Spord wszystkich uzyskanych wynikw wyszczeglniono dane uzyskane dla: piaskw rednich warstwy II (rys. 4a) oraz piaskw ze wirem warstwy III (rys. 4b) w obu przypad- kach rozpatrywano jedynie grunty pooone poniej zwierciada wody gruntowej. Aby byo moliwe bezporednie porwnywanie wartoci oporu statycznego wciska- nia stoka z wynikami sondowania dynamicznego, konieczne byo urednienie wartoci q c
na odcinkach odpowiadajcych wartociom N 10H , tj. co kade 10 cm. 26 Rys. 3. Wyniki bada uzyskane przez Makler i Szendefy [4] Fig. 3. The results of research obtained by Makler and Szendefy [4] Rys. 4. Zaleno pomidzy wartociami oporw stoka zmierzonymi w terenie q c,meas , a odpowiadajcymi im wartociami obliczonymi na podsatwie badania dynamicznegoz zastosowaniem wspczynnikw wg Biedermanna q c,calc : dla piaskw rednich (a) oraz dla piaskw ze wirem (b), [2] Fig. 4. The correlation of the values q c,meas measured in feld tests and values q c,calc calculated from results of dynamic test with use of Biedermanns ratios: for medium sands (a) and sands with gravels (b), [2] 27 Analiza powyszych wykresw wskazuje, e dla nawodnionych gruntw gruboziarni- stych (warstwy II i III) z terenu Krakowa, zastosowanie korelacji wg Biedermanna [1] dla sondy dynamicznej cikiej (DPH) prowadzi do bezpiecznego oszacowania wartoci opo- ru q c . W Eurokodzie 7 (Cz 2, Zacznik G) [16] zapisano przykadowe korelacje pomidzy oporem penetracji stoka sondy statycznej q c , a wynikami sondowa dynamicznych N 10H
(rys. 5). Naley zaznaczy, e korelacje te, oryginalnie opracowane w roku 1978 (Stenzel i Melzer, [7]), dotycz bada sond statyczn ze stokiem mechanicznym. Przedstawiono tu cztery krzywe, opracowane dla dwch grup gruntw: le uziarnionych piaskw oraz dobrze uziarnionych piaskw ze wirem osobno analizowano grunty pooo- ne poniej i powyej zwierciada wody gruntowej. Ze wzgldu na fakt, e autorzy dysponuj danymi jedynie dla gruntw nawodnionych, w dalszej czci tej pracy analizowane s krzy- we nr 2 i 4 (wg rys. 5). Rys. 5. Przykady korelacji pomidzy oporem stoka sondy statycznej q c a liczb uderze w sondowaniu dynamicznym wg Eurokodu 7, [16] Fig. 5. Example of correlations between coue penetration resistance q c and number of blows in dynamic probing in accordance with Eurocode 7, [16] 28 Ze wzgldu na fakt, e w niektrych gruntach wartoci oporu stoka otrzymane za po- moc kocwek mechanicznej i elektrycznej istotnie si rni [15], przeliczono otrzymane w badaniach autorw wartoci q c pomierzone stokiem elektrycznym zgodnie z ponisz formu: q c(m) = b q c(e) stosujc warto wspczynnika b = 1,3 zalecan dla le uziarnionych, nawodnionych piaskw [15]. Podczas bada sond dynamiczn w warstwie II uzyskano wyniki N 10H w zakresie od 2 do 8 uderze na kade 10 cm wpdu sondy. Odpowiadajce tym wynikom opory stoka sondy statycznej q c ksztatoway si w zakresie 315 MPa. Uzyskane na tej podstawie pary punktw q c (N 10H ) na tle zalenoci normowej przedstawiono na rys. 6. Rys. 6. Wyniki bada uzyskane dla warstwy II (piaski rednie) na tle zalenoci normowej (krzywa nr 2), [2] Fig. 6. The results of measurements for stratum II (medium sands) in comparison to the standard correlation (curve no. 2), [2] Na podstawie przedstawionych wynikw bada mona stwierdzi, e korelacja przed- stawiona w Eurokodzie 7 dla nawodnionych piaskw (krzywa 2 wg rys. 5) moe dawa zawyone wartoci q c , a zatem naley j stosowa z uwzgldnieniem odpowiednich wsp- czynnikw bezpieczestwa. Podczas przeprowadzonych bada sond dynamiczn w gruntach warstwy III (nawod- nione mieszaniny piaskw i wirw) uzyskano wyniki N 10H w zakresie od 4 do 14 uderze. Odpowiadajce im opory stoka sondy statycznej q c ksztatoway si w zakresie 1036 MPa. Uzyskane na tej podstawie pary punktw q c (N 10H ) na tle zalenoci normowej (krzywa nr 4) przedstawiono na rys. 7. 29 Rys. 7. Wyniki bada uzyskane dla warstwy III (piaski ze wirem) na tle zalenoci normowej (krzywa nr 4), [2] Fig. 7. The results of measurements for stratum (sands with gravels) in comparison to the standard correlation (curve no. 4), [2] Analiza powyszych danych wskazuje, e korelacja normowa (krzywa 4 wg rys. 5) stano- wi bezpieczne oszacowanie wartoci uzyskanych w badaniach aden z uzyskanych punk- tw nie znalaz si po prawej stronie krzywej normowej. Jednoczenie mona zauway, e zaleno uzyskana w badaniach jest zalenoci nieliniow, podobnie jak zaleno nor- mowa. Naley zaznaczy, e korelowana warto N 10H rejestrowana podczas badania sond dy- namiczn nie uwzgldnia wpywu ciaru zestawu erdzi (zalenego od gbokoci bada- nia) na rzeczywist energi wprowadzania kocwki sondy w grunt. W dalszej czci pracy autorzy podejmuj zatem prb analizy, w ktrej warto N 10 zastpiono oporem dynamicz- nym wprowadzania sondy q d , ktry uwzgldnia ten wpyw. 5. Porwnanie oporw wprowadzania stoka uzyskanych w badaniach statycznych i dynamicznych W tej czci pracy autorzy podejmuj prb udoskonalenia istniejcych zalenoci po- midzy wynikami sondowa statycznych i dynamicznych. Analiza przeprowadzona zostaa przy nastpujcych zaoeniach: analizie poddano wyniki bada sond statyczn z kocwk elektryczn, wpyw napre efektywnych w gruncie na wynik badania jest podobny dla badania CPT i DPH, dlatego zosta on pominity, 30 uwzgldniono wpyw wody gruntowej na zarejestrowane w badaniu DPH wartoci N 10H , zgodnie z norm ISO [12], skorygowane wartoci N 10H przeliczono na opr dynamiczny q d , uwzgldniajc wpyw masy zestawu erdzi na rzeczywist energi wprowadzania stoka w grunt. Stosunek pomierzonych wartoci q c do obliczonych wartoci wyraono, za przykadem pracy Gadeikis et al. [3], wspczynnikiem: = q c / q d . Dao to moliwo bezporedniego porwnania wynikw bada przeprowadzonych na terenie Litwy opisanych w tej pracy z badaniami autorw. Zaleno pomidzy oporem statycznym q c a oporem dynamicznym q d w piaskach red- nich warstwy II przedstawiono na rys. 8a. Otrzymane wartoci wspczynnika = q c /q d
ksztatuj si w zakresie 0,52,3. Warto aproksymowana metod najmniejszych kwadra- tw dla zalenoci liniowej wynosi = 1,15. Rys. 8. Wyniki bada w warstwie II (piaski rednie): zaleno pomidzy oporem statycznym q c i dynamicznym q d (a) wartoci wspczynnika w zalenoci od gbokoci penetracji (b), [2] Rys. 8. Results in the stratum II (medium sands): relation between static resistance q c and dynamic resistance q d (a) values of coeffcient vs. depth of pene- tration (b), [2] Wyniki podobnej analizy, przeprowadzonej dla bada sond bardzo cik DPSH w piaskach rednich, opisane w pracy [3] day wynik dwukrotnie wyszy: uzyskano warto wspczynnika = 2,3. Naley zaznaczy, e w analizie regresji otrzymano wspczynnik korelacji R na poziomie 0,60, co wiadczy o rwnie duym jak w badaniach autorw rozrzu- cie wynikw. Tak istotna rnica w wartociach wspczynnika moe wynika z nieuwzgldnienia przez autorw pracy [3] wpywu wody gruntowej na zarejestrowane w badaniu DPSH war- toci N 20 . Fakt zastosowania sondy bardzo cikiej DPSH w miejsce DPH, nie powinien mie znaczenia dla analizy wykorzystujcej wartoci q d , przy ktrych wyznaczaniu uwzgldnia si typ sondy. 31 Wyniki pracy [3] sugeruj, e wspczynnik wzrasta ze wzrostem stopnia zagszcze- nia piaskw w badaniach autorw nie stwierdzono takiej zalenoci. Zauwaono nato- miast, e warto wspczynnika wzrasta wraz z gbokoci badania (rys. 8b). Ze wzgldu na niewielk miszo rozpatrywanej warstwy piaskw, nie byo jednak moliwe sformuo- wanie jednoznacznych wnioskw w tej kwestii, zwaszcza, e podobnej tendencji nie stwier- dzono dla warstwy piaskw ze wirem (rys. 9b). Na rys. 9a pokazano zaleno pomidzy oporem statycznym q c , a oporem dynamicznym q d dla warstwy nr III (piaskw ze wirem). Dla tej warstwy otrzymano wartoci wspczyn- nika w zakresie 1,03,2. Warto wspczynnika dla aproksymowanej zalenoci liniowej wynosi w tym przypadku 1,85, a lini odpowiadajc wartoci = 1, tj. q c = q d mona w tym przypadku traktowa jako bezpieczne oszacowanie obliczanej wartoci q c . Rys. 9. Wyniki bada w warstwie III (piaski ze wirem): zaleno pomidzy oporem statycznym q c i dynamicznym q d (a) wartoci wspczynnika w zalenoci od gbokoci penetracji (b), [2] Fig. 9. Results in the stratum III (sands with gravels): relation between static resistance q c and dynamic resistance q d (a) values of coeffcient vs. depth of pene- tration (b), [2] 6. Wnioski Analizie poddano korelacje pomidzy oporem stoka q c w sondowaniu statycznym, a liczb uderze N X sondy dynamicznej zaproponowane przez Eurokod 7. Zalenoci te zo- stay zastosowane do wynikw bada wykonanych przez autorw, co pozwolio wniosko- wa, e w niektrych przypadkach (np. dla nawodnionych piaskw) ich wykorzystanie moe powodowa przeszacowanie wartoci q c , za w innych (np. w nawodnionych pospkach) daje bezpieczne oszacowanie. Z tych wzgldw korelacje te naley stosowa ze szczegln ostronoci. Warto N X uzyskiwana w sondowaniu dynamicznym nie uwzgldnia wpywu masy ze- stawu erdzi (rosncej wraz z gbokoci penetracji) na rzeczywist energi uderzenia prze- 32 kazywan do kocwki stokowej przy pojedynczym uderzeniu. Z tego wzgldu wymagana jest analiza wartoci dynamicznego oporu stoka q d (ktry uwzgldnia ten wpyw) w miejsce liczby uderze N X . Rozbienoci w wartociach wspczynnika otrzymanych przez autorw w porwna- niu z prac Gadeikis et al. [3] pokazuj, e wpyw wody gruntowej na rejestrowane podczas badania dynamicznego iloci uderze N X jest bardzo istotny. Zalenoci pomidzy wsp- czynnikiem a innymi analizowanymi parametrami, tj. zagszczeniem gruntu oraz gbo- koci penetracji (napreniem od nadkadu) nie da si atwo zdefniowa. Sformuowanie wiarygodnych korelacji pomidzy wartociami oporw stoka uzyski- wanymi w sondowaniu statycznym i dynamicznym jest zadaniem trudnym, wymagajcym dalszych, szeroko zakrojonych bada. L i t e r a t u r a [1] B i e d e r m a n n B., Vergleichende Untersuchungen mit Sonden in Schluff, Vorschungsberichte aus Bodenmechanik und Grundbau, 1984. [2] C z a d o B., P i e t r a s J.S., Comparison of the cone penetration resistance obtained in static and dynamic feld tests, AGH Journal of Mining and Geoengineering, Vol. 36, No. 1, Krakw 2012, 97-105. [3] G a d e i k i s S., a r o j u s G., U r b a i t i s D., Comparing CPT and DPSH in Lithuanian soils, 2nd International Symposium on Cone Penetration Testing, Huntington Beach, CA, USA. Volume 2&3: Technical Papers, Session 3: Applications, Paper No. 3-22, 2010. [4] L u n n e T., R o b e r t s o n P.K., P o w e l l J.J., Cone Penetration Testing in Geotechnical Practice, Academic & Proffesional, London, 1997. [5] M a k l e r A., S z e n d e f y J., Estimation of CPT resistance based on DPH results, Periodica Polytechnica, Civil Engineering, 53/2, 2009, 101-106. [6] S m o l t c z y k U., ed. Grundbau-Taschenbuch: Geotechnische Grundlagen, Ernst&Sohn, Berlin 2001. [7] S t e n z e l G., M e l z e r K.J., Soil investigations by penetration testing according to DIN 4094, Tiefbau 20, 1978, 155-160, 240-244. [8] Krakw rodowisko geografczne, praca zbiorowa, PWN, Warszawa 1972. [9] DIN 4094:1990 Baugrund. Erkundung durch Sondierungen. [10] DIN 4094-3:2002 Subsoil Field investigations. Part 3: Dynamic probing. [11] EN ISO 22476-1:2006 Geotechnical investigation and testing Field Testing Part 1: Electrical cone and piezocone penetration tests. [12] EN ISO 22476-2:2005 Geotechnical investigation and testing Field testing Part 2: Dynamic probing. [13] PKN-CEN ISO/TS 17892-4:2009 Badania geotechniczne. Badania laboratoryjne gruntw. Cz 4: Oznaczanie skadu granulometrycznego. [14] PN-B-02480:1986 Grunty budowlane. Okrelenia, symbole, podzia i opis gruntw. [15] PN-B-04452:2002 Geotechnika. Badania polowe. [16] PN-EN 1997-2:2007, Eurocode 7. Geotechnical design Part 2: Ground investigation and testing. [17] PN-EN ISO 14688-1:2006 Badania geotechniczne Oznaczanie i klasyfkowanie gruntw Cz 1: Oznaczanie i opis. 33 [18] PN-EN ISO 14688-2:2006 Badania geotechniczne Oznaczanie i klasyfkowanie gruntw Cz 2: Zasady klasyfkowania. [19] International Reference Test Procedure for Cone Penetration Test (CPT), ISSMFE, 1999.