FILOZOFSKI FAKULTET U BEOGRADU

Arheologija



ARHEOLOGIJA SREDOZEMLJA
Daorsi
pleme u svetlu novih arheolokih otkria u Hutovom blatu





Student: Profesori:


Beograd, Septembar 2014


Daorsi pleme u svetlu novih arheolokih otkria u Hutovom blatu







2


Sadraj:
1. Ime plemena............................. 3
2. Teritorija plemena Daorsa.................................................................................4
3. Gusarstvo .........................................................................................................6
4. Desilo................................................................................................................9
5.Arheoloki nalazi..............................................................................................10
6. Zakljuak.........................................................................................................12
7. Literatura.........................................................................................................13








Daorsi pleme u svetlu novih arheolokih otkria u Hutovom blatu







3

1. I me plemena

Ime plemena Daorsa zabeleeno je ak u osam varijanti,to je veoma neobino za pleme o
koje postoji tako malo pisanih izvora. Sve varijante toga plemena sakupio je K. Pa i objavio
1901. godine. On je tom prilikom i naveo sve izvore u kojima se ovo ime javlja, izuzev
Stefana Bizantinca. Izloene sve varijante plemenskog imena Daorsa prema slinosti:
-DAORSOI (pet daorskih novia i kod Polibija)
-DAORSEI(Livije)
-DAORIZOI(Strabon)
-DAOURSIOI(Ptolomej)
-DAORSIOI(Apijan i Stefan Bizantinac, prema Hekateju)
-DUERSI(Plinije)
-DAVERSI(natpis)
-DAVERZI(natpis)
Medju ovim varijantama najverodostojnija je, sigurno, ona koju su dali otisnuti sami Daorsi
na svojim noviima u 2. veku p.n.e. Kako na svakom noviu pie grkim slovima
DAORSON,smatram da je ime DAORSOI pravo ime ovog plemena. Znaajno je da se
osnova ovog imena javlja i u legendi o postanku ilirkog imena i ilirskih plemena koje je
zabeleio Apijan. Prema ovoj legendi jedna od tri keri Ilirosa zvala se DAORTHO i od nje
su nastali DARSIOI. Oito je da je ime DAORTHO dospelo do Apijana iz nekog vrlo starog
teksta, dok je naziv DAORSOI, koji Apijan upotrebljava, neka kasna varijanta plemenskog
imena Daorska kod grkih autora.Na ovakav zakljuak ukazuje i injenica da se kod Stefana
Bizantinca (prema Hekateju),to znai u najmladjem tekstu,javlja ime plemena Daorsa u
identinoj varijanti koju upotrebljava Apijan. Imena DAVERSI i DAVERZI na kamenim
spomenicima ranog Carstva verovatno su rezultat prilagodjavanja izgovora ovog imena
latinskom jeziku.
1





1
Mari Z. ( 1973: 109 121).



Daorsi pleme u svetlu novih arheolokih otkria u Hutovom blatu







4

2. Teritorija plemena Daorsa

Utvrdjivanje prostora na kojem su se Daorsi formirali kao pleme i gde su iveli u svojoj ranoj
istoriji jedan je od preduslova za reavanje etnikog porekla ovog plemena.
Na prvom mestu obratiemo panju na ve spomenutu legendu o poreklu ilirskih plemena,
koju je Apijan zabeleio u 2. Veku pne, a koja je nastala u ranoj ilirskoj istoriji. Na poetku
svoje knjige o Iliriji Apijan pie sledee:
... Kau da je zemlja nazvana po Iliriju, Polifemovom sinu, da su, naime, Kelt, Ilirij i Galo,
sinovi Kiklopa Polifema i Galateje, napustili svoju domovinu Siciliju i zavladali onima koji su
po njima nazvani Kelti, Iliri i Galati. Iliriji su se rodili sinovi Enhelej, Autariej, Dardan, Med,
Taulant i Pereb i erke Parto, Daorto i Dasaro i jo nekoliko drugih. Od njih potiu Taulantioi,
Perraiboi, Enhelees, Autaries, Dardanoi, Parthenoi, Dassaretioi i Darsioi.Misli se da se
Autarieju rodio sin Panonije ili Pajon, a Pajonu Skordisk i Tribal, od kojih su na slian nain
nastala istorijska plemena...
Apijan u istoj knjizi pie i to da Iliri ive izmedju Makedonije i Trakije i reke Istre, po duini
zemlje, to je znatno drugaije od onog to govori ova legenda. Taj neskald u tekstovima
jasniji nam je ako napomenemo da se Apijan oito teko snalazio u ilirskoj istoriji, to je
dokazano i na drugim mestima. Od veliko je znaaja da, prema Apijanu(legendi), Daorsioi
potiu od Iliriosove keri DAORTHO i da je kao potomci nabrojano jo est plemena koje
savremeni autori smatraju Ilirima.Prema tome, ovde je data i mogunost grubog odredjivanja
ilirskog prostora u jednoj ranoj fazi, onako kako su ga shvatali rani grki autori. Ovo to
imamo dozvoljava da kaemo da se radi o plemenima smetenim na protoru izmedju reke
Vojue na jugu i gornjeg toka reke Drine, na severu(Autarijati). Prema tome, u taj prostor
moemo i moramo locirati Daorse.
Arheoloki izvori, takodje, direktno svedoe o Daorsima u irem, podruju donjeg toka
Neretve. U prilog lociranja Daorsa u ovo podruje govori i postojanje ostataka veeg grada sa
monim utvrdjenjem u selu Oaniima kod Stoca. Grad je doiveo najvei procvat u treem i
drugom veku stare ere, a oko sredine prvog veka stare ere bio je spaljen. Tvrdjava sa
kiklopskim zidovima bila je sagradjena oko 300. g. st.e. Tu je, pored ostalog, nadjen i jedan
novi sa grkim natpisom iz 2. veka st. e. Kako nigde u blioj i daljoj okolini ne postoje
ostaci tako velikog grada niti utvrdjenja, prirodno je da ovaj grad smatramo centrom plemena
Daorsa, bar od vremena kada je bila sagradjena tvrdjava. D. Rendi je pretpostavio da se ovaj
grad na Oaniima zvao Daorson, onako kako to pie na noviima.






Daorsi pleme u svetlu novih arheolokih otkria u Hutovom blatu







5



Legenda nam je ukazala na to da su Daorsi ilirsko pleme i da su iveli u Iliriku. U neodredjeni
deo priblino istog prostora, kao kod Apijana, moemo locirati Daorse na osnovu vesti o
rimskim ratovima protiv Gencijeve drave Ilira. Na osnovu Livijevih podataka moe se samo
zakljuiti da su se Daorsi u to vreme nalazili unutar ilirske drave. Ve kod Polibija
raspolaemo odredjenim podacima o prostoru na kojem su iveli Daorsi. On nas obavetava
da su se stanovnici ostrva Ise i Daorsi alili da Dalmati pustoe njihovu zemlju i gradove
Epetion i Tragurion. Ovi podaci dozvoljavaju zakljuak da Daorsi ive relativno blizu ostrva
Visa i gradova na mestu dananjeg Strobea i Trogira, to upuuje, pre svega, na ira podruja
desno od donjeg toka Neretve.








Daorsi pleme u svetlu novih arheolokih otkria u Hutovom blatu







6

3. Gusarstvo

Kao jedan od najvanijih aspekata ilirskog ivota bili su to ratovi koji su voeni sa susednim
narodima. Brojna utvrenja u svim delovima ilirskih teritorija, veliki broj maeva, lemova i
drugog oruja u grobovima ilirskih ratnika,opisi tih ratova koje pronalazimo u pisanim
izvorima u dovoljnoj meri dokumentuju vanu ulogu Ilira. Opisi mnogih bitaka koje su Iliri
vodili protiv svojih neprijatelja, pokazuju da su se u borbama odlikovali hrabrocu kao i to da
su imali odreene taktike i strategije koje su im omoguile voenje komplikovanih bitaka sa
neprijateljima koji su bili superiorniji. Maurice Holleaux takoe smatra da je Jadran bio
jazbina za razvoj gusarstva jo od davnina. Gusarstvo je u vodama Jadrana imalo tu slobodu
propraenu profitabilnom karijerom marljivih stanovnika Ilira istone obale.Ipak,Jadran je u
ovo vreme bio opasan kako za Grke brodove koji su plovili ovim obalama tako i za
kolonizaciju od najranijih vremena pa sve do Rimske intervencije. Rimska odluka da zaustavi
Ilirsku agresiju nastala je iz mnogobrojnih razloga a proizilazi iz iznenadnog preobraaja
Ilirske tradicije za gusarstvom,radi njihove potrebe u nabavljanju hrane koja sada prerasta u
ozbiljniju pomorsku snagu pa je time dala jo vie razloga za pojavu i intervenciju Rimljana
ba u ovim oblastima.Mnogo vie znamo o samom nainu ratovanja junih Ilira.
Predpostavlja se da su u samom poetku imali vojne formacije koje se nisu mnogo razlikovale
od makedonske falange IV vek pre nove ere, a neto kasnije u II veku pre nove ere,
Argonova i Teutina vojska ne nastupa vie u falangama, ve u manjim, dobro naoruanim i
vrlo pokretljivim jedinicama slino rimskim kohortama. Upravo su na moru Iliri razvili
koncepciju napada koja se koristila raznim mogunostima koju je pruala Jadranska obala. O
ratnim i drugim brodovima Ilira znamo vrlo malo na osnovu antikih spisa i na osnovu
prikaza brodova na ilirskom novcu i drugom arheolokom materijalu. S obzirom da su,
primorski Iliri bili vrlo veti graditelji brodova, govori o tome da su u stvari Grci i Rimljani
preuzeli od Ilira mnoge vetine iz brodograditeljstva a to se moe zakljuiti na osnovu
injenica da su Grci i Rimljani u svoju brodarsku terminologiju ukljuili nekoliko naziva koje
su preuzeli od Ilira. Sa duge strane, Iliri su izraivali nekoliko vrsta brodova a najvie
podataka imamo o liburni liburna navis (tip broda). Ovo su bili lagani i veoma brzi brodovi,
velikih sposobnosti, idealni za gusarske akcije protiv glomaznih grkih i italskih trgovakih
brodova. Njegovu ogromnu prednost iskoristio je Oktavijan u bitci kod Akcija, 31. godine pre
nove ere protiv grkih ratnih brodova Marka Antonija i Kleopatre, ukljuivi ga u sastav svoje
ratne mornarice. S vremenom je liburna promenila oblik pa se dogodilo i to da su tim imenom
stali nazivati svaki rimski ratni brod. Grki pisci su ga poznavali pod nazivom lembos, a
Polibije navodi da je u 100 lembosa bilo 5.000 ilirskih ratnika. to se tie prikaza brodova,
najstarije imamo ugravirane na bronzanim potkolenicama otkrivenim na lokalitetu Ilijak na
Glasincu .
2



2
Stipevi, A. ( 1974: 169 179 ).
Benac, A., ovi, B. ( 1957 :36 38 ).
Dell, J. Harry, ( 344 346 ).




Daorsi pleme u svetlu novih arheolokih otkria u Hutovom blatu







7









Daorsi pleme u svetlu novih arheolokih otkria u Hutovom blatu







8

Najvei broj prikaza ilirskih brodova imamo na novcu. Prvi ilirski vladari, za koje se zna da
su kovali novac, bili su kralj Monunije i njegov naslednik Mitl, u ranom III veku pre nove ere.
Najproduktivniji je bio Gencije, ija je blagajna od 120.000 komada srebrnjaka, prenesena u
Rim posle njegovog poraza 168. godine pre nove ere. Dve njegove kovnice su locirane u
Skodri i Lisosu, dok su se novci kovali i u Dihriju. Ovde se kraljevski naslov ne pojavljuje na
srebrnom novcu, a ime Gencije, koje nije neobino u Dahriju moda ne pripada kralju ve
lokalnom magistratu iako je zabeleeno oko 30 40 kovanica sa grkim natpisom LISSITAN

koja poinje sa izdanjima pod makedonskim uticajem (c. 211-197 godine pre nove ere) a
slede ih izdanja Gencija sa galijom na naliju.

Zatim, slede nalazi novca iz Skodre koji se rasporeuju u 3 grupe i to one sa natpisom
SKODRI NON i one sa natpisom ,,od kralja Gencija. Dva druga novca Ilirskih naroda
smetaju se u razdoblje posle 168. godine pre nove ere. Daorzi su proizvodili one sa natpisom
DAORSON, i to sa galijom na naliju.
















Daorsi pleme u svetlu novih arheolokih otkria u Hutovom blatu







9

4. Desilo


Sve je poelo u jesen 2007 kada je profesorka sa Mostarskog univerziteta Snjeana Vasilj
nala 16 Ilirskih brodova u Desilu, prepunjenih sa Rimskim amforama za vino. Ovaj
pronalazak je ubrzo interpretiran kao dokaz da su Iliri bili pirati i da su brodovi bili potopljeni
od strane Rimljana. Ipak teorija pirata je privukla prilinu panju novina iz mnogih delova
Evrope, dok Marina Prusa i Adam Lindhagen nisu verovali u ovu interpretaciju.
Sigurno su bile prisutne piratske aktivnosti irom obale, ali mi mislimo da je udno da su
pirati bili toliko u unutranjosti a ne blizu vane Rimske kolonije Narone. Po naem miljenju,
Desilo je moda bio trgovaki centar.

Desilo se nalazi 20 kilometara od obale na aluvijalnom delu pored reke Neretve. Reka je
jedina saobraajnica kroz celu Hrvatsku obalu koja ide ka Balkanskim planinama. Neretva je
iroka i slobodno tee u toku prvih 30 kilometara, nakon ega njeno korito postaje uzanije.
Blizu Desila je takodje drevna antika saobraajnica koja se protee ka oba pravca Narone,
koja je bila prvi Grki trgovaki centar a nakon toga Rimska kolonija, i Ilirsko naselje
plemena Daorson.

Desilo je smeteno na najdubljoj taki tihog zaliva gde je bilo prirodno prevoziti dobra u
manjim amcima, tako da je mesto savreno bilo za manju trgovaku luku. Znamo da ako smo
nali luku to bi predstavljalo redak primerak take sastajanja u ovom neprobojnom pejzau.
Ali smo ga nali! , Marina Prusa je rekla.













Daorsi pleme u svetlu novih arheolokih otkria u Hutovom blatu







10



5. Arheoloki nalazi

Luka

Tokom proteklih dve hiljade godina reka je u vie navrata menjala njeno korito u delti.
Arheolozi su pronali ostatke Ilirskog trgovakog centra ispod nekoliko metara blata i mulja
,kada su zemljoposednici pustili zemlju njihovima kopaima na raspolaganje. Zid je bio vrst
i stabilan. Druga strana nije bila toliko dobro konstruisana i veoma je verovatno da je
funkcionisala kao brana. Postojao je broj rupa za sidrenje stavljenjih na istu visinu na zidu,
tako da izgledaju skoro kao horizontalna traka.
Zid je 20 metara dug i 60 centimetara irok, i izgradjen je u vidu poligonalne strukture.
I kao da to nije bilo dovoljno, arheolozi sa Univerziteta u Oslu su takodje otkrili da je bilo dva
puta vie brodova kao onih koji su ve bili registrovani. Brodovi, koje su Rimljani zvali
Lembi, bili su dobro poznati po njihovom brzom manevrisanju.

Veliki broj delova posuda koji je pronadjen ukazuje da je ovo bilo glavno trgovako sedite. I
na kraju, oko stotinjak metara od dela luke je pronadjeno Ilirsko naselje.
Neki grobovi stariji od ostalih nalaza su ranije otkriveni u blizini ovog naselja. Broj
pojedinanih nalaza je takodje napravljen u ovoj oblasti: metalne kope za privrivanje
odee, fibule kao I delovi sidra. Zahvaljujui glini I sveoj vodi predmeti su iznenadjujue
dobro ouvani. Slana voda bi unitila drvo.






Daorsi pleme u svetlu novih arheolokih otkria u Hutovom blatu







11

Vino

Na morskom dnu, zajedno sa brodovima, arheolozi iz Mostara su pronali na stotine delova
amfora za vino kao I 700 poklopaca od ovih kraga.
Adam Lindhagen je analizirao grnariju da bi saznao odakle mafore potiu.
U zamenu za vino Rimljani su kupovali so, metal, kou I robove. Cena je mogla biti ista kao
na severu. Prema Juliju Cezaru, Gali bi bili sreni kada bi razmenili roba za 25-litrarsku
amforu od vina.
Dok je profesorka Vasilj smatrala da su svi brodovi potonuli u isto vreme u Rimskoj
kampanji protiv Ilirskih gusara, Norveki arheolozi su pronali indicije da su brodovi potonuli
u periodu od skoro sto godina. Njihov dokaz je zasnovan na datiranju amfora za vino.






Ritual

Jedno od velikih pitanja je zato nijedna od amfora nije cela. Sve su amfore pronadjene u
fragmentima.
Apsurdno je misliti da su Rimljani potopili skoro hiljadu amfora koje sadre njihovo vino.
Amfore su moda baene kada su bile potpuno ispranjene. Ali ivotinjste kosti, zubi konja,
Ilirska grnarija i oruje kao sekire i koplja su takodje pronadjene u jezeru. Mogue je zato da
su postojale ritualske ponude moru dobro poznati fenomen koji se javlja u Skandinaviji
tokom gvozdenog doba. Ako je mogue potvrditi da je to sluaj, onda je ovo prvi primer za
koji smo uli da je sa Ilirskog podruja.
3


3
http://www.sciencedaily.com/releases/2008/12/081208092151.htm



Daorsi pleme u svetlu novih arheolokih otkria u Hutovom blatu







12

4. Zakljuak

Na osnovu injenica, arheolokih nalaza i antikih spisa, dobili smo jednu potpuniju sliku
kako o optim kulturnim prilikama, tako i o odnosima toga vremena kod plemena Daorsi. Iliri
su upameni kroz istoriju kao jedna od vaeih pomorskih sila upravo na osnovu ratova koje
su vodili kako bi sebi obezbedili bezbednu budunost i dug ivot ali su na tom putu ipak
uznemirili svoje susede tako da je odjednom postalo neophodno zaustaviti njihovo dalje
irenje i ekspanziju.Specifinost materijalne kulture u pojedinim podrujima, omoguuju
strunjacima da identifikuju kulturne fenomene dajui im odgovarajua socioloka i istorijska
tumaenja.
Ipak, postoje velike razlike u materijalnoj kulturi krajeva koje su naseljavali Iliri i njihovoj
teritorijalnoj rasprostranjenosti. Aktivnost primorskih Ilira, u koje spadaju i Daorsi, je imala
vrlo vanu ulogu vladajuu. Gusarski napadi Ilira kao i ilirskih plemena na Grke i Italske
trgovake brodove imali su prvenstveno osvajako znaenje, a tek onda kada je zbog njih
dolazilo do sukoba sa Grcima i Rimljanima, ta aktivnost je poprimila i politiko znaenje.
Rimljani su bili ti koji su posedovali odreene vetine ali i mo u borbi protiv Ilira koji su
tada bili vodea pomorska sila teei sve vie ka pokoravanju ostalih naroda.Duhovna
razjedinjenost Ilira je upravo samo odraz injenice da nikada nisu dostigli onaj stupanj
nacionalne svesti koja je potrebna za stvaranje jednog samovojnog i vitalnog drutva.
Po svemu sudei, predstavljali su jednu dobro organizovanu i razvijenu civilizaciju u kojoj je
slobodna i sigurna trgovina bila jedna od osnovnih grana. Napadi Ilirskih brzih brodova na
Grke i Italske trgovake ladje, pa i na gradove u samoj Grkoj, donosili su Ilirima lepu
korist, i stoga nije ni udo to je plemenskim poglavicama i njihovim saveznicima bilo teko
odustati od unosnog zanimanja kakvo je u to vreme ono bilo. Gusarstvo je umnogome ubrzalo
proces gospodarskog razvitka primorskih Ilira, a doprinelo je i veoma vanoj ulozi procesa
raslojavanja Ilirskog drutva.












Daorsi pleme u svetlu novih arheolokih otkria u Hutovom blatu







13

5. Literatura:

1. Mari Z. (1973). Daorsi Die Daorsen, Sarajevo
2. Stipevi, A. (1974). Iliri , ivot, kultura, Zagreb.
3. Dell, H. D. The origin and nature of Ilyrian piracy Historya.
4. Benac, A., ovi, B. (1957). Glasinac II , Sarajevo.
I nternet:
5. www.sciencedaily.com/releases/2008/12/081208092151.htm