11 Drami Od Vilijam Shekspir

11 Drami
od Vilijam [ekspir

-
- . 2.5
:
, ,

:
.
(

).
.
.
. ,
.

.
-.
htp://creatvecommons.org/licenses/by-nc-nd/2.5/mk

.

.
Prevodite se raboteni spored
angliskoto ARDEN izdanie na
delata na Vilijam [ekspir
Sodrìna
1. Veselite èni od Vindzor 13
2. Komedija na zabuni 95
3. Kroteweto na opakata 149
4.So sila ubavina ne biduva 221
5. Od vlakno ortoma 305
6. Sekoe zlo za arno 383
7. Tante za kukurigu 469
8. Romeo i Julija 549
9. Ri~ard Treti 633
10. Koriolan 727
11. Timon od Atina 827
Preveduvaweto na golemite avtori od svetskata knièvnost me|u koi, sekako, Vili-
jam [ekspir e eden od najgolemite, s# u{te, za àl, e edna od klu~nite zada~i na sovremeniot
makedonski knièven preveduva~. Velime za àl, za{to golem propust e na na{ata naciona-
lna kultura {to dosega ne gi priop{tila negovite trieset i sedum drami, site 154 soneti i
nekolkute t.n. nedramski dela i pokraj postoeweto na tolkav broj {koluvani anglisti, tal-
entirani poeti, pisateli, preveduva~i. Ne deka [ekspir ne bil vo fokusot na interesir-
aweto na na{ite intelektualci, ne deka ne se pravele obidi za negovo preveduvawe, tuku
zatoa {to delumnoto i mo{ne neorganizirano negovo prenesuvawe na na{e tlo, glavno od
akutnite potrebi na nekoj na{ teatar da igra nekoja negova piesa, napravi neobi~en haos
vo dolovuvaweto na vistinskata slika pred makedonskiot ~itatel za ona {to navistina go
napi{al ovoj majstor na dramata i na pi{anata re~, voop{to.
Ovoj kus voved nema za zada~a da govori za istorijata na preveduvaweto na [ekspir
kaj nas (toa e ve}e napraveno - vidi: Ivanka Koviloska-Poposka, [ekspir vo Makedonija)
tuku samo na kuso da potseti {to e prevedeno od nego, {to treba u{te da se prevede, da
go opravda pojavuvaweto na ovoj tom vo vakva, navidum, vnatre{no nesredena forma, da
kaè ne{to za osnovnite karakteristiki na {ekspiroviot stih i da objasni kako e pren-
esen na~inot na namera ili na~inot na koj {ekspiroviot stih zna~i na makedonski
jazik kako {to bi rekol Valter Benjamin vo negoviot poznat (i deneska neodminliv za
sekoj teoreti~ar na preveduvaweto) esej za preveduvaweto od 1924 godina Zada~ata na
preveduva~ot.
Od trieset i sedumte drami za koi se smeta deka se napi{ani od rakata na [ekspir
(spored nadvore{nite i spored vnatre{nite podatoci) zaedno so ovie edinaeset, dosega na
makedonski, spored na{ata evidencija, se objaveni vo pe~atena forma dvaeset i {est drami
od koi dve, Hamlet i Romeo i Julija vo dva razli~ni prevodi. Hamlet prv go prevede Aco
[opov, Blaè Koneski e avtor na prevodot na Otelo, Georgi Stalev na Venecijanskiot
trgovec i Romeo i Xulieta, Ivanka Koviloska-Poposka na Henri [esti (prv i vtor del),
Bogomil \uzel na Hamlet, Kral Lir, Makbet, Troil i Kresida, Julie Cezar, Antonio i
Kleopatra, Tit Andronik, Son na letnata no}, Bura i No} sproti Vodici, a ovoj tom gi
vklu~uva prevodite {to gi napravi Dragi Mihajlovski: Ri~ard Treti, Romeo i Julija,
Koriolan, Timon od Atina, Komedija na zabuni, Kroteweto na opakata, So sila ubavina
ne biduva, Veselite èni od Vindzor, Od vlakno ortoma, Tante za kukurigu i Sekoe zlo za
arno. Od [ekspir objaveni se vo posebna kniga u{te 60 soneti vo prepev na Aco [opov
(spored prozniot prevod na Taska Dubrovska) i 20 soneti vo periodikata, prepevi na Dragi
Mihajlovski. Zna~i, za da go imame kompletniot [ekspir na makedonski, potrebno e da se
prevedat u{te dvanaeset drami (Kako {to miluvate, Zimska bajka, Perikle, Simbelin, Dva-
jcata velmoì od Verona, Kralot Jovan, Henri Petti, Henri [esti(prv, vtor i tret del),
Henri Osmi i Ri~ard Vtori), 74 soneti i nekolkute nedramski dela (Venera i Adonis, Grab-
nuvaweto na Lukrecija, Taguvaweto na zaqubenata, Zaqubeniot axija i Feniksot i grlicata).
Zo{to ovoj tom se pojavuva vo vakva forma? Odgovorot e ednostaven. Avtorot na
prevodite, ne sakaj}i da gi povtoruva ve}e prevedenite (za negova àl, najpoznatite i naj-
dobri drami na [ekspir) se nafati, po~nuvaj}i od 1985 godina, da go preveduva ostato-
kot, ona ponepoznatoto (no ne i zadolìtelno polo{o) od ovoj avtor, smetaj}i deka dobro
e edna{ da se ima celiot [ekspir a potoa novite, sekako potrebni, normalno neophodni
prevodi moàt sekoga{ da bidat dobredojdeni vo procesot na deavtomatizirawe na avto-
matiziranoto, obnovuvawe na zastarenoto, o~uduvawe na banalnoto, dokolku sakame, a toa
sekako e edna od klu~nite zada~i na sekoj dobar preveduva~, da go obezbeduvame i vo idni-
nata {to doa|a opstanokot na ovoj nepovtorliv genij na svetskata knièvnost. Edinstvena
otstapka vo ovoj pogled e noviot prevod na Romeo i Julija koj{to namenski be{e praven
za Kumanovskiot teatar a opravduvaweto e {to prviot prevod na Romeo i Julija(isto kako
i prevodite na Venecijanskiot trgovec, Otelo i prviot prevod na Hamlet) bea praveni, od
razbirlivi pri~ini, posredno, naj~esto preku ruskite prevodi na Pasternak. Ova sekako,
avtomatski, ne zna~i deka prevodite praveni od originalot se nu`no podobri i poubavi (ne
e voop{to lesno da se drznete da preveduvate otkako toa pred vas go pravele golemi majstori
na stihot kakvi {to se [opov, Koneski ili Stalev,) tuku samo deka doa|aat kako neophodni
obidi {to podobro, poprecizno i poto~no da se fati na~inot na namera (Art des Meinens) na
originalniot tekst kako {to veli Benjamin, za potoa, so qubov i do detaq, da se vgradi vo
jazikot-cel.
[ekspir e golem avtor zatoa {to, kako {to veli Borhes, nikoj pred nego i po nego
(osven Bog, se razbira) ne uspeal da bide tolkumina ili, kako {to toa naj~esto se veli, ne
sozdal tolkav broj likovi so koi navlegol vo, re~isi, sekoja sfera na ~ovekovoto ìveewe,
go opfatil, re~isi, sekoj sloj na op{testvenoto ureduvawe, osvetlil tolku mnogu oso-
bini na ~ove~kiot karakter, dal tolku mnogu situacii ili, ednostavno re~eno, go napi{al
urne~kiot rakopis na na{ata ìvea~ka vo ovoj, sekako, ubav, neobi~en i, ne do kraj poznat
za nas, svet. No preveduva~ot, osobeno dobriot preveduva~, e sekoga{ svesen deka likovite,
so seta svoja ìvost, plasti~nost, so site svoi radosti, tagi, me~ti i soni{ta, nikoga{ ne
se nadvor od jazikot. Tie se ra|aat, pominuvaat del od svojot ìvot ili umiraat samo i edin-
stveno vo jazikot. Nadvor od sinorite na jazikot e svetot na stvarnosta so koj preveduva~ot
nema nikakov dopir. Toj edinstveno se zanimava so metastvarnosta ili so lingvisti~kite
ujdurmi i zavrzlami {to ve}e nekoj gi kodiral pred nego. Ottuka i velime deka preveduva~ot
ne se zanimava so hermenevtika (vo sekoj slu~aj ne prvenstveno) tuku so stilistika ili so
toa kako ne{tata, rabotite zna~at vo samiot jazik, ili, kako {to ve}e prethodno kaàvme so
na~inot na namera ili Art des Meinens kako {to veli Benjamin. Iznao|aweto na na~inot na
namera vo originalot e prvata, najva`na, najkrupna, najsu{testvena zada~a na preveduva~ot
ili, kaàno poinaku, praveweto na matricata na prevodlivosta ili praveweto karta,
lista na o~uduvawa, otstapki, kodovi, hermenevtiki na sintakti~ko, leksi~ko, fonolo{ko
i semanti~ko ramni{te odnosno iznao|awe na s# ona vo jazikot na originalot {to ja
~inat, uslovno kaàno literarnosta na edno delo, ili, kako {to velat ruskite formal-
isti, ona zaradi koe edno delo go smetame za umetni~ko, isklu~itelno po odnos na drug-
ite, banalizirani, leksikalizirani, avtomatizirani pisma. Praveweto na matricata na
prevodlivosta e najva`nata zada~a na preveduva~ot pred da sedne tehni~ki, spored svoite
steknati kompetencii, se razbira, da go napi{e noviot tekst vrz ve}e postaveniot kostur
vo novata jazi~na sredina, odnosno najdobro {to moè snimeniot na~in na namera na orig-
inalot. Dobro napravenata matrica na prevodlivost e edinstvenata garancija deka pre-
vodot }e ja ispolni svojata osnovna zada~a obezbeduvawe na opstanokot na originalot.
Samo spored ovoj kriterium, moè da se ceni uspe{nosta ili neuspe{nosta na eden prevod
a ne spored zastarenite i ve}e sme{ni metodi koi se zanimavaat so toa dali preveduva~ot
rabotel spored originalot, dali uspeal da go razbere originalot, dali moèbi se ogledal
na drugi prevodi pred sebe, na svojot ili na nekoj sroden jazik itn.. Da kaème samo deka
deneska, vo vreme koga angliskite i amerikanskite nau~nici od oblasta na knièvnosta,
pred s#, preku bezbroj fusnoti i bele{ki, osobeno vo dobrite izdanija na [ekspir od tipot
na Arden, na primer, detalno go razrabotile i osvetlile re~isi sekoe t.n. temno mesto vo
izrazot na golemiot majstor, sekoe nedorazbirawe {to moè da se dolì na zastaruvaweto
na zborovite, frazite, idiomatskite izrazi, nivnoto obesmisluvawe so tekot na vremeto i
pridobivaweto novi zna~ewa i smisli, re~isi e sme{no, za dobro izverziraniot i iskusen
anglist-preveduva~ da zgre{i vo t.n. razbirawe na tekstot pa da mora da posegnuva ({to
kreativno e mnogu frustrira~ki) vo tu|i prevodi i re{enija. Raboteweto od originalot
e zadolìtelno ne samo zaradi zakonot na preveduvaweto spored koj dobrite originali vo
sebe, me|u redovi, najpodatno gi sodràt sopstvenite prevodi, tuku zatoa {to, na toj na~in,
op{tata namera na jazikot ili kako {to veli Benjamin Das Gemeinte najdobro i najce-
losno, ko ogromna pra{ina od smisla }e se nafati vrz Art des Meinens, na~inot na namera
{to dobriot preveduva~, niz kompetentna, municiozna egzegeza prethodno go vgradil vo
jazikot-cel.
Ovde, se razbira, nemame nitu vreme nitu prostor da go opi{eme iznao|aweto na
na~inot na namera ili praveweto matrica na prevodlivost vo dramite na [ekspir po {to
sledi rabotata vrz formiraweto na prevodniot tekst za{to toa bi n# odvelo vo dolgi, tu~ni
analizi, zbor po zbor, fraza po fraza, re~enica po re~enica. Ne deka toa ne e praveno, tuku
deka tuka, vo eden, prvenstveno, prigoden tekst, ednostavno, ne mu e mesto. ]e se zadrìme
samo na, spored nas, najproblemati~noto pa spored toa i najva`noto: t.n. jampski deseterec
na [ekspir i argumentite zo{to toj ne treba bukvalno da se sfa}a i vgraduva vo na~inot
na namera ili kosturot na makedonskiot prevod. Vedna{ da ras~istime: niti dramite na
[ekspir postojano se pi{uvani vo jampski deseterec (vrzan stih od pet dvoslo`ni stapki
naj~esto bez rima) niti pak samiot jampski deseterec e dosleden, pa naj~esto, napadnat od
genijalnosta na avtorot, e tolku ispokr{en, o~uden, oneobi~en vo samata svoja sintakti~ka
postavenost, osobeno so mnogubrojnite op~ekoruvawa, {to ponekoga{ nalikuva na fina,
nesekojdnevna vo oblikot, no dlaboko produhovena proza. Toa e edno. Drugo, insistiraweto
dosledno da se gradi jamb vo makedonskiot jazik za koj jambot e neprirodna, natrapni~ka,
tu|a stapka, e vistinsko nasilstvo vrz jazikot. Ne deka toj ne moè da se izgradi po primerot
na mnozina makedonski avtori koi prethodno se obiduvale i uspevale da go napravat (Blaè
Koneski, Gane Todorovski, Georgi Stalev, na primer), tuku za{to takvoto nasilni~ko
turkawe na jambot a so toa i na silabi~kata versifikacija gi pravi, re~isi, nevozmo`ni
naporite da go kaète ona {to [ekspir tolku slikovito i precizno go kaùva na svojot
jazik. Ednostavno imate ~uvstvo deka vo stihot koj{to, najverojatno, zaradi potrebite
na jambot, }e mora da go zapo~nuvate i da go zavr{uvate so ednosloèn zbor a ~estopati,
osobeno pri zavr{uvaweto na nekoj govor, monolog, ili, naj~esto, razgovor me|u dva ènski
lika, istiot toj posleden ednosloèn zbor i da go rimuvate so drug ednosloèn zbor, ste se
na{le vo tesno nebare piknati i skukuleni vo nekoja zadu{liva zatvorska }elija vo koja
va{iot duh ne moè, slobodno i mo}no, do samite sinori na svoite mo`nosti, da ja ispolnuva
svojata sveta preveduva~ka zada~a. Ottuka, a i zaradi svesta deka prevodot {to go rabotevme
treba da stigne i da iskomunicira so krajniot ~initel vo sekoj kreativen proces, publikata,
re{ivme t.n. jampski deseterec da go transformirame na na~in {to najdobro }e ovozmoì
pa|awe na pra{inata od smisla vrz osnovnata konstrukcija na noviot tekst, odnosno preku
transformacija na silabi~kata versifikacija so tonska. Toa prakti~no zna~i zadrùvawe
na pette naglaseni sloga vo stihot no zatoa brojot na nenaglasenite se ostava slobodno da
varira spored naodite, potrebite i muzi~kiot oset na preveduva~ot. Vrz vakvata osnovna
postanovka na noviot dramski tekst vo makedonskata jazi~na sredina, se razbira, dosledno,
detalno i so qubov gi dodadovme i site drugi, prethodno izdvoeni, t.n. otstapki, o~uduvawa
{to smetavme deka ja ~inat literarnosta ili stilskite osobenosti ili vol{ebnata
vrednost na tekstovite na [ekspir: mnogubrojnite op~ekoruvawa, inverzii, elipti~ni
mesta vo sintaksata, neologizmite, arhaizmite, sloènkite, kovankite, zaemkite vo lek-
sikata, aliteraciite, asonancite, simplohite, verbalnite repeticii, rimite, konsonan-
cite, pararimite vo fonologijata, silnite i slabite figuralni re{enija vo semantikata.
Vrz takvata gri`livo izrabotena matrica na prevodlivost potoa be{e samo zadovolstvo,
niz rabotata da se pu{ta smislata, op{tata namera vo jazikot na originalot, cvrsto i mo}
no da se prilepuva vrz nea i da go formira vtoriot, osveèn, obnoven, podgotven za opstanok
vo novata jazi~na sredina, tekst.
Ova se osnovnite raboti {to smetavme deka, vo eden vakov prigoden voved, treba da
se spomenat pri izleguvaweto na ovie edinaeset drami na makedonski jazik od, kako {to
veli Viktor Igo, vtoriot najgolem sozdava~ na svetot po Boga, Vilijam [ekspir. Za toa
dali uspe{no sme ja ispolnile svojata zada~a, odnosno vo kolkava mera sme go obezbedile
opstanokot na originalot, ne e na{e da sudime. Va`no e deka obidot e napraven. Za drugoto
neka sudi publikata i vremeto.
Naslov na originalot:
The Merry Wives of Windsor
LICA:
Ser Xon Falstaf
Fenton
[upelko, okruèn sudija
Su{ko, rodnina na [upelko
Gospodin Plitkavoda, blagorodnik od Vindzor
Gospodin Rabu{, blagorodnik od Vinzor
Vilijam Rabu{, mom~e, sin na gospodin Rabu{
Ser Hju Evans, vel{ki pop
Doktor Kajus, francuski lekar
Gostilni~ar
Nam}or, pridru`nik na Falstaf
Pi{tol, pridru`nik na Falstaf
Nemtur, pridru`nik na Falstaf
Robin, pa` na Falstaf
Naivko, sluga na Su{ko
Ragbi, sluga na doktor Kajus
Gospo|a Plitkavoda
Gospo|a Rabu{
Gospo|ica Ana Rabu{, nejzina }erka zaqubena vo Fenton
Gospo|a Brzofatka, sluginka na doktor Kajus
Slugi na Rabu{, Plitkavoda itn..
Komedijata
1
vo princip, se pi{uva i se igra za da gi nasmee lu|eto. Dokolku ne uspee
vo toa, toga{ vinovnikot treba da se bara vo avtorot ako toj pi{uva na va{iot jazik ili vo
preveduva~ot koj{to e zadolèn da go obezbedi opstanokot na originalot. Vpe~atok e deka
mnogu retko dosega, publikata se smeela i uìvala vo prevedena komedija na [ekspir vo
Makedonija. Toa zna~i deka ili [ekspir e lo{ komediograf pa sledstveno treba da se isfrli
od repertoarite na na{ite teatri ili problemot leì vo na~inot na koj preveduva~ite
go tolkuvaat i aktueliziraat. Preveduvaweto i postavuvaweto na Veselite èni od Vin-
dzor ovde, na scenata na Bitolskiot teatar, pokraj drugoto, ima za cel da go dokaè tokmu
vtoroto.

[ekspir, i samiot krpa~ i kreativen preveduva~ na postari tekstovi i poznati
prikazni za {to bil i luto napa|an od svoite sovremenici kako ~ovek {to se kiti so tu|o
perje a za kogo, od dene{en aspekt gledano, moè da se kaè deka e avtor koj{to primenu-
val tipi~no postmodernisti~ka postapka, ja napi{al . vrz kosturot na edna postara piesa
Komedija na qubomorata za prigodata od 23 april 1597 godina verojatno, kako {to e pot-
vrdeno duri vo 1702 godina, po nara~ka na kralicata Elizabeta Prva koja po dramata Henri
êtvrti (prv i vtor del) sakala da go vidi svojot omilen Falstaf vo drama vo koja toj e
zaquben. Komedijata prvpat e pe~atena vo 1602 godina, a prepe~atena so popraven tekst vo
prvoto i najva`no folio izdanie od 1623 godina.

Ova e edna od retkite drami na [ekspir (od trieset i sedumte kolku {to ni
e poznato deka napi{al) ~ie dejstvo celosno se slu~uva vo Anglija i niz koe se dava
verna slika na veselata Anglija od krajot na [esnaesettiot vek preku portretiraweto na
niza likovi od gra|anskoto op{testvo i dolovuvaweto na nivnata prostodu{nost, nivnata
srde~nost, polnokrvnost i podgotvenost za {ega vo sekoe vreme. Zdraviot humor, dobrona-
mernosta i veselosta brzgaat od sekoj stih, sekoja re~enica, sekoja replika i s# e kaàno
na ednostaven, razgovoren no mo{ne duhovit jazik. Glavniot zaplet Falstafovoto la`no
dodvoruvawe na ènite od gospodata Rabu{ i Plitkavoda za da se izvle~e od te{kata
finansiska sostojba i negovoto nasamaruvawe napi{an e vo so~na, bleskava proza (2.703
redovi), dodeka sporedniot romanti~nata prikazna za mladata moma Ana Rabu{, nejzinite
dodvoruva~i i maà~kata so Fenton vo stih (296 stihovi).

Ova e prviot makedonski prevod na Veselite èni od Vindzor. Ova prevod e
staveno pod navodnici bidej}i napraven e napor originalniot tekst maksimalno da se aktu-
alizira za da moè gleda~ot, na nekoj na~in, da se poistoveti i da gi po~uvstvuva likovite
bliski do sebe, da gi vidi kako lu|e {to sekojdnevno se {etaat po bitolskite ili po koi
bilo drugi ulici niz Makedonija, lu|e normalni {to vodat sekojdneven ìvot, se qubat,
qubomorat, sozdavaat, se {eguvaat, ra|aat, umiraat, lu|e naivni, lu|e pametni, lu|e opto-
vareni i neoptovareni koi se podgotveni vo sekoe vreme za {ega i qubov, da zaboravat i
prostat bez, ni vo eden mig, da zastranat vo vilaetite na omrazata i krvaviot rasplet. Se
razbira, reìserot Qubi{a Georgievski kako potvrden kreativec od evropski rang, odi
mnogu ponatamu vo preveduvaweto i aktualiziraweto na tekstot. Vodej}i gi mnogu ve{to
prekalenite profesionalci od Bitolskiot teatar go dopira duploto dno na dramata i
nudi svoe novo, mo{ne inteligentno i zavodlivo viduvawe na tekstot. No toa neka ostane
tajna {to }e ja otkriete po gledaweto na pretstavata.
1
Tekstot e prvpat objaven po povod izveduvaweto na premiernata pretstava na Veselite
èni od Vindzor na 31 oktomvri 1997 godina, na scenata od Bitolskiot naroden teatar vo
reìja na Qubi{a Georgievski. Ovde go prenesuvame vo celina, bez nikakvi izmeni.
[upelko
Nemojte taka, o~e Hju. Vi velam od ova }e
ispadne golemata. Stopati neka se vika Xon
Falstaf ne moè so mene, pre~esniot sudija
Robert [upelko, da si igra majtap.
Su{ko
Koj{to koli i besi vo grofovijata Gloster.
[upelko
Ba{ taka Su{ko, brate, ama i se~i i pe~i.
Su{ko
More i glavi gme~i; a blagorodnik e po
krv, a pop~e? I se potpi{uva so xelat
pod sekoja smetka, potvrda, priznanica i
obvrznica: so xelat.
[upelko
Tokmu taka, rodnino, ba{ taka pravam, kako
{to sum pravel poslednive trista godini.
Su{ko
Site negovi potomci pred nego taka se
potpi{uvaa a taka }e se potpi{uvaat i site
negovi pretci po nego. Jata beli {tuki
moàt da pokaàt na grbot.
[upelko
Grbot e epten star.
Evans
Bleber vo{ki polaàt po grbot {tane{
partal. Otli~no. Pa{ent! Vo{ka e bli{ka
do ma{ot i `na~i qubov.
[upelko
Edno e {tuka na grbot, drugo vo{ka po
grbot.
Su{ko
Moàm i jas da si skrpam grb.
[upelko
Moè{, preku brak.
Evans
Mrak }e bide {tvarno ako i toj {krpi.
[upelko
[imi {ivko.
Evans
Nema {ivko, {imi bogorojca. Ako ima
~etvrt krpa od tvojot partal, po moja
pro{ta {metka, ima {amo tri {ukwi tebe
da ti o{tanat: Ama i{to ti {e fa}a. Ako
{er Xon Fal{taf {o ne{to te poni{il,
ja{ {um {ve{teno lice i {e {tavam na
ra{polagawe da ve {miram à da nema kavga
me|u va{.
în PRVI
Scena 1
(Vleguvaat sudijata [upelko,
Su{ko i popot Hju Evans)
19
Veselite èni od Vindzor
Su{ko
More do Parlamentot }e ja teram rabotata;
ova e bezzakonie.
Evans
Ne mu li~i na Parlamentot da {lu{a
be`àkonie. Nema {trav od Poga vo
be`àkonieto. Parlamentot, {lu{nete me,
}e {aka da {lu{ne ne{to à {travot
Po{ji, a ne à be`àkonieto. Berete um,
go{podine.
[upelko
Ah! Da sum pak mlad, ìmi s#, glavi za ova
}e letaa.
Evans
[mirete {e, go{podine. Prijatel{tvoto e
lek à me~ot. Ama i ne{to drugo mi {e
vrti v glava, koe na arno mo{e da i`leè.
Mi{lam na ~e{nata moma Ana Rabu{, }erka
na ga`da Toma Rabu{.
Su{ko
Gospojca Ana Rabu{? So kostenliva kosa i
so usta stokmena ko èna?
Evans
Ba{ taa; poarna prilika od nea, `dravje.
A i dedo & , pred da umre - go{pod
du{ata da mu ja pro{ti - {edum{totini
funti & o{tavi i `gora u{te {rebro i
`lato kilnici à da {tanat nejìni ko
}e napolni {edumnae{et. @atoa velam da
gi o{tavime {ite na{i {itni àka~ki
maka~ki i da pravime rabota da {e èmat
mladiot Avram i gospojcata Ana Rabu{.
Su{ko
Navistina dedoto & ostavil sedumstotini
funti?
Evans
Da, da, a i od tatka {i dobra para }e lapne.
[upelko
Ja poznavam mladata gospojca. Ima dobri
darovi.
Evans
[edum{totini funti plu{ drugo {e dobri
darovi.
[upelko
Arno, da pojdeme dokaj gazda Toma Rabu{.
Tamu e Falstaf?
Evans
Vi li~am na la{go? Mraàm la{kovci kako
{to gi mraàm tie {to la{at ili kako
{to gi mraàm tie {to ne ja ka{uvaat
vi{tinata. Viteòt Xon e tamu i {ega {o
Go{pod napred }e tropnam na vratata od
ga`da Rabu{.
(Tropa na vratata.)
@a arno à dobro, kaj e Go{pod nikoj ne e!
Rabu{
(Odvnatre) Koj e?
Evans
Go{pod {ladok i tvojot prijatel, i {udi-
jata [upelko i u{te mladiot ga`da [u{ko
{to }e vi ka{e u{te ne{to ako ka{anoto
vi godi na u{ite.
(Vleguva gazda Rabu{.)
Rabu{
Milo mi e {to ve gledam na arno. Vi blago-
daram za srne~koto, gazda Su{ko.
20 Vilijam [EKSPIR
[upelko
Gazda Rabu{, i mene mi e milo. Na zdravje
neka vi e! Kamo srnata da be{e poarna;
nekako kilavo be{e zastrelana. - Kako vi
e gazdaricata? - I jas sekoga{ od srce vi
zablagodaruvam, da, od srce.
Rabu{
Vi blagodaram, gospodine.
[upelko
Jas vam vi blagodaram, gospodine. Spolaj mu.
Rabu{
Milo mi e {to ve gledam, dobar gospodine
Su{ko.
Su{ko
Kako e va{ata rtka, zagarot, gospodine?
Slu{am lo{o pominal na trkata kaj Kots-
vold.
Rabu{
Pa ne moè ba{ taka da se kaè, gospodine.
Su{ko
Priznajte, priznajte.
[upelko
E nema! Va{a gre{ka, va{a gre{ka. (Na
Rabu{). Ama pesot e aren.
Rabu{
Ko kompir varen, gospodine.
[upelko
Gospodine, pesot e dobar, pesot e i ubav.
[to u{te moè da se kaè? Dobar e i ubav.
Dali e tuka gospodinot Xon Falstaf?
Rabu{
Vnatre e, gospodine; i mnogu sakam da
posreduvam pome|u vas dvajca.
Evans
Najpo{le nekoj ka{a ne{to ri{jan{ko.
[upelko
Toj mnogu me navredi, gazda Rabu{.
Rabu{
Gospodine, toj toa donekade i go priznava.
[upelko
Edno e da priznae{ a drugo da se opravda{.
Zarem ne e taka, gazda Rabu{? Toj me
navredi; navistina me navredi, vi velam;
veruvajte mi oti me navredi.. Jas, blagorod-
niot Robert [upelko velam: navreden sum
od nego!
(Vleguvaat vitezot Xon Falstaf, Nam}or,
Nemtur i Pi{tol)
Rabu{
Doa|a vitezot Xon.
Vitezot Xon Falstaf
Zna~i, gazda [upelko, navistina }e me
tuìte pred kralot?
[upelko
Vitezu, mi gi tepavte lu|eto, ubivte moj
elen, mi provalivte vo love~kata ku}a.
Falstaf
Ama ne ja {tipnav }erkata na va{iot ~uvar.
[upelko
Ih, golema rabota. Ama za ova }e mi odgov-
21
arate.
Falstaf
Vedna{ }e vi odgovoram: Priznavam, kriv
sum. Na zdravje odgovorot.
[upelko
Ne znam dali }e vi bide na zdravje koga }e
~ujat vo Sovetot.
Falstaf
Za vas e poarno da ne ~ujat. Rezil }e ve
storat.
Evans
Pauca verba, viteù Xon, `borovi asol.
Falstaf
Zborovi asol? Tikvi so rasol! - Su{ko, jas
vi ja dupnav timbata: imate ne{to protiv
mene?
Su{ko
Imam vitezu. Polna mi e glavata so raboti
protiv vas i ovie va{i apa{i vo zaja~ka
koà, Nam}or, Nemtur i Pi{tol.
Nam}or
Ti, gadu nizaeden!
Su{ko
Da, ama ne velam. . .
Pi{tol
Zevzek eden zerzevulski!
Su{ko
Da, ama ne velam. . .
Nemtur
Boc, boc, velam pauca, pauca. Vo krvta mi e
da bockam.
Su{ko
(Na [upelko) Kaj e Naivko, slugata moj kaj
mi e? Znaete, rodnino?
Evans
[mirete {e, {ivi Go{pod. Da {e
ra`bereme. Po moemu ima tri {udii vo
{lu~ajov: odno{no ga`da Rabu{, toe{t
ga`da Rabu{; po{lem ja{, toe{t ja{; i
kone~no i najpo{le {topanot na mojata
go{tilnica Kaj [prinkite.
Rabu{
Nie trojcata da gi ~ueme i da go re{ime
sporot me|u niv.
Evans
Taka e. Na ku{o }e àpi{am vo
bele{nikov, a po{le na mira i na dolgo }e
pri{tapime kon negovo ra`re{uvawe.
Falstaf
Pi{tol!
Pi{tol
Pretvoren sum vo uvo.
Evans
\avol da te ème, ami taka {e veli,
Pre{toren {um vo u{o! î{ta gluma!
Falstaf
Pi{tol, ti mu go drpna }eseto na gazda
Su{ko?
22 Vilijam [EKSPIR
Su{ko
Da, ìmi rakavicive ili da dade Bog pove}e
nikoga{ da ne stapnam vo mojata ogromna
spalna, toj mi drpna sedum gro{a vo novois-
kovani pari~ki od {est peni i dva {ilinga
so likot na kral Edvard kupeni od Ed Miler
po cena od dva {ilinga i dva peni po par~e.
@imi rakavicive, vi velam.
Falstaf
Pravo veli, Pi{tol?
Evans
Krivo, {e ra`bira, ako e drpni-ke{e.
Pi{tol
[to? Ti mene jabanxio gorska! Gos-
podaru, na megdan go vikam nadrkaniov
vo{lo.
Povle~i go zborot lajprdski {to go
izblu, povle~i go: crvu, gadu, laè{!
Su{ko
(Pokaùva na Nemtura) @imi raka-
vicive, toga{, onoj be{e.
Nemtur
Poslu{ajte me, gospodine, i {egite na
strana. Gledam ubavo }e si nalepite ako ne
vi dojde umot so vreme. So mene trte-mrte
nema!
Su{ko
@imi palarijava, toga{ sigurno bil ovoj
so crvenovo lice. Za{to iako ne pametam
dobro {to pravev koga gospodinov me opi,
sepak tolkavo magare ne sum.
Falstaf
(Na Nam}or) [to velat na ova Vil i maliot
Xon?
Nam}or
[to se odnesuva do mene, gospodaru, velam
deka gospodinov se na~ukal do stotka.
Evans
Ko {toka, {aka da ka{e. Bog da n# vardi od
neuko{t!
Nam}or
I natreskan, gospodaru, bil, kako {to se
veli, olesnet, pa kako takov prebrzal vo
zaklu~ocite.
Su{ko
Da, i toga{ govorevte latinski, ama {to e
tuka e. Posle ovaa mestenka duri sum ìv
pove}e nikoga{ nema da se napijam osven
vo ~estito, prijatno, nabo`no dru{tvo. Ako
treba da se napijam, }e se napijam so lu|e
{to imaat strav od Boga, a ne so pijani baga-
bonti.
Evans
[imi go{pod, pametna odluka.
Falstaf
ûvme, gopodo, i vidovme, deka obvinenijata
ne dràt.
Vleguva Ana Rabu{, so vino.

Rabu{
Nemoj }erko, vrati go vinoto; }e pieme
vnatre. (Ana izleguva).
Su{ko
Ej, eve ja gospojcata Ana Rabu{!
(Od drugata strana vleguvaat gospo|a
Plitkavoda i gospo|a Rabu{)
23
Rabu{
Kako ste, gospo|o Plitkavoda?
Falstaf
Gospo|o Plitkavoda, iskreno se raduvam na
ovaa sredba. So va{a dozvola, ubava gospo|o.
(Ja baknuva.)
Rabu{
@eno, posakaj im dobredojde na gospodava.
-Povelete, imame topol srne~ki kotlet za
ve~era. Povelete, gospoda, da gi natopime
site nedorazbirawa so dobro vince. (Izle-
guvaat site osven Su{ko.)
Su{ko
Ah da ja imam ovde knigata so pesni
i soneti, od ~etirieset {ilinzi bi se
otkaàl.(Vleguva Naivko.)
O-paa Naivko, kade ste do sega? Da ne treba
sam na sebe da si sluguvam, a? Sigurno ja
nemate so sebe knigata gatanki, a?
Naivko
Knigata gatanki? Pa zarem ne & ja pozajmi-
vte na Alisa Kek lani za Petrovden dve
nedeli pred sveti Arangel?
(Vleguvaat [upelko i Evans)
[upelko
(Na Su{ko) [to ~ekate, rode, ajde idete,
rode; site na vas ~ekame. (Na strana samo
nemu). Samo ne{to da vi kaàm, rode. (Go
trga Su{ka na strana.) Za ova se raboti,
rode: se gotvi, tukure~i, ne{to kako stroj
{to odokolu go navesti pop~evo ovde. Me
razbirate?
Su{ko
Ve razbiram, gospodine, }e vidite deka sum
~ovek na mesto. Ako taka stoi rabotata, }e
storam s# vo granicite na razumot.
[upelko
Dobro, ama me razbirate.
Su{ko
Ve razbiram, gospodine.
Evans
Po{lu{ajte {to ima da vi ka{e. Ga`da
[u{ko, ja{ obja{nam {# ako mo{ete mene
{lu{a{.
Su{ko
A ne, }e storam kako {to }e kaè mojot
rodnina [upelko. Prostete, ve molam. Toj
e sudija na celava okolija, ako jas vaka vi
izgledam.
Evans
Ama ne {e raboti à toa. [e raboti à
va{ata {ena~ka.
[upelko
Da, tokmu za toa stanuva zbor, gospodine.
Evans
@a toa, à toa, ami {to drugo - {o
go{pojcata Ana Rabu{.
Su{ko
Aha, ako taka stojat rabotite, }e se oènam
so nea ama pod razumni uslovi.
Evans
A dali mo{ete da go {akate momi~evo?
[akame od va{a u{ta da ~ueme, ili od
va{i u{ni - oti ra`ni filo{ofi mi{lat
deka u{nite {e del od u{tata. @atoa, da
bideme na ~i{to, mo{ete da go à{akate
devoj~eto?
24 Vilijam [EKSPIR
[upelko
Avrame Su{ko, rode, moète da ja qubite?
Su{ko
Se nadevam, gospodine. S# }e pravam kako
{to mu dolikuva na eden razumen ~ovek.
Evans
Ama ne toa, go{pode i {ite {veti
ma~enici, ka{ete ja{no i gla{no dali
mo{ete {tra{ta va{a vo nea da ja pi~nete?
[upelko
Toa mora. Dali moète da ja zemite za èna
sose ~eizot?
Su{ko
Moàm i mnogu pove}e da storam ako
vie barate, rodnino, i ako e razumno.
[upelko
Ama sfatete me, sfatete me, rode moj
najmil. Ova go pravam za va{e dobro, rode.
Moète da ja qubite devojkata?
Su{ko
]e se oènam so nea, gospodine, na va{e
barawe. Ako nema golema qubov na
po~etokot, bog }e dade da se smali koga
podobro }e se zapoznaeme, koga }e bideme vo
brak i }e imame mo`nost da se zbliìme.
Veruvam deka so zbliùvaweto }e porasne
i prezirot. No ako vie velite oèni se so
nea, }e se oènam. Ova sam go re{iv i so
strav pred Boga.
Evans
Taka {e odgovara, ami kako, o{ven {to
gre{i vo i`raòt. Po na{e mi{lewe,
i`raòt {o {traf pred Boga treba da
gla{i po{rav pred Boga. Inaku, mi{lata
mu e dobra.
[upelko
I jas mislam deka mojot rodnina dobro
misle{e.
Su{ko
Dobro, ami kako, inaku na, obesete me!
(Vleguva Ana Rabu{.)
[upelko
Eve ja ubavata gospojca Rabu{. Samo zaradi
vas, gospojce, sakam pak da sum mlad.
Ana
Ve~erata e postavena. Tatko mi ve moli da
povelite.
[upelko
]e povelime, ubava gospojce.
Evans
Go{podi, pro{ti ako ja propu{tam molit-
vata.
(Izleguvaat [upelko i Evans.)
Ana
(Na Su{ko) ]e poveli va{eto gospodstvo da
vleze, gospodine?
Su{ko
Ne, blagodaram, spolaj vi; eptem sum dobar.
Ana
Ve ~ekaat, gospodine, za ve~era.
Su{ko
Ne, ne sum gladen, spolaj vi, navistina. (Na
Naivko) Odi mom~e; iako si moj sluga, odi
25
da mu se najde{ na mojot rodnina [upelko.
(Izleguva Naivko).
I sudijata moè nekoga{ da ti dolì
zaradi pozajmen sluga. Sega za sega, s# u{te
dràm tri slugi i edno slugin~e, barem duri
e ìva majka mi. A {to fajde? Pak ìveam
kako roden siromav od blagoroden soj.
Ana
Ne smeam da se pojavam vnatre bez va{eto
gospodstvo. Ne sednuvaat bez vas.
Su{ko
Veruvajte mi, ni{to ne mi se klava v usta.
Vi blagodaram, isto kako da sum jadel.
Ana
Ve molam gospodine, vlezete vnatre.
(Odvnatre se slu{a ku~e{ki lae`)
Su{ko
Ne, ne, spolaj vi, }e {etam nadvor. Mina-
tiot pat se udriv po piska koga so me~ i
kama se tepav so eden majstor za me~uvawe -
tri udari v meta za ~am~e vareni slivi - i
ottoga{, veruvajte mi begam od mirisot na
pe~eno meso kako poparen. Zo{to tolku vi
lajat ku~iwata? Da ne ima me~ki vo gradov?
Ana
Mislam deka ima, gospodine, taka velat.
Su{ko
Sakam koga }e dojdat me~ki v grad - ama gi
pcujat pove}e od koj bilo Angli~anec. Vi
fufka od odvrzana me~ka, ne?
Ana
Da, gospodine, epten.
Su{ko
A mene ba{ toa me rani. Stopati sum go
videl me~okot Mi{ko odvrzan i sum go
drèl za sinxir. Ama vi tvrdam, ènite
tolku vreskaa i piskaa {to golemata stana.
Vsu{nost, ènite ne sakaat me~ki. Me~kite
se mnogu nam}ori, mnogu grubi ti}iwa.
(Vleguva Rabu{.)
Rabu{
Vlezete, gazda Su{ko, vlezete. Samo na vas
se ~eka.
Su{ko
Ni{to ne mi se jade, vi blagodaram, gospo-
dine.
Rabu{
Vi se jade ne vi se jade, mora da vlezete,
gospodine. Ajde, povelete.
Su{ko
Ne, ve molam, samo posle vas.
Rabu{
Vleguvajte, gospodine.
Su{ko
Povelete prvin vie, gospojce Ana.
Ana
A ne, jas nikako; ve molam samo napred.
Su{ko
Navistina nema prv da vlezam, nema pa nema,
ne sakam do tolku da ve navredam.
Ana
Ama jas ve molam, gospodine.
Su{ko
26 Vilijam [EKSPIR
Poarno nedodelkan otkolku dosaden.
Ama posle da ne re~ete vaka-taka: - toj n#
navredi!
(Izleguvaat) (Prv Su{ko, drugite po nego.)
Scena 2
(Vleguvaat Evans i Naivko (od ve~era))
Evans
Odi {o {re}a i ra{pra{aj {e à ku}ata
na doktor Kaju{. Vo nea {e vrtka nekoja
{i go{po|a Bròfatka, koja e ne{to
kako negova manuka, doilka, kuvarka,
pera~ka, mija~ka, {ti{ka~ka.
Naivko
Dobro, gospodine.
Evans
Dobro, ama ima i podobro. Daj & go pi{movo,
oti ovaa {ena dobro {e znae {o go{pojcata
Ana Rabu{. Vo pi{moto od nea {e moli
i {e bara da gi prene{e na go{pojca Ana
Rabu{ {elbite na tvojot go{podar. Trgni
vedna{. (Izleguva Naivko).
Ja{ da {i go dovr{am jadeweto; doprva }e
{tavat jabol~iwa i {iren~e (Izleguva)
27
Scena 3

(Vleguvaat Falstaf, Nam}or, Nemtur,
Pi{tol i Robin.)
Falstaf
Meanxio na [prinkite!
(Vleguva Meanxijata od Kaj {prinkite)
Meanxijata
Na zapoved, delio moj fidanbojlio! Zboru-
vaj u~eno i umno!
Falstaf
Velam, meanxio, da ja skusam malku
druìnava.
Meanxijata
^kartiraj, Herkul-delio, otpu{taj. Neka
kva~at malku na drugo mesto. I{, i{.
Falstaf
Stignav do ar~ od deset funti nedelno.
Meanxijata
Ti si car: Cezar, kajzer i vezir. ]e go vpreg-
nam Nam}or. Toj malku neka crpi, neka to~i.
Arno velam, Hektor-delio?
Falstaf
Stori taka dobar moj meanxio.
Meanxijata
Rekov; neka trgne po mene. (Na Nam}or) Da
vidam kako }e mi go peni{ pivoto i od
vinoto kako }e mi pravi{ krstena voda.
Edna{ velam: po mene. (Izleguva).
Falstaf
Nam}or, po nego. Pivni~ar e dobar zanaet.
Od edno staro dve novi pravi. Od drtav
izme}ar, silen pivni~ar. Odi; zbogum.
Nam}or
Cel ìvot ova go sakav. ]e prokopsam.
(Izleguva)
Pi{tol
O podol Ungarine, zar so ~epot sega }e
povela{?
Nemtur
Za~nat e vo vino; krvta voda ne stanuva.
Falstaf
Najposle se kurtuliv od ovoj kibritlija.
Krade{e bez namuz. Drpa{e ko nekoja
neve{ta kelnerka. Epten nema{e usul.
Nemtur
Ve{tina e da ukrade{ koga i |avolot spie.
Pi{tol
Umnite velat da privatizira{. Da
ukrade{? Moè{ zborot da si go pikne{
znae{ kade.
Falstaf
Zna~i, gospoda, re~isi sum gol i bos.
Pi{tol
Vnimavajte da ne posinite od stud.
Falstaf
Drugo ~are nema: }e moram malku leva raka-
desen xeb, malku miì da ti bajam.
Pi{tol
I carot negde mora pe{ki.
28 Vilijam [EKSPIR
Falstaf
Koj od vas go poznava ovde{niov Plitka-
voda?
Pi{tol
Jas go znam ~ovekot. Dobro nafatiran gazda.
Falstaf
Slu{ajte sega vamu, da vi kaàm na {to sum
nastrven.
Pi{tol
Na ne{to debelo i mrsno.
Falstaf
E, pak ja prekarda{i, Pi{tol. Navistina
ne sum nekoj maneken, ama sega za drugo mi
e nadrven; gledam nekoe fajde da imam. Na
kratko, nastrven sum da ja osvojam ènata na
Plitkavoda. ûvstvuvam deka kaj nea imam
{ansi. Ne e nemtur, znae da te {trekne,
prosto si go bara so borin~e. Epten ja
sfa}am zo{to vaka & mrda opa{kata. Ili,
ova nejzino odnesuvawe, tikvari, prevedeno
na prost angliski zna~i Vitezot Xon Fal-
staf e mojot princ od soni{tata.
Pi{tol
Ja prou~il arno i ja prevel ma{ki i mero-
davno!
Nemtur
Da ne e zalakov pregolem? Mislite }e
projde ujdurmava?
Falstaf
Potoa, velat, taa epten vladee so }eseto na
maòt & ; toj ima buluk zlatni an|el~iwa.
Pi{tol
A vie buluk itri |avol~iwa, zatoa Navali,
mom~e! velam.
Nemtur
Ujdurmava se kova; dobro e. Ujdurmete me
angeli!
Falstaf
(Pokaùva pisma.) Eve & napi{av pismo - a
ovde imam u{te edno za ènata na Rabu{,
koja isto taka zavodlivo me pogledna, me
soble~e od glava do petici; sonceto od o~i
de nozeve vite{ki mi gi pozlatuva{e, de
mojov - seksi mev.
Pi{tol
Toga{ sonceto na buni{te bolskalo.
Nemtur
Dobra kontrastivna analiza.
Falstaf
O, so tolku gladna strast taa me
soblekuva{e {to mi se stori deka
pohotata vo nejzinite o~i }e me sprì kako
slanin~e za doru~ek! Eve go pismoto za nea.
I taa e gazda na }eseto. Taa e El Dorado,
zemja na zlato i izobilstva. Dvete }e mi
bidat rizni~arki, a jas niven naredbodavec.
Ednata Isto~na, drugata Zapadna Indija }e
mi bide, a jas me|u niv, so dvete }e trguvam.
(Mu dava pismo na Pi{tol.) Nosi go pis-
movo kaj gospo|a Rabu{, (mu dava pismo na
Nemtur), a ti ova kaj gospo|a Plitkavoda.
]e procvetame momci, }e procvetame.

Pi{tol
(Go vra}a pismoto)
Zarem Pandar Trojanski da stanam,
jas {to za ma` ~etvoren vaàm?
Poarno |avolot crn da me zeme!
Nemtur
29
(Go vra}a pismoto)
Ne si go pikam nosot vo |avolski raboti.
Eve, zemete si go |avolskovo pismo. Sakam
da si go so~uvam obrazot.

Falstaf
(Na Robin)
Ajde ti, mom~e. Stegni gi pismava cvrsto, i
ko gulab letni kon zlatnive pesci.
(Mu gi dava pismata na Robin.)
Li{ki, mar{, da ve nema! Isparete ko
magla! Fevga! Skitajte, rmbajte, mavnete
mi se, sose partali
kaj drug tupnete se! Falstaf otsega }e pee
druga: francuska, slepci -samo jas i samo
eden sluga!
(Izleguvaat Falstaf i Robin.)
Pi{tol
Orli mevot da ti go jadat! - Ama skala e
svetot: denes si gore, no ve}e utre moè{ da
si dolu.
Pari }e imam v }ese koga ti, gadu, }e nema{

Nemtur
V glava ve}e smisluvam te{ka odmazda.
Pi{tol
]e mu vrati{?
Nemtur
@imi nebovo sose yvezdi.
Pi{tol

So um ili me~?
Nemtur

I so edno i so drugo.
Na Plitkavoda }e mu kaàm za vakvata
qubov.
Pi{tol
A jas na Rabu{, da mi prosti{,
deka Falstaf gadot saka
grlicata da mu ja losti, zlatoto gosti a
du{ekot pre~ist valka.
Nemtur
Ni mojot gnev nema da stivne. ]e go
na{ilkam Plitkavoda da mu turi otrov; }e
go stegnam vo men|eme od qubomora; oti a
zbesnam mi se mati umot i toga{ sum epten
lo{.
Pi{tol
Ti si Mars na ligu{ite.
So tebe sum. Vodi me!
(Izleguvaat.)
30 Vilijam [EKSPIR
Scena 4
(Vleguvaat gospo|a Brzofatka i Naivko)
Brzofatka
O-paa, Xon Ragbi!
(Vleguva Xon Ragbi.)
Te molam, odi na penxere i vidi da
vidi{ dali doa|a mojot gospodar, gospoda-
rot doktor Kajus. Oti ako dojde i najde
nekogo doma, uneri }e stanat i poroj
navredi }e se vturat vrz bo`joto trpenie i
kralskiot angliski.
Ragbi
Odam.
Brzofatka
Odi; a posle koga }e se sno}i i koga ognot
dobro }e se zgori, }e pieme vareno vince
so karanfil~e. (Izleguva Ragbi). êsen,
poslu{en, dobar momok; samo takov, xanam,
i moè da bide sluga {to ti e v ku}i; i,
vi velam, ne e nekoj {to {iri muabeti, ne
e ni tutule-bale. Najlo{a mana mu e {to
visi mnogu po crkvite; zatoa ponekoga{ e ko
udren so voden ~orap - ama kaète mi ìv
~ovek bez mana. No, drug mi e zborot. Petre
Naivko rekovte se vikata, ne?

Naivko
Da, ne go birav jas nunkoto.
Brzofatka
I gazda Su{ko vi e gospodar?
Naivko
To~no taka.
Brzofatka
Da ne e onoj {to ima bradi{te ko vntre da
mu kva~i Parlamentot so site pratenici?
Naivko
Ne, ni slu~ajno; toj ima sitno licence so
bradi~e òlto ko na Evrein.
Brzofatka
Zna~i mlak ~ovek, taka?
Naivko
To~no taka; ama jak na race. Od ovde
do nego nikoj ne mu ja moì. Edna{
se turka{e i so ~uvar na lovi{te.
Brzofatka
Navistina? - Toga{, mora da go znam: ne e
toj onoj {to odi so ispravena glava ko da
goltnal sukalo i {to mnogu se pr~i vo odot?
Naivko
Da, tokmu taka pravi.
Brzofatka
Rabu{ da kurtuli od polo{a sre}a! Kaète
mu na gospodinot paroh Evans deka }e
storam s# {to moàm za va{iot gospodar.
Ana e dobra devojka i bi sakala -
(Vleguva Ragbi)

Ragbi
Begajte vedna{! Doa|a gospodarot!
(Izleguva)
Brzofatka
Site }e go jademe brutot. Begajte vamu,
mom~e; ìvi gospod, vlezete vo sop~evo. Toj
nema da ostane dolgo.
(Naivko vleguva vo sop~eto)
Ej, Xon! Xon Ragbi! Ej, me slu{a{?
(Vleguva Ragbi)
(Na glas) Odi, Xon, odi raspra{aj se za gos-
podarot. Da ne ne{to mu se slu~ilo {to go
nema da si dojdi doma. (Izleguva Ragbi)
31
(pee) Lele majko {to me rodi tolku siromav
(itn.)
(Vleguva doktor Kajus)
Kajus
Sto tuka peese? Nekam tuka nerapota.
Molam otete vo moja sopa i doneses un boitier
vert - kutija, etno selena kutija. Sfakas sto
namera kasuvam? Edno selena kutija.
Brzofatka
Se razbira, sekako, vedna{ }e vi ja
donesam. (Za sebe) Dobro e {to sam ne
otide. Da go najde{e mom~eto, }e skoka{e
ko kosten na ogan.
(Odi da ja donese kutijata)
Kajus
Fe, fe, fe,fe! Ma foi, il fait fort chaud! Je men vais
a la cour. La grande affaire.
Brzofatka
Ovaa ja baravte, gospodine?
Kajus
Qui. Mets-le a ma pochette. Depeche, brso!Kate
onaj gat Ragpi?
Brzofatka
Ej, Xon, Xon Ragbi!
(Vleguva Xon Ragbi)
Ragbi
Povelete, gospodine.
Kajus
Ti si Xon Ragpi, i ti si \on Ragpi. Ajte,
semaj mecot i sleti moi stapki to tforot.
Ragbi
Spremen e, gospodine. êka vo hodnikot!
(Odi i go nosi me~ot)
Kajus
Gospote, sapaen sum baagi. Ete, quai-j oublie!
Imam trofki v sopa sto ne smeam ta gi sabo-
ravam sa nisto zivo na sfetot.
Brzofatka
(za sebe) Te{ko mene, }e go najde mom~eto i
}e zbesni.
Kajus
(Go otkriva Naivko) O diable, diable! Sto
ofa fo mojata sopa? Gatu, aramijo! Ragpi,
me~ot!
(Go zema me~ot)
Brzofatka
Dobar gospodaru, smirete se!
Kajus
A sosto da se smiram?
Brzofatka
Mom~evo e ~esen ~ovek.
Kajus

A sto bara cesen covek vo moja sopa? Cesen
~ovek ne flegufa fo moja sopa.
Brzofatka
Ko gospod ve molam, ne bidete tolku
flegmati~ni. ]e vi objasnam. Dojde kaj mene
so nekakva poraka od parohot Evans.
Kajus
Pa?
32 Vilijam [EKSPIR
Naivko
Taka be{e, navistina, da ja zamolam -

Brzofatka
Ne otvorajte usta, ve molam.
Kajus

A fie satvorete ja. (Na Naivko) Prodol-
zete, da cujam.
Naivko

Da ja zamolam ovaa ~esna gospo|a, va{ata
slu{ka, da frli nekoj dobar zbor kaj gospo-
jcata Ana Rabu{ za mojot gospodar zaradi
sklopuvawe brak.
Brzofatka

Ete, s# e objasneto; ama mene u{te ~avkite
ne mi go ispile umot. Koj e budala da si
stava trn vo zdrava noga.
Kajus

Popot Hju te pratil? - Ragpi, baile mua
malku hartija.
(Ragbi nosi hartija)
(Na Naivko) Ti ne mrtaj, cekaj tuka.
(Kajus pi{uva)
Brzofatka
(Na strana na Naivko).@iv bil Gospod,
se smiri. Da se izvade{e od pamet, }e
videvte kako od yver stanuva buba~ka. Ama
seedno, prijatele, }e gledam da storam s#
{to moàm za va{iot gospodar. A vamu
francuskiov doktor, mojot gospodar - gos-
podar moj navistina, oti, vidi, jas mu ja
vodam ku}ata, peram, cedam, varam, pe~am,
ribam, gotvam, spremam za piewe, gi mestam
postelite, i toa s# sama -
Naivko
(Na samo na gospo|a Brzofatka)
Golema teìna za edna du{a.
Brzofatka
(na samo na Naivko)
Golema, golema, ami kako? Ne e malku rano
da stanuva{, a docna da legnuva{. Ama
seedno, da vi {epnam ne{to na uvo -ova
me|u nas neka ostane - i mojot gospodar
e zaquben vo gospojcata Ana Rabu{. Ama
seedno, jas ja poznavam du{ata na Ana:
a taa vi e, od kaj }e duvne vetrot.

Kajus
(Mu dava pismo na Naivko) Ti, tepilu, taj
mu go pismovo na popot Hju. Putala, saka
tfoboj so mene. ]e mu go presecam grklanot
ko na pile i }e go naucam toj sugaf ajfan
pop ta ne tura piper fo tu|a manza. A ti
oti. Ne e topro ta si ofte. Putala, jajcata
}e mu gi isecam. Putala, putala, }e nema sto
ta vapca sa Velikten. (Izleguva Naivko).
Brzofatka
Gospode, toj samo saka da mu pomogne na pri-
jatelot.
Kajus
Bas mi e gajle. Sarem ti ne rece mene
teka Ana Rapus }e pite moja? Putala, }e
go upijam toa gatno popiste. I go samoliv
mojot meanar od Kaj sprinkite ta ni gi
meri mecevite. -Putala, Ana Rapus }e bite
samo moja!
Brzofatka
Gospodine, devojkata ve saka i s# }e bide
kako {to treba. A rajata si e raja. Tuku
blaboti. Druga rabota nema.
33
Kajus
Ragpi, otime fo dforot. (Na gospo|a Brzo-
fatka) Putala, ako ne ja topijam Ana Rapus,
glavecki }e te xitnam ot toma. A ti po mene,
Ragpi!
Brzofatka
]e ja dobiete Ana-
(Izleguvaat Kajus i Ragbi)
-koga }e se bri~at komarcite! Znam jas
dobro {to misli Ana. Nema èna vo cel
Vindzor {to gi znae poarno od mene mis-
lite na Ana. A i, spolaj mu na gospoda, samo
mojot zbor vrvi kaj nea.
Fenton
(Od nadvor) Koj e tamu, ej?
Brzofatka
A koj misli{ deka e? Ela, sam vidi.
(Vleguva gazda Fenton)
Fenton
A ti si, dobra èno! Kako mi si denes?
Brzofatka
Mnogu dobro koga vie me pra{uvate.
Fenton
[to ima novo? Kako e ubavata gospojca Ana?
Brzofatka
Navistina, gospodine, taa e ubava, ~esna i
mila, a patem da vi spomnam, i srceto ja trga
kon vas, spolaj mu na gospoda.
Fenton
[to misli{, dali }e uspeam? Da ne mi dade
korpa?
Brzofatka
[to e pravo, gospodine, s# e vo racete na
Gorniot. No s#edno, gospodaru Fenton, raka
se~am deka ve saka. Zarem vie nemate bemka
nad oko?
Fenton
Imam, navistina imam. A zo{to?
Brzofatka
Leì tuka nekoj zajak. So pravo velat:
Mirna voda breg roni! -Ama za nea jas
tvrdam, ~esna e, od ~esna po~esna. -Cel ~as
zboruvavme za taa bemka. Samo vo nejzino
dru{tvo tolku mnogu se smeam. Navistina
malku si potpivnuva i se zanesuva. -Ama
kako za vas-ptu, ptu - da ne~ue zloto!
Fenton
Zna~i, }e ja vidam deneska. Eve, ova se pari
za tebe. Kaì & nekoj ubav zbor za mene. Ako
ja vidi{, pozdravi ja.
Brzofatka
]e ja pozdravam kako ne. A za bemkata i za
drugite {to & go frlile merakot - drugpat,
koga }e se vidam so Ana na samo.
Fenton
Sega ostani so zdravje, brzam.
Brzofatka
So zdravje, gospodine. (Izleguva Fenton)
Navistina, ~estit gospodin; ama Ana ne go
saka. Samo jas znam kaj ja trga srceto - Lele,
majko! [to sum zaboravena! (Izleguva)
Gospo|a Rabu{
[to? Ne primav qubovni pisma koga
treba{e tuku sega. Da vidam. (îta)
Ne pra{uvajte me zo{to ve sakam, za{to
iako qubovta razumot ja uto~nuva, taa od
nego ne prima soveti. Vie ne ste mladi; a
ne sum ni jas. Eve, zna~i edna srodnost. Vie
ste veseli; vesel sum i jas. Ha, ha, zna~i eve
i vtora srodnost. Vie sakate vince, vince
sakam i jas. Ima li pogolema srodnost od
ovaa? No neka ve zadovoli, gospo|o Rabu{,
- a qubovta na eden vojnik sigurno moè da
zadovoli, - samo toa {to ve sakam. Nema da
re~am Soàli se nad mene - ova ne mu li~i
na eden vojnik - tuku velam sakaj me.
Svoera~no, tvojot vitez veren
denono}no vperen
so pogledot vo tebe
i postojano spremen
so me~ da izleze
za tebe na teren.
Xon Falstaf
Irodi{te edno evrejsko! Rasipan, lo{ svet!
Zarem smee edno staro drtalo so edna noga
v grob da glumi mlad zavodnik? Da mu
se snevidi, {to imam storeno, {to imam
re~eno, za ova Flamansko pijani~i{te vaka
da mi se obra}a? Od kade? Ni dvapati se
nemame videno. [to mu imam re~eno? Gos-
pode prosti mi ako toga{ go predizvikav so
ne{to. ]e podnesam barawe do Parlamentot
da n# za{titi od vakvite. Boè kaì mi
{to da mu napravam? Mora da mu vratam, a }e
mu vratam makar vo volov rog da se skrie.
(Vleguva gospo|a Plitkavoda)
Gospo|a Plitkavoda
Gospo|o Rabu{, ba{ na kaj vas sum trgnata.
Gospo|a Rabu{
I jas do kaj vas idev. Mnogu nasekirana mi
se gledate.
Gospo|a Plitkavoda
Ba{ sum dobra. Ne{to ste vo gre{ka.
Gospo|a Rabu{
Ne sum. Izgledate lo{o, barem mene taka mi
se ~ini.
Gospo|a Plitkavoda
Toga{, neka e po va{e. Ama moàm da vi
potvrdam deka e obratno. O gospo|o Rabu{,
dajte mi um {to da pravam!
Gospo|a Rabu{
Kaùvaj, èno, {to te najde!
Gospo|a Plitkavoda
O èno, da ne mi e na pat edna sitna pre~ka
{to se vika obzir, moàm da stignam do
golema ~est!
Gospo|a Rabu{
Batali go obzirot, èno, grabni ja ~esta. Vo
{to e rabotata? Sitnite pre~ki na strana.
în VTORI
Scena 1
(Vleguva gospo|a Rabu{ so pismo v race.)
35
Za {to se raboti?
Gospo|a Plitkavoda
Koga bi se odelo v pekol samo za vikend, bi
stanala èna na vitez.
Gospo|a Rabu{
[to? Ne e vozmo`no! Alisa Plitkavoda,
blagorodni~ka! Ama obi~no ovie vitezi se
kqofnati, zatoa poarno e da si ostane{ vo
svojot stale`.
Gospo|a Plitkavoda
Da ne ar~ime vreme. Eve: ~itajte, ~itajte.
(& dava pismo na gospo|a Rabu{)
(Eve gledajte kako moàm da stanam
blagorodni~ka).
(Gospo|a Rabu{ ~ita)
S# duri imam o~i da gi dvojam maìte po
likot, debelite }e gi smetam za najdolni.
A sepak ovoj ne pcue, ja fali smernosta kaj
ènite, i tolku ubavo i smisleno ja kudi
sekoja nepristojnost {to ~ovek moè da se
zakolne deka ~uvstvata sovr{eno mu se pok-
lopuvaat so iskrenosta na zborovite. No
tie se poklopuvaat i odat zaedno kolku {to
se poklopuvaat i odat zaedno zborovite na
psalmite i notite na Tri neveste tikve
brale. [to luwa }e da be{e ta go isfrli
na bregot vindzorski ovoj kit so toni loj vo
mevot? Kako da mu vratam? Najdobro e da mu
ja kotkam nade`ta, s# duri poro~niot ogan
na pohotata ne go stopi vo sopstvenoto salo.
Dali nekoga{ ste ~ule za vakvo ne{to?
Gospo|a Rabu{
Pismava se isti od zbor do zbor, samo {to
ednoto glasi do Rabu{, drugoto do Plitka-
voda.
(& go dava na gospo|a Plitkavoda svoeto
pismo)
Za vedna{ da se smiri{ vo boèmniov
rezil {to n# snajde, ti go predavam bratot
bliznak na tvoeto pismo. No prvin tvojot
neka se omrsi, za{to mojov, ti velam,
nema bel den da vidi. Tvrdam deka gadov
ima iljadnici vakvi pisma so prazni mesta
za imiwata -more i pove}e, a ovie mu se
od vtoroto, dopolneto izdanie.Gi pe~ati,
sigurna sum - ama ba{ mu e gajle {to stava
vo pe~at, pa saka i nam dvete da ni go
zape~ati. Poprvo }e stanam èna-xin i }
e legnam pod planinata Pelion. Sakam da
kaàm, gospo|o, polesno e da najde{ dvaeset
pohotni grlici odo{to eden ~esen ma`!
Gospo|a Plitkavoda
Gledaj, kako jajce na jajce: istiot rakopis,
istite zborovi. [to n# misli toj nas?
Gospo|a Rabu{
Navistina ne znam. Mi idi duri da si poi-
gram so svojata ~esnost. ]e se prepravam
deka samata sebesi ne se poznavam; oti, sig-
urna sum, da ne videl ne{to vo mene za koe
samata ne sum svesna, nikoga{ nema{e da mi
se ka~i na brodot.
Gospo|a Plitkavoda
Da ti se ka~i, veli{? Jas ne bi mu dala
ni na paluba da mi stapne.
Gospo|a Rabu{
Ni jas. Ako mi go pikne nosot pod paluba,
pove}e nikoga{ nema da isplovam. Ajde
da mu vratime. Da mu zakaème sostanok,
neka pomisli deka go hrabrime vo dodvoru-
vaweto, pa so svilen konec }e go vle~eme za
nos s# duri ne gi zaloì kowite kaj meanxi-
jata od Kaj {prinkite.
Gospo|a Plitkavoda
Vaì, prifa}am sekakva ujdurma protiv
nego koja nema da ni gi izvalka dostoinst-
voto i ~esta. O kamo ma` mi da go vidi
pismovo. ]e crkne od qubomora!
(Vleguvaat gazda Plitkavoda so Pi{tol i
gazda Rabu{ so Nemtur)
36 Vilijam [EKSPIR
Gospo|a Rabu{
Ej, eve go doa|a, a so nego i ma` mi. Toj
e, kutri~kiot, daleku od qubomorata kolku
{to sum jas od pomislata da mu dadam povod
za nea; a toa e, veruvam, dale~ina i pol.
Gospo|a Plitkavoda
Tuka me {iete.
Gospo|a Rabu{
Poarno da pomuabetime u{te malku i ubavo
da mu go skroime na ovoj mrsen vitez. Ela
vamu.
(Se povlekuvaat)
Plitkavoda
Sepak se nadevam, deka nema da bide taka.
Pi{tol
Vo nekoi raboti nade`ta e dvanaesetto
prase.
Vitezot Xon ja qubi va{ata èna.
Plitkavoda
Ama, gospodine, èna mi ne e mlada.
Pi{tol
Toj saka i blagorodni i prosti, i ima{ni i
skudni,
i mladi i stari, {to }e padne, lorde.
Toj jade tur{ija so {e}er. Vardi se, Plitka-
voda.
Plitkavoda
Ja qubi èna mi?
Pi{tol
So siot àr na xigerot svoj. Spre~i,
spre~i go ili ko Akteon i ti odi
zad ~ii petici Hilaktor mu lae.
O, grdi se, nadenati se grdi.
Plitkavoda
Za {to zboruvate, gospodine?
Pi{tol
Za rogovi, govoram. A sega zbogum.
Vardi; otvori o~i; aramii {etaat no}e.
Vardi pred leto da dojde, pred gugutka da
gugne, -
Odime, gospodine kaplare Nemtur! - Veru-
vajte Rabu{,
toj umno govori.
Plitkavoda
(Za sebe) Trpenie, trpenie! Rabotava mora
da se ispita.
Nam}or
(Na Rabu{) Ova e vistinata. Ne sum od onie
{to laàt bez vrska. Toj me ~epna so
vrska. Treba{e da mu bidam vrska i da &
go odnesam pismoto; ama jas sum ma`, i
znam ma{ki da zastanam koga treba. Toj ja
qubi va{ata èna. Ova e celata prikazna.
I to~ka. Se vikam kaplar Nemtur. Velam,
ustava mi fa}a pena. Se vikam Nemtur,
a Falstaf ja qubi va{ata èna. Zbogum,
zbogum! Ne sakam samo leb i voda. Drugo sega
e vo moda! (Izleguva)
Rabu{
(Za sebe) Drugo bilo vo moda, re~e? Koga
nekoj vaka pod pat nad pat mi zboruva, znam
deka se mrdnal.
Plitkavoda
(Za sebe) ]e go pobaram Falstaf.
Rabu{
(Za sebe) Smrde`! Ama tegni, su~i vo
zborot!
37
Plitkavoda
(Za sebe) Ako ne{to otkrijam - toga{...
Rabu{
(Za sebe) Ne mu veruvam na ovoj vo{kar, pa
makar gospod da slezi od nebo.

Plitkavoda
(Za sebe) Dobar, pameten ~ovek. Ne znam.
(Doa|aat gospo|a Rabu{ i gospo|a Plitka-
voda).
Rabu{
Ej, Meg.
Gospo|a Rabu{
Kaj si trgnal, Xorx? êkaj da ti kaàm.
(Zboruvaat na strana).
Gospo|a Plitkavoda
[to ti e Frenk? Ne{to mi si skisnat?
Plitkavoda
Jas skisnat? Ne sum skisnat. Odi doma, odi.
Gospo|a Plitkavoda
Pak ti vlegle mu{i~kite! ]e odime,
gospo|o Rabu{?
Gospo|a Rabu{
Idam. - ]e si dojde{ za ve~era, ne, Xorx?
(Vleguva gospo|a Brzofatka)
(Na gospo|a Plitkavoda) Gledajte koj idi.
Taa }e ni gi nosi porakite kaj nedokvakan-
ion.
Gospo|a Plitkavoda
(Na gospo|a Rabu{) I jas mislev na nea. Ni
dojde ko pora~ana.
Gospo|a Rabu{
(Na Brzofatka) Dojdovte da ja vidite }erka
mi Ana?
Brzofatka
Ba{ taka; i kako mi e ubavata gospojca Ana?
Gospo|a Rabu{
Vlezete so nas i }e vidite. Malku }e si
napravime muabet.
(Izleguvaat gospo|a Rabu{, gospo|a Plit-
kavoda i gospo|a Brzofatka)
Rabu{
[to sega, gazda Plitkavoda?
Plitkavoda
ûvte, ne, {to mi re~e gadov?
Rabu{
A vie {to mi re~e drugiot.
Plitkavoda
Mislite deka ne n# laàt?
Rabu{
More laàt su{at, degenive. Ne mu li~i
na vitez vakva podlost. Mislam deka
obvinenijata protiv nego za lo{ite nameri
kon na{ite èni se zavera na tikvari
otpu{teni od rabota {to sega gorat od
èlba da mu vratat.
Plitkavoda
Rabotea za nego?
Rabu{
Ami kako.
38 Vilijam [EKSPIR
Plitkavoda
Ova ne mi mirisa na arno. Toj no}eva Kaj
{prinkite, ne?
Rabu{
Ami kade. Ako mu teknalo da zaplovi kon
èna mi, }e go pu{tam da & go vidi bregot;
ama ako osven lo{i zborovi dobie i ne{to
drugo, ova drugoto neka se isturi na moja
glava.
Plitkavoda
& veruvam na èna mi, ama nikako ne mi
fa}a okoto da gi vidam zaedno. A i nikoga{
ne se znae. Znam samo deka ne sakam ni{to
da mi porasne na glava. Plukni mu se na
takvoto zadovolstvo.
(Vleguva meanxijata od Kaj {prinkite)
Rabu{
Eve go, ide naduen meanxijata od Kaj
{prinkite. Koga e vaka vesel, ja bo~vite
mu se preturaat so vino ja }eseto so pari.
Kako si, meanxijo?
Meanxijata
Blagosloven da si, delijo, blagosloven! Ti
si gospodin so tapija.
(Vleguva [upelko)
Gospodin sudija, ej!
[upelko
Eve me, meanxijo, idam. - Dobra ve~er sekoja
ve~er, gazda Rabu{. Gazda Rabu{, sakate so
nas? Golem seir }e gledame.
Meanxijata
Kaì mu, gospodin sudija, kaì mu, delijo.
[upelko
Gospodine, }e ima dvoboj pome|u pre~esniot
Hju, sve{tenik od Vels i Kajus, doktor od
Francija.
Plitkavoda
Meanxijo, samo malku.
Meanxijata
Kaì, delijo, fidanbojlio.
(Zboruvaat na strana)
[upelko
(Na Rabu{) ]e dojdete so nas na seirov?
Meanxijata ve}e im gi izmeri me~evite i im
dogovori razli~ni mesta. Oti slu{am deka
pop~eto ne znae za majtap. Slu{nete sega
{to spremame za seirov.
(Zboruvaat na strana)
Meanxijata
(Na Plitkavoda) Da ne ima{ ne{to protiv
mojot vitez, mojot najovarda mu{terija?
Plitkavoda
Taman rabota. Ve ~estam {i{e {ampawsko
samo i samo da dojdam do nego; vie treba da
mu kaète deka se vikam Rezil - se raboti
za {ega.
Meanxijata
Eve raka, delijo. Vleguvaj, izleguvaj kolku
ti du{a saka - ~esno? -I }e se vika{ Rezil?
Car e vitezot. (Na [upelko i Rabu{) Da
odime, sultani{ta!
[upelko
Odime!
Rabu{
Slu{am Francuzov e mnogu ve{t so me~ot.
39
[upelko
Drapate kol~i{ta, gospodine. Ne mi
otvorajte usta. Denes e poinaku - se ~uva
otstojanie, se govori za pasadi, stokadi -
cela teorija: na srceto se zaborava, gazda
Rabu{; a ba{ srce treba, ne teorii. Porano
samo {to }e zamavnev so me~ot, po ~etiri
maì{ta mi igraa piperevka!
Meanxijata
Ajde, be, mrdnete malku!
Rabu{
Mrdame, mrdame! Poarno mi e na du{a koga
se karaat a ne koga se tepaat.
(Izleguvaat Meanxijata, [upelko i
Rabu{)
Plitkavoda
Ovoj Rabu{ e od glup poglup {tom vaka
cvrsto veruva vo slabosta na èna si.
Ama jas ne sum lekoveren. Bila vo negovo
dru{tvo doma kaj Rabu{a, a {to pravele
tamu, |avol znae. Zna~i, }e ja ispitam dobro
rabotava; prepraven }e vidam {to mati ovoj
Falstaf. Ako ispadne ~esna, xabe sum se
ma~el, ako ne ispadne, makata ne mi bila
xabe. (Izleguva)
(Vleguvaat Falstaf i Pi{tol)
Falstaf
More ni petpare ne ti davam.
Pi{tol
]e vi vratam s# toptan.
Falstaf
Ni petpare.
Pi{tol
Toga{ svetot za mene e {kolka
i so me~ moram da go otvoram!
Falstaf
Ni petpare. Dosta gospodine, si igravte
sajkal, so moeto dobro ime. A {to s# ne
storiv za vas. Im se ka~iv na glava na
moite dobri prijateli da vi prostat tri
dolga vam i na va{iot sopajtonxija Nemtur,
inaku deneska }e se yverevte ko dva majmuna-
bliznaci preku re{etki. V pekol }e goram
{to se kolnev pred moite blagorodni pri-
jateli deka ste dobri vojnici i re{itelni
fraeri. A koga gospo|a Brigita ja zagubi
dr{kata od pavkaloto, se zakolnav vo ~esta
deka ne e kaj tebe.
Pi{tol
A zarem ne delevme? Zarem ne dobi petnae-
set pari~iwa?
Falstaf
Razmrdaj ja malku, timbata, ajvan. Misli{
tolku evtino go davam gazot pod kirija? So
eden zbor, trgni mi se od vratot. Najdi si
druga besilka. Da te nema, o~ite v race i
me|u rajata na ulica Temnica broj ne se
gleda, mr{! Ne}i{ edno pismo da odnese{,
a? Pod ~est ti e, ne? E, ama da znae{,
smrdeù bes~esen, deka duri i jas odvaj se
pridrùvam do propisite na ~esta. Da, da,
duri i jas ponekoga{ koga }e se najdam vo
zort, go ostavam stravot od Boga na strana i
`rtvuvaj}i ja ~esta, maftam, matam, mamam,
potkradnuvam; a vamu ti, nikoj i ni{to,
saka{ da gi skrie{ partalite, ma~kiniot
pogled, seqa~kiot re~nik i pis ustata pod
branikot na ~esta? E, na, nema!
Pi{tol
(Go stava me~ot v kanija)
Jas popu{tam. Moè li ~ovek pove}e da
stori?
(Vleguva Robin)
40 Vilijam [EKSPIR
Robin
Gospodine, edna èna saka da zboruva so vas.
Falstaf
Neka dojde vamu.
Brzofatka
Dobro utro, gospodine.
Falstaf
Dobro utro, dobra èno.
Brzofatka
Toa ne, da mi prosti va{eto gospodstvo.
Falstaf
Dobra devojko, toga{.
Brzofatka
Se kolnam: ko majka mi {to bila
prviot ~as koga me rodila.
Falstaf
Im veruvam na tie {to se kolnat. [to
saka{?
Brzofatka
Dali }e me slu{nete da vi kaàm zbor-dva?
Falstaf
Moè i dve iljadi, ubava èno, a jas }e
bidam poslu{niot.

Brzofatka
Ima edna gospo|a Plitkavoda, gospodine -
Ve molam dojdete malku poblisku do mene.
(Go trga Falstafa na strana)
Jas samata ìveam kaj gospodinot doktor
Kajus -
Falstaf
Dobro, dobro. Gospo|a Plitkavoda, velite.
Brzofatka
To~no kako {to rekovte. Ve molam dojdete
malku poblisku.
Falstaf
Ti tvrdam deka nikoj ne slu{a. Ova se moi
lu|e, moi lu|e.
Brzofatka
Navistina se va{i? Bog da gi blagoslovi i
svoi slugi da gi napravi!
Falstaf
Zna~i, gospo|a Plitkavoda: {to e so nea?
Brzofatka
Ni{to, gospodine, taa e krasno su{testvo.
Boè, boè, ama ste vie nevnimatelen! No
Gospod neka vi prosti i vam i na site nas,
molam -
Falstaf
Gospo|a Plitkavoda, èno, gospo|a Plitka-
voda.
Brzofatka
Ova e nakuso celata prikazna. Ne ste svesni
na kolkava maka ja kladovte. Koga kral-
skata svita dojde vo Vindzor, najarniot od
site maì ne ja frli vo takvo isku{enie. A
doa|aa vitezi, lordovi, gospoda na pajtoni;
ìmi o~ive, s# pajton do pajton, pismo do
pismo, podarok na podarok, i mirisaa, zal-
evaa, ~ista miskojna; i celi krckaa, ìmi
s#, vo svila i brokat, i govorea kralski,
41
vinoto i {e}erot od najdobri sorti, sekoja
èna tuka bi padnala; a taa, ìmi majka, ni
da trepne. I samata utrovo dobiv dvaeset
zlatni angel~iwa - ama da vi se pluknam
na takvite angel~iwa, {to velat, koga ne
se ~esno zaraboteni. I, vi velam, ne uspeaa
da ja ubedat da trgne barem edno golt~e od
~a{ata na najdoblesniot me|u niv. A ima{e
tuka i grofovi i {to e pova`no, na~alnici
na policija. Ama, ìmi vas, nikogo ne klade
na maslat.
Falstaf
Ama {to mi pora~uva mene? Skrati, skrati,
aberxike moja dobra.
Brzofatka
Zna~i, go primi va{eto pismo, za koe ilj-
adapati vi blagodari, i vi pora~uva deka
ma` & nema da bide doma me|u deset i edinae-
set.
Falstaf
Deset i edinaeset!
Brzofatka
To~no vo tolku. Toga{ moète da dojdete,
re~e, i da ja vidite onaa slika, znaete koja.
Gazda Plitkavoda, ma` &, nema da bide doma.
Tuf, tuf, kutri~kata! Ima s# samo nema
ìvot so nego. Qubomoren e od umot nadvor.
Nema den a da ne se potkaraat. Te{ko nejze!
Falstaf
Me|u deset i edinaeset. @eno, pozdravi ja.
Nema da ja razo~aram.
Brzofatka
Ubavo zboruvavte. No imam u{te edna
poraka za vas. I gospo|a Rabu{ najsrde~no
ve pozdravuva. I dozvolete mi na uvo da
vi {epnam: taa e dobra, ~esna i skromna
èna, ba{ kako i sekoja druga vo Vindzor
ako voop{to takva ima - sekoj den se moli
i nautro i nave~er - i ba{ taa mi naredi da
vi kaàm deka ma` & retko koga ne e doma,
no se nadeva deka koga toga{ }e se re{i da
izleze. Prvpat gledam èna tolku spulaena
po ma`. Ama ste ja {a{ardisale! Se {ekna
po vas!
Falstaf
E, takov sum! Li~nosta moja {a{ardisuva!
Drugi arnini nemam!
Brzofatka
Od arno da ne kurtulite!
Falstaf
A sega kaì mi iskreno: dali ènata na
Plitkavoda i ènata na Rabu{ si kaàle
edna na druga deka me sakaat?
Brzofatka
Taman rabota, gospodine; ne se tie od
v~era! Nikoga{ tolku nisko ne bi padnale,
mislam. Ne im trebaat ujdurmi! No gospo|a
Rabu{ bi sakala, vo znak na qubov, da & go
ispratite na rabu{, va{iot najmal sluga.
Ma` & e ~udno zagudan vo maliot; a gazda
Rabu{ navistina e ~esen ~ovek. Niedna
èna vo Vindzor ne ìvee poubavo od nejze.
Pravi {to saka, zboruva {to saka, zema
s#, pla}a s#, legnuva koga }e & se prisaka,
stanuva koga }e & tekne, sekoga{ e po
nejzino. A, raka na srce, ova i go zasluùva,
oti ako voop{to ima ~esna èna vo Vind-
zor, toga{ taa e edinstvenata. Mora da & go
pratite slugata, trte-mrte so nejze nema.
Falstaf
Nema ni da ima. ]e go pratam!
Brzofatka
Toga{ vedna{ pratete go; po nego moète da
razmenuvate poraki. Za sekoj slu~aj imajte
42 Vilijam [EKSPIR
si nekakva javka za da si znaete {to misli
sekoj od vas, a deteto da ne seti za {to se
raboti - oti ne e dobro da gi rasipuvame
decata od mali. Vozrasnite, znaete, imaat
obyiri, kako {to se veli, i znaat {to
pravat.
Falstaf
Toga{ zbogum. Pozdravi gi dvete od mene.
Eve ti go }eseto; u{te ti dolàm. -Dete,
pojdi so ènava.
(Izleguvaat Brzofatka i Robin)
(Za sebe) Me raspameti vesta.

Pi{tol
(Za sebe) Glasni~ka na Kupidon e
kurve{tijava.
Krevaj edra! Vo potera! Ni{ani vo celta!
Pali! Taa mi e plen ili na dno }e potonam!
(Izleguva)
Falstaf
Veli{ taka, a? Taka stojat rabotite? Toga{
napred! ]e izvle~am pogolema polza od
starovo telo! Gleda{, ènive u{te se ludi
po nego! Izgleda najposle, po tolkav ar~,
i jas }e imam nekakvo fajde. A s# blago-
darenie na dobrovo telo. Telo moe, spolaj
ti! Neka si brm~at deka si lo{o skroeno,
va`no da mi si ubavo spoeno!
(Vleguva Nam}or so me{ina)
Nam}or
Vitezu Xon, tuka e nekoj gospodin Rezil
koj{to saka da pozboruva so vas i da se
zapoznae so vas i vi ja pra}a me{inava so
vince malku da gucnete sabajle~ki.
Falstaf
Veli{ Rezil se vika?

Nam}or
Da, gospodine.
Falstaf
Neka dojde vamu. (Trgnuva od vinoto) Od
Rezil e, ama ne e za rezil. (Izleguva
Nam}or) Aha! Gospo|i moi, ve v~opiv, a?
(Pie) Sega mi dojde du{ata na mesto!
(Se vra}a Nam}or so prepraveniot Plit-
kavoda)
Plitkavoda
Za arno za dobro, gospodine.
Falstaf
Amin, gospodine. Sakavte da zboruvate so
mene?
Plitkavoda
Si zedov sloboda vaka apansas da dojdam.
Falstaf
Povelete. [to sakate? (Na Nam}or) Brkaj
si rabota, kr~mar~e.
(Izleguva Nam}or)
Plitkavoda
Gospodine, jas sum gospodin ~ovek {to prop-
iskal mnogu pari. Se vikam Rezil.
Falstaf
Rezile, gospodine! Sakam podobro da se
zapoznaeme.
Plitkavoda
Xone, vitezu, toa i go sakam - ne za da
vi bidam tovar, za{to, kako zajmodavec,
smetam deka s# u{te sum vo podobra pozicija
od vas; toa i me ohrabri vaka, vo nevreme, da
vi se natrapam; oti velat: parata i èlezna
porta otvora.
43
Falstaf
Para na raka, gospodine, Mara za raka!
Plitkavoda
Taka e, a jas imam ovde celo }ese pari
{to mnogu mi teì. Ponosete mi go malku,
vitezu, pa zemete polovina, ili celo, kako
nagrada za trudot.
Falstaf
Ne znam, gospodine, so {to zasluìv da vi
bidam amal.
Plitkavoda
]e vi kaàm, gospodine, ako me soslu{ate.
Falstaf
Zboruvajte, dobar gospodine Rezil. So
radost }e vi sluàm.
Plitkavoda
Gospodine, slu{am deka ste u~en ~ovek -
zatoa }e bidam kratok - a i odamna ste mi
poznat, iako dosega, za àl, ne najdov na~in
i li~no da imam ~est. ]e vi otkrijam edna
tajna i pritoa, sakal ili ne, i edna moja
slabost; no, gospodine viteze, slu{ajte gi
so ednoto uvo, ve molam, moite ludosti, a
drugoto na~ulete go kon va{ite, za da bide
va{iot prekor pomal, za{to samite najdo-
bro znaete kolku lesno se stanuva takov pre-
stapnik.

Falstaf
Vo red, gospodine. Prodolète.
Plitkavoda
Ima edna gospo|a vo gradov; ma` & se vika
Plitkavoda.
Falstaf
Pa, gospodine?
Plitkavoda
Odamna ja sakam i veruvajte mi celo bogat-
stvo poarxiv na nea; ja sledev kako ma|epsan,
ja koristev sekoja prilika da & prijdam,
pla}av duri i za najmala mo`nost da ja skiv-
nam; ne samo {to & kupuvav podaroci, tuku
i so ra{ireni race davav za da doznaam {to
saka da bide daruvana. Na kratko, tr~av po
nea kako {to tr~a{e qubovta vo mene i
za s# mi dava{e krila. No, bez ogled {to
zasluìv, po ona {to go imav na um ili
ona {to go potro{iv, znam deka nikakvo
fajde nema{e, osven ako iskustvoto ne e bes-
cenet kamen. Ama i nego go kupiv po basno-
slovna cena, a toa me nau~i da go re~am ova:
Qubovta ko senka bega {tom qubov prava
bara{, go bara{ ona {to bega, a toa bega od
onoj {to go bara.
Falstaf
Zarem so ni{to i nigde ne vi dala nade`?
Plitkavoda
So ni{to i nigde.
Falstaf
A dali ja brkavte vo onaa smisla?

Plitkavoda
Nikoga{.
Falstaf
Za kakva qubov toga{ govorite?
Plitkavoda
Kako za preubava ku}a soyidana na tu|o
zemji{te, koja ja zagubiv za{to go zgre{iv
mestoto na gradba.
44 Vilijam [EKSPIR
Falstaf
A zo{to ova mene mi go kaùvate?
Plitkavoda
Koga ve}e tolku vi kaàv, kako da sum vi
kaàl s#. Iako gospo|ata izgleda ~esno,
se govori deka na drugi mesta mrda
so opa{kata pa lu|eto toa poinaku go
sfa}aat. Zna~i, vitezu, eve za {to se
raboti. Vie ste gospodin ubavo vospitan,
imate odnos so lu|eto i ste duhovit, od viso-
koto op{testvo ste, ugleden i po~ituvan,
site ve falat zaradi vojni~kite, dvorskite
i akademskite ve{tini.
Falstaf
Nemojte, vi se molam, gospodine!
Plitkavoda
Ne bidete skromen. Eve vi pari. (Mu dava
pari) Tro{ete, tro{ete; kolku {to du{a vi
saka a i pove}e; potro{ete s# {to imam; za
vozvrat,
od vas da odvoite malku vreme za da kreneme
qubovna opsada okolu ~esnosta na ènava
na Plitkavoda. Upotrebete ja seta va{a
dodvoruva~ka ve{tina, osvoete ja, neka vi
se dade. Ako nekoj voop{to moè, vie ste
najdobriot.
Falstaf
Dali ova dobro }e se sloùva so èstinata
na va{ata strast, jas da go dobijam ona vo
koe vie bi uìvale? Mi se ~ini deka lekot
ne vi e pogoden!
Plitkavoda
O, sfatete me to~no. Taa cvrsto se potpira
vrz bezgre{nosta na svojata ~estitost pa
zatoa ludosta {to mi leì na srce ne smee
da izleze na videlo. Tolku e sjajna {to
~ovek ne smee ni da ja pogledne. Zna~i koga
bi moèl da & pristapam so nekakov adut v
race, èlbive bi imale primer i dokaz vrz
koj{to bi moèle da se zasnovaat. Toga{ bi
moèl da ja isteram od tvrdinata na nejzi-
nata ~istota, ugledot, bra~nata zakletva i
iljadnicite drugi odbranbeni izgovori {to
sega ko ~eli~ni branici mi se istoporeni
na pat. [to velite na ova, vitezu Xon?
Falstaf
Gospodine Rezil, kako prvo }e bidam slo-
boden da vi gi zemam parite. (Gi zema
parite) Kako vtoro, eve vi raka. (Se raku-
vaat) I kako posledno, gospod da me raz-
vitezi, ako vie, dokolku sakate, ne se
iznauìvate vo ènata na Plitkavoda.
Plitkavoda
O, dobar gospodine!
Falstaf
Vi velam, }e se iznauìvate!
Plitkavoda
Ne berete gajle za pari, vitezu, }e gi imate
preku glava.
Falstaf
Ne berete gajle za gospo|a Plitkavoda, gos-
podine Rezil, }e vi dojde preku glava. ]e
bidam so nea, vi velam, na sostanokot {to
samata mi go zakaà. Taman vie idevte, od
kaj mene zamina ènata {to taa ja prati.
Vi velam }e bidam so nea me|u deset i edin-
aeset oti vo toa vreme ne }e bide doma onoj
qubomoren serko, nejziniot ma`. Ve~erva
dojdete kaj mene; }e doznaete kako mi odi.
Plitkavoda
Sre}en sum {to ve zapoznav. A dali go
znaete Plitkavoda, gospodine?
45
Falstaf
Besilka znam deka treba za toj siromav
akmak, za toj roglest ajvan! Ne go znam. A i
zo{to siromav. Velat, ovoj qubomoren ajvan
leèl na pari, zatoa i èn~eto negovo mi
e milo. ]e ja upotrebam kako klu~ za da go
otvoram ~ekmexeto na roglestiov ugursuz, a
posle kolaj rabota.
Plitkavoda
Sepak poarno e da go znaete, gospodine, za da
go odbegnuvate koga }e go vidite.
Falstaf
Na besilka so toj zagulen zanaet~ija {to
ìvee od ma{tenica! ]e go duvnam, }e go
isu{am! ]e go udram }e go alosam!. Gazot
rende }e mu go napravam. Tri metra v zemja
}e go nabijam! Gospodine Rezil, }e vidite
deka }e mu go spopikam na ìvarov, a vie
}e legnete so èna mu. Dojdete {to pobrzo
ve~erva. Plitkavoda e prostak, a }e vidite
gospodine Rezil deka jas na prostakov }e mu
nadenam i rogovi. Dojdi kolku {to moè{
pobrzo. (Izleguva)
Plitkavoda
Ajvani{te pohotno! Sr~ka }e me udri od
maka! I nekoj }e mi kaè deka od ni{to
qubomoram? Demek tuku-taka mi teknalo.
@ena mi mu zakaàla, satot se znae, sosta-
nokot e dogovoren. Koj ma` moè ova da go
predvidi? Ete ti pekol od neverna èna!
Postelata }e mi se izvalka, ~ekmexeto
opqa~ka, ugledot izgloda, a mene nema da me
snajde samo ova, tuku }e treba da gi trpam
i site gnasni imiwa {to }e mi gi nadeni
ajvanov {to seto ova mi go mesti. Imiwa!
Mimiwa! Velzevut zvu~i dobro, Luci-
fer zvu~i dobro, Moloh, Mamon zvu~at
dobro; iako se |avoli, imiwa na vragovi!
Ama rogle, nadenat! Rogle - ni |avolot
nema takvo ime. Rabu{ e magare, magare
bez um. Toj & veruva na èna si. Ne saka
~ovekot da bide qubomoren. Poprvo bi mu
go doveril mojot puter na nekoj Flamanec,
moeto sirewe na popot Hju, Vel{aninot,
moeto pagur~e so rakija na Irec, mojot kow
na nekoj aramija da mi go {eta, od kolku
èna mi da ja pu{tam taka. Pu{tena, taa
duma, {esta, pusti {turi, kova; i ona {to
}e go skova v srce, toa i }e go ostvari pa
Jana majka da mu e. Spolaj mu na gospoda za
qubomorava! Zna~i dogovoreni se vo edin-
aeset. ]e go spre~am ova, }e ja fatam ìva
ovaa mojata, }e mu vratam na Falstafa i
}e go ismejam Rabu{a. A sega na rabota.
Poarno tri ~asa porano odo{to minuta pre-
docna. Gospod neka mi e na pomo{: roglest,
nadenat, rogle!
(Izleguva)
(Vleguvaat doktor Kajus i Xon Ragbi so
me~evi)
Kajus
Yek Rakpi!
Ragbi
Gospodine?
Kajus
Kolku ~asot, Xek?
Ragbi
Pomina ~asot, gospodine, koga pre~esniot
Hju treba{e da dojde.
Kajus
Bose moj, si ja spasil dusata sto ne dojden;
topro molel svoja Piblija sto ne dojden.
Bose moj, Rakpi, toj mrtov ve}e ako dojden.
Ragbi
Itar e gospodine, znael deka }e go ubiete
ako dojde.
46 Vilijam [EKSPIR
Kajus
(Go vadi me~ot) Bose moj, mrtovec ne tolku
mrtov kako sto jas ubijam. Semi mecot, Yek.
Jas kasam tebe kako nego ubijam.
Ragbi
Nemojte, gospodine, ne znam da se me~uvam!
Kajus
Nikakvec, semaj mecot!

Ragbi
Prestanete: nekoj ide.
(Kajus go stava me~ot v kanija)
(Vleguvaat Meanxijata, sudijata [upelko,
gazda Rabu{ i gazda Su{ko)
Meanxijata
Zdrav da si mi, doktor delijo.
[upelko
So Gospod napred, gospodin doktore.
Rabu{
Kako ste, doktore?
Su{ko
Dobro utro, gospodine.
Kajus
Sosto site vie eden, tva, tli, ~etiri
dojdeni?
Meanxijata
Da te vidime kako se bori{, da te vidime
kako napa|a{, da te vidime kako pro-
boduva{, da te vidime ovde, da te vidime
onde; da vidime kako go zadava{ tvojot
punto, tvojata stokata, tvojot reverso, da
ja vidime tvojata distanca, tvojot udar
ozgora. Dali e mrtov, Etiopjanine? Dali
e mrtov, Fran~esko? A, delijo? [to veli
mojot Eskulapij, mojot Galen, moeto srce
blagorodni~ko, a? Dali e mrtov, delijo gor-
nomalska? Dali e mrtov?
Kajus
Simi boka, toj najgolemata popska kukavica
na svetot. Ne saka suratot vitam.
Meanxijata
Pisoaru na kralot od Kastilja, Hektore
gr~ki, dete moe!
Kajus
Ve molam ta mi posvedo~ite deka ko cekav
sest- sedum, tva- tli casa, a toj ne tojten.
[upelko
Toj e popameten od vas gospodine doktore.
Toj le~i du{i, a vie tela. Ako se tepavte }e
gi skusevte i doktorite i popovite. Zarem
ne sum vo pravo, gospodine Rabu{?
Rabu{
Gospodine [upelko, vie porano bevte golem
megdanxija, a sega stanavte miraxija.
[upelko
Navistina gospodine Rabu{ sega sum star
i na strana na mirot, ama i den denes
a vidam isukana sabja vedna{ mi gap~i
gazot za beqa. Iako sme sudii, doktori i
sve{tenici, gospodine Rabu{, u{te vo nas
gori plamenot na mladosta. I nie sme od
majka rodeni, gospodine Rabu{.
Rabu{
Pravo govorite, gospodine [upelko.
47
[upelko
A i krivo ne sudam, gospodine Rabu{. - Gos-
podine doktore Kajus, dojdov da ve odvedam
doma. Jas sum zakolnat za mir. Se pokaàvte
kako mudar lekar, a pre~esniot otec Hju
se pokaà kako mudar i trpeliv sve{tenik.
Morate so mene, gospodine doktore.
Meanxijata
Prostete, Sudijo. (Na Kajus) Samo zbor,
msje Ebiveter.
Kajus
Ebiveter? Sto e toa?
Meanxijata
Na na{iot angliski jazik, ebiveter zna~i
hrabar, delijo.
Kajus
Bose, bose, snaci jas sum ebiveter kako
Anglicanite. Popiste edno krastavo! Zimi
boka, usite }e mu gi isecam!
Meanxijata
Toj ima da te izede za doru~ek, delijo.
Kajus
Isete sa dorucek? Sto e toa?
Meanxijata
Mislev }e ti plati obe{tetuvawe.
Kajus
Zimi boka, i jas mislam toj mene isede sa
dorucek; jas, zimi boka, si go baram!
Meanxijata
A i }e si go najde{! Ako ne, aj so zdravje!
Kajus
Mnogu vi sum plagodaren.
Meanxijata
I u{te, delijo - (Na strana na drugite)
Ama prvin gospodine sudijo i gospodine
Rabu{ i vie gospodine Su{ko, pominete niz
grad do Frogmor.
Rabu{
Tamu e popot Hju, ne?
Meanxijata
Tamu e ami kade. Videte vo kakvo
raspoloènie e toj, a jas }e go dovedam dok-
torot preku trupa niz pole.Razbravte?
[upelko
Razbravme.
Rabu{, [upelko i Su{ko
Zbogum gospodine doktore.
(Izleguvaat Rabu{, [upelko i Su{ko)
Kajus
(Go vadi me~ot) Zimi boka, ubijam jas pop-
iste oti polni usi na Ana Rabus sa onaj
tikvar.
Meanxijata
Neka umre. V kanija so tvoeto netrpenie;
oladi malku. Da odime preku trupa do Frog-
mor niz pole. ]e te odnesam kaj gospojcata
Ana Rabu{: se gosti vo edna selska ku}a; a
ti }e & se dodvoruva{. Vaì?
Kajus
(Go stava me~ot v kanija) Zimi boka, jas
vam za ova blagodaren. Zimi boka, jas ve
sakam, i jas donesam kaj vas dopri gosti:
48 Vilijam [EKSPIR
grof, vites, lortovi, gospota, moi pacienti
Meanxijata
A zatoa jas }e vi bidam du{man kaj Ana
Rabu{. Dobro rekov?
Kajus
Zimi boka topro. Otlicno receno.
Meanxijata
Toga{ da odime.
Kajus
Idi po mene, Rakpi.
(Izleguvaat)
Evans
Ve molam, {lugo dobar na ga`da [u{ko
i prijatele moj po imeto Naivko, kade {e
go baravte go{podinot Kaju{, onoj {to {e
narekuva doktor po medicina?
Naivko
Sekade, gospodine. Kon crkvata, kon parkot,
kon stariot del na Vindzor, samo kon gradot
ne otidov.
Evans
Ve molam, ve molam, pobarajte i natamu.
Naivko
Vedna{, gospodine.
(Izleguva)
Evans
(Ja otvora knigata) I{u{e blago{lovi
me, poln {um be{ovi i {e tre{am ko prat!
]e mi bide milo ako me izlazal. Tazen
{um, tazen! ]e mu gi tre{nam madlacite po
~rpkata koga }e go vidam! Boze, pro{ti! -
(Pee)
Kraj plitki reki, kraj ~ii vali
ra{peani ptici pejat madrigali.
Tuka }e kurdi{ame po{tela od roì
i iljadnici miri`livi mimoì.
Kraj plitki -
Boze, milo{t, ama mi {e place! -
(Pee)
Ra{peani ptici pejat madrigali. -
Kraj vodite na Vavilon-
i iljadnici miri`livi mimoì.
Kraj plitki. . .
(Vleguva Naivko)

Naivko
Eve go doa|a. Od onde, o~e.
Evans
Neka poveli.
(Pee) Kraj plitki reki kraj ~ii vali -
Neka Bog go brani pravedniot! Sto oruzje
ima?
Naivko
Nikakvo, o~e. Doa|a mojot gospodar, gospo-
dinot [upelko so u{te eden gospodin od
Frogmor. Ve}e go pominuvaat prelezot i
idat na vamu.
Evans
Te molam, daj mi ja nametkata - ili drzi ja
v race.
(îta)
(Vleguvaat sudijata [upelko, gazda Su{ko
i gazda Rabu{.)
[upelko
Kako ste, gospodine pope? Dobro utro.
Pravo ~udo e da vidi{ kockar bez kocka,
nau~nik bez kniga!

în TRETI
Scena 1
(Vleguvaat popot Hju Evans (so me~ i kniga)
i Naivko ( ja nosi nametkata na Evans))
50 Vilijam [EKSPIR
Su{ko
(Za sebe) Ah, ubava Ano!
Rabu{
Bog da ve vardi, o~e.
Evans
Bog da ve vardi i ~uva, {ite va{.
[upelko
[to, me~ i slovo? Da ne gi prou~uvate i
obete, o~e?
Rabu{
I ko mom~e: so elek i po yivri na vakov
studen, revmati~en den!
Evans
Imam pri~ini i povodi.
Rabu{
Dojdovme kaj vas, o~e, da vi napravime edno
dobro.
Evans
Mnogu topro. @a {to {e raboti?
Rabu{
Ima onde eden ugleden gospodin. Nekoj mu
stapnal na ganglija, pa sega vrni, grmi, pcue,
ne znae koj pat da fati.
[upelko
Sum ostarel duri od merata nadvor; ama
prvpat gledam ~ovek od negov rang, ugled i
so tolkava u~enost vaka da se zaboravi.
Evans
[to e toj?
Rabu{
Mislam deka go poznavate: gospodin doktor
Kajus, poznat francuski doktor.
Evans
Zimi odot hri{tov po mukami! Poarno da
mi `boruvate à tikvi {o ra{ol!
Rabu{
Zo{to?
Evans
Toj ni{to ne `nae à Hipokrat i Galen, a
i golem ajvan e - kukavi~a i ajvan kakov {to
go nema na vekot.
Rabu{
(Na [upelko) Vi velam, so ovoj ~ovek
treba{e da izlezat na dvoboj.
Su{ko
(Za sebe) Of, ubava Ano!
[upelko
Oru`jeto kaùva s#!
(Vleguvaat Meanxijata, doktor Kajus i
Xon Ragbi.)
Drète gi na otstojanie - eve go ide doktor
Kajus.
(Evans i Kajus se mestat za borba)
Rabu{
A ne, o~e. me~ot v kanija!
[upelko
Isto i vie, doktore!
51
Meanxijata
Da gi razoruàme pa neka ras~istat. Poarno
neka strada na{iot sirot angliski odo{to
koìte da im gi vidime na plot!
([upelko i Rabu{ im gi odzemaat me~evite
na Kajus i Evans)
Kajus
(Na Evans) Fe molam, etno sbor fo fase
ufo. Sosto ne tojte na sostanok?
Evans
(Na strana na Kajus) Ve molam à trpenie.
(Glasno) [e vo {voe vreme!
Kajus
Zimi boka, fie kukafica, fie magare, fir
majmun.
Evans
(Na strana na Kajus) Ve molam, da ne im
{luzime à {eir na lu|evo. [akam da {me
prijateli i vaka ili onaka }e vi dadam
obe{tetuvawe. (Glasno) [imi I{u{, mad-
lacite }e vi gi obe{am na kikiritka.
Kajus
Djafol! Rakpi, meanyio, kazete jas cekaf
nego da upijam? Cekaf na sakasano mesto?
Evans
[imi du{ava ri{jan{ka, mocko, ofa e
àkaànoto me{to. Neka pre{udi meanxi-
jata od Kaj [prinkite.
Meanxijata
Mir presuduvam me|u Galija i Gelija,
me|u Francuzinot i Vel{aninot, me|u
du{ole~itelot i telole~itelot.
Kajus
Topro receno, otli~no.
Meanxijata
Mir, presuduvam. Slu{nete go Meanxijata
od Kaj [prinkite. Dali sum iter? Dali
sum bistar? Dali sum Makiavel? Zarem
mojot doktor da go zagubam? Nikako, bez
lekovite da mu gi goltam, }e si umram na
polpat. Zarem mojot paroh da go zagubam,
mojot pop, mojot otec Hju? Nikako, bez nego-
vite pogovorki, }e staneme verni povorki.
(Na Kajus) Daj mi ja tvojata raka zemska
- taka. (Na Evans) Daj mi ja tvojata raka
zemska - taka. êda moi u~eni, jas ve izma-
miv obajcata, jas ve upativ na pogre{ni
mesta. Srcata vi se mo}ni, koìte na mesto,
varenoto vino neka bide ishod. (Na [upelko
i Rabu{) Odnesete im gi me~evite na pazar.
(Na Kajus i Evans) Po mene, ~eda na mirot,
po mene, po mene, po mene. (Izleguva)
[upelko
Ama se mrdnal Meanxijava! Po nego, gos-
podo, po nego.
(Izleguvaat [upelko i Rabu{)
Su{ko
(Za sebe) Of, ubava Ana!
(Izleguva)
Kajus
Ha, tali jas topro gletam? Ta ne
naprafifte lutak ot mene?
Evans
@na~i taka: epten n# napravi majmuni.
[akam da bideme prijateli, da pomo`game
àedno i da mu vratime na ovoj ajvan, na ovoj
rani-ku~e -da- te -lae, na ovoj lajno ga`da od
Kaj [prinkite.
52 Vilijam [EKSPIR
Kajus
Zimi boka, od s# srce. Toj mene feti kaj Ana
Rabus odnesi. Zimi boka, ni Ana ni diable
fidof.
Evans
]e vidi toj. Xrckite }e mu gi i`vadam.
[ledete me, ve molam.
(Izleguvaat)
Scena 2
(Vleguvaat Robin i gospo|a Rabu{)
Gospo|a Rabu{
Samo napred, xentelemen~e. Si naviknalo
da odi{ pozadi, ama sega treba da vodi{.
Dali ti e poarno da mi gi vodi{ o~ive ili
da se xari{ so o~ite vo peticite od tvojot
gospodar?
Robin
Poarno mi e da odam pred vas odo{to nego
da go sledam ko xuxe.
Gospo|a Rabu{
Gledam deka znae{ da laska{! ]e stane{
dvorjanin i pol.
(Vleguva gazda Plitkavoda)
Plitkavoda
Vo prav ~as, gospo|o Rabu{. Kade ste trg-
nale?
Gospo|a Rabu{
Da se vidam so èna vi, gospodine. Doma e?
Plitkavoda
Doma. Ne znae {to da pravi so sebe. & fali
dru{tvo. Da vi umrat maìte mislam deka i
dvete vedna{ }e se premaìte.
Gospo|a Rabu{
Normalno - za drugi dva maà.
Plitkavoda
Od kade vi e ubavovo petle?
Gospo|a Rabu{
Ne znam to~no kako se vika gospodinot {to
53
mu go dade na ma` mi. - Mom~e, kako ti se
vika{e vitezot?
Robin
Vitez Xon Falstaf.
Plitkavoda
Vitez Xon Falstaf?
Gospo|a Rabu{
Tokmu taka. Postojano mu go zaboravam
imeto. Ma` mi e edno so nego! Doma e èna
vi ili ne?
Plitkavoda
Doma e, vi rekov.
Gospo|a Rabu{
Dozvolete mi, gospodine, }e umram ako ne ja
vidam.
(Izleguvaat Robin i gospo|a Rabu{)
Plitkavoda
Dali e Rabu{ tokmu so umot? Ima o~i?
Misli malku? Izgleda zatapil i site setila
mu spijat; xabe mu se. Budala! Mom~evo ne
e ovde da sluì za drven advokat! Rabu{ ja
kotka sklonosta na èna si; & dava zdiv i
polet na nejzinata bludnost. A sega eve ja,
odi kaj èna mi i toa so mom~eto na Fal-
stafa. Gledam vetrevo }e donese luwa. I toa
so mom~eto na Falstafa. Ujdurmi! Podli
ujdurmi! A na{ite neverni èni vjasaat
zaedno vo propast! Ama }e go v~opam Fal-
stafa na delo; potoa nejze gr~manikot }e
& go izvadam , }e go trgnam pozajmeniot
dulak ~ednost od |omti-sveticata Rabu{,
a Rabu{a li~no rezil }e go storam kako
pluknat Akteon; site kom{ii do eden, }e
bidat na moja strana.
(Udira ~asovnikot)
Vreme e. Ne me drì mesto.Ubeden sum sto
posto. Kako {to e opak svetot, sigurno i
Falstaf e tamu. Odam.
(Vleguvaat gazda Rabu{, sudijata [upelko,
gazda Su{ko, Meanxijata, otec Hju Evans,
doktor Kajus i Xon Ragbi)
[upelko, Rabu{ i Drugite
Vo prav ~as, gazda Plitkavoda.
Plitkavoda
(Za sebe) @imi krstov, dru{tvence i pol!
(Na site) Kaj mene doma e gozba,pa ve molam
da povelite.
[upelko
Ne }e moàm, gazda Plitkavoda.
Su{ko
Nitu jas, gospodine. Zakaàvme ve~era so
gospojcata Ana, a so nea ne sakam da imam
davawe zemawe pa makar i vekot da mi go
dadat.
[upelko
Podolgo vreme se nadevame na sklu~uvawe
brak pome|u Ana Rabu{ i mojot bratu~ed
Su{ko, a tokmu deneska treba da go dobieme
odgovorot.
Su{ko
Se nadevam deka go imam va{iot
blagoslov, dedo, - ovaj, gospodine Rabu{.
Rabu{
Go imate od mene, gazda Su{ko. (Na Kajus)
Ama ne i od èna mi. Gospodine doktore, taa
smeta deka vie ste podobra prilika.
Kajus
Ta, zimi boka, a i tevojkata mene saka. Taka
parem feli Brsopatka, moja domakinka.
54 Vilijam [EKSPIR
Meanxijata
(Na Rabu{) A {to mislite za mladiot
gospodin Fenton? Duhovit e, tancuva, mu
igraat o~iwata; pi{uva stihovi, govori
svetski, mirisa na prolet. Toj }e ja lapne,
toj }e ja lapne; vo negovi race e i velam toj
}e ja lapne.
Rabu{
Bez moj blagoslov. Gospodinot e gol i bos.
Se druè{e so ona zbesnato Krale i so
Poins; toj puka na golemo. Saka da bide
petel na tu|o buni{te. Ako ja zeme, neka ja
zeme bez ni{to: bogatstvoto {to go imam
~eka na mojot blagoslov, a mojot blagoslov
go davam na drug.
Plitkavoda
Dobro ama barem nekolkumina dojdete so
mene doma. Pokraj dobroto jadewe, }e ima i
posebna to~ka:nastap na a`daja. Gospodine
doktore, vie sekako nema da me odbiete. Ni
vie, gazda Rabu{, ni vie o~e Hju.
[upelko
E pa, ostanete so zdravje! (Na strana na
Su{ko) Vaka mnogu potrezveno }e ja barame
devojkata od gazda Rabu{.
(Izleguvaat [upelko i Su{ko)
Kajus
Toma oti, Rakpi; jas fednas itam.
(Izleguva Ragbi)
Meanxijata
So zdravje, du{i~ki. Jas odam kaj mojot
vitez Falstaf, da drmneme malku kanarsko
vince.
(Izleguva Meanxijata)
Plitkavoda
(Za sebe) Prvin jas }e go drmnam po
gajdi{teto. Ima da mi zaigra. (Na Rabu{,
Kajus i Evans) Odime, narode!
Rabu{, Kajus i Evans
Odime! Ajde da ja vidime a`dajata!
(Izleguvaat)
55
Scena 3
(Vleguvaat gospo|a Plitkavoda i gospo|a
Rabu{)
Gospo|a Plitkavoda
Xon! Robert!
Gospo|a Rabu{
Brzo, brzo! Dali ko{nicata za ali{ta -
Gospo|a Plitkavoda
Bez gajle. - Robert! Me slu{a{?
Gospo|a Rabu{
Ajde! Ajde! Ajde!
(Vleguvaat Xon i Robert, so ko{nica za
ali{ta)
Gospo|a Plitkavoda
Ovde, spu{tete ja.
Gospo|a Rabu{
Kaète im na lu|evo {to treba da pravat.
Mora da brzneme!
Gospo|a Plitkavoda
Zna~i, kako {to vi rekov. Celo vreme ste
na {trek tuka kraj pivarnicata; koga }e me
slu{nete deka ve vikam, vedna{ idite i bez
dvoumewe ja krevate ko{nicava na ramewa.
Potoa, najbrzo {to moète ja nosite kaj
pera~kite na livadata Da~et, i tamu ja
praznite vo batakot kraj bregot na Temza.
Gospo|a Rabu{
(Na Xon i Robert) Zapametivte?
Gospo|a Plitkavoda
Stopati im kaàv; ne moàt da zgre{at.
-Odete, i dojdete koga }e ve viknam.
(Izleguvaat Xon i Robert. Vleguva Robin)
Gospo|a Rabu{
Doa|a maliot Robin.
Gospo|a Plitkavoda
Zdravo, pilence moe ga}esto, {to ima novo?
Robin
Mojot gospodar, vitezot Xon Falstaf,
vleze od drugata vrata i bara da go primite.
Gospo|a Rabu{
Slu{aj vamu, klukajdrv~e, da ne mu kaà?
Robin
Ni zbor, se kolnam. Mojot gospodar ne znae
deka i vie ste tuka. Mi se zakani deka }e
me kazni so doìvotna sloboda, ako ne{to
vi zucnam; se zakolna deka }e me otera vo
maj~inata.
Gospo|a Rabu{
Ti si dobro mom~e. Znae{ da ~uva{ tajni, a
toa ti e kroja~ {to }e ti skroi nov elek i
yivri. - Odam da se skrijam.
Gospo|a Plitkavoda
Odi. (Na Robin) A ti odi i kaì mu na
tvojot gospodar deka sum sama.
(Izleguva Robin) Gospo|o Rabu{, ne go zabo-
ravajte va{iot znak.
Gospo|a Rabu{
Ne se sekiraj. Ako ne odglumam dobro,
isvirkaj me.
Gospo|a Plitkavoda
Toga{ ajde.
56 Vilijam [EKSPIR
(Izleguva gospo|a Rabu{)
]e mu pokaème na toa nezdravo me{i{te,
na toa gnilo ~kembi{te. ]e mu go vterame
umot v glava da znae {to e bri~eno a {to
strièno.
(Vleguva Falstaf)
Falstaf
Te dofativ li, dijamantu moj nebesen? Da,
sega moàm da umram oti dovolno ìveev.
Na vrvot sum od sre}ata. O, ~asu nepovtor-
liv!
Gospo|a Plitkavoda
O neèn moj vitezu Xon!
Falstaf
Gospo|o Plitkavoda, ne znam da mamam; ne
znam da pqampam, gospo|o Plitkavoda. Sega
}e zgre{am vo èlbata: Sakam ma` ti da e
mrtov. I pred kralot ova bi go kaàl. Bi te
napravil moja gospo|a.
Gospo|a Plitkavoda
Jas va{a gospo|a, vitezu? Toga{ duri }e
bidam za àlewe.
Falstaf
Neka pokaè francuskiot dvor podobra.
Gledam tvoeto oko e posjajno od dijamant.
Tvoeto ~elo ima vajana ubavina na koja
& prilega prevez od gondola, prevez od
vojvotka, ili koj bilo prevez {ien po
venecijanski terk.
Gospo|a Plitkavoda
Bri{ka, vitezu Xon - na moeto ~elo ve}e ne
mu prilega ama ba{ ni{to, duri ni obi~na
bri{ka.
Falstaf
@imi Gospod, surova tiranka si kon sebe
koga taka zboruva{. Ti bi bila sovr{ena
dvorjanka, a tvojot cvrst ~ekor bi mu daval
odli~en zamav na tvojot d vo zdolni{te so
poluobra~i. Gledam {to bi bila da ne ti e
sre}ata du{manka kako {to ti e prirodata
prijatelka. Ti velam, toa ne moè{ da go
sokrie{.
Gospo|a Plitkavoda
Veruvaj mi, nema kaj mene {to da se skrie.
Falstaf
A vo {to toga{ se zaqubiv? Neka ova te
ubedi deka ima ne{to nesekojdnevno vo tebe.
Ete, ne umeam da te veli~am, da kaàm vakva
si takva si, kako mnogute ligavi peder~iwa
{to doa|aat ko èni vo ma{ki pantaloni i
mirisaat kako lanski rasol na prolet. Ne
umeam. Ama te sakam, samo tebe te sakam;a ti
toa go zasluùva{.
Gospo|a Plitkavoda
Ne maftajte me, gospodine. Mislam deka ja
sakate gospo|a Rabu{.
Falstaf
Poarno da re~evte deka sakam da se {etam
pokraj portata od Zatvorot a od nea mi se
gadi kako od smrdeata na prde` od rasipan
stomak.
Gospo|a Plitkavoda
Neboto mi e svedok kako ve sakam; a eden den
i sami }e doznaete.
Falstaf
Samo taka prodolì. S# }e zasluàm.
57
Gospo|a Plitkavoda
Ne, moram da vi kaàm, ve}e zasluìvte;
inaku zo{to vaka bi se odnesuvala.
(Vleguva Robin)
Robin
Gospo|o Plitkavoda! Gospo|o Plitkavoda!
Na porti e gospo|a Rabu{, se poti, fr~i,
celata e izlezena od mente{iwa i bara
vedna{ da zboruva so vas.
Falstaf
Taa ne smee da me vidi. ]e se skrijam zad
tapiserijava.
Gospo|a Plitkavoda
Ve molam, gospodine; taa drdori ko naviena.
(Falstaf se skriva zad tapiserijata).
(Vleguva gospo|a Rabu{)
[to e so vas? [to se slu~ilo?
Gospo|a Rabu{
O gospo|o Plitkavoda, {to ste storile? Za
ìv rezil ste, gotovi ste, propadnavte za na
vek!
Gospo|a Plitkavoda
Oti? [to se slu~ilo, gospo|o Rabu{?
Gospo|a Rabu{
O crna gospo|o Plitkavoda! Kolku ~esen
ma` imate za soprug, a kolku ne~esen povod
za somne` ste mu dale!
Gospo|a Plitkavoda
Kakov povod za somne`?
Gospo|a Rabu{
Kakov povod za somne`? Sram da vi e! Ama
se izlaàv vo vas!
Gospo|a Plitkavoda
Lele majko! Kaète ve}e edna{ za {to se
raboti.
Gospo|a Rabu{
Ma` vi doa|a vamu, èno, so site faci
od Vindzor, vo potraga po nekoj gospodin za
kogo veli deka, po va{a volja, tokmu sega
e kaj vas doma za da go iskoristi negovoto
otsustvo vo valkani celi. Gotova ste!
Gospo|a Plitkavoda
Ne ba{, se nadevam.
Gospo|a Rabu{
Daj boè ovde da go nemate baraniot gos-
podin! Ama dal gospod i ma` vi doa|a
so polovina Vindzor po sebe, da go najde
doti~niot. Dojdov malku porano da vi
kaàm. Ako ste ~isti, vo red, milo }e mi
bide, ama ako ne ste, ako imate nekoj pri-
jatel ovde, vedna{ neka se ~isti, vedna{! Ne
stojte ko zdrvena! Mislete. Branete si go
ugledot ili zboguvajte se za navek so udob-
niot ìvot.
Gospo|a Plitkavoda
[to da pravam? Imam tuka eden gospodin,
mnogu mil prijatel; za nego se pla{am, a ne
za sramot {to }e pukne. Od iljada funti bi
se otkaàla samo da ne e sega tuka!
Gospo|a Rabu{
Bi se otkaàla, bi se otkaàla. Komu
mu e sega va`no od {to bi se otkaàle?
Ma` vi samo {to ne stignal. Smislete
vedna{ kako da go snema prijatelot: doma ne
moète da go skriete. Boè, ama se izlaàv
vo vas! Eve, eve edna ko{nica. Ako ne e
nekoj od merata nadvor, lesno }e go sobere
vnatre; i nafrlete valkani ali{ta na nego
kako da odi na perewe. Ili - bidej}i ba{
sega gi belat platnata - neka dvajca va{i
58 Vilijam [EKSPIR
slugi go odnesat na livadata Da~et.
Gospo|a Plitkavoda
Kaj go sobira, mori, tuka. Lele, {to da
pravam, {to da ~inam!
Falstaf
(Se pojavuva) Da vidam, da vidam, da vidam!
Me sobira. Me sobira. Poslu{ajte ja
va{ata prijatelka; me sobira.
Gospo|a Rabu{
[to, vie vitezu? (Na strana nemu) Dali se
ova va{i pisma, vitezu?
Falstaf
(Na strana na gospo|a Rabu{) Te sakam.
Pomogni da zbri{am. êkaj da se napikam
ovde.
(Vleguva vo ko{nicata)
Pove}e nikoga{ -
Gospo|a Rabu{ i gospo|a Plitkavoda
frlaat valkani ali{ta vrz nego
Gospo|a Rabu{
(Na Robin) Pomagaj da ti go pokrieme gospo-
darot, mom~e - Povikajte gi slugite, gospo|o
Plitkavoda. (Na strana na Falstaf) Ugur-
suz eden vite{ki!
Gospo|a Plitkavoda
Xon! Robert!
(Vleguvaat Xon i Robert)
Vedna{ nosete gi od ovde ali{tava. Kade e
naramnikot?
(Xon i Robert go pikaat naramnikot)
[to stoite ko zdrveni? Nosete ja
ko{nicava kaj pera~kite na livadata Da~et!
Vedna{!
(Tie ja krevaat ko{nicata i trgnuvaat.)
(Vleguvaat gazda Plitkavoda, gazda Rabu{,
doktor Kajus i popot Evans).
Plitkavoda
(Na Rabu{, Kajus i Evans) Ve molam, dojdete
povamu. Ako se somnevam bez pri~ina, toga{
zemete me na ududu; terajte si majtap so mene
- nema da se lutam. (Na Xon i Robert) A
vie? Kade ja nosite?
Xon
Kaj pera~kite, gospodine.
Gospo|a Plitkavoda
[to e sega? Gajle vi e i za ko{nicava? Od
koga po~na da ve boli glava i za pereweto?
Da ne vi rastat rogovi?
Plitkavoda
Perewe? Kamo da moàm glavata da si ja
isperam pa da mi gi snema! Elen! Elen!
Elen? Da, elen so rogovi, tvrdam, elen so
rogovi. A i zrel e, azer e za parewe.
(Izleguvaat Xon i Robert so ko{nicata)
Gospoda, soniv son no}eska. ]e vi go kaàm
poposle. Eve, eve, eve vi gi klu~evite.
Odete gore niz odaite, barajte, pustete,
{turete. Vi tvrdam }e go isterame lisecot
na videlo!Prvin da mu zaklu~am ovde.
(Ja zaklu~uva vratata)
A sega, po nego!
Rabu{
Poleka malku, gospodine Plitkavoda.
Zarem do tuka dojdovte?
Plitkavoda
Dojdov, dojdov, gospodine Rabu{! Gore, gos-
poda! Tamu }e bide {to }e bide. Po mene,
gospoda! (Izleguva)
Evans
[e pome{til go{podinov od qubomora!
59
Kajus
Zimi boka, vaka ne fo Frans; qupomora ne
fo Frans.
Rabu{
Odime po nego, gospoda. Da go vidime
cirkusov do kraj.
(Izleguvaat Kajus, Evans i Rabu{)
Gospo|a Rabu{
Ubava, slatka dvojna ubavino!
Gospo|a Plitkavoda
Ne znam koja pove}e me rani: dali {to se
zafrkna ma` mi ili {to se zezna vitezot.
Gospo|a Rabu{
Ama mu be{e fufka koga ma` vi pra{a {to
ima vo ko{nicata!
Gospo|a Plitkavoda
Posle ova sigurno mu treba kapewe. ]e ni
bide blagodaren {to }e go frlat vo voda.
Gospo|a Plitkavoda
Na besilka so majmunov ne~esen! Kamo site
kako nego vakvo kapewe da do~ekaat!
Gospo|a Plitkavoda
Dosega ne sum go videla ma` mi vaka spou-
laven. Ko da znae{e deka Falstaf e tuka.
Gospo|a Rabu{
]e postavam stapica za da otkrieme. A so
Falstafa u{te ne sme zavr{ile. Negovata
razvratna bolest te{ko se le~i so edna
doza.
Gospo|a Plitkavoda
A da ja pratime onaa guska Brzofatka kaj
nego i da mu se izvinime za frlaweto vo
voda? Taka }e dobie nova nade`, a toga{ e
lesno da go namamime vo nova klopka.
Gospo|a Rabu{
Odli~no. Da mu pora~ame da dojde utre vo
osum sabajle za da mu se izvinime.
(Vleguvaat Plitkavoda, Rabu{ i Evans)
Plitkavoda
Go nema nikade. Pezevenk! Rabotava mi li~i
na onaa narodnata: koj se fali ne pali.
Gospo|a Rabu{
(Na strana na gospo|a Plitkavoda)
Slu{navte {to re~e?
Gospo|a Plitkavoda
Ama fino se odnesuvate so mene, gospodine
Plitkavoda.
Plitkavoda
Fino, ami kako!
Gospo|a Plitkavoda
Da dade gospod Finska da fatite!
Plitkavoda
Amin!
Gospo|a Rabu{
Sami rezil se pravite, gospodine Plitka-
voda.
Plitkavoda
Taka e, sega treba da se izdrì.
60 Vilijam [EKSPIR
Evans
Ako ima nekogo vo ku}ata, vo odaite, vo
kov~eìte, dolapite, bog neka mi {udi na
{udniot den!
Kajus
Zimi boka, i mene. Nema nikoj!
Rabu{
Da mu se snevidi, gospodine Plitkavoda, ne
vi e sram? \avolot da ne ve dup~i? Cacko da
ne vi go mati umot? Za seto azno vindzorsko
nema vaka da se nasamaram.
Plitkavoda
Moja gre{ka, gospodine Rabu{, moja maka
te{ka.
Evans
Maka te{ka od {ove{t {e{ka, go{podine.
Va{ata {opruga e naj~e{na vo ~ela
Anglija. More ne! Vo ~el Vindòr.
Kajus
Zimi boka, gledam taa cesna zena.
Plitkavoda
Vi vetiv gozba. Ve molam povelete,
pro{etajte se malku na vozduh. Prostete mi,
ve molam. Podocna }e vi objasnam zo{to go
storiv ova. - Ajde èno; povelete gospo|o
Rabu{. Ve molam prostete. Od srce ve
molam.
Rabu{
(Na Kajus i Evans) Da pojdeme, gospodo.
(Na strana Nemtur) , Ama vi tvrdam, pak
}e imaa lakrdii. (Na Plitkavoda, Kajus
i Evans) Ve kanam utre sabajle kaj mene
na doru~ek. Potoa, }e lovime ptici. Imam
stra{no sokle za letawe. Biva taka?
Plitkavoda
Biva.
Evans
Togas ja{ {um vtoriot.
Kajus
A jas tretiot.
Plitkavoda
Ve molam povelete, gospodine
Rabu{.
(Izleguvaat site osven Evans i Kajus)
Evans
Ot {ega ve molam, da ne go àboravite utre
onoj vosliv ajvan, na{iot go{tilni~ar.
Kajus
Nikako, zimi boka; samo na toa }e mislam!
Evans
Ajvan ajvano{an! Toj na{ taka }e n# dupi!
(Izleguvaat)
61
Scena 4
(Vleguvaat gazda Fenton i Ana Rabu{)
Fenton
Gledam na tatko ti drug mu e planot
zatoa ne pra}aj me ve}e kaj nego, mila Ano.
Ana
[to da se pravi?
Fenton
]e mora da re{i{ sama.
Ne mu e pravo {to sum od previsok rod.
Veli deka sostojbata svoja, mnogu bedna
od rasipni{tvo, so negovi pari sakam
da ja zakrpam. A mi prefrla i za drugo - za
veselbite stari, dru`bite bludni; i mi veli
deka vo tebe gledam samo na~in da dojdam
povtorno do pari.
Ana
Moèbi vistinata ja kaùva tatko!
Fenton
Toga{ Bog da ne mi dade bel den da vidam!
Iako priznavam aznoto na tvojot tatko mi
be{e povod da te pobaram, Ana, no, prosej}i
te, vidov deka vredi{ pove}e od torbi
polni zlato; i samo rasko{ot tvoj li~en
sega go qubam.
Ana
Gospodine mil, sepak prvin treba
tatko mi da go pridobiete; nego prvin gos-
podine. A ako poniznata molba ne pomogne,
e, toga{ - }e storime vaka - (Zboruvaat na
strana)
(Vleguvaat sudijata [upelko,gazda Su{ko
(doteran) i gospo|a Brzofatka)
[upelko
Neka prekinat so razgovorot, gospo|o Brzo-
fatka. Mojot rodnina ima usta sam da
zboruva.
Su{ko
]e pu{tam strela pa kaj }e udri neka udri.
[upelko
Ne sramete se.
Su{ko
Me~ka strav mene nestrav..
Tuka sum na ~isto. Samo po malku mi e
fufka.
Brzofatka
(Na Ana) Slu{nete, gazda Su{ko saka so vas
da zboruva.
Ana
Eve vedna{. (Na Fenton) Ova e izborot na
tatko.
O, kolku edno more nakazanija grdi
go razubavuvaat prihodot od trista funti!
Brzofatka
Kako ste gospodine Fenton? Ve molam, imam
ne{to da vi kaàm.
(Go trga Fentona na strana)
[upelko
Eve ja ide. Napred, rode! Mom~e, ama tatko
~etvoren ima{e!
Su{ko
êtvoren tatko imav, gospojce Ana; vujko mi
so denovi moè za nego da vi prikaùva. -Ve
molam vuj~e, kaète & na gospojca Ana kako
tatko mi ukral dve guski od koko{arnik i
62 Vilijam [EKSPIR
pak ìv ostanal?

[upelko
Gospojce Ana, mojot rodnina ve saka.
Su{ko
Da, to~no, ba{ kako {to go sakam koe bilo
ènsko vo Gloster.
[upelko
Pokraj nego }e ìveete na visoka noga.
Su{ko
Tokmu taka, jas sum debelo nafatiran
velmoà.
[upelko
]e prenese na vas sto i pedeset funti
prihod.
Ana
Gospodine [upelko, ostavete go, ve molam,
sam da me prosi.
[upelko
Toa i go pravam, gospojce. Vi blagodaram za
pomo{ta. -Vas ve bara, rode. ]e ve ostavam.
(Zastanuva na strana)
Ana
Zna~i, gospodine Su{ko.
Su{ko
Zna~i, gospojce Ana.
Ana
[to vi e amanetot?
Su{ko
Amanetot? Ama ste bile vie majtapxika.
Spolaj mu na boga, ne mi potrebalo da go
sostavam. U{te ne sum grobu na vrata!
Ana
Mislev, gospodine Su{ko, {to sakate od
mene?
Su{ko
[to se odnesuva do mene, navistina ne sakam
re~isi ni{to od vas. Tatko vi i vujko mi
ne{to tuka matea. Ako mi bila sre}a, arno.
Ako ne, zdravje boè. Tie moàt podobro da
vi kaàt {to matele.
(Vleguvaat gazda Rabu{ i gopo|a Rabu{)
Pra{ajte go tatko vi: eve go doa|a.
Rabu{
Gospodine Su{ko. -Sakaj go, }erko
Ana. -
[to e ova? [to pravi gazda Fenton ovde?
Navreden sum, gospodine, {to u{te se mat-
kate
kaj nas. Vi rekov, }erka mi e dadena na drug.
Fenton
Poleka, gospodine Rabu{, smirete se.
Gospo|a Rabu{
Gospodine Fenton, ponastrana od }erka mi.
Rabu{
Taa ne e za vas!
Fenton
Slu{nete me, gospodine!
Rabu{
Nema {to da ve slu{am. Povelete sega
63
gospodine [upelko; poveli sinko Su{ko
vnatre. -
Jas kaàv {to kaàv, Fenton. Zborot nazad
ne go vra}am!
(Izleguvaat Rabu{, [upelko i Su{ko)
Brzofatka
(Na Fenton) Zboruvajte so gospo|a Rabu{.
Fenton
Dobra gospo|o Rabu{, zatoa {to }erka vi ja
qubam
na najispraven i najiskren moèn na~in,
i pokraj tradicijata, prekorite i site
brani
moram da go razveam barjakot na mojata
qubov
i da ne se povle~am. Bidete na moja strana.
Ana
Maj~ice mila, ne davaj me za onoj {utrak.
Gospo|a Rabu{
Ne te davam; poaren ma` za tebe baram.
Brzofatka
(Na strana na Ana) A toa e mojot gos-
podar, gospodinot doktor.
Ana
Poarno ìva da me zakopate v zemja
i repi na glava da mi rastat!
Gospo|a Rabu{
Poleka. Sredete se, gospodine Fenton.
Jas ne vi sum ni prijatel ni du{man.
]e vidam prvin kolku }erka mi ve saka,
kako }e kaè taa, taka verojatno i }e bide.
Do toga{, zbogum, gospodine. Taa mora doma.
Tatko & }e se luti.
Fenton
Zbogum dobra gospo|o. Zbogum Ana.
(Izleguvaat gospo|a Rabu{ i Ana)
Brzofatka
Gledate kako rabotam? Ne, & rekov, }e si
go frli{ ~edoto vo ustata na onoj akmak,
na onoj doktor? Poglednete go malku gospo-
dinot Fenton. Ete, ba{ taka rabotam.
Fenton
Blagodaram, (& dava prsten) i te molam
ve~erva u{te daj & go prstenov na Ana. (&
dava pari) Eve za trudot.
Brzofatka
Dobra sre}a neka neboto vi prati!
(Izleguva Fenton)
Dobro srce ima. @enite skokaat v ogan i
vo voda po takvo srce. Sepak sakam gospoda-
rot moj da ja dobie Ana; ili gazda Su{ko;
ili navistina gazda Fenton. ]e storam {to
moàm za site trojca, oti taka vetiv, a
vetenoto go ispolnuvam - osobeno koga }e
mu vetam na gazda Fenton. A sega moram
po druga rabota do vitezot Xon Falstaf
so porakata od dvete gospo|i. Mrazam koga
namerno zaboravam!
(Izleguva)
64 Vilijam [EKSPIR
Scena 5
(Vleguva Xon Falstaf)
Falstaf
Nam}or, rekov!
(Vleguva Nam}or)
Nam}or
Povelete, gospodine.
Falstaf
Donesi mi bokal vino; so prèno lep~e
vnatre. (Izleguva Nam}or) Do~ekav da me
nosat vo ko{nica kako koski od kasapnica
i da me frlat vo Temza!Ako pak nekoj vaka
me nasedne, neka mi go izvadat mozokot, neka
go zdrop~kaat i neka mu go frlat na nekoe
ku~e za Boìk. Gadovite me xitnaa v reka
bez nikakva grià na sovest nebare frlaa
slepi ku~enca koga ku~kata petnaeset }e
okoti! A lesno na mene se gleda deka sum
tip {to brzo tone. Dnoto da e vo pekolot,
sigurno }e go dopram. ]e se udavev da ne
be{e bregot kamenest i plitok -smrt {to ja
mrazam, oti vodata due, a na {to bi li~el
jas koga u{te i bi se nadul? Na trup ko
planina, skraja da e.
(Vleguva Nam}or so dva bokala vino)
Nam}or
Dojde gospo|a Brzofatka, gospodine. Saka
da zboruva so vas.
Falstaf
êkaj, prvin da doleam malku {pansko vince
na temzinovo vodi{te, oti mevot mi e
studen kako da sum goltnam grutki sneg
mesto ap~iwa za bubrezi.
(Pie vino)
(Sega moè da vleze.)
Nam}or
Vlezi, èno!
Brzofatka
(Na Falstaf) So va{a dozvola; boè
pomoì. Vi posakuvam dobro utro!

Falstaf
(Pie a potoa na Nam}or) Trgaj mi go ova
|ubre. Donesi mi vino za lu|e.
Nam}or
So jajca, gospodine?
Falstaf
Bez. Ne}am pile{ko seme vo pija~kata.
(Izleguva Nam}or) Zna~i?
Brzofatka
Kaj vas, gospodine, me ispra}a gospo|a Plit-
kavoda.
Falstaf
Gospo|a Plitkavoda? Preku takvoto mi e
od plitka voda: me frlija vo plitka voda,
mevot mi e poduen od plitka voda.
Brzofatka
Denot da ne me osuni ako, sirotata, e kriva.
Samo da znaete kako gi kastri sega slugite;
gre{no ja razbrale, idiotite. Gi postroi i
gi zdrvi.
Falstaf
Im go drvi? Isto kako i mene. Moron!
Gradev vrz vetuvaweto na glupa èna.
65
Brzofatka
Srceto }e ve zaboli, gospodine, da ja vidite
kako umira sega od maka. Ma` & odi
sabajlevo na lov. Taa vi pora~uva u{te
edna{ da otidete kaj nea pome|u osum i
devet. Moram brzo da & kaàm. ]e ve
obe{teti, vi tvrdam.
Falstaf
Dobro, }e ja posetam. Kaì & taka i nateraj
ja da podrazmisli {to e ~ovekot; neka vidi
koi mu se slabostite, a duri potoa neka mi
sudi za zaslugite.
Brzofatka
]e & kaàm.
Falstaf
Stori taka. Pome|u devet i deset, veli{?
Brzofatka
Osum i devet, gospodine.
Falstaf
Dobro, odi! ]e bidam tamu!
Brzofatka
Bidete pozdraveni, gospodine.
(Izleguva)
Falstaf
Ne{to mi go nema gospodinot Rezil; re~e
deka ovde }e dojde. Izgoren sum po negovite
pari.
(Vleguva gospodinot Plitkavoda pre-
praven kako Rezil)
Opaa, eve go doa|a.
Plitkavoda
Zdravo ìvo, gospodine.
Falstaf
Zna~i dojdovte, gospodine Rezil, da
doznaete {to se slu~i me|u mene i ènata na
Plitkavoda?
Plitkavoda
Taka e, vitezu Falstaf, tokmu zatoa sum
dojden.
Falstaf
Gospodine Rezil, }e bidam iskren so vas.
Bev doma kaj nejze vo zakaàniot ~as.
Plitkavoda
I kako vi ode{e, gospodine?
Falstaf
Mnogu tersene, gospodine Rezil.
Plitkavoda
A zo{to? Da ne se predomislila?
Falstaf
Ne, gospodine Rezil, ama ona du{kalo so
rogovi, nejziniot ma`, gospodine Rezil,
{to ìvee vo hroni~na treska na qubomora,
ete ti go naedna{ ko padnat od nebo to~no
vo klu~niot mig na na{ata sredba - ve}e
se imavme gu{nato, baknato, re~eno deka se
sakame, so drugi zborovi taman ja zavr{ivme
predigrata - a so nego cela surija negovi
~apkuni, dovle~kani za u{i od negovata
~uknatost da ja prevrtat ku}ata naopaku i da
go najdat manukot na èna mu.
Plitkavoda
[to? Celo vreme bevte tamu?
Falstaf
Celo, celo, ami kako!
66 Vilijam [EKSPIR
Plitkavoda
A toj ve pobara i ne ve najde?
Falstaf
Strpete se, }e vi kaàm. Naedna{, za sre}a,
se pojavuva nekoja si gospo|a Brzofatka,
kaùva za nenadejnoto pojavuvawe na Plit-
kavoda i malku zaradi nejzinata snaodli-
vost, a pove}e zaradi smetenosta na ènata
od Plitkavoda, me pikaat vo edna ko{nica
za ali{ta -
Plitkavoda
Vo ko{nica za ali{ta?
Falstaf
@imi gospod, vo ko{nica za ali{ta! -
Me nastegaa vnatre zaedno so valkanite
ko{uli{ta, yivri{ta, smrdlivi ~orapi{ta,
mrsni krpi{ta taka {to, gospodine Rezil,
se stvori najgnasnata zbir{tina od
odvraten bazde` kakov {to ne setile
nozdrinkite na najsmrdliviot pita~ vo
Anglija!
Plitkavoda
I kolku vreme ostanavte vo nea?
Falstaf
Malku trpenie, gospodine Rezil i }e ~uete
niz {to s# pominav da ja navedam, za va{e
dobro, ènava na zlo. Taka, zna~i, piknat vo
ko{nicata, dvajca nejzini ajvani, ugursuzi
ugursozani, po nejzina zapoved, dojdoa da me
odnesat ko |omiti ne~isti ali{ta na liva-
data Da~et. Me krenaa na ramewa, i me zane-
soa pravo pred nosi{teto na qubomorniot
crv, nivniot gospodar koj{to edna{ ili
dvapati gi pra{a {to nosat vo ko{nicata.
Se stresov od strav da ne poludeniot kalap
ne{to buri~ne vnatre, ama sudbinata koja
go odredi da si nosi rogovi, mu ja zadrà
rakata. Taka, toj zamina so poterata, a
jas so valkanite ali{ta. Ama slu{nete,
gospodine Rezil, {to bidna ponatamu. Gi
pretrgav makite od tri razli~ni smrti.
Prvo, nepodnosliviot strav da ne me fati
ìv odvratniot qubomoren pr~. Vtoro,
{to kako dobar {panski me~ bev svitkan
kako nekoj crv, bal~akot do vrv, gazot
preku glava. I treto, {to me zatnaa, kako
jaka prepe~enica so ~ep, srede smrdenite
ali{ta {to se raspa|aa vo sopstvenata
ne~istotija. Zamislete samo - ~ovek graden
kako mene- zamislete samo - {to moàm da
izgoram ko vlakno, ~ovek {to postojano se
topi i se raspa|a. ûdo e kako ne se zagu{iv.
I koga daveweto ve}e ja prekarda{i, koga
bev pove}e od polovina svaren vo maslo
kako nekoe holandsko jadewe, koga zovrev
i po~nav da klokotam - plaaas! Me frlija
vo Temza da se izladam onaka vàren
kako kowska potkovica. Zamislete samo
- ~vr~kav kako slanina - samo zamislete,
gospodine Rezil!
Plitkavoda
Zamisluvam, zamisluvam, gospodine. @al mi
e za s# {to pretrgavte zaradi mene. Zna~i
qubovta mi ojde po petlite. Sega sigurno }e
ja ostavite na rajat.
Falstaf
Gospodine Rezil, vo Etna da me frlat kako
{to me frlija vo Temza, nema da ja ostavam
na rajat. Ma` & sabajlevo otide da lovi
ptici. Taa povtorno mi zakaà. Sredbata e
pome|u osum i devet, gospodine Rezil.
Plitkovoda
Sega e osum i pol, gospodine.
Falstaf
Koga dojde tolku? Vedna{ odam. Dojdete
koga }e vi odgovara da vidite kako napredu-
vam; krajot go krasi deloto: }e ja imate.
Zbogum. ]e ja imate, gospodine Rezil; gospo-
dine Rezil, rogovi }e mu nabiete na Plit-
67
kavoda.
(Izleguva)
Plitkavoda
Hm! Ha! Tokmu sum ili ne sum? Sonuvam
ili ne? Dali spijam? Plitkavodo, gospo-
dine, razbudi se! Razbudi se, gazda Plit-
kavodo! Nekoj ti go spopikal na nevideno,
gazda Plitkavodo. Taka ti e koga si ènet.
Taka ti e koga ima{ ali{ta za perewe
i ko{nici za perewe! Ama sega mora da
bidam ona {to sum. ]e go fatam ìv raz-
vratnikov. Doma mi e. Ne moè nigde da
bega; nema kako. Ne go beri ni v pipernik
ni v solarnik. ]e go prebaram sekoe kat~e,
sekoe nevozmo`no mesto. Pssst! Samo da ne
~ue |avolot, pomo{nikot negov. Ne moàm
da izbegam od ona {to sum, ama od ona {to
ne sakam da bidam, mir nema da imam. Ako mi
nabijat rogovi za bodewe, toga{ }e bodam do
ludilo.
(Izleguva)
Gospo|a Rabu{
Misli{ deka e ve}e kaj gospo|a Plitka-
voda?
Gospo|a Brzofatka
Sigurno e, ili sekoj mig }e bide tamu. Ama
navistina e epten lut zaradi ona frlawe vo
voda. Gospo|a Plitkavoda ve moli vedna{ da
odite kaj nea.
Gospo|a Rabu{
Eve odam. Samo da go odnesam mladiov gos-
podin na u~ili{te.
(Vleguva otec Hju Evans)
Eve doa|a negoviot u~itel. Denes kako
ne{to da se praznuva. - O~e Hju, ne rabotite
denes?
Evans
Ne, ga`da [u{ko {redi decata da poigraat.
Brzofatka
Retki se takvite kako nego!
Gospo|a Rabu{
O~e Hju, ma` mi veli deka u~eweto i~ ne mu
odi od raka na sin mi. Ve molam raspra{ajte
go malku latinski.
Evans
Dojdi vamu, Vilijam; gore glavata. Dojdi.
Gospo|a Rabu{
Ajde sinko. Gore glavata. Odgovori mu na
u~itelot; ne se srami.
Evans
Vilijam, kolku broevi ima kaj imenkite?

Vilijam
Dva.
Brzofatka
A jas mislev deka ima eden broj pove}e, oti
velat: Bog pomaga do tripati.
Evans
Pre{tanete da tre{ete glupo{ti! - Kako
{e veli prele{tna na latin{ki, Vili-
jam?
Vilijam
Pulcher.
Brzofatka
Pre-lesna? Bog da n# vardi od prelesni
èni.
Evans
Ti {i mnogu pro{ta {ena. Te molam, {miri
{e. - [to `na~i lapis, Vilijam?
în ÊTVRTI
Scena 1
(Vleguvaat gospo|a Rabu{,
gospo|a Brzofatka i Vilijam Rabu{)
69
Vilijam
Kamen.
Evans
A {to `na~i kamen, Vilijam?
Vilijam
âkal.
Evans
Ne, `na~i lapis. Te molam àpameti dobro.
Vilijam
Lapis.
Evans
Odlicno, Vilijam. A koj, Vilijame,
poàjmuva ~lenovi?
Vilijam
^lenovite se pozajmuvaat od zamenki i vaka
se menuvaat: Singulariter nominativo: hic, haec,
hoc.
Evans
Nominativo: hig, hag, hog. Te molam, paì: geni-
tivo: huius. A kako e vo akuàtiv?
Vilijam
Accusativo: hinc -
Evans
Ama te molam àpameti dete. Accusativo:
hing, hang, hog.
Brzofatka
Ova king-kong, hong kong ili ping-pong na
latinski zna~i kremenadla, vi tvrdam.
Evans
Ne drapaj kol~i{ta, èno! - A vokativ,
Vilijam?
Vilijam
O - vocativo, O -
Evans
@apomni, Vilijam, vokativ e morkovum.
Brzofatka
Morkov! Dobar e za o~ite!
Evans
@amol~i, èno.
Gospo|a Rabu{
(Na Brzofatka) Mir!
Evans
A kako gla{i dativniot pade{ vo mnozina
od curvus, Vilijame?
Vilijam
Dativniot pade`?
Evans
Da.
Vilijam
Dativus: curvum, curva, curvi.
Brzofatka
Kurva sekoga{ pa|a vo dativ. Gaden rod!
Zaboravi & ja, dete, imenkata ako e kurva.
Evans
[ram da ti e, zeno!
70 Vilijam [EKSPIR
Brzofatka
Samo gubite vreme {to gi u~ite decata na
takvi zborovi. Zaboravate deka tie samite
mnogu pobrzo gi u~at. Ajde dobro, kurva.
Ama zo{to i kurvi? Kako ne vi e sram!
Evans
Zeno, da ne {i {e mrdnala? @arem ni{to
ne `nae{ à tvoite padeì, brojot i
vidot? Do{ega ne {um {retnal volku
kr{tena utka!
Gospo|a Rabu{
(Na gospo|a Brzofatka) Dosta mori!
Evans
A {ega ka{i mi, Vilijame, kako {e menu-
vaat àmenkite?
Vilijam
Zaboraviv, gospodine.
Evans
Quik, quak, quok. Ako àborava{ da kvi~i{,
kva~i{ i kvo~i{, toga{ gaòt }e ti àpa-
meti. A {ega odi da {i poigra{; ajde.
Gospo|a Rabu{
Ubav na majka! Ama znael!
Evans
@nae, `nae, deteto. Mnogu e {ilen vo pom-
neweto. @bogum gospo|o Rabu{.
Gospo|a Rabu{
Zbogum, o~e Hju.
(Izleguva Evans)
Odime doma, sin~e.
(Izleguva Vilijam)
(Na Brzofatka) Odime, premnogu se
zadràvme.
(Izleguvaat)
71
Scena 2
(Vleguvaat Falstaf i gospo|a Plitka-
voda)
Falstaf
Gospo|o Plitkavoda, soàlbata va{a gi
goltna site moi maki. Gledam deka ste mi
verni vo qubovta, a jas se kolnam deka xen-
tlemenski }e vi vozvratam: ne samo, gospo|o
Plitkavoda, vo prostata slu`ba na qubovta
tuku so site nejzini dodavki, naddavki i
dol`nosti. No dali sme sega bezbedni od
ma` vi?
Gospo|a Plitkavoda
Na lov e, vitezu sladok.
Gospo|a Rabu{
(Od nadvor) Ej, sestro, sestro Plitkavodo,
ej!
Gospo|a Plitkavoda
Vo spalnata, vitezu.
(Falstaf vleguva vo spalnata. Vleguva
gospo|a Rabu{.)
Gospo|a Rabu{
Zdravo ìvo, sestro, sama si?
Gospo|a Plitkavoda
Sama. Nema nikoj osven doma{nite.
Gospoa|a Rabu{
Navistina?
Gospo|a Plitkavoda
Navistina. (Na strana) Zboruvaj poglasno.
Gospo|a Rabu{
Navistina mi e milo {to nema{ nikogo
doma.
Gospo|a Plitkavoda
Zo{to?
Gospo|a Rabu{
Kako zo{to, èno, na ma` ti pak mu vlegle
mu{i~kite. Ene go onde so ma` mi, pcue,
vrni, gi kolne site èneti i site }erki
Evini bez ogled na bojata, se ~uka po ~elo
i vika Niknete, niknete!. Mnogu ludila
sum videla ama vo sporedba so rastrojstvoto
negovo sega{no, site mi se ~inat krotki,
smireni i trpelivi. Sre}a {to debeliot
vitez ne e tuka.
Gospo|a Plitkavoda
Zo{to, da ne go spomenuva nego?
Gospo|a Rabu{
Samo nego i nikoj drug; i se kolne deka go
iznele, posledniot pat koga go baral ovde,
vo ko{nica; go ubeduva ma` mi deka i sega
e ovde, gi dovle~kal nego i drugite od lov
za u{te edna{ da go proveri svojot somne`.
Ama milo mi e {to vitezot ne e ovde. Neka
vidi deka sam od sebe se pravi budala.
Gospo|a Plitkavoda
A kolku e daleku odovde?
Gospo|a Rabu{
Ene go na agolot od ulicata. Samo {to ne
stignal.
Gospo|a Plitkavoda
Gotova sum: vitezot e ovde.
72 Vilijam [EKSPIR
Gospo|a Rabu{
Toga{ posramoteni ste za navek, a toj e
mrtov ~ovek. Kakva èna ste vie! Trgajte go,
trgajte go! Poarno sram odo{to ubistvo.
Gospo|a Plitkavoda
A kade? Kaj da go pikam? Pak da go nastegam
v ko{nica?
(Falstaf izleguva od spalnata)
Falstaf
A ne, pove}e ne se pikam v ko{nica. A
nekako da kidnam pred da dojde?
Gospo|a Rabu{
Nikako. Trojcata bra}a na gospodinot
Plitkavoda vardat na vratata so pi{toli.
Pile ne moè da preleta.Inaku bi moèle
da mu ja zduvnete pred da dojde. A {to
pravite, vsu{nost, vie tuka?
Falstaf
A {to da pravam? ]e se skrijam vo oxakot.
Gospo|a Plitkavoda
Tamu sekoga{ gi praznat pu{kite po lovot.
Gospo|a Rabu{
A da se skriete vo furnata?
Falstaf
Kade e?
Gospo|a Plitkavoda
I tamu }e yirne, vi tvrdam. Nema dolap,
~ekmexe, kov~eg, sanduk, bunar, vizba {to
ne se od nego zapi{ani za da gi pomni. ]e
gi prebara po spisok. Doma nema kade da se
skriete.
Falstaf
Toga{ }e odam nadvor.
Gospo|a Rabu{
Ako otidete nadvor vakvi kakvi {to ste,
ve ~eka smrt, vitezu - osven ako ne se pre-
pravite.
Gospo|a Plitkavoda
A vo {to da go prepravime?
Gospo|a Rabu{
Natemago, ne mi teknuva. Vo nieden ènski
fustan ne go sobira; inaku bi moèl da si
stavi kapela, {al, da se zabradi so {amija i
taka da se spasi.
Falstaf
Du{i~ki dobri, smislete {to bilo. Samo
ìva glava da izvle~am.
Gospo|a Plitkavoda
Gore imam fustan od tetkata na mojata
slu{ka, onaa debelata od Brentford.
Gospo|a Rabu{
Taman }e mu bide; kolku nego e debela; tamu
& e i kapelata so prevez i {alot. - Tr~ajte
gore, vitezu.
Gospo|a Plitkavoda
Odete, odete, sladok vitezu. Vo me|uvreme,
gospo|a Rabu{ i jas }e vi najdeme i {amija.
Gospo|a Rabu{
Brzo, brzo! Vedna{ idime da ve
preoble~eme. Dotoga{ natnete go fustanot.
(Izleguva Falstaf)
73
Gospo|a Plitkavoda
Ba{ bi sakala vakov da mu izleze na ma`
mi pred o~i. Ne moè da ja smisli onaa star-
ica od Brentford. Tvrdi deka e ve{tica,
& zabrani da ni doa|a v ku}i, pa duri & se
zakani deka }e ja tepa.
Gospo|a Rabu{
Bog neka go dovle~ka pred stapot na ma` ti,
a potoa |avolot neka go prevzeme stapot!
Gospo|a Plitkavoda
Dali navistina ide ma` mi?
Gospo|a Rabu{
Ide ami kako i zboruva za ko{nicata, iako
ne znam kako do{ikal.
Gospo|a Plitkavoda
]e go ispitame i toa, oti }e im naredam na
slugite pak da ja nosat ko{nicata za da gi
sretne na vrata kako minatiot pat.
Gospo|a Rabu{
Ama toj samo {to ne do{ol. Da go pre-
pravime sepak Falstafa kako ve{ticata od
Brentford.
Gospo|a Plitkavoda
Prvin }e im kaàm na slugite {to da napra-
vat so ko{nicata. Ti ka~i se gore; vedna{
}e najdam i {amija za nego.
Gospo|a Rabu{
Da dade gospod da go obesat, prase edno
nedozgoeno! [to da mu napravime, malku }e
mu bide!
(Izleguva gospo|a Plitkavoda)
Eve }e dokaème vo igrava {to se bistri
ènite moè da se veseli a sepak ~esni i
~isti.
Lo{o ne pravime, se {eguvame, si igrame
sade no po narodnata: Na krajot sepak - svi-
wata pomijata ja jade. (Izleguva)
(Vleguvaat gospo|a Plitkavoda so Xon i
Robert)
Gospo|a Plitkavoda
Ajde momci, krenete ja pak ko{nicata na
ramena. Gospodarot e re~isi na vrata. Ako
vi kaè da ja spu{tite, poslu{ajte go. Brzo,
odete!
(Izleguva)
Xon
Krevaj, krevaj, taka!
Robert
Ne daj boè pak da e vnatre vitezot.
Xon
Ne daj boè; poarno da e polna olovo.
(Ja krevaat ko{nicata.)
(Vleguvaat gazda Plitkavoda, gazda Rabu{,
doktor Kajus, otec Evans i sudijata
[upelko.)
Plitkavoda
Da, no ako ispadne deka e vistina, gospodine
Rabu{, dali povtorno }e me proglasite za
ludak? (Na Xon i Robert) Spu{tete ja
ko{nicata, ajvani
(Xon i Robert ja spu{taat ko{nicata)
Viknete ja èna mi. Manuk v ko{nica!
O, ugursuzi edni rasipani! Ima tuka jato,
razbojni~ka druìna, banda, zavereni~ko
duvlo protiv mene. Sega }e pukne |avolot.
- @eno, èno mori! Doa|aj mori vedna{!
Da vidi{ kolku ~esni ali{ta pra}a{ na
belewe!
Rabu{
Ova gi nadminuva site granici, gospodine
Plitkavoda. Ve}e ne odi vaka; mora da ve
74 Vilijam [EKSPIR
vrzeme.
Evans
Ludilo! Ludilo! Pobe{nal kako be{en
pe{!
[upelko
Navistina, gospodine Plitkavoda, ova ne }e
e na arno.
Plitkavoda
I jas istoto go velam, gospodine.
(Vleguva gospo|a Plitkavoda)
Dojdete vamu, gospo|o Plitkavoda! Gospo|a
Plitkavoda, ~esnata èna, skromnata
sopruga, doblesnoto su{testvo {to ima
qubomorna budala za ma`! Se somnevam bez
pri~ina, gospo|o, taka?
Gospo|a Plitkavoda
Bez pri~ina, ìmi gospod, ako se somnevate
vo mojata ~esnost.
Plitkavoda
Samo taka, besramnice; prodolì si.
(Toj ja otvora ko{nicata i po~nuva da gi
vadi ali{tata)
Izleguvaj, apa{u!
Rabu{
Ova gi preminuva granicite.
Gospo|a Plitkavoda
(Na Plitkavoda) Kako ne vi e sram? Osta-
vete gi ali{tata na rajat.
Plitkavoda
]e mi izleze{, gadu!
Evans
Ova neraùmno: àrem }e ni gi pokaète
ga}ite na èna vi? Pre{tanete.
Plitkavoda
(Na Xon i Robert) Ispraznete ja
ko{nicata, velam!
Rabu{
Zo{to, ~oveku, zo{to?
Plitkavoda
Gospodine Rabu{, da propadnam vzemi ako
v~era ne iznesoa ~ovek od mojata ku}a tokmu
vo ovaa ko{nica. Zo{to i denes da ne e
vnatre? Siguren sum deka e kaj mene doma.
Izvestuvaweto mi e to~no, qubomorata zas-
novana. (Na Xon i Robert) Istresete mi go
siot ve{!
(Buri~ka po ali{tata)
Gospo|a Plitkavoda
Ako najdete nekogo vnatre, sma~kajte go
kako bolva!
Rabu{
Nema nikoj.
[upelko
@imi zakonot, ova ne e na arno, gospodine
Plitkavoda. Samo se rezilite.
Evans
Go{podine Plitkavodo, morate da {e
molite a ne da gi {ledite budal{tinite na
va{eto {r~e. Ova e qubomora.
Plitkavoda
Zna~i, ne e ovde toj {to go baram.
75
Rabu{
Ne e, nikade ne e osven vo va{iot mozok.
Plitkavoda
Ama lu|e, pomognete mi u{te samo ovojpat
da ja prebarame ku}ata. Ako ne go najdam ona
{to go baram, ne prostuvajte mi za grevot;
zemete me na ududu za navek; velete qubo-
moren kako Plitkavoda {to go bara{e kal-
apot na èna si vo volov rog! Bidete so
mene u{te sega; u{te edna{ so mene da ja
prebarame ku}ata.
(Izleguvaat Xon i Robert so ko{nicata)
Gospo|a Plitkavoda
Ej, gospo|o Rabu{! Slezete so staricata.
Ma` mi doa|a vo spalnata.
Plitkavoda
So staricata? Kakva starica?
Gospo|a Plitkavoda
Tetkata na mojata sluginka. Tetkata od
Brentford.
Plitkavoda
Ve{terka, kurve{tija, stara rasipana
kurve{tija! & rekov deka ne smee doma da mi
stapne. Zna~i taa prenesuva poraki, taka?
Nie sme ednostavni lu|e; ne znaeme {to s#
se vr{i pod maskata na |omti gata~kiot
zanaet. Taa raboti so baja~ki, ku{a~ki,
pretskaùvawa, priseni kako ovaa, raboti
za nas nerazbirlivi. Nie ni{to ne znaeme.
-Slezi, slezi ve{terko, gangsterko, slegu-
vaj, velam!
(Vleguvaat gospo|a Rabu{ i Falstaf pre-
praven kako starica.)
(Plitkavoda trgnuva kon niv.)
Gospo|a Plitkavoda
Nemoj, crni maù, nemoj! Lu|e, gospodo, ne
ostavajte da ja tepa staricata.
Gospo|a Rabu{
(Na Falstaf) Ajde maj~e. Poleka, drì se
za raka.
Plitkavoda
Sega jas }e ja maj~osam!
(Go tepa Falstafa)
Da te nema, ve{terko, grdosijo, orospijo,
krasto krastava, smrdlo smrdlosana!
Nadvor, nadvor! Eve ti za vra`binite, eve i
za gataweto!
(Izleguva Falstaf)
Gospo|a Rabu{
Zarem ne vi e sram? Mislam deka ja ubivte
kutri~kata.
Gospo|a Plitkavoda
I }e ja ubie. - Neka vi sluì na ~est!
Plitkavoda
Na besilka so nea! Ve{terka!
Evans
@imi I{u{, mi{lam oti ènava
navi{tina e ve{terka. Ne {akam èni {o
dolga brada. Gledam deka ima dolga brada
pod {alot.
Plitkavoda
]e dojdete so mene, gospodo? Ve molam, doj-
dete. Ishodot da go vidite na mojata qubo-
mora. Ako sum xavkal a nemalo traga, pove}e
nikoga{ ne doa|ajte ako zalajam.
Rabu{
Da izdrìme u{te malku. Odime, gospoda.
(Izleguvaat maìte)
76 Vilijam [EKSPIR
Gospo|a Rabu{
@imi s#, ma{ki mu ja zede merata.
Gospo|a Plitkavoda
Ma{ki i bezmilosno, bi rekla.
Gospo|a Rabu{
]e go dadam stapov na svetewe i }e go
obesam nad oltar. Doblesno delo napravi.
Gospo|a Plitkavoda
[to mislite - moème li, so potvrdenata
na{a ènska zrelost i svedo~eweto na
~istata sovest, da go gonime Falstafa do
kraj so odmazdata?
Gospo|a Rabu{
Duhot na bludnosta sigurno zduvnal od nego
i toa posran od strav. Ako ne ja prodal
du{ata na |avolot za navek, mislam deka
pove}e nikoga{ nema da posegne po nas kako
da sme selo bez ku~iwa.
Gospo|a Plitkavoda
Dali }e im kaème na maìte kako go
usluìvme?
Gospo|a Rabu{
Da, sekako, ako za ni{to drugo barem da
mu gi isterame mu{i~kite od glava na ma`
ti. Ako imaat srce i ponatamu da go ma~at
kutriot, jaden, debel vitez, toga{ nie sme
tuka da pomagame.
Gospo|a Plitkavoda
Ubedena sum deka }e go iskamfuzat pred
site, oti mi se ~ini deka {egata nema da
ja postigne celta s# duri toj ne bide javno
izrezilen.
Gospo|a Rabu{
Toga{ v kova~nica so nea, a potoa kovawe.
@elezoto se kova duri e è{ko.
(Izleguvaat)
77
Scena 3
(Vleguvaat Meanxijata i Nam}or)
Nam}or
Gospodine, Germancite sakaat da najmat tri
va{i kowi. Li~no Vojvodata }e pristigne
utre na dvorot, a tie treba da mu izlezat na
sre{ta.
Meanxijata
Kakov e toj Vojvoda {to doa|a tajno? Ni{to
za nego ne se slu{a na dvorot. Da porazgo-
varam so gospodata. Zboruvaat angliski?
Nam}or
Da, gospodine. ]e gi viknam kaj vas.
Meanxijata
]e im gi dadam kowite, ama ima da platat;
debelo. Cela nedela im ~uvam sobi; drugi
gosti sum vra}al. Ima debelo da mi platat.
Ajde!
(Izleguvaat)
Scena 4
(Vleguvaat gazda Rabu{, gazda Plitkavoda,
gospo|a Rabu{, gospo|a Plitkavoda i otec
Hju Evans)
Evans
Do{ega ne {um {retnal popametna
èna.
Rabu{
Zna~i na obete vi pratil pisma istovre-
meno?
Gospo|a Rabu{
Mene samo ~etvrt sat podocna.
Plitkavoda
Prosti mi, èno. Otsega pravi {to saka{.
Pobrgu sonceto }e go ovbinam za studot
odo{to tebe za blud. Sega ~esta tvoja
}e stoi vo nego {to krivoklevetnik be{e
cvrsta ko vera.
Rabu{
Dobro, dobro; dosta.
Krajni~av si vo pokornosta, ko vo navredata
{to be{e. Neka padne v zamka. @enite na{i
neka u{te edna{, zaradi zabava op{ta,
mu zakaàt sredba na prijatelot nivni
debel,
a nie ìv }e go fatime i rezil }e go sto-
rime pred site.
Plitkavoda
Najdobar e na~inot {to tie dve go
predloìja.
Rabu{
Kako? Da mu pratat aber deka }e go sretnat
vo parkot na polno}? Te{ko, nikoga{ nema
da dojde.
78 Vilijam [EKSPIR
Evans
Velite deka bil frlen v reka i pretepan
do {mrt kako {tarica? Mi{lam deka {ega
fatil takov {traf {to nema da dojde.
Mi{lam deka teloto mu e ka`neto; ubiena e
pohotata vo nego.
Rabu{
Istoto go mislam i jas.
Gospo|a Plitkavoda
Mislete {to }e mu pravite koga }e dojde,
ostavete nie dvete da go dovle~kame tamu.
Gospo|a Rabu{
Starata bajka za lovecot Hern veli
deka nekoga{niot ~uvar na Vindzorskata
{uma zime, vo gluvo doba, okolu-naokolu
eden dab vrvi so ogromni rogovi na glava,
pa drvjeto se su{i, stokata ja fa}a bolest,
od kravite molzat krv, a toj samo trese so
sinxirot i strav nasekade {iri.
Ste ~ule za seni{tevo i znaete dobro deka
praznoverenite badijalxii, na{ite pretci,
ja prifatele i ja prenele vo na{e vreme
ovaa bajka za lovecot Hern kako vistinska.
Rabu{
Znaeme, ima mnogumina {to u{te se pla{at
no}e, vo gluvo doba, da projdat kraj dabot
Hernov.
No, dobro. I?
Gospo|a Plitkavoda
Klopkata ja smislivme vaka:
Falstaf kraj toj dab obete da n# sretne,
prepraven kako Hern, so ogromni rogovi na
glava.
Rabu{
Dobro, da re~eme toj sigurno }e dojde, taka
prepraven. No koga }e go namamite tamu,
{to toga{? [to so nego? Mislevte na ova?
Gospo|a Rabu{
Mislevme ami kako. Eve kako }e bide.
Ana Rabu{, }erka mi, sin~eto moe
i u{te tri-~etvorica od niven rast, kako
babari i samovili }e gi oble~eme, vo zeleno
i belo,
so obra~i voso~ni sve}i na nivnite glavi,
i ~egrtala v race. Odedna{,taman Falstaf
taa i jas se sre}avame, tie ripaat od endek
kako popareni peej}i nekoja bu~na pesna.
A gi vidime, nie dve |omti prepla{eni
fa}ame magla.
Potoa tie zaigruvaat oro okolu nego
i samovilski, go {tipat ne~istiot vitez
pra{uvaj}i go zo{to, vo ~asot za tancot
niven se osmelil da gazi po vrvicite im
sveti vo oskvernet oblik.
Gospo|a Plitkavoda
I duri vistinata ne ja kaè |omti-samovi-
lite go {tipat, go kornat
i so fitlite go gorat.
Gospo|a Rabu{
A koga s# }e kaè, site se pojavuvame,
soblaznenieto }e svr{i, i so potsmev go
ispra}ame doma vo Vindzor.
Plitkavoda
Site deca treba dobro da se izve`baat,
inaku ni{to!
Evans
Ja{ }e gi i`ve`bam decata a i {amiot }e
{tanam babar, à koga }e mi nababri da mu
{e i`naèàm na viteòt {o mojov fitiq.
Plitakavoda
Odli~no. Za vomjazite jas }e platam.
79
Gospo|a Rabu{
Mojata Ani~ka kralica }e bide na site
samovili oble~ena vo preubav bel fustan.
Rabu{
A svilata za nego jas }e ja platam. (Za sebe)
A vo seta zbrka gazda Su{ko }e ja grabne
mojata Ana i }e se oèni so nea vo Iton.
(Na gospo|a Rabu{) Vedna{ pratete mu aber
na Falstafa.
Plitkavoda
Ne, prvin jas }e odam kaj nego kako Rezil.
]e razberam {to }e pravi. Sigurno }e dojde.
Gospo|a Rabu{
]e dojde ami kako. (Na Rabu{, Plitkavoda
i Evans). A sega napred
po rekvizitite i ukrasite za samovilite
na{i.
Evans
Na rabota na trud. N# ~eka {mea, igra,
~e{na ra{ipano{t {o predigra.
(Izleguvaat Plitkavoda, Rabu{ i Evans)
Gospo|a Rabu{
Gospo|o Plitkavodo, vie Brzofatka pra-
tete ja kaj Falstaf da znaeme na {to sme.
(Izleguva gospo|a Plitkavoda)
Jas odam kaj doktorot. Samo toj go ima bla-
goslovot moj da se oèni so Ana Rabu{.
Onoj Su{ko, iako bogat, prav e moron; a za
zet ba{ nego maòt mi najmnogu go saka.
Doktorot e poln pari, a i na dvorot mo}ni
vrski ima. Nemu }e mu ja dadam, da vi kaàm,
pa makar za milion poarni da moàm da ja
maàm.
(Izleguva)
Scena 5
(Vleguvaat Meanxijata i Naivko)
Meanxijata
Po koe dobro, be akmak? Po koe, lejko
edna lejkosana? Zboruvaj, gukni, kaì. Kuso,
kratko, brzo. Tap-tap.
Naivko
Gazda Su{ko me pra}a, gospodine, da go
pra{am ne{to vitezot Falstaf.
Meanxijata
Onde mu e spalnata, ku}ata, zamokot, poste-
lata, krevet~eto. ]e ja najde{ po sveò
naslikanata prikazna za Bludniot Sin. Odi
tropni i vikni. ]e ti zboruva kako Antrop-
ofag. Tropni, ti velam.
Naivko
Edna starica, edna debela èna, vleze vo
negovata soba. ]e bidam sloboden, gospo-
dine, da po~ekam ovde dodeka taa ne izleze.
Vsu{nost, sakam da zboruvam so nea.
Meanxijata
Opaa, debela èna? ]e mi go ograbat
vitezot. ]e viknam. - Vitezu, delijo. Vitezu
Xon! Provikaj od grloto juna~ko! Tamu si?
Jas sum tvojot meanxija, tvojot Efeànin,
jas te vikam.
Falstaf
(Od vnatre) [to ima, Meanxijo?
Meanxijata
Eden ~e{ki Tatarin ~eka ovde da sleze tvo-
jata debela èna. Neka se simne, delijo,
neka se simne. Ova e ~esna ku}a. Gospode,
site ne{to matat. Zo{to?
(Vleguva Falstaf)
80 Vilijam [EKSPIR
Falstaf
Be{e edna debela starica kaj mene, Mean-
xijo; ama si zamina.
Naivko
Prostete vitezu, zboruvate za gata~kata od
Brentford?
Falstaf
Za nea, {upoglavecu, ami za kogo? [to ima{
ti so nea?
Naivko
Gospodarot moj, gospodine, gospodarot moj
gospodinot Su{ko ja videl na ulica, i
me prati kaj nea da mi kaè, gospodine,
dali nekojsi Nemtur, gospodine, koj{to
mu go maznal sinxir~eto, go ima kaj sebe
sinxir~eto ili ne.
Falstaf
Jas ve}e zboruvav so staricata za toa.
Naivko
I {to veli staricata, ve molam, gospodine?
Falstaf
Veli, mrsulko, deka sinxir~eto go maznal
istiot ~ovek {to mu go maznal sinxir~eto
na gazda Su{ko.
Naivko
Ba{ sakav da zboruvam li~no so ènata.
Gospodarot mi pora~a da ja pra{am i za
nekoi drugi raboti.
Falstaf
Na primer? Da ~ueme!
Meanxijata
Ajde, pej! Brzo!
Naivko
Ne smeam da gi krijam, gospodine.
Meanxijata
Krij gi, ili ti se plaka majkata.
Naivko
Ama, gospodine, site se vo vrska so gospojca
Ana Rabu{; dali mojot gospodar }e ja ima
taa sre}a da ja dobie ili ne.
Falstaf
]e ja ima, }e ja ima taa sre}a.
Naivko
Za {to, gospodine?
Falstaf
Da ja dobie ili ne. Odi i kaì mu deka vaka
mi re~e ènata.
Naivko
Smeam ova da mu go re~am, gospodine?
Falstaf
Da, gospodine Nedore~enko; koj drug smee?
Naivko
Vi blagodaram, gospodine. ]e go izraduvam
gospodarot so vesta. (Izleguva)
Meanxijata
Ve{t si na zborot, ve{t, vitezu. Navistina
ima{e gata~ka kaj tebe?
81
Falstaf
Ima{e, ima{e moj Meanxijo, i toa kakva:
taa mi go dotera pametot kako nikoj drug
dosega. I toa xabe: ne samo {to ne plativ za
poukata tuku u{te i plata dobiv.
(Vleguva Nam}or (kalosan))
Nam}or
Te{ko mene, gospodine, aramiluk,
~ist aramiluk!
Meanxijata
Kade mi se kowite? Ne majtapi se so niv,
bagabonto.
Nam}or
So aramiite. Oti {tom go zaminavme Iton,
me isfrlija od sedloto vo koe javav zaedno
so eden od niv, vo nekoe bata~i{te; potoa
gi zbodnaa kowite i neviden bist se storija
kako tri germanski |avoli, kako tri doktor-
faustovci.
Meanxijata
Mu otidoa na sre{ta na Vojvodata, apa{u.
Ne veli deka pobegnale. Germancite se
~esni lu|e.
(Vleguva otec Evans)
Evans
Kade e go{tilni~arot?
Meanxijata
Kaète, gospodine.
Evans
Otvorete dobro o~i, ga`da. Eden moj
prijatel dojde v grad i kaùva deka tri
Germobagabonti gi pqa~ko{ale {ite
go{tilni~ari vo Reding, Mejdenhed i
Kolbruk, {# im pqa~ko{ale: kowi, pari.
[lu{nete, ova vi go velam dobronamerno.
Vie {te umni, {akate da {e àebavate {o
drugi i da gi me{tite, pa ne bi bilo ubavo
va{ da ve àebat. @bogum.
(izleguva)
(Vleguva doktor Kajus)
Kajus
Kate moj meanar od Sprinka?
Meanxijata
Eve sum, gospodine doktore, zbunet i vo
nedoumica.
Kajus
Ne snam sto e, ama felat prafite golemi
potgotofki za vojvotata ot @ermani, ama
zimi skalpelot, na tforot ne snaat teka
nekoj vojfota trepa ta tojte. Ofa kazuvam
topronamerno. Orevuar.
(Izleguva)
Meanxijata
(Na Nam}or) Po niv, gadu, po niv! (Na Fal-
staf) Pomogni mi, vitezu. Propadnav. (Na
Nam}or) Mrdni, tr~aj po niv, gadu. Propad-
nav.
(Izleguvaat Meanxijata i Nam}or)
Falstaf
More cel svet sega da go zaebat, so maloto
prste nema da mrdnam, oti mene me zaebaa i
u{te }otek mi udrija. Ako stigne do u{ite
na onie vo dvorot deka sum se prepravil i
deka taka prepraven me iskapile i ispotep-
ale, masta }e mi ja izvadat, kapka po kapka,
i so mene }e ma~kaat ribarski ~izmi. Vi
tvrdam, }e me izedat ìv od majtaplaci i
}e mi go skinat frfulot ko na petle.Bel
den ne vidov od onaa partija beqot koga si
namestiv tri aduti na son. Eh, barem glasot
podolgo da me drè{e, ubavo }e se pokaev.
(Vleguva Brzofatka)
Opaa, od kade pak sega ti?
82 Vilijam [EKSPIR
Brzofatka
Od dvete stranki.
Falstaf
\avol da ja zeme ednata stranka, a majkata na
|avolot drugata. Taka i na obete ni{to nema
da im fali. Za niv pretrgav pove}e odo{to
moè da trga apa{kata nepostojanost na
~ovekovata priroda.
Brzofatka
A znaete li {to s# ne pretrgaa tie, gospo-
dine? Ne znaete, osobeno ne za ednata od niv.
Gospo|a Plitkavoda, taa dobra du{a, seta e
sina prpor od }otekot i nema zdravo mesto
kaj da ja pipne{.
Falstaf
Vidi ja, mene najde da mi kaùva za }oteci!
Aj taa sina prpor stanala, ami mene {to
me ispotepaa {areno, vo site boi na
boìlakot, pa zali~iv na gaz od paun i za
malku {to }e me uapsea kako ve{terkata od
Brentford? Samo mojata genijalna dosetli-
vost i moeto fantasti~no snao|awe vo ulo-
gata na starica me spasija, inaku onoj kopuk
od pop }e me zapale{e na klada kako
ve{terka.
Brzofatka
Gospodine, da porazgovarame vo va{ata
soba. ]e slu{nete kako stojat rabotite i
vi tvrdam deka }e bidete zadovolni. Eve i
pismo koe ne{to kaùva. Gulap~iwa li~ni,
kolkava maka trebalo za da gi spari{. Eden
od vas lo{o mu sluì na Gospoda, pa zatoa
vi trgna vaka tersene.
Falstaf
Dojdi gore kaj mene v soba.
(Izleguvaat)
Scena 6
(Vleguvaat gazda Fenton i Meanxijata)
Meanxijata
Gospodine Fenton, ne velete mi ni{to.
Te{ko mi e. ]e krenam race od s#.
Fenton
Sepak, slu{ni me. Pomogni mi vo zortov,
a jas, kako xentlemen, }e ti dadam
sto funti vo zlato zgora na zagubata tvoja.
Meanxijata
]e ve soslu{am, gospodine Fenton, i barem
tajnata }e vi ja so~uvam.
Fenton
Sum ti kaùval pove}epati do sega
za qubovta {to ja kotkam kon ubavata Ana
Rabu{, koja, na moja radost, mi vozvra}a na
ist na~in kolku {to ima pravo, se razbira,
sama na sebe
da si nao|a izbranik. Ovde imam i pismo od
nea ~ija sodrìna za golemo ~udo }e bide;
{egata vnatre epten se vklopuva so mojot
naum; taka {to niedna ne moè na videlo
sama, ako drugata ostane tajna. Debeliot
Falstaf ima uloga mnogu va`na. [egata
vaka glavno }e se odviva. Meanxijo, slu{aj.
No}eska kaj dabot hernov, me|u dvanaeset i
eden, mojata mila Ana samovilskata kralica
}e ja igra -
(Go pokaùva pismoto)
a eve ja pri~inata zo{to - vo takov vomjaz
dodeka drugite {egi s# u{te traat, po tat-
kova zapoved, taa da pobegne treba so Su{ko
i so nego vo Iton vedna{ da se ven~a. Taa
soglasnost dade. Arno ama, gospodine, majka
& koja sekoga{ se protivela na ova, sakaj}i
da ja dade na doktor Kajus, sredi na ist
na~in doktorov da ja grabne duri drugite se
zajdeni vo zabavi i igri i vo hramot, kaj{to
sve{tenik }e gi ~eka,
vedna{ da ja ven~a. So ovaa maj~ina spletka,
83
taa, navidum poslu{na, isto taka se sloì
i mu se veti na doktorot. Zna~i sega vakva
e rabotata. Tatko & misli seta da bide vo
belo;
i vo takvo ruvo, koga Su{ko }e ja vidi,
da ja fati za raka i na znakot daden da
zamine so nego. Majka & pak saka, doktorot
polesno da ja prepoznae Ana- oti site mora
da nosat vomjazi i maski- pa smeta da ja
oble~e vo zelen fustan, lefteren i ubav, a
okolu glava lenti da & se viorat; koga na
doktorot mo`nost }e mu se ukaè, treba za
raka da ja {tipne,
a na toj znak taa se sloì so nego da pojde.
Meanxijata
Kogo misli da go izlaè, tatkoto ili
majkata?
Fenton
Obajcata, Meanxijo, za da pojde za mene.
A eve {to treba da stori{: zamoli go popot
da ostane za mene v crkva me|u dvanaeset i
eden
i preku zakonskiot ven~alen obred
sve~eno da gi spoi dvete na{i srca.
Meanxijata
Pa toga{ neka e so sre}a. Odam kaj popot.
Moma vie donesete, a sve{tenik nema da vi
fali.
Fenton
Doìvoten, Meanxijo, }e ti bidam dol`nik
a nagradata, jasno, }e ja dobie{ vedna{.
(Izleguvaat)
Falstaf
Te molam, preku nos mi e od pqampawa;
begaj; rekov i sekov. Ova e tretpat; moè
sre}a nosat neparnite broevi. Odi si, da
te nema! Velat tek broevie nosat vo sebe
nekakvo pretskaùvawe: za ra|awe, sre}a
ili smrt. Da te nema!
Brzofatka
]e vi najdam sinxir i }e storam s# {to
moàm da vi snabdam ~ift rogovi.
Falstaf
Begaj, rekov! Vremeto se ar~i. Nozete pod
gaz i magla.
(Izleguva Brzofatka)
(Vleguva Plitkavoda prepraven kako Rezil)
Zdravo ìvo, gospodine Rezil. Gospodine
Rezil, ve~erva }e stane s# jasno. Ili }e ja
bide ili ne. Bidete vo parkot okolu polno}
kaj dabot na Hern. ûda nevideni }e se
slu~uvaat.
Plitkavoda
Zarem ne bevte v~era kaj nea, gospodine,
kako {to mi rekovte deka bilo dogovoreno?
Falstaf
Otidov kaj nea, gospodine Rezil, vakov
kakov {to sum, sirot starec; a se vrativ
od kaj nea, gospodine Rezil, kako sirota
starica. Vo onoj ist podlec Plitkavoda,
nejziniot ma`, se prisenil naj{vrknatiot
|avol na qubomorata, gospodine Rezil,
kakov {to ne se prisenil vo nieden ludak.
I da vi kaàm, mi udri stra{en }otek koga
bev èna - za{to koga sum ma`, gospodine
Rezil, ne mu se pla{am ni na Golijata so
tkaja~koto krosno, oti znam deka ìvotot e
i sovalka na razboj. Brzam. Pojdete so mene;
s# }e vi kaàm, gospodine Rezil. Od vremeto
koga tepav guski, begav od u~ili{te i
frlav fanta, do v~era imav zaboraveno {to
e }otek. Pojdete so mene. ]e vi kaùvam
~udni raboti za kopukov Plitkavoda, komu
ve~erva }e mu vratam i }e ja predadam èna
mu vo va{i race. Po mene. ûdni raboti se
na povidok, gospodine Rezil. Po mene.
(Izleguvaat)
în PETTI
Scena 1
(Vleguvaat Falstaf i Brzofatka)
85
Scena 2
(Vleguvaat gazda Rabu{, sudijata [upelko
i gazda Su{ko)
Rabu{
Taka, taka; }e se pritaime vo endekov
zamo~ki duri ne ni svetnat samovilite.
Sinko Su{ko, ne zaboravaj ja }erka mi.
Su{ko
Bez gajle. Ve}e zboruvav so nea i dogov-
orivme javka za raspoznavawe. & prio|am,
taa e vo belo, & vikam kupa; taa mi vika
~upa; i gotovo; raspoznati sme.
[upelko
I taka e dobro. Ama zo{to vi se kupa i
~upa? Po beloto vedna{ }e ja poznae{.
(Na Rabu{) Ot~uka deset.
Rabu{
No}ta e temna; kako stvorena e za svetilki
i duhovi. Neka ni odi od raka rabotava!
Nikoj ìv ne misli zlo osven |avolot, a
nego }e go poznaeme po rogovite. U{te
malku. Po mene.
(Izleguvaat)
Scena 3
(Vleguvaat gospo|a Rabu{, gospo|a Plit-
kavoda i doktor Kajus)
Gospo|a Rabu{
Gospodine doktore, }erka mi e vo zeleno.
Koga }e vi se ukaè prilika, fatete
ja za raka, odvedete ja vo hramot i
sekavi~no zavr{ete ja rabotata.Vlezete
prvi vo parkot. Nie dvete morame zaedno.
Kajus
Snam sto treba prafam. Orevuar.
Gospo|a Rabu{
Zbogum, gospodine.
(Izleguva Kajus)
Ma` mi nema tolku da se raduva na
stradaweto falstafovo kolku {to }e go
doboli srceto koga doktorot }e mu ja zeme
}erkata. Ama ne e va`no. Poarno sega da
me kara mene, odo{to cel ìvot srceto da
& vene.
Gospo|a Plitkavoda
Kade e sega Ana, kade e trupata samovili,
kade e onoj vel{ki |avol, popot Hju?
Gospo|a Rabu{
Site se skrieni vo jamata vedna{ do dabot
hernov, so zatemneti svetilki; vo migot
koga Falstaf }e se sostane so nas, tie
naedna{ }e blesnat vo no}ta
Gospo|a Plitkavoda
]e se isposeri v ga}i od strav.
Gospo|a Rabu{
Ako ne se isposeri od strav, }e umri od
sram. Ako se isposeri od strav, pak }e umri
od sram.
86 Vilijam [EKSPIR
Gospo|a Plitkavoda
Ubavo }e go izneverime.
Gospo|a Rabu{
Kon takvi rasipnici i nivnoto sladostras-
tvo
izvr{enoto neverstvo ne e predavstvo.
Gospo|a Rabu{
Se bliì ~asot. Kon dabot, kon dabot!
(Izleguvaat)

Scena 4
(Vleguvaat otec Hju Evans prepraven kako
satir i Vilijam Rabu{ i drugite deca pre-
praveni kako samovili)
Evans
Op-cap {amovili! Ajde! I àpomnete {i gi
ulogite. Hrabro, hrabro, ve molam. [o mene
v jama a koga }e kaàm Ujaa pravete kako
}e vi àpovedam. Ajde, ajde, op-cap na kalap,
op-cap!
(Izleguvaat)
87
Scena 5
(Vleguva Falstaf prepraven kako Hern so
rogovi na glava i sinxir v race)
Falstaf
Kambanata vo Vindzor ~ukna dvanaeset;
bliì ~asot. Sega neka mi pomognat
toplokrvnite bogovi! Seti se Jupiter, ti
be{e bik za qubov na tvojata Evropa;
qubovta ti gi nabi rogovite. O mo}na
qubov, ti {to vo edni priliki go pravi{
yverot ~ovek; a vo drugi ~ovekot yver!
Ti be{e Jupiter, i lebed, za qubov na
Leda. O semo}na qubov! Kolku blisku eden
bog se pribliì do izgledot na gusan!
\avol{tilak storen prvin vo oblik na
yver - O Jupiter, yverski |avol{tilak! -
a potoa drug |avol{tilak vo oblik na
ptica - pomisli na ova Jupiter, pti~ji
|avol{tilak! Koga bogovite gorat vo
sladostrastie, {to ostanuva za nas, kutrite
lu|e? [to se odnesuva do mene, jas sum elen
vo Vindzor i toa najdebeliot, mi se ~ini,
vo {umava. Isprati mi sveìna vo vreme na
pareweto, Jupiter, oti koj }e moè potoa da
me iskara deka sum ja utnal?
(Vleguva gospo|a Plitkavoda a po nea
gospo|a Rabu{)
Koj doa|a? Mojata srna!
Gospo|a Plitkavoda
Vitezu Xon! Dali si tamu, elenu moj,
ma`jaku moj mil?
Falstaf
Srno moja so crno opav~e! Od nebo neka
vturat kompiri, neka zgrmi na zvukot od
Libe moe so rakav~iwa zeleni, neka udri
grad od {e}er~iwa, neka zavrne sneg od
ir~iwa; neka nadojde bura od strasti, jas
ovde }e se zasolnam.
(Ja pregrnuva)
Gospo|a Plitkavoda
So mene e gospo|a Rabu{, srcule.
Falstaf
Podelete me kako ~ornat elen, za sekoja po
but. Rebrata }e gi ~uvam za sebe, ple{kite
za ~uvarot na ovoj del od {umata, a
rogovite gi podaruvam na va{ite maì. Jas
sum {umski ~ovek! Ha! Zboruvam kako love-
cot Hern. Zna~i no}va Kupidon e sovesno
mom~e; mi nadopolnuva dvojno. Jas sum vis-
tinski duh, dobro mi dojdovte dvete!
(Se slu{a xagor odnadvor)
Gospo|a Rabu{
Lele, go slu{ate xagorot?
Gospo|a Plitkavoda
Boè prosti ni gi grevovite!
Falstaf
[to moè ova da bide?
Gospo|a Rabu{ i gospo|a Plitkavoda
Da begame! Da begame!
(Izleguvaat gospo|a Rabu{ i
gospo|a Plitkavoda tr~aj}i)
Falstaf
Mislam deka |avolot me ne}i od strav da ne
mu go zapalam pekolot so masloto vo mene.
Inaku nikoga{ vaka ne bi mi go spopikal.
(Vleguvaat otec Evans, Vilijam Rabu{ i
decata, maskirani kako i porano, so sve}i;
Brzofatka, maskirana kako Samovilskata
kralica; Ana Rabu{ kako samovila i eden
glumec maskiran kako \avol~e.)
Brzofatka
Samovili crni, beli, zeleni i sivi
na no}ta veselnici i senki ìvi,
88 Vilijam [EKSPIR
sira~iwa zemski {to zla kob ve snajde
spremete se vedna{, na rabota ajde. -
\avol~e, samovilite prozivaj gi vedna{.
\avol~eto
Kepci, imiwata da gi ~ujam. Molknete,
edna{!
[tur~e, vo domovite vindzorski ti sega
yirni
i kaj{to ogan nezapretan najde{ i ogni{ta
{tirni
tamu slu{kite {tipi gi da posinat ko od
svrdli
Kralicata na{a sjajna gnasotilak mrazi i
smrdli.
Falstaf
(Za sebe) Nagaziv na navi. A zborne{, mrtov
}e bidi{. ]e zamiàm i }e se skrijam;nikoj
ìv ne smee da gi vidi.
(Legnuva i si go skriva liceto)
Evans
Kade e Grav~e? Odi i kaj{to }e najde{ moma
tripati pred spiewe {to se prekrstila
doma, daj & soni{ta najubavi da plete, da
zaspie cvrsto ko nevino dete.
No tie {to zaspale bez grevot da go skro-
tat, {tipi gi, po race, po noze, po ple}i,
ko{mari da im se kotat.
Brzofatka
Ajde, ajde!
Posetete go, kepci, dvorot Vindzorski,
nadvor i vnatre,
donesete sre}a, navi, vo site odai sveti
blagosostojba za navek dvorecot da seti
blagosostojba ve~na od radosti i smea, dos-
tojna na vladarot, vladarot na nea.
Stolovite na ~lenovite na dvorskiot sovet
so balzam svetnete gi od presveà prolet.
Seto znamewe, sekoj grb, sekoj tronec
stamen so vernost neka bolskaat ko bescenet
kamen;
A no}e, livadarki, zapejte pesna
fateni na oro vo krug, na noga lesna.
Do kaj{to }e stapnete, zelenilo da nikne
poplodno i posveò od sekade da blikne; i
Honi soit qui mal y pense po trevnikot zelen
neka pi{uva cvetot sin, bel i rumen,
ko safir, biser i zlaten podvez
{to go resi kolenoto od li~niot vitez -
samovilite pi{uvaat so mirisot cveten.
Odete, ajde! - no s# do eden ~asot
oroto na{e starsko okolu-naokolu dabot na
lovecot Hern, }e go igrame nie.
Evans
A sega, raka za raka, na oro fatete se vie;
dvaeset svetulki feneri }e ni bidat
vodilki okolu dabot na ovaa rida. -
Opaa! Stoj! ôve~ki miris nozdrite mi gi
rie!
Falstaf
Od toj vel{ki ve{ter so bo`ja pomo{ }e se
branam,
moè da me uro~i i bieno sirewe da stanam!
\avol~eto
(Na Falstaf) Crvu dolen, od ra|awe ti si
uro~en da bide{ vole!
Brzofatka
(Na samovilite) Ogan prinesete, prstite
neka mu gi gori, ako e ~ist, plamenot nema
zijan da mu stori,
bolka }e nema; no ako po~ne da krcka
toga{ gre{nik si ti beden, rasipnik, srcka!
\avol~eto
Na sud! Na sud!
Evans
Dali drvovo }e gori?
(Go gorat Falstafa so sve}i.)
89
Falstaf
Of, of, of!
Brzofatka
Rasipan, rasipan, i sladostrastie go mori.
Okolu nego, navi; potsme{liva samovili
pojte
[tipete go, {tipete go, duri umot ne mu
dojde!
(Tie igraat okolu Falstafa, go {tipat i
pejat:)
Samovilite
Gre{ni misli, sram da vi e,
sramna blud i sladostrastvie!
Bludot ti e samo àr vo krvta
na porokot ve~na `rtva,
go kotka{ v srce i ognot mu se {iri
od me~tite raspalen ne moè da se smiri.
[tipete go slo`no, samovili
vo nego se vlezeni zli sili!
[tipete go, gorete go, neka seti {to e
kazna,
s# duri sve}ite, zvezdite, mese~inata ne
zgasnat.
(Za vreme na pesnata, vleguva doktor Kajus
od ednata strana i izleguva so ukradenata
samovila vo zeleno; vleguva gazda Su{ko
od drugata strana i izleguva so ukrade-
nata samovila vo belo; vleguva Fenton
i izleguva so ukradenata Ana Rabu{. Po
pesnata od nadvor se slu{a lovxiski
xagor. Izleguvaat tr~aj}i Brzofatka,
Evans, \avol~eto i Samovilite. Falstaf
stanuva i saka da bega.)
(Vleguvaat gazda Rabu{, gazda Plitka-
voda, gospo|a Rabu{ i gospo|a Plitkavoda)
Rabu{
Ne, ne begajte. Mislam deka dokusuren ste
sega.
Koj drug bi ve spasil osven lovecot Hern?
Gospo|a Rabu{
Ve molam, dosta. [egava ve}e nema smisla.
Vitezu Xon, kako vi se dopa|aat sega ènite
od Vindzor?
(Pokaùva na rogovite od Falstaf)
Gi gleda{, maù? Zarem ovoj ubav jarem
ne mu li~i pove}e na {umata odo{to na
gradot?
Plitkavoda
(Na Falstaf) E, pa, gospodine, koj nosi sega
rogovi? Gospodine Rezil, Falstaf e apa{,
apa{ so rogovi. Eve mu gi rogovite, gos-
podine Rezil. I, gospodine Rezil, ni{to
od Plitkavoda toj ne se omrsi osven nego-
vata ko{nica za ali{ta, stapot i dvaesette
funti {to }e mora da gi vrati na gospodi-
not Rezil; zatoa kowite mu se zemeni reim,
gospodine Rezil.
Gospo|a Plitkavoda
Vitezu Xon, ne n# posluì sre}ata. Nikako
da se stavime. Pove}e nikoga{ nema da
ve smetam za moj veren, tuku samo za moj
najdebel elen.
Falstaf
Gledam deka od mene napravivte magare.
(Gi vadi rogovite)
Plitkavoda
Da, ama i vol. Dokazi ima kolku ti du{a
saka.
Falstaf
Zna~i ovie ne bea samovili? Boè gospode,
dva-tri pati pomisliv deka ne se samovili,
ama sepak ne~istata sovest, nenadejniot
prepad na moite mo}i, go napravija privi-
dot stvarnost i , pokraj glasot na razumot,
poveruvav deka se samovili. Ete kako moè
so sajkal da ti pobegne kumot, koga kon lo{o
nastroen ti e umot!
90 Vilijam [EKSPIR
Evans
Viteù Xon Fal{taf, {luète mu na
go{poda i àboravete gi gre{nite mi{li,
pa {amovilite nema da ve {tipat.
Plitkavoda
Ova dobro go rekovte, o~e Hju.
Evans
A va{ ve molam da ja àboravite qubomo-
rata.
Plitkavoda
Nema da se posomnevam vo èna mi s# dodeka
ti ne stane{ kadaren da & se dodvoruva{ na
dobar angliski.
Falstaf
âvkite da ne mi go ispile umot {tom doz-
voliv vakvo magare da napravite od mene?
Zarem da me vjajvne eden vel{ki jarec? Da
ne mi fali u{te magare{ka kruna? Vreme e
da se udavam vo kapka mo~!
Evans
Mo{awe dobro à va{a `dravje; debel mev
mnogu mo{.
Falstaf
Mo{awe i `dravje? Zarem doìveav da
mi se potsmeva ~ovek {to a }e otvori usta
na angliski me tera na zdravo mo~awe? Ova
e znak deka mu odyvoni na uìvaweto i
no}noto {laewe vo kralstvovo.
Gospo|a Rabu{
Vitezu, vitezu, duri i da mislevte deka
moème da ja isfrlime doblesta od na{ite
srca i da se predademe bez zbor na pekolot,
zarem ne vi be{e jasno deka |avolot ni
toga{ ne bi n# nateral da ni se dopadnete?
Plitkavoda
[to? Da ti se dopadne turlitavava?
Vre}i{tevo gnoj?
Gospo|a Rabu{
Ovoj ofkaxija?
Rabu{
Ovoj bes~uvstvitelen, drt starec so
mevi{te kako nilski kow?
Plitkavoda
I podmolen kako Satana?
Rabu{
I siromav kako Jov?
Plitkavoda
I zol kako èna mu?
Evans
I {o umot àjden po ra`vrat, meani,
{pan{ko vino, obi~no vino, medovina,
lokawe, p{uewe, {eir, àka~ki maka~ki?
Falstaf
Za podbiv me imate; ama ako. Vo prednost
ste. Ne moàm duri ni da mu go spu{tam na
ovaa vel{ka pa~avra. Ednostavno sum paral-
iziran od negovoto neznaewe. Pravete so
mene {to sakate.
Plitkavoda
]e ve odvedeme, gospodine, vo Vindzor kaj
eden gospodin po ime Rezil, komu na prevara
ste mu zele pari pretstavuvaj}i se sebesi
kako nekoj makro. Iako dosta pretrgavte,
sepak mislam deka najmnogu }e ve zdoboli
vra}aweto na parite.
91
Rabu{
Sepak razveseli se, vitezu. Ve~erva }e
jade{ i }e pie{ kaj mene doma, kaj{to sakam
da & se smee{ na èna mi kako {to taa sega
ti se smee tebe. Kaì & deka gazda Su{ko se
oèni so }erka & .
Gospo|a Rabu{
(Za sebe) Ne velat taka doktorite! Ako Ana
Rabu{ e moja }erka, taa, dosega e èna na
doktor Kajus.
(Vleguva Su{ko)
Su{ko
Eeej! ej,ej, dedo Rabu{!
Rabu{
[to e sine, {to e? [to e, {to e, zetko?
Zavr{ivte?
Su{ko
Zavr{ivme? More na najdobrite vo okoli-
java }e im kaàm; }e im kaàm, ako ne, neka
me obesat, eve na!
Rabu{
[to }e im kaè{, zete?
Su{ko
Otidov vo Iton da se ven~am so gospojca
Ana Rabu{, a vamu ènskoto - ma{ko.
Deti{te edno nedokvakano. Da ne be{e v
crkva, }e mu pokaèv jas ubavo, ili obratno,
}e mi pokaè{e toj mene. Od mesto da
ne se pomrdnam ako ne poveruvav deka e
Ana Rabu{; a toa da ti bilo deti{teto na
po{tarot.
Rabu{
Zna~i, zedovte pogre{en ~ovek.
Su{ko
Pogre{en ami kako? I jas taka pomisliv
koga zedov mom~e mesto devojka. Da se
ven~av so nego, iako be{e vo ènski
ali{ta, nikoga{ ne bi spiel so nego.
Rabu{
Sami ste vinovni. Jas vi kaàv deka }e ja
prepoznaete }erka mi po bojata na fustanot.
Su{ko
I prijdov. Be{e vo belo. Viknav kupa a
taa vikna ~upa isto kako {to se dogov-
orivme so Ana; a sepak ne be{e Ana tuku
deteto na po{tarot.
Gospo|a Rabu{
Xorx, Xorx, nemoj da se luti{. Razbrav
za tvojata namera, ja oblekov }erka mi vo
zeleno i sega sigurno e so doktorot vo
hramot kaj{to ve}e se zele.
(Vleguva Kajus)
Kajus
Kate madmazel Ana? Zimi boka, islazan sum!
Se ozeniv so un garson, momce, un paysan,
zimi boka. Momce! Ne Ana Rabus, zimi boka.
Izlazan sum.
Rabu{
Gospode, zarem ne ja zedovte onaa vo zeleno?
Kajus
Da, zimi boka, ama e momce. Zimi boka, cel
Vindzor krenam na noze.
Plitkavoda
ûdno, koj ja ima toga{ vistinskata Ana
Rabu{?
(Vleguvaat Fenton i Ana)
92 Vilijam [EKSPIR
Rabu{
Sr~ka }e me udri: ide gospodin Fenton. -
[to zna~i ova, gospodine Fenton?
Ana
Prosti mi, tatko. Majko moja, prosti.
Rabu{
Zna~i gospo|ice, kako se slu~i da ne pojde{
za gazda Su{ko?
Gospo|a Rabu{
Zo{to ne pojde za gospodinot doktor, dete?
Fenton
Ja zbunivte. Vistinata slu{nete ja sega.
Sakavte da ja maìte, mo{ne sramno,
tamu kaj{to nema{e vo qubovta skladnost.
Vistinata e deka taa i jas, svr{eni damna,
vrzani sme sega cvrsto i nikoj i ni{to ve}e
nema da n# razdeli. Prestapot storen od
nejzina strana e svet i za po~it.
Prevarava nejzina ne krstete ja delo
na neposlu{nost, itrina ili nepo~it,
za{to preku ~inov taa samo se spasi od
mnogute nesveti, kolnati sati nametnati
vrz nejze od prisilniot brak.
Plitkavoda
(Na Rabu{ i gospo|a Rabu{) Ne stojte ko
zdrveni. Lek tuka nema.
qubovta vo brakot samo neboto ja ra|a, zem-
jata so pari, ènata popisano ti pa|a.
Falstaf
Milo mi e {to va{ata strela proma{i,
iako fativte dobra pusija da me zastrelate.
Rabu{
Od pi{anoto ne se bega. Fenton, neka ti e
so sre}a!
Falstaf
Odvrzan pes ìvo pile ne pu{ta.
Gospo|a Rabu{
Dosta so ~am~e muabeti. Gospodine Fenton
za mnogu godini i so sre}a neka vi e brakot!
Ajde maù, povelete site kaj nas doma, najad-
eni da ja zalieme {egata kraj ognot, i vie
vitezu, povelete site.
Plitkavoda
Amin, vitezu, amin,
sega ne mora{ ni od gospodin Rezil da
se krie{, kaì mu, ve~erva toj so gospo|a
Plitkavoda }e spie.
Comedy of Errors
LICA:
Solin, vojvoda od Efes
Egeon, trgovec od Sirakuza
Antifol od Efes
Antifol od Sirakuza, bliznaci, sinovi na Egeon i Emilija
Dromio od Efes
Dromio od Sirakuza, bliznaci, robovi na dvata Antifola
Baltazar, trgovec
Anxelo, zlatar
Prv trgovec, prijatel na Antifol od Sirakuza
Vtor trgovec, na kogo mu e dolèn Anxelo
Pin~, u~itel
Emilija, èna na Egeon, igumanija vo Efes
Adrijana, èna na Antifol od Efes
Lu~ijana, nejzina sestra
Metresa
Temni~ar,Xandar, Slu`benici i Svita
Mesto na dejstvieto: Efes
Piesata Zabuni e vesela komedija so lesni dramski elementi, bez nekoja pogolema
filosofska podloga iako, kako {to veli Kolrix, taa, na najdobar moèn na~in, gi potvr-
duva tokmu filosofijata i karakterot na farsata.
Ovde, poradi neprepoznavaweto i zamenite na li~nostite, nastanuvaat brojni
nedorazbirawa i komi~ni situacii vrz koi [ekspir go gradi zapletot na komedijata.
Spored bele`nikot Gesta, piesata Zabuni, prvpat e igrana na 28 dekemvri 1594
godina. Deloto prvpat e pe~ateno vo Kvarto izdanieto od 1623 godina. Deka e me|u prvite,
ako ne i prvo teatarsko delo na [ekspir, potvrduvaat stilot i metrikata na deloto:
stihovite se ramnomerni, ~estopati rimuvani so mnogu igra na zborovi, a malku proza.
Zabuni e najkusata komedija na [ekspir, zasnovana vrz tripati pokusiot latinski
original na komedijata Menehmi od rimskiot komediograf Plaut. No, za razlika od
Plaut, [ekspir go zgolemuva brojot na zabuni, gi udvojuva bliznacite i voveduva nekolku
novi likovi (Egeon, Emilija, Lu~ijana)
Zabuni ne e prosta adaptacija na Plautovata komedija, tuku originalno delo koe,
nadrastuvaj}i go izvornikot, so sveìnata na karakterite i silata na poezijata, go naja-
vuva sigurniot podem na idniot golem dramski pisatel.
Komedijata Zabuni prvpat e igrana vo Makedonija na 11.03.1989
godina na scenata na MNT, vo reìja na Dimitrie Osmanli.
Prevodov {to ovde go pe~atime e popravena verzija na tekstot vrz koj se igra{e
ovaa pretstava, a {to prvpat be{e objaven na makedonski vo 1987 godina.
Egeon
Brzni Soline, skrati mi go vekot,
za makite moi smrtta bil lekot.
Vojvodata

Ne moli ve}e, trgovecu od Sirakuza
nemam niet zakonot da go kr{am.
Kavgata i sporot {to izbija
po ~inot krvav na vojvodata va{
nad ~esnite na{i trgovci koi
nemaj}i dovolno zlato za otkup
so krv propisot mu go zape~atija
ja topi milosta vo pogledot tvrd;
za{to po razdorot lo{ {to stana
me|u buntovnite tvoi zemjaci
i nas, vrhovnite soveti re{ija,
i na{iot i va{iot od Sirakuza,
da se prekine trgovijata
me|u zajadenite gradovi na{i
i sekoj roden vo Efes {to }e go
vidat na pana|ur vo Sirakuza
ili roden Sirakuànin vo
zalivot Efes, da bide ubien
a imotot daden na vojvodata,
osven ako ne plati nekoj otkup
od iljada dukati za nego.
Imotot tvoj, preku mera vredi
sto dukati; zatoa, Sirakuàne,
po zakonot na{ osuden si na smrt.
Egeon
Ute{no ba{; po tvoite besedi
ve~erva kraj na makite me sledi.
Vojvodata
Zna~i, trgovecu, kaì na kratko
{to te natera da trgne{ od doma
i zo{to si ba{ deneska vo Efes.
Egeon
Najte{ko od s# mi pa|a za alot
moj maten jasno da zboruvam; sepak
za da re~e svetot deka krajot
od pi{ano mi bil a ne od podlost
}e raskaàm ovde s#, red po red.
Roden sum vo Sirakuza, zedov èna
{to sre}na be{e so mene a so nea
i jas, do ~asot koga n# navasa zlo.
Bogatstvoto ni raste{e vo radost
po moite ~esti patuvawa do
Epidamno, no eden den umre
delovoditelot i griàta za stokata
ostavena na razni mesta, od nea
me trgna; ni {est meseci ne bevme
razdvoeni a taa, iako
iscrpena od bremeto slatko,
re{i sama kaj mene da dojde.
I dojde naskoro ìva i zdrava.
I po kratko, sre}na majka stana
na li~ni sina dva; i za ~udo
isti tie na lika bea i po
ime samo gi raspoznavavme.
Vo isto vreme, nekako, vo istata
kr~ma, siroma{ka edna se porodi
sli~no i rodi dve blizni ma{ki;
no, bedni bidej}i roditelite bea
na doen~iwata - gi kupiv toga{
na decata moi da im sluàt.
@ena mi, gorda na porodot {tedar,
vezden me nagovara{e za vra}awe

în PRVI
Scena 1
(Vleguvaat Solin, vojvoda od Efes, Egeon,
trgovec od Sirakuza, Zatvorni~ar i drugi.)
101 Komedija na zabuni
doma; se sloìv bezvolno no prerano
se ka~ivme na brod. Odvaj na milja
bevme od Epidamno koga moreto,
sekoga{ pokorno na vetrot
bolno go navesti zloto na{e.
I brzo potoa v beznade` bevme,
matnata svetlost {to bolsna od nebo
samo ni stana za du{ite plahi
garant siguren za brzata smrt
{to rado sigurno }e ja primev,
no pla~ot postojan na èna mi
{to pred kobot pretstoen raste{e
i kemkaweto bolno na beb~iwata,
koi ne znaeja od {to im e strav,
me podbodnaa i probav izlez
nekakov da najdam od bezizlezot.
Mornarite pobaraa spas so ~amec
a brodot {to tone{e ni ostana nam.
@ena mi go vrza vtororoden~eto
za rezervnata katarka {to
mornarite ja ~uvaat za neol ~as
a so nego i eden od drugite
bliznaci; na ist na~in i jas se
pogriìv za drugite dvajca;
{tom taka gi zgriìvme decata
èna mi i jas, so pogledite vo niv,
se vrzavme za po eden kraj od
katarkata i plovevme napred
kon Korint, noseni od strujata,
ili taka ni se stori. Najposle,
sonce ogrea nad zemjata
i v ~as gi rastera maglite gadni,
i pod naplivot na snopot svetlina
moreto se smiri i vidovme
brodovi dva {to itaa kon nas,
eden od Korint, od Epidamno drug,
no pred da stignat - o, tolku e dosta
Soline, du{ava polna e so ~emer do ram
{to stana posle }e sfati{ i sam.
Vojvodata
Prodolì, star~e, ne zapiraj tuka,
soàlba te ~eka no ne i milost.
Egeon
Bogovite takvi da bea so mene
sega }e nemav zo{to da gi kolnam,
za{to pred da stignat brodovite
na ostri steni nie naidovme
i silno, pomnam, udrivme vo niv
i brodot na{ na dve se rascepi
i pri delbata nepravedna sudbinata
pravedno ni podeli po isto,
po malku radost i po malku taga;
no delot nejzin, bidej}i pod pomal
tovar plove{e, vetrot pobrzo
go ponese napred; i vidov koga
ribarite od Korint gi fatija
site trojca. Najposle i drugiot
stigna brod a posadata, bidej}i
znae{e koi sme, prijatelski
n# primi nas, brodolomcite.
Tie sakaa i ribarite
od plenot da gi li{at, no baven
im be{e brodot, pa najposle kon
tatkovinata go naso~ija.
Tuka mene mi svr{i sre}ata
a nesre}ata na svet me ostavi
za lo{ata kob da raskaùvam.
Vojvodata
Za ater na tie po koi àli{
kaì mi s# {to vi se slu~i ottoga{.
Egeon
Postariot sin, postaroto gajle,
koga napolni osumnaeset
po~na za brat mu da se raspra{uva
i me mole{e so slugata svoj,
koj isto od brat mu be{e li{en,
no isto ime nose{e ko nego,
da trgnat vedna{ po onoj za kogo
umirav da go vidam; mu odobriv
ìvotot negov rizikuvaj}i go.
Pet dolgi leta vo Grcija minav,
niz sinorite Aziski lunyav sam
i na vra}awe, ete, doploviv do Efes,
bez nade` da go najdam no re{en
da go pretresam sekoe mesto
vo koe ìveat lu|e. No ovde
skon~anieto mi bilo i sre}en
sigurno }e bidat vo smrtta moja
bezvremena ako site patuvawa
moi potvrdat deka sepak se ìvi.
102 Vilijam [EKSPIR
Vojvodata
Egeone jaden, tebe {to sudbinata
so najstraèn jad te beleìla,
veruvaj mi, da ne e ova protiv zakonot
protiv krunata, dostoinstvoto moe,
protiv ona {to duri ni knezovite
i da sakaat, ne smeat da go zgaznat,
sigurno sega }e te za{titev
no, iako si na smrt osuden
i presudata ne moè da se smeni
osven na {teta na ~esta na{a,
sepak }e ti pomognam kolku {to moàm;
eve ti davam u{te eden den
pomo{ da pobara{ prijatelska;
probaj kaj site poznati vo Efes,
moli, koli, sumata natokmi ja
i ìvej; vo sprotivno }e mora
da umre{. Zatvorni~aru, vodi go!
Zatvorni~arot
Dobro, gospodaru.
Egeon
Bez nade`, po pomo{ odam leden
malku da go odloàm krajot svoj beden.
Scena 2
(Vleguvaat Antifol od Sirakuza, eden
trgovec i Dromio od Sirakuza.)
Trgovecot
Zatoa re~ete deka ste od Epidamno
imot da ne vi go konfiskuvaat;
ba{ deneska eden trgovec od Sirakuza
uapsen e a dojde ovde. I bidej}i
nema pari za otkup, po zakonot mora da umre
pred zajdisonce. Ne,
eve gi parite {to vi gi ~uvav.
Antifol od Sirakuza
Odnesi gi vo Kentaur na konak
Dromio, i ~ekaj me tamu. Ru~ek
}e bide u{te malku, a dotoga{
}e se provrtkam malku niz grad,
da gi vidam trgovcite, zgradite, a potoa leg-
nuvam v kr~ma oti skapan
umoren sum od patot. Odi sega.
Dromio od Sirakuza
Mnogumina bi ve
drèle za zbor i bi zbri{ale
ba{ so parite v xeb.
Antifol od Sirakuza
Doverlivo mom~e, gospodine,
i ~esto koga maki, zla me ma~at
so dosetki znae da me raspoloì.
Sakate zaedno da {etneme niz grad
a potoa da jademe kaj mene v kr~ma?
Trgovecot
Viknat sum, gospodine, od edni trgovci
od koi dobar pazar o~ekuvam.
Prostete mi, ve molam. No, vo pet
ako vi e po volja, da se sretneme
na plo{tadot i moème da bideme zaedno
do pred legnuvawe. A sega odam,
me ~eka rabotata.
Antifol od Sirakuza
Doviduvawe. Toga{ odam sam
vamu-tamu niz gradot da pominam.
Trovecot
Dobar pomin, gospodine.
Antifol od Sirakuza
Koj mene dobar pomin mi posakuva
mi poèluva ne{to tu|o za mene.
Na svetot sum ko kapka voda
{to druga kapka vo okeanot bara
i koga dru{kata ne ja nao|a
pa|a i se gubi. Taka i jas, jadnik
majka mi baraj}i ja i brat mi
pa|am i se gubam.
(Vleguva Dromio od Efes.)
Eve go, se vra}a. Kalendarot na mojot ìvot.
[to e? [to se vrati tolku brzo?
Dromio od Efes
Se vrativ brzo? Pa jas epten docnam,
pileto zagorelo, praseto e ladno
~asovnikot mi udri dvanaeset,
a gospodarkata edna po lice,
taa e è{ka, jadeweto ladno,
a ladno e oti ne ste doma,
a ne ste doma oti ne ste gladni
ne ste gladni oti ne postite
a nie molitva {to znaeme i post
za grevot va{ si dobivme po nos.
Antifol od Sirakuza
Dosta, dosta gospodine, kaì
parite kaj ti se {to ti gi dadov?
Dromio od Efes
[to? Zar onoj sitne` {to minatata
sreda go dobiv da mu platam na sara~ot
za kuskunot na gospodarkata?
Na sara~ot mu gi ostaviv, se kolnam.

Antifol od Sirakuza
Ne maftaj me, mom~e, ne mi e do {ega
kaì, bez matkawe, parite kaj se?
Ovde sme stranci a ti si dozvoluva{
tolkavi pari da ostavi{ na drug?
Dromio od Efes
[egi gospodine teraj na trpeza
a mene gospodarkata me prati po vas
i ako vedna{ ne dojdete odma
po timba }e me fukne. I mislam
èludnikot va{ ko mojot, gospodine
treba da bide ~asovnik i bez glasnik
vedna{ da ve isprati doma.
Antifol od Sirakuza
Slu{aj Dromio, {ega si e {ega
no za drugpat ~uvaj ja, ~oveku.
Kaj e zlatoto {to ti go dadov?
Dromio od Efes
Zlato gospodine? Nikakvo zlato
ne sum primil od vas.
Antifol od Sirakuza
Slu{aj ti, gospodine gadu,
dosta so glupostite, kaì
{to napravi so doverenoto?
Dromio od Efes
Dovereno edinstveno mi be{e
od plo{tad na ru~ek doma da ve dovedam.
Gospo|ata i sestra & ve ~ekaat.
Antifol od Sirakuza
Ko na ~ovek odgovori mi
na koe sigurno mesto mi se parite
ili sega }e ti ja zdrobam crpkata
{to se majtapi koga }e & prdne.
Kaj se iljadata dukati od mene
{to gi primi?
104 Vilijam [EKSPIR
Dromio od Efes
Nekolku modri dukati od vas
po timba sum primil i u{te nekolku
po ple}i od gospodarkata, no,
zaedno nikako ne se iljada.
Koga bi vi gi vratil, se pla{am,
nema trpelivo da gi primite.
Antifol od Sirakuza
Od gospodarkata?
Koja ti e gospodarka, robe?
Dromio od Efes
@enata na va{eto gospodstvo
i moja gospodarka vo Febiks,
taa {to gladuva ~ekaj}i ve za ru~ek
i ve moli doma da pobrzate.
Antifol od Sirakuza
[to zarem v lice mi se potsmeva{?
E, nema! Eve ti gospodine robe!
Dromio od Efes
[to vi e gospodine? Na strana
racete! Ne}ete? Toga{ bri{am!
Antifol od Sirakuza
@imi boga, vaka ili onaka,
site pari mu gi zele na podlecov!
Velat gradov prepoln e izmami,
ma|ioni~ari {to te zaslepuvaat,
mra~ni gleda~ki {to te zbudaluvaat,
ve{terki {to ti ja kinat du{ata,
teloto ti go bodat, la`govci
prepraveni, zborlesti izmamnici,
i mnogu drugi ro`bi na grevot.
Ako e taka, brzo zaminuvam.
Vo Kenataur odam gadov kaj{to pojde
se pla{am zlatoto po petlite ojde!
Adrijana
Ni ma` mi go ima, ni robot
{to itno go prativ po gospodarot
a ve}e e dva, Lu~ijana.
Lu~ijana
Moè nekoj trgovec go viknal
i od plo{tad oti{le pravo na ru~ek.
Smiri se i da jademe. So svojata
sloboda gospodari maòt, a so maìte
vremeto;
toa odreduva koga da dojdat,
zatoa strpi se.
Adrijana
Zo{to maìte poglema sloboda
imaat od nas?
Lu~ijana
Za{to rabotata ne im e doma.
Adrijana
Taka da pravam sekoj bi me plukal.
Lu~ijana
Uzda e toj tvoja {to te zauzduva.
Adrijana
Samo magarici za uzda se vodat.
Lu~ijana
Zol kam{ik demne nad suetnata sloboda.
Ne postoi ne{to pod nebesnite stegi
na zemja, vo vozduh, v more, {to nema megi.
Yverovite, ribite, pticite vozdu{ni,
na ma`jacite svoi im se poslu{ni.
Lu|eto, iskonski mnogu nad niv, sami
vladeat so svetot i so temnite okeani
imaj}i um pove}e i darba za uka,
od pticite, ribite, - gospodarat tuka
so niv i so ènite svoi; taka i ti
treba ve~no pokorna da im si.
Adrijana
I poradi ova ne saka{ da se maì{?
Lu~ijana
Ne, ne{to drugo kaj brakot me pla{i.
Adrijana
Bi go podnela li ova so mirna du{a?
Lu~ijana
Pred da se vqubam }e nau~am da slu{am.
Adrijana
A so druga maòt da ti pojde?
Lu~ijana
]e ~ekam mirno doma da si dojde.
în VTORI

Scena 1

(Vleguva Adrijana, èna na Antifol
od Efes i Lu~ijana, sestra & .)
106 Vilijam [EKSPIR
Adrijana
Trpenieto e mirno mir {tom mu se dade,
meki se tie janya {to ne gi jade.
Du{i~ka nekoja v jad {to kuka sama
ja te{ime gri`no da ne pla~e. Ama
nekoj od nas bol sli~en da go snajde
vo pla~ ist pogolem }e zajde.
Taka i ti, nemaj}i ma` da te jade,
trpenie saka{ za uteha da mi dade{.
No ako do~eka{ ma` tvoj da ti mrda
i ti od koà }e izleze{, ti tvrdam.
Lu~ijana
]e se maàm da vidam kako }e mi bide.
Eve go slugata, moè i ma` ti ide.
Adrijana
Blizu li e gospodarot tvoj baven?
Dromio od Efes
Preblizu mi be{e, ìmi u{ive crveni.
Adrijana
Kaì, zboruva{e li so nego,
{to ima na um?
Dromio od Efes
[to mu be{e na um sega mi e na u{i
rakata da mu kapne, ne znam {to mu stana.
Adrijana
Zboruva{e li nejasno pa ne moè{e
smislata da mu ja po~uvstvuva{?
Dromio od Efes
More udira{e tolku jasno {to
predobro mu gi po~uvstvuvav udarite;
tuku povodot mu be{e nejasen
i zatoa ne moèv da go sfatam.
Adrijana
Kaì, te molam, doa|a li doma?
Se ~ini premnogu se trudi
ènata da si ja zadovoli.
Dromio od Efes
Gospo|o, gospodarot moj e ludo rogat!
Adrijana
Ludo rogat? \ubre edno!
Dromio od Efes
Ne rekov deka e rogonosec
no sigurno e lud. Koga go vikav doma
na ru~ek, pra{a za iljada dukati.
Ru~ek e vreme, rekov; Zlatoto, re~e;
Vi se ladi jadeweto, rekov; Zlatoto,
re~e;
]e dojdete? rekov; Zlatoto, re~e;
Kaj se iljadata dukati, gadu,
{to ti gi dadov? Praseto, rekov
Zlatoto, re~e. Gospodarkata, gospodine,
rekov; \avol da ja zeme! Ne ti ja znam,
gospodarkata, mi e gajle za nea
Lu~ijana
Re~e koj?
Dromio od Efes
Gospodarot; Nemam, re~e toj.
ni dom, ni èna, ni gospodarka.
I taka negoviot odgovor na
pokanata moja doma go nosam na ple}i,
oti na krajot tamu i me ispotepa.
Adrijana
Odi pak, dovedi go doma.
Dromio od Efes
Da odam pak za pak da me tepa?
@ivi gospod! Nekoj drug sega pratete.
Adrijana
Nazad, robe, ili po timba }e te aknam.
Dromio od Efes
A toj udarot so nov udar }e go
blagoslovi; me|u vas dvajca
celata glava }e mi stane xumki.
Adrijana
Mnogu lomoti{, prostaku.
Odi dovedi go gospodarot.
Dromio od Efes
A tolku li sum trkalezen za kako
topka po cel den da me {utkate?
Vie udirate tuka a toj tamu.
I udirate za da vi se mnoàt
barem duri sluàm druga stavete mi koà.
Lu~ijana
Uf, ama ti e liceto gnevno.
Adrijana
Kraj metresata ne mu e zdodevno,
a jas doma goram po nasmevka blaga.
Dali starosta ubavinata druga
od obraz mi ja zede? Ne, toj v àl ja svi.
Dali sum glupa? âvka da ne umot mi go
ispi?
Nequbeznosta od mermerot pove}e
duhovitosta ja gnasi. Zarem ve}e
i ali{ta poubavi nosat drugi?
No, negovi se toa zaslugi,
toj e stopan na sostojbata moja.
Ako ~arite mi ostanale bez boja,
edinstveniot vinovnik samo e toj,
no sepak, so samo eden son~ev pogled svoj
seta ubavina moè da mi ja vrati.
No, toj, elen raspu{ten, bez àl da me
trati,
se hrani nadvor, preku plot skoka,
a jas mu sluàm ko najdolna stoka
Lu~ijana
Otfrli ja qubomorata {tetna.
Adrijana
Ne sum ni budala ni maloletna.
Znam sega & se dodvoruva na druga,
inaku zo{to ne bi bil tuka.
Znae{, sestro, |erdan toj mi veti,
i zarem na nego da ne se seti,
i da ne mu tekne za postelata bra~na
i vrz kamenot bescenet senka mra~na
pa|a, na zlatoto sjajot mu go zema
r|ata zgorna; i ~ovek na svet nema
{to dobriot glas ne }e go zagubi
ako r|ata mesto zlatoto ja qubi.
Na ubavinata toj mi na{ol mana
zatoa }e pla~am nad ona {to ostana
i pla~ej}i so smrtta }e se zdruàm.
Lu~ijana
Mnogu budali na ludata qubomora & sluàt.

108 Vilijam [EKSPIR
Scena 2
(Vleguva Antifol od Sirakuza.)
Antifol od Sirakuza
Zlatoto {to mu go dadov na Dromio
navistina e vo Kentaur, a verniot
moj sluga trgnal nekade da me bara.
Po moja presmetka i spored kr~marot
ne sum moèl da zboruvam so Dromio
vo me|uvreme, no eve go, doa|a.
Kako e mom~e? Ti minaa lunkite?
Ako saka{ }otek, pak igraj si so mene.
Ne si ~ul za Kentaur? Ne si primil zlato?
Gospodarkata te prati za ru~ek da me
vika{?
Domot mi e vo Feniks? Da ne be{e lud
{to taka ludo mi odgovara{e?
Dromio od Sirakuza
Odgovarav ludo?
Koga i kade, gospodine?
Antifol od Sirakuza
Ba{ pred malku, ovde,
pol~as nema.
Dromio od Sirakuza
Ne sum ve videl otkako me prativte
doma vo Kentaur so zlatoto.
Antifol od Sirakuza
\ubre, odrekna deka
zlatoto go primi,
mi zboruva{e za gospo|ata i ru~ekot,
no se nadevam deka ~uvstvuva{ i sega
kolku toa mi se bendisa.
Dromio od Sirakuza
Milo mi e {to
ste raspoloèn,
no {egava na strana, gospodine.
[to zna~i taa?
Antifol od Sirakuza
[to? V o~i me laè{,
mi se potsmeva{? Misli{ se {eguvam?
Eve ti, eve!
Dromio od Sirakuza
Stojte, gospodaru, ìvi gospod.
Gledam |avolot {egata ja odnel.
No, zo{to vaka so mene postapuvate?
Antifol od Sirakuza
Za{to prijatelski koga toga{
ko so {ut so tebe si muabetam
ti si dozvoluva{ da se poigra{
so qubovta moja i ~asovite zreli
mi gi uni{tuva{ koga }e ti tekne.
Koga sveti sonceto i komarecot
prazen neka se veseli, no v dupka
neka se skrie {tom ova se smra~i.
Ako saka{ so mene da se {eguva{
prvin pogledaj me i po izgledot moj
prisposobi se ili so }otek
timbata tvrda }e ti ja prisposobam.
Dromio od Sirakuza
Tvrda velite? Sakam
da mi bide samo glava
ako prestanete so udarite, no ako
prodolìte
}e moram da si najdam {lem ili da
vi svrtam grb i da fatam magla; no ve molam,
gospodine, zo{to sum tepan?
Antifol od Sirakuza
Ne znae{?
Dromio od Sirakuza
Ne, gospodaru, znam
samo deka sum tepan.
Antifol od Sirakuza
Saka{ da ti kaàm zo{to?
Dromio od Sirakuza
I zo{to i za{to,
gospodaru; velat sekoe zo{to
si ima i za{to.
Antifol od Sirakuza
Prvo za{to mi se potsmeva{
a vtoro {to se obiduva{ pak
da mi se potsmeva{.
Dromio od Sirakuza
Izel li nekoj }otek tolku debel
bez zo{to i bez za{to? Pa, gospodaru
vi blagodaram.
Antifol od Sirakuza
Mi blagodari{ zo{to?
Dromio od Sirakuza
Za ne{tovo {to go dobiv
za ni{to, gospodaru.
Antifol od Sirakuza
Sledniot pat, kako dopolnenie,
}e ti dadam ni{to za ne{to. No,
mom~e, ru~ek li e vreme?
Dromio od Sirakuza
Ne, gospodaru, mesoto u{te ne e kako mene.
Antifol od Sirakuza
Kako?
Dromio od Sirakuza
Smeknato.
Antifol od Sirakuza
Moè }e se prepe~e, mom~e.
Dromio od Sirakuza
Ako stane takvo, gospodaru,
toga{, ve molam, da ne jadete.
Antifol od Sirakuza
Zo{to?
Dromio od Sirakuza
Da ne zbesnete pa da si dobijam
novo prepe~eno smeknuvawe.
Antifol od Sirakuza
Pa mom~e, nau~i
da se {eguva{ vo vistinsko vreme;
s# vo svoe vreme.
Dromio od Sirakuza
Bi vi odreknal da ne ste
taka gnevni.
Antifol od Sirakuza
Vrz koja osnova, mom~e?
Dromio od Sirakuza
Pa, gospodaru,
vrz osnova na faktot
~ist ko lejkata }elava na samiot
tatko na vremeto.
Antifol od Sirakuza
Da ~ujam.
Dromio od Sirakuza
Onoj {to o}elavil po
priroden pat nema vreme
da si ja povrati kosata.
Antifol od Sirakuza
Ni po sudski pat?
110 Vilijam [EKSPIR
Dromio od Sirakuza
Ni sudski. Edinstveno
mu ostanuva da si kupi perika
i da si ja povrati kosata, no od drug ~ovek.
Antifol od Sirakuza
Zo{to vremeto e tolkava cicija
za kosa, koga taa tolku bujno raste?
Dromio od Sirakuza
Zatoa {to toj blagodet
im go dava na
ìvotnite a ona {to im go zelo na lu|eto
vo kosata im go dalo vo pametot.
Antifol od Sirakuza
No, mnogu lu|e imaat
pove}e kosa od pamet.
Dromio od Sirakuza
Nieden ne e bez tolku
pamet za da si ja zagubi kosata.
Antifol od Sirakuza
No ti zaklu~i deka
koj{to ima mnogu kosa
im malku pamet.
Dromio od Sirakuza
Pomalku pamet pobrzo se gubi;
no i za toa ima pri~ina.
Antifol od Sirakuza
Koja?
Dromio od Sirakuza
Ima dve i toa dobri.
Antifol od Sirakuza
Nemoj dobri, te molam.
Dromio od Sirakuza
Toga{, sigurni.
Antifol od Sirakuza
Ne moè sigurni
vo takva somnitelna rabota.
Dromio od Sirakuza
Vidlivi, toga{.
Antifol od Sirakuza
Kaì gi.
Dromio od Sirakuza
Prvata e da za{tedi
pari {to gi tro{i za doteruvawe;
a vtorata, koga jade da ne mu
pa|aat vlakna v ~orba.
Antifol od Sirakuza
Celo vreme saka{ da
dokaè{ deka nema vreme s# da se stigne.
Dromio od Sirakuza
Toa i go storiv, gospodaru;
dokaàv deka nema vreme da se povrati
kosata izgubena po priroden pat.
Antifol od Sirakuza
No, ne ti e dobra
pri~inata zo{to nema
vreme taa da se povrati.
Dromio od Sirakuza
]e ja podobram; i
vremeto e }elavo pa do
propasta na svetot }e ima
}elavi sledbenici.
Antifol od Sirakuza
Znaev deka i
zaklu~okot }e bide }elav:
no gledaj, nekoj ni mafta.
Adrijana
Da, da, Antifole, ne me poznava{,
se murti{, nasmevkata za druga
ja ~uva{; jas ne sum Adrijana,
ne sum èna ti. Ponekoga{ i sam
se kolne{e deka nema zborovi
{to se muzika za uvoto tvoe,
ni predmet prijaten za pogledot tvoj,
ni dopir mil za tvojata raka,
ni jadewe vkusno ako li~no
ne ti zboruvam, ne te gledam, ne te
dopiram ili ne te sluàm jas.
I od kade sega, maù moj, od kade,
sam od sebe si se ottu|il ti?
Da, velam, sam od sebe, oti si ottu|en
od mene {to sum neraskinlivo so tebe
spoena i podobra ti sum polovina.
Oh, ne deli se maù moj od mene;
znaj, sakan moj, oti e polesno
kapka voda v more da frli{ i
ottamu nesme{ana da ja vrati{,
ni zgolemena ni smalena, odo{to
da se odzeme{ sebesi od mene bez
i mene da me zeme{. Zar sr~ka
ne }e te udri da ~ue{ deka sum kurva?
I deka telovo, {to tebe ti pripa|a
izvalkano e od razvrat besramen?
Bi me plukal, gme~el i maòt
izmajmuren postojano bi go spomnuval,
koàta bi mi ja odral od teloto gre{no,
prstenot bi mi go otsekol od rakata nev-
erna,
i bi go skr{il baraj}i razvod.
Znam deka moè{, pa da vidam, ajde!
Me opfa}a sega prequbni~ki sram,
krvta mi se me{a so besramen razvrat,
oti ako dvajcata sme edno a ti neveren,
toga{ i jas od tebe otrovot go primam
i so dopirot tvoj stanuvam bludnica.
Zatoa bidi veren na vernata postela tvoja,
za ~ista da ostanam a ti ~estit.
Antifol od Sirakuza
Mene mi zboruvate, gospo|o
li~na? Ne ve poznavam. Samo
dva ~asa sum vo Efes i gradot va{
kako i govorot va{ mi se tu|i.
Sekoj va{ zbor bez napor go fa}am,
no zna~eweto, prostete, ne go sfa}am.
Lu~ijana
Boè, kolku si se izmenil, zete.
Nikoga{ ne si bil so sestra mi vakov.
Taa go prati Dromio da te vikne
doma na ru~ek.
Antifol od Sirakuza
Dromio?
Dromio od Sirakuza
Mene?
Adrijana
Tebe, a ti odgovor mi donese
deka te tepal i tepaj}i ti odreknuval
deka domot moj e negov a negova èna jas.
Antifol od Sirakuza
Si zboruval li, mom~e, so gospo|ava?
So kakva cel zagovor si skoval?
Dromio od Sirakuza
Jas gospodaru? Prvpat sega ja gledam.
Antifol od Sirakuza
Laè{, podlecu, ba{ ovie zborovi
nejzini ti na plo{tadot mi gi kaà.
112 Vilijam [EKSPIR
Dromio od Sirakuza
Nikoga{ so nea ne sum zboruval.
Antifol od Sirakuza
Kako toga{ imiwata ni gi znae.
osven, boè moj, ako ne e vidovita?
Adrijana
Ne ti dolikuva na dostoinstvoto
da se vadi{ so slugata tolku nisko
teraj}i go mene da me luti.
Otkako zamina, du{ata mi teì,
ne gazi me u{te i so svojot prezir;
jas, eve, se fa}am za rakavot tvoj,
ti si dab a jas loza maù moj,
i slaba bidej}i, so silata ti se pletam
i taka uspevam da se poistovetam;
i ako ne{to od mene te trga,
troskot e toa, mov, ili pirej prgav,
{to na son }e te pie, gu{i,
s# duri ti ne se isplevi{ v du{a.
Antifol od Sirakuza
Mene mi zboruva, me kori mene,
zarem na son so nea sum se ènel?
Ili moè spijam a mislam deka slu{am?
Kakva gre{ka setilata ni gi ku{a
duri ne go proveram somneòv siguren
go primam prividov od drugi iznuden.
Lu~ijana
Dromio, neka go stavat ru~ekot, odi!
Dromio od Sirakuza
Brojnicite kaj mi se,
gre{nik sum gospodi, ova e ma|epsana zemja;
bog neka ni se smili,
govorime so ve{tici, duhovi, vili
treba pokoren pred niv da se sedi
inaku propast, }otek na mrtvo ni sledi.
Lu~ijana
[to tuku drdori{, Dromio, |avol
da te zeme,
mesto da odgovori{, ko trut, polàv,
ligavec mi dremi{.
Dromio od Sirakuza
Preobrazen sum, zarem ne, gospodaru?
Antifol od Sirakuza
Vo mislite da, isto ko i jas.
Dromio od Sirakuza
Ne, gospodaru, tuku i v misli i na lik.
Antifol od Sirakuza
Ist ima{ oblik.
Dromio od Sirakuza
Ne jas sum majmunolik.
Lu~ijana
More magare si stanal celo.
Dromio od Sirakuza
To~no, taa me java a jas gledam belo.
Taka e magare sum, glupavo sum tael,
inaku, ko taa mene i jas nea bi ja znael.
Adrijana
Dosta glumev budala,
gi pikav prstite v o~i i pla~ev
a gospodarot i negoviot sluga
prezrivo mi se potsmevaa.
Odime gospodine na ru~ek; Dromio
zastani na vrata. Maù, }e ru~am so tebe
gore, a ti site ujdurmi tamu
}e mi gi raskaè{. Mom~e, ako nekoj
pra{a za gospodarot, re~i mu
ru~a v grad i nikoj ìv ne pu{taj;
ajde sestro! Dromio pravi ko {to rekov.
Antifol od Sirakuza
Na zemja li sum, na nebo
ili v pekol? Son li e ova ili jave?
Zdrav sum ili sum se mrdnal negde?
Sam da ne se znam, a poznat sum segde?
]e zboruvam so niv s# kako {to im godi
a samo bog niz maglava neka me vodi!
Dromio od Sirakuza
Gospodaru, da zastanam na vrata sega?
Adrijana
I ne pu{taj ni pile. Umot neka ne te stega.
Lu~ijana
Da ru~ame, Antifol, vremeto si bega.

Antifol od Efes
Prosti za ova, gospodine Anxelo
no èna mi e alergi~na na docnewe;
kaì sum se zdràl kaj tebe v du}an
okolu izrabotkata na |erdanot
{to utre li~no }e & go donese{.
Ha, ova e podlecot {to tvrde{e
deka sum go sretnal na plo{tad,
sum go tepal baraj}i mu iljada dukati
i u{te sum rekol deka nemam ni èna ni
dom,
Kaì pijanico, {to misle{e so toa?
Dromio od Efes
Ti samo baboti, jas si znam toa {to go znam.
Na plo{tadot me iskr{i i dokaz }e ti
dadam.
Koàva da e pergament, udarite mastilo
rakopisot ti kaùva kako s# si bilo.
Antifol od Efes
Magare!
Dromio od Efes
More magare magarosano sum,
{tom sedam da me tepa{ bez pri~ina;
da imam pravo barem edna da ti vratam
dru{tvoto magare{ko }e ti go skratam.
Antifol od Efes
Seriozen ste, Baltazar, no ovde
}e ve nagostime kako da ste doma.
Baltazar
Od dobredojdeto podobra nema gozba.
Antifol od Efes
No gospodine,
trpezata so dobredojde ne vredi ni{to
ako nema riba ili mevce fri{ko.
Baltazar
Dobrata trpeza prosto e delo.
Antifol od Efes
A poprosto dobredojdeto od zborovi celo.
Baltazar
Prost obrok i ubav do~ek, ete ti pomin.
Antifol od Efes
Da, za stegnat gazda i {tedliv gostin
moè hranata, gospodine, mnogu da mi vredi
no, dobredojde kralsko sigurno vi sledi.
[to, zaklu~eno? Odi, neka otvorat vedna{!
Dromio od Efes
Mod, Brigita, Marijana, Xeni, Lucio
vredna!
Dromio od Sirakuza
(Od vnatre.) Mamlazu, kowu, gojdo, kretenu
stoko bedna, ~isti se ne vredi{ ni za edna
în TRETI
Scena 1
(Vleguvaat Antifol od Efes, Dromio od Efes,
zlatarot Anxelo i trgovecot Baltazar.)
iako po tolku èni se dere{
ko da si vo javna ku}a. Magla, rekov, {i{ko!
Dromio od Efes
Da ne si se mrdnal ~oveku?
Zarem gospodarot na ulica da visi
so saati?
Dromio od Sirakuza
Ako e budala moè i nastin da fati.
Antifol od Efes
Koj zboruva od vnatre? Ej, otvorete!
Dromio od Sirakuza
Prvin kaète zo{to, gospodine?
Antifol od Efes
Zo{to? Za da jadam! Gladen sum ko kutre!
Dromio od Sirakuza
Ne moè denes, probaj, dojdi utre!
Antifol od Efes
Koj si ti {to ne me pu{ta{ doma?
Dromio od Sirakuza
Vratar gospodine, se vikam Dromio.
Dromio od Efes
Gad, i rabotata i
imeto mi gi ukral,
a {to imam od niv? Samo beda kutra.
Da be{e denes na moeto mesto
sigurno imeto ne }e go kaùva{e ~esto.
Lucija
(Od vnatre.) [to e Dromio? Koj nadvor se
dere?
Dromio od Efes
Pu{ti go gospodarot.
Lucija
Docna e. Nego ve}e ni{to ne go pere. Taka
kaì mu.
Dromio od Efes
Pogovorkata veli:
Tropni da ti otvorat pred vratata vlezna,
Lucija
Onaa na kukuvden e popolezna.
Dromio od Sirakuza
Ako si Lucija, bravo Lucija, dobro go zezna.
Antifol od Efes
Slu{aj devojko, otvoraj ve}e edna{.
Lucija
ûvte {to treba.
Dromio od Sirakuza
A vedna{ ne ~uvte.
Antifol od Efes
Trtore{ke, pu{ti me!
Lucija
Aha, ama oti?
Dromio od Efes
Gospodaru, udrete!
Lucija
Ba{ }e se ispoti.
116 Vilijam [EKSPIR
Antifol od Efes
]e mi plati{ mo~lo, samo pragov da se
mine.
Lucija
Pred toa robija te{ka ne ti gine.
Adrijana
Koj pravi pred vrata tolkava vreva?
Dromio od Sirakuza
Batak~ii vi e gradov prs i pleva.
Antifol od Efes
Ti si èno? Kaj si da se javi{?
Adrijana
Tvoja èna? Gadu, najdi druga da ja davi{.
(Izleguva so Lucija.)
Dromio od Efes
Za ova gadu, gospodaru, mora da & vrati{.
Anxelo
Ovde nema ni dobdredojde ni gozba vredna.
Baltazar
Raspravavme {to e podobro, a ostanavme bez
niedna.
Dromio od Efes
Sega gospodaru, ponudete im gozba
izvonredna.
Antifol od Efes
ûden nekoj veter ovde mi duva.
Dromio od Efes
A oblekata ne{to slabo ve ~uva;
vnatre kola~iwa topli, a vie na stud
straden
sekoj bi poludel vaka nasamaren i gladen.
Antifol od Efes
Donesi ne{to, vratata }e ja skr{am.
Dromio od Sirakuza

(Od vnatre.) Samo probaj, }e ve storam
r{um.
Dromio od Efes
R{um od zborovi pravi{ no, ete
zborovite se samo magla i veter
kaùvaj gi zatoa pravo vo na{ite lica
a ne skrien ko nekoja kukavica.
Dromio od Sirakuza
Vidi go, ko da mu fali {tica. Nadvor!
Dromio od Efes
Nadvor pa nadvor, sakam edna{ vnatre.
Dromio od Sirakuza
Koga }e se bri~at komarcite.
Antifol od Efes
Donesi ~ivija. ]e vlezam na sila.
Dromio od Efes
îvija, ~ivija, odrana lija.
Komarecu, na {utki {to ti li~ime
so edna ~ivija na suvo }e te izbri~ime!
Antifol od Efes
Mrdni ~oveku, donesi mi ~ivija!
Baltazar
Za trpenie gospodine ve molam
za{to vaka na svojot ugled
atakuvate i frlate somne`
vrz ~esta neoskverneta na èna vi.
Va{eto dolgogodi{no poznavawe
na mudrosta nejzina, trezvenosta
potoa po~itta kon godinite nejzini,
smernosta, ukaùvaat deka gospoàta
od pri~ina nepoznata za vas
ova go napravila. Ubeden sum
gospodine, deka opravduvawe
ima {to deneska na zaklu~ena vrata
naidovte. Zatoa, poslu{ajte me.
Da odime mirno vo Tigar i tamu
zaedno da ru~ame a prikve~er
vratete se sam i doznajte ja
pri~inata za postapkava ~udna.
So sila ako vlezete sega,
sred bel den {to se veli,
samo za toa cel Efes }e zboruva
a prostacite brgu }e vi izvadat glas,
glas lo{ {to kotkan podmolno
moè potoa do grob da ve bie.
Klevetata kleveti bezbroj si ra|a
valkanoto od niv ni{to ne go va|a.
Antifol od Efes
Me ubedivte. ]e zaminam
mirno, i pokraj gnevot, }e bidam vesel.
Znam edna vo s# odli~na èna
li~na, umna, èstoka a ne`na;
}e jademe kaj nea; èna mi za ova
~esto nepravedno me kore{e.
]e jademe ba{ tamu; (Na Anxelo)
Odi, donesi go, |erdanot, {to veruvam
e gotov; donesi go, te molam,
vo Bodlikavo prase, taka ku}ata se vika
za inaet ba{, |erdanot od èna mi
na doma}inkata }e & go dadam.
Brzni, te molam, gospodine.
Bidej}i kaj mene klu~ na vrata ima
}e ~uknam drugo mesto, belki tamu }e me
primat.
Anxelo
Za eden ~as gospodine }e dojdam.
Antifol od Efes
Da. I taka so {egava skapo }e projdam.

118 Vilijam [EKSPIR
Scena 2
(Vleguvaat Lu~ijana i Antifol od Sir-
akuza.)

Lu~ijana
Mo`no li e sosem da si zaboravil
na dol`nosta bra~na? Zarem ne e sram
vo proletta qubovna cutot da e gnil
na qubovta {to s# u{te zree? Ako
pak sestra mi si ja zel za pari, toga{
za parite po~ituvaj ja glavno. A
~uvstvata kon drugata {to te gospodari
barem pritaj gi, ne fali se javno.
Ne davaj sestra mi da gleda kako
sramot tvoj golem niz zabi ti se cedi,
bidi fin, slatkore~iv, neveren iako,
od porokot pravi doblest {to vredi.
Na srce gnasen no ~ist na lik bidi,
u~i go grevot vo svetec da se kali,
gre{i tajno: zarem mora taa s# da vidi?
Ima li kradec so plenot {to se fali?
Dvojno e zlo - postelata da ja valka{
a nevinata èna da go znae grevot?
Sramot se {iri so ve{tina mala
od lo{oto, zborot lo{, dve zla pravi.
A ènata lekoverna, si ja dal gospod,
kon zborot va{ plitok, dlaboko e smerna,
qubi druga no barem eden posto
davaj & nea i pak }e ti e verna.
Zatoa zete, kaj sestra mi pojdi
ute{i ja, obodri ja, da ne se luti
svesta e rabota so laski da se sluì{
koga pravat doma mirot da ti cuti.
Antifol od Sirakuza
Gospo|o slatka, ne znam kako se vika{
ni od kade ti imeto mi go znae{,
no po znaeweto, ~arite, mi si slika
na na{eto veli~estvo sveto.
Nau~i me zatoa da zboruvam i mislam,
na umot moj temen, tap i plitok
otkrij mu go sega, mila damo
od zborovite tvoi zna~eweto skrito.
Vistinata ~ista zo{to li ja kori{
po nepoznat megdan vezden da lida?
Boìca da ne si? Pak li }e me stvori{?
Prestori me, toga{ pokoren }e ti bidam
no ako sega vo svojata sum koà
ti tvrdam deka sestra ti ne mi e èna,
na postelata nejzina ne & dolàm ni{to
po tebe jas sega najmnogu venam.
O, ne losti me sireno da se davam,
vo moreto solzi na tvojata sestra,
pej, i srcevo srceto }e ti go nosi
po talazite raspu{ti gi srebrenite kosi
na niv da legnam za da se smiram,
i v zanes da sfatam deka dobivka
e smrtta za onoj {to vaka umira.
Lu~ijana
Lud li si {to zboruva{ vaka?
Antifol od Sirakuza
Lud ne sum tuku zaluden a ne znam kako.
Lu~ijana
Okoto tvoe te zaslepi zna~i.
Antifol od Sirakuza
[tom gleda vo tebe o, sonce {to zra~i{.
Lu~ijana
Gledaj kaj{to treba pa }e gleda{ ~isto.
Antifol od Sirakuza
Mièweto, draga, i gledaweto se
isto.
Lu~ijana
Ne vikaj me draga. Sestra mi ti e s#.
Antifol
Sestra na sestra ti.
Lu~ijana
Zna~i sestra mi.
Antifol od Sirakuza
Ne toa si ti, edinstvena moja vilo
na okovo oko bistro, na srcevo srce milo,
sudbina i nade` vo mene {to gnezdat
na zemjata raj, vo rajot yvezda.
Lu~ijana
Sestra mi znam toa bi bila.
Antifol od Sirakuza
Sestra ako saka{ nare~i se mila,
no jas te qubam za vek }e te zemam,
ti nema{ ma` a jas nemam èna.
Daj mi raka.
Lu~ijana
Toa e gospodine, ve}e nade`.
]e ja viknam sestra mi soglasnost da dade.
(Zaminuva. Vleguva Dromio od Sirakuza.)
Antifol od Sirakuza
[to e sega Dromio? Kaj brza{ taka?
Dromio od Sirakuza
Me poznavte li gospodine? Dali sum jas
va{eto mom~e? Dali sum jas- jas?
Antifol od Sirakuza
Ti si Dromio, ti si moeto mom~e,
ti si ti.
Dromio od Sirakuza
Jas sum magare, jas sum mom~e na edna
èna i ne sum pri sebe.
Antifol od Sirakuza
Mom~e na koja èna? I zo{to
ne si pri sebe?
Dromio od Sirakuza
Navistina gospodine, ne sum pri sebe,
i pripa|am na edna èna, onaa {to polaga
pravo
na mene, {to me progonuva, {to veli }e me
ima.
Antifol od Sirakuza
Kakvo pravo polaga na tebe?
Dromio od Sirakuza
Takvo kakvo {to vie, gospodine, bi polag-
ale na va{iot kow; a bi sakala da me ima
ba{ kako
ìvotno, a pravoto na mene go polaga
ne zatoa {to sum ìvotno, tuku za{to taa e
mnogu ìvotinsko su{testvo.
Antifol od Sirakuza
[to e taa?
Dromio od Sirakuza
Mnogu po~ituvano ìvotno. Takvo
za koe, pred da zboruva{, mora da se
izvini{.
Taa e slaba partija za mene ama èna~kata
bi mi bila debela.
Antifol od Sirakuza
Kako misli{ èna~kata bi ti bila debela?
Dromio od Sirakuza
Taka gospodine, taa e gotva~ka i seta e salo
i ne znam za {to bi mi koristela osven
da napravam lamba od nea i so pomo{ na
nejzinata svetlina da zbri{am.
Tvrdam deka nejzinite partali i lojot vo
niv }e gorat cela zima. Ako go doìvee
denot na Stra{niot sud, cela edna nedela
}e gori podolgo od svetot.
120 Vilijam [EKSPIR
Antifol od Sirakuza
Kakva e na lik?
Dromio od Sirakuza
Crna ko |on a na lice kako zapr{ka. Zo{to?
Za{to se poti, ~ovek moè da & se zacapa do
kolena v lice.
Antifol od Sirakuza
Toa e mana {to ja ~isti vodata.
Dromio od Sirakuza
Ne gospodine, manata e vnatre{na. Ni poto-
pot na Noe ne bi ja is~istil.
Antifol od Sirakuza
Kako se vika?
Dromio od Sirakuza
Nela, gospodine. No ni imeto nejzino
i tri ~etvrtini, odnosno ni ar{ini i
tri~etvrtini
ne }e ja izmerat od edniot kolk do drugiot.
Antifol od Sirakuza
Zna~i epten e {iroka.
Dromio od Sirakuza
Kolku {to e od glava do petici, tolku
e od kolkot do kolkot; i u{te e trkalezna
ko globus,
na nea moàm da najdam razni zemji.
Antifol od Sirakuza
Na koj del od nejzinoto telo stoi Irska?
Dromio od Sirakuza
Pa da prostite, gospodine, na zadnikot.
Toa go otkriv po mo~uri{tata.
Antifol od Sirakuza
A kade e [kotska?
Dromio od Sirakuza
Ja najdov po golotijata. To~no na dlankata
od nejzinata raka.
Antifol od Sirakuza
A Francija?
Dromio od Sirakuza
Na nejzinoto ~elo, vooruèna i buntovna,
vo
vojna protiv sopstveniot vladetel.
Antifol od Sirakuza
A Anglija?
Dromio od Sirakuza
Gi barav grebenite od varovnik, no ne
najdov
belina vo niv no mislam deka & stoi na
brada sudej}i po
solenata voda {to te~e{e me|u nea i Fran-
cija.
Antifol od Sirakuza
A [panija?
Dromio od Sirakuza
Da bidam iskren, ne ja vidov; no ja setiv
nejzinata vrelina vo zdivot na gotva~kata.
Antifol od Sirakuza
A Amerika, Indija?
Dromio od Sirakuza
O, gospodine, na nejziniot nos ukrasen
so rubini, safiri i smaragdi i svrten so
siot sjaj kon vreliot zdiv na [panija koja
isprati cela armada trgovski brodovi da se
natovarat so bogatstvoto od nejziniot nos.
Antifol od Sirakuza
Kade se Belgija, Holandija?
Dromio od Sirakuza
E, da prostite, gospodine, tolku
nisko ne gledav. I da zavr{am. Ovaa
prosta~ka
ili ve{terka re~e deka sum nejzin, me
nare~e
Dromio, se zakolna deka sme dale zavet
eden na drug; mi gi iznaredi ni{anite {to
gi imam kako {to se belegot na ramoto,
bemkata na vratot, golemata bradavica na
levata raka, a jas, v~udoviden pobegnav od
nea kako od avet. I ~inam
da nemav gradi tvrdi, srce ~elik
pes }e me store{e, da vrtam ra`ni celi.
Antifol od Sirakuza
Odi brzo do pristani{teto
i ako vetrot duva od bregot
kon bilo kade, pove}e vo gradot
ni den ne ostanuvam; a ako
vidi{ brod da isplovuva
na plo{tad javi mi vedna{
tamu }e se vrtkam ~ekaj}i te;
ako nikogo ne poznavame a nas n# znae sekoj
znak e da begame vo drug pravec nekoj.
Dromio od Sirakuza
Ko ~ovek od me~ka vo strav {to bega
begam pred taa {to za ma` me bara sega.
(Izleguva.)
Antifol od Sirakuza
Edinstveno ve{terki ìveat ovde,
zatoa moram da zaminam vedna{;
taa {to ma` svoj me vika,
od du{a za èna ja ne}am. No sestra & li~na
{to tolku ne`na ubavina ja krasi
i odnos smeren, }e me natera{e
za malku predavnik svoj da stanam;
vo luwite bo`ji nad mene da ne se krenat
}e se oglu{am na pesnata od taa sirena.
(Vleguva Anxelo so |erdanot.)
Anxelo
Gospodine Antifol.
Antifol od Sirakuza
Da, taka se vikam.
Anxelo
Znam, znam, gospodine. Eve go |erdanot.
Mislev da go donesam kaj Bodlikavo prase
no ne be{e gotov pa se zadràv.
Antifol od Sirakuza
[to sakate da storam so nego?
Anxelo
Va{a volja. Za vas go pravev.
Antifol od Sirakuza
Za mene, gospodine?
Ne sum go pora~al.
Anxelo
Ne edna{, ne dvapati, tuku stopati.
Odete doma, izraduvajte ja èna vi,
a negde po ve~era }e svratam
parite da gi primam za |erdanot.
Antifol od Sirakuza
Poarno sega primete gi
oti ni |erdan ni pari }e vidite.
Anxelo
Ba{ ste duhovit gospodine, zbogum.
(Izleguva).
122 Vilijam [EKSPIR
Antifol od Sirakuza
Ne znam {to da mislam za s# ova
no edno sigurno znam: bi bil golema glu-
perda
da odbijam vaka ponuden |erdan,
ovde za nikogo nema zima
{tom darovi zlatni po ulici ima
Po Dromio odam sega na plo{tadot
ako na{ol brod, da begame od gradot.
Trgovecot
U{te za Duhovi rokot iste~e,
no jas mnogu ne navaluvav;
i ne bi ni sega no ete, zaminuvam
za Persija a parite mi trebaat
za pat; zatoa vedna{ isplati mi
ili xandarov }e te apsi.
Anxelo
Istata suma {to ti ja dolàm
ja imam za primawe od Antifol;
ba{ preeska pred da te sretnam
mu go dadov |erdanot a vo pet satot
toj treba da mi plati. Te molam,
zatoa, da pojdeme do domot negov
kaj{to, so blagodarnost, dolgot
}e ti go vratam.
(Doa|aat Antifol i Dromio od Efes)
Xandarot
Ne ma~ete se, eve go, gospodinot, doa|a.
Antifol od Efes
Jas odam doma kaj zlatarot, a ti
kupi jaè; toa e podarok za èna mi
i nejzinata banda {to mi zatvorija
denes vratata pred nos. No, sre}a
eve go zlatarot. Sepak trkni,
kupi jaè i doma donesi mi go.
Dromio od Efes
Toa jaè stopati niv }e gi jaòsa.
(Zaminuva.)
Antifol od Efes
Samo ludak moè da se potpre na vas;
vetiv deka vie so |erdanot }e dojdete
no ni |erdan vidovme ni zlatar. înam
pomislivte qubovta n& e so |erdan
vrzana pa zatoa, gospodine,
ne povelavte da dojdete.
Anxelo
[egata nastrana, eve vi potvrda
za teìnata na |erdanot do gram,
za finosta na zlatoto i cenata za raka
{to zaedno ~inat tri dukati pove}e
od dolgot moj kon gospodinot. Ve molam,
vedna{ da mu isplatite; toj zaminuva
na more i samo ova tuka go zadrùva.
Antifol od Efes
Ne nosam pari so sebe a i imam
rabota v grad. Gospodine, bidete
dobar, odvedete go tu|inecot kaj mene
doma, odnesete go |erdanot, a ène mi,
po priemot vedna{ }e vi plati; moèbi
i jas }e stignam dotoga{.
Anxelo
Toga{ |erdanot dajte & go vie.
Antifol od Efes
Ne, odnesete go vie; moè }e zadocnam.
în ÊTVRTI

Scena 1
(Doa|aat Trgovec, Anxelo i Xandar.)
124 Vilijam [EKSPIR
Anxelo
Dobro, gospodine neka e taka. Go
imate li |erdanot kaj vas?
Antifol od Efes
Jas go nemam,
no veruvam deka vie go imate inaku
bez pari }e se vratite od kaj mene.
Anxelo
Najseriozno ve molam, gospodine
da mi go dadete |erdanot; i vremeto
i veterot se povolni za gospodinov
kaj{to ne moè da isplovi samo zaradi
mene.
Antifol od Efes
Boè! Zarem sakate vaka
da go opravdate va{eto nedoa|awe
vo Bodlikavo prase? Mesto
jas da ve koram za nedostojnosta
vie ovde mi se prepravate kako èna.
Trgovecot
Vremeto vrvi. te molam, gospodine,
svr{i so ova.
Anxelo
Gledate deka sum vo maka. \erdanot!
Antifol od Efes
Dajte & go na èna mi pa }e vi platam.
Anxelo
Znaete deka pred malku vi go dadov.
Ispratete go ili ispratete me so
potvrda nekakva.
Antifol od Efes
E, sega navistina preteravte;
kamo |erdanot da go vidam.
Trgovecot
Vremeto mi e skapo. Kaète,
gospodine, }e pla}ate ili ne?
Ako ne pla}ate toga{ na xandarov
go predavam.
Antifol od Efes
Da vi platam? [to da vi platam?
Anxelo
Parite {to mi gi dolìte za |erdanot.
Antifol od Efes
]e vi platam ako |erdanot mi go dadete.
Anxelo
Vi go dadov pred polovina ~as.
Antifol od Efes
Ni{to ne mi dadovte;
velej}i go ova mnogu me navreduvate.
Anxelo
A vie u{te pove}e, gospodine, odre~uvaj}i.
Pomislete samo, kolku ova mi {teti
na ugledot.
Trgovecot
Na moja tu`ba,xandare, apsi go.
Xandarot
Sekako,
vo ime na vojvodata, sledete me.
Anxelo
E, tuka ve}e nema mrdawe;
ili platete za mene ili
xandarov, na moja tu`ba, }e ve apsi.
Antifol od Efes
Da platam za ona {to ne go primiv?
Apsi me, glupaku, ako smee{.
Anxelo
Eve ti pla}a, xandaru. Apsi go!
Ni bratot roden ne bi po{tedil
vaka bezobrazno da me uniì.
Xandarot
Ve apsam, gospodine. Tu`bata ja ~uvte.
Antifol od Efes
Do pla}aweto na otkupot, se pokoruvam,
no za ova ne }e moè{, siwore,
da plati{ ni so seto zlato od du}anot.
Anxelo
Ubeden sum gospodine deka ìv rezil
}e stane{ vo Efes. Pravdata znam
e na moja strana.
(Doa|a Dromio od Sirakuza od kaj
pristani{teto.)
Dromio od Sirakuza
Gospodaru, eden brod od Epidamno
~eka samo stopanot da se ka~i
pa da otplovi. Na{ite pqa~ki
ve}e gi tovariv a kupiv i
maslo,balsam i dobra rakija.
Brodot e spremen, dobar vetar
od kopnoto duva; go ~ekaat u{te
gospodarot, kapetanot i vas.
Antifol od Sirakuza
[to? Lejko luda, ovco glupa!
Koj brod od Epidamno mene me ~eka?
Dromio od Sirakuza
Onoj za koj me prativte da go najdam
i za plovidba na{a da uplatam.
Antifol od Efes
Robu pijan, po jaè te prativ
i u{te ti kaàv zo{to mi treba.
Dromio od Sirakuza
Po jaè za besewe moèbi.
Gospodine, me prativte po brod na
pristani{te.
Antifol od Efes
Ova drugpat }e go ras~istam so tebe
i }e gi nau~am u{ite da slu{aat
dobro; a sega, gadu, mar{ kaj Adrijana,
daj & go klu~ot i kaì & deka
vo kov~egot poslan so turski diftik
ima }ese so dukati; neka mi go prati.
Kaì & deka sum uapsen na ulica
a so toa otkupot }e se plati.
A sega trk, robu! Napred, xandaru,
duri ne stigne }eseto, vodime v zatvor.
(Zaminuvaat site osven Dromio od Sir-
akuza.)
Dromio od Sirakuza
Kaj Adrijna, - ba{ tamu ru~avme,
a tamu onaa kaca tvrde{e
deka sum & ma`! No mislam deka
e predebela za pregratkata moja.
Tamu moram iako me vle~e du{a,
slugata mora gospodarot da go slu{a!

126 Vilijam [EKSPIR
Scena 2
(Doa|a Adrijana i Lu~ijana.)
Adrijana
[to? Lu~ijana, i te zaveduval?
Mu vide li jasno v o~i deka te
posakuva? Kaì mi, re~i da ili ne,
be{e li crven ili bled, go misle{e
li toa ili seto be{e blef? Zboruvaj
za odsjajot na lik {to mu {eta
od meteorite v srce {to mu svetat.
Lu~ijana
Prvin odre~e deka na nego ima{ pravo.
Adrijana
A koe pravo ne mi odrekol vragot?
Lu~ijana
Potoa se zakolna deka stranec e vo gradot,
Adrijana
U{te i ~esno se zakolnal gadot.
Lu~ijana
Potoa mu zboruvav za tebe.
Adrijana
I?
Lu~ijana
Qubovta {to ja barav za tebe
toj od mene ja bara{e za sebe.
Adrijana
I zboruvaj so {to proba da te losti?
Lu~ijana
So zborovi strasni, {to, boè me prosti,
iskreni da bea }e gi cenev bezmerno.
Glavno ubavinata mi ja fale{e, pa re~ta
smerna.
Adrijana
[to? Taka fino pqampavte?
Lu~ijana
Smiri se, pa }e ti kaàm.
Adrijana
Niti sakam niti pak moàm.
Od ovaa vo druga ne se moè koà,
ulogav e toj, star, surov, gaden,
zloben, alipen, bezobli~en, jaden;
nam}or, {utrak, razvraten do gu{a,
nikakov na telo, poinakov na du{a.
Lu~ijana
Zarem po gadov, toga{, qubomori{ vaka?
Po zloto propadnato nikoj ne podal raka.
Adrijana
Podobro mu mislam od ona {to go velam,
pa taka lo{oto od nego se gubi,
pticata podaleku od gnezdoto civka,
jazikot go kolne, no srceto go qubi.
Dromio od Sirakuza
Trk, kov~egot, }eseto, brzo, ah ~udo!
Lu~ijana
Kaj si go zagubil zdivot?
Dromio od Sirakuza
Tr~av ludo.
Adrijana
Kaj ti e gospodarot? Dali e aren?
Dromio od Siraluza
V aps e, zna~i e aren ko kompir varen.
\avol vo nametka podmolno go zgrabi,
so kameno srce i ~eli~ni zabi,
zmev, furija, nafaka lo{a,
vrag, ne! Polo{o, ~ovek vo volovska koà,
du{kalo, kodo{, temni~i{te edno
{to lu|eto gi sledi po sokaci bedno,
zagar {to te pika vo smrtonosna mamka
pred sudot na vrat da ti navre jamka.
Adrijana
[to e ~oveku? Vo {to e rabotata?
Dromio od Sirakuza
Vo toa {to ne znam,
znam samo deka e v zatvor.
Adrijana
Zatvor veli{? A po ~ija tu`ba?
Dromio od Sirakuza
Po ~ija tu`ba, gospo|o. jas ne znam,
no deka onoj so koàta go apsi, toa znam.
]e mu go platite li otkupot
so parite od turskiot kov~eg?
Adrijana
Odi, donesi gi, sestro.
(Izleguva Lu~ijana.)
Ba{ slu~ka gadna,
a jas ne znam ni koga v dolg padna.
Dromio od Sirakuza
Padna na dolgot i toj
i toj sega go goni
a dolgot e |erdan, slu{ate yvoni?
Adrijana
[to, |erdanot?
Dromio od Sirakuza
Yvon~eto. Znak da odi slugata veren,
be{e dva koga trgnav, sega e eden.
Adrijana
âsovite nanazad odat! Neverojatno!
Dromio od Sirakuza
Ne e, xandar da ve lovi od ~as vo ~as!
Adrijana
Nebare vremeto e dol`nik; gluposti redi{
Dromio od Sirakuza
Vremeto e bankrot.
Dolì pove}e odo{to vredi.
I kradec e; po narodot glas kruì mo}en
vremeto se prikraduva i dewe i no}e.
Dol`nik {tom e i kradec i vlasta u{te da
e tuka,
ete zo{to po ~as nanazad ~uka.
Adrijana
Eve gi parite! Dromio, odi
gospodarot dovedi go kako {to e redno.
Sestro, misla sega mi se rodi,
misla {to me godi i te{i voedno.

128 Vilijam [EKSPIR
Scena 3
Antifol od Sirakuza
Nema nikoj da ne pozdravi
ko da sum niven poznanik star
i sekoj ba{ na ime me vika:
pari mi davaat, me kanat doma,
nekoi na qubeznosta mi blagodarat,
nekoi stoka ko napazar mi nudat;
ba{ sega eden terzija me vikna v du}an mi ja
pokaà svilata za mene {to ja kupil
i vedna{ mi zede merka. Se razbira,
s# e ova privid na fantazijata,
magioni~ari laponski ìveat ovde.
(Vleguva Dromio od Sirakuza.)
Dromio od Sirakuza
Gospodaru, eve go zlatoto po koe
me prativte. [to, zarem slikata
na stariot Adam ja vidoizmenivte?
Antifol od Sirakuza
Kakvo zlato? Na koj Adam misli{?
Dromio od Sirakuza
Ne na onoj {to go ~uva{e rajot
tuku na onoj {to go ~uva zatvorot;
na onaj {to odi vo koà od tele
zaklano vo ~est na zabludeniot sin;
na onoj {to vi se prikrade od zad grb.
Kako crn demon, i ve natera
od sopstvenata sloboda da se li{ite.
Antifol od Sirakuza
Ne te razbiram.
Dromio od Sirakuza
Ne? A zo{to?
Rabotata e mo{ne ednostavna;
mislam na onoj {to e kako vas vo
ko`nena kutija; na ~ovekot,
gospodine, {to umornite gospoda
po ramo gi tapka i gi pra}a
na odmor; na ~ovekot, gospodine,
{to se soàluva nad partalkovcite
i partalite im gi zamenuva so
zatvoreni~ki ali{ta; na ~ovekot
{to poèstoko udira so pendrekot
od bilo koj mavarski xelat.
Antifol od Sirakuza
[to, zarem misli{ na xandar?
Dromio od Sirakuza
Da, gospodine, na zatvorskiot temni~ar;
onoj {to n# vadi pred pravdata {tom
gi prekr{ivme obvrskite; onoj gospodine,
{to mir im posakuva na nemirnite
{to gi vodi v aps.
Antifol od Sirakuza
Slu{aj, mom~e, ostavi gi lunkite.
Kaì, dali nekoj brod trgnuva ve~erva
za edna{ ve}e da zamineme.
Dromio od Sirakuza
U{te pred eden ~as,
gospodine, vi kaàv
deka brodot Nade` trgnuva ve~erva
no toga{ xandarot ve zadrà
i ve natera na brodot Bakne`
da se ka~ite. Eve gi angelite
po koi prativte da ve oslobodat.
Antifol od Sirakuza
ôvekot e mrdnat, a mrdnat sum i jas;
vo vilaetite na prividot lunyame
veruvaj}i deka }e n# spasi
od prisenot nekoja blagoslovena sila.
Metresata
Milo mi e {to ve gledam, gospodine
Antifol; zna~i ste go na{le zlatarot.
Ovoj li |erdan, denes mi go vetivte?
Antifol od Sirakuza
Begaj satano! Ne losti me ve}e!
Dromio od Sirakuza
Gospodaru, ova li e gospo|a Satana?
Antifol od Sirakuza
\avol e taa.
Dromio od Sirakuza
I polo{o, na |avolot |avolica,
sega prepravena ko lesna èna,
a koga èna veli Prokleta da sum boè
se znae deka misliBoè, pretvorime
vo lesna èna. Nekade
e napi{ano deka tie mu se javuvaat
na maòt ko angeli na svetlosta;
svetlosta e od ognot, a ognot pali.
Zna~i, lesnite èni palat, zatoa
nastrana od nea.
Metresata
Gospodine,
vie i va{iot ~ovek ste neobi~no
veseli. Vi se kasnuva ne{to?
Dromio od Sirakuza
Ako kasnuvate, gospodaru, barem
zemete so dolga laìca.
Antifol od Sirakuza
Begaj, satano! So jadewe li me losti{?
Ve{terka si ti i site okolu tebe.
Ti nareduvam da se trgne{!
Metresata
Dajte mi go prstenot moj {to za ru~ek
mi go zedovte ili |erdanot
{to go vetivte za dijamantot moj
pa }e si odam.
Dromio od Sirakuza
Nekoi |avoli baraat samo strugotinki
od nokot, vlakno, slamka, kapka krv,
igli~ka, orev, koska od vi{na; no taa,
podr~na, bara |erdan. Gospodaru,
bidete mudri; ako & go dadete,
|avolot }e go strese |erdanot
od |avolicata i }e n# spa{ka.
Metresata
Ve molam, gospodine,
prstenot dajte mi go ili |erdanot;
se nadevam, nema da me izmamite.
Antifol od Sirakuza
Is~ezni ve{terke. Odime Dromio.
Dromio od Sirakuza
Odi si sueto, veli paunot; toa
i sami go znaete, gospoà.
Metresata
Sega sum sigurna Antifol e lud
inaku nikoga{ vaka ne bi postapil.
Mi zede prsten od ~etirieset dukati
a za nego mi veti |erdan; no sega
seto toa go odre~uva. Pokraj ovaa
ludost nevidena, luda mu be{e
i prikaznata denes za ru~ek
deka doma pred nos mu zatvorile;
verojatno, èna mu, znaej}i mu go ujot,
namerno vratata ja zaklu~ila.
Sega, treba da pobrzam vo domot negov
i da & kaàm na èna mu, deka toj, ko lud,
doma mi vleze i na sila mi go zede
prstenot, vaka e najdobro da storam
~etiriesette dukati da ne mi izgorat.

130 Vilijam [EKSPIR
Scena 4
(Doa|aat Antifol od Efes i temni~ar.)
Antifol od Efes
Ne pla{i, se ~oveku, nema da begam
Pred da odam, site pari }e gi dobie{
za koi sum zatvoren. @ena mi, denes,
ne e ba{ so site i nema lesno
da poveruva deka uapsen sum vo Efes.
No, eve go slugata. Mislam ba{
parite gi nosi. Zdravo mom~e.
Go nosi{ li ona po koe te prativ?
Dromio od Efes
So ova na site }e im platime.
Antifol od Efes
Kade se parite?
Dromio od Efes
Gi dadov gospodaru, za jaèto.
Antifol od Efes
Petstotini dukati, gadu, za edno jaè?
Dromio od Efes
Za nikakvi petstotini dukati ne sum ~ul.
Antifol od Efes
Pa kaì, toga{, po {to te prativ doma?
Dromio od Efes
Po jaè, gospodine, so taa cel se vra}am.
Antifol od Efes
Za taa cel i ova dobredojde ti sledi.
Temni~arot
Bidete trpeliv, gospodine dobar.
Dromio od Efes
Trpeliv treba da sum jas.
mene me }ofkaat.
Temni~arot
Zapri go jazikot, mom~e.
Dromio od Efes
Podobro nego nagovorete go da gi zapre
racete.
Antifol od Efes
Kopile edno bes~uvstvitelno.
Dromio od Efes
Kamo da bev bes~uvstvitelen gospodine.
Sega nema{e da gi ~uvstvuvam udarite va{i.
Antifol od Efes
ûvstvitelen si samo na udari, ba{ kako
magare.
Dromio od Efes
Navistina sum magare; toa ubavo se gleda
po dolgite u{i. Mu sluàm od ~asot
koga se rodiv, a za slu`ba do sega
ne sum dobil ni{to osven }otek. Koga mi
studi so }otek me stopluva, koga mi e
è{ko so }otek me razladuva; ako spijam,
so }otek me razbuduva; ako sedam so }otek
me stanuva; a izleguvam so }otek me ispra}a
a se vra}am so }otek me do~ekuva; }otekot
na grb go nosam ko prosja~ka porodot svoj;
i mislam koga }e me oskati, so nego
}e prosam od porta na porta.
(Doa|aat Adrijana, Lu~ijana, Metresata i
Pin~.)
Antifol od Efes
Odime, eve, èna mi doa|a.
Dromio od Efes
Gospo|o rescipe finem, misli na krajot
ili kako papagal da pretskaàm: Vardi se
od kraj so jaè.
Antifol od Efes
U{te }e mele{?
(Go tepa Dromio.)
Metresata
[to velite sega? Lud li e maòt vi?
Adrijana
Negovata surovost toa go potvrduva.
Doktore Pin~, vie ste vra~ot;
vratete go vo zdrava pamet
pa }e vi dadam s# {to }e posakate.
Lu~ijana
Boè, kolku mra~no, divja~ki me gleda.
Metresata
Gledajte kako se trese, kutriot.
Pin~
Dajte mi raka, da vi go vidam pulsot.
Antifol od Efes
Eve vi raka, neka vi go vidi uvoto.
(Go udira.)
Pin~
Ti nareduvam Satano, vlezena
vo ovoj ~ovek, da go ostavi{
vo vlasta na molitvite sveti
a ti vedna{ vo vilaetot tvoj
na mrakot da pobrza{. Te zakolnuvam so
site nebesni svetci.
Antifol od Efes
Mol~i ve{teru, jas ne sum lud.
Adrijana
Kamo da ne e, zavalijata.
Antifol od Efes
Ova li e bandata? Ovoj li ~ovek
so nam}orest surat piruvale vesel
vo domot moj denes a jas ostanav
zaklu~en nadvor pred vlezot moj
roden, besramnice?
Adrijana
Gospod mi e svedok,
maù, deka ti ru~a{e doma
i deka ako ne izleze{e, ni
kletvive ne }e gi doìvee{e
ni javniot sram,
Antifol od Efes
Ru~av doma? [to veli{ na ova podlecu?
Dromio od Efes
Raka na srce gospodaru, ne ru~avte doma.
Antifol od Efes
Dali mi be{e zaklu~eno doma i
i dali ostanav nadvor?
Dromio od Efes
[to e pravo gospodaru, vi be{e zaklu~eno a
vie ostanavte nadvor.
Antifol od Efes
I neli taa me poniùva{e?
132 Vilijam [EKSPIR
Dromio od Efes
I taa ve poniùva{e gospodaru.
Antifol od Efes
I neli nejzinata skuginka si igra{e majtap
so mene, neli me prezre?
Dromio od Efes
I nejzinata sluginka si igra{e
majtap so vas, i ve napravi majmun.
Antifol od Efes
I neli besen zaminav od tamu?
Dromio od Efes
I besen zaminavte, ìmi krstot.
Koskive moi najdobro znaat
deka po niv besot go isturivte.
Adrijana
Treba li vaka da mu popu{ta
pred navalata negova razmirena.
Pin~
Sigurno. Mom~evo mu go znae ujot,
i popu{taj}i mu, go smiruva.
Antifol od Efes
Ti go natera zlatarot da me apsi.
Adrijana
Se kolnam deka pari za otkupot
po Dromio ti prativ.
Dromio od Efes
Pari po mene? Moèbi dobra volja
pratila no pari gospodaru, sigurno n#.
Antifol od Efes
Ne be{e li kaj nea po }eseto dukati?
Adrijana
Be{e, i jas }eseto mu go dadov.
Lu~ijana
A jas sum svedok deka toa i go stori.
Dromio od Efes
Gospod i jaàrot mi se svedoci
deka samo po jaè bev praten.
Pin~
Gospo|o, i gospodarot i paòt
se ~uknati. Po blediloto na liceto
toa im go gledam. Da gi vrzeme
predlagam i vo nekoja prostorija
temna da gi zatvorime.
Antifol od Efes
Kaì mi,
zo{to mi ja zaklu~i vratata denes?
A zo{to ti uporno tvrdi{
deka }eseto so dukati ne si go primil?
Adrijana
Ne ti ja zaklu~iv vratata, maù moj dobar.
Dromio od Efes
Niti pak jas pari primiv,
gospodaru moj dobar. No edno priznavam,
vratata be{e sigurno zaklu~ena.
Adrijana
Gadu podol, vo dvete raboti laè{ ti.
Antifol od Efes
A ti vo site, bludnice bolna,
{to zdruèna sega so prokletava
banda na op{t prezir me izloì;
no so noktive }e gi iskopam o~ite
la`ni {to sramot moj golem bezobzirno go
gledaat.
Adrijana
Vrzete go, vrzete go,
ne pu{tajte da mi se pribliì.
Pin~
U{te, u{te lu|e! Jak e |avolot vo nego.
Lu~ijana
Kutriot, ba{ izgleda izguben i bled.
Antifol od Efes
[to, da ne sakata da me ubiete?
Temni~aru, zatvorenik sum tvoj,
zarem }e dopu{ti{ da me vodat?
Temni~arot
Pu{tete go! Toj e moj zatvorenik
i nema da vi dozvolam da go vodite.
Pin~
Vrzete go i onoj i toj e lud.
Adrijana
[to ti e xandarska timbo?
Zarem uìva{ gledaj}i go bolniov
kako sam se uniùva?
Temni~arot
Toj e zatvorenik moj. Ako go pu{tam,
dolgot negov }e treba da go platam jas.
Adrijana
]e ti platam jas. Vodi me
kaj doveritelot! [tom sumata mi ja
kaàt, s# }e ti bide natokmeno.
Gospodine doktore, vodete go pravo
doma. O, den baksuzen!
Antifol od Efes
O bludnica baksuzna!
Dromio od Efes
Gospodaru, zaradi vas me vrzaa i mene.
Antifol od Efes
Mol~i podlecu, u{te }e me luti{?
Dromio od Efes
A da ve vrzat za xabe? Nema toga{
da vikate |avol da ve zeme!
Lu~ijana
Bog da ~uva i da brani! Kutrite,
kolku besmisleno zboruvaat.
Adrijana
Vodete gi! Sestro ti dojdi so mene.
Kaì mi po ~ija tu`ba e uapsen?
(Zaminuvaat Pin~ i pomo{nicite, vodej}i
gi Antifol i Dromio od Efes.)
Temni~arot
Po tu`ba na nekoj zlatar Anxelo.
Go znaete?
Adrijana
Go znam. Kolkava e sumata?
Temni~arot
Dveste dukati.
Adrijana
Za {to e dadena?
134 Vilijam [EKSPIR
Temni~arot
Za nekoj |erdan {to ma` vi od nego go zel.
Adrijana
To~no e deka |erdan mi veti
no nikoga{ ne sum go primila.
Metresata
Otkako ma` vi deneska, siot besen,
dojde kaj mene i prstenot mi go zede,
onoj prsten {to sega mu go vidov na raka,
vedna{ potoa go sretnav so |erdanot.
Adrijana
Moè da e taka. No jas ne go dobiv.
Temni~aru, odvedi me sega kaj zlatarot
sakam sama da ja ~ujam vistinata.
(Doa|aat Antifol i Dromio od Sirakuza
so izvadeni me~ovi.)
Lu~ijana
Boè pomoì, slobodni se pak!
Adrijana
So goli me~evi napa|aat! Da vikame
za pomo{ povtorno da gi vrzat.
Temni~arot
Ne, da begame. ]e n# ubijat!
(Begaat upla{eni.)
Antifol od Sirakuza
Ve{terkive gledam od me~ se pla{at.
Dromio od Sirakuza
Pred malku saka{e da vi bide èna
a sega pobegna od vas.
Antifol od Sirakuza
Trk do Kentaur!
Donesi gi pqa~kite! Znam deka
samo na brod }e bideme sigurni.
Dromio od Sirakuza
[teta {to mora da zamineme.
Siguren sum deka lu|eto ovde
nikakvo zlo nema da ni storat.
Gledate kolku u~tivo ni se obra}aat,
zlato ni davaat. Mislam deka se
odli~en narod i da ne e onaa kaca
meso {to me saka za ma`, bi moèl,
pretvoren vo ve{ter da ostanam
ovde za sekoga{.
Antifol od Sirakuza
Cel grad da mi go dadat ni den pove}e ne
ostanuvam ovde
ni edna edinstvena no}. Zatoa,
brzni, pqa~kite da gi natovarime.

Anxelo
@al mi e gospodine {to ve zadràv
no, ~esen zbor, |erdanot toj go primi
iako najbes~esno potoa odre~e.
Trgovecot
Kakov glas go bie vo gradov?
Anxelo
Mnogu visok mu e gospodine ugledot,
doverbata vo zborot negov bezgrani~na,
sakan od sekogo, site go smetaat
za prv gra|anin, Vo mestovo,
zborot negov vredi pove}e od
celo bogatstvo moe.
Trgovecot
Potivko ~inam odonde doa|a.
(Doa|aat Antifol i Dromio od Sirakuza.)
Anxelo
Ete, i |erdanot mu e okolu vrat
a najbesramno se zakolna deka go nema.
Gospodine, dojdete, }e zboruvam
so nego. Siwor Antifol, se ~udam
so kakva cel me donesovte i s#
donesovte na vakvo derexe odre~uvaj}i
|erdanot od mene iako sega
otvoreno i javno go nosite?
Osven tu`bata, sramot i zatvorot
na koi {to nepotrebno se izloùvate
mu nanesovte zlo i na ovoj moj
~estit prijatel, koj, samo zaradi
nedorazbiraweto na{e, ne krena edra
i ne otplovi denes na more. Ovoj
|erdan od mene go primivte.
Go odre~uvate li toa?
Antifol od Sirakuza
Se razbira deka go primiv i
toa nikoga{ ne sum go odrekol.
Anxelo
Go odrekovte, gospodine, i toa so kletva?
Antifol od Sirakuza
A koj ~ul deka sum odrekol so kletva?
Trgovecot
U{ive moi, znae{ oti te ~uja.
Sram da ti e! [teta e {to
ìvee{ i se dviì{ me|u ~esni lu|e.
Antifol od Sirakuza
Gad si ti {to vaka me kleveti{
vedna{ ovde, ~esta i ugledot moj
}e go odbranam ako smee{
pred me~ov da mi izleze{.
Trgovecot
Smeam oti te smetam za nikakvec.
(Gi vadat me~evite. Doa|aat Adrijana,
Lu~ijana, Metresata i drugi)
în PETTI
Scena 1
(Doa|aat Anxelo i trgovecot.)
136 Vilijam [EKSPIR
Adrijana
Stojte! Ne povreduvajte go, ìvi
boga, toj e lud; poleka nekoj
me~ot neka mu go zeme; i Dromio
vrzete go! Nosete gi pravo
kaj mene doma.
Dromio od Sirakuza
Begaj, gospodaru, begaj,
da vlezeme vo ku}ava, ìvi vera;
se ~ini e nekoja opatija; brgu
vnatre ili koàta na stap n&
otide.
(Antifol i Dromio od Sirakuza vleguvaat
vo opatijata.
Doa|a Emilija, igumenijata.)
Igumenijata
Smirete se , lu|e kaj odite?
Adrijana
Da go odvedeme mojot jaden, razmiren
ma`; da vlezeme nenadno, nabrzina
da go vrzeme i pravo doma.
Anxelo
Znaev deka ne{to mu fali.
Trgovecot
@al mi e {to izvadiv me~ na nego.
Igumenijata
Od koga e toj vo vakva sostojba?
Adrijana
Cela nedela e stemnet, taèn i lut,
poinakov sosem, kako da e drug ~ovek,
no, s# do poladnevo negovata
voznemirenost go nema{e prejdeno
stepenot na ludilo.
Igumenijata
Da ne mu potonale site gemii
na more? Blizok nekoj da ne mu
umrel? Da ne okoto ne{to
mu go nateralo srceto vo
nezakonska vrska, grev poznat
kaj pomladite {to o~ite svoi
im dozvoluvaat pregolema
sloboda? Koja od
makive nego go ma~i?
Adrijana
Niedna,
osven poslednata moèbi; edna
metresa ~estopati od doma go vade{e.
Igumenijata
Za toa treba{e ~esto da go kori{.
Adrijana
Toa i go pravev.
Igumenijata
No, nedovolno strogo.
Adrijana
Kolku {to skromnosta mi dozvoluva{e.
Igumenijata
Zna~i tajno.
Adrijana
I pred dru{tvo, isto taka.
Igumenijata
Da, no nedovolno.
Adrijana
Toa be{e na{ postojan predmet na
razgovor; ne moè{e da zaspie oti
za toa mu zboruvav; na jadewe samo
mu prefrlav; nasamo, samo za toa
pqampav, a ~esto i vo dru{tvo;
nieden mig ne pominuva{e a da ne mu
re~am na kolkav rezil n# izloùva.
Igumenijata
Zatoa na krajot ~ovekot poludel.
Otrovniot prekor na qubomornata èna
poopasno true od pobesneto ku~e.
Prekorite tvoi go ostavija bez son
i zatoa sega matna mu e glavata;
Veli{, so kavgi mu ja za~inuva{ hranata
no nemirni obroci go vlo{uvaat varaweto
i ottkuka se koti ognot na treskata.
A {to e treskata ako ne nastap na ludilo?
U{te veli{, so raspraviite tvoi
zabavata si mu ja rasipuvala ti;
no znaj, bez razonoda, ~ovekot go ~eka
poti{tenost samo ma~na, te{ka taga,
rodnina bliska na o~ajot neute{liv
{to verno go sledat bolestite lo{i,
du{mani mo}ni na ìvotot. Bez odmor,
zabava i mir vo jadeweto duri
i yver nekoj bi poludel. Zna~i,
tvoite qubomorni napadi
go oteraa maòt ti vo ludilo.
Lu~ijana
Prekorot nejzin sekoga{ bil blag
kon odnosot negov grub i surov.
[to trpi{ ukori a ne odgovara{?
Adrijana
Me pottikna da se preispitam.
Vlezete lu|e i odvedete go.
Igumenijata
Stojte, vi zabranuvam, ova e moj dom.
Adrijana
Toga{ slugite va{i neka go dovedat.
Igumenijata
Ne. Svetili{tevo mu e
pribeì{te i toa }e go ~uva od va{ite race
s# duri povtorno ne go donesat vo svest
ili pak naporot ne se pokaè zaluden:
Adrijana
Jas }e go neguvam maòt moj,
}e bdeam nad nego dodeka e bolen,
toa mi e dol`nost, a za dol`nosta
takva dovolna sum samata jas;
zatoa daj mi go da go nosam doma.
Igumenijata
Bidi trpeliva oti ne go zema{ ma` ti,
s# dodeka ne gi upotrebam
proverenite sredstva: napivki
iscelitelni, lekovi, molitvi
sveti i od nego ne napravam
povtorno ~ovek prav. Toa e del
od zakletvata moja, od dol`nosta
milosrdna na mojot red; zatoa
odi, ostavi mi go.
Adrijana
Ne. Ne doa|a vo predvid ovde da go
ostavam, a i na va{ata svetlost
n# i prili~i ma` od èna da razdeluvate.
Igumenijata
Smiri se i odi.
Ve}e ti rekov deka ne go dobiva{.
(Vleguva vo opatijata.)
Lu~ijana
]e mora{ na vojvodata da mu se poàli{.
Adrijana
Odime, }e padnam na kolena pred nego
i ne stanuvam duri solzite i
molitvite moi ne ja podbodnat
negovata milost da dojde li~no
138 Vilijam [EKSPIR
i so sila da go odzeme maòt mi
od igumenijata.
Trgovecot
Sega e blizu pet. Naskoro li~no
vojvodata }e pomine od ovde
na patot svoj kon dolinata na àlta
predelot {tur na smrtta i mrakot
smesten zad grobjeto na opatijava.
Anxelo
A zo{to doa|a?
Trgovecot
Da prisustvuva
na javnoto pogubuvawe na eden
ugleden trgovec od Sirakuza
koj{to, denes, za àl, pristignal
vo zalivot kr{ej}i go na toj na~in
redot i zakon na ovoj grad.
Anxelo
Eve doa|aat; }e prisustvuvame
na negovata smrt.
Lu~ijana
Klekni pred
vojvodata pred da ja mine opatijata.
Vojvodata
U{te edna{ objavete javno
deka nema da umre ako nekoj
ja plati sumata za nego. Ova e
posledno {to moè da napravime.
Adrijana
Pravda, vojvodo, baram od
igumenijata.
Vojvodata
Taa e doblesna i sveta èna
ne veruvam deka ne{to vi zgre{ila.
Adrijana
Ve molam, gospodaru, poslu{ajte me:
Antifol, mojot ma`, kogo so va{
blagoslov gospodar go storiv
na sebe i na s# {to imam jas,
na ovoj lo{ den nalet na ludilo
go razmiri i toj nasilni~ki
izleze na ulica zaedno so
slugata svoj, poluden ko nego,
i mnogu pakosti po lu|eto storija
v ku}i vleguvaj}i im; zemaa prsteni
nakit i s# drugo {to na besot negov
mu se bendisa. Edna{ uspeav
da go vrzam i da go pratam
doma, a jas otidov da gi platam
{tetite od gnevot negov predizvikani.
Vo me|uvreme, ne znam so koja sila
toj se oslobodi od tie {to go ~uvaa
i zaedno so negoviot ulav sluga
n# sretnaa gnevni i so goli me~evi
se frlija na nas da ne kolat.
Pobegnavme za sre}a, a potoa,
koga nova pomo{ prisobravme,
se vrativme po niv da gi vrzeme.
Toga{ tie vlegoa vo opatijava.
Se obidovme po niv da vlezeme
no igumenijata ne saka da n# pu{ti
ni ja zatvori vratata i ne ostava
da go izvle~eme ottamu niti pak
& e po volja da n& go predade
sama. Zatoa, vojvodo mo}en,
naredi da n& go predadat za
pomo{ta nu`na da im ja ukaème.
Vojvodata
Ma` ti mi sluèl mnogu vojni
i toga{ kneèvski zbor dadov
koga edna{ }e go zeme{ za gospodar
na postelata tvoja }e gi uìva toj
site dobra {to eden vojvoda
moè da gi pruì. Nekoj neka,
sega, tropne na vratata od
opatijata i neka ja vikne
igumenijata ovde. Ne mrdam
nikade pred da go re{am ova.
(Doa|a eden sluga.)
Slugata
Gospo|o, gospo|o, spasuvajte se!
Gospodarot moj i paòt negov
se oslobodija; site sluginki po red
gi ispotepaa, go vrzaa doktorot
i bradata cela mu ja podgorija
so glamni; {tom }e se zapale{e
vedna{ ja gasea frlaj}i mu
kofi valkana voda v lice.
Sega gospodarot za trpenie
mu zboruva a paòt negov
so noìci go striè Pin~a ko da e
prle; i ako vedna{ ne ispratite
pomo{ mislam deka naskoro
}e go ispratat na nebo.
Adrijana
Tikvar!
Gospodarot tvoj i paòt negov
se ovde; seto {to go kaà
najgnasna e laga.
Slugata
Gospo|o, se kolnam, vistinata
ja zboruvam;
odvaj edna{ ako sum se izdi{al
od migot koga ova go vidov. Toj glasno
ve priziva i sve~eno se kolne
deka ako ve fati, liceto }e vi go
sma~ka i }e ve izobli~i.
(Glasovi od nadvor.)
Begajte, gospo|o, go slu{am, begajte vi
velam!
Vojvodata
Zastanete do mene i ne pla{ete se,
Straà! [titete ja so helebardite.
Adrijana
Lele! Pa toa e ma` mi; ìvi ste
svedoci deka nevidliv ottuka projde;
samo pred malku vleze vo opatijata
a sega e onde. Toa razumot ~ove~ki
ne moè da go sfati.
(Vleguvaat Antifol i Dromio od Efes.)
Antifol od Efes
Pravda, vojvodo velik, pravda dajte mi,
za deloto {to go storiv za vas
koga vo bojot ve op~ekoriv
i gi primiv ranite mesto vas;
za krvta barem {to ja zagubiv
toga{, sega pravda dajte mi!
Egeon
Stravot od smrtta ako sosem
ne me zaslepi toga{ go gledam
sin mi Antifol, a onoj do nego
e Dromio.
Antifol od Efes
Pravda, mil moj knezu,
pravda protiv ènata! Onaa {to ti
za sopruga mi ja dade a taa
me izrezili stra{no, me poniì
najpogano. Nesfatlivo, nepojmlivo
zlo taa denes mi nanese.
Vojvodata
Kaì kakvo i pravda }e dobie{.
Antifol od Efes
Denes, vojvodo, mi ja zaklu~i
vratata i taa so nekolku
razbojnici blude{e doma.
Vojvodata
Teòk grev! Kaì, go stori li ova?
Adrijana
Ne, gospodaru. jas, toj i sestra mi
denes zaedno ru~avme doma. Se kolnam
so lagi te{ki toj sega me tovari.
140 Vilijam [EKSPIR
Lu~ijana
Ni videlo da imam ni son, gospodaru
ako vistinata ne vi ja kaà.
Anxelo
La`gi! Dvete se kolnat la`no,
barem za ova ludakov so pravo gi
obvinuva.
Antifol od Efes
Gospodaru, sosem sum
pri sebe i dobro znam {to zboruvam;
pijan ne sum, ne sum ni mamuren,
niti pak gneven bes podmolno me grize,
iako od makive bi se mrdnal i
poizdr`liv. Ovaa èna, denes
za ru~ek vratata mi ja zatvori
pred nos; zlatarov da ne e vo sojuz
so nea moè ova da go potvrdi za{to
ba{ toga{ be{e so mene a potoa
se razdelivme, a toj otide po
|erdanot {to treba{e da mi go donese
vo Bodlikavo prase kaj{to otidov
jas da ru~am zaedno so Baltazar.
Ru~avme {to ru~avme no ni trag
vidovme ni glas ~uvme od zlatarot.
Zatoa otidov da go baram. Go sretnav
na ulica vo dru{tvo so onoj gospodin.
Tuka toj la`no se zakolna deka
|erdanot od nego sum go primil
a bog mi e svedok deka ne e taka.
Zaradi toa, na negova tu`ba
eden xandar me uapsi. Se pokoriv
i go prati paòt doma po dukati
potrebni za otkup no toj bez niv
se vrati. Potoa go zamoliv
temni~arot da dojde so mene doma.
Po pat ja sretnav èna mi, sestra &
celava surija podli zagovornici;
so niv be{e eden krvopien gad
po ime Pin~, xuxe edno nikakvo,
nekakov si nadrilekar, magioni~ar,
gata~, celiot ispien, partalav,
pla{ilo edno suvo, ìv kostur.
Ovoj podol rob se nafati da gi tera
besovite od mene, mi se vnese v lice
i odedna{ vikna deka |avolot
e vo mene. Potoa cela orda
se xitna na mene, me vrzaa i me
piknaa vo temniot agol od mojata
vizba zaedno so paòt moj, vrzani
eden za drug. Tamu n# ostavija
da crkneme se dodeka ne uspeav
da go pregrizam jaèto so zabi
i da se oslobodam. Ottamu doa|am
i ve molam da mi ovozmoìte
pravo vamu kaj visosta va{a
polno zadovoluvawe za sramot
i navredite te{ki {to gi jadov.
Anxelo
Gospodaru, moàm da potvrdam
za nego deka ne ru~a{e doma i deka
vratata mu be{e zaklu~ena.
Vojvodata
A dali primi |erdan od tebe ili ne?
Anxelo
Primi, gospodaru. Koga vleze ovde
mu go vidoa lu|eto obesen na vrat.
Trgovecot
I jas moàm da se zakolnam deka
u{ive te ~uja koga prizna
deka |erdanot si go primil od
gospodinov otkako pred toa,
na plo{tad, go tvrde{e obratnoto
na {to jas ti izvadiv me~. Potoa
pobegna vo ovaa opatija
od kaj{to, priznavam, po nekoe
~udo nevideno izleze.
Antifol od Efes
Nikoga{ ne sum vlegol vo opatijava,
nikoga{ me~ ne si izvadil na mene
nikoga{ |erdanot ne sum go videl.
Se kolnam, la`no me tovarite.
Vojvodata
Ova e nekoj ma|epsan krug, ~inam
site ste piele od peharot na Kirk.
Da go zatvorevte vo ovaa opatija
toj s# u{te vo opatijata }e be{e.
Da e lud, nema{e vaka prisebno da
zboruva. Velite ru~al doma
a zlatarot toa go odre~uva.
Mom~e, {to veli{ ti na ova?
Dromio od Efes
Gospodaru,
toj ru~a{e kaj nea vo Bodlikavo prase.
Metresata
To~no, i prstenot toga{ mi go zede.
Antifol od Efes
Taka e, gospodaru, prstenot e nejzin.
Vojvodata
Go vide li nego da vleguva vo opatijata?
Metresata
Ko {to ve gledam sega vas, gospodaru.
Vojvodata
Ba{, ~udno: viknete ja igumenijata.
Site ste so lunki, sosem poludeni.
(Eden od straàta odi po igumenijata.)
Egeon
Najsvetol vojvodo, molam za zbor.
Mi se ~ini deka gledam prijatel
{to }e ja plati sumata za mene
i }e me spasi.
Vojvodata
Slobodno zboruvaj Sirakuànine,
kaì {to saka{.
Egeon
Zarem vie ne ste Antifol, gospodine,
a ovoj va{ pa` neli e Dromio?
Dromio od Efes
Do preeska, gospodine, mu bev
samo vrzan pa` no toj, spolaj mu,
go pregriza jaèto i sega sum
pak Dromio, odvrzan ~ovek.
Egeon
Siguren sum deka obajcata me pomnite.
Dromio od Efes
Po vas gospodine, se pomnime
samo samite sebe za{to do pred
malku bevme vrzani ba{ kako vas.
[to e, da ne ste i vie eden
od mu{teriite na Pin~?
Egeon
Ne gledajte me taka ~udno.
Vie dobro me poznavate.
Antifol od Efes
Nikoga{ ne ve imame videno vo ìvotot.
Egeon
O, tagata znam me izmenila
od na{ata posledna sredba a
~asovite na griì so grubata
raka na vremeto mi ispi{aa
~udni crti na lice. Barem kaì,
mi go poznava{ glasot?
Antifol od Efes
Ne.
Egeon
A ti Dromio?
142 Vilijam [EKSPIR
Dromio od Efes
Ne, gospodine, navistina ne.
Egeon
Znam deka go poznava{.
Dromio od Efes
A jas znam deka ne e taka.
Vie zatoa ste vrzani za da
veruvate vo ona {to drugite
vi go odre~uvaat.
Egeon
Ni glasot ne mi go poznava{?
O, bezmilosno vreme! Vo ovie sedum
kratki godini
se ~ini, do tolku jazikot mi go
osakati {to i mojot edinec sin
ne mi ja poznava neskladnata
boja na mojot ra{timan glas.
Sepak, iako liceto izbrazdeno
od griì ne se gleda sega
od zimskiot sneg {to sokot ìvoten
go cica, a kanalite na krvta
smrznati se do negde, jas s# u{te
imam vo predve~erov na ìvotot
pomnewe dobro i u{i verni.
Svedocive stari, nevozmo`no e
da gre{am, mi velat ba{ sega
deka ti si sinot moj Antifol.
Antifol od Efes
Nikoga{ go nemam videno svojot tatko.
Egeon
No pred sedum godini vo Sirakuza
se razdelivme, toa mora da go pomni{.
Ili moèbi sega, gledaj}i mi ja
sostojbata od tatka si se srami{.
Antifol od Efes
Vojvodata i site ovde {to me znaat
}e svedo~at deka ne ste vo pravo,
vo ìvotot ne sum bil vo Sirakuza.
Vojvodata
Sirakuànine, Antifol e moj
{titenik ve}e dvaeset godini
i za toa vreme, ti tvrdam, toj
voop{to ne stapnal vo Sirakuza.
Gledam starosta i opasnosta
pred smrtta sosem te izmestile.
(Doa|aat Emilija, Antifol i Dromio od
Sirakuza.)
Igumenijata
Vojvodo mo}en, pogledaj go ~ovekot
komu tolku zla mu se naneseni.
(Site se sobiraat okolu niv.)
Adrijana
Dva maà gledam ili o~ive me laàt.
Vojvodata
Dvajca od lu|evo se duhovi
na drugite dvajca. Koj e priroden
~ovek a koj duh? Znae li nekoj?
Dromio od Sirakuza
Jas sum gospodaru, Dromio.
naredi mu da si odi.
Drmio od Efes
Jas sum gospodaru, Dromio.
Ve molam, ne terajte me od ovde.
Antifol od Sirakuza
Zarem ne si ti Egeon ili barem
duhot negov?
Dromio od Sirakuza
O, gospodaru moj star, koj go vrzal
nego vaka?
Igumenijata
Koj i da go vrzal, jas }e go oslobodam
i ma` }e dobijam osloboduvaj}i go.
Zboruvaj Egeon star, ti li si
~ovekot {to edna{ ima{e èna
po ime Emilija {to dva li~ni sina
ti rodi? O, ako si toj ist Egeon
zboruvaj & toga{ na istata stara
Emilija.
Egeon
Ako ova ne e son ti si Emilija,
ako si taa, kaì mi kade e onoj sin
{to otplovi so tebe na kobniot splav?
Igumenijata
Lu|eto od Epidamno, nego, mene
i bliznakot Dromio ne zedoa na brod
no, surovite ribari od Korint
na sila gi zedoa so niv sin mi i Dromio
a mene me ostavija so onie od
Epidamno. [to stana potoa so niv,
ne znam a gleda{ i sam kako
zavr{iv jas.
Vojvodata
Prikaznata od utrinava ubavo
se raspletuva. Dvava Antifola
ko jajce na jajce {to si li~at
bra}a se a isto i dvata Dromia.
Taa i brodolomot go pomni.
Ova se roditelite na ovie deca
{to slu~ajno ovde se sretnaa.
Antifol, dali prvobitno dojden
si od Korint.
Antifol od Sirakuza
Ne, gospodaru. Od Sirakuza.
Vojvodata
Zastanete na strana, ne znam
koj e koj.
Antifol od Efes
Jas sum dojden od Korint,
gospodaru moj.
Dromio od Efes
A so nego i jas.
Antifol od Efes
Ne donese ovde onoj silen voin
vojvodata Menafon, va{iot slaven ~i~ko.
Adrijana
Koj od vas dvajca denes ru~a{e
so mene?
Antifol od Sirakuza
Jas, ~estita damo.
Adrijana
Zna~i ti ne mi si ma`?
Antifol
Ne, na toa jas velam ne.
Antifol od Sirakuza
I jas isto taka iako me nare~e ma`.
A ovaa ubava blagorodni~ka,
nejzinata sestra, me nare~e zet.
(Na Lu~ijana.)
Ona {to vi go rekov toga{
se nadevam deka }e go ostvaram
ako s# ova {to go gledam i slu{am
ne e son.
Anxelo
Toa e gospodine |erdanot
{to go dobivte od mene.
144 Vilijam [EKSPIR
Antifol od Sirakuza
To~no, gospodine, ne velam ne.
Antifol od Efes
A ti gospodine, za ovoj |erdan
me uapsi.
Anxelo
To~no gospodine, ne velam ne.
Adrijana
Ti isprativ pari za otkupot
po Dromio, no mislam ne ti gi donese toj.
Dromio od Efes
Ne, ne, po mene ne.
Antifol od Sirakuza
Ova }ese dukati od tebe go primiv
a mi go donese Dromio, mojot pa`.
Gledam deka postojano so drug
pa` sme se sre}avale pa taka
jas sum bil ti, a ti si bil jas;
sega e razbirlivo {to se dojde
do site ovie zabuni.
Antifol od Efes
Dukative gi davam za tatko mi.
Vojvodata
Nepotrebno. Toj e sloboden.
Metresata
Gospodine, mora da mi go dadete
onoj dijamant.
Antifol od Efes
Eve, zemete go. I mnogu
vi blagodaram za gozbata.
Igumenijata
Vojvodo mo}en, poveli sega
vo opatijata, da ja ~ue{ do kraj
prikaznata na{a; i site ovde
{to ste zbrani i {to stradavte
na nekoj na~in od zabunive
pravete mi dru{tvo. Nie prijatno
}e vi se oddolìme. Trieset i tri
godini stradav za vas, sinovi moi,
i duri sega se oslobodiv od
te{koto breme. Vojvodo, maù moj,
sin~iwa moi, vie kalendari
na ra|aweto nivno, povelete na
kr{tevkata i raduvajte se so mene.
Posle tolku dolga taga, takva radost!
Vojvodata
Od s# srce doa|am na proslavata.
Zaminuvaat site osven dvata Dromia i dvata
Antifola.
Dromio od Sirakuza
Gospodaru, da odam da vi gi zemam
pqa~kite od brodot?
Antifol od Efes
Dromio,
kakvi re~e moi pqa~ki
si natovaril na brod?
Dromio od Sirakuza
Onie, gospodaru {to vi bea
ostaveni kaj gazdata vo Kentaur.
Antifol od Sirakuza
Toj mene mi se obra}a. Jas sum
tvojot gospodar, Dromio.
Ajde so nas! Za pqa~kite
podocna }e se pogriìme;
pregrni go brat ti; raduvaj se
so nego.
(Si odat dvata Antifola.)
Dromio od Sirakuza
Ima edna polni~ka prijatelka
vo domot na tvojot gospodar
{to denes, mesto tebe ubavo me
nagosti; taa zna~i, }e mi bide
snaa a ne èna.
Dromio od Efes
Mi se ~ini deka si mi ogledalo
a ne brat; po tebe gledam
deka ne sum ba{ za frlawe.
Vleguvaj! Da im ja vidime proslavata.
Dromio od Sirakuza
Posle tebe, ti si postar.
Dromio od Efes
E, toa ne se znae. Kako da re{ime?
Dromio od Sirakuza
]e frlame ~kurta za toa koj e postar
Dotoga{ ti ima{ prednost.
Dromio od Efes
A ne! Toga{ vaka. Na svet
dojdovme ko brat i brat, zatoa
ramo do ramo }e vlezeme sega
ve}e nikoj napred nema da bega.

The Taming of The Shrew
LICA:
PREDIGRA
Kristofer Slaj, kalajxija
Kr~marka
Gospodar
Lakej, Lovci, Slugi
Glume~ka druìna
KROTEWETO NA OPAKATA
Batista Minola, bogat gra|anin od Padova
Katerina, opakata, postara }erka na Batista
Petru~io, gospodin od Verona, prosec na Katerina
Grumio, li~en sluga na Petru~io
Kertis, glaven sluga na Petru~io vo negovata ku}a na selo
Kroja~
Trgovec
Bjanka, pomalata }erka na Batista
Gremio, bogat, star gra|anin na Padova, prosec na Bjanka
Hortenzio, gospodin od Padova, prosec na Bjanka
Lu~enco, gospodin od Piza, prosec na Bjanka
Tranio, li~en sluga na Lu~enco
Biondelo, sluga na Lu~enco
Vin~enco, bogat gra|anin na Piza, tatko na Lu~enco
U~itel od Mantova
Vdovica
Slugi na Batista

Kroteweto na opakata ne e najdobrata komedija na [ekspir no sigurno deka e
edna od najuspe{nite ako ne i najuspe{na. Napi{ana e, najverojatno, pome|u 1592 i 1594
godina, a prvpat pe~atena vo izdanieto od 1623 godina. Postojat mnogu dilemi okolu izvor-
nosta na tekstot. Nekoi kriti~ari smetaat deka Kroteweto na opakata e prerabotka na
edna postara piesa od nepoznat avtor pod naslov Opakata, a drugi deka i postarata verzija
e napi{ana od [ekspir no, po obi~ajot {to toga{ vladeel, divo pe~atena i vo mnogu ne{ta
iskasapena.
Komedijata se sostoi od tri dela, razli~ni po sodrìna koi me|usebno se ispreple-
tuvaat: prviot del e nedovr{enata i zaboravena prikazna za pijanicata Slaj koj{to, izma-
men, smeta deka se razbudil kako velmoà pa gleda pretstava za kroteweto na edna opaka
èna. Interesno e kako bi se razvivala ovaa prikazna ponatamu, osobeno {to, koristej}i se
so postari dramatur{ki sredstva, avtorot imal mo`nost, od pristojna distanca, postojano
da go komentira razvojot na nastanite vo sopstvenoto delo. Za àl, osven edno upa|awe
na Slaj i toa mo{ne efektno, ponatamu s# se ostava na imaginacijata na reìserot. Vto-
rata, klu~na prikazna, e vrzana so kroteweto na opakata Katerina od strana na krotitelot
Petru~io, edna ne mnogu izvorna tema, no mo{ne korisna po odnos na razmisluvawata za
brakot i qubovta. Tretata prikazna, vsu{nost, podzapletot vo tekstot, e vrzana so Bjanka,
sestrata na Katerina i nejzinite dodvoruva~i.
Efektot od me{aweto na ovie tri prikazni vo edna e pove}e od o~igleden: divata,
gruba, neizdelkana farsa pretvorena e vo bujna komedija vo ~ija sr` leàt razli~nite
razmisluvawa za qubovta i brakot prikaàni preku ìvi, plasti~ni, polnokrvni likovi.
Ova e vtoro izdanie na prviot prevod na Kroteweto na opakata na makedonski
jazik. Nejzinoto prvo pretstavuvawe vo Makedonija be{e na Ohridsko leto 2000, preku
scenata na Bitolskiot naroden teatar vo reìja na Dimitar Stankovski.
Slaj
Sus mori oti te sma~kav!
Kr~markata
More }otek e za tebe, gnaso edna!
Slaj
Gnasa si ti mori a ne jas Slaj. Yirni malku
vo istorijata. Moite se dojdeni u{te so
Ri{ar Osvojuva~ot. Zatoa muckos zatnios,
i~ ne beri gajle mar{!
Kr~markata
Ne gi pla}a{ ~a{ite {to gi skr{i?
Slaj
Za koi ~a{i, mori, blada{? Aj kr{i glava
tamu, legni si, ku}o edna bez }eramidi.
Begaj da ne ti ja bapnam edna!
Kr~markata
Fala {to mi kaà, }e viknam policija.
Slaj
More vikni ja cela koalicija ako saka{, go
znam jas zakonot. Ne mrdam ni peda, ma{ko.
Samo neka dojdat, i~ ne mi e gajle.
(Zaspiva.)
(Zvuk od love~ki rogovi. Od lov doa|a Gos-
podarot so svojata svita.)
Gospodarot
Lovxio, ti nareduvam, vardi gi zagarive
dobro.
Neka zdivne [arko, kutriot pes cel se peni,
a Sivko vrzi go so kafeaviot laja~.
Vide mom~e kako se snajde Bemko
na krajot od plotot koga tragata ja snema?
Takov zagar celo bogatstvo vredi.
Prviot lovxija
Ama i Belko, gospodaru, podolu ne pa|a
Toj du{ka i koga sosem }e go snema tragot;
Denes dvapati go izdu{ka i najmaliot
miris.
Veruvajte mi, za mene toj e podobar zagar.
Gospodarot
Toga{ ne si so site. Da e tolku brz Am~o,
bi go cenel kako cela duzina takvi.
No dobro narani gi i griì se za site.
Utre sakam pak da odam na lov.
Prviot lovxija
Sekako, gospodaru.
Gospodarot
[to e ova ovde? Mrtov e ili pijan? Vidi
dali di{e!
Vtoriot lovxija
Di{e, gospodaru. Da ne e poln toplo pivo,
kako e zaspan, pod nego }e mu bide ladno.
P r e d i g r a
Scena 1
(Vleguvaat Slaj i Kr~markata.)
155 Kroteweto na opakata
Gospodarot
@ivotno smrdlivo, dro~i ovde kako sviwa!
Umira~ko grda, grozen, odvraten ti e likot!
Momci, so pijani~i{tevo }e poteram {ega.
[to mislite, v krevet da go odneseme sega,
vo svilena ruba da go vovreme, so prstewe
na prsti,
kraj postela vkusno ovo{tie i vino
i velelepna posluga koga }e stane,
dali prosjakov }e zaboravi koj e?
Prviot lovxija
]e zaboravi, gospodaru, vi tvrdam.
Vtoriot lovxija
]e mu bide malku ~udno koga }e stane.
Gospodarot
Ko ubava me~ta, ko pusti sni{ta.
Zemete go i {egata neka bide svetska.
Ne`no odnesete go vo najubavata soba,
nakitete ja so mnogu raskala{eni sliki.
Izmijte mu ja valkanata glava so ~ista,
topla voda
zapalete temjan da zamirisa stanot.
Pora~ajte svira~i za koga }e stane
da eknat blagoprijatno boènstveni zvuci.
Ako kaè ne{to, bidete na {trek
i so dlaboka, ponizna po~it
re~ete [to ni nareduva va{ata milost?
Neka eden mu prinese srebren legen
poln trendafil-voda i cve}a razni,
drug bokal neka nosi, a tret riza
pa re~ete Dali gospodaru }e razladete
race?
Nekoj neka spremi ali{ta skapi,
pa neka go pra{a {to saka da nosi.
Drug neka mu govori za zagarite i kowot
deka gospo|ata mu e ta`na {to e tolku
bolen.
Ubedete go deka malku se mrdnal
a koga }e kaè koj e, re~ete mu deka soni,
za{to toj e vsu{nost velmoà mo}en.
Ova storete go, napravete go so usul.
]e bide radost kakva {to ne bila na vekot
samo ako s# se izvede so dikat.
Prviot lovxija
Gospodaru, taka }e odigrame, vi tvrdam
{to i samiot zamelu{en od na{ata igra
}e misli deka e samo ona {to nie mu velime.
Gospodarot
Krenete go ne`no i nosete go v krevet
a potoa podgotvete se za koga }e stane.
(Go nosat Slaja. Zvuci na truba.)
Mom~e, trkni vidi koj trubi.
(Izleguva slugata.)
Moèbi velmoà nekoj minuva tuka
pa tokmu ovde saka da se odmori.
(Vleguva slugata.)
I koj e, kaì!
Slugata
Glumci, gospodaru
{to sega pretstava vi nudat.
Gospodarot
Neka vlezat.
(Vleguvaat glumcite.)
Dobredojdovte, momci.
Glumcite
Vi blagodarime, gospodaru.
Gospodarot
Dali no}eska }e ostanete kaj mene?
Prviot glumec
So zadovolstvo ako uslugite gi primate
na{i.
Gospodarot
Od s# srce. Ovega ovde go pomnam, sinot
najstar na selanecot go ima igrano.
Prosevte edna velmo{ka mnogu ve{to.
156
Vilijam [EKSPIR
Ne vi go pomnam imeto; ama taa rolja
Dobro vi legna i prirodno ja odglumivte.
Vtoriot glumec
Va{eto lordstvo sigurno misli na Soto.
1

Gospodarot
Taka e, odli~no izigrana rolja.
A sega ba{ ko pora~ani mi dojdovte,
najmnogu za{to podgotvuvam edna {ega
za koja va{ata ume{nost }e mi treba.
Kaj mene e eden lord {to ve~erva }e ve
gleda;
Ama ne znam dali ne }e prsnete vo smea
koga }e go vidite odnosot negov
za{to ~udakov nikoga{ ne ~ul za drama. Pa
samo ako ne{to vi izleta od usta
mnogu }e go navredite; zatoa vi velam,
nemojte da se smeete; ne sakam da zbesne.
Prviot glumec
Ne berete gajle, gospodaru, umeeme nie
duri i so najotka~enite na svetot.
Gospodarot
Odi, mom~e, odnesi gi pravo v kujna,
neka gi najadat i napijat dobro.
Sakam da im se dade s# {to imam vo domov.
(Izleguva slugata so glumcite.)
Mom~e, ti odi kaj mojot lakej Bartol,
neka se oble~e vedna{ kako dama
i {tom se stokmi, vodi go kaj pijaniov v
soba.
Obra}aj mu se so madam, oddavaj mu po~it.
Kaì mu, ako qubovta moja mu e mila
neka se odnesuva najotmeno {to moè
tokmu kako blagorodni~kite fini
koga se vo dru{tvo so svoite maì,
ba{ vaka pijanicava neka go dvori,
najponizen vo likot, najqubezen na usta,
i neka go pra{a [to saka milosta va{a
za va{ata dama, va{ata sopruga smerna
dol`nosta si ja ispolni i vi pokaè
qubov?
Potoa neka go gu{ne, zavodlivo neka go
bakne,
i neka ja spu{ti glavata na negovite gradi
pa neka prolee solzi, nebare umira od
radost
{to gospodarot nejzin ozdravel sosem
otkako sedum godini sebesi se smetal
za podolen i od najodvratniot prosjak.
A ako mom~eto ja nema taa ènska darba
da lee poroj od krokodilski solzi,
za taa cel dobro }e mu dojde malku kromid
koj{to vo {amiv~e potajno skrien
bez prestan }e mu tera solzi na o~i.
Gledaj ova da se svr{i najbrzo {to moè{
a koga }e se vrati{ }e mi treba{ i za drugo.
(Izleguva slugata.)
Znam deka lakejot }e gi odglumi dobro
privle~nosta, glasot, odot na edna dama.
Sakam da go ~ujam koga maù }e go vika
pijani~i{tevo i da vidam dali }e se smejat
momcive koga }e koleni~at pred prostak.
Odam da im dadam sovet. Moè }e znaat za
dosta
ako sum tamu i gi zamolam za istrajnost
inaku smeava }e im otide vo krajnost.
(Izleguvaat.)
Scena 2
2

(Vleguva Slaj ka~en pogore so slugi; nekoi
so ali{ta, nekoi so bokal, nekoi so legen i
drug pribor; vleguva i Gospodarot.)
Slaj
Ebavi tikvarite, dajte edna bira.
Prviot sluga
Da ne saka va{ata milost ~a{a {ampawsko?
Vtoriot sluga
]e proba malku va{eto lordstvo od suvovo
grozje?
Tretiot sluga
[to }e saka va{ata milost da nosi denes?
Slaj
Jas sum Kristofer Slaj, Ne sum ni milost
ni lordstvo. Ne sum ispil ni kapka
{ampawsko vo ìvotot. A ako ve}e mi
nudite ne{to su{eno, toga{ dajte mi ne{to
posoleno i pu{eno. I ne pra{uvajte {to
}e oble~am oti xaketa imam kolku i tela,
~orapi kolku i noze, ~evli kolku i stapala
more ne, ponekoga{ pove}e stapala od
~evli ili ~evli niz koi mi yirkaat palcite.
Gospodarot
Bog da ve ~uva i spasi od prisenov teòk!
O, tolku mo}en ~ovek so poteklo takvo
So bogatstva tolku i tolku visok ugled
A nagazen od olku besovi lo{i?
Slaj
Eeej! Da ne mislite deka sum ~uknat? Deka
ne sum Kristofer Slaj, sin na stariot Slaj
od Pusta Reka, po ra|awe ala{verxija,
po obrazovanie vla~ar, po napredilok
me~kar a sega po zanaet kalajxija? Pra{ajte
ja Marija Haket, debelata kr~marka od
Vinkot, dali ne me znae. Ako ne vi re~i deka
mi ima udreno recka na rabu{ot za edna
obi~na pomo~ana bira, site da mi mo~ate
na glava kako na najla`liviot smrde` vo
celoto kralstvo. (Eden sluga mu prinesuva
krigla pivo.) [to! Ne sum zabegan! Ova e
(Go pie pivoto)
Tretiot sluga
O, zaradi ova taguva gospo|ata va{a.
Vtoriot sluga
O, zaradi ova slugite vi se ta`ni.
Gospodarot
Zatoa i rodninite ja odbegnuvaat va{ata
ku}a,
oti gi tera ludosta va{a ~udna,
O lorde blagoroden, seti se na rodot,
od progonstvo vikni gi starite misli
i progoni gi niskive, gadni sni{ta.
Vidi kako slugite besprekorno te sluàt
vo sekoj mig spremni na usluga da ti bidat.
Da ne si za muzika? Slu{aj, Apolon sviri
i od kafez dvaeset slavej~iwa pejat.
Ili ti se spie? ]e te odneseme v krevet
pomek i pomirizen od postelata bludna
namerno pospremena za Semiramida
3
ako ti se {eta, tloto }e go postelime so
cve}a.
Da ne ti se java? Kowite vedna{ }e ti svet-
nat
po grivite monisti od biseri i zlato.
Saka{ sokliwa? Sokliwata }e ti se vivnat
nad utrinskata ~u~urliga. Ili si za lov?
Zagarite tvoi do nebesa }e lajat
a {uplata zemja potresena }e e~i.
Prviot sluga
Saka{ vo potera, ku~iwata ti se brzi
ko najsilnite eleni, da, pobrzi od srna.
158
Vilijam [EKSPIR
Vtoriot sluga
Saka{ sliki? ]e go doneseme vedna{
Adonis naslikan kraj ùborliv potok,
i Kitereja cela skriena v rasje,
koe kako da se ni{a i igra so zdivot nejzin
nebare povieno pred naletot na vetrot.
Gospodarot
]e ti ja pokaème Jona, devojka koga bila
i kako taa iznenadena i zavedena bila
ìvo naslikana ko navistina {to bilo.
Tretiot sluga
Ili Dafna kako skita niz trnlivata {uma
nozete si gi grebe nebare krvari seta.
I ta`niot Apolon na gletkata kako pla~e
tolku majstorski krvta i solzite se fateni.
Gospodarot
Ti si lord i ni{to drugo osven lord.
Ti ima{ gospo|a poubava mnogu
od sekoja èna vo ova skudno vreme.
Prviot sluga
I duri solzite {to za tebe gi prolea taa
ubavoto lice ne & go preplavija so zavist
najubavoto su{testvo be{e na svetot
a i vaka niedna ne & e ramna.
Slaj
Navistina sum lord i imam gospo|a takva?
Ili sonuvam? Ili sonuvav do sega?
Ne spijam. Gledam, govoram, slu{am.
Mirisam vkusovi slatki i se}avam stvari
meki.
@imi o~ive, navistina jas sum lord,
a ne kalajxija ili Kristofero Slaj.
Toga{, donesete ja na{ata gospo|a da ja
vidam,
i u{te edna krigla od onaa bira.
Vtoriot sluga
]e sakate racete da si gi izmiete sega?
O, kolku sme radosni {to umot vi se vrati!
O, {to pak znaete koj ste to~no!
Ovie petnaeset godini vo son bevte,
a i koga se budevte ko da ne bevte budni.
Slaj
Petnaeset godini! Boè ama dremka svetska.
I zarem ni{to ne rekov za seto ova vreme?
Prviot sluga
Rekovte, lorde, ama re~enoto be{e mo{ne
ludo,
za{to iako leèvte vo ovaa prekrasna soba,
velevte deka ve isfrlile nadvor,
i postojano pcuevte po nekoja kr~marka,
se zakanuvavte deka na sud }e ja odnesete
oti vi to~ela pivo vo zemjeni krigli.
Ponekoga{ vikavte po nekoja si Sisilija
Haket.
Slaj
Da, pomo{ni~kata na kelnerkata vo taa
kr~ma.
Tretiot sluga
Ama ne znaete ni takva kr~ma ni takva
ènska,
gospodaru, ni lu|eto {to gi spomenavte
toga{,
nekojsi Stiven Slaj, stariot Xon Neps,
grkot,
pa Piter Tarf ili Henri Pimpernel
i dvaesetina drugi imiwa i lu|e
koi nitu postoele nitu nekoj nekoga{ gi
videl.
Slaj
Slava mu na gospoda {to me vrati.
Site
Amin!
(Vleguvaat lakejot kako èna so
pridru`ba. Eden od slugite mu podava na
Slaja pivo.)
Slaj
Fala ti, od ova }e nema{ zijan.
Lakejot
Kako vi odi so te~nata hrana, gospodaru?
Slaj
Nema gre{ka, od s# se pretura ovde.
Kade e èna mi?
Lakejot
Ovde, gospodaru, {to sakate od nea?
Slaj
Ti si mi èna a ne me vika{ maù?
Slugite treba da me vikaat gospodaru a jas
ti sum ma`.
Lakejot
Maù moj i gospodaru, gospodaru moj i maù
jas sum tvojata èna {to od srce te qubi.
Slaj
Toa odli~no go znam. Kako treba da ja
vikam?
Gospodarot
Gospo|o.
Slaj
Gospo|o Alis ili gospo|o Xoan?
Gospodarot
Samo gospo|o i ni{to drugo. Taka se vika.
Slaj
Gospo|o èno, sum sonuval i spiel
velat edno petnaeset godini i zgora.
Lakejot
To~no, a mene nad trieset mi se vide
seto vreme proterana od tvojot krevet.
Slaj
[to e mnogu mnogu e. Ostavete n# sami.
(Izleguvaat slugite.)
Gospo|o, sle~i se i legnuvaj v krevet.
Lakejot
Gospodaru blagoroden, najsrde~no te molam
izvini me u{te barem za dve-tri no}i;
ili ako ne saka{, barem do zajdisonce.
Za{to lekarite tvoi naredija strogo
pred opasnosta bolesta da ti se vrati
da otsustvuvam u{te malku od tvojot krevet.
Vaka stojat rabotite, zatoa prosti.
Slaj
A mene mi stoi poinaku i zatoa te{ko }e
izdràm. Ama mrazam povtorno da potonam
vo porane{nite soni{ta. Zatoa }e ~ekam
iako siot vrijam.
(Vleguva glasnik.)
Glasnikot
Glumcite, na vesta deka ste ozdravele,
pobrzaa da odglumat prijatna komedija;
lekarite smetaat deka dobro }e vi dojde
za{to pregolema taga krvta vi ja pie
a tagata e dadilka na sekoja ludost.
Zatoa mislea deka e dobro da ~uete drama
i umot da go pothranite so veselost i smea
koi ìvotot go prodolùvaat i go ni{tat
zloto.
Slaj
Dobro, }e slu{am. Neka igraat. Ne e
komendija
160
Vilijam [EKSPIR
boìkna gozba ili ne{to kako cirkus?
Lakejot
Ne gospodaru, mnogu poprijaten xumbuz.
Slaj
Kakov, doma{en xumbuz?
Lakejot
Eden vid skazna.
Slaj
Pa da vidime. Dojdi gospo|o èno, ne se vadi
s# neka te~e a nie da sme ve~no mladi.

Lu~enco
Tranio, od golemata èlba {to ja imav
da ja vidam ubavata Padova, lulka na zborot
4
dojdov vo plodnata Lombardija,
toj li~en raj na velikata Italija;
naoruàn so qubovta i blagoslovot na
tatko
negovata dozvola, pridruùvan od tebe
mojot veren i mo{ne iskusen lakej
ovde }e se predadam so siot svoj elan
na postojano u~ewe i otkrivawe na svetot.
Piza, poznata po svoite gra|ani umni
ìvot mi dade a pred s# mojot tatko
trgovec so vrski nadaleku niz svetot,
Vin~enco, od lozata na Bentivoli.
Sinot na Vin~enco, vospitan vo Firenca
mora da go ispolni o~ekuvanoto od nego
i da se zakiti so doblesni dela.
Zatoa, Tranio, sega }e ja u~am
doblesta i onoj del od filosofijata
posebno {to veli deka sre}ata
edinstveno se postignuva niz doblest.
Kaì {to misli{ ti za{to zaminav od
Piza
i dojdov vo Padova kako ~ovek {to bega
od plitki vodi za vo dlabokoto da se nurne
i do sitost da ja zgasne svojata èd.
Tranio
Mi perdonato, moj gospodaru velik.
Apsolutno se soglasuvam so vas.
Se raduvam {to ete ste re{ile cvrsto
da gi cicate slastite na slatkata filoso-
fija.
Samo, dobar gospodaru, duri iskaùvame
voshit
na ovaa doblesna i moralna disciplina,
da ne bideme stoici i kladi, molam,
pa da se drìme striktno do Aristotel
a Ovidij da go otfrlime ko gre{nik.
Logika pokaète so prijatelite va{i,
krasnore~ivosta ve`bajte ja niz prostiot
govor
od muzikata i poezijata crpete ìvot
a matematikata i metafizikata
primajte gi samo onolku kolku {to vi godi.
Nema korist kaj{to zadovolstvo nema.
So eden zbor, gopodaru, u~ete samo so volja.
Lu~enco
Fala ti, Tranio, mi dava{ dobar sovet.
Da be{e u{te Biondelo so nas ovde
moèvme vedna{ da po~neme so planot
i da najdevme stan~e zgodno za priem
na prijatelite {to }e ni gi donese Padova.
Ama ~ekaj malku, koe e ova dru{tvo?
Tranio
Kojznae gospodaru, moè povorka za do~ek.
(Lu~encio i Tranio se povlekuvaat na
strana.)
(Vleguvaat Baptista so dvete }erki
Katerina i Bjanka, Gremio
arlekinot, Horetenzio, prosec na Bjanka.)
Batista
Gospoda, pove}e ne zdodevajte, ve molam,
za{to to~no znaete deka sum re{il cvrsto
da ne ja maàm pomalata }erka
pred da najdam ma` za postarata.
Ako eden od vas dvajca Katerina ja qubi
în PRVI
Scena 1
(Trubi. Vleguvaat Lu~enco i negoviot pridru`nik Tranio.)
162
Vilijam [EKSPIR
a bidej}i dobro ve znam i obajcata ve sakam
}e mu dozvolam da ja pobara vedna{.
Gremio
Pa da stane popara. Pregruba e za mene.
Ajde, ajde, Hortenzio, ti treba èna?
Katerina
Ve molam tatko, dali po va{a èlba
}e me pravite rezil pred ovie prosci?
Hortenzio
Prosci, devojko? [to blada{? Nema prosci
za vas duri ne stanete blaga, ne`na.
Katerina
Ne pla{ete se gospodine moj krotok
takva pomisla skraja mi e od srce.
No ako se maàm, prva grià }e mi bide
da ve ~e{lam po glava so trono`no stol~e
i ukrasen so nokti da ve gledam ko bivol~e.
Hortenzio
Boè spasi n# od |avolici vakvi!
Gremio
I mene, boè gospode dobar!
Tranio
Opaa, gospodaru, nasetuvam zabava fina
devojkava e ili luda ili drska ko malku-
mina.
Lu~enco
No vo mol~eweto na drugata se skrila
devoj~inska blagost i trezvenost mila.
Mol~i Tranio.
Tranio
Ba{ taka, gospodaru! Mir! I sitete go
vidot!
Batista
Gospodo, da go ispolnam ona
{to go rekov - Bjanka, vlezi vnatre.
I ne bidi ta`na zaradi ova, mila Bjanka,
za{to ova ne zna~i deka pomalku te sakam.
Katerina
Pekmez ubav na tato! Odvaj ~eka da se rasci-
moli
samo da ima zo{to.
Bjanka
Sestro, zadovolna bidi od moeto nezadovol-
stvo.
Tatko, ponizno ja prifa}am va{ata volja.
Knigite i muzikata }e mi pravat dru{tvo,
}e ~itam i ve`bam sosem sama.
Lu~enco
Slu{aj Tranio, Minerva govori niz nea.
Hortenzio
Siwor Batista, zo{to pravite taka?
@al mi e {to na{ata qubov taga
na Bjanka }e & donese.
Gremio
]e ja piknete v kafez
siwor Batista, nedol`na da pla}a kazna
za ovoj adski |avol so jazi~i{te lo{o?
Batista
Pomirete se so ova, gospoda. Taka re{iv.
(Vleguvaj Bjanka.)
(Izleguva Bjanka.)
I bidej}i znam deka najmnogu saka
muzika, instrumenti i poezija,
doma{ni u~iteli }e najmam doma
dobro da & ja ostru~at mladosta. Ako vie
Hortenzio ili vie Gremio znaete za takov
prepora~ajte mi go; so u~enite lu|e
}e bidam dare`liv i mnogu u~tiv
zaradi dobroto vospituvawe na moite deca.
A sega zbogum. Ti Katerina, ostani ako
saka{
za{to u{te treba da zboruvam so Bjanka.
(Izleguva.)
Katerina
[to, i jas }e si odam, smeam, ne? [to,
mene vremeto da mi se odreduva nebare ne
znam {to sakam a {to ne? Gluposti!
(Izleguva.)
Gremio
Pustinata fati. Tolku si dobra {to nikoj
ne saka da te zadrì ovde. @enskata
qubov e tolku mala, Hortenzio, {to n#
ostavija zaedno da klin~ime i da se ispos-
time do kraj. Obajcata ne go ispekovme
lebot. Zbogum. Sepak, zaradi qubovta {to
ja kotkam za slatkata Bjanka, ako slu~ajno
najdam soodveten ~ovek da ja u~i na ona {to
najmnogu go saka, }e go ispratam kaj tatko &..
Hortenzio
Isto i jas, siwor Gremio. Ama po~ekaj
malku ne{to da ti kaàm. Iako prirodata
na na{eto soperni{tvo nikoga{ ne
dozvoluvala dogovor me|u nas sepak, moj
sovet e, bidej}i ni e vo
zaedni~ki interes povtorno da dobieme pri-
stap do na{ata ubava sakana i da bideme
sre}ni sopernici za qubovta na Bjanka,
da se potrudime i da zavr{ime edna rabota.
Gremio
Koja rabota, ti se molam?
Hortenzio
Ednostavno, gospodine, da najdeme ma` za
nejzinata sestra.
Gremio
Ma`? Poarno re~i |avol.
Hortenzio
Jas velam ma`.
Gremio
Jas velam |avol. Misli{, Hortenzio, deka
}e se najde nekoj {utrak {to }e se oèni so
pekolot samo zatoa {to tatko & e bogat?
Hortenzio
Nemoj taka Gremio. Ako nie nemame trpenie
da ja podneseme nejzinata bu~na vreva, }e se
najde nekoja dobra du{a bratko, i ako na
vreme ja nabasame, }e ja zeme so site nejzini
mani i so edno ~udo pari.
Gremio
Ne znam. I jas bi go zel vedna{ mirazot no
uslovot e da me kam{ikuvaat na raskrsnica
sekoe sabajle.
Hortenzio
Da, vo pravo si. Nema golem izbor koga
site jabolka se rasipani. No, {tom ovaa
semejna pre~ka n# sprijateli, najprijatel-
ski }e sorabotuvame dodeka ne & najdeme
ma` na najstarata }erka na Batista za da ja
oslobodime pomalata za maà~ka i pak da
staneme sopernici. Slatka Bjanka! Blaze si
mu na onoj {to }e te dobie. Koj poprv nemu
nevestata. [to veli{, a, Gremio?
Gremio
Se soglasuvam, i ba{ bi sakal ve}e da
mu go dadev najdobriot kow vo Padova za
proseweto na onoj {to }e ja isprosi, }e se
oèni so nea, }e ja legne v krevet i }e ja
oslobodi ku}ava od nea.
Odime.
(Izleguvaat Gremio i Hortenzio.)
164
Vilijam [EKSPIR
Tranio
Ve molam, gospodaru, kaète mi, dali e
mo`no
tolku naedna{ qubovta da ve zgrabi?
Lu~enco
O Tranio, duri na svoja koà ne setiv
nikoga{ ne bi pomislil deka e mo`no.
No ete, dodeka se {laev i gledav od strana,
~arot na qubovta vo bezdelni{tvoto me
strefi, i sega najotvoreno ti priznavam
tebe, koj{to mi si mene mil i veren
ko Ana na kralicata od Kartagina {to &
be{e, deka goram, kopneam, Tranio i }e
umram ako ne ja dobijam ovaa mlada, skromna
moma. Sovetuvaj me, Tranio, oti znam deka
moè{, Pomagaj Tranio, za{to znam deka
saka{.
Tranio
Gospodaru, ova ne e vreme za prekor;
za{to so prekor srceto ne se ~isti.
Ako srceto vi e zarobeno toga{ treba
Redime te captum quam queas minimo.
(Od ropstvoto otkupi se najeftino {to
moè{)
Lu~enco
Odli~no drugar. Prodolì, ova me te{i.
Drugoto }e me ute{i za{to sovetot ti e
dobar.
Tranio
Gospodaru, taka zjapavte vo onaa moma
{to mislam ne sfativte kade leì zajakot.
Lu~enco
O da. Na lice & vidov ubavina slatka,
ramna na onaa od }erkata na Agenor
koja so raka velikiot Jupiter go skroti
za so kolena pred nea bregot kritski da go
qubi.
Tranio
I samo tolku? Ne zabeleàvte kako sestra &
svreska i krena takva xeva
od koja u{noto tapan~e puka?
Lu~enco
Tranio, vidov kako crvenite usni & se
dviàt
kako so zdivot go namirisuva siot vozduh
sveto i slatko be{e s# {to vidov na nea.
Tranio
Opaa, zna~i vreme e da go slezam na zemja.
Ve molam razbudete se, gospodaru. Ako taa
moma ja qubite, skoncentrirajte se da ja
dobiete. Vaka stojat rabotite: nejzinata
postara sestra e tolku zla i kleta {to duri
tatko & ne se ottarasi od nea
vie samo }e moète da & pluknete pod
penxere za{to tatkoto ja zaklu~il doma i ne
dava da & zdodevaat nafr~enite prosci.
Lu~enco
Ama surov tatko, neli Tranio?
No zarem ne ~u deka namera ima
u~iteli da & najde za da ja u~at?
Tranio
ûv, ~uv gospodaru - i ve}e s# smisliv.
Lu~enco
Isto i jas, Tranio.
Tranio
Gospodaru, se kladam
deka obata plana moàt da napravat eden.
Lu~enco
Da go ~ujam prvin tvojot.
Tranio
Vie }e bidete u~itel,
i }e go prezemete obrazuvaweto na momata
vrz sebe.
Toa e va{iot plan.
Lu~enco
Da. Dali e ostvarliv?
Tranio
Ne e. Za{to koj }e go zeme va{eto mesto
ovde vo Padova da bide sin na Vin~enco,
da go drì domot, da u~i, prijatelite da gi
prima,
zemjacite da gi posetuva ili da gi gosti?
Lu~enco
Basta, smiri se, sega go imam vo celost.
S# u{te ne n# videle vo niedna ku}a,
nitu nekoj moè da n# razlikuva po likot
koj e gospodar a koj sluga. Zatoa slu{aj:
Ti }e bide{ gospodarot, Tranio, mesto
mene,
}e go drì{ domot, mojata pozicija, mnogu
slugi
a jas }e bidam nekoj drug, nekoj Fiorentinec
Napolitanec ili obi~en gra|anin od Piza.
Gotovo, smisleno e. Tranio, vedna{
presle~i se, zemi ja mojata zakitena {apka
i pla{tot. [tom dojde Biondelo, tebe }e te
sluì,
no prvin }e go nateram da mol~i za ova.
Tranio
Potrebno e.
Na kratko, gospodaru, takva e va{ata volja.
A mojata dol`nost e da ve slu{am -
Za{to u{te tatko vi na odewe mi re~e
Najdi mu se na sin mi iako mislam
ova go re~e vo sosema druga smisla -
Zadovolstvo mi e Lu~enco da bidam
za{to epten mnogu Lu~enco go sakam.
Lu~enco
Zna~i bidi ova, Tranio oti Lu~enco qubi;
i sega rob }e stane za taa moma da ja ima
koja odedna{ go pleni ranetoto mu oko.
(Vleguva Biondelo.)
Eve go apa{ov. Mom~e, kaj be{e do sega?
Biondelo
Kaj bev jas? Poarno kaète kaj bevte vie?
Gospodaru, dali Tranio ali{tata vi gi
ukral
ili vie negovite? [to se slu~uva, ve molam?
Lu~enco
Ela mom~e vamu. Ova ne e vreme za {ega
zatoa prisposobi se sosem na nego.
Tvojot drugar Tranio, za da me spasi,
me igra mene i moite ali{ta gi zede
a jas negovite, zaradi moeto begstvo.
Za{to vo kavga koga dojdov na bregot
ubiv ~ovek i se pla{am deka ve}e me znaat.
Sluì go ti nego, ti nareduvam, kako {to
treba,
dodeka najdam na~in ìvotot da si go
spasam.
Me razbira{ sega?
Biondelo
Jas, gospodaru? Ni malku.
Lu~enco
I da ne si go brbnal zborot Tranio.
Tranio sega Lu~enco e stanat.
Biondelo. Blaze si mu. Kamo i jas da stanev.
Tranio
I jas bi sakal navistina da sum toj, osobeno
ako uspeam
Lu~enco navistina da ja dobie pomalata
}erka na Batista.
No mom~e, ne zaradi mene tuku zaradi gospo-
darot te sovetuvam
da ne se otka~uva{ vo koe i da e dru{tvo.
166
Vilijam [EKSPIR
Na samo, vikaj me Tranio,
ama na drugi mesta za tebe sum tvojot gospo-
dar Lu~enco.
Lu~enco
Tranio, da odime.
Ti ostanuva u{te ne{to da zavr{i{,
da stane{ eden od proscite. Ne pra{uvaj
oti
za{to odgovorot go znae{ za trista poti!
(Izleguvaat.)
(Od gore govorat prisutnite na pretsta-
vata.)
Prviot sluga
Gospodaru, samo kimate a ba{ vi e gajle za
pretstavata.
Slaj
Kimam, kimam ìmi sveta Ana.
5
Dobro
e, dobro e. ]e trae u{te
mnogu?
Lakejot
Gospodaru, {totuku po~na.
Slaj
Genijalna rabota ti velam. Ba{ bi sakal da
e svr{ena.
Sedat i gledaat.
6

Scena 2
(Vleguvaat Petru~io i negoviot sluga
Grumio.)
Petru~io
Verono, za kratko zaminav od tebe,
da gi vidam prijatelite vo Padova, a pred
site
mojot najmil i najdokaàn prijatel
Hortenzio; ova e sigurno negovata ku}a.
Ovde Grumio, mom~e, udri velam.
Grumio
Da udram, gospodine? Kogo da udram? Dali
nekoj
ja navredi va{ata milost?
Petru~io
Gadu, udri mi edna ovde ma{ki, velam.
Grumio
Da vi udram edna, gospodine? Zo{to,
gospodine, {to sum jas,
gospodine, za da vi udram edna, gospodine?
Petru~io
Gadu, velam, udri mi ja ovaa porta,
i bapni mi ja silno ili }e te tresnam po
apa{kiot surat.
Grumio
Gospodarot mi stana kavgaxija. Ako ve
udram prv
na krajot }e platam so skr{en nos i krv.
Petru~io
Zna~i ne}e{?
E koga ne}e{, }e ti ja svirnam edna ko na
vol pa da vidam kako }e ja pee{ do re mi
fa sol.
(Go tegne za u{i.)
Grumio
Pomagajte lu|e, pomo{! Gospodarot mi se
{ekna.
Petru~io
A sega tropaj koga ti velam, kopile edno
apa{ko.
(Vleguva Hortenzio.)
Hortenzio
[to e, {to se slu~uva? Mojot star
prijatel Grumio, i mojot
odli~en prijatel Petru~io? Kako si vrvite
vo Verona?
Petru~io
Siwor Hortenzio, n# najdovte sred kavga.
Con tutto il cuore ben trovato, od srce se raduvam
na ovaa sredba, velam.
Hortenzio
Alla nostra casa ben venuto, molto honorato signor
mio Petruchio, Dobro dojdovte vo mojot dom,
moj mnogupo~ituvan siwor Petru~io.
Stani, Grumio, stani. ]e ve smiram vedna{.
Grumio
Ne, gospodine, ne pridavajte va`nost na ona
{to go treska na latinski. Osven ako ova ne
e zakonski na~in da si gi soberam partalite
i da me nema od negovata slu`ba. Gledajte,
gospodine. Me natera da go udram i da mu jav-
lepam edna ma{ki, gospodine. A dali treba
eden sluga taka da postapi kon gospodarot
koga ovoj e za eden preku trieset i eden,
izgoren, vo aut?
7
Kamo sre}a, boè, da go tepav u{te kako
mal, sega toj za Grumio, tvrdam, du{a bi dal.
Petru~io
Kopile {vrknato. Hortenzio dobar,
mu narediv na gadov da tropne na va{ata
porta
ama ne moèv ni so sila da go nateram.
Grumio
Da tropnam na porta? Gospode boè! Zarem
doslovno vaka
ne rekovte, Mom~e, udri mi ovde, bapni me
ovde, udri mi ja
ma{ki, i bapni mi ja silno? A sega mi
velite
tropni na porta ste mi rekle!
Petru~io
Mom~e, bri{i, ili zatni se, ti davam sovet.
Hortenzio
Smirete se, Petru~io, jas zad Grumio stojam,
ova e nedorazbirawe me|u vas i nego,
va{iot star, veren, dobar sluga Grumio.
A sega kaète mi, mil prijatele, koj sre}en
veter
ve donese od starata Verona ovde vo Padova?
Petru~io
Vetrot {to gi raznesuva mladite po svetot
da si ja baraat sre}ata podaleku od doma,
kaj{to ni{to ne im se slu~uva. Na kratko,
siwor Hortenzio, vaka rabotite stojat:
Antonio, tatko mi, neodamna umre,
a jas zaakav navamu onaka bez vrska
moèbi da se ènam i da storam ne{to od
sebe.
Pari imam vo }esevo a imawe doma
pa ete sakam i svetot malku da go vidam.
Hortenzio
Petru~io, smeam li, toga{, bez zaobikolu-
vawe,
da te prepora~am kaj edna zla i opaka èna?
No za sovetov, veruvaj mi samo }e me pcue{,
iako, veruvaj mi bogata e mnogu,
od merata nadvor. No za prijatel te smetam
i ne bi sakal so nea da se pletka{.
168
Vilijam [EKSPIR
Petru~io
Siwor Hortenzio, me|u prijateli kakvi
{to sme nie,
malku zborovi treba; i zatoa, ako znae{
moma
dovolno bogata na Petru~io da mu bide èna
- a celta na èna~kata mi e dobar miraz -
neka e i grda ko sakanata na Florent,
stara ko Sibila, opaka i lo{a
ko Ksantipa na Sokrat, pa i polo{a u{te,
toa ne }e me spre~i nitu pak tapa
}e mi ja stori o{tricata na moite ~uvstva
pa makar pobesna da e od penliviot Jadran
Dojdov bogato da se oènam vo Padova
a ako e bogato, se podrazbira deka e i
sre}no.
Grumio
Ete, gledate gospodine, v lice vi kaà {to
misli. Vi velam,
samo dajte mu dovolno zlato i toj }e se
oèni so {utka, so
najgolemiot akrep na svetot, so bezzaba
baba ako treba pa makar
taa da gi ima sobrano site bolesti od pede-
set i dve kobili. Vi velam, ne propu{ta toj
ni{to kaj{to ima mandro.
Hortenzio
Petru~io, bidej}i ve}e zagazivme dosta,
}e prodolàm so ona {to samo na {ega go
spomnav.
Moàm, Petru~io, da ti pomognam da dojde{
do èna, bogata mo{ne, ubava i mlada,
odgledana navistina ko velmo{ka prava.
Edinstvena mana, a manata golema e mnogu,
e taa {to momava e nepodnoslivo ostra,
drska i lo{a i toa od merata nadvor
pa sostojbava da mi e polo{a od {to mi e
ti velam ne bi ja oènil ni za zlaten
rudnik.
Petru~io
Mol~i Hortenzio. Ti ne ja znae{ od zlatoto
mo}ta.
Kaì kako se vika tatko & i toa mi e dosta.
Oti }e ja stutkam pa makar pcuela glasno
ko grom {to udira od esenski oblak.
Hortenzio
Tatko & se vika Batista Minola
blagorodnik eden, dru{tven i u~tiv
a nejzinoto ime e Katerina Minola
poznata vo Padova po svojot zmiski jazik.
Petru~io
Sum ~ul za tatko & iako nejze ne ja poznavam,
toj dobro go poznava{e pokojniot mi tatko.
Oko ne sklopuvam Hortenzio, duri ne ja
vidam,
zatoa dozvoli mi da bidam so tebe drzok
i da te ostavam u{te na prvata sredba
osven ako ne saka{ do tamu da me prati{.
Grumio
Ve molam, gospodine, pu{tete go da odi duri
e na svoite. Vi tvrdam, koga bi go poznavala
kako mene, bi znaela deka opakosta
kaj nego ne pali. Moèbi pet-{est pati
}e mu re~e gadu ama, vi velam, za nego toa
ne e ni{to. Ama koga edna{ toj }e po~ne,
mami~eto ima da & go raspla~e. Vi velam,
gospodine, ako samo malku mu se opira, }e
ja napika od kaj{to izlegla i taka }e ja ras-
turi {to bela ma~ka ne }e moè da gleda. Ne
go znaete vie nego, gospodine.
Hortenzio
êkaj Petru~io, mora da dojdam so tebe,
za{to Batista e ~uvar na moeto blago.
Toj go ima biljurot na mojot ìvot,
najmalata }erka, ubavata Bjanka
i ne mi ja dava ni mene ni na site drugi
prosci nejzini i sopernici moi.
Smetaj}i deka ne doa|a vo predvid
zaradi manite {to preeska ti gi spomnav
Katerina nekoga{ na vekov da se maì
zatoa Batista stroga zapoved dade
nikoj da nema pristap do Bjanka
s# duri opakata Katerina ne dobie ma`.
Grumio
Opakata Katerina,
polo{ glas na devojka ne moè da & izleze.
Hortenzio
Sega Petru~io usluga od tebe baram,
}e me ponudi{ prepraven vo skromna ruba
na stariot Batista kako u~itel
ve{t po muzika {to }e ja podu~uva Bjanka
Vaka, so ova lukavstvo }e imam barem
dozvola i vreme so nea da bidam
i nepre~eno da & se dodvoruvam na samo.
Grumio
Ova ti se vika bezobrazie. Se zdruìle mla-
dite
da im podvalat na starite.
(Vleguvaat prepraveni Gremio i Lu~enco.)
Gospodaru, gospodaru, svrtete se. Nekoj
doa|a, ej?
Hortenzio
Mol~i, Grumio. Toa mi e sopernikot.
Petru~io, da se trgneme malku na strana.
Grumio
Ubav fraer, pr~ nad pr~ovite.
8
Gremio
Mnogu dobro. Ja pregledav listata knigi.
Slu{aj, gospodine; ubavo da gi podvrze{,
gledaj,
samo qubovni knigi za sekoj slu~aj
i ni{to drugo da ne ~ita, dobro?
Me sfa}a{. Pokraj, ti velam,
{irokogradosta na siwor Batista
i jas bogato }e te nagradam. Bele{kite isto
zemi gi i namirisaj gi dobro
za{to se nameneti za onaa {to mirisa
poubavo od parfem. [to }e & ~ita{?
Lu~enco
[to i da & ~itam, vas }e ve veli~am
kako moj dobrotvor, tolku verno
ko vie samite da ste na lice mesto,
a moèbi i so zborovi poubavi mnogu
od va{ite, osven ako i samiot ne ste u~en.
Gremio
O u~enost, u~enost, tolku si mo}na!
Grumio
O, glupost, glupost, tolku si namagar~ena!
Petru~io
Mol~i, mom~e.
Hortenzio
Grumio, psst! Dobar den, siwor Gremio.
Gremio
Dobar den, siwor Hortenzio.
Znae{ kaj odam? Kaj Batista Minola.
Vetiv deka navistina }e mu najdam
dobar u~itel za ubavata Bjanka.
Ete mi se nasmea sre}ata pa go najdov
ovoj mlad ~ovek, po u~enost i odnos
dostoen na nea, na~itan vo poezija
i drugi knigi, mnogu dobri, ti tvrdam.
Hortenzio
Dobro e. I jas gospodin najdov
koj mi veti deka u~itel }e mi najde
odli~en muzi~ar za na{ata moma.
I taka ne }e ja propu{tam svojata dol`nost
kon ubavata Bjanka koja tolku ja sakam.
Gremio
I jas ja sakam i toa }e go dokaàm na delo.
170
Vilijam [EKSPIR
Grumio
]e go dokaè toa negovoto }ese.
Hortenzio
Gremio, sega ne e vreme da iskaùvame
qubov.
Slu{ni me, i toa prijatelski ~uj me,
i }e ti kaàm vesti za objacata dobri.
Ovde e eden gospodin kogo slu~ajno go sret-
nav
koj{to, ako uslovite na{i mu se arni,
}e se nafati da ja prosi opakata Katerina
i da ja zeme ako mirazot & e bogat.
Gremio
Re~eno, storeno, dobro e.
Hortenzio, mu gi kaà site nejzini mani?
Petru~io
Znam deka e nezgodna, opaka pr~la.
Ako ova e s#, gospodo, ne gledam tuka pre~ka.
Gremio
Ne gleda{ pre~ka, gospodine? Od kade si?
Petru~io
Roden sum vo Verona, sin na stariot Anto-
nio.
Tatko mi e mrtov, bogatstvoto mi e ìvo,
i o~ekuvam dolgo da ìveam i sre}no.
Gremio
Ama gospodine takov ìvot so vakva èna
ne odi.
No ako ti stiska, ti velam so boga napred!
Za s# {to ti treba }e ti bidam pri raka.
Navistina }e ja prosi{ ovaa diva ma~ka?
Petru~io
I }e ìveam.
Grumio
]e ja dobie? ]e ja dobie ili }e ja obesam.
Petru~io
A zo{to sum ovde ako ne tokmu za toa?
Misli{ od malku vreva }e mi puknat u{ite?
Zarem na vremeto ne sum slu{al rik od
lavovi?
Zarem moreto ne sum go slu{al, razgneveno
seto,
kako besnee ko poten, pobudalen, zapenet
vepar?
Zarem topovi ne sum slu{al na bojnoto pole
i nebesnata artilerija kako po nebo bufta?
Zarem ne sum slu{al sred bitkite stra{ni
uzbuni glasni, fr~ewe na kowi, trubeì na
trubi?
A vie mi bladate za nekakov ènski jazik
~ij pukot ne e ni polovina silen
ko pukotot na kosten vo ogni{te selsko.
Gluposti! Ne sum dete da me pla{ite so baba
roga!
Grumio
Ne se pla{i od baba roga!
Gremio
Hortenzio, slu{aj.
Gospodinov ni dojde kako pora~an,
mislam, za negovo i za na{e dobro.
Hortenzio
Mu vetiv deka }e gi pokrieme li~no
tro{ocite za proseweto, site do eden.
Gremio
I }e gi pokrieme, pod uslov da uspee.
Grumio
Kamo vaka da se kladam vo dobar ru~ek.
(Vleguvaat Tranio sve~eno oble~en i Bion-
delo.)
Tranio
Gospoda, dobar den. Smeam da ve pra{am
koj e najkratkiot pat {to vodi
do ku}ata na siwor Batista Minola?
Biondelo
Mislite na onoj {to ima dve ubavi }erki?
Tranio
Na nego, Biondelo.
Gremio
Da ne mislite i na nea, gospodine, a?
Tranio
I na nego i na nea, gospodine. Zo{to vi e
gajle?
Petru~io
Ama sigurno ne na onaa {to pcue, vrni.
Tranio
Ne gi sakam pcuja~ite, gospodine. Biondelo,
ajde.
Lu~enco
Dobar po~etok, Tranio.
Hortenzio
Gospodine, samo malku.
Dali dojdovte da ja barate momata {to ja
spomnavte,
da ili ne?
Tranio
A i da sum do{ol, gospodine, pravam nekoj
zijan?
Gremio
Ne, ako bez zbor vedna{ fatete xade.
Tranio
Zo{to? Da ne ste vie drumski razbojnici
pa patot e samo va{?
Gremio
Samo na{ e patot do nea.
Tranio
A od kade, vi se molam?
Grmeio
Od kaj {to mi dade. Vi velam
taa e izbrani~kata na siwor Gremio.
Hortenzio
Taa e izbrani~kata na siwor Hortenzio.
Tranio
Poleka, gospoda. Ako ste velmoì
imajte trpenie ne{to da vi kaàm.
Batista e velmoà komu tatko mi
ne mu e sosema nepoznat, pa negovata }erka
da e duri i poubava od {to e, bi moèla da
ima
pove}e prosci a me|u niv i mene.
Ubavata }erka na Leda iljadnici prosci
ima{e pa i ubavata Bjanka moè u{te
eden pove}e da ima i eve sega Lu~enco ide
pa makar i Paris vo trkata za nea da bide.
Gremio
[to, zarem gospodinov }e n# nadzboruva
site?
Lu~enco
Samo pu{ta rogovi, gospodine. Brgu }e
papsa.
172
Vilijam [EKSPIR
Petru~io
Hortenzio, zo{to tolku zborovi se tro{at?
Hortenzio
Gospodine, dozvolete ne{to da ve pra{am.
Dali ste ja videle }erkata na Batista?
Tranio
Ne gospodine, no dve slu{am deka ima;
ednata pro~uena po ostriot jazik
ko {to e drugata po ubavata skromnost.
Petru~io
Gospodine, gospodine, prvata e za mene, ne
gibajte ja nea.
Gremio
Da, ostavete go toj potfat na silniot
Herkul.
Poteòk e toj od site negovi juna~ki dela.
Petru~io
Gospodine, slu{nete go ova, ve molam.
Pomalata }erka za koja kopneete vie
tatko & ja ~uva podaleku od site prosci,
i veli nema nikomu da ja dade
dodeka postarata sestra ne ja maì.
Duri toga{ pomalata }e bide slobodna.
Tranio
Ako e s# taka, gospodine, ako ste vie
~ovekot {to na site }e im pomogne pa i
mene,
Ako go skr{ite mrazot i napravite podvig,
ja osvoite postarata i ja oslobodite poma-
lata
za site nas, toga{ onoj {to }e ja dobie
sigurno }e vi bide blagodaren za navek.
Hortenzio
Gospodine, dobro govorite i razbirate
arno.
Bidej}i se izjasnivte i samiot za prosec
morate, kako i site nas, da go nagradite
gospodinov komu site sme mu dol`ni.
Tranio
Gospodine, za toa bez gajle. Deka sum od zbor
ve kanam da se najdeme nekade ve~erva
i da pieme za zdravjeto na na{ata moma
ba{ kako protivni~kite advokati {to
pravat
èstoko se borat no ko prijateli jadat i
pijat.
Grumio i Biondleo
Odli~en predlog! Da odime, prijateli.
Hortenzio
Predlogot e bez gre{ka, predlogot e petka.
Petru~io, velam jadi i pij na moja smetka.
9

Bjanka
Dobra sestro, ne rezili me mene ni sebe,
pravej}i od mene robinka i plenik.
Toa me vadi od pamet. No za dranguliite
drugi
racete odvrzi mi gi i }e gi frlam sama.
Da, i seta ruba, zdolni{teto duri,
naredi {to saka{, toa }e go storam
bidej}i dol`nosta kon postarite ja znam.
Katerina
Od site tvoi prosci, ti nareduvam da mi
kaè{
kogo najmnogu go saka{. I toa bez gluma.
Bjanka
Veruvaj mi, sestro, od site ìvi maì
u{te ne sum go zdogledala ona lice
{to }e mi se bendisa pove}e od site drugi.
Katerina
Laè{ su{i{. Zarem ne e toa Hortenzio?
Bjanka
Ako ti se dopa|a, sestro, eve da umram
ako ne storam s# na svetot da go ima{.
Katerina
Ti si al~na, saka{ da ìvee{ vo rasko{.
Zatoa, velam, Gremio e toj {to go saka{.
Bjanka
Zarem za nego mi qubomori{ vaka?
Toga{ si igra{ majtap i sega mi e jasno
deka celo vreme samo si se majtapela.
Odvrzi mi gi racete, sestro, te molam.
Katerina
Ako ova e majtap, zna~i s# drugo bilo majtap.
(Ja udira.)
(Vleguva Batista.)
Batista
[to e pak sega? Od kade taa drskost?
Bjanka, trgni se. Kutro devoj~e, pla~e.
Odi zemaj ja iglata; nejze ostavi ja na mira,
sramota, ti skotu od |avolska sorta
{to ja ma~i{ kako taa da ti e kriva?
Koga ti rekla barem eden lo{ zbor?
Katerina
Me nervira {to mol~i, }e ja stol~am.
(Tr~a po Bjanka.)
Batista
[to, zarem pred moi o~i? Bjanka, begaj.
(Izleguva Bjanka.)
Katerina
[to, zarem mi branite? Aha, sega gledam,
taa vi e bogatstvoto, taa mora da se maì,
a jas treba bosa da & igram na svadba
i zaradi vas dvajca da ostanam stara moma.
în VTORI
Scena 1
(Vleguvaat Katerina i Bjanka.)
174
Vilijam [EKSPIR
Ne zboruvajte mi, odam da sedam i pla~am
dodeka za odmazda ne najdam na~in.
(Izleguva.)
Batista
Dali nekoj tatko nekoga{ bil vo moja koà?
No koj ide?
(Vleguvaat Gremio, Lu~enco prepraven kako
Kambio vo obi~ni ali{ta; Petru~io so
Hortenzio prepraven kako Licio i Tranio
prepraven kako Lu~enco so svojot sluga
Biondelo koj nosi lauta i knigi.)
Gremio
Dobro utro, kom{ija Batista.
Batista
Dobro utro, kom{ija Gremio. Dobar den,
gospodo.
Petru~io
I vam, dobar gospodine. Ve molam, zarem
nemate }erka
{to se vika Katerina, doblesna i li~na?
Batista
Imam }erka, gospodine, Katerina {to se
vika.
Gremio
Pozavieno, gospodine. Mnogu ste smeli.
Petru~io
Ne sum, siwor Gremio, pu{tete me samo.
Jas sum velmoà, gospodine, od Verona,
~uv za nejzinata ubavina i pamet
za nejzinata privle~nost i smerna krotkost,
prekrasnite osobini i blagiot odnos,
pa se drznav da dojdam ko nekanet gostin
vo va{iot dom za da se uveram li~no
vo glasot za nea nadaleku {to se slu{a.
A kako nadopolna za toa {to vi sum gostin
vi nosam eve eden moj blizok ~ovek
(pokaùva na Hortenzio)
mnogu ve{t vo muzika i matematika,
za da ja ostru~i dokraj vo ovie uki
za koi ve}e, siguren sum, dosta znae.
Prifatete go ili navreden }e bidam.
Se vika Licio, vo Mantova e roden.
Batista
Dobredojden ste mi, gospodine,
a i toj zaradi vas.
No treba edno da znaete za }erka mi Kat-
erina
za moja àl, taa ednostavno ne e za vas.
Petru~io
Zna~i ne sakate da se razdelite od nea
ili moèbi ne vi se dopa|am jas.
Batista
Ne sfa}ajte me gre{no. [to mislev rekov.
Od kade ste, gospodine? Kako da ve vikam?
Petru~io
Petru~io se vikam, sin na Antonio
~ovek poznat {irum cela Italija.
Batista
Dobro go poznavam. Dobrodojdeni ste zaradi
nego.
Gremio
So seta po~it, Petru~io, ve molam
dozvolete ni i nam, poniznite moliteli
da kaème ne{to. Vi velam, mnogu ste
naglit!
Petru~io
Prostete, siwor Gremio, ama kaj mene nema
trte-mrte.
Vedna{ rabotam.
Gremio
Se gleda, nema {to, ama se pla{am da ne vi
se trtne rabotata .
Kom{ija, prifatliv dar, nema {to, siguren
sum. Ama za da vi iskaàm sli~na
qubeznost, posebno {to ste blago naklo-
neti kon mene a ne kon nekoj drug, od s# srce
vi go davam ovoj mlad
u~en ~ovek (pokaùva na Lu~enco) koj{to
dolgo vreme studira{e na Rems; ve{t
za gr~ki i latinski kako {to e
drugiot za muzika i matematika. Se vika
Kambio. Ve molam,
prifatete gi negovite uslugi.
Batista
Iljadapati fala, siwor Gremio. Dobro mi
dojdovte, dobar
Kambio. (Na Tranio.) Ama dobar gospodine,
mi izgledate za
stranec. Dali e neopravdano da znam zo{to
ste dojdeni?
Tranio
Prostete, gospodine, jas treba da se
pravdam.
{to kako stranec vo gradov ovde
se osmeluvam da bidam prosec na va{ata
}erka
ubavata i doblesna Bjanka.
I za va{ata cvrsta odluka sum slu{nal
vo prilog {to e na postarata sestra.
S# {to baram e, otkako mojot koren
}e go doznaete, da imam ist pristap
i sloboda kako i site drugi prosci.
A za obrazovanieto na va{ite }erki
ja priloùvam ovaa lauta prosta
i ovoj izbor od gr~ki i latinski knigi.
Ako gi prifatite, toga{ mnogu }e vredat.
Batista
Se vikavte Lu~enco? Od kade ste, molam?
Tranio
Od Piza, gospodine, sin sum na Vin~enco.
Batista
Mnogu mo}en vo Piza. Mnogu imam
slu{ano za nego. Dobro mi dojdovte
na gosti, gospodine. (Na Hortenzio.) Lau-
tata
zemete ja, (Na Lu~enco) a vie knigite.
Vedna{
odete kaj u~enicite va{i. Ej, mom~e!
(Vleguva sluga.)
Mom~e, gospodava vodi gi kaj moite }erki
i kaì im deka se nivnite u~iteli. I u{te
da gi slu{aat dobro.
(Izleguvaat slugata, Hortenzio, Lu~enco,
Biondelo.)
A sega niz gradina da pro{etame malku
pa potoa na ru~ek. Site ste mi mili gosti,
i ve molam ~uvstvuvajte se kako doma.
Petru~io
Siwor Batista, mojata rabota ~ekawe ne
trpi,
i ne moàm sekoj den da prosam devojka.
Dobro go znaevte tatko mi, a niz nego i
mene,
edinstveniot naslednik na negoviot imot,
koj{to uspeav da go zgolemam a ne da go
smalam.
Zatoa kaète mi, ako ja osvojam qubovta na
va{ata }erka
kakov miraz }e dobijam pokraj nea?
Batista
Po mojata smrt, polovina od seta zemja,
a na raka vedna{ dvaeset iljadi kruni.
Petru~io
Za takov miraz }e ja osiguram nejze
vo vdovi~lukot, vo slu~aj da me nadìvee
]e & go ostavam siot svoj imot i prihod.
Seto ova podrobno vo dogovorot }e stoi
za obete strani do nego da se dràt.
176
Vilijam [EKSPIR
Batista
Da, samo ako najgolemata podrobnost se
sredi
a toa e nejzinata qubov: bez toa nema ni{to.
Petru~io
Toa e sitnica. Za{to vi velam, dedo,
re{itelen sum kolku taa {to e lo{a;
i kaj{to dva razbesneti ogna se sretnat
se tro{i ona {to go hrani nivniot gnev.
Vetreto go rasplamtuva maloto ogne vo
poàr
no uraganot go gasne ognot i s# drugo.
Takov so nea }e bidam a taa }e potklekne
vedna{
Za{to jas sum surov i ne prosam ko malo
dete.
Batista
Trudi se kolku {to moè{ i neka ti e so
sre}a.
No sepak o~ekuvaj po nekoj teòk zbor.
Petru~io
Da, da. }e bidam ko planinite za vetrot
{to ne se tresat iako ovoj postojano duva.
(Vleguva Hortenzio so skr{ena glava.)
Batista
[to e prijatelu, {to si tolku bled?
Hortenzio
Ako sum bled, toga{ veruvajte, sum od strav
Batista
]e stane }erka mi dobar muzi~ar?
Hortenzio
Pobrgu }e stane dobar vojnik.
Za èlezo e stvorena a ne za lauta.
Batista
Ne ja nau~i da udira vo lauta?
Hortenzio
Kaj }e ja nau~am koga mi ja udri lautata od
glava.
Samo & rekov deka ne ja drì lautata dobro
i ja svitkav rakata da vidi kako prstite se
dràt
a taa netrpeliva ko |avolska ro`ba mi
svika:
Ne ja dràm dobro, a? Sega ti }e vidi{!
I vedna{ po timbata me tresna
i glavata niz lauta mi izleze nadvor
i stoev taka zamelu{en i mrdnat
i nebare so alka okolu vratot zjapav
a taa mi se dere{e, petpare~ki svira~
me nare~e, zadrogaz i {to u{te ne, boèm
odnapred se spremala vaka dolno da me grdi.
Petru~io
Vesela ènska, nema {to, takva mi treba,
sega ja sakam mnogu pove}e od napred.
Umiram da vrzam nekoj zbor so nea.
Batista
Dojdete so mene i vedro vi se molam,
podu~uvajte ja barem pomalata }erka.
Saka da u~i i blagodarna e na toa.
Siwor Petru~io, }e dojdete so nas
ili vedna{ }erka mi Katerina da vi ja
pratam?
Petru~io
Pratete mi ja, ve molam.
(Izleguvaat site osven Petru~io.)
]e ja ~ekam ovde,
i revnosno }e ja prosam koga }e dojde.
Ako po~ne da pcue, toga{ ednostvano
}e & re~am deka pee kako slavej.
Ako po~ne da se murti, }e re~am deka e mila
na lik ko utrinski rozi izmieni so rosa.
Ako e nema i ne saka ni zbor da kaè
zborlivosta }e & ja pofalam toga{
i }e re~am deka zborovite me paraat v srce.
Ako mi re~e da fa}am magla, }e se zablago-
daram
nebare me pokanila cela nedela da & bidam
gostin.
Ako odbie da se ven~a, }e ja molam denot
da go oglasime na strojot i brakot.
No eve ja ide. Zboruvaj Petru~io sega.
(Vleguvaat Batista, Gremio i Tranio.)
Batista
[to napravi, siwor Petru~io, so }erka mi?
Petru~io
Uspeav, {to drugo? Moè{e da ne uspeam?
Batista
Pa toga{ }erko Katerino? [to se murti{?

Katerina
Me vikate }erka? A pokaàvte vamu
tatkovska grià sakaj}i da me dadete
na eden poluludak, na eden ~uknat silexija
koj{to a }e otvori usta pcue vrni i misli
deka so psovki }e mi go najde krajot.
Petru~io
Dedo, vaka stojat rabotite: vie i siot narod
govorevte za nea i govorevte gre{no.
Ako e opaka, opaka e oti e mudra,
i ne e drska tuku skromna kako gulab
i ne e izbuvliva tuku krotka ko utro.
Po trpenieto e vtora Grizelda a rimska
Lukrecija po svojata ~ednost. I na krajot
da vi kaàm deka se dogovorivme slo`no
u{te ovaa nedela svadbata da ni bide.
Katerina
Poprvo }e te vidam na besilka!
Gremio
Slu{a{, Petru~io, poprvo }e te vidi na
besilka.
Tranio
Vaka uspea? Zna~i i nam denot }e ni se
stemne.
Petru~io
Trpenie, gospodo, jas nejze ja izbrav.
Ako nie sme zadovolni, {to vas ve boli?
Se dogovorivme me|u nas, na samo,
da bide s# u{te zajadliva vo dru{tvo.
Vi velam, prosto nema da veruvate
kolku mnogu me saka. O, najmila Kate!
Mi se obesi na vrat, me qube{e ne`no
bakne` po bakne` i mi se kolne{e cvrsto
{to vedna{ potkleknav pred nejzinata
qubov.
O, vie ste amateri! Fantasti~no e da se vidi
kako eden krotok ~ovek najlo{ata sprija
ja skrotuva koga ma` i èna se sami.
Daj mi raka, Kate, za Venecija odam,
da kupam ruba za denot na svadbata na{a.
Spremaj gozba, dedo, pokani gosti,
znam Katerina }e bide nevesta za merak.
Batista
Ne znam {to da re~am, samo dajte raka.
Gospod da te blagoslovi, Petru~io, vereni
ste.
Gremio i Tranio
Amin, velime. Svedoci sme nie.
Petru~io
Dedo, èno, gospodo, zbogum,
zaminav za Venecija; nabliùva nedela.
]e dademe prsteni, pri}e, ubava promena
bakni me, Kate, vo nedela sme ma` i èna.
(Izleguvaat Petru~io i Katerina.)
Gremio
Dali nekoj nekoga{ tolku brgu se veril?
178
Vilijam [EKSPIR
Batista
Navistina, gospodo, sega trgovec igram
{to ludo se vpu{ta vo o~ajni~ki potfat.
Tranio
Ama taa stoka samo gnie{e kaj vas,
ja }e }arite, ja po moriwa }e skapi.
Batista
Mir da ima vo brakot, takva dobivka sakam.
Gremio
Mirno nekako plenot mu padna v raka.
No sega, Batista, za pomalata }erka;
ova e denot {to tolku dolgo go ~ekavme
site,
jas sum vi sosed i prviot nejzin prosec.
Tranio
A jas pove}e ja sakam Bjanka
odo{to zborot moè da kaè ili mislata da
smisli.
Gremio
Ti si golobrad i ne moè{ pove}e da ja
qubi{.
Tranio
Ti si belobrad, qubovta tvoja smrznuva.
Gremio
A tvojata prì.
Skakulec eden, trgni se, vozrasta e taa {to
hrani.
Tranio
No mladosta ènskoto oko go pleni.
Batista
Smirete se, gospodo. Sporot jas }e go
re{am.
Po delata treba da se sudi; koj od vas dvajca
pogolemo bogatstvo za }erka mi }e dade
toj }e ja ima nejzinata qubov.
Gremio, kaì ti {to & nudi{?
Gremio
Prvo, kako {to znaete, mojata ku}a vo
gradot
seta bolskoti vo srebro i zlato,
so le|eni i bokali za nejzinite ne`ni race,
draperiite site se original Tirski.
Kov~ezite od slonova koska polni se pari,
a vo onie od kiparis pokriva~ite stojat,
skapocenite ali{ta, baldahinite i ruvo
od najdobro platno, turski perni~iwa so
biser
opto~eni, zavesi od Venecija so vez od zlato,
od tu~ i kalaj posatkite mi se site
i s# {to eden gazda treba da ima. Na selo
v pondila imam sto mlekodajni kravi
a v jasli sto dvaeset debeli vola
i s# drugo potrebno za vakvata brojka.
Malku sum podostaren, priznavam, ete,
i ako umram utre ova & pripa|a nejze
ako dodeka sum ìv, bide samo moja.
Tranio
Ova samo dobro zvu~i. Gospodine, a sega
mene slu{nete me. Jas sum sin edinec
i edinstven naslednik na mojot tatko.
Ako ja dobijam }erka vi za èna
}e & ostavam tri ili ~etiri ku}i
vo bogatata Piza dobri kako koja bilo
ku}a na stariot siwor Gremio vo Padova,
plus dve iljadi dukati godi{en prihod
od plodna zemja; seto e nejzino ako umram.
[to, da ne ve zdoboli, siwor Gremio?
Gremio
Dve iljadi dukati godi{no od zemja?
(Na strana) Seta moja zemja ne vredi tolku.
Toa taa }e go ima, plus gemija edna
sega zakotvena vo pristani{teto Marsej.
[to, da ne ve potonav so brodot?
Tranio
Gremio, poznato e deka tatko mi ima
tri golemi gemii, dva broda
i dvanaeset novi galii. Ova & go davam,
i sekoga{ dvojno od ona {to }e go ponudi{
sledno.
Gremio
Sledno? Ve}e ponudiv s#, drugo nemam.
Ne moè da dobie pove}e od ona {to go
imam.
Ako ti se dopa|am, }e me ima mene i s# moe.
Tranio
Toga{ e jasno deka devojkata e moja
spored vetuvaweto va{e. Gremio gubi.
Batista
Priznavam deka najdobra e ponudata va{a.
Neka tatko vi garancija & dade,
pa taa e va{a; inaku, prostete za ova,
ako umrete pred tatko vi, kako taa
nejzinoto }e go dobie?
Tranio
Zabele{kata ne vi e na mesto. Toj e star, a
jas mlad.
Gremio
Zarem mladite ne umiraat kako site stari?
Batista
Zna~i, gospodo,
re{iv vaka: znaete deka vo nedela
mojata }erka Katerina }e se maì.
Drugata nedela po ova Bjanka
}e vi bide nevesta, ako garancijata
ja donesete; ako ne, toga{ Gremio }e ja ima.
A sega odam, vi blagodaram na dvajcata.
Gremio
Zbogum, sosedu dobar. (Izleguva Batista.)
Sega ne ti se pla{am.
Mom~e nedodelkano, tatko ti bi bil {utrak
s# tebe da ti dade i na stari godini
da te moli za tro{ka leb. Gluposti!
Starite italijanski lisci ne se tolku
prosti!
(Izleguva.)
Tranio
Da ti se pluknam vo drtata, itra koà!
Sepak igrav ko site aduti da mi se v race.
Naumiv za gospodarot da storam dobro.
Izlez nema osven la`niot Lu~enco
da dobie tatko, {to }e bide laèn
Vin~enco.
A toa e ~udno. Obi~no tatkovcite
dobivaat deca; no vo ovaa prosidba luda
ako ne potfrlam, mo`ni se i takvi ~uda.
(Izleguva.)

Lu~enco
Dosta so toa }emaneto. Ama si drzok.
Tolku brzo zaboravi kakov do~ek
ti priredi sestra & Katerina?
10
Hortenzio
Ama, pimpirlio u~ena, taa e patron
na nebesnata harmonija. Zatoa bidi
u~tiv i daj mi prvenstvo prvin
~asot po muzika da go odrìme
a potoa ti drì go svojot ~as.
Lu~enco
Magare edno tvrdoglavo, koga si ~ital
da znae{ zo{to muzikata ni sluì?
Ne si ~ul deka taa go osveùva umot
po napornata rabota i u~eweto te{ko?
Zatoa dozvoli filosofija da & ~itam
a potoa so tvoeto drndawe po~ni.
Hortenzio
Vidi go ti nego, uvredite nema da gi trpam.
Bjanka
Gospodo, od obajcata navredena sum sega
za{to se glodate okolu ona {to e moj izbor.
Ne sum prva~e od nekoe zapu{teno selo,
ne sakam da me vrzuvaat ~asovi, odredeno
vreme.
]e u~am samo kako {to mene mi se saka.
Za da nema pove}e kavga, da sedneme.
A vie zemete go instrumentot i svirete
malku;
âsot negov }e svr{i pred da go na{timate.
Hortenzio
]e si odite od ~as ako go na{timam?
Lu~enco
Ti samo odi i {timaj, {timalo edno!
Bjanka
Kade zastanavme?
Lu~enco
Ovde, gospo|ice:
Hic ibat Simois, hic est Sigeia tellus,
Hic steterat Priami regia celsa senis.
Bjanka
Prevedete.
Lu~enco
Hic ibat, kako {to ve}e vi rekov - Simois, jas
sum Lu~enco
- hic est, sin na Vin~enco od Piza - Sigeia
tellus, vaka prepraven za da ja osvojam va{ata
qubov - Hic steterat, a onoj Lu~enco {to
doa|a da ve prosi - Priami, e mojot sluga
Tranio - regia, koj{to mene me pretstavuva -
celsa senis, za da go izmamime stariot degen.
Hortenzio
Gospo|ice, si go na{timav.

în TRETI

Scena 1
(Vleguvaat Lu~enco, Hortenzio i Bjanka.)
Bjanka
Da ~ueme. Uf! Gornite ìci.
Lu~enco
Fal{ ti e ~ove~e, pak na{timaj go!
Bjanka
ûjte go sega mojot prevod: Hic ibat Simois,
ne ve poznavam - hic est Sigeia tellus, ne vi
veruvam - Hic steterat Priami, vnimavajte da ne
n# slu{ne - regia, ne nadevajte se premnogu -
celsa senis, ne o~ajuvajte.
Hortenzio
Gospo|ice, sega mi e na{timan.
Lu~enco
Fal{ira dolu.
Hortenzio
Dolu ne fal{ira tuku dolniov gad ne mi
{tima.
(Na strana) O kolku e ognen i drzok na{iov
daskal.
@imi s#, apa{ov ja {meka mojata qubov.
Otsega, daskali{te, dobro }e te vardam.
Bjanka
So vreme moè }e veruvam, no se somnevam
sega.
Lu~enco
Nemojte, vi se molam, za{to navistina
Ajant
bil Ekid, po pradedo nare~en taka.
Bjanka
Moram na u~itelot da mu veruvam, inaku,
velam,
za toj somne` bi se raspravala u{te.
Ama dobro. Sega Licio, tvoj e redot.
U~itelu dobar, ne lutete se, ve molam,
{to vaka se po{eguvav so vas dvajca.
Hortenzio
(Na Lu~enco) A sega {etaj i ostavi n# malku.
Muzikava {to }e ja sviram ne e za tri glasa.
Lu~enco
Ne bidete picajzla, gospodine! Moram da
~ekam
(na strana) i da vardam oti ako ne sum vo
krivo
na{iot u~en muzi~ar e zaquben do u{i.
Hortenzio
Gospo|ice, pred da go fatite instrumentov
i da nau~ite kako prstite se mestat
moram osnovnite pravila da vi gi kaàm
za da ja sovladate skalata pobrzo, polesno
i podobro odo{to so drug nekoj u~itel.
Zatoa vi napi{av s# ubavo ovde.
Bjanka
Ama jas ja nau~iv skalata u{te lani.
Hortenzio
Ako, sega nau~ete ja skalata na Hortenzio.
Bjanka
Skala sum jas, temel na sekoja skladnost,
do re na Hortenzio podaj raka
mi fa Bjanka, maì se za nego so radost
fa sol za{to od srce toj te saka.
Sol la eden klu~, a dve noti dumam
si do smiluvaj mi se ili }e umram.
Ova e skala? Ne mi se dopa|a ni malku!
Stariot na~in mi e pomil. Ne sum luda
da gi napu{tam dobrite pravila zaradi
nekoi izumi novi.
(Vleguva eden sluga.)
182
Vilijam [EKSPIR
Slugata
Gospo|ice, tatko vi ve moli knigite sega
da gi ostavite i da pomognete da se sredi
sobata na va{ata sestra. Svadbata e utre.
Bjanka
Zbogum, u~iteli mili. Moram da odam.
(Izleguvaat Bjanka i slugata.)
Lu~enco
Toga{ ni jas nema zo{to da bidam ovde.
(Izleguva.)
Hortenzio
A jas imam zo{to daskalov da go vardam.
Mi se ~ini i toj e zaquben do u{i.
No Bjanka, ako mislite ti se tolku niski
pa frla{ oko na sekoj dolen prostak
toga{ drug neka te zeme. Te vidov li na ruga
Hortenzio, gospo|ice, }e si zeme druga.
(Izleguva.)

Scena 2
(Vleguvaat Batista, Gremio, Tranio, Kat-
erina, Bjanka, Lu~enco i drugi so slugite.)
Batista
Siwor Lu~enco, ova e denot koga
Katerina i Petru~io treba da se zemat
a sepak nema ni traga ni glas od zetot.
[to }e re~at lu|eto? Kakov rezil }e pukne
da ne dojde zetot koga sve{tenikot treba
da go izvr{i ~inot na ven~avkata?
[to veli Lu~enco na ovoj na{ sram?
Katerina
Sramot e moj. Moram na sila,
da ja dadam rakata, protiv mojata volja,
na eden lud silexija, nastran bandit,
prebrz na prosidba, baven na ènidba.
Vi rekov toj e samo naluni~av {utrak
{to so grubosta gi pokriva kiselite {egi.
I za da go mislat deka e vesel fraer
toj bi isprosil iljada, bi go zakaàl denot
svadben,
gozba bi spremil, prijatelite bi gi viknal,
svatovite a sepak ne bi do{ol da se èni.
Sega svetot za Katerina }e {u{ka
i }e veli Opaa, ene ja ludata èna na
Petru~io
ako mu e }ef da dojde i so nea da se èni.
Tranio
Trpenie Katerino, trpenie Batista.
Se kladam deka Petru~io naumil ne{to
dobro,
bez ogled {to go spre~uva da ostane na
zborot.
Iako e grub, znam deka mudrost vo sebe ima;
iako e {egaxija, sepak ~esnost od srce mu
blika.
Katerina
Sepak poarno nikoga{ da ne go videv.
(Izleguva pla~ej}i sledena od Bjanka i slu-
gite.)
Batista
Odi devojko, ne te obvinuvam za pla~ot,
takov sram i svetica bi ègnal
a ne lo{otija zla kakva {to tebe te dal
gospod.
(Vleguva Biondelo,)
Biondelo
Gospodaru, gospodaru, novosti! I toa tolku
stari novosti {to
takvi do sega ne ste ~ule.
Batista
I novi i stari? Kako e toa mo`no?
Biondelo
Zarem ne e novost da ~ueto za ideweto na
Petru~io?
Batista
Dojde?
Biondelo
Ne, gospodine.
Batista
Pa kako toga{?
Biondelo
Doa|a.
Batista
Koga }e dojde ovde?
Biondelo
Koga }e zastane kaj{to stojam jas i ottuka
}e ve gleda.
Tranio
A {to e so tvoite stari novosti?
Biondelo
Petru~io doa|a so nova palarija i star
xaket; vo izliteni bri~-pantaloni tripati
zasukani; so ralo iskinati ~izmi, ednata so
toka, drugata so vrvca; nosi star, zar|an
me~ zemen od gradskiot voen otpad, so
skr{en bal~ak i so kanija ~ij vrv go
nema a remenite se iskinati; kobili{teto
is~a{eno - so staro muvlosano sedlo i dve
razli~ni uzengii - u{te boluva od {ap i
ligavka, niz nozdrite & te~e slina,
nepcata podueni i krvavi, nafrlena so
mozolki, babuwosana, ispri{tena, modra
xiger od òltica, `lezdite pote~eni,
pripa|a od vrtoglavica, raskapana i crv-
josana, grbot klapnat, skukulena, nozete
rahiti~ni, oglavnikot razlabaven i od ov~a
koà, uzdite skinati od ~estoto zategawe da
ne padne vrzani vo jazli; remenot na{ien od
{est par~iwa, a ènskiot kai{ od somot,
so dve bukvi za nejzinoto ime so{ien na
nekolku mesta so debel konec.
Batista
Koj doa|a so nego?
Biondelo
Negoviot lakej, gospodine, opremen re~isi
kako i negovata kobila; na ednata noga
platnen a na drugata dolg volnen ~orap, a
go podvrzal edniot so crvena, drugiot so
sina krpa; na starata palarija mesto per~e,
zadenal pesnarka od ~etirieset qubovni
pesni; akrep, prav akrep e vo toa ruvo i
ne li~i ni na risjanski pa` ni na lakej od
gospodin.
Tranio
Nekoja ~udna lunka go podbodnala vaka da se
oble~e.
Obi~no e skromno doteran.
184
Vilijam [EKSPIR
Batista
Se raduvam {to doa|a. Ne e va`no kako e
oble~en.
Biondelo
Ama gospodine, toj ne doa|a.
Batista
Neli re~e deka doa|a?
Biondelo
Koj? Petru~io deka doa|a?
Batista
Da, deka Petru~io doa|a.
Biondelo
Ne gospodine, velam kobilata mu doa|a so
nego na grb.
Batista
Pa toa e edno isto.
Biondelo
Ne, ìmi sveta Mara
se kladam po para
kowot i ~ovekot pove}e se od eden
iako ne se broj za mnozinstvo vreden.
(Vleguvaat Petru~io i Grumio.)

Petru~io
Eeej, kade se tie gospoda? Koj e doma?
Batista
Dobrodojdovte, gospodine.
Petru~io
Ne sum dobredojden.
Batista
Va`no ne krivite.
Tranio
I ne ste ba{ oble~eni kako {to bi sakal.
Petru~io
Zarem ne e podobro {to poitav vaka?
Kade e Kate? Nevestata moja li~na?
Kako e mojot dedo? Ne{to ste mi namurteni.
I {to se xarite gospodo moja
nebare zjapate vo pametnik ~uden
nekakva kometa ili ~udo nevideno?
Batista
Pa, gospodine, znaete deka ova vi e denot
svadben,
prvin bevme ta`ni, mislevme }e ve nema,
a sega sme pota`ni {to dojdovte vakvi.
Soble~ete go sramot od va{eto telo
{to e trn v oko za na{eto slavje.
Tranio
Kaète ni, kakva pri~ina va`na
tolku dolgo ve trgna od nevestata va{a
i ve prati ovde bez da li~ite na sebe?
Petru~io
Dolgo treba da kaùvam i zdodevno e da se
slu{a.
Dosta e deka dojdov da go odràm zborot
iako morav malku i da docnam,
no vo pogodno vreme }e vi bide jasno
i zadovolni sosem }e bidete site.
No kade e Kate? Predolgo ja ~ekam.
Utroto vrvi, vreme e za v crkva.
Tranio
Nemojte vakov nevestata da ve vidi,
odete kaj mene i oble~ete ali{ta moi.
Petru~io
Ni slu~ajno. Odam vakov da ja vidam.
Batista
Ama vakov, ne veruvam deka }e ve zeme.
Petru~io
More }e me zeme i oro }e igra. No dosta!
Za mene }e se maì a ne za ali{tata moi.
Koga bi moèl da go obnovam toa {to }e mi
go iznosi
ko {to bi moèl da go smenam ova bedno
ruvo
dobro bi bilo za Kate, a podobro za mene.
Ama ba{ sum {utrak {to muabetam so vas
mesto dobroutro na nevestata da & kaàm
i da go zape~atam svoeto pravo so bakne`.
(Izleguvaat Petru~io i Grumio.)
Tranio
Ima toj pri~ina za otka~enoto ruvo.
]e go ubedime nekako, ako e mo`no,
da se promeni pred da odi v crkva.
Batista
Odam po nego, da vidam {to }e se slu~i.
(Izleguvaat Batista, Gremio, Biondelo,
slugite.)
Tranio
No pokraj nejzinata qubov vi treba
i soglasnosta na tatkoto, a za da uspee ova
kako {to ve}e porano vi rekov
moram da najdam nekoj ~ovek - seedno koj
{to }e ni posluì za celta na{a-
toj }e izjavi deka e Vin~enco od Piza
i }e zagarantira pogolemi sumi ovde
vo Padova od onie {to jas gi vetiv.
Taka mirno }e uìvate vo va{ata nade`
i }e ja zemete slatkata Bjanka so soglasnost
od nejziniot tatko.
Lu~enco
Da ne e onoj moj kolega daskal
{to budno go sledi sekoj Bjankin ~ekor
dobro bi bilo begalka da ja zemam,
a koga }e ja imam, cel svet ne neka veli
}e go ~uvam svoeto pa makar |avolot da se
buni.
Tranio
Do sitnica treba da go razgledame planot
postojano mislej}i vo na{a polza.
]e go nadmudrime belobradiot Gremio,
itro vnimatelniot tatko Minola
prefriganiot muzi~ar, zaqubeniot Licio
s# zaradi gospodarot moj Lu~enco.
(Vleguva Gremio.)
Siwor Gremio, izbegavte od crkva?
Gremio
Ko nekoga{ {to begav od u~ili{te.
Tranio
Dali idat doma i nevestata i zetot?
Gremio
Zetot velite? Zevzek e toj, zevzek
neviden a devojkata doprva }e sfati.
Tranio
Poopak od nea? Ne mi se veruva.
Gremio
Toj e |avol, zerzevuli{te, sotona lo{a.
Tranio
A taa |avolica, vragolica, lo{otija gorda.
Gremio
Ne! Taa e jagne, gulab, nevin~e prema nego.
Vi velam, gospodine Lu~enco, koga popot
186
Vilijam [EKSPIR
ja pra{a Katerina dali }e mu bide èna
Da, |avol da ja nosi, re~e toj i opcu tolku
glasno {to popot, vxa{en, knigata ja pu{ti
a koga se navedna da ja krene mladoènecot
pobudalen i zbesnat mu ja tresna edna
i popot se najde kraj knigata, dolu na podot.
Sega krevajte gi, re~e toj, ako vi stiska!
Tranio
[to re~e nevestata koga ovoj stana?
Gremio
Seta se trese{e sirotata. Oti udira{e so
noga
i pcue{e nebare sve{tenikot sakal da go
zezne.
A koga ceremonijata najposle se svr{i,
svika po vino. Na zdrvaje! se dere{e,
boèm
e na paluba i so mornarite loka
po pominatata bura; potoa vinoto go dopi
a talogot mu go isturi na |akonot v lice
onaka od naval za{to mu se storilo deka
bradata na |akonot, ko{trava i retka
livkala duri piel, za goltka vino.
Potoa grubo ja fati nevestata za vratot
i ja {lapna v usta tolku glasno
{to seta crkva e~e{e od bakneòt.
Koga go vidov toa, pobegnav od sram,
a po mene, sega celata povorka ide.
Takva luda ven~avka do sega ne bila
Slu{ajte! Slu{ajte! Svira~ite gi slu{am.
(Se slu{a muzika.)
(Vleguvaat Petru~io, Katerina, Bjanka,
Batista, Hortenzio so Grumio i drugite
slugi.)
Petru~io
Gospodo, prijateli, vi blagodaram na
trudot.
Znam deka sakate da ru~ate so mene
i deka spremivte bogata svadbena trpeza
no, za àl, itna rabota me ~eka
i zatoa sega moram da se prostam od vas.
Batista
Mo`no e u{te ve~erva da si odite?
Petru~io
Moram da si odam u{te pred da se sno}i.
Ne ~udete se. Da znaete {to imam na umot
vie i sami }e me podbodnete da odam.
Svatovi ~estiti, vi blagodaram na site
{to bevte prisutni koga se dadov
na ovaa mnogu trpeliva, slatka, doblesna
èna.
Ru~ajte so dedo mi, nazdravete i za mene,
za{to moram da odam. Zbogum na site!
Tranio
Ve molam barem ostanete so nas za ru~ek.
Petru~io
Ne e mo`no.
Gremio
I jas ve molam.
Petru~io
Ne e mo`no.
Katerina
I jas te molam.
Petru~io
Epten mi e milo.
Katerina
Dali ti e milo da ostane{?
Petru~io
Milo mi e {to me moli{ da ostanam;
no ne ostanuvam, makar do utre da me moli{.
Katerina
Ostani, ako me saka{.
Petru~io
Grumio, kowot!
Grumio
Spremen e, gospodaru; ve}e se prejade od
zobot!
Katerina
Toga{ pravi {to saka{, deneska ne mi se
odi
a ne odam ni utre, ni nikoga{ ako ne}am.
Vratata e otvorena, gospodine, fa}aj xade
i akaj duri ti se ~izmite zdravi.
Jas ostanuvam duri ne mi projde }efot.
Te{ko so tebe }e se ìvee, ve}e gledam,
po utroto se poznava denot.
Petru~io
O Kate, smiri se, ne luti se te molam.
Katerina
]e se lutam; {to ima vrska toa so tebe?
Tatko, vie mol~ete; }e ostane oti jas taka
sakam.
Gremio
Ete, gospoda, gledate, ve}e ~adi.
Katerina
Gospoda, napred na svadbeniot ru~ek,
gledam kako od ènata budala pravat
ako nema duh da se sprotivstavi.
Petru~io
Odete, {to ~ekate koga vi veli Kate.
Po~ituvajte ja nevestata, svatovi mili.
Gostete se, lumpuvajte, pijte,
nazdravete & na mominstvoto so polni ~a{i.
Luduvajte, veselete se, obesete se!
No mojata li~na Kate mora so mene.
Ne, ne blabotete, ne udirajte so noze,
ne kokorete se, ne murtete se;
jas sum gazdata na ona {to e moe.
Taa e mojot imot, moeto doma}instvo,
mojata dvi`nina, mojata ku}a,
moeto doma}instvo, mojata niva, mojot
ambar,
mojot kow, mojot vol, moeto magare, moeto
s#,
ba{ taa ovde. Neka ja dopre samo koj smee!
]e go branam i od najdrskiot svoeto pravo
ako mi zastane na pat ovde vo Padova.
Grumio,
vadi go me~ot, opkoleni sme od kratci,
spasuvaj ja gospodarkata, ako si ~ovek.
Ne pla{i se, nevesto slatka, nema da te
gibnat
oti }e te branam, Kato, pa da se i milioni.
(Izleguvaat Petru~io, Katerina i
Grumio.)
Batista
Neka zaminat, neka zamine ovaa mirna
dvojka.
Gremio
Da ne zaminea brzo, }e umrev od smea.
Tranio
Od site ludi brakovi ovoj e najlud.
Lu~enco
Gospo|ice, {to mislite vie za va{ata
sestra?
Biandelo
Deka e luda, a ludite ludo i se maàt.
Gremio
Glava se~am ako Petru~io ne se pokati.
188
Vilijam [EKSPIR
Batista
Kom{ii, prijateli, iako nevestata i zetot
ne se tuka za da sedat na po~esnite mesta
znaete deka trpezata do ram e polna.
Lu~enco, ti }e sedi{ na mestoto od zetot
A Bjanka }e go zazeme nevestinskoto mesto.
Tranio
Za nevesta }e ve`ba slatkata Bjanka?
Batista
Za nevesta, Lu~enco. Povelete gospodo, ajde.
(Izleguvaat.)

Grumio
Da ti se pluknam vo site papsani kqusiwa,
vo site ~uknati gospodari, vo site lo{i
pati{ta! Dali nekoj bil vaka modrosan?
Dali nekoj bil vaka batakosan? Dali nekoj
bil vaka papsan? Me pratija napred da go
naloàm ognot, a tie idat po mene da se
ogreat. Da ne sum tenxerxe {to brzo se gree,
usnite }e mi se zalepat za zabi, jazikot
za nepca, srceto za rebra, pred da stignam
kraj ogan {to }e me odmrzne. ]e se ogream
duvaj}i vo ognot. Kakvo e vremeto i mnogu
pogolemo ~ove~i{te od mene }e nastine. Ej,
oj, Kertis!
(Vleguva Kertis.)
Kertis
Koj vika tolku zasipnat?
Grumio
Dedo mraz. Ako ne mi veruva{, moè{ da
mi se lizne{ od ramoto do peticite a da
misli{ deka si mi se spu{til od glavata do
vratot. Ogan, ogan, Kertise.
Kertis
Doa|a gospodarot so èna mu, Grumio?
Grumio
Doa|a, Kertis, doa|a - zatoa loì, loì go
ognot i ne sipaj voda na nego.
Kertis
Dali e navistina tolku opaka kako {to se
govori?
Grumio
Be{e, Kertise, pred ovoj stud. Ama ti znae{
deka zimata gi skrotuva maòt, ènata,
yverot; ve}e go skroti mojot star gospodar,
mojata nova gospodarka, mene pa i tebe,
batko Kertis.
Kertis
Begaj da te nema, budalo edna od peda! Jas ne
sum yver.
Grumio
Opaa, jas sum samo peda, ne? Rogovite ti se
dve pedi, a jas barem tolku sum visok. A
sega }e go naloì{ ognot ili da te kaàm
na gospodarkata ~ija raka, a sega koga e
pri raka, vedna{ }e ja oseti{ vrz svojata
studena sre}a zatoa {to si baven vo svojata
è{ka slu`ba?
Kertis
Te molam, dobar Grumio, kaì mi kako e vo
svetot?
Grumio
Studeno e vo svetot, Kertis, vo sekoja
rabota osven vo tvojata; zatoa pali koga ti
velam. Vr{i si ja rabotata za da raboti{
în ÊTVRTI
Scena 1
(Vleguva Grumio.)
190
Vilijam [EKSPIR
oti gospodarot i gospodarkata }e ni
smrznat od stud.
Kertis
Ognot e ve}e zapalen; zatoa, dobar Grumio,
kaì mi {to e novo?
Grumio
Novo, novo, novo, novosti kolku ti du{a
saka!
Kertis
Ajde kaùvaj. Ne tuku me matkaj!
Grumio
Prvin dobro naloì go ognot oti smrznav
od stud. Kade e gotva~ot? Dali e ve~erata
gotova, ku}ata pospremena, rogozinata
sprostrena, pajaìnite is~isteni, dali se
slugite vo novo odelo i beli ~orapi, a
slu`benicite vo svadbeno ruvo? Dali gi
svetnavte ~a{ite odvnatre, peharite odnad-
vor, dali gi poslavte masite, dali e s# kako
{to treba?
Kertis
S# e kako {to treba; te molam, novostite.
Grumio
Prvin znaj deka kowot mi e crknat od umor
a gospodarot i gospodarkata padnaa.
Kertis
Kako padnaa?
Grumio
Od sedlata vo kalta a ova e ve}e cela prika-
zna.
Kertis
Kaì mi ja dobar Grumio.
Grumio
Daj go uvoto.
Kertis
Na ti go.
Grumio
Eve mi ti! (Go udira.)
Kertis
Vaka prikaznata se ~uvstvuva a ne se slu{a.
Grumio
Zatoa i se vika ~uvstvitelna prikazna; a
ovaa kvrga ti e samo ~ukawe na uvo za podo-
bro da slu{a. Sega po~nuvam. Imprimis, prvo,
odevme po edna opasna udolnica, gospodarot
java{e zad gospodarkata
Kertis
Obajcata na ist kow?
Grumio
[to ti e toa tebe gajle?
Kertis
Gajle mi e za kowot.
Grumio
Toga{ ti raskaùvaj. Da ne me prekine{e,
}e ~ue{e kako kowot & padna, a taa se najde
pod kowot; }e ~ue{e vo kakov batak padna
i kako seta se izvalka, kako toj ja ostavi so
kowot na nea, kako me iznatepa {to kowot
& se sopnal, kako capa{e niz kalta za da go
trgne od mene, kako toj pcue{e, kako taa go
mole{e a nikoga{ porano ne molela, kako
jas kukav, kako kowite pobegnaa, kako &
be{e uzdata ispokinata, kako si go zagubiv
kuskunot, so site raboti vredni za pame-
tewe {to sega }e padnat vo zaborav a ti }e
zamine{ v grob kako tikvar.
Kertis
Vaka ispa|a deka toj e poopak od nea.
Grumio
Da, a toa i ti i site drugi lo{otilaci
ovde }e si go setite na koà koga }e si
dojde doma. No zo{to ti zboruvam za ova?
Vikaj gi vedna{ Nataniel, Josif, Nikola,
Filip, Valter, [e}era{ot i drugite. Neka
se is~e{laat kako lu|e, neka gi is~etkaat
sinite palta, vlakno da nema na niv. Neka
se poklonat so podadena leva noga napred i
neka ne se drznat da doprat ni edno vlakno
od opa{kata na mojot gospodar pred da si gi
baknat racete. Dali se site spremni?
Kertis
Da.
Grumio
Vikaj gi.
Kertis
Slu{ate, eej? Mora da go do~ekate gospoda-
rot i da & napravite poklon na gospodar-
kata.
Grumio
[to ima da & poklonuvaat? Ne e taa
siroma{na.
Kertis
Toa i vrap~iwata go znaat.
Grumio
Ama ti izgleda ne znae{ za{to bara{ slu-
gite da & dadat poklon.
Kertis
Baram samo da & se poklonat.
Grumio
A ne sebesi da se poklonat. [to }e & se?
(Vleguvaat ~etiri-pet slugi.)
Nataniel
Dobre dojde doma, Grumio.
Filip
Zdravo, Grumio.
Josif
O, Grumio.
Nikola
Drugar Grumio.
Nataniel
Kako mi si, stara kajlo.
Grumio
Dobro ve najdov, zdravo, drugar~e, kajlo.
Ete se pozdravivme. A sega, drugar~iwa moi
nakonteni, dali e s# spremno, dali ne{to
fali?
Nataniel
Ni{to ne fali. S# e kako pod konec. Dali e
blisku gospodarot?
Grumio
Samo {to ne stignal. Moèbi ve}e e vo
192
Vilijam [EKSPIR
dvorot. Zatoa nemojte - da mu se snevidi,
ti{ina! Go slu{am gospodarot.
(Vleguvaat Petru~io i Katerina.)
Petru~io
Kaj se kopiliwava? [to, nikoj na vrata
uzengijata da mi ja drì, da mi go prifati
kowot?
Kade se Natanail, Gregor, Filip?
Site slugi. Ovde sme gospodaru, ovde.
Petru~io
Ovde gospodaru, onde gospodaru, ovde gospo-
daru!
Prosta~i{ta edni neizdelkani i glupi!
Ne znaete za po~it, vnimanie, {to vi e
dol`nost?
Kade e tikvarot {to go prativ napred?
Grumio
Ovde, gospodarot, si bev i si ostanav
tikvar.
Petru~io
Seqa~i{te edno! Pi~leme edno rospisko!
Ne ti rekov da me do~eka{ vo parkot
toptan so site ovie apa{i dolni?
Grumio
Xaketot na Nataniel, gospodaru, ne be{e
gotov,
a ~evlite na Gavril nemaa polovina |on;
nema{e fakel da se ocrni {apkata na
Petar,
me~ot na Valter v kanija se zaglavi sosem.
Nikoj ne be{e spremen osven Adam, Ralf i
Gregor,
drugite bea ispokinati, drti, so prosja~ki
faci;
No kakvi se, takvi se, eve se za do~ek.
Petru~io
Mar{, gadovi, ve~erata ja sakam na masa.
(Pee) Ah {to ìvot si ìveev libe
Kade se tie-
Sedi Kate, dobro mi dojde. Hrana, hrana,
hrana, hrana!
(Vleguvaat slugi so ve~erata.)
Mrzi edni! O, slatka Kate, vesela bidi.
Izvadete mi gi ~izmite, degeni! Sus! Vadi!
(Pee) Edno malo mome
bez tatko ostana...
Ouu! Kreten! Nogata mi ja svitka!
Eve ti, na drugata da pazi{! (Go udira.)
Bidi vesela, Kate. Voda donesete! Brzo!
(Vleguva sluga so voda.)
Kaj mi e zagarot Troil? Mom~e, odi brgu
i re~i mu na bratu~ed mi Ferdinand da
dojde.
Mora{ da go bakne{ Kato, da se zapoznae{
dobro.
Kaj mi se vle~kite? ]e donese nekoj voda?
Ajde Kate, izmij se, dobro mi dojde, velam.
Skot eden skotosan, zo{to go ispu{ti?
(Go udira slugata.)
Katerina
Poleka, te molam, ne saka{e gleda{.
Petru~io
Tikvar eden skoftaen, idiot, kreten!
Ela Kate, sedi, znam deka si gladna.
]e se pomoli{ Kate ili saka{ jas?
[to e ova? Jagne{ko?
Prviot sluga
Da.
Petru~io
Koj go donese?
Petar
Jas.
Petru~io
Prepe~eno e kako i jadeweto celo.
]e vi kaàm jas vam, pezevenci edni! Kaj e
gotva~ot? Kako smeete, apa{i{ta edni,
da mi nosite ne{to {to ne go sakam?
Mar{! Nosete s# nazad, ~a{i, pajnci! Na vi!
(Ja prevrtuva masata sose ~iniite i
jadeweto.)
Bezxumni gojda, nevospitano robje!
[to? Mi mr~ite? Mami~eto }e vi go
pla~am.
Katerina
Te molam, maù, smiri se, ìti gospod.
Mesoto be{e dobro, ama ti be{e nam}or.
Petru~io
Ti velam Kato, be{e izgoreno i suvo,
a mene mi e zabraneto takvo da go jadam,
oti me pravi nam}or i me fa}a safra.
Poarno e obajcata da postime malku,
za{to sami od sebe nam}ori sme dvata
pa ne ~ini na safrata da & davame meso.
Strpi se, ve}e utre podobro }e bide
a no}eska zaedno }e gladuvame site.
Dojdi, }e te odnesam vo bra~nata spalna.
(Izleguvaat. Se vra}aat slugite.)
Nataniel
Petar, si videl do sega vakvo ne{to?
Petar
So opakost opakosta ja ni{ti.
(Vleguva Kertis.)
Grumio
Kade e toj?
Kertis
Vo nejzinata odaja,
propoved za izdr`livosta & drì
i vika, pcue, grmi a taa, sirotata,
ne znae koj pat da go fati, kaj da gleda.
{to da veli pa samo sedi i se xari
ko nekoj so voden ~orap da ja udril.
Brznete, brznete, eve go ide.
(Izleguvaat. Vleguva Petru~io.)
Petru~io
Mudro go zapo~nav vladeeweto svoe,
i se nadevam deka na krajot }e imam uspeh.
Jastrebicata mi e ostra i mo{ne gladna,
i duri ne se pokori nema da ja hranam
za{to najadena, i~ nema da me ferma.
Imam i drug na~in divja~kava da ja skrotam
da ja nau~am da ide koga ~uvarot ja vika
t.e. da ja dràm budna ko divite petli
{to gi drìme so krilata da bijat
oti se neposlu{ni. Ne jade{e denes,
nitu }e jade, sno{ti ne spie{e, nitu
no}eska }e spie. Kako so jadeweto,
i za postelata mana boèm }e najdam,
]e go frlam perni~evo vamu, pernicata
tamu,
pokriva~ot na edna, ~ar{afite na druga
strana.
Da. I sred cel toj darmar }e glumam
nebare s# pravam od grià za nea.
A taa, na krajot, }e si ostane bez spawe,
ako zadremi }e vikam, }e grmam,
i so vikawe budna }e ja dràm.
Vaka so qubeznost ènata se kroti,
i vaka ujot lo{ i nam}or se zauzduva. Koj
znae podobro opakosta da ja kroti
da ~ujam: prijatni }e bidat toa noti.
(Izleguva.)

194
Vilijam [EKSPIR
Scena 2

(Vleguvaat Tranio i Hortenzio.)
Tranio
Dali e mo`no, Licio, gospo|ica Bjanka
da saka nekoj drug osven Lu~enco?
Imam ~uvstvo deka qubezno me mami.
Hortenzio
Gospodine, za da poveruvate vo ona {to
rekov
zastanete na strana i videte kako ja u~i.
(Vleguvaat Bjanka i Lu~enco.)
Lu~enco
Dali imate korist od ona na {to ve u~am?
Bjanka
Na {to me u~ite? Objasnete go prvin ova.
Lu~enco
Ve u~am na najva`noto, kako da se saka.
Bjanka
A dali vie samiot znaete kako se saka.
Lu~enco
Zasakajte me od srce pa od vas }e u~am.
Hortenzio
Brzo, navistina brzo! [to velite sega,
vie {to se kolnete deka gospo|ica Bjanka
ne saka nikogo na svetot kako Lu~enco?
Tranio
O qubov neverna, o, la`liv rode ènski!
Ti velam Licio, ova e mnogu ~udno.
Hortenzio
Ne gre{ete pove}e, jas ne sum Licio, nitu
pak sum muzi~ar kako {to vi velam
tuku ~ovek {to mrazi da ìvee vo ovaa
maska
zaradi onaa koja od velmoà eden bega
za da saka eden obi~en goltar.
Znajte gospodine deka Hortenzio se vikam.
Tranio
Siwor Hortenzio, ~estopati sum slu{al
za va{ata golema qubov kon Bjanka,
No bidej}i so svoi o~i vidov kolku e plitka
jas zaedno so vas, ako se sloìte vie,
zasekoga{ }e se otkaàm od nejzinata
qubov.
Hortenzio
Gledajte kako se qubat! Siwor Lu~enco
eve vi raka, i ovde sve~eno se kolnam
deka pove}e nema da ja prosam i deka
od nejze se otkaùvam kako nedostojna sosem
za porane{nata qubov i dodvoruvaweto
ludo.
Tranio
Eve i jas isto najiskreno se kolnam
nikoga{ so nea da ne se oènam pa makar i
da me moli.
Sram da & e! Kolku yverski mu se pika pod
koà.
Hortenzio
Kamo cel svet da ja prezre osven nego!
A jas, za sigurno na zakletvata da si stojam,
za tri dena so bogatata vdovica
}e se ènam {to me saka{e celo vreme
duri jas bev zacapan vo ova gordo ti}e.
A sega zbogum, siwor Lu~enco,
Qubeznosta ènska a ne ubavinata nivna
qubovta }e mi ja osvoi; ba{ vaka si odam
cvrsto re{en na zakletvata da stojam.
(Izleguva.)
Tranio
Gospo|ice Bjanka, neka va{ata qubov
blagoslov blaèn ja prati i sre}a!
Eve, ve fativ na delo, qubov ne`na,
pa se odrekov zaedno so Hortenzio.
Bjanka
Tranio, dali obajcata se odrekovte niz
kletva?
Tranio
Da, gospo|ice.
Lu~enco
Zna~i se ottarasivme od Licio.
Tranio
Sega trgna nekoja bludna vdovica da zeme
{to vo ist den }e ja isprosi i }e ja ven~a.
Bjanka
Bog neka mu dade radost.
Tranio
Da, i toj }e ja skroti.
Bjanka
Toj taka veli, Tranio.
Tranio
Veli i pravi za{to vo {kola za krotewe
odi.
Bjanka
[kola za krotewe? Postoi takvo mesto?
Tranio
Da, gospo|ice a profesor e Petru~io
koj{to sekoj den predava krotewe na opaka
i vrzuvawe na pis jazik za zabi.
(Vleguva Biondelo.)
Biondelo
O, gospodaru, gospodaru, nabquduvav dolgo
ko pes sum crknat, no najposle vidov
u~en starec kako niz ridot se spu{ta
]e ni posluì, mislam.
Tranio
[to e toj, Biandelo?
Biondelo
Profa, trgovec ili u~itel dobar,
ne znam to~no; no oble~en e svetski,
vo odot i izgledot kako prav tatko.
Lu~enco
A zo{to ni e, Tranio?
Tranio
Ako e lekoveren i prikaznata mi ja primi,
}e uspeam toj da go odglumi Vin~enco
i da mu dade garancii na Batista Minola
nebare e vistinskiot Vin~enco.
Odete so Bjanka i ostavete me sam.
(Izleguvaat Lu~enco i Bjanka.)
(Vleguva U~itelot.)
U~itelot
Dobar den, gospodine.
Tranio
Dobar den. Dobro dojdovte.
Odite natamu ili ve}e stignavte na celta?
U~itelot
Ovde }e ostanam, gospodine, nedela-dve,
a potoa odam natamu, vo Rim prvin
pa vo Tripoli ako gospod mi dade zdravje.
196
Vilijam [EKSPIR
Tranio
Od kade ste, ve molam?
U~itelot
Od Mantova.
Tranio
Od Mantova, gospodine? Bog neka ve vardi!
Dojdovte od Padova za da umrete ovde?
U~itelot
Da umram, gospodine? Zo{to, ve molam?
Tranio
Smrt go ~eka sekogo od Mantova
{to }e dojde vo Padova. Zar ne ste ~ule?
Gemiite va{i se sopreni vo Venecija, a
vojvodata,
zaradi li~na kavga so va{iot vojvoda
go objavi toa i go obnarodi.
ûdo e no vie ste mnogu presno dojden
inaku sigurno }e go ~uevte proglasot.
U~itelot
Ama za mene, gospodine, polo{o e vaka.
Za{to imam menici od Firenca
{to moram ovde da gi predadam.
Tranio
Toga{, gospodine, za da vi se najdam
}e go storam ova i }e vi dadam sovet:
Prvin kaète mi, ste bile vo Piza?
U~itelot
Da, gospodine, ~estopati sum bil vo Piza,
Piza e poznata po gra|ani so ugled.
Tranio
Dali me|u niv go poznavate Vin~enco?
U~itelot
Ne go poznavam, no sum ~ul za nego,
trgovec so ogromno azno.
Tranio
Toj mi e tatko, gospodine, i pravo da vi
kaàm
vo likot mnogu na vas li~i.
Biondelo
(Na strana) Ama li~at, ko pirustija so
rasol.
Tranio
Za da vi go spasam ìvotot vo zortov
zaradi nego, vakva usluga }e vi storam,
za da ne mislite deka najlo{oto ve sna{lo
samo za{to ste pluknat siwor Vin~enco:
]e gi prisvoite negovoto ime i ugled
a }e ve primam vedna{ kaj mene doma.
A vie ulogata glumete ja najdobro {to moè.
Me razbirate? I }e ostanete taka
s# duri rabotata vo gradov ne ja svr{ite.
Ako ova vi e pomo{, prifatete ja.
U~itelot
O gospodine, prifa}am i ve~no }e velam
deka ìvotot i slobodata vam vi gi dolàm.
Tranio
Toga{ ajde so mene da izvedeme s# kako {to
treba;
i u{te ova, patem, sakam da vi go kaàm;
na tatko mi ovde sekojdnevno se ~eka
da dade garancii za brakot ovde
me|u mene i edna od }erkite na Batista.
Za sekoja okolnost upatstva }e vi dadam.
A sega dojdete da ve oble~am kako {to
vi li~i.
(Izleguvaat.)
Scena 3
(Vleguvaat Katerina i Grumio.)
Grumio
Ne, ne, nikako, ne smeam ni za ìva glava.
Katerina
Kolku pove}e se ma~am, tolku pove}e me
kudi
[to, zarem me zede za da me umri od glad?
Prosjak ako tropne na portata od tatko
{tom zamoli milostina dobiva vedna{;
ako ne, na drugo mesto par~e leb }e najde.
A jas, koja ne molela vo svojot ìvot,
nitu pak sum morala ne{to da molam,
umiram od glad, a od nespawe mi se vrti v
glava.
So pcosti me drì budna, so vikawe me
hrani,
a najmnogu me boli {to celo vreme veli
deka s# ova go pravi od naj~ista qubov
boèm saka da kaè ako jadam i spijam
bolest te{ka }e me najde ili smrt na mesto.
Odi te molam donesi mi malku hrana
ne mi e gajle kakva, samo da e zdrava.
Grumio
[to velite za tele{ka noga?
Katerina
Odli~na e, te molam donesi ja samo.
Grumio
Se pla{am deka go pothranuva gnevot.
A {to velite za debelo but~e pe~eno na
àr?
Katerina
Ve}e ligi mi te~at. Grumio, donesi go, te
molam.
Grumio
Ne znam dali i toj }e ve drazni.
A {to velite za prèna {nicla so senf?
Katerina
Toa jadewe najmnogu go sakam.
Grumio
Da, ama senfot najmnogu luti.
Katerina
Toga{ donesi ja {niclata, ostavi go senfot.
Grumio
A, ne. Ili }e go jadete i senfot
ili nema {nicla od Grumio.
Katerina
Toga{ obete, ili edno, kako saka{.
Grumio
Zna~i senf bez {nicla.
Katerina
Mar{, da te nema, kopile edno gadno,
{to me hrani{ samo so imiwa od meso.
ûma da te sotre i tebe i seta banda tvoja
{to likuvate sega vrz nesre}ata tu|a!
Begaj, limje fati, velam.
(Vleguvaat Petru~io i Hortenzio.
Petru~io nosi ~inija so jadewe.)
Petru~io
Kako mi si Kato? [to, iznemo{tena, mila?
Hortenzio
Kako ste, gospo|o?
198
Vilijam [EKSPIR
Katarina
Polo{o ne moè da bide.
Petru~io
Razvedri si go duhot, veselo gledaj,
eve, du{o, vidi kolku sum vreden,
sam ti zgotviv hrana i sam ti ja nosam.
Za ova, slatka Kato, blagodarna treba da
bide{.
[to, mol~i{? Zna~i, ne ti e po volja,
i xabe sum se ma~el. Ej, nosi go ova.
Katerina
Te molam, nemoj.
Petru~io
I na najmalata usluga velime fala,
pa taka treba i na mojata pred da kasne{.
Katerina
Ti blagodaram, gospodine.
Hortenzio
Siwor Petru~io, dosta! Vie ste krivi.
Ajde gospo|a Kate, }e vi pravam dru{tvo.
Petru~io
(Na strana) Izedi s#, Hortenzio, ako me
saka{ -
Dobro neka ti dojde na tvoeto ne`no srce.
Kate, jadi brzo. Za{to sega, du{o slatka,
}e se vratime vo ku}ata na tvojot tatko
i }e se gostime onaka kako {to treba,
vo svileno ruvo i kapi, prsteni zlatni,
so narakvici, maklici, zdolni{ta mnogu-
katni,
so {al~iwa, pavkal~iwa, topli papucaki,
so kilibar brazletni, biseri i site caki.
[to, sita si? Toga{ kroja~ot te ~eka, mila.
teloto da ti go pokrie so {u{kava svila.
(Vleguva Kroja~ot.)
Vlezi kroja~u, da vidime {to ni nosi{.
Ra{iri go fustanot.
(Vleguva Trgovecot so pomodarska roba.)
[to nosite, gospodine, vie?
Trgovecot
Eve ja kapelata {to ja nara~avte.
Petru~io
[to? Da ne ja kalapevte na pajnca? Tenxere
od krpi! Uf,uf! Prosta~ki i grdo.
Mi li~i na lubenica, na platnena diwa,
na oreova lu{pa, na igra~ka za mali deca.
Trgaj mi ja od pred o~i! Donesi pogolema.
Katerina
Ne sakam pogolema. Ovaa ba{ e vo moda,
site otmeni èni vakvi denes nosat.
Petru~io
Koga }e stane{ otmena i ti }e nosi{,
pred toa - ne.
Hortenzio
(Na strana.) Toa nema brgu da se slu~i.
Katerina
Mislam, gospodine, deka slobodna sum da
kaàm
i }e kaàm. Ne sum ni bebule ni dete.
I podobri od tebe trpele da ~ujat
{to imam da re~am. Ako ne moè{
zatni si gi u{ite. Jazikov }e go kaè
gnevot na srceto ili srcevo }e mi pukne,
a za da ne pukne, sloboda }e si zemam
da govoram najslobodno, po moja volja.
Petru~io
Velam, ima{ pravo. Toa e mizerna kapa,
korka od kola~, glupost, torta od srma.
Te qubam mnogu {to ne ja saka{.
Katerina
Qubi me, ne qubi me, kapata ja sakam,
ili nea, ili nikoja druga.
Petru~io
[to, fustanot? Ah, da. Kroja~u, davaj!
(Izleguva Trgovecot.)
O milost gospode! Maskaradava ja vika{
fustan?
[to e ova? Rakav? Mene mi li~i na topovska
cevka.
Siot e istutkan, izbrazden ko burek so
spana}.
Recka ovde, recka onde, dup~e vamu, dup~e
tamu.
Mi li~i na sito za seewe pesok.
Kako go vika{, terzijo, ~udovo, a?
Hortenzio
(Na strana.) Gledam deka }e ostane i bez
kapela i bez fustan.
Kroja~ot
Mi rekovte da go so{ijam po najnova moda.
Petru~io
Ti rekov, navistina. Ama ako pomni{
ne ti rekov da go uni{ti{ po najnova moda.
Zatoa trgaj mi se od pred o~i
i drug, gospodine pobaraj si kupec.
Mene ne mi treba. Nosi si go na èna ti
doma!
Katerina
Nikoga{ ne sum videla poubav fustan,
pove{to, poprikladno, pootmeno skroen.
Da ne saka{ kukla da napravi{ od mene.
Petru~io
Vo pravo si, saka od tebe da napravi kukla.
Kroja~ot
Veli vie mislite da napravite kukla od nea.
Petru~io
[to, mene mi prodava{ basma na kilo?
Laè{, laè{ kon~e edno bedno,
naprsto~e, ar{in~e,tri fartaq~e, pal~e,
polojn~e, ~ere~e, bolvo, gnido, vo{ko
zimska!
Zarem vo mojata ku}a mi inati{, vre}o
krpi?
Da te nema, partal eden, par~e, bri{ko
ili }e te zbri{am so ar{inot pa za navek
da ne ti tekne ovde da mi blaboti{.
Velam go uni{ti nejziniot fustan.
Kroja~ot
Se laète; fustanot e {ien
spored pora~kata {to majstorot ja dobi
a nalogot Grumio go dade.
Grumio
Mu dadov materijal, a ne nalog.
Kroja~ot
No {to rekovte? Kako da se {ie?
Grumio
So igla, gospodine, i so konec.
Kroja~ot
A {to rekovte, mislam, kako da se skroi?
Grumio
Ti si {iel i prikrpuval, ti najdobro znae{.
Kroja~ot
Sum {iel. Ne velam ne.
200
Vilijam [EKSPIR
Grumio
Nemoj mene da mi pri{iva{. So mnozina
si inaetel, ama nemoj so mene. Nitu sakam
da mi pri{iva{ gluposti, nitu da mi se
inati{. Ti velam, mu rekov na majstorot da
go skroi fustanot, ama ne i da go isecka. Ti
velam, laè{!
Kroja~ot
êkaj, ovde e bele{kata za krojot.
Petru~io
îtaj!
Grumio
Bele{kata laè su{i ako sum rekol taka.
Kroja~ot
(îta) Imprimis, {irok fustan.
Grumio
Gospodaru, ako nekoga{ sum rekol {irok
fustan, so{iete me vo fustanot i prete-
pajte me do smrt so makara od crn konec.
Rekov fustan.
Petru~io
Prodolì!
Kroja~ot
So mala trkalezna kapela.
Grumio
Priznavam samo kapela.
Kroja~ot
So {irok rakav.
Grumio
Priznavam dva rakavi.
Kroja~ot
Rakavite ubavo izreckani
Petru~io
Da, tuka leì izmamata.
Grumio
Gre{ka vo bele{kata, gospodaru, gre{ka vo
bele{kata! Narediv rakavite da se prese~at
a potoa da se so{ijat; a toa i }e ti go
dokaàm, iako si naoruàn so naprstok na
maloto prste.
Kroja~ot
Vistinata ja govoram. Da si na drugo mesto,
}e ti pokaèv jas ubavo.
Grumio
Eve me vedna{ na megdan. Zemi ja
bele{kata, daj mi go ar{inot i nemoj da me
{tedi{.
Hortenzio
Poleka, Grumio, toga{ nekoj }e ostane bez
partali.
Petru~io
Pa gospodine, na kratko, fustanot ne e za
mene.
Grumio
Vo pravo ste gospodaru, toj e za gospodar-
kata.
Petru~io
Daj mu go na majstorot.
Grumio
Gadu, da ne si se osmelil! Ni{to od gospo-
darkata moja ne e za tvojot majstor!
Petru~io
[to ti e tebe gajle?
Grumio
O gospodaru, gajleto e podlaboko od {to vi
se ~ini. Fustanot od gospodarkata da mu se
dade na majstorot? Nikako, nikako, nikako!
Petru~io
(Na strana) Hortenzio, re~i deka ti na
kroja~ot }e mu plati{. - Ajde nosi go, da te
nema, i ni zbor pove}e.
Hortenzio
(Na strana) Kroja~u, utre za fustanot }e ti
platam.
Nemoj da se luti{ na negovite pcosti.
Odi, velam, i pozdravi go tvojot majstor.
(Izleguva Kroja~ot.)
Petru~io
A sega ajde Kato, kaj tatko ti odime
ba{ vo ova prosto, ~estito ruvo.
]esiwata }e ni bidat polni, iako
ali{tata siroma{ki, za{to teloto
bogato umot go pravi. I kako {to ova sonce
niz najtemnite oblaci se probiva
taka i ~esta niz prostoto ruvo yirka.
Dali od ~u~uligata podragocena e edna sojka
samo za{to ima poubavo perje?
Ili zmijata od jagulata
oti {arenata koà na okoto mu godi?
O, ne dobra Kate; polo{a ni ti ne si
zaradi prostovo, ednostavno ruvo.
A ako ova sram go smeta{, na mene prefrli
go.
Zatoa, bidi vesela. Trgnuvame vedna{
na zabava i gozba vo tatkovata ti ku}a.
(Na Grumio.) Vikni po lu|eto, i pravo kaj
nego.
Izvadi gi kowite do {irokiot sokak
tamu }e gi vjavneme, a dotamu odime pe{ki.
Da vidam, tuka e nekade okolu sedum ~asot,
sigurno }e stigneme to~no za ru~ek.
Katerina
Te uveruvam, gospodine, deka e dva poru~ek
i samo za ve~era moè da stigneme.
Petru~io
]e bide sedum pred da se ka~am na kowot.
A ti {to i da re~am, namislam ili storam,
vedna{ se sprotivstavuva{. Odete, lu|e.
Ne odam deneska, a pred da odam
}e bide onolku ~asot kolku {to jas }e
re~am.
Hortenzio
Ovoj junak i na sonceto moè da mu bide
gazda.
(Izleguvaat.)

202
Vilijam [EKSPIR
Scena 4
(Vleguvaat Tranio i U~itelot prepraven
kako Vin~enco.)
Tranio
Ova e ku}ata, gospodine. Da vikam?
U~itelot
Da, se razbira. Ako ne se laàm
siwor Batista moè }e se seti na mene
za{to pred dvaesetina godini vo \enova
zaedno prestojuvavme vo Pegaz.
Tranio
Dobro; seriozno igrajte ja ulogata
kako {to mu prilega na eden tatko.
U~itelot
Bez gajle.
(Vleguva Biondelo.)
No eve, slugata vi ide,
dobro bi bilo i toj za s# da znae.
Tranio
Ne pla{ete se od nego. Mom~e Biandelo
odnesuvaj se kako {to treba, ti velam.
Zamisli deka ova e vistinskiot Vin~enco.
Biondelo
Terajte rabota.
Tranio
Dali ja zavr{i rabotata so Batista?
Biondelo
Mu kaàv deka tatko vi e vo Venecija
i deka deneska go o~ekuvate vo Padova.
Tranio
Ti si fino mom~e. Eve, po~esti se ne{to.
Doa|a Batista. Bidete sega kako treba.
(Vleguvaat Batista i Lu~enco.)
Siwor Batista, ba{ dojdovte vo zgodno
vreme. - Gospodine, ova e gospodinot {to vi
go spomnav
Ve molam dobar tatko bidete mi sega
i pogriète se Bjanka da mi stane èna.
U~itelot
Poleka, sine.
Gospodine, dozvolete mi da vi kaàm deka
dojdov
vo Padova da soberam nekoi dolgovi, a sinot
moj Lu~enco me izvesti za golemata qubov
pome|u va{ata }erka i nego. I bidej}i
s# najdobro za vas slu{am i za qubovta
{to toj ja ~uvstvuva kon va{ata }erka
a i taa kon nego, ne sakam na pat da mu stojam
tuku kako odgovoren tatko, re{iv
da se èni; pa ako ova e i va{a volja
jas sum spremen da se spogodime i da & dadam
garancii na }erka vi. Sitni~av nema da
bidam
siwor Batista, za{to za vas samo dobro
slu{am.
Batista
Gospodine, prostete {to }e govoram sega.
Ednostavnosta i kratkosta mi se dopadnaa
mnogu.
To~no e deka sin vi Lu~enco ja saka
}erka mi a deka i taa go saka nego
osven ako obajcata ne se prepravaat ve{to.
Zatoa ako velite deka kako tatko
}e postapite so nego i ona nu`no
nasledstvo }e & go ostavite na }erka mi
spogodbata e gotova; soglasnost }e dadam
sin vi da ja dobie mojata Bjanka.
Tranio
Vi blagodaram, gospodine. Kade toga{
mislite e najdobro da se verime i spogod-
bata
da se utvrdi povolno za obete strani?
Batista
Ne kaj mene doma, Lu~enco, oti znae{
yidovite imaat u{i, a imam mnogu slugi
i stariot Gremio naslu{nuva ~esto
pa verojatno ne }e n# ostavat na rajat.
Tranio
Toga{ kaj mene vo stanot, ne e lo{o.
Tamu prestojuva tatko mi; i tamu no}va
}e ja zavr{ime rabotata spokojno i dobro.
Ispratete go slugata da ja vikne Bjanka.
Mojot sluga notar }e dovede vedna{.
Najlo{o e {to zaradi brzawevo celo
}e mora da se zadovolite so tenok do~ek.
Batista
Ne e va`no. Kambio, odi ti doma
i re~i & na Bjanka da se spremi.
Kaì & {to se slu~i: deka tatkoto
na Lu~enco pristigna vo Padova
i deka taa }e stane èna na Lu~enco.
(Izleguva Lu~enco.)
Biondelo
Molam boga navistina da stane.
Tranio
Ne moli go boga tuku mrdni sam.
(Izleguva Biondelo.)
(Vleguva slugata Petar.)
Siwor Batista, dali jas da odam napred?
Dobrodejdeni ste. Gozbata od edno jadewe }e
vi bide
no s# ubavo }e nadopolnime vo Piza.
Batista
Odime.
(Vleguvaat Lu~enco i Biondelo.)
Biondelo
Kambio.
Lu~enco
[to ima{ da mi kaè{, Biondelo?
Biondelo
Vidovte kako mojot gospodar vi namignuva i
vi se nasmevnuva?
Lu~enco
Vidov, pa {to?
Biondelo
Pa ni{to. No me ostavi ovde da vi gi objas-
nam zna~eweto i naravou~enieto od negov-
ite znaci i namigawa.
Lu~enco
Te molam objasni mi gi.
Biondelo
Zna~i vaka: Batista e sreden, otkako
razgovara{e so la`niot tatko na la`niot
sin.
Lu~enco
I?
Biondelo
Vie treba }erka mu da ja odvedete na ve~era.
Lu~enco
I?
Biondelo
I stariot sve{tenik od crkvata sveti Luka
ve ~eka vo sekoe vreme.
204
Vilijam [EKSPIR
Lu~enco
I?
Biondelo
I tolku. Tie }e se baftaat okolu dogovorot
i nasledstvoto. Za toa vreme, dogovorete si
ja vie za sebe, cum privilegio ad imprimendum
solum, so isklu~itelno pravo na pe~atewe.
Odete v crkva! Zemete go sve{tenikot,
nekolku |akoni i nekolku ~esni svedoci.
Ako zelnikov ne vi e po volja pa barate i
{tave
toga{ re~ete & zbogum na Bjanka za navek.
Lu~enco
Slu{aj, Biondelo.
Biondelo
Nemam vreme. Znam edna devojka {to se
maìla za edno popladne koga oti{la v
bav~a da nabere magdonos za da napravi
zapr{ka. Taka moète i vie, gospodine.
A sega zbogum, gospodine. Gospodarot mi
naredi da odam vo crkvata sveti Luka i da
mu kaàm na sve{tenikot da ve ~eka koga }e
dojdete so va{eto slepo crevo.
(Izleguva.)
Lu~enco
Sakam, sakam, ako i taa saka.
}e & bide milo, {to ima toga{ da se somne-
vam?
[to i da se slu~i patot sega kaj nea me vodi
}e bide mnogu te{ko ako Kambio bez Bjanka
si odi.
(Izleguva.)

Scena 5

(Vleguvaat Petru~io, Katerina, Horten-
zio i Slugite.)
Petru~io
Pobrzo, ìti boga! Pak kaj tvojot tatko.
Gospode boè, kolku jasno mese~inata sveti.
Katerina
Mese~inata? Misli{ sonceto, mese~ina
nema.
Petru~io
Velam mese~inata tolku jasno gree.
Katerina
Znam deka sonceto tolku jasno gree.
Petru~io
@imi sinot na majka mi - a toa sum jas-
ova e mese~ina, yvezda ili {to }e re~am
inaku ne odam kaj tatko ti.
(Na slugite) Ajde, vra}ajte gi kowite nazad
Samo mi protivre~i, protivre~i, ni{to
drugo ne znae.
Hortenzio
Kaète kako {to veli ili ni{to od patot.
Katerina
Napred, te molam, koga sme ve}e do ovde,
neka bide mese~ina, sonce, {to }e kaè{
Ako go nare~e{ sve}a, se kolnam
otsega }e bide sve}a i za mene.
Petru~io
Velam deka e mese~ina.
Katerina
Znam deka e mese~ina.
Petru~io
Laè{. Ova e blagoslovenoto sonce.
Katerina
Toga{, ìmi gospod, ova e blagoslovenoto
sonce.
No ne e sonce ako kaè{ deka ne e sonce.
A mese~inata se menuva po tvoja volja.
Kako }e go nare~e{ ti, taka }e se vika
a taka i Katerina }e go vika.
Hortenzio
Petru~io, teraj si go patot, pobednik si
sega.
Petru~io
Napred, napred! Taka kuglata treba da odi
a ne da skr{nuva od prirodniot pravec.
No gledajte, nekoj ni ide na sre{ta.
(Vleguva Vin~enco.)
(Na Vin~enco.) Dobro utro, gospo|o otmena,
kade vaka?
Kaì, slatka Kate, progovori pravo.
Dali posveà gospo|a nekoga{ si videla?
Kakov boj me|u beloto i crvenoto na obr-
azot nejzin!
Koi yvezdi neboto go krasat so li~otija
vakva
ko ovie dve o~i {to go krasat
boènstvenovo lice?
Li~no, krasno mome, dobar den u{te edna{.
Slatka Kate, pregrni ja {to e tolku divna.
Hortenzio
]e go pobudali ~ovekov pravej}i go èna.
Katerina
Mlada, bujna devstvenice, ubava, sveà,
slatka,
kade si trgnala? Od kade si?
Blaze si im na roditelite so tolku li~no
dete,
Blaze si mu na ~ovekot komu yvezdite mu
dale
so nego vo bra~nata postela da leì{.
Petru~io
[to ti e Kate, da ne si luda?
Ova e ma`, star, br~kosan, svenat, papsan,
a ne devojka, kako {to ti veli{.
Katerina
Prostete, gospodine {to o~ite me laàt
{to tolku mi se zaslepeni od sonceto
pa s# nekako zeleno gledam. Sega gledam
deka ste ~estit starec. Ve molam,
prostete {to vaka luda~ki zgre{iv.
Petru~io
Prostete & , gospodine ~estit i kaète ni
na kade odite: ako ist ni e patot
}e ni bide milo da vi pravime dru{tvo.
Vin~enco
Doblesen gospodine i vie gospo|o li~na
{to so ~udniot pozdrav me stapisavte.
Se vikam Vin~enco, doa|am od Piza
i odam za Padova, vo poseta
na sin mi koj odamna ne sum go videl.
Petru~io
Kako se vika?
Vin~enco
Lu~enco, gospodine.
Petru~io
Dobro {to se sretnavme. Najdobro za sinot.
I sega po zakon, a i zaradi starosta ~esna,
moàm da te vikam mil tatko.
So sestrata na èna mi, ovaa gospo|a ovde,
206
Vilijam [EKSPIR
do sega sin ti verojatno se oènil. Ne ~udi
se
i ne àli, od odli~na ku}a e taa,
mirazot & e bogat, rodot visok;
i site kvaliteti, ~inam, gi ima
za sopruga na eden gospodin ~estit.
Da se pregrneme, Vin~enco,
pa ajde da go vidi{ sinot svoj ~estit
koj{to, ti tvrdam, }e ti se izraduva mnogu.
Vin~enco
Dali e ova vistina ili obi~aj imate taka
ko patnici da se po{eguvate malku
so sekoj na pat {to }e go sretnete?
Hortenzio
Te uveruvam, tatko, taka e kako {to veli.
Petru~io
Dojdi so nas i sam uveri se deka
vistinata ja kaùvam. Prvata {ega
veruvam, malku nedoverliv te stori.
(Izleguvaat site osven Hortenzio.)
Hortenzio
Pa Petru~io, ova me ispolni so smelost.
Kaj vdovicata odam! A ako se prepira
ti me nau~i kako strogo da ja smiram.
(Izleguva.)

Biondelo
Tiho i brzo, gospodine, za{to sve{tenikot
e spremen.
Lu~enco
Letam, Biondelo. No moè }e im treba{
doma, zatoa odi.
(Izleguvaat so Bjanka.)
Biondelo
Ne, ni za ìva glava, prvin da ve vidam v
crkva a posle }e se vratam kaj mojot gospo-
dar najbrgu {to moàm. (Izleguva.)
Gremio
Se ~udam {to Kambio u{te go nema.
(Vleguvaat Petru~io, Katerina,
Vin~enco, Grumio, so Slugite.)
Petru~io
Ova e portata, gospodine od domot na
Lu~enco.
Ku}ata na dedo mi e poblisku do pazarot.
Jas odam tamu, a vas ve ostavam ovde.
Vin~enco
Ne ve pu{tam pred da se napiete ne{to.
Mislam deka ovde moè da ve primam.
Izgleda i za kasnuvawe ne{to }e se najde.
(ûka na vratata.)
Gremio
Izgleda rabotat ne{to. Tropnete posilno.
(Na prozorecot se pojavuva U~itelot.)
U~itelot
Koj tropa ko da saka da ja skr{i vratata?
Vin~enco
Dali e doma siwor Lu~enco, gospodine?
U~itelot
Doma e gospodine, ama so nego ne moè da se
zboruva.
Vin~enco
A {to ako nekoj mu nosi sto-dveste funti da
go razveseli?
U~itelot
ûvajte si gi parite za vas. Nemu ne mu se
potrebni dodeka sum ìv jas.
Petru~io
Ete, vi rekov, sin vi e omilen vo Padova.
Me slu{ata, gospodine? Da ne matkame xabe,
ve molam kaète mu na siwor Lu~enco deka
tatko mu e dojden
od Piza i ~eka ovde na vrata da zboruva so
nego.
în PETTI
Scena 1
(Vleguvaat Biondelo, Lu~enco i Bjanka.
Gremio e ve}e tamu pred niv.)
208
Vilijam [EKSPIR
U~itelot
Laè{. Tatko mu dojde od Mantova i eve go
gleda niz penxere.
Vin~enco
Vie ste mu tatko?
U~itelot
Da, gospodine, barem taka veli majka mu ako
moè da & se veruva.
Petru~io
(Na Vin~enco.) [to e ova sega, gospodine?
êkajte, pa toa e ~ist
majmunluk da se prisvoi imeto na drug
~ovek.
U~itelot
Fatete go prevarantot. Sigurno saka da
izmami nekogo vo gradov pod moe ime.
(Vleguva Biondelo.)
Biondelo
Gi vidov zaedno v crkva; bog da gi blago-
slovi! No koj e ovde? Mojot star gospodar
Vin~enco! Sega go jadovme brutot, gotovi
sme!
Vin~enco
(Na Biondelo) Doa|aj vamu, apa{i{te edno
nizaedno.
Biondelo
]e odam kaj{to sakam, gospodine.
Vin~enco
Doa|aj vamu koga ti velam! [to? Da ne me
zaboravi?
Biandelo
Da ve zaboravam? Ne, gospodine. Ne sum
moèl da ve zaboravam bidej}i nikoga{
porano ne sum ve ni videl.
Vin~enco
[to, degenu eden degenosan, nikoga{ ne
si go videl tatkoto na tvojot gospodar,
Vin~enco?
Biondelo
[to, mojot star po~ituvan gospodar? Sum go
videl kako ne, ene go na penxere, gospodine.
Vin~enco
Zna~i taka, a?
(Go udira Biondelo.)
Biondelo
Pomo{! Pomo{! Ovoj ludak ovde }e me ubie.
(Izleguva.)
U~itelot
Pomo{, sinko! Pomo{ siwor Batista!
(Se trgnuva od prozorecot.)
Petru~io
Te molam Kate, da se trgneme na strana i da
vidime kako
}e zavr{i ovaa ujdurma.
(Vleguvaat U~itelot so slugite,
Batista, Tranio.)
Tranio
Gospodine, koj si ti {to se osmeluva{ da mi
go tepa{ slugata?
Vin~enco
Koj sum jas, gospodine? Ne, koj si ti, gospo-
dine? O besmrtni bogovi! O nakonten gadu!
Svilen xaket, somotski pantaloni, crvena
nametka i belosvetska {apka! O, gotov
sum, gotov sum! Dodeka jas doma rmbam i
sobiram ko mravka, sin mi i negoviot sluga
rasipni~ki tro{at na univerzitetot!
Tranio
Kako, kako? [to ti e tebe?
Batista
[to mu e na ~ovekov, da ne e mrdnat?
Tranio
Gospodine, po ali{tata li~i{ na star,
trezven gospodin ama po zborovite si ludak.
[to ti e gajle gospodine ako sum oble~en vo
biseri i zlato? Blagodaren sum mu na svojot
dobar tatko {to moàm da gi nosam.
Vin~enco
Na tvojot tatko? O yveru! Toj krpi yivri vo
Bergamo.
Batista
Gre{ka ste, gospodine, gre{ka ste. Ve
molam, {to mislite, kako se vika?
Vin~enco
Kako se vika? Pra{uvate kako da ne znam
kako se vika! Pa jas go gledav od tri
godi{no bebe! Se vika Tranio.
U~itelot
Da te nema, da te nema, magare edno ludo!
Se vika Lu~enco i toj mi e sin edinec
i naslednik na siot moj imot, imotot na
siwor Vin~enco.
Vin~enco
Lu~enco? O, toj go ima ubieno svojot gospo-
dar! Fatete go, vi nareduvam, vo imeto na
vojvodata. O, sinko, sinko! Kaì, banditu,
kade e sin mi Lu~enco?
Tranio
Viknete xandar.
(Vleguva Xandar.)
Odnesete go ovoj pobudalen nikakvec v
zatvor. Dedo Batista, pogriète se da
izleze na sud.
Vin~enco
Mene da me odnesat v zatvor?
Gremio
êkaj malku. Toj nema da odi v zatvor.
Batista
Mol~ete, siwor Gremio. Jas velam deka }e
odi v zatvor.
Gremio
Vnimavajte siwor Batista da ne izlezete
namagar~en vo rabotava. Bi moèl da se
zakolnam deka ova e vistinskiot Vin~enco.
U~itelot
Toga{ zakolnete se.
Gremio
Sepak ne moàm da se zakolnam.
Tranio
Toga{ najdobro vi e da re~ete deka ne sum
Lu~enco.
Gremio
Dobro znam deka ti si siwor Lu~enco.
210
Vilijam [EKSPIR
Batista
Mi se sma~i od ovoj debil. A onoj nosete go
v zatvor!
Vin~enco
Zarem vaka se do~ekuvaat i uni{tuvaat
stranci? O gadu rasipan!
(Vleguvaat Biondelo, Lu~enco i Bjanka.)
Biondelo
O, propadnavme, ene go onde. Odre~ete se od
nego, zakolnete se deka ne go poznavate ili
otidovme jabana
Lu~enco
(Kleknuva na kolena.) Prosti, tatko.
Vin~enco
Ti si ìv, sinko?
(Brzo begaat Biondelo, Tranio i
U~itelot.)
Bjanka
Prosti, tatko mil.
Batista
[to zgre{i?
Kade e Lu~enco?
Lu~enco
Lu~enco e ovde
vistinskiot sin na vistinskiot Vin~enco
koj{to so ven~avka }erkata ti ja zede
duri izmamata dolna te laè{e na o~i.
Gremio
Ova ti e laga, laga so opa{ka, izmameni sme
site.
Vin~enco
Kade e onoj proklet, podol Tranio
{to v lice me ismeva{e i me prave{e
ludak?
Batista
Kaète mi, zarem ova ne e mojot Kambio?
Bjanka
Kambio Lu~enco stana.
Lu~enco
Qubovta ~udava gi stori. Qubovta kon
Bjanka
me natera so Tranio da se smenam,
Toj mene me pretstavuva{e vo gradot
a jas najposle sre}no stignav
do sakaniot pristan na moeto blaènstvo.
S# Tranio {to stori, moja zapoved be{e,
zatoa tatko, zaradi mene, prosti mu.
Vin~enco
More nosot }e mu go skr{am na toj apa{
{to zatvor saka{e da me prati.
Batista
No slu{ajte vie, gospodine! Zarem se
oènivte so }erka mi bez moj blagoslov?
Vin~enco
Ne pla{ete se Batista, sosema }e ve zadovo-
lime. A sega
odam vnatre da se odmazdam za bezobrazlu-
kot. (Izleguva.)
Batista
I jas, da ja izmeram dlabo~inata na ovoj ara-
milak. (Izleguva.)
Lu~enco
Ne pripa|aj Bjanka. Tatko ti }e se smiri.
(Izleguvaat Lu~enco i Bjanka.)
Gremio
Izvisiv sosem, no so drugite sepak }e bidam
nade` pove}e nema, no barem air od gozbata
}e vidam.
(Izleguva.)
Katerina
Maù, da odime i nie, sakam da go vidime
krajot.
Petru~io
Se razbira Kate, ama bakni me prvin.
Katerina
[to, na sred ulica?
Petru~io
[to, da ne se srami{ od mene?
Katerina
Ne, ne daj boè; sram mi e da se baknuvam.
Petru~io
Toga{ se vra}ame doma. Grumio, spremen?
Katerina
Ne, ne, }e te baknam. Ostani, ne bidi temen.
Petru~io
Zarem ne e ova dobro? Odime Kate moja mila
Poarno edna{ od niedna{, ova mi dava sila.
(Izleguvaat.)

Scena 2

(Vleguvaat Batista, Vin~enco, Gremio,
U~itelot, Lu~enco, Bjanka, Petru~io,
Katerina, Hortenzio, Vdovicata, Slu-
gite, Tranio, Biandelo, Grumio postavu-
vaat gozba.)
Lu~enco
Najposle, fal{ notite ni stanaa skladni
i vreme e koga lutata vojna svr{i
pa se smeeme na minatite opasnosti i beqi.
Ubava moja Bjanka, dobredojde na tatko mi
kaì
a jas, so istata qubeznost na tvojot tatko.
Baxanaku Petru~io, svesko Katerino,
i ti Hortenzio so vdovicata mila,
gostete se i dobro mi dojdovte doma.
Veselbata e za site da staneme vedri
po go{tevaweto {to sledi. Sednete, ve
molam,
da sedime, da jademe i da muabetime.
Petru~io
Samo }e sedime, sedime, i }e jademe, jademe.
Batista
Vo Padova samo moè da se jade i pie, zete.
Petru~io
Vo Padova, vo Padova e rajot!
Hortenzio
Zaradi nas bi sakal ova da e to~no.
Petru~io
@imi s#, nekoj od nekogo
ovde se pla{i.
Vdovicata
Smetajte me za la`livka ako jas se pla{am.
212
Vilijam [EKSPIR
Petru~io
Bistri ste, nema {to, ama ne me razbravte.
Sakav da kaàm Hortenzio od vas se pla{i.
Vdovicata
Koj ima vrtoglavica misli deka svetot se
vrti.
Petru~io
Vrtoglav odgovor.
Katerina
Gospo|o, {to sakate da kaète?
Vdovicata
Toj vaka me zavede.
Petru~io
Jas ja zavedov? Kako ti se dopa|a, Hortenzio,
ova?
Hortenzio
Saka da kaè deka vie ja zavedovte vaka da
kaè.
Petru~io
Dobar si ti matka~. Baknete go za ova, ve
molam.
Katerina
Koj ima vrtoglavica misli deka svetot se
vrti - [to sakavte, ve molam, da kaète so
ova?
Vdovicata
Ma` vi, podjarmen od edna zmija
ja meri tagata na ma` mi niz svoja dulbija.
Sega znaete {to sakav da kaàm.
Katerina
Mnogu lo{o sakavte da kaète.
Vdovicata
Na lo{otijata i mislev.
Katerina
Vo sporedba so vas jas sum cve}e za miri-
sawe.
Petru~io
Navali, Kato!
Hortenzio
Navali èno!
Petru~io
Po {to saka{, mojata Kate }e ja kutne.
Hortenzio
Ne sum cajkan!
Petru~io
Ama zboruva{ ko cajkan! Aj na zdravje! Mu
nazdravuva na Hortenzio.
Batista
Gremio, kako ti se dopa|aat ovie bistri
de~ki?
Grmeio
Pa, gospodine, bi rekol deka odli~no se
bodat.
Bjanka
Odli~no se bodat? Sekoj pameten bi rekol
koj se bodi na krajot rogovi mu rastat.
Vin~enco
Da, nevesto, dali ova i vas od zanes ve vrati?
Bjanka
Da, ama ne me upla{i. Pak vo zanes }e si
spijam.
Petru~io
Te{ko. No {tom ve}e zapo~navte
}e pu{time i na vas po nekoja strela.
Bjanka
Da ne vi sum ptica?
Toga{ grmu{kata }e ja smenam
a vie brkajte me so zategnat lak.
Dobro mi dojdovte.
(Izleguvaat Bjanka, Katerina i Vdovi-
cata.)
Petru~io
Mi pobegna, siwor Tranio
Pticata vo koja strelavte a ne ja pogodivte;
Pijam za site ni{anxii {to proma{ija.
Tranio
Ama gospodine, Lu~enco me pu{ta{e ko
zagar
da tr~am a za svojot gospodar da lovam.
Petru~io
Dobra, bistra sporedba, no mirisa na ku~e.
Tranio
Imate sre}a, gospodine, {to lovevte za
sebe.
No velat, va{ata srna v dupka ve pikna.
Batista
O,O, Petru~io! Tranio te pogodi sega.
Lu~enco
Dobro mu go spu{ti, dobar Tranio.
Hortenzio
Priznaj, priznaj, te pogodi dobro!
Petru~io
Priznavam, samo malku me grebna,
i bidej}i strelata od mene se odbi
se kladam deka vas dvajca ve osakati.
Batista
Zete Petru~io, najseriozno mislam
ti ja dobi najopakata od site.
Petru~io
Ne e taka. A za da vidime koj e vo pravo
neka sekoj prati ènite da ni gi viknat
a toj, ~ija èna e najposlu{na
i prva dojde na povikot od svojot ma`
go zema oblogot za koj }e se dogovorime.
Hortenzio
Dobro. Kolkav e oblogot?
Lu~enco
Dvaeset kruni.
Petru~io
Dvaeset kruni?
Na tolku se kladam vo mojot zagar ili sokol
a dvaeset pati pove}e vo svojata èna.
Lu~enco
Toga{ na sto.
Hortenzio
Vaì.
214
Vilijam [EKSPIR
Petru~io
Dogovoreno!
Hortenzio
Koj }e po~ne?
Lu~enco
Eve jas.
Odi Biondelo, kaì & na gospodarkata da
dojde.
Biondelo
Odam.
Batista
Zete, polovina od oblogot primam. Velam,
Bjanka }e dojde.
Lu~enco
Ne sakam da delam. Cel }e go dobijam.
(Vleguva Biondelo.)
I?
Biondelo
Gospodaru, gospodarkata amanet vi pra}a
deka e zafatena i ne moè da dojde.
Petru~io
[to? Zafatena e i ne moè da dojde?
Ova e odgovor?
Gremio
Da. I toa qubezen.
Go molam boga, gospodine, va{ata
da ne vi prati polo{.
Petru~io
Se nadevam na podobar.
Hortenzio
Biondelo, odi i zamoli ja mojata èna
vedna{ ovde da dojde.
(Izleguva Biondelo.)
Petru~io
Gluposti, odi zamoli ja!
E duri toga{ nema da dojde.
Hortenzio
Siguren sum, gospodine,
kaj va{ata nikoga{ ne pomaga molba.
(Vleguva Biondelo.)
I? Kade e èna mi?
Biondelo
Taa veli deka o~igledno biete {ega.
Ne doa|a. Veli vie da odite tamu.
Petru~io
Od lo{o polo{o, ne doa|a! O kolku gnasno,
nepodnoslivo, neizdr`livo!
Grumio, odi kaj gospodarkata tvoja
i kaì & deka & nareduvam da dojde.
(Izleguva Grumio.)
Hortenzio
Znam {to }e odgovori.
Petru~io
[to?
Hortenzio
Ne doa|a.
Petru~io
Toga{ te{ko mene, {to da kaàm drugo.
(Vleguva Katerina.)
Batista
Sveta bogorodice, eve ja doa|a Katerina.
Katerina
[to povela{, gospodaru, zo{to me vika{?
Petru~io
Kade e sestra ti i ènata na Hortenzio?
Katerina
Sedat i razgovaraat kraj kaminot.
Petru~io
Odi donesi gi vedna{. Ako odbijat,
so kam{ik donesi gi kaj maìte nivni.
Odi, velam, i dovedi gi vedna{.
(Izleguva Katerina.)
Lu~enco
Ako postojat ~uda, toga{ ova e ~udo.
Hortenzio
ûdo ami kako! Samo ne znam {to
pretskaùva.
Petru~io
Spokoj pretskaùva, qubov i miren ìvot,
po~it i znaewe koj e {to vo domot.
Ili na kuso, s# slatko i sre}no.
Batista
Neka sre}a te prati, dobar Petru~io!
Ti go dobi oblogot, a jas ti davam
u{te dvaeset iljadi kruni
kako drug miraz za druga }erka,
oti taa se smeni, nikoga{ ne bila vakva.
Petru~io
U{te podobro }e go dobijam oblogot
so novi znaci za nejzinata poslu{nost
za nejzinata novostvorena pokornost i
doblest.
(Vleguvaat Katerina, Bjanka i Vdovi-
cata.)
Eve ja ide i vi gi nosi tvrdoglavite èni
ko robinki na svojata ubeditelnost ènska.
Katerina, {apkata navistina grdo ti stoi.
Frli ja i zgazi ja ovde pred site.
(Katerina go poslu{uva.)
Vdovicata
Gospode, nov den da ne do~ekam
ako nekoj nekoga{ me natera na vakva glu-
post!
Bjanka
Gluposti! Zarem poslu{
nost se vika ovaa ludost?
Lu~enco
Bi sakal i tvojata poslu{nost da e vaka
luda.
Tvojata mudra poslu{nost, ubava Bjanka,
ve~erva me ~ine{e sto kruni.
Bjanka
Samo ludak na mojata poslu{nost se kladi.
Petru~io
Katerina, sega kaì im na ovie tvrdoglavi
èni
kakva im e dol`nosta kon gospodarite
nivni i maì.
Vdovicata
Sigurno se {eguvate. Ne sakame nekoj da ni
popuva.
Petru~io
Stori taka, ti velam, i po~ni so nea.
216
Vilijam [EKSPIR
Vdovicata
E, nema.
Petru~io
E, ima. Po~ni, zna~i, so nea.
Katerina
Tu, tu! Razvedri go toa namurteno, gnevno
~elo,
i ne pu{taj prezrivi streli od tie o~i,
da go rani{ gospodarot svoj, vladetelot,
kralot.
Ubavinata taka si ja uni{tuva{ ko mrazot
livadata {to ja
grize, dobriot glas si go ni{ti{ ko tajfu-
not krasnite pupki
a toa ne e ubavo, ne e na mesto.
Gnevnata èna e kako zamaten izvor
kalliv, gaden, ne~ist, od ubavinata li{en,
i duri e takov ni najèdniot v pustina
ne }e se navedne kapka od nego da goltne.
Maòt e tvojot gospodar, tvojot ìvot,
tvojot ~uvar,
tvoja glava, tvoj vladetel; onoj {to za tebe
se griì,
te odrùva; teloto si go izlaga
i na more i na kopno na napori ma~ni
sred burite bdee no}e, a denski na studot
duri ti vo toplina i spokoj leì{ doma;
I s# {to od tebe bara za vozvrat
e malku qubov, pogledi topli, poslu{nost;
mala otplata za dolgot golem.
Ista poslu{nost ko podanikot na kralot
mu dolì ènata na svojot ma`.
A koga e opaka, mrzovolna, kisela, tvrda
i neposlu{na kon negovata ~esna volja,
toga{ ne e ni{to drugo osven buntovna,
podla
odmetni~ka, surova predavni~ka
na svojot gospodar dobar. Se sramam
{to ènite se tolku prosti pa nudat
vojna tamu kaj{to za mir treba da kle~at
ili baraat vlast, pokornost i nadmo}
toga{ i tamu kaj{to treba da sluàt
slu{aat i qubat. Zo{to ni se telata meki,
slabi i mazni, nepogodni za rmbawe i maki
ko ne zatoa na{ite ne`ni ujovi i srca
da bidat vo sklad so nadvore{niot izgled?
Slu{ajte! Samo slu{ajte vie opaki,
nemo}ni zmii,
duhot mi be{e golem kako va{iot,
srceto isto taka, a razumot pogolem u{te
za borba so zborovi, za vojna so inaet.
No sega gledam deka kopjata ni bile samo
slamki
snagata krevka, slabosta nad sekoja merka
koga stremime kon ona za {to sigurno ne
sme.
Zatoa gordosta na strana, od nea nema polza,
ne mislete deka maìte postojano n# molzat,
a vo znak deka ma` mi go po~ituvam i sakam
sekoga{ koga treba }e mu bidam pri raka.
11
Petru~io
Ete, ova e èna! Dojdi, bakni me Kate!
Lu~enco
I }e te bakne. Tebe sre}a te prati brate!
Vin~enco
Ubavo e da slu{a{ koga decata se poslu{ni
vaka.
Lu~enco
No grdo e da slu{a{ koga ènata e opaka.
Petru~io
Ajde Kate, odime v krevet.
Trojcata se ènivme, ama vam dvajca vi
brojam do devet.
(Na Lu~enco.) Go dobiv oblogot iako ti ja
pogodi ubavata Bela
12
pa sega ko pobednik dobra no} vi velam.
(Izleguvaat Petru~io i Katerina.)
Hortenzio
Mu vadam kapa, sepak najopakata ja skroti.
Lu~enco
I toa kako: nikoga{ lo{otilok da ne koti.

(Bele{ki)
1
Soto, najstariot sin na selanecot, se pojavuva vo dramata na Fle~er, Zadovolni èni
(Women Pleased) ama ne se dodvoruva na edna velmo{ka.
2
Postavuvaweto na ovaa scena e problemati~no. Spored Arden izdanieto, Enter aloft Sly. .
sugerira deka Slaj se nao|a nekade gore i deka dejstvoto se slu~uva na nekoja potkrenata
bina ili galerija. No, na primer, na drugo mesto scenskata bele{ka veli ne{to drugo: Enter
two with a table and a banquet on it, and two other, with Slie asleepe in a chaire. . . Vleguvaat dvajca
slugi so masa i bokal na nea, pa drugi dvajca so Slaj zaspan na stol. . .
3
Legendarna Asirska kralica poznata po svojata razvratnost. [ekspir ja spomenuva ovde i
u{te dvapati vo Tit Andronik.
4
Vo Padova e osnovan vo 1228 godina eden od najstarite univerziteti vo Italija
5
Sveta Ana, majkata na Deva Marija iako ne e spomnata vo Biblijata. Kolneweto vo sveta
Ana e mnogu ~esto vo vremeto na [ekspir.
6
Ova ukaùva deka tie ostanuvaat do krajot na pretstavata iako pove}e ne govorat ni{to.
7
Ili e igra na vozrasta na Petru~io, eden preku trieset i eden, zna~i 32 godini ili, {to
e poverojatno, se odnesuva na igrata so karti trieset i eden; koga e eden preku trieset
i eden, zna~i oti{ol preku dozvolenoto, izgorel {to vo figurativna smisla bi zna~elo
deka e napien.
8
Sarkasi~en komentar za Gremio.
9
Kaj [ekspir stoi ben venuto. Za da ne go optovarime tekstot,italijanskiot izraz sood-
vetno go zamenivme so makedonski.
10
Ovde Lu~enco e prepraven kako Kambio, a Hortenzio kako Licio. Hortenzio ja drì
rakata na Bjanka za da ja nau~i kako se drì instrumentot a ova go provocira Lu~enco.
Ottuka drskiot ton na po~etokot od scenata.
11
Ovoj poznat govor na Katerina e tolkuvan na razli~ni na~ini. Zatoa tonot na interpre-
tacijata e klu~en za razbiraweto na dramata.
12
Bjanka zna~i belo. Aluzijata na Petru~io e deka Lu~enco e vtoriot dobitnik po nego.
Title page
Loves Labours Lost
L I C A:
Kralot Ferdinand od Navara
Biron
Longavil, lordovi, pridru`nici na kralot
Dimen
Bojet
Markad, lordovi, pridru`nici na frncuskata princeza
Don Adrijano de Armado, {panski zabavuva~
Pre~esniot Nataniel, sve{tenik
Holofern, u~itel
Akmak, policiski slu`benik
Torlak, klovn
Molec, pa` na Armado
[umar
Princezata od Francija
Marija
Katarina
Rozalina, dami-pridru`ni~ki na princezata
@akeneta, selanka
Slu`benici i drugi od svitite na kralot i princezata.
Mesto na slu~uvawe: Navara
Ako treba da se otkaème od nekoja
od komediite na [ekspir, toga{, se ~ini, So
sila ubavina ne biduva e najpogodnata za toa,
veli pribli`no Hazlit i negovoto mislewe
e glavno prifateno od kriti~arite i vaì
do deneska. Ova se dolì, prete`no na stavot
deka ova e edno od najranite dela na majstorot
od Stratford na koja toj ~irakuval i go u~el
zanaetot. Kako potvrda na ova naj~esto se
poso~uvaat preusilenite rimuvani kupleti,
preteranite i nekoga{ na sila izvedeni
igri so zborovi, nedovolno ìvite likovi i
~esto prekinuvanoto dejstvo za da moè da se
izvedat nekakvi eftini {tosevi i bizarni
ske~evi koi ne dozvoluvaat doiskaùvawe
na zamislenite nameri na avtorot. Poup,
na primer, smetal deka komi~nite sceni se
tolku suvoparni i bledi {to re{il da gi
isfrli od tekstot stavaj}i gi vo fusnoti
za eventualnite istraùva~i na razvojot na
[ekspir, da vidat so kakvi napori i maki toj
stignal do svoite podocne`ni golemi ost-
varuvawa.
Vo najnovo vreme rabotite so ovaa
drama stojat ne{to podobro. [ekspiroloz-
ite utvrdile deka ova sepak ne e edna od
najranite drami, tuku deka e sozdadena vo
periodot koga se napi{ani Ri~ard Vtori,
Romeo i Julija, na primer, ili nedramskite
dela vklu~uvaj}i gi i sonetite. Istovre-
meno, mnogubrojnite postavuvawa na scena,
pokaàa deka So sila ubavina ne biduva e
s# u{te privle~na kako zabavna piesa, mis-
terija, pa i kako drama. Osobeno se nagla-
suva va`nosta na stilot {to ja pravi drama
so svoj pe~at, so svoj poseben {arm, drama
bliska do muzi~ko delo bidej}i, na primer,
posledniot, mnogu dolg ~in, e kako nekakov
bal pod maski postojano sleden od muzika i
igri s# do samiot kraj.
Najraniot tekst na dramata e od
kvarto izdanieto od 1598 godina na ~ija
naslovna strana stoi: Prijatno sro~ena
komedija nare~ena So sila ubavina ne biduva.
Kako {to be{e prikaàna pred nejzinoto
veli~estvo ovoj Boìk. Popravena i zgole-
mena od Vilijam [ekspir itn. Ova pos-
lednoto, popravena i zgolemena, ukaùva i
na mo`niot na~in na nastanuvawe na deloto:
zna~i, ili postoelo prethodno izdanie na
dramata koe, za ovaa prigoda [ekspir go
popravil i pro{iril, ili pak, kako {to e
naj~est slu~aj so drugite dela na [ekspir,
postoela ista takva drama so istiot naslov
od nekoj drug avtor {to [ekspir go dot-
eral i pro{iril. Sepak, moè da se pret-
postavi deka ova e avtenti~na prikazna na
[ekspir, iskombinirana od slu~ki vrzani
so istoriski li~nosti i slu~ki izmisleni
od avtorot za potrebata na dejstvoto.
Ova e prv prevod na komedijata So
sila ubavina ne biduva na makedonski jazik.
Kralot
Neka slavata po koja vo ìvotot tr~ame
site
ìvee vpi{ana vrz tu~nite ni plo~i
za potoa da n# krasi vo grdosta na smrtta;
koga i pokraj strvnoto dr~no Vreme
trudot na sega{niov ìvot moè da ni ja
kupi
onaa ~est {to tapa }e ja stori ostrata mu
kosa
i naslednici }e staneme na seta ve~nost.
Zatoa, osvojuva~i hrabri, za{to vie ste
takvi,
{to boj biete so sopstvenite ~uvstva
i vojskata brojna na zemskite strasti -
neodamne{niot na{ propis strogo ostanuva
vo sila:
Navara }e stane ~udo na svetot
dvorot na{ }e stane akademija mala
vo koja ume{nosta na ìveeweto na mir }e
se u~i.
Vie trojca, Biron, Dimen i Longavil,
se zakolnavte tri godini da ìveete so mene
ko moi drugari {kolski, i da se drìte do
sekoj propis
napi{an na ovaa lista ovde:
zakletva dadovte a sega u{te potpis fali
so koj sekoj od vas }e si ja rizikuva ~esta
ako go prekr{i zapi{anovo i vo najmal
detaq.
Ako ste kadri da pravite ko {to se zakol-
navte so pamet
potpi{ete se i odnesuvajte se spored
va{iot zavet.
Longavil
Jas re{iv; samo tri godini postot trae:
umot }e praznuva, iako teloto }e trpi:
kaj debeliot mev kus e umot a obilniot
namet
rebrata gi goi no sosem te li{uva od pamet.
Dimen
Gospodaru sakan, Dimen e uspokoen:
pogrubiot vid na nasladive ovozemski
gi prepu{ta toj na niskoto grubo robje;
od qubov, bogatstvo, slava, sega sum li{en
ko sekoj onoj za mudrost {to di{e.
Biron
[to moàm drugo osven so niv da se sloàm;
barem za ova, kralu moj, vi dadov zavet,
tri godini da u~am i ìveam ovde.
No tuka ima i drugi propisi strogi;
da ne se gleda{ so èna, na primer, celo
vreme,
{to se nadevam ne e propi{ano strogo:
pa edna{ nedelno da ne se jade ni{to,
a vo drugite denovi po samo eden obrok;
{to se nadevam ne e propi[ano strogo;
potoa da ne se spie pove]e od tri ~asa no]e
a denski da ne te vidat ni edna{ da trepne{
iako sum sviknal no}e da spijam ko jagne
i vo temna no} da pretvoram polovina od
denot
{to se nadevam ne e propi{ano strogo.
Jalov zavet za mene, preteòk da se ~uva,
da ne bide{ so èna, da ne spie{, da posti{,
da buba{.
Kralot
Zavet, zna~i, dadovte deka ne ste obvrzani
na ova.
Biron
Ne kralu moj, dozvolete, a eve i dodavka
nova
}e u~am so vas za toa go dadov zborot
i tri godini }e ostanam ovde na dvorot.
Longavil
Za ova i za s# drugo dadovme raka.
Biron
I da i ne za{to se zakolnav na {aka.
Koja e celta na u~eweto, kaète, da znaeme?
Kralot
Da go znaeme ona {to inaku ne go znaeme.
Biron
Mislite skrienoto i branetoto od du{ata
volna?
Kralot
Da, toa e za onoj {to u~i bo`ja nadopolna.
Biron
Toga{ e lesno; se kolnam deka }e u~am taka
da go nau~am zabranetoto od prva raka;
Na primer, - kako moàm da se nakrkam arno
koga na post strog treba da bidam stvarno;
ili kako da se dograbam do devojka fina
koga bludot so devojkite e podloèn na
vina;
ili, zakolnat tolku teòk zavet da me vlada
da nau~am da go prekr{am bez ~esta da mi
strada.
Ako dobivkata od u~eweto e vakva i kako i
da e
na krajot se doznava ona {to inaku ne se

în PRVI
Scena 1
(Vleguvaat Ferdinand, kralot od Navara,
Biron, Longavil i Dimen.)
227 So sila ubavina ne biduva
znae
se kolnam vedna{ na ova i zavetot ve~no }e
mi trae.
Kralot
Vaka frlate vrz u~eweto bludni petna
da ni gi zaveduva umovite vo naslada suetna.
Biron
Site nasladi se suetni no najsuetno kolka
taa {to niz maka bolna donesuva bolka;
ko na primer, bolno da se xari{ v kniga
baraj}i go zrakot na vistinata; no duri e zad
{titot
predavni~i taa so slepilo te stiga
zrakot {to bara zrak od videlo ti go li{i
vidot:
Taka, pred da sfati{ kade svetlinata leì
vo mrakot
o~ite gi gubi{, ti se zatemnuva zrakot.
Izu~ete kako da se zadovoli okoto stvarno
vtren~eno vo nekoe drugo oko mnogu pomilo
koe zaslepeno taka, prvovo }e go vardi arno
svetlina }e mu dava na ona od koe zaslepeno
bilo.
Naukata e kako nebesnoto sonce sjajno
vo koe ne moè so drzok pogled dlaboko da
se rie
malku u~enite iskopuvaat za trajno
osven po ne{to {to vo tu|ite knigi se krie.
Ovie zemni nunkovci na nebesnite mo}i
{to ime & davaat na sekoja yvezda {to sveti
nemaat korist pogolema od svetlite im no}i
od {eta~ot {to minuva bez niv da gi seti.
Premnogu znaewe, znaewe ne e tuku xeva
nunkoto krsti i bez da kreva vreva.
Kralot
Ama darba ima u~enosta so u~eno da ja ru{i!
Dimen
Dobro voveden, vovedenosta sosem da ja
gu{i!
Longavil
Go plevi ìtoto a sepak plevel ìtoto mu
go su{i!
Biron
Ne e prolet koga }e vrevnat dve-tri glupi
du{i!
Dimen
[to ima toa vrska?
Biron
Mesto i vreme ima.
Dimen
Ama nema smisla.
Biron
Barem ima rima.
Kralot
Biron e ko mraz zajadliv {to fr~i
i gi jade prvorodenite proletni ~eda.
Biron
I da sum; no zo[to vozgordoto leto da se
pr~i
pred pticite so pri~ina pesna da vedat?
Zo{to da se raduvam na nedonosen~e?
Na Boìk trendafilot go sakam
kolku snegot vo maj koga s# odnovo preta;
go sakam samo ona {to vo svoe vreme cveta.
Taka i vie, predocna e nekoj na {kolo da ve
prati
ko ~ovek ste ka~en na krov da otklu~uva
vrati.
Kralot
Toga{ odete si Biron, slobodni ste ko
{tuka!
228 Vilijam [EKSPIR
Biron
Ne, gospodaru dobar; se zakolnav da ostanam
tuka:
Iako za neukosta pove}e rekov
odo{to moète da kaète za taa u~enost
sveta
jas stojam na zborot i ne se odrekov
sekojdnevno da pla}am vo ovie tri leta.
Dajte mi go listot, va`na e sekoja reda
pod strogive propisi }e se potpi{am
vedna{!
Kralot
Sega ja trgnavte od vas sramotijava bedna!
Biron
(îta) Zna~i: niedna èna da ne se pojavi
na kilometar i pol od mojot dvor, - Dali e
ova objaveno?
Longavil
Pred ~etiri dena.
Biron
Da ja vidime kaznata - inaku }e & bide
otse~en jazikot.
Koj ja smisli vakvata kazna?
Longavil
Jas li~no.
Biron
A zo{to, gospodine?
Longavil
Da ne im tekne da se priberat pred
stra{nava kazna.
Biron
Protiv dobroto odnesuvawe opasna
sablazna.
(~ita) Zna~i: ako nekoj ma` bide viden da
zboruva so èna vo period od tri godini,
}e bide podloèn na javen rezil {to }e go
smislat drugite od dvorot.
Ovoj ~len, gospodaru, }e morate da go
prekr{ite sami
za{to znaete dobro deka vo poseta vi ide
}erkata na francuskiot kral, moma
sovr{ena, da bi
razgovarala so vas ko so gospodar viden
za predavaweto na Akvitanija
na nejziniot snemo}en, bolen i nepodvièn
tatko:
ottuka zaludno propisov na pokornost n#
kani
i zaludno e ideweto na ubavata dama, bratko.
Kralot
[to velite, gospoda? Ova go zaboraviv
sosem.
Biron
Vi velam, u~eweto sekoga{ e so kratki noze.
Duri go bara ona {to navistina mu godi
kon la`na cel u~eniot go vodi;
a koga najposle do baranoto }e dojde
toa e ko spalen grad, dobien a }arot sjojden.
Kralot
Od nu`nost zaboravete deka ovaa propiska
bila
nejze mora tuka da ja smestime po vi{a sila.
Biron
Vi{ata sila }e n# natera da se zakolneme
site
tri iljadi pati vo ovie tri godini vreme
za{to rodeni sme vo nagonski vitel
{to ne se kroti so sila tuku so milozliv
remen.
Ako zakletvata ja skr{am i prestapnik
stanam
toga{ so potrebata vo nu`da }e se branam.
Zatoa stavam potpis vrz site tezi
a onoj {to }e gi prekr{i i vo najmal stepen
neka mu e sram, aram i za navek da e rezil;
Isku{enijata vaàt za drugite ko i za mene;
no veruvam iako posleden na potpis se
re{iv
posleden }e bidam {to na zavetot }e
zgre{i.
No zarem nema barem malku zabavno da ni
bide?
Kralot
Za toa bez gajle. Na dvorov, znaete, ~esto
ide
prefinet eden [panec, pojava nova,
vo najnovata svetska moda mnogu viden,
~ij mozok ko na {aka frazi razni kova;
Muzikata od sopstveniot prazen govor
go voshituva nebare e toa melodija na
zborot;
~ovek strosan kogo dobroto i zloto
go izbrale za sudija glaven vo sporot.
Ova ~edo na me~tite, Armado {to se vika,
ko odmor od u~eweto prikazni mnogubrojni
za vitezi }e ni kaùva dolovuvaj}i ni slika
na son~evata [panija za koja zaginale vo
vojni.
Ne znam kako vi se dopa|a vam, blagorodni
du{i,
no mene me {eknuva koga laè, su{i
za ko moj bard, zadovolstvo da mi pruì.
Biron
Za Armado govorlivosta e luk i voda
od nego zborovite izviraat, vitez e na svo-
jata moda.
Longavil
So nego i so Torlak studiite }e ni bidat
slatki
a dnite od trive godini mnogu kratki.
(Vleguvaat Akmak so pismo i Torlak.)
Akmak
Koj od vas e li~nosta na vojvodata?
Biron
Ovoj ovde, mom~e. [to saka{?
Akmak
Jas samiot ja pretpostavuvam negovata
li~nost, za{to jas sum malocenitel na nego-
vata visost: no bi sakal li~nosta da mu ja
vidam vo krv i meso.
Biron
Ova e toj.
Akmak
Gospodinot Arm-Arm - ve prepora~uva. Nao-
kolu vrie od rasipni{tvo. Pismovo }e vi
kaè pove}e.
Torlak
Gospodaru, rezilot me ~ini mene odnesuva.
Kralot
Pismo od veli~enstveniot Armado.
Biron
Bez ogled kolku nisko vo sodrìnata, na
Boga mu se molam da e visoko vo stilot.
Longavil
Visoka molba do nisko nebo: Bog neka ni
dade trpenie!
Biron
Da slu{ame? Ili da ne se kikotime?
Longavil
Da slu{ame krotko, gospodine i da se
smeeme umereno; ili da se otkaème i od
ednoto i od drugoto.
230 Vilijam [EKSPIR
Biron
Toga{ gospodine, neka stilot odredi kolku
}e se iska~ime na
skalite od veselosta.
Torlak
Slu~ajot e samo moj, gospodine, a se odnesuva
na @akeneta.
Postapkata negova e {to me fatija vo post-
apka.
Biron
Vo kakva postapka?
Torlak
Postapkata i na~inot eden po drug sledat,
gospodine; zna~i vkupno ima tri raboti: Mi
idea po stapkata i me vidoa kako sedam so
nea vo na~inot; me fatija kako eden po drug
ja sledam vo parkot {to zaedno pravat post-
apkata i na~inot eden po drug da sledat.
[to se odnesuva do postapkata, - toa e post-
apka na ma` kon èna; a na~inot, - na~inot
ti e na~elen.
Biron
A {to sledi, gospodine?
Torlak
Sledi mojot popraven; zatoa Bog neka ja
vardi pravdata!
Kralot
]e go soslu{ate vnimatelno pismovo?
Biron
Ko {to se slu{a proro{tvo.
Torlak
Prost e ma{kiot svet koga }e mu svetnat
o~ite po meso.
Kralot
(îta). Veziru golem, opolnomo{teniku
nebesen i du{egri`niku na Navara, bogu
na mojata zemska du{a i hranitelu i
za{titniku na moeto telo.
Torlak
S# u{te ni zbor za Torlak.
Kralot
Ba{ e taka, -
Torlak
Moèbi i e ba{ taka, no ako toj veli deka
e ba{ taka toga{, raka na srce, malku e
onakov.
Kralot
Mir!
Torlak
Za mene i za sekoj {to ne mu stiska da se
tepa.
Kralot
Ni zbor!
Torlak
Za tu|ite tajni, ve molam.
Kralot
Ba{ e taka, opkolen od samurno temna
taga, ja prepora~av svojata crno skislena
poti{tenost na iscelitelnata mo} na
tvojot zdravjenosen vozduh i, gospodin kakov
{to sum, se predadov sebesi na pro{etka. Vo
koe vreme? Tuka nekade okolu {est poru~ek
koga ìvotnite najmnogu grizat, pticite
najdobro kolvaat a lu|eto sednuvaat da go
primat onoj obed {to se vika ve~era; tolku
okolu pra{aweto vo koe vreme. Sega malku
za tloto po koe, po koe, mislam, odev: toa se
vika tvojot park. Potoa malku za mestoto
kaj{to, sakam da kaàm, naletav na onoj
gnasen i neprikladen prizor, koj go vle~e
od mojata sne`no bela perodr{ka abonoso-
vovo mastilo koe ovde ti go zabeleùva{,
gleda{, posmatra{, puli{. No da se vratam
na mestoto kade: stoi na sever-severo-istok
i toa isto~no od tvojot zapaden agol na
tvojata ~udesno spletkana gradina; tamu
go vidov ona rasipni~ko gojdo, ona apa{ko
kopile so koe se razveseluva{,-
Torlak
Koj, jas?
Kralot
Onoj glau~, onoj zabegan degen,-
Torlak
Koj jas?
Kralot
Onaa prazna tikva
Torlak
Pak jas?
Kralot
[to, mi se ~ini, se vika Torlak,-
Torlak
Zna~i jas.
Kralot
Zdruèn i bagabontiran, sprotivno na
tvojot donesen i objaven proglas i zakon za
vozdrùvawe, so, so - o, ama mi e ma~no da go
kaàm ona so,-
Torlak
So edna ènska.
Kralot
So edna ro`ba na na{ata pramajka Eva,
so edna ènska du{a ili, za podobro da
me razbere{, so edna èna. Nego, jas, po
svojata izve`bana dol`nost, ti go prativ,
da ja seti pofalbata na kaznata, po slugata
na tvojata slatka milost, Antonio Akmak,
~ovek po~ituvan, poznat, cenet i ugleden.
Akmak
Po mene, ako nemate ni{to protiv. Jas sum
Antonio Akmak.
Kralot
[to se odnesuva do @akeneta - taka se
imenuva onaa poslaba tikva {to ja v~opiv so
gore spomenatiot degen, ja dràm kako tikva
za gnevot na tvojot zakon; i na najmal tvoj
sladok mig, }e ja odvedam na soslu{uvawe.
So site izrazi na najdlaboka po~it i na
vernost kon dol`nosta koja v srce mi gori
kako rasplamten ogan, tvoj Don Adriano de
Armado.
Biron
Ne e ba{ ona {to go o~ekuvav ama e najdo-
broto {to dosega sum go ~ul.
Kralot
Da, najdobroto od najlo{oto. No, {to veli{
ti na ova, mom~e?
Torlak
Ja priznavam ènskata, gospodaru.
232 Vilijam [EKSPIR
Kralot
Dali slu{na za proglasot?
Torlak
Priznavam deka mnogu slu{nav, gospodaru,
ama malku zapametiv.
Kralot
Be{e objaveno deka sledi godina zatvor za
onoj {to }e go fatat so ènska.
Torlak
Jas ne bev faten so takva, gospodaru: bev
faten so devojka.
Kralot
Pa objaveno e i so devojka.
Torlak
Ama ovaa ne be{e ni devojka, gospodaru;
be{e devica.
Kralot
I taka tamu e re~eno, za{to stoe{e i
devica.
Torlak
Ako stoelo toga{ ja poreknuvam nejzinata
devstvenost. Me fatija so sluginka.
Kralot
Nema da se posluì{ so ovaa sluginka, gos-
podine.
Torlak
]e se posluàm odli~no, gospodaru.
Kralot
Gospodine, sega slu{ni ja kaznata: ima da
posti{ nedela dena i da bide{ samo na
trici i voda.
Torlak
Poarno da bidam mesec dena na ènsko meso
i oves.
Kralot
A Don Armado }e ti bide ~uvar.
Vie Biron, pogriète se da go kaznat.
Nie pak, gospoda, da go rabotime strogo
ona na koe tolku cvrsto se zavetivme.
(Izleguvaat Kralot, Longavil i Diman.)
Biron
Glavata ja davam ako zavetive te{ki
i zakonov na krajot ne ispadnat majtap.
Mrdni, mom~e.
Torlak
Trpam zaradi vistinata, gospodine; oti vis-
tina e deka me fatija so @akeneta a @ake-
neta e vistinski ~esna moma; zatoa velam
dobredojde na gorkiot pehar na napredila-
kot! Eden den moè pak }e mi se nasmee
makata; a dotoga{, tago moja, sedi madro!
Scena 2
(Vleguvaat Armado i Molec.)
Armado
Mom~e, {to misli{, {to moè da zna~i
koga ~ovek so golem duh go navasa taga?
Molec
Toa e siguren znak, gospodine, deka }e bide
poti{ten.
Armado
Gluposti. Tagata e edna i ne moè{ da ja
deli{ tuku-taka, more apa{.
Molec
Gre{ite, gospodaru, gospodine, ne ste vo
pravo.
Armado
Kako moè{ da ja oddeli{ tagata od
poti{tenosta, pile moe nedokvakano?
Molec
So prost prikaz na nivnoto dejstvo, pr~u
moj ìlav.
Armado
Jas pr~ ìlav? Jas?
Molec
Tis. Ami jas pile nedokvakano?
Armado
Te narekov pile nedokvakano oti eptem ti
li~i na tvoite mladi godini, a mladite
godini, }e se sloì{, se mo{ne nedok-
vakani.
Molec
A jas ve narekov pr~ ìlav oti eptem vi
li~i na va{ite poodminati godini a kako za
~ovek vo poodminati godini, }e se sloìte,
mo{ne ste ìlavi.
Armado
Taman i na mesto.
Molec
[to sakate da kaète, gospodaru? Jas sum
taman, a zborot ne mi e na mesto, ili zborot
mi e taman, a jas ne sum na mesto?
Armado
Ti si taman oti si mal.
Molec
Malku taman, oti mal. A zo{to na mesto?
Armado
A na mesto oti ti teknuva.
Molec
Da ne mi udirate ~etki, gospodaru?
Armado
Ne. Zasluèno te falam.
Molec
Taka se falat magariwata.
Armado
Saka{ da kaè{ deka magareto ima um?
Molec
Ne. Tuku deka ima teknuvalo.
234 Vilijam [EKSPIR
Armado
Sakam da kaàm deka ti ima{ teknuvalo: me
vadi{ od pamet.
Molec
Samo koga me vle~at za jazik, gospodaru.
Armado
Ne sakam nekoj da si igra majtap so mene.
Molec
(Za sebe) Saka da kaè majtapot ne saka da si
igra so nego.
Armado
Vetiv da u~am tri godini so vojvodata.
Molec
Zo{to, gospodine, tri godini koga moè s#
za eden ~as.
Armado
Nevozmo`no.
Molec
Kolku se tripati po eden?
Armado
Ne{to slabo mi odi smetaweto. A i ne sum
kr~mar da mu se snevidi.
Molec
Ama ste blagorodnik i komarxija, gospo-
dine.
Armado
Priznavam, sum. Ama bez takov {lif, ne si
~ovek.
Molec
Toga{ sigurno znaete kolkav e zbirot od
dvojka i kec.
Armado
Zbirot e eden pove}e od dva.
Molec
Ili, kako {to velat prostacite, tri.
Armado
Ba{ taka.
Molec
Ete, gledate, gospodine. Be{e te{ko?
Nau~ivte kolku e tri, a ne stignavte ni
tripati da trepnete. A kolku e lesno na
zborot tri da mu se zalepi zborot godini, pa
tri godini u~ewe da imate vo dva zbora, toa
i vrap~iwata go znaat.
Armado
Dobro go kaà ova.
Molec
I dokaàv deka ste nula.
Armado
Samo sakav da ti kaàm deka sum vquben vo
edna; no bidej}i e prostakluk eden vojnik da
bide zaquben, za inaet se zacapav vo edna
obi~na prosta~ka. Ako so me~ gi ubijam
mu{i~kite na strasta i se oslobodam od
gre{nata misla, rado, ko zatvoreni~ka,
bi ja razmenil pohotata za nekoja nova
qubovna majstorija so nekoj francuski
mangup. Mrazam vozdi{ki; mi se ~ini, so
niv go valkam Kupidona. Daj mi nade`,
mom~e. Kaì, koi golemi lu|e na svetot
bile zaqubeni?
Molec
Herkul, gospodaru.
Armado
Slavniot Herkul? Redi u{te junaci, mom~e,
redi, neka jazikot ti se pozlati, ama gledaj
da se odbrani, da imaat teìna.
Molec
Eve, Samson, gospodaru; toj be{e ~ovek so
teìna, nose{e teìna; edna{ duri, kako
amal, na vrat gi istegli gradskite porti; a
be{e zaquben.
Armado
O, Samsone stamenit! O, gramaden Samsone!
Vo me~uvaweto mi si ramen kolku {to sum
ti jas vo noseweto porti. I jas sum zaquben.
A vo {to be{e zaquben Samson, a, Mol~e?
Molec
Vo edna èna, gospodaru.
Armado
So kakva boja na lice?
Molec
Od site ~etiri, ili od tri, ili od dve, ili
edna od ~etirite.
Armado
Kaì ja to~no bojata.
Molec
Morsko-zelena, gospodine.
Armado
Dali e edna od ~etirite?
Molec
Kolku {to znam da ~itam, gospodine, da: a
i najdobra e od site. Samson nemal nekoja
posebna pri~ina da se zaleta po èna so
takva boja. Mora da bila umna.
Molec
Sigurno, gospodine; bila zelena vo umot.
Armado
Mojata sakana e od bela pobela.
Molec
Pod belinata namerite se od crni pocrni.
Armado
Kaì zo{to, {tom mi se pravi{ tolku u~en.
Molec
Dojdete mi na pomo{ umu tatkov, jaziku
maj~in.
Armado
Ama najde kogo da vika{: em {uto em bode.
Molec
Ako od bela pobela e taa
ne }e znae{ koga e gre{na,
koga gre{i, crvenee seta
koga se pla{i e bledo sme{na;
vaka, ne }e doznae{, jaden
koga se pla{i koga se srami,
za{to ve~no na lice }e ja ima
prirodnata boja {to te mami.
Opasna pesni~ka, gospodaru, ne odi ba{ vo
prilog na ona va{e od bela pobela.
Armado
Slu{aj, mom~e, nema{ nekoja balada za car
i pita~ka?
236 Vilijam [EKSPIR
Molec
Svetot u{te od pred tri veka nosi na du{a
edna takva balada: ama siguren sum, sega
ne{to sli~no te{ko se nao|a; i da se najde
ne vredi ni da se zapi{e a kamoli da se pee.
Armado
Ba{ bi sakal povtorno da se sklepa ne{to
sli~no za da vidat lu|eto deka i pred
mene imalo nekoj vakov. Mom~e, navistina
se zacapav vo onaa selanka {to ja fativ
v grmu{ka so ona ìvotno Torlak. Epten
zasluùva.
Molec
(Za sebe) Barem sto kam{ici i da ja saka
nekoj sepak poaren od gospodarov.
Armado
Pej, mom~e, te{ka sevda mi leì na du{a.
Molec
Te{ka e sevdata koga se qubi lesna èna.
Armado
Pej, ti rekov!
Molec
Strpete se da pominat pijanicive.
(Vleguvaat Akmak, Torlak i @akeneta.)
Akmak
Gospodine, èlba na vojvodata e da go
drìte Torlakov na oko; ne smeete, veli
vojvodata, da go ostavate da gnete i da azdi-
suva; tri dena vo nedelata mora da posti.
A gospojcava ja vodam kaj vojskata. Treba da
pomaga ne{to. Zbogum.
Armado
Crvenilovo me izdava. Slu{aj devojko!
@akeneta
Slu{am, ma{ko!
Armado
]e navratam kaj {to }e bide{!
@akeneta
Tuka sum blisku.
Armado
Znam kade si.
@akeneta
Ama ste bister.
Armado
]e ti iznakaàm ~uda.
@akeneta
So takov surat?
Armado
Te sakam.
@akeneta
Zdravje.
Armado
Odi so zdravje.
@akeneta
Zdravje da ima{.
Akmak
Ajde @akeneta, mrdni.
(Izleguvaat Akmak i @akeneta.)
Armado
Gadu, dobro }e se isposti{ pred da ti se
prosti.
Torlak
Se nadevam, gospodaru, ne }e postam so
prazen stomak.
Armado
]e bide{ debelo kaznet.
Torlak
]e vi bidam dolèn pove}e od va{ite lu|e
koi se slabo plateni.
Armado
Trgaj mi go gadov od pred o~i; zatvori go.
Molec
Trgnuvaj, prestapniku, napred mar{!
Torlak
Ne me zatvorajte, gospodaru; moàm da
postam a da nemam zatvor.
Molec
Ne, gospodine; samo koga mrsi{ nema{
zatvor. Zatoa odi{ v zatvor.
1
Torlak
Dobro. Ama koga pak }e gi vidam veselite
dni na o~ajot nekoi }e vidat.
Molec
[to }e vidat? Kaì!
Torlak
Ni{to, ni{to, gospodine. Samo ona {to im
e pred nosot. Ne mu li~i na zatvorenik
tolku da zboruva. Poarno da ne otvoram
usta. Mu blagodaram na gospoda {to me
nau~i da trpam, zatoa i trpam.
(Izleguvaat Molec i Torlak.)
Armado
Go qubam i tloto gnasno po koe gazi so
~evliwata pognasni i noxiwata najgnasni.
Ako qubam, }e ja prekr{am zakletvata, ako
ja prekr{am zakletvata zna~i sum podlec. A
dali qubovta e vistinska ako e za~nata vo
podlost? Se znae {to e qubovta. Qubovta e
|avol. Ne postojat angeli {to se lo{i dusi.
Samo qubovta e lo{ duh. I Samson bil vaka
isku{uvan, ama toj bil mnogu silen: i Solo-
mon, ama toj bil epten umen. Ako moè{e
Kupidon so strelata da go skr{i bozdoganot
na Herkul toga{ kakvi mi se mene {ansite
so ovoj obi~en {panski me~? Ne moè{ da
go pogodi{ ni v grb ni v gradi a kamoli
v srce. Kaj nego pravila nema: sramno e
od nego {to se narekuva dete a slavata ja
steknuva pobeduvaj}i maì. Zbogum oru`je!
R|osuvaj me~u! Molknete barabani za{to toj
{to ve slu{a{e sega e vquben, da toj qubi.
Viknete mi na pomo{ nekoja nebesna muza
oti mora da stanam poet. Misli umu, pero
pi{uvaj, mi trebaat sobrani dela!
238 Vilijam [EKSPIR
Bojet
Sega, madam, pokaète ja seta umnost svoja
setete se kogo kralot, va{iot tatko go
pra}a
i kaj kogo i koja e celta na negovata misija.
Vas ve pra}a, visoko ceneta vo svetot
da pregovarate so edinstveniot gazda
na site sovr{enosti {to ~ovek moè da gi
ima,
nesporedliviot Navara; so barawe te{ko
za Akvitanija, pri}e dostojno za kralica.
Bidete sega {tedri vo svoite ~ari
ko prirodata {to be{e vo sozdavaweto ~ari
koga siot svet go ostavi skuden
za {tedro site vam da vi gi dade.
Princezata
Na mojata ubavina, Bojet, iako mala,
ne & e potrebno kinxureweto od va{ite
falbi
ubavinata se kupuva so procenkata na okoto
a ne so vikawe po tezgite na onoj {to ja
nudi.
Pomalku se gordeam {to ja falite mojata
vrednost
odo{to vam vi e va`no da ve smetaat za
mudar
dodeka umot go tro{ite vo falbi za mene.
A sega da go isku{ame isku{itelot: dobar
Bojet,
sigurno ste ~ule za glasot {to se {iri
i nadaleku yuni deka Navara dal zavet
duri tri godini ne pominat vo u~ewe te{ko
niedna èna ne smee da mu dojde vo dvorot
skrovit:
zatoa, mi se ~ini, nu`data vakva bara
pred da mineme niz zabranetite porti
da znaeme {to misli; i vo toa ime
svesni za va{ata vrednost, ve izbravme vas
kako na{ najve{t i najpogoden zastapnik.
Kaète mu deka }erkata na kralot fran-
cuski
dojdena e po seriozna rabota {to ne trpi
bavnost
pa saka li~no da razgovara so negovata
visost.
Neka pobrza, tolku kaète mu; a nie }e ja
so~ekame ovde
ko moliteli so temni lica, voljata na
kralot.
Bojet
Gord na zada~ata, so volja jas odam vakva.
Princezata
Sekoja gordost e volna gordost; i va{ata e
takva.
(Izleguva Bojet.)
Koi se zavetnicite, velmoì moi mili
{to so vojvodata ~estit dadoa ist zavet?
Prviot velmoà
Vitezot Longavil e eden.
Princezata
Go znaete ~ovekov?
Marija
Go znam, madam: na svadbenata gozba
koga lordot Perigor se ène{e so
nasledni~kata li~na
na @ak Folkonbrix, i slave{e {tedro
vo Normandija, ovoj Longavil go vidov:
toj e ~ovek obdaren i na visoka cena,
znalec na umetnosta, velelepen voin;
na {to }e se nafati, go izvr{uva do kraj,
edinstvena damka vrz sjajot na negovata
doblest
ako sjajot na doblesta so damki moè da se
valka
e zdruènosta kaj nego na ostar duh i plaha
volja;
so umot oster se~i, so voljata nikogo ne
{tedi
{to vo krugot na negovata mo} }e se najde.
Princezata
Vesel gospodin {to za podbiv go biva, neli?

Marija
Glasot od najbliskite ba{ taka za nego
veli.
Princezata
Dosetkite brzi brzo zgor~uvaat ko pelin.
Koi se drugite?
Katarina
Mladiot Dimen, re~isi sovr{en mlad
~ovek,
zaradi doblesta sakan od site doblesta {to
ja qubat:
so mo} silna za golemo zlo, najmalku za zlo
znae,
za{to duh ima najgrdiot lik da go stori ubav
a lik koj i bez duh, ubavina bi imal.
Edna{ go vidov kaj vojvodata Alanson
i ona {to go rekov za dobroto {to go vidov
e samo tro{ka od negovata bezmerna vred-
nost.
Rozalina
U{te eden od ovie studenti vo toa vreme
tamu so nego be{e, ako setilata ne me laàt
po ime Biron; so povesel ~ovek
koj{to vo veselosta i {egata znae za merka
nikoga{ ne sum pomuabetila vo svojot
ìvot.
Okoto priliki mu bara za duhot bister,
za{to s# ona {to }e go dofati ova
bistrinata go pretvora vo dosetliva {ega,
koja jazikot negov ubav (tolkuva~ na sekoja
smisla)
vo tolku prikladni i bistri zborovi ja redi
{to i starcite rabotata ja batalat da go
~ujat
a pak mladite, velam, ma|epsani se sosem,
tolku te~en i sladok mu e govorot.
Princezata
Gospode boè, {to im e na damive? Zarem
site
se zaqubile pa sekoja go kiti svojot pulen
so vakvi ukrasi na falbata?
Prviot velmoà
Se vra}a Bojet.
(Vleguva Bojet.)
Princezata
I {to veli, }e n# primi?
Bojet
Navara ve}e znae za va{eto doa|awe svetlo;
pa toj i drugarite negovi vo onoj zavet
bea spremni za do~ekot, blagorodna damo,
u{te pred da dojdam. Za àl samo malku
slu{nav;
toj misli da ve smesti vo poleto tuka,
ko nekoj {to do{ol da mu go opsedne dvorot
za{to ne saka da go prekr{i dadeniot zavet
pu{taj}i ve vnatre vo nepodgotvenata ku}a.
No eve ide kralot li~no.
(Vleguvaat Kralot, Longavil, Dimen,
Biron so pridru`ba.)
în VTORI
Scena 1
(Vleguvaat Princezata od Francija, Marija,
Katarina, Rozalina, Bojet, Velmoì i druga pridru`ba.)
240 Vilijam [EKSPIR
Kralot
Princezo li~na, Navarskiot dvor so dobre-
dojde ve prima.
Princezata
Ova li~na moète da si go zemete nazad; a od
dobredojdeto
u{te nemam ni{to: pokrivot na va{iot
dvorec e previsok
za da bide va{ a dobredojdeto vo {irokoto
pole prenisko
za da bide moe.
Kralot
]e bidete dobredojdena, madam, na mojot
dvor.
Princezata
Toga{ - da, }e bidam dobredojdena. Vodete
me tamu.
Kralot
Slu{nete me, gospo|o mila; vrzan sum so
zavet.
Princezata
Deva Marija neka vi e na pomo{! ]e se
odvrzete.
Kralot
Ni za ìva glava, gospo|o li~na, po moja
volja.
Princezata
Voljata samo volja ja zgaznuva i ni{to
drugo.
Kralot
Va{eto gospodstvo ne znae {to e toa.
Princezata
I so vas da e taka, neznaeweto bi vi bilo
mudro,
no sega mora neve{tost znaeweto da vi
glumi.
ûv deka od gostoprimstvoto ste se
otkaàle so zavet
smrten grev e zakletvata vakva da se drì
a grev da se prekr{i.
No prostete, prenaglito sum drska,
ne mi li~i mene u~itelot da go u~am.
Bidete dobri i pro~itajte zo{to sum ovde
i vedna{ re{ete okolu baraweto moe.
Kralot
Sekako gospo|o, ako navistina moàm.
Princezata
Moète oti za moeto zaminuvawe srceto vi
~uka
i }e ja prekr{ete zakletvata ako me
zadrìte tuka.
Biron
Zarem so vas ne tancuvav edna{ vo Brabant?
Rozalina
Zarem so vas ne tancuvav edna{ vo Brabant?
Biron
To~no, tancuvavte.
Rozalina
Zo{to toga{ se ma~evte da me pra{ate?
Biron
Zarem morate vedna{ vo galop?
Rozalina
Vie ste toj {to me mamuzi so pra{awa
takvi.
Biron
Itri ste no jurite naglo, brgu }e setite
zamor.
Rozalina
Ne duri java~ot ne go frlam vo kalta.
Biron
A koga toa }e se slu~i?
Rozalina
Samo {utrak so vakvo pra{awe kaska.
Biron
Ubavo vi stoi vakvata maska.
Rozalina
Poubavo e pod nea liceto na deva.
Biron
I qubovnici da vi namami prs i pleva.
Rozalina
Amin, daj gospode vas da ne ve vodam..
Biron
Sigurno, za{to pred toa }e si odam.
Kralot
Gospo|o, va{iot tatko spomnuva tuka
isplata od sto iljadi kruni;
[to e samo polovina suma od celiot iznos
{to tatko mi go dade za negovite vojni.
No da re~eme deka toj ili jas, {to ne e
to~no,
sme ja primile taa suma, neplateni ostanu-
vaat sepak
sto iljadi u{te; poradi {to ko zalog
sme zadràle del eden od Akvitanija
iako toj del vrednost tolkava nema.
Pa ako kralot, va{iot tatko, ni ja plati
taa polovina svota {to ni ja dolì
spremni sme da se otkaème od Akvitanija
i da odrùvame dobri odnosi so nego.
No toj, se ~ini, takva namera nema,
bidej}i eve ovde bara nadopolna ~ista
od celi sto iljadi kruni; a ne bara
so pla}aweto na sto iljadi kruni
da ja povrati za sebe vlasta vo Akvitanija
od koja nie rado bi se otkaàle sosem
za parite {to na zaem vi gi dal mojot tatko
otkolku da drìme tolku posna i neplodna
zemja.
Princezo mila, da ne bea negovite barawa
tolku
nerazumno tvrdi, va{ata ubava stava
nerazumno }e go smekne{e tvrdoto mi srce
i zadovolni }e se vratevte nazad vo Fran-
cija.
Princezata
Go navreduvate premnogu kralot, mojot
tatko
a go navreduvate i prestiòt na sopst-
venoto ime
so toa {to neuverlivo go odrekuvate
priemot
na ona {to naj~esno plateno bilo.
Kralot
Vi se kolnam deka za ne sum ~ul za takvo
ne{to
a ako dokaète celiot iznos }e go vratam
ili Akvitanija }e vi ja otstapam.
Princezata
Ve dràm za zbor:
Bojet, pokaète gi priznanicite
na toj iznos izdadeni od slu`benite lica
na [arl, negoviot tatko.
242 Vilijam [EKSPIR
Kralot
Sakam da gi vidam.
Bojet
Prostete, veli~estvo, vrzopot ne e u{te
stignat
vo koj se priznanicite so drugi dokumenti:
utre site }e gi imate na uvid.
Kralot
Zadovolen sum: na taa sredba utre
kon pravdata }e se priklonam i doblesta na
umot.
Vo me|uvreme, primi dobredojde od mojata
raka
kakvo {to ~esta bez oskvernetost na ~esta
na va{ata doblest moè da & ja pruì.
ne }e moìte, princezo li~na, niz portite
moi
no ovde pod vedro nebo }e ve primat isto
ko da ste se smestile vo moeto srce
iako so toa ste li{eni od prestojot v ku}i.
So misli dobronamerni prostete mi i
zbogum:
utre povtorno }e ve posetime nie.
Princezata
Dobro zdravje i ubavi èlbi neka ve pratat.
Kralot
Kaj da bidete, istite èlbi neka ve sjatat.
(Izleguva kralot so pridru`bata.)
Biron
Gospo|o, od vas }e go pozdravam srceto moe.
Rozalina
Pozdravete go, ve molam; ba{ bi sakala da
go vidam.
Biron
Bi sakal da go ~uete kako grofta.
Rozalina
Da ne e ludoto bolno?
Biron
Bolno od vnatre me pe~e.
Rozalina
Pu{tete malku krv da te~e.
Biron
Mislite taka bolot se le~e?
Rozalina
Toj {to znae taka veli boèm.
Biron
A da go bocnete so oko, moè?
Rozalina
Tapo e zatoa imam noè.
Biron
Bog neka ve vardi ko alem!
Rozalina
A vas da ne stanete Metuzalem!
Biron
[teta, mi vrvi vremeto ko na kalem.
(Biron se povlekuva.)
Dimen
Ve molam gospodine, eden zbor; koja e onaa
dama?
Bojet
Katerina, gospodine, na knezot Alenson
nasledni~ka sama.
Dimen
Prekrasna dama, gospodine, zbogum.
(Izleguva Dimen.)
Longavil
Samo malku, ve molam; {to e onaa vo belo?
Bojet
@ena ponekoga{ {to denski bolska pod
velot.
Longavil
Denski lesna moèbi. Imeto & go baram
milo.
Bojet
Samo edno ima; da & go bara{ sramno bi
bilo.
Longavil
Ve molam, gospodine, ~ija e }erka?
Bojet
Na majka si kolku i da ja kradat!
Longavil
Bog da ja vardi va{ata brada!
Bojet
Ne lutete se, gospodine taka mi dojde,
Nasledni~ka e taa na Falkonbrix.
Longavil
Lutinata vedna{ mi projde.
Taa e navistina momi~e zlatno.
Bojet
Moèbi i e, gospodine; najverojatno.
(Izleguva Longavil.)
Biron
So {apkata koja e gospo|icata fina?
Bojet
A taa? Toa e Rozalina.
Biron
Da ne e maèna ili ne{to taka?
Bojet
So svojot narav, goaspodine, na svoja raka.
Biron
O dobredojde, gospodine. Zbogum sega.
Bojet
Dobredojde za vas, gospodine. Jas }e begam.
(Izleguva Biron.)
Marija
Ovoj posledniov e Biron, naj{armantniot
na dvorot:
Sekoj zbor mu e {ega.
Bojet
A {egata mu prili~i na zborot!
Princezata
Dobro e {to ubavo mu vlegovte vo zborot.
244 Vilijam [EKSPIR
Bojet
Jas nemu srpot toj mene sorot.
Katerina
Dve divi ovci, velam!
Bojet
A zo{to ne moreplovci?
Ne ovci, rudo jagne tuku na usni paseni
lovci.
Katerina
Bidete ovca, a jas pasi{te, dali e ova dosta?
Bojet
Zna~i pasi{teto mi go nudite mene.
Katerina
Vie ve}e go obravte svojot bostan,
usnite ne gi razdavam, pa makar svetot
fatil xenem.
Bojet
Zna~i gi ~uvate, no za kogo?
Katerina
Za sre}ata na srcevo i za mene.
Princezata
Na duhovitosta & nema kraj; no, lu|e, drugo
e vreme:
pomislete, kolkav bi bil }arot olku duho-
viti volci
da se nafrlea na kralot i negovite kni{ki
molci?
Bojet
Ako setilata ne me laàt, a mnogu retko se
slu~uva ova
vo o~ite na kralot i zanesenosta nova
na srceto vidov deka ~udni ~uvstva mu
rastat.
Princezata
Kakvi?
Bojet
Nie qubovxiite bi rekle zarobenik e na
strasta.
Princezata
Objasnete!
Bojet
Seta mo} na izrazot mu se sobrala tamu
vo dvorot na okoto i niz pohota yirka{e
vamu;
srceto, ko ahat, so likot va{ snimen i
vreàn
gordo na ova, gordeliva niz oko pu{ta{e
mreà;
jazikot negov, nestrpliv da govori a ne da
gleda besen
potfa}a{e vo brzinata s# v zenici da vnese;
site setila kon ova setilo jurnaa vo trk
iten
samo za da & se nagleda na najubavata od site;
setilata, ~inam, zarobeni mu bea vo o~ite
krupni
ko alemi vo biljur za nekoj princ da go kupi.
koi, nudej}i ja svojata vrednost od ramot
staklen
namamuvaat da gi kupi{ minuvaj}i patem.
Na lice voshit mu ree{e po va{ite ~ari
i site vidoa kako ma|epsan vo vas se xari.
Akvitanija vi ja davam i s# po {to toj e
vreden
ako zaradi mene bakne` mu dadete eden.
Princezata
Odime v paviljon; Bojet vo soni{ta dro~i.
Bojet
Da go kaàm so zborovi ona {to mu go vidov
v o~i
samo okoto mu go pretvoriv vo usta
dodavaj}i mu i jazik {to znam ne si igra so
~uvstva.
Marija
Podvodaxija e golem a i ve{tina ima pusta.
Katerina
Dedo mu e na Kupidon i od nego novosti
molzel.
Rozalina
Toga{ Venera e ko majka & za{to tatko & e
grozen.
Bojet
Imate u{i, more devojki ludi?
Marija
Ne.
Bojet
A o~i more momi?
Marija
Za patot svoj da.
Bojet
Te{ko nekoj lesno da ve zdomi.
(Izleguvaat.)
246 Vilijam [EKSPIR
Armado
Gugaj, dete: so strast nato~i mi go setiloto
za sluh.
Molec
(Pee). Konkolinel.
Armado
Sjajno, sjajno! Odi, fidanko moja mlada,
zemi go klu~ov, izvadi go od zandana onoj
kico{, dovedi go ovde kako znae{ i umee{,
}e mi treba za pismoto do mojata sakana.
Molec
Gospodaru, zarem so francuska piperevka }e
ja osvojuvate sakanata?
Armado
[to saka{ da kaè{? Da pravime xumbus po
francuski?
Molec
Ne, gospodaru moj svetski, tuku da vi se
lizga pesnata niz vrvot od jazikot, da pots-
koknuvate pritoa na stapalata, da & davate
ìvost so kokorewe na o~ite, edna nota
niz vozdi{ka druga preku glasot da se ~ue,
ponekoga{ niz grlo nebare qubovta ja gol-
tate peej}i za nea, ponekoga{ na nos, nebare
ja du{kate qubovta mirisaj}i qubov; so
{apkata nakrivena ko strea preku kepene-
cot na va{ite o~i; so racete prekrsteni
na ramniot dublet ko zajak na raèn; ili
piknati v xeb ko lu|eto na starite por-
treti; i da ne dolìte mnogu so edna arija
tuku da ~epnete malku i da prodolìte
ponatamu. Toa se majstorii, toa se ve{tini,
toa pali kaj finite devojki koi se palat
i bez ova; a poznati se (prepoznavate, ne?)
onie koi najmnogu do ova se pridrùvaat.
Armado
Kako go kupi ova iskustvo?
Molec
Evtino. So gledawe.
Armado
Ama o, ama o, -
Molec
Drvenoto kow~e e zaboravenooo.
Armado
Qubovta mi ja narekuva{ drveno kow~e?
Molec
Ne, gospodaru, drvenoto kow~e e samo
`drebe a va{ata qubov moèbi javna
kobila (na strana). No zarem zaboravivte
na va{ata qubov?
Armado
Pa, re~isi.
Molec
Nemaren u~eniku! Nau~ete ja na pamet.
Armado
Na pamet i od pamet, mom~e.
Molec
I von pamet, gospodaru: site tri }e gi
dokaàm.
Armado
[to }e dokaè{?
Molec
Deka sum ~ovek, ako poìveam; a ovie na
pamet, od pamet i von pamet, vedna{. Na
pamet ja sakate, za{to pametta vi e daleku
od nea; od pamet ja sakate za{to od pametta
qubovta kon nea vi izvira i von pamet ja
sakate za{to ne moète da se nasladuvate so
nea.
Armado
Site ovie tri raboti sum jas.
Molec
I u{te tri drugi a sepak ste ni{to.
Armado
Odi i dovedi go onoj kico{. Treba da mi
odnese edno pismo.
Molec
Soodvetno, nema {to. Da se nazna~i kow za
pratenik na magare.
Armado
[to?[to? [to veli[?
Molec
Velam gospodaru, da go pratite magareto na
kowot za{to e mnogu trom. No odam.
Armado
Nema{ mnogu za odewe; trgnuvaj!
Molec
]e brzam kako olovo, gospodaru.
Armado
[to saka{ da kaè{, genijal~e edno nedok-
vakano?
Zarem olovoto ne e metal teòk, tap i
trom?
Molec
Minime, ili vo prevod gospodaru, ni
slu~ajno.
Armado
Velam olovoto e tromo.
Molec
Prebrzi ste, gospodaru, ne velete taka;
tromo li e olovoto ispaleno od top?
Armado
O sladok ~adu na govorni{tvoto!
Me smeta za top a sebe si za |ule.
Ima da te ispalam do kico{ot.
Molec
Pali toga{ i da me nema.
(Izleguva.)
în TRETI
Scena 1
(Vleguvaat Armado i Molec.)
248 Vilijam [EKSPIR
Armado
Mangup eden iter; brzoumen, od doblest
li{en
Dopu{ti mi, nebo slatko, v lice da ti
di{am,
Hrabrosta me napu{ta, tagata surova mi e
ni{an!
Glasnikot moj se vra}a!
(Se vra}a Molec so Torlak.)
Molec
ûdo, gospodaru! Torlakov epten ja utna.
Armado
[to blaboti{ vo zagatki? Ne vidov klu~ot
da go tutna.
Torlak
Ni zatki, ni patki, ni klu~; gospodaru,
rajska smokva,
obi~na rajska smokva dajte mi! ni klu~,
ni patka, ni zatka mi treba! Samo rajska
smokva!
Armado
@imi doblesta, ti tera{ na smea; a tvojata
glupa
misla me {treka pod laì~ka; i taka gra-
dite
mi di{at sme{na smea: Prostete mi yvezdi!
Zarem {utrakov smeta deka klu~ot e melem
a zborot melem klu~?
Molec
A zarem umniov misli poinaku? Zarem ne e
klu~ot melem?
Armado
Ne e, paù. Tuku dodatok {to dopolnuva
i prethodnite praznini gi popolnuva.
Kako na primer:
lisicata, majmunot i smernata p~ela
Moàt li da se sparat a se trojka cela?
Ova e zada~ata; kaì go ti klu~ot.
Molec
]e go dodadam klu~ot. Povtorete u{te
edna{.
Armado
Lisicata, majmunot i smernata p~ela
moàt li da se sparat a se trojka cela?
Molec
Dotr~a guskata, od vratata kima
pa sega se parni, ~etvorica gi ima.
A sega jas }e ja postavam zada~ata a vie
klu~ot moj dodajte go.
Lisicata, majmunot i smernata p~ela
moàt li da se sparat a se trojka cela?
Armado
Dotr~a guskata, od vratata kima
pa sega se parni, ~etvorica gi ima.
Molec
Dobar klu~, zavr{uva so guska: {to sakate
pove}e?
Torlak
Mangupot vo pazarot mu utrapi guska i toa
rasna
gospodine, dobar pazar a guskata masna.
Za dobar pazar ve{tina treba i itrina
krasna
pa da vidam; klu~ot e masen pa da i guskata
e masna.
Armado
Dobro, dobro, dosta. Kako raspravava mi ja
butna?
Molec
Vi rekov deka Torlak epten ja utna.
A vie navalivte so klu~ot.
Torlak
Taka e, a jas so rajskata smokva: pa vie so
pri~inite
po~navte pa dojde debeliot klu~ na mangu-
pov,
odnosno guskata {to ste ja kupile pa
zavr{il pazarot.
Armado
Ama kaète mi: kako se slu~i Torlakov da
ja utne?
Molec
]e vi kaàm so ~uvstvo.
Torlak
Slu{aj Molec, ti nema{ ~uvstvo: jas }e go
kaàm klu~ot.
Jas, Torlak, na izleguvawe, a ubavo bev
vnatre butnat
se sopnav od pragot i rabotata ja utnav.
Armado
Od ova, navistina, ve}e mi e preku glava.
Torlak
Duri ova ne se pretvori vo druga utka.
Armado
Mom~e moe Torlak, sloboda }e ti dadam.
Torlak
O! ]e me oènite so nekoja Slobodanka mi
smrdi tuka na nekoj klu~, na nekoja guska.
Armado
@imi du{ava mila, sakam da kaàm deka }e
te oslobodam, li~nosta tvoja }e ja spasam od
prangi, ti be{e frlen v zandana, ograni~en,
zaroben, zatvoren.
Torlak
Taka e, taka e a sega vie }e me pro~istite i
}e me oslobodite.
Armado
Ti davam sloboda, ti ja skusuvam kaznata;
a za vozvrat ne baram ni{to od tebe osven
da & go odnese{ pismovo na selankata @ake-
neta. Eve ti remuneracija; za{to najdobra
za{tita za mojata ~est e nagraduvawe na
pot~inetite. Molec, po mene.
(Izleguva.)
Molec
Ba{ kako prodolètok. Zbogum, gospodine
Torlak.
Torlak
Mila moja funto ~ove~ko meso, mila, mila,
mili~ka!
(Izleguva Molec.)
Da mu ja vidam malku remuneracijata. Remu-
neracija! Pa toa e latinski zbor za man-
garka od pet pari; pet pari, remuneracija.
Kolku ~ini vrvcava? I~ pari; Ne, }e vi
dadam cela remuneracija, pove}e, zdravje.
Remuneracija! Zborov mi e poubav od fran-
cuskata kruna. Od sega natamu celiot
ala{veri{ }e go vikam vaka.
(Vleguva Biron.)
Biron
Ba{ vo pravo vreme, Torlak! Ko nara~an mi
dojde.
250 Vilijam [EKSPIR
Torlak
Ve molam, gospodine, kolku gajtan so boja na
meso moè da se kupi za edna remuneracija?
Biron
[to e remuneracija?
Torlak
Mangarka od pet pari, gospodine.
Biron
E pa toga{, svilen gajtan za pet pari.
Torlak
Vi blagodaram. Bog da ve vardi i ~uva!
Biron
êkaj malku! Treba ne{to za mene da
stori{.
Ako saka{ blagodaren da ti bidam
edna rabota zavr{i mi za koja te molam.
Torlak
A za koga vi treba, gospodine?
Biron
Za popladnevo.
Torlak
Smetajte deka e zavr{ena, gospodine.
Zbogum.
Biron
Ama ne ni znae{ {to e.
Torlak
]e znam, gospodine koga }e ja zavr{am.
Biron
Vidi go mufquz, prvin treba da ja znae{.
Torlak
]e dojdam kaj vas utre sabajle.
Biron
Mora da se zavr{i popladnevo. Slu{aj,
mom~e,
se raboti za ova:
princezata doa|a na lov ovde vo parkov,
a vo svitata najzina ima edna fina dama;
kaj{to se govori slatko, nejzinoto ime
se spomenuva a ja vikaat Rozalina: pra{aj za
nea
i gledaj vo nejzinite beli race da ja stavi{
zape~atenava poraka. Eve ti bak{i{: odi.
Torlak
Bak{i{, o sladok bak{i{! Podobar od
remuneracija; za {est pari~ki podobar.
Najsladok bak{i{! Odam gospodine, letam.
Bak{i{! Remuneracija!
(Izleguva.)
Biron
O! A jas zacapan do u{i! Jas {to za qubovta
bev kam{ik!
Tera~ bezmilosen na vozdi{kite ludi!
Laja~, ne, popravo deùren xandar
vadidu{a sitni~arska kon onoj kopiq
{to me|u smrtnite e najkrenat, najgord.
Kon ovoj kopiq so vrzani o~i, kon ovoj
pla~ko,
slep~o, tvrdoglavko, staromalo,
kon ovoj xin-xuxe, kon donot Kupidon.
Toj vladar na stihovite qubovni, gospodar
na prekrsteni race,
miropomazan suveren na vozdi{kite i
pla~ot,
vlastodrèc na site le{peri i bunxii,
knez stra{en na sukwite, kral na u~kurite,
samodrèc i vrhoven general
na prequbolovcite. O srcence moe malo!
Zarem jas da bidam bajraktar vo bojot negov
i znameto da mu go nosam ko sme{en cirku-
zant? No jas Jas qubam, molam, posakuvam
èna!
@ena {to na germanski ~asovnik li~i,
koj{to popravan stalno, postojano ne{to mu
fali,
i nikoga{ ne raboti kako {to treba, ~uka
ama treba da se pot~uknuva za da raboti
pravo!
A i zakletvata ja kr{am, {to e najstra{no
od s#;
i me|u trite, najlo{ata jas ja qubam;
bledolikata poèlnica so kadifest obraz
i so dve dup~iwa na lice mesto o~i;
pa i zemjata da se prevrti, taa ~inot }e go
svr{i
pa makar Argus da & e evnuh i budna straà;
i u{te da vozdivnuvam po nea! Da ja vardam!
Za nea da se molam! Vidi sega; toa e ~uma
so koja Kupidon }e me sotre {to bev nam}or
kon negovata mo}na i stra{na sila. No }e
sakam,
}e pi{uvam, }e vozdivnuvam, }e molam, }e
pla~am.
Qubovta doa|a i nikoga{ od nea ne e dosta
Nekoj dobiva gospodarka, nekoj èna prosta.
(Izleguva.)
252 Vilijam [EKSPIR
Princezata
Be{e li ona kralot {to silno go bodiwa{e
kowot
po ugornicata strmna na ridot?
[umarot
Ne znam; ama mislam deka ne be{e toj.
Princezata
Koj i da be{e pokaà streme` na duhot.
Pa, gospoda, rabotata }e ja svr{ime denes;
vo sabota se vra}ame vo Francija.
Zna~i, {umaru, prijatele, kade e xbunot
{to ni e pusija od koja ubijci }e glumime?
[umarot
Onde, na rabot od onoj ~estak;
pusija koja najubava mo`nost nudi.
Princezata
Blagodarenie na ubavinata moja, ubav lovec
i }e me lovi. Zatoa veli{ najubava mo`nost
nudi.
[umarot
Prostete, gospo|o, ama ne mislev taka.
Princezata
[to?[to? Prvin me fali{ pa odrekuva{
onaka?
O kusove~na gordost! S# za vas e {aka!
[umarot
Ne e, ubava ste.
Princezata
Nemoj, ne ma~kaj mi v srce àlba
ako e neubavo, liceto ne se razubavuva so
falba.
Eve ti, ogledalce moe dobro, zemi za
~esnosta tvoja
ubava nagrada za grd zbor e nadle`nost moja.
[umarot
Samo ubavina li~nosta va{a ja krasi.
Princezata
Ete, ete! [irokogradosta ubavinata }e mi
ja spasi.
O kolku li~i toj eres vo ubavinata za ova
vreme!
[irokata raka, iako gre{na, od faleno e
pleme.
No dajte mi strela: milosta }e ubiva sega,
pogodi li dobro, za zlo }e se smeta,
taka mojot ugled ko strelec }e go ceni sekoj,
Proma{am li, }e re~at srce ima meko,
pogodam li, samo }e pokaàm kolku sum
ve{ta
{to od sueta ubila a ne od lo{a me~ta.
A ponekoga{, tuka ne se vo pra{awe
gre{ki,
porivot sueten e vinoven za zlostori te{ki,
koga, poradi slava, zaslugi, nadvore{ni
mo}i,
go pravime ona za koe du{ata ni deni, no}i,
ko jas {to sega za ~ista falba sum po{la
elenot da go ubijam bez da mu mislam lo{o.
Bojet
Dali itrite èni za samovlast se borat
~isto za pofalba, koga vo poriv gorat
nad maòt da vladeat?
Princezata
îsto za pofalba; i treba silno da se slavi
sekoja èna {to maòt pod papu~a }e go
stavi.
(Vleguva Torlak.)
Bojet
Eve eden od ~lenovite na taa kvazi-dràva.
Torlak
Dobrove~er na site! Ve molam, koja e ovde
glava
Damite?
Princezata
]e ja prepoznae{, brate, po drugite koi se
bez glava.
Torlak
Koja e najgolema gospo|a, najvisoka?
Princezata
Najdebelata i najizdolènata.
Torlak
Najdebelata i najizdolènata! Zna~i taka;
gledaj pa sudi. Polovinata, gospo|o, da vi e
tenka ko {to mi e umov, eden od pojasite na
devojkive }e vi stoi ko za vas da e skroen.
Zarem vie ne ste glavnata? Vie mi ste najde-
bela.
Princezata
[to sakate, gospodine? [to sakate?
Torlak
Nosam pismo od gospodinot Biron za nekoja
si gospo|a Rozalina.
Princezata
O! dajte go, dajte go; toj mi e dobar prijatel.
Zastani ovde, donositelu dobar. Bojet, ti
kini;
stru~wak si za vratovi.
Bojet
Dolèn sum da sluàm.
No pismovo e gre{ka; nikomu ovde ne e
nameneto.
Na plikot stoi do @akeneta.
Princezata
More ima da se ~ita
vo u{i neka se pretvori seta svita.
Bojet.
(îta) @imi neboto, deka si ubava, pove}
e e od to~no; vistina e deka si prekrasna;
samo ~ista vistina e deka si li~na. Podi-
vna i od samovila, poubava od najubavata,
poiskrena od iskrenosta, imaj milost za
tvojot juna~ki podanik! [irokogradiot i
bezmerno slaven kral Kofetua frli oko
na zlobnikavata i stopostotna pita~ka
Zenelofona, i toj so pravo moè{e da kaè
veni, vidi, vici; koe prevedeno na prost
jazik (O beden i zatutulen prost jazik) bi
bilo videlicet ili toj dojde, vide i pobedi:
zna~i prvo dojde, potoa vide i na krajot
pobedi. Koj dojde? Kralot: zo{to dojde? Da
vidi: zo{to vide? Za da pobedi. Kaj kogo
dojde? Kaj pita~kata: {to vide? Pita~kata:
kogo go pobedi? Pita~kata. Zaklu~okot e
pobeda: koj pobedi? Kralot. Zarobenikot
în ÊTVRTI
Scena 1

(Vleguvaat Princezata, Marija, Katarina,
Rozalina, Bojet, Velmoì, Pridru`nici i eden [umar.)
254 Vilijam [EKSPIR
se zbogati: Koj se zbogati? Pita~kata.
Na krajot ima svadba: Vo ~ija korist? Na
kralot; ne, na obajcata vo eden ili eden vo
obajcata. Jas sum kralot, oti takva e spored-
bata; ti si pita~kata, za{to taka veli
tvojata niska polo`ba. Dali da ti naloàm
da me saka{? Moàm. Dali da te prisilam
da me saka{? Bi moèl. Dali da te molam
da me saka{? Toa sakam. [to }e dobie{
mesto partalite? Fustani. Mesto rabu{ot?
Ime. Mesto tebe? Mene. Taka, vo o~ekuvawe
na tvojot odgovor, gi skvernavam usnive
na tvoeto stapalo, o~ive na tvojata slika,
srcevo na s# drugo tvoe.
Tvojot do kraj zagrean sluga,
Don Adriano de Armado.
Go slu{ne{ li od Nemejskiot lav revot
kako te goni, o ti jagne, {to ko plen negov
stoi{
vedna{ legni pod kralskite {epi od yverot
pa nema da te lapne tuku igri so tebe }e
broi.
No ako se buni{ {to }e stane{ kutre moe
beglo?
Hrana za gnevot negov, obed za negovoto
leglo.
Princezata
Koj go sklepa ova, koj znamenosec i pulen?
Koj vetrokaz, dali nekoga{ podobro ste
~ule?
Bojet
Malku sum zaveden no se se}avam na stilot.
Princezata
Pametite slabo iako pred o~i s# vi bilo.
Bojet
Ova e Armado, {panec, {to go dràt ovde
na dvorot;
zanesenik eden, Monarko, {egaxija so
zborot
{to go zabavuva kralot.
Princezata
Vo vrska so sporot,
mom~e, koj ti go dade pismoto?
Torlak
Vi kaàv: gospodarot.
Princezata
I komu treba da go dade{?
Torlak
Od gospodarot e za nekoja dama.
Princezata
Od koj gospodar za koja dama?
Torlak
Od mojot gospodar Biron, perjanica moja
sina,
za nekoja dama od Francija {to ja vika
Rozalina.
Princezata
Si go sme{al pismoto. Odime, mene mi se
vjasa,
a ti, mila, priberi go, drugpat }e ti pi{e
vistinskiot dasa.
(Izleguvaat princezata i svitata.)
Bojet
Koj e strelecot? Koj e strelecot?
Rozalina
Go saka{ od mene znakot?
Bojet
Pa da, ubavice.
Rozalina
Onaa {to go drì lakot.
Se izvlekov fino!
Bojet
Gospo|ata moja rogovi lovi; no koga ne }e
bide{ deva
neka me obesat ako toga{ rogovi nema prs
i pleva.
Ba{ te srediv fino.
Rozalina
Sega ga|am jas.
Bojet
A koj ti e elen?
Rozalina
Ako birame po rogovi, ti ne mi si ~elen.
Ba{ te srediv fino.
Marija
Postojano so nea se jadete, Bojet, a taa ga|a
pravo v ~elo.
Bojet
Nejze nikoga{ ne ja godat pravo, ja pogodiv
li na delo?
Rozalina
Dali da ti se nafrlam so edna stara pogov-
orka {to se odnesuva na pogodokot, koja
be{e vozrasen ~ovek koga kralot francuski
Pipin be{e u{te dete?
Bojet
Taka moàm i jas so edna isto tolku stara
{to se odnesuva na pogodokot, koja be{e
èna koga kralicata britanska Gvinever
be{e u{te dej~e.
Rozalina
Ti ne moè{ da pogodi{, da pogodi{, da
pogodi{
ti ne moè{ da pogodi{, ~ove~e, o boè.
(Izleguva.)
Bojet
Ako jas ne moàm, ne moàm, ne moàm
ako jas ne moàm, toga{ drug moè.
Torlak
Boè, boè, ama se zabavni: objacata ja
pogodija celta!
Marija
ûdesna meta pogodena sjajno:obajcata ja
pogodija celta!
Bojet
Meta! O! Metni ja ovaa meta; meta, veli
gospoàta.
No vo taa meta za poarno da se ga|a i {ilec
se stava.
Marija
Rakata slabo ve sluì. Pogodokot ne vi e
vreden
Torlak
Treba od poblisku da godi za da pogodi
srede.
Bojet
Ako rakata slabo me sluì, va{ata mnogu
mi alka.
Torlak
Toga{ ~ivija neka si stavi pa da ne talka.
256 Vilijam [EKSPIR
Marija
Ama valkan jazik imate; sram da vi e.
Torlak
Ne moète so nea, gospodine; predizvikajte
ja na kuglawe,
Bojet
Trieweto me pla{i. Dobra no}, buv~e. Pri-
jatno dudlawe.
(Izleguvaat Bojet, Marija i Katarina.)
Torlak
[valerxija, nema {to! Zadrogaz prva liga!
Ama go ispeglavme, devojkite i jas, u{te ne
mu stiga!
Smeewe do puknuvawe be{e! Zafrkancija do
poser, {to e pravo;
i si te~e ko od rakav, mrsno, bratko, ama
zdravo.
Armado od edna strana, o, kolku fin i tenok
boj,
pred damata odi, pavkaloto & go nosi toj.
I da vidi{ samo kako sam sebesi rakata si
ja qubi!
I kako najslatko se kolne, pametot mu se
gubi!
A paòt negov od drugata strana zadi{an
lida,
boè, srceto da ti se raspara od takva
gnida!
(Od nadvor vreva.)
(Torlak izleguva.)
Scena 2
(Vleguvaat Holofern, ser Nataniel i
Akmak.)
Nataniel
Mnogu dostojna zabava, navistina; i izve-
dena
so dobra sovest.
Holofern
Elenot be{e, kako {to znaete, sanguis, vo
krvta; zrel
ko so~no jabolko, {to vise{e kako skapocen
kamen vo uvoto
na coelo, neboto, svodot nebesen, siniot {ir;
i ottamu padna ko
divjak vrz liceto na na{ata terra, zemja, tlo,
po~va.
Nataniel
Navistina, gospodine Holofern, krasno
naniàni
epiteti, ko, vo najmala raka, da ste poet; no,
gospodine, ve
uveruvam, stanuva zbor za vozrasen elen.
Holofern
Haud credo, ne veruvam, gospodine Nataniel.
Akmak
Ne be{e haud credo, tuku elen samak.
Holofern
Mnogu prosta~ka intimacija! Eden vid
insinuacija
kako vo via, nebare nekakva eksplikacija;
facere, boèm
replikacija, ili, poto~no ostentare, da se
pokaè negovata inklinacija, - na negoviot
nedoteran, neizdelkan, neuk, nesro~en,
neopiten, ili u{te pove}e neobrazovan ili
najve}e, nepotvrden na~in - za da se pod-
metne moeto haud credo kako nekakov si elen.
Akmak
Ne rekov deka elenot e haud credo tuku elen
samak.
Holofern
Ti go krsti{ toj ti prdi, bis coctus!
O, monstrume na neznaeweto, zarem samo
dotamu umot ti stiga!
Nataniel
Gospodine, nikoga{ ne kasnal od |akoniite
{to se pe~at
v kniga.
ne jal hartija, se gleda; ne piel
mastilo; ni{to ne dotural vo umot; toj e
samo obi~no
ìvotno, ~uvstvitelen samo vo delovite na
gluposta;
a takvata nedugava bilka pred nas e stavena,
za nie
{to imame vkus i ~uvstva, blagodarni da sme
za delovite vo nas
{to plod nam ni nosat a ne nemu;
Za{to kako {to ne mi li~i mene da bidam
sueten, ~uknat
tupak
taka e nedoli~no eden glupak da u~i, da go
sednete
v klupa;
no, omne bene, velam jas; drevnata mudrost
sega mi se javi,
na slepoto pile gospod sedelo mu pravi.
Akmak
Vie obajcata ste u~eni lu|e: moète na
pamet da mi kaète
kolku be{e stara mese~inata vo vreme na
ra|aweto na Kain
koga mese~inata ni pet nedeli nema?
Holofern
Diktinata, dobar moj Akmak, Diktinata,
Akmak.
Akmak
[to e Diktina?
Nataniel
Drugo ime za Feba, Luna, za mese~inata.
Holofern
Mese~inata ima{e mesec ko na Adam voz-
rasta seta
a ni pet nedeli koga Adam napolni sto leta.
Aluzijava odgovara na tvojata.
Akmak
Taka e; polucijava ti e ko mojava.
Holofern
Bog neka ti e na pomo{: velam, aluzijava
odgovara na tvojata.
Akmak
Taka de, polucijava odgovara na tvojata,
za{to mese~inata nikoga{ ne e postara od
eden mesec; a osven ova velam deka princez-
ata ubi elen samak.
Holofern
Gospodine Nataniel, sakate da ~uete eden
ekstemporalen epitaf za smrtta na elenot?
I, za da go razveselam tikvarov, }e go
nare~am elenot {to go ubi princezata, elen
samak.
Nataniel
Perge, samo napred, gospodine Holofern,
perge, ako vi e po volja da ja sotrete vulgar-
nosta.
Holofern
Malku }e se rasfrlam so zvu~ni efekti; no
258 Vilijam [EKSPIR
taka
}e ja izbegnam banalnosta,
prekrasnata princeza potegna i preubav
elen samjak prcna
se raznebi neboto nesvesno za nervoznata
gu{a;
zagnaa zagarite, ko{utata ili elenot krcna;
tr~aa trkum trapavite dunsterski do divata
du{a;
moè eden elen edinstven ko Elin ezde{e
ejdi;
ili stotina leeja lejki pred lovot na
li~nata lejdi!
Nataniel
Retka darba!
Akmak
Darbata zatoa se dava; da ima {to da te
~e{a!
Holofern
[to se moè tuka, darba si e darba. Imam
luda~ki otka~en duh, poln sum formi, stil-
ski figuri, sliki, temi, idei, procenki,
bravuri, obrti: site se za~nati vo èlud-
nikot na moeto pomnewe, kotkani vo utro-
bata na pia mater, a mi pukaat koga }e se rodi
mo`nost. No darbata vredi samo kaj onie kaj
koi drasti~no e izostrena, a jas sum krajno
blagodaren za toa.
Nataniel
Gospodine, slava mu na gospoda {to ve
donese kaj nas, a vaka treba da velat i site
moi vernici; za{to odli~no im gi u~ite
sinovite, a }erkite mnogu dobivaat pod vas;
vie ste dobar ~len na zaednicata.
Holofern
Mehercle, ìmi Herkul! Ako sinovite im
imaat dar, za upatstvoto tuka sum jas; a ako
}erkite im se raspoloèni, moe e da im go
piknam. No vir sapit qui pauca loquitur, onoj
{to pika ne treba mnogu da zboruva. N#
pozdravuva edna ènska du{a.
(Vleguvaat @akeneta i Torlak)
@akeneta
Bog neka bi posaka dobroutro, gospodine
sve{ten!
Holofern
Gospodine sve{ten! Onoj {to vi sveti. Ako
treba na nekoi da im sveti, koi se tie pa da
im sveti?
Torlak
Gospodine daskale, onie {to bodat.
Holofern
Zna~i da im sveti na tie {to bodat! Vidi
majkata, stokmeno nema {to; ko samiot da ne
znae da bodi pa treba nekomu da sveti: da
gori ama samo da sveti; fino, ba{ fino!
@akeneta
Gospodine sve{ten, bidete dobri i
pro~itajte mi go pismovo; mi go dade Torlak
a prateno mi e od Don Armado: ve molam,
pro~itajte mi go.
Holofern
Facile precor gelida quando pecus omne sub umbra
Ruminat, polnonade`no ti se molam duri
na~i~kanoto stado pase vo ladot pod drvjata
itn. Ah, dobar star Mantov~anecu. Za tebe
moàm da go kaàm ona {to patnikot go
veli za Venecija:
Venetia, Venetia,
Chi non ti vede, non ti pretia.
Venecijo, Venecijo
koj ne te gleda, ne te ni ceni.
Stariot Mantov~anec! Stariot
Mantov~anec! Koj{to ne te razbira, ne
te ni saka. Ut, re, sol, la, mi, fa. Prostete,
gospodine, {to pi{uva vo pismoto? Ili,
podobro, kako {to Vergilij veli vo svojata -
[to, stihovi?
Nataniel
Da, gospodine, i toa mnogu ve{ti.
Holofern
Da ~ujam nekoja strofa, nekoj stih, nekoj
red: lege, domine. îtaj, gospodine.
Nataniel
Ako zakletvata qubovna se kr{i kako da se
zakolnam na qubov?
Samo na ubavinata dadeni, zakletvite se
dràt;
kon sebe neveren, za tebe }e ostanam veren,
ubav,
dabje za mene se tie, za tebe vrbi àlosni
{to se kr{at.
Gi zatvoram site knigi, samo knigata ti ja
sakam v o~i
vo koja radostite zreat {to umetnosta gi
la~i
znaeweto ima smisla samo za tebe ako se
to~i
u~en e samo onoj jazik od koj ti boèstveno
zra~i{.
Prazna e du{ata {to vo tebe ne gleda ~udo,
pa zatoa se gordeam koga tebe {tedro te
falam;
v o~i molwa Jupiterova, od grloto gromo-
glasje ludo
koe, li{eno od gnevot, v du{a pali sim-
fonija mala.
Nebesna ko {to si, o, qubov, prosti {to ti
gre{am
pa boèstvenata slava so jazik zemen ti ja
me{am.
Holofern
Nema apostrof, fali akcent; dozvolete da
ja yirnam pesni~kata. Metrikata izgleda
samo e vo red; no elegancijata, dikcijata
i zlatnata kadenca na poezijata, caret, gi
nema. Tuka be{e car Ovidij Nazon. A zo{to
Nazon ako ne zatoa {to ima{e nos da gi
namirisa mirizlivite cve}iwa na voobraz-
bata i {armot na inventivnosta? Imitaci-
jata, podraùvaweto ne se ni{to; i zagarot
go imitira gospodarot, majmunot ~uvarot,
umorniot kow java~ot. No, devojko nevina,
dali pesnava vi e posvetena vam?
@akeneta
Da, gospodine; od nekoj gospodin Biron,
eden od ~udnite pridru`nici na kralicata.
Holofern
]e yirnam u{te edna{ komu e nameneto.
Li~no na sne`nobelata raka na najubavata
gospo|ica Rozalina. Pak }e vidam koj e
avtor na pismoto, za{to sakam da utvrdam
koj mu pi{uval na li~nosta na koja & e
pi{ano: Vo slu`ba na va{ata milost za
{to sakate, Biron. Gospodine Nataniel,
ovoj Biron e eden od onie {to se zakolnaa
so kralot; a ovde sostavil pismo do edna
od pridru`bata na tu|inskata kralica, koe,
slu~ajno, ili po logi~niot razvoj na nastan-
ite, stignalo na pogre{na adresa. Trkni i
pojdi, devoj~e slatko; predaj go pismoto vo
vladarskite race na kralot; moè da bide
od golema va`nost. Ne zadrùvaj se mnogu
na formalnostite; od taa dol`nost te oslo-
boduvam; zbogum.
@akeneta
Torlak, pojdi so mene. Gospodine, Bog neka
ve blagoslovi!
Torlak
Tvoj sum, devojko.
(Izleguvaat Torlak i @akeneta.)
Nataniel
Gospodine, ova ste go storile pred strav od
boga, mnogu nabo`no i kako {to veli eden
od svetite oci -
260 Vilijam [EKSPIR
Holofern
Ve molam, gospodine, dosta so tie sveti oci;
edinstveno se pla{am od la`ni metanii. No
da se vratime na pesnata; dali vi se dopadna,
gospodine Nataniel?
Nataniel
Izvonredna za takvo pero.
Holofern
Deneska }e ru~am kaj tatkoto na edna moja
u~eni~ka; kade {to, ako ne vi pre~i da ja
blagoslovite trpezata so molitva, li~no }e
se pogriàm, vrz osnova na privilegijata
{to ja imam kaj roditelite na pogore spo-
menatoto dete ili u~eni~ka, da bidete ben
venuto, dobredojdeni; tamu }e vi dokaàm
deka stihovive ne se izlezeni od sofistici-
rana du{a, deka se li{eni od poetski vkus,
bistrina i inventivnost. Ve molam da mi
pravite dru{tvo.
Nataniel
Vi blagodaram za{to dru{tvoto, veli Sve-
toto pismo, e radosta na ìvotot.
Holofern
A sigurno, Svetoto pismo tuka ne gre{i.
(Na Akmak) Gospodine, i vie ste pokaneti;
sigurno nema da me odbiete; pauca verba, {to
pomalku zborovi. Odime! Velmoìte si ja
teraat svojata igra, a nie samo sakame da se
potkrepime.
(Izleguvaat.)
Scena 3
(Vleguva Biron so pismo v raka.)
Biron
Kralot lovi elen; a jas se lovam samiot
sebe: tie frlaat mreì; a jas samiot
v mreà pa|am, - pad {to obes~estuva:
obes~estuvawe! Grd zbor. No smadri se tago!
Taka velat rekol akmakot a taka velam i jas,
zna~i jas sum akmak; dobro se pokaà, umu,
nema {to! @imi boga, ovaa qubov e luda
ko Ajant: ubiva ovci, me ubiva mene, zna~i
jas sum ovca: pak dobro se pokaàv, nema
{to! Nema da sakam; ako sakam, obesete me;
navistina, nema. O! Ama o~ite nejzini, - da
gi nema tie o~i, o~i da nemam ako ja sakam.;
samo da ne se tie o~i. Ni{to ne pravam
na svetov, samo laàm, laàm su{am.
@imi boga, navistina sakam, a toa ~uvstvo
me nau~i da pi{uvam pesni i da bidam
taèn. Kaj nejze e ve}e eden od moj sonet:
go napi{a majtapxija, akmak go prati i
sega gospo|icata go ima; majtapxio sladok,
akmaku posladok, gospo|ice najslatka! I~ ne
bi mi bilo gajle ako i drugite trojca se vo
ista ka{a. Eve eden od niv so hartija v race;
bog neka mu dade sila da vozdivnuva i da
ofka!
(Zastanuva na strana.)
(Vleguva Kralot, so hartija v race.)
Kralot
Te{ko mene!
Biron
Pogoden, spolaj ti gospode! Gori, pe~i,
Kupidone sladok; si go udril so luta strela
pravo v srce. Tajni, a? Tajni!
Kralot
(îta) So tolku sladok bakne` zlatniot
fener ne
kresnal
vrz sveìte utrinski kapki na trendafilot
ko tvoite o~i koga so sveìna }e blesnat
so no} od rosa po obrazite moi, tilot.
Nit svetnala mese~inata so svetlina bistra
niz dlabinite proyirni {to srebrenost
sipa
ko ti {to sveti{ niz solzava {to blista
dur sekoja solza likot tvoj go lipa.
I sekoja kapka ko ko~ija tebe te nosi
pa java{ pobedonosno niz mojata bolka,
i samo gleda{ kako du{ava mi rosi
i sjajot svoj kako niz jadov me kolka.
No ne vozgorduvaj se; oti vaka {tom se
ma~am
ne teraj me u{te pove}e po tebe da pla~am.
O kralice kralska! Tolku doblesti te
krasat
{to ni umot ni jazikot smrten moàt da gi
kaàt.
Kako makite }e mi gi znae? Hartijo, smadri
se ovde:
listovi slatki, ludosta zasenete ja. Nekoj
ide!
(Se trga na strana.)
[to, Longavil! îta! slu{aj uvo!
(Vleguva Longavil so nekolku listovi.)
Biron
Opa, ist ludak ide, vo isto luda~ko ruvo!
Longavil
Te{ko mene! Zavetot go zgaznav.
Biron
[to, zborot go prekr{i, a hartija nosi!
Kralot
Zaquben e, mislam: slatko e prijatelstvoto
vo
sramot.
Biron
Pijaniot na pijanicata mu go saka {armot.
Longavil
Dali sum prviot {to ispadnal kukajca?
Biron
Eve ti uteha; pred tebe znam barem dvajca.
So tebe sme trojca, golo sveto trojstvo
ko besilkata na Tajbern kaj{to se umira
za qubogojstvo.
Longavil
Se pla{am stihovive ne moàt da te trog-
nat
o Marija, carice, na qubov da te podbodnat!
]e gi iskinam i }e ti pi{am vo proza.
Biron
O, stihovite gi vardat be~vite na bludniot
Kupidon:
ne rasipuvaj mu gi.
Longavil
Neka ostanat sepak.
(Go ~ita sonetot.)
Zarem ne bea nebesnite slova na o~ite tvoi
protiv koi svetot samo la~i zavera prazna
pri~ina {to srcevo gre{no krivokletstvo
go doi?
Zakletvata za tebe prekr{ena ne zasluùva
kazna.
Od èni se otkaàv; no }e dokaàm grubo
deka od tebe ne se otkaàv, boìca si, re~i
zavetot mi be{e zemski; ti nebesna qubov,
milosta vo tebe, nemilosta v du{a mi ja
le~i.
Zavetite se zdiv a vozduh e zdivot:
zatoa sonce li~no na zemja {to gree{
ispari go vozduhov-zavet; zemi go so
naplivot
i ako toga{ go prekr{at, nemoj mene da mi
se smee{.
Pa ako sum go prekr{il, ima li {utrak kus
vo sjajot
{to zavetot bi go drèl a bi go zagubil
rajot?
262 Vilijam [EKSPIR
Biron
Suetniot xiger, mesoto ko boèstvo go
slavi,
zelenata guska ko boìca; ~ista perverzija.
Gospod neka ni e na pomo{! Izlegovme od
|onija.
Longavil
Po kogo da go pratam? Stoj! Nekoj ide.
Biron
Site se krijat, site; miìtatara e vo moda.
Ko polgubog sedam ovde na nebo,
i tajnite na budalite gi krijam vo xebot.
U{te vre}i vo mlinot! Boè! U{te ima
{to
se krijat:
(Vleguva Dimen so pismo.)
Dimen prepraven: ~etiri misira v ~inija!
Dimen
O preubava Kate!
Biron
O nezrela tikvo!
Dimen
@imi boga, za smrtnite o~i ~udo!
Biron
Ti se molam, pa taa e samo telo! Laè{,
ludo!
Dimen
Kilibarot v kosi ko na pile & stoi.
Biron
A {to & fali na stra~kata vo kilibar boi?
Dimen
Prava e ko kedar!
Biron
Olabavi malku, velam.
Ramoto & e trudno.
Dimen
Ko den sjaen bela.
Biron
Ko nekoj den: oti sonceto ne }e mora da gree.
Dimen
O kamo èlbata da mi se ispolni.
Longavil
I mojata podolu da ne e!
Kralot
I mojata, gospode boè!
Biron
Amin, vo svoe ime velam. Taka moè.
Dimen
Sakam da ja zaboravam, no taa e treska
piknata vo krvta i postojano me pleska.
Biron
Treska vo krvta! Pa bocni edna vena
neka iste~e v pajnca. Ama slatka prisena!
Dimen
U{te edna{ }e ja pro~itam odata {to ja
sklepav.
Biron
Ete kako od mudrec stanuva{ skepar
Dimen
(Go ~ita sonetot)
Edno mom~e eden den
qubovta cuti po veligden
vide mnogu li~en cvet
zaigran so vetrot klet.
Niz lisjeto somotsko, kedro,
nevidliv se provira vetrot
a qubovnikot smrtno spalen
posaka zdiv nebesen da stane.
Zdivot, re~e, beskrajno te saka
kamo i jas da te qubam taka!
No si dadov crna kletva
od tebe da ne vidam ètva
no kaj se ~ulo mom~e mlado
da ne kine cvet~e rado.
I ne veli gre{en imav poriv
{to za tebe krivokletnik se storiv
pa i Zevs za tebe v pekol
od Junona bi se odrekol
i napu{taj}i go tronot dovek
za tebe bi se storil ~ovek.
Ova & go pra}am, i u{te ne{to {to }e ja
kolka
vistinskata qubov niz neiska`liva bolka.
O! kamo kralot, Longavil i Biron
da li`nale barem malku od qubovnovo miro.
Toga{ ~isto od sramot }e bide ova ~elo
kaj{to mnozina gre{at, gre{no ne postoi
delo.
Longavil
(Izleguva napred) Diman, qubovniot poriv
ti e
mo{ne pogan
{tom vo bolot quboven i tu| posakuva{
ogan;
bledni, no jas bi pocrvenel, bi umrel od
maka
da me ~ujat kako bludno se zanesuvam vaka.
Kralot
(Izleguva napred) Pocrvenete, gospodine,
ist ste ko
nego olo{,
samo {to korej}i go, stanuvate dvapati
polo{:
vie ne ja sakate Marija! Vam vi {teti
{to nikoga{ za nea ne ste pi{uvale soneti,
i nikoga{ ne ste gi svile racete mladi
vrz srceto zaqubeno pod zovrienite gradi.
Skrien bev tuka blisku vo xbunot
obajcata ve vidov, za obajcata mi pocrvene
klunot.
Pesnite bludni vi gi ~uv, vidov si ja vadite
masta
vozdi{kite vi gi setiv, vi ja namirisav
strasta:
te{ko mene! veli eden: Zevse! drugiot pla~e
zlatokosa e, veli eden, ko biljur, vika dru-
giot smra~en:
(Na Longavil)
ti zavetot bi go skr{il po cena na rajskoto
mesto
(Na Dimen)
a i Zevs, za nea bi se simnal od prestol.
[to }e re~e Biron koga }e ~ue
deka nekoj vrz zavetot sve~en bludno blue?
Kolkav li prezir, kolku pogrdna rea
od zaka~ki }e istura duri }e umira o smea?
Za siot rasko{ viden od mene koga i da e
ne bi sakal toj takvo ne{to za mene da znae.
Biron
(Izleguva napred)
Istapuvam napred na licemerieto da mu
udram kam{ik.
Ah! kralu moj dobar, prosti, te molam za
mig,
kaì, koj ti dade pravo vaka da gi ru{i{
zaqubenive gluvci koga i samiot si zacapan
do u{i?
O~ite ko~ii ne ti se; vo tvoite solzi
nema princeza {to rasko{no polzi
zavetot ne bi go prekr{il, ne daj boè,
ti i soneti? Samo poet~e nekoe toa go moè.
Zarem ne vi e sram? Zarem ne ste za rezil
{to site trojca stanavte dostojni za
264 Vilijam [EKSPIR
prezir?
Ti trn mu najde v oko; kralot kaj tebe najde,
a jas greda kaj site, nema tuka fajde.
O! [to gluposti se iznaslu{av, suetni lagi,
vozdi{ki, ofkawa, treskawe zeleni, tagi;
O! Kolku strpliv bev, dopu{tiv nekoj da me
davi,
pred o~ive moi kralot komarec da mi se
pravi,
golemiot Herkul bilii da frla,
premudriot Solomon vo ni{alka da se krla,
umniot Nestor zaspivalki da pee
Zlovolniot Timon ko bebe da se smee!
Kaj te ma~i bolka? O, kaì mi dobar moj
Dimen,
i tebe, Longavil, kaj ti tlee jadot zimen?
I tvojot, kralu moj? S# ne{to v gradi ve
stega:
da mavneme po edna, na zdravje!
Kralot
Gor~liva pravi{ {ega.
Bdeeweto tvoe, zna~i, n# izdade pred tebe?
Biron
Ne toa, tuku vie me izdadovte mene.
Mene {to sum ~esen; mene {to za grev go
smetam
kr{eweto na ona {to sve~eno }e go vetam;
Jas sum izdaden, za mene praviloto vaì
go zgre{iv dru{tvoto, nepostojani ste vie
maì.
Ste me videle li nekoga{ da klepam pesni?
Vremeto da go tro{am, da tr~am po èni
lesni?
Dali ste me ~ule da vospevam race, noze,

o~i, lice, stava, ~elo, gradi, odeweto kroce?
Kralot
Poleka! {to si navalil tolku tvrdo?
êsen li si ili krade{ {to ita{ tolku
grdo?
Biron
Spas baram od qubovta; qubovniku,
trgni mi se od patot.
(Vleguvaat @akeneta i Torlak.)
@akeneta
Da ìvee kralot!
Kralot
[to gre{no za mene ima{ ?
Torlak
Predavstvo gre{no.
Kralot
Zarem za predavstvo gleda{ klima?
Torlak
Ni slu~ajno, gospodaru.
Kralot
Toga{ sose nego, fa}ajte xade,
@akeneta
Ve molam, gospodaru, neka se pro~ita ova
pismo.
Popot na{ se somneva; veli predavstvo tuka
leì.
Kralot
Biron, pro~itaj go. (Biron go ~ita pis-
moto.)
Od kade ti e?
@akeneta
Od Torlak.
Kralot
Od kade ti e?
Torlak
Od Dun Adramadio, Dun Adramadio.
Kralot
[to e? [to ti stana? Zo{to go kine{?
Biron
Gluposti, kralu, gluposti; zakana za vas
ovde nema.
Longavil
Ako e taka, toga{ zo{to tolkava trema?
îtaj!
Diman
(Gi sobira del~iwata) Rakopisot e na
Biron, a ovde i
imeto mu stoi.
Biron
(Na Torlak) Kopile edno gadno, roden si
rezil da
mi skroi{.
Vinoven sum, gospodaru, vinoven! Prizna-
vam,
zgre{iv!
Kralot
[to?
Biron
Deka na vas trojca {utraci vi falev u{te
jas,
u{te eden {utrak za na masa da ve te{i;
toj, toj i vie, i ti, kralu moj pa ijas,
kesexii sme vo qubovta i smrt ni sledi nas.
O, raspu{tete gi site pa }e vi kaàm u{te.
Dimen
Sega sme tokmu na broj.
Biron
Taka e, tuka e i ~etvrtiot gu{ter.
]e mrdnat èlkive?
Kralot
Nadvor, gospoda, ne terajte me da
pukam!
Torlak
Za verniot ulicata, predavnikot ostanuva
tuka!
(Izleguvaat Torlak i @akeneta.)
Biron
Gospoda mili, qubovnici, o, da se pregrneme
sega.
Postojani sme ko voda me|u dva brega;
moreto nadoa|a i si odi, neboto sjae ko
|akon
no mladata krv vrie, ne se sviva pred star-
iot zakon.
Se ra|ame i tuka popravki ne moè da se
vr{at
dadenite zakletvi prirodno e da se kr{at.
Kralot
[to! Da ne saka{e niz stihuvanava mina
nekakva qubov da iskaè{?
Biron
Da ne sakav? Koj u{te koga edna{ }e ja vidi
boèstvenata Rozalina, ko grub indiski
divjak
pri yastrata prva {to ma|esno ja budi no}ta
siva
ne bi padnal na zemja, zaslepen od sjajot,
navednat so glavata ko da go videl rajot?
Koi o~i orloliki moàt vo neboto sjajno
na ~elo da & yirnat bez da oslepat trajno?
266 Vilijam [EKSPIR
Kralot
Kakva strast, kakva furija ti nadoa|a ko
metla?
Qubovta moja, gospodarkata nejzina, e luna
prekrasna, taa samo pratilka yvezda, odvaj
svetla.
Biron
Toga{ slep sum i nemam o~i, a jas ne sum
Biron;
o, da ne e taa, denot no} }e bide.
Od site boi boèstvena skladnost
ko na pana|ur, na krasnoto lice & ide;
kaj{to nekolkute doblesti dostoinstvo
~inat
i kaj{to kopneìte bez kopne` minat.
Pozajmi mi ja pesnata na site ne`ni du{i
no {to }e & e? Re~itost e taa {to gu{i.
Stokata za prodavawe prodava~ot neka ja
fali,
taa e nad falbata; a falbite kusi, falbi se
mali.
Pustinik istro{en, sto godini vo gnidi,
pedeset bi smalil, pogled da & vidi.
Ubavinata starosta ja mladi nebare bebe
novoroden~e pokrieno so li~no }ebe.
O, sonce e taa i od nejze site ne{ta svetat.
Kralot
Boè gospode, ko abonos e crno tvoeto libe.
Biron
Ko abonos, veli{? O boèstveno drvo,
od nego da ima{ èna, blaènstvo prvo!
O, koj ne bi se zaklel? Dajte kniga
da se zakolnam deka ubavinata ni{to ne
zna~i
ako ne nau~i od o~ite da & zra~i;
liceto ubavo ne e ako ne e crno sosem.
Kralot
Gluposti! Crnoto e beleg na adot,
boja na duvlata, u~ili{te na no}ta;
a krunata na ubavinata od neboto mu li~i.
Biron
\avolot, ko no}en duh svetot go losti.
O, ako so mra~ni taa taguva misli
odu{evuvaweto od beliloto i crnite kosi
kaj neve{tite qubovnici nejze ja boli.
Tokmu so nea crnoto ubavo stana.
ârta nejzina modata dene{na ja smena,
pa duri i krvta, neprirodna boja ima;
zatoa crvenoto, da izbegne da go korat,
vo crno se oboi, imitiraj}i ja nea.
Dimen
I oxa~arite, da li~at na nea, se borat.
Longavil
A jaglenarite ne se pove}e za smea.
Kralot
A crncite se gordi na licata {to im svetat.
Dimen
Mrakot stanal svetlina, sve}i ne treba da
gorat.
Biron
Va{ite sakani ne bi smeele da izlezat pred
vo`dot,
od strav belilata da ne im gi izma~ka
do`dot.
Kralot
Tvojata smee, nikogo taa nema da pleni
za{to mnogu se poubavi i neizmieni.
Biron
]e dokaàm deka e ubava pa makar
govorel do denot suden!
Kralot
Toga{ pove}e od nea }e se upla{i{
otkolku od \avolot ve~nobuden!
Dimen
Ne sum videl ~ovek da go pravi
grdoto tolku li~no!
Longavil
Eve, vidi go |onov! \on-lice taa ima!
Mu gi pokaùva ~evlite.
Biron
O, plo~nikot poplo~en da e so o~ite tvoi,
prefina nogata bi & bila da go gazi.
Dimen
O, rezil! koga }e vrvi, ona {to gore stoi
ozdola ulicata }e go gleda pa }e ja mrazi{.
Kralot
I {to? Zarem ne sme zaqubeni site?
Biron
Sme i tovarot na krivokletstvoto
go delime ko ~in svr{en.
Kralot
Toga{ kavgata na strana; Birone dobar,
dokaz najdi
deka qubime zakonski, a zavetot ne e
skr{en.
Dimen
Taka, taka! da go razubavime malku zloto.
Longavil
Potporka najdi, da znaeme ponatamu kako,
ujdurma stori, itro{tina, samo da kidneme
od
dnoto.
Dimen
Lek najdi za grevot!
Biron
O, potrebno e i toa mnogu.
Podgotvete se zna~i, vojni na qubovta,
i setete se na prviot va{ zavet:
da postite, da u~ite i da ne se gledate so
èni;
~isto predavstvo na kralskoto mlade{ko
doba.
Kaète, dali ste kadri da postite? Stoma-
cite vi
se bunat,
a vozdrùvaweto bolesti nosi.
A tamu kaj{to se zakolnavte da u~ite,
tuka predavstvo izvr{i sekoj od vas.
Moète li v misli da bludite, a sepak
da se xarite i da se yverite v kniga?
Oti kako vie kralu, ili ti, ili ti,
}e ja soznaete na u~eweto vistinskata vred-
nost
li{eni od ubavinata na ènskoto lice?
Ovoj nauk go izvlekov od ènskite o~i:
Tie se temelot, knigite, {kolite,
od kaj{to vistinski {ika prometejskiot
ogan.
Univerzalniot napor bezmerno ja true
duhovnata mo} vo ~ove~kite veni,
ko {to dolgotrajnata rabota i oddot
muskulnata snaga na patnikot ja cedat.
Taka se otkaàvte od upotrebata na o~ite
svoi
a so toa i od u~eweto zaradi koe dadovte
zavet;
oti postoi li na svetot avtor {to na takva
ubavina u~i ko {to u~i ènskoto oko?
U~eweto ne e ni{to drugo tuku samo
dopolna na{a,
i tamu kaj{to sme, tamu e i toa;
pa koga }e si se vidime vo o~ite na èna
ne go gledame li tamu i znaeweto na{e?
O, se zakolnavme da u~ime gospodo,
a so toj zavet se odrekovme od knigite na{i;
oti kade bi na{le moj kralu, ili ti, ili ti,
niz olovnite dosetki na va{ata pamet
tolku ogneni stihovi ko {to brzite o~i
268 Vilijam [EKSPIR
na vestalkite na ubavinata vi dadoa na
pretek?
Ve{tinite drugi bavni sosem go zauzduvaat
umot
pa zatoa nao|aj}i zanaet~ii jalovi,
ne davaat ètva od te{kata svoja maka;
no qubovta, prvin nau~ena vo o~ite na èna,
ne ìvee sama, soyidana vo umot,
tuku so dvièweto na site elementi,
brzo protekuva ko misla niz site na{i
mo}i,
i sekoja mo} ja zgolemuva dvojno
bez ogled na namenata, obvrskata.
Izvonredna ostrina mu dava taa na vidot;
qubovnikot so ostriot pogled zaslepuva
orel;
a so uvoto najtivkiot zvuk }e go ~ue
i tamu kaj{to za nego e gluv od kradecot
sluhot:
Po~uvstvitelno kaj qubovnikot e setiloto
za dopir,
od ne`nite rok~iwa na sogoleniot polàv;
za vkusot na qubovnikot grub e jazikot na
Bahus.
Po odnos na smelosta zarem ne e qubovta
kako
Herkul,
{to s# u{te gi ka~uva drvjata na Hesperi-
dite?
suptilna ko sfinga; polnozvu~na i slatka
ko ma|i~nata lira na Apolon {to mava
po zategnetite struni od svoite kosi;
a koga qubovta }e progovori, so glasot
toga{
site bogovi go zaspivaat neboto so sklad-
nost.
Nokoga{ poet ne zel da pi{uva pero pred
mastiloto da go natopi vo vozdi{ki od
qubov;
o, toga{ stihot smiruva i divja~ki u{i
i vsaduva vo tiranite ~ove~nost blaga.
Od ènskite o~i go vle~am ovaj nauk:
so vistinski prometejski ogan tie iskrat;
tie se knigite, ve{tinite, {kolite
{to upat davaat, {to sodràt i go hranat
svetot;
i ni{to, da ne se tie, ne bi bilo sjajno.
Zatoa od èni koga se otkaàvte bevte
glupi
i glupi }e ostanete ako do zavetot se
drìte.
vo ime na mudrosta, zbor {to site maì go
qubat
ili vo ime na qubovta, zbor {to maìte na
srce go nosat,
ili vo ime na maìte, sozdava~i na sojot
ènski,
ili vo ime na ènite po koi nie maìte sme
maì,
dajte na zakletvive da zaboravime za edna{
sebesi da se najdeme, ili vo sprotivno
}e se zagubime sebesi drèj}i nekakov zavet.
Da si vaka neveren nabo`nost ~ista zna~i
oti i milosta do vakviot zakon se drì;
a moè li nekoj od milosta da la~i qubov?
Kralot
Toga{ vo imeto na svetiot Kupidon
vojnici na megdan!
Biron
Bajracite razvijte gi udrete po niv!
Legnete gi, stutkajte gi! No imajte na um
prvin
za vreme na bojot kon sonceto da gi svrtite.
Longavil
Na rabota toga{; no bez kitewa, toga{
prosto;
re{ivme zna~i da gi barame francuskive
momi.
Kralot
I da gi osvoime: zatoa najdobro e velam
nekakva zabava da smislime vo {atorite
nivni.
Biron
Kako prvo, od gradinata da gi odvedeme
pravo tamu; potoa sekoj za raka ne`no da ja
zeme gospo|icata svoja li~na i da ja odvede
doma.
Popladne so prekrasna zabava }e gi zabavu-
vame
ve{to, onakva kakva {to kratkosta na
vremeto
}e ni ovozmoì;
oti so veselba, igri, maski, ludosti na satot
qubovta se najavuva, postilaj}i & go so cve}
e patot.
Kralot
Odime, odime! Sekoj mig skapoceno ni nosi
ime.
Zatoa vremeto zgodno gospoda, ne smeeme
da go propu{time.
Biron
Allons, allons! Koj korov see, ne `nee ìto,
a melnicata na pravdata mnogu e bavna;
lesnata èna moè da e ~uma za maòt
plitok
no ako, toga{ razmenava }e bide merodavna.
270 Vilijam [EKSPIR
Holofern
Satis quid suffcit, dosta e kolku {to e dovolno.
Nataniel
Go slavam gospoda zaradi vas, gospodine;
va{ata rasprava za vreme na ru~ekot be{e
ostroumna i lapidarna; prijatna a bez
prostakluk, duhovita a bez izve{ta~enost,
hrabra a so skrupuli, u~ena a nenametliva
i {to e naj~udno bez ereti~ki naplivi;
Denovive razgovarav so eden od dru{tvoto
na kralot koj{to nosi titula, nare~en e, se
vika Don Adriano de Armado.
Holofern
Novi hominem tanquam te, go poznavam ~ovekot
ba{ kako tebe; mnogu e nadmen, govorot mu
e strog, jazikot melem, okoto slavoqubivo,
odot kralski, a op{toto odnesuvawe suetno,
sme{no, golemo kur~alo e. Premnogu e, bi
rekol, ispeglan, izve{ta~en, ekscentri~en,
pateti~en, epten mirisa na stranec, so eden
zbor.
Nataniel
Dobro i precizno go opi{avte.
(Go vadi bele`nikot.)
Holofern
Toj strunata na svojata re~itost ja predi
potenko odo{to mu dozvoluva zajreto
argumenti. Mornici mi idat od takvite
fanati~ni otka~enkovci, od takvite samos-
vojni tapoglavci {to s# merat na konec; od
surovite uni{tuva~i na jazikot, koi mesto
se somnevam velat {e {omnevam; dug mesto
na{eto dolg, - komsija mesto kom{ija, sisa
mesto {i{a. Navistina uzasno kako {to bi
rekol toj mesto uàsno - mi udira na udre-
nost; ne intelligis domine? Me razbira{, gospo-
dine? ûknatost, zabeganost.
Nataniel
Laus Deo, bone intelligo,Fala mu na gospoda,
dobro razbiram.
Holofern
Bone? Bon, fort bon; Priskijan e malku izgre-
ban: ama moè da projde.
(Vleguvaat Armado, Molec i Torlak.)
Nataniel
Videsne Quis venit? Gledate koj doa|a?
Holofern
Video, et gaudeo, gledam i uìvam.
Armado
Momce!
Holofern
Zo{to momce a ne mom~e?
Armado
Lu|e miroqupci, zdravo!
Holofern
Najvojnoqubiv, gospodine, pozdrav!
Molec
Izgleda bile na nekoja rasko{na jazi~na
gozba, pa gi dobile tro{kite.
Torlak
More predolgo ìveele od kov~egot na
milosta poln zborovi. Se ~udam kako ne
te izel do sega gospodarot mesto zbor; oti
da se sprostre{ kolku si dolg i {irok }e
ispadne{ pokus od honorifcabilitudinitatibus;
najdolgiot zbor; ~ovek moè polesno da te
goltne od kocka {e}er.
Molec
Ti{ina! Kanonadata zapo~nuva.
Armado
(Na Holofern) Gospodine, da ne ste slucajno
ucen?
Molec
U~en, e u~en. Gi u~i decata na roglesta alfa
vita.
Ako stavime rog na bukvata o i pred nea i ja
tutneme bukvata r, pa na toa stavime rog,
{to
}e izleze?
Holofern
Pa }e izleze bog plus rog.
Molec
Ne. Po Verneroviot zakon b preo|a vo v, g
vo l
i ispa|a vol. Glup vol rogonosec. Ete kako
u~i.
Holofern
Od kade g vo l?
Molec
Od sekade. Ne me terajte da dokaùvam.
Armado
@imi solenite blanovi na meditelanot, ova
ti e
udal bas vo ~elta: Moòk od usi culi! Umot
moj
se laduva; Moòk i pol!
Molec
Mozok na dete vo lice so br~ki; Br~kosan
mozok.
Holofern
Koja e metaforata? Metaforata! Metafo-
rata!
Molec
Rogovi.
Holofern
Rasuduva{ ko dete. Odi {etaj.
Molec
Pozajmi mi eden rog pa }e ti {etam niz
detstvoto
do sabajle.
Torlak
Da imam samo edno pare na svetot }e ti go
dadam da si kupi{ gurabija. Eve ti, zemi ja
onaa ista
remuneracija {to ja dobiv od gazdata, ti
denar-}ese od pamet, jajce - pamet od ~avka.
în PETTI
Scena 1
(Vleguvaat Holofern, ser Nataniel i Akmak,)
272 Vilijam [EKSPIR
O,o kamo
neboto da be{e milozlivo pa da mi be{e
kopile
ba{ }e me naprave{e sre}en tatko. Dobro
de,
ne beri gajle, umot ti e vo maloto prste, da
~uknam
{to se veli.
Holofern
Mi smrdi, mi smrdi tuka na rasipan latin-
ski;
nekoj celo vreme blada.
Armado
Ucen coveku, praeambula, nepotreben voved;
tleba
da se izdvoime od valvalite. Vie gi poducu-
vate
mladite, gole na vlvot od planinata?
Holofern
Ili mons, {to se veli, rid.
Armado
Neka vi bide po va{a volja, znaci rid mesto
planina.
Holofern
Planinaram kako ne, i podu~uvam.
Armado
Gospodine, plet s# i nad s# {latka volja i
}ef
e na klalot na plincezata vo nejziniot
paviqon
da & gi izlie svoite cuvstva vo casovite sto
pa|aat vo posledniot del na denesniov den,
vleme
koe plostata masa glubo go vika popladne.
Holofern
âsovite koi pa|aat vo posledniot del na
denot,
toa vi e ime, plemenit gospodine, koe to~no
se
poklopuva so popladne, prikladno e, i
ednostavno
skroeno po merka: Zborot e dobro izvagan,
izbran;
vkusen i soodveten, gospodine ve uveruvam,
navistina ve uveruvam.
Armado
Gospodine, klalot e gospodin od visok lod
i nie
dvajcata, ve uveluvam, sme kako gas i ga}i,
mislam
plijateli sme mnogu bliski. [to se odne-
suva do
ona sto e v dusa me|u nas, pleku toa da pomi-
neme:
Te plekolnuvam, seti se na plistojnosta; te
plekolnuvam, klaj si ja palalijata na glava
i sled
dlugite taze i seliozni zamisli, mnogu
vazni, se
lazbila no i ova da go ostavime na stlana:
Oti molam da ti kazam nekogas na negovata
milost
mu pa|a na um, da oslepam ako lazam, da se
potple
na moeto kukavicko lamo, pa so svojot klal-
ski
plst, eve vaka da mi gi pogali ovie moi
izlastoci,
mustakite de: No dusko moj, da ne se plet-
kame so
toa. Videlceto da mi se zemi ako ti kazuvam
bajki;
negovata milost ponekogas znae da dade
isklucitelni pocesti na Almado, vojnikot,
patnikot koj go videl svetot: Ama i ova da
go
tlgneme nastlana. Ona pak sto e vsusnost sve
i
vsja od s# ova, ama ziti gospod dusko neka ova
ostane stlogo me|u nas, toa e sto klalot saka
pled
plincezata toa pilence slatko, da izmajmu-
lam
nekakvo zanesno plikazanie ili pletstava,
ili
teatal, ili ziva slika, ili lakldija, ili
ognomet.
Pa doznavaj}i deka gospodinot paloh i
vasata
slatka licnost ste doblo potkovani i
peceni
za takvi glomoglasni izlivi i za takvi
neocekuvani plolivi na ladost, taka da
kazam
jas ve zapoznav so toa, za najzivo da ve
zamolam
plitoa da mi se najdete pli laka.
Holofern
Gospodine, treba pred nejze da gi pred-
stavite
Devette Veli~enstveni. Gospodine Natan-
iel,
koga e vo pra{awe dobar pomin, nekakov
teatar
vo posledniot del od denot, a koj so na{a
pomo{
i po zapoved kralska i voljata na ovoj mnogu
galanten, blagoroden i mnogu u~en gospodin,
treba
da se odigra pred princezata, jas velam deka
ni{to
poprikladno nema od Devette
Veli~enstveni.
Nataniel
A kade, ìvi gospod, da najdeme tolku
veli~enstveni lu|e za ova prikazanie.
Holofern
Xo{ua }e bidete vie; jas ili ovaj galanten
gospodin, Juda Makavejski; ovoj torlak
bidej}i
e graden ko kow, }e go igra Pompej Veliki;
paòt
- Herkul-
Armado
Plostete gospodine gleska toj e siten ko
sitni
pali. Nema matelijal ni za palecot na toj
velikan, nema ni za jabolkoto na negoviot
bozdogan.
Holofern
Smeam da kaàm ne{to? ]e go pretstavuva
koga
bil mal; cela negova rolja }e bide davewe
na zmija
a jas, za taa cel }e spremam dobra odbrana.
Molec
Ama vi teknuva! Alal da vi e! Ako nekoj od
gleda~ite zasvirka i ssne, moète da
viknete:
Odli~no Herkul! Sega sma~kaj & ja glav-
ata!
A toa e odli~en na~in navredata da se pret-
vori
vo voodu{evuvawe samo {to malkumina so
odu{evenost toa moàt da go storat.
Armado
A sto e so dlugite velicenstveni?
Holofern
Jas samiot }e igram trojca.
Molec
Trojno - veli~enstven veli~enstveniku!
Armado
Zajte sto?
Holofern
Ne znaeme.
274 Vilijam [EKSPIR
Armado
Ako vdime ova ne odi }e plikazeme lakldija.
Ve molam, po mene.
Holofern
Via, ura, Akmak! Celo vreme }uti{.
Akmak
Nitu pak ne{to razbrav gospodine.
Holofern
Allons! ]e ti najdeme ne{to da matka{.
Aklmak
Dajte mi da matkam ne{to okolu oroto; ili
da
udiram na baraban za veli~enstvenite a tie
da
matkaat, da razmatkuvaat.
Holofern
Epten akma~ki, bravo Akmak; da brzneme,
zabavata
n# ~eka!
(Odat.)
Scena 2
(Vleguvaat Princezata, Marija, Katarina
i Rozalina.)
Princezata
Du{i~ki slatki, ne si odime siroma{ki od
ovde,
ako porojot darovi prodolì da tura;
gospo|ica opto~ena so dijamanti!
Gledajte {to s# dobiv od zaqubeniot kral.
Rozalina
Zarem so ova ne stigna i ne{to drugo?
Princezata
Ne, samo ova! Ah da. I more rimuvana qubov
na~i~kana i navezena na par~e hartija,
od obete strani, na marginite i segde,
pa odvaj na{ol mesto za pe~atot Kupidonov.
Rozalina
Taka se najde na~in bogovskata glava
so vosok da ja zape~ati i da po~ne da raste
za{to pet iljadi godini be{e palavo derle.
Katerina
Da, i prefrigan majmun zrel za besilka.
Rozalina
So nego nema prijatelstvo; sestra vi toj ja
ubi.
Katarina
Toj ja napravi poti{tena, zamislena, ta`na,
i taa si umre; da be{e lesna, kako tebe
so vesel, podvièn, lesnoigriv duh,
moè{e i baba da stane pred da umre;
a moè{ i ti, za{to lesnoto srce ìvee
dolgo.
Rozalina
Koe e temnoto zna~ewe, du{o, na svetliov
zbor?
Katarina
Svetli uslovi vo ubavina temna.
Rozalina
Treba borin~e za zna~eweto da go vidime.
Katarina
Borin~eto }e se ugasni od va{eto fr~ewe;
zatoa ona {to go mislam }e go ~uvam vo
temno.
Rozalina
Gledajte, s# {to pravite vo teòk mrak
da go pravite.
Katarina
Samo lesnite na svetlo s# pravat.
Rozalina
Ne teàm kolku tebe pa polesno mi e na
du{a.
Katarina
Ne teì{ kolku mene? Zna~i ne se ni
griì{ za
mene.
Rozalina
Se razbira; kaj{to lek nema, ni grià nema.
Princezata
Dobri ste, dobri; obete ste dosetlivi i
itri.
No Rozalina, podarok dobivte i vie;
od kogo e? I {to e?
Rozalina
Nema tuka {to da se krie;
liceto ko va{eto da mi e li~no,
i darot moj bi bil tolku golem; eve dokaz.
A i stihovi dobiv, blagodarenie na Biron,
metrikata e to~na; no koga bi bilo
i ona {to e vnatre to~no, }e nema
od mene poubava boìca na svetot;
So dvaeset iljadi ubavici sum sporedena,
o, me naslikal verno vo svoeto pismo.
Princezata
Po {to e veren?
Rozalina
Po bukvite verojatno, po falbite ne.
Princezata
Odli~no! Ko mastilo, zna~i, li~na.
Katarina
Ubava ko tekst {to se pi{uva so crno.
Rozalina
Smrt za perodr{kite! Ne sakam da vi
dolàm.
Rumeno moe mome, rumeno i belo;
kamo da ne vi napi{ea na liceto tolku
to~ki.
Princezata
[egata e luda! Tolku mnogu mo~ki-lo~ki
no Katarina, {to vi podari ubaviot Dimen?
Katarina
Rakavicava, gospo|o.
Princezata
A drugata za periodot zimen?
276 Vilijam [EKSPIR
Katarina
I taa, gospo|o, i u{te zgora
iljada stihovi {to od qubov gorat;
golem prevod na dvoobraznosta
ve{to sro~en, dlabok vo ednostavnosta.
Marija
Ova i nizava biseri Longavil mi gi prati
pismoto e predolgo, ne mu teknalo da go
skrati.
Princezata
Se soglasuvam. Samo srcevo ni dava viza
pismoto da e pokratko a podolga taa niza.
Marija
Taka e, takvo e ènskoto srce.
Princezata
Mudri sme devojki {tom vaka
qubovnicite gi ismevame.
Rozalina
Glupi se tie {to potsmevot na{ taka
go kupuvaat. Toj Biron, pred da si odam,
ima bezmilosno so maki da go bodam.
O, kamo nekoj edna nedela so nego da mi dade,
ima da go nateram da mi polze, od raka da
mi jade,
da se vrtka okolu mene, da bara pogodno
vreme,
pametot stihoklepstvoto da mu go zeme,
ima da mi igra piperevka, vo s# da me slu{a,
da bide gord {to gordost mi ra|a v du{a!
Tolku bi go zela pod svoe ko klovn bez glas
{to sluga toj }e mi stane a sudbina negova
jas.
Princezata
[tom razumot pobudali, najlesno v stapica
se
pa|a;
ludosta {to od mudrosta se ra|a,
od mudrosta garancii ima i toga{ e dobra
ruda
pa ukras stanuva mudar na u~eniot ludak.
Rozalina
Mlade{kata krv ne plamti so tolku jarost
ko zreliot svet {to gori padnat vo razvrat-
nost.
Marija
Ludosta kaj ludiot ne e tolku silna
ko onaa kaj mudriot koj{to, od qubovta
{ilnat
od petni ìli zapnuva da dokaè deka e
vredno
duri i ona {to e prosta~ko i bedno.
(Vleguva Bojet.)
Princezata
Eve go Bojet, liceto mu plamti od smea.
Bojet
Da, da, srceto duri me stega. Kade e princez-
ata?
Princezata
[to ima novo?
Bojet
Podgotvete se gospo|o, vojnata ne e {uta!
Oru`jeto v race, devojki! Surija edna luta
mirot saka da vi go sru{i: Amor majstori
platil
pa obleèn ~udno, navamu trgnal na prepad
da ve fati;
umot v glavi, spremajte odbranbena {ema,
kukavi~ki skrijte se ili begajte, da ve nema.
Princezata
Sveti Denis protiv Sveti Kupidon! Koi
se toa maì
{to so vozdi{ki ni se zakanuvaat? Kaì,
kodo{u, kaì!
Bojet
Pod ladnata senka na edna smokva
bev naumil bar pol~as da dremnam krotko
koga, op! za da me spre~at vo naumot ubav
kon ladovinata naedna{ mi buvna
kralot so druìnata: jas na vesta
vedna{ se zatskriv vo bliskiot ~estak
i go ~uv ona {to sega }e go ~uete i vie
deka, preoble~eni, navamu trgnale tie,
Glasnik niven eden pa` }e bide siten
{to na pamet go nau~i aberot im iten,
i kogo go u~ea kako da govori, kako da se
drì:
Vaka }e govori{, onaka teloto }e go
drì{.
No s# se somnevaa deka }e ima mnogu trema
deka kralskiot pogled }e go izvadi od {ema.
Oti, re~e kralot, angel pred sebe }e
vidi{,
no ne pla{i se, mora hrabar da bide{.
Mom~eto re~e, Angelot e ko sveti Savo,
}e se pla{ev navistina da be{e taa |avol.
Na toa se nasmeaja site, go tapkaa po ramo
a odobruvawata nikakvecot go bodrea samo.
Eden lakotot si go po~e{a i niz smea kletva
dade
deka takov govor nikoga{ ne bil onaden;
drug, so palecot i prstot be{e viden
kako pukna i vikna Via! ]e bide {to }e
bide!;
Tret skokna vo vis, vrevna, Ko podma~kano
odi!
êtvrt na stapalo se svrte i na zemja se
sploti.
Potoa site na zemja se spruìja ko stoka
i se kikotea vo nepodnosliva toka
taka {to òl~kata }e im pukne{e od smea
da ne po~nea solzi luda~ki da im se leat.
Princezata
Zna~i, veli{, vo poseta sega ni idat?
Bojet
Vi idat, vi idat; i oble~eni se za da bidat
ko Moskovjani ili Rusi, ili ne{to sli~no.
Namerata im e niz igri, dodvori, besedewe
li~no,
quboven da ostvarat podvig kaj svoite dami
{to po darovite }e gi prepoznaat sami.
Princezata
A zna~i taka? Toga{ }e se najdat na maka,
za{to, dami, }e se prepravime site taka,
{to nieden od niv ne }e ima mo`nost
liceto da ni go vidi, da ja ispolni svojata
dol`nost.
Eve Rozalina, ovoj dar stavi go na sebe
pa kralot mesto mene }e ti se dodvoruva
tebe;
ti zemi go ovoj a mene daj mi go tvojot, mila,
pa Biron mene }e me smeta za Rozalina.
Darovite smenete gi; pa sekoj dodvoruva~ }e
bide sveden
na druga da se dodvoruva, od zamenata zave-
den.
Rozalina
Toga{ ajde; neka darot ubavo se gleda.
Katarina
So zamenata, kakvi nameri sledat?
Princezata
Namerata e nivnata namera da se spre~i:
sekoj {to se podbiva na vreme treba da se
le~i;
podbivot so podbiv treba da se vrati.
Sekoj od niv ona {to na srce mu leì
na druga }e go otkrie ona {to mu teì
pa so nego {ega }e se tera koga }e dojdat
bez maski ubavo so nas da si projdat.
Rozalina
A dali da igrame so niv ako n# pokanat?
278 Vilijam [EKSPIR
Princezata
Ne; ni slu~ajno pa makar majmuni da stanat.
A i na govorite nababreni da pisneme nema
pa tie neka babotat nie }e sme publika
nema.
Bojet
Takviot prezir srcata epten }e im gi kine
i nieden so govorot nema da mine.
Princezata
Toa ba{ i go sakam; somnenie nemam
deka govorot }e sopre edna{ prekinat,
zeman.
Nema podobra {ega od {egata so {ega
naditrena; go zema{ tu|oto, a i tvoeto ne ti
bega.
Zna~i ostanuvame, so podbiv nikoj nema da
n# mezi
tie }e doìveat podbiv, }e gi napravime
rezil.
(Zvuci na trubi.)
Bojet
Maskirajte se, maskiranite idat.
(Vleguvaat Crnci so muzika; Molec so
govor; Kralot i drugite lordovi maski-
rani kako ruski velmoì.)
Molec
Pozdraveni bidete, ubavini najrasko{ni na
svetot!
Bojet
Ubavini ne porasko{ni od rasko{nite
dulaci.
Molec
Svet soboru od najubavi dami,
(Damite mu go vrtat grbot)
{to nekoga{ gi svrtele - grbovite- na zem-
nite dela!
Biron
O~ite, gadu, o~ite.
Molec
[to nekoga{ gi svrtele o~ite na zemnite
dela!
Nadvor -
Bojet
Taka e, nadvor, navistina.
Molec
Nadvor od stravot, boènstveni dusi, sme-
knete
i ne n# poglednuvajte
Biron
Poglednete n#, glupaku.
Molec
Poglednete n# so svoite sinozra~ni o~i, -
Bojet
Te{ko }e go primat ovoj kompliment,
podobro da kaèvte }erkozra~ni o~i.
Molec
Ne mi obrnuvaat vnimanie i toa me vadi od
takt.
Biron
Ova e s# {to moè{? Da te nema, apa{ niza-
eden!
(Izleguva Molec.)
Rozalina
[to sakaat tu|incive? Vidi, Bojet.
Ako govorat po na{ki, neka nekoj
me|u niv edostvano ni kaè {to sakaat;
doznaj {to baraat.
Bojet
[to barate od princezata?
Biron
Ni{to, samo mir i poseta blagorodna.
Rozalina
[to velat deka baraat?
Bojet
Ni{to, velat, samo mir i poseta blagoro-
dna.
Rozalina
Pa toa i go imaat; kaì im da si odat.
Bojet
Veli, deka toa i go imate pa saka da si
odite.
Kralot
Kaète & deka mnogu izmerivme milji
za po nekoj ~ekor vo takt da izmerime
na trevava.
Bojet
Velat, mnogu izmerile milji
za po nekoj ~ekor vo takt da izmerat
na trevava.
Rozalina
Ne e to~no. Neka kaàt kolku palci
ima miljata; ako izmerile mnogu
toga{ lesno moè da se izmeri edna.
Bojet
Ako do ovde ste izmerile tolku milji,
tolku mnogu milji, princezata ve pra{uva
kolku palci vo edna milja ima.
Biron
Kaète & deka merevme so teòk ~ekor.
Bojet
I samata slu{a.
Rozalina
Kolku zna~i ~ekori te{ki
vo mnogute te{ki milji {to gi minavte
izmerivte deka gi ima vo edna milja?
Biron
Ni{to ne broime {to e potro{eno za vas;
dol`nosta ni e tolku bogata, beskrajna
tolku,
{to ja izvr{uvame bez nikakva merka.
Otkrijte ni go sjajot na va{eto lice
za nie, ko divjaci da go oboùvame.
Rozalina
Likot mi e mese~ina, pod oblak sega {to
pliva.
Kralot
Blaze si mu na oblakot takov lik {to
skriva.
Trgni go oblakot, mese~ino, pa so yvezdite
blesni
i otkriena vo vodnive o~i plesni.
Rozalina
O molitelu sueten! Pobaraj drugo ~are,
vaka samo sjajot mese~inski vo voda ti e
}aren;
Kralot
Toga{ igrata neka go smeni ona {to e
trudno
280 Vilijam [EKSPIR
bara{ da baram a baraweto ne mi e ~udno.
Rozlaina
Toga{ neka svirat! Brzo, brzo neka denat.
No, ne! Ne igram. I jas se vrtam ko
mese~inska
mena.
Kralot
Ne igrate? [to ve tera taka da se bega?
Rozalina
Na polne` dojdovte, izedina e sega.
Kralot
No pak si e mese~ina, a jas ona {to si bev.
Muzikata sviri; i dvièwa treba da sledat.
Rozalina
So u{i ja sledam.
Kralot
Bi trebalo so noze.
Rozalina
Bidej}i ste stranci i ovde ste slu~ajno
eve vi raka, no nema da igram. Toa e krjano.
Kralot
Zo{to toga{ raka?
Rozalina
Za razdelba prijatelska.
U~tivost pred s# i zavr{uva sekoja merka.
Kralot
Pro{irete ja merkata, ustata mi fati pena.
Rozalina
A, pove}e ne moè po starata cena.
Kralot
Kaète ja novata: kolku dru{tvoto ~ini?
Rozalina
Kolku otsustvoto va{e.
Kralot
Ne doa|a predvid.
Rozalina
No ne moète ni da n# kupite; pa, zbogum
sega;
dva bakneì za maskata, eden za onoj zad nea!
Kralot
Ako ne vi se igra, da zboruvame barem.
Rozalina
Samo pod uslov eden.
Vo ~etori o~i.
Kralot
Uslovot e izvonreden.
(Razgovaraat na strana.)
Biron
Beloraka gospo|ice, zbor sladok bi vi
rekol.
Princezata
Eve vi vedna{ tri: {e}er, med i mleko.
Biron
Dve tabaki toga{, a ako ste tolku fina
kockata neka igra: {erbet, {ira i medovina
ve}e {est slatki ne{ta.
Princezata
Sedmo slatko ne{to, zbogum. Mene
kockar raskala{en ne moè da me plene.
Biron
Samo zbor na strana.
Biron
Ne sladok belkim.
Biron
Vo òl~kata me bocka{.
Princezata
Vo òl~kata? Ba{ pelin.
Biron
Zatoa dojdete.
Dimen
Dali bi sakale da porazgovarame malku?
Marija
Porazgovarajte.
Dimen
Ubava damo.
Marija
Velite? Ubav gospodine,
dali }e sme ramo do ramo
ako vaka vi vozvratam?
Dimen
Moè li zbor-dva na samo?
Vedna{ potoa odam.
Katarina
[to? Zarem maskata vi e bez jazik?
Longavil
Ja znam pri~inata, damo, zo{to velite vaka.
Katarina
Ja znaete? Toga{ kaète ja! Pretvorena sum
vo uvo.
Longavil
Va{ata maska dvojazi~no nosi ruvo,
a mojata, nema, ni polovina od toa ne mele.
Katarina
Fele? veli Germanecov. Ne e fele tele?
Longavil
Tele e, ubava damo.
Katarina
Ne e, ubav gospodine tele.
Longavil
Da go podelime zborot.
Katarina
Ne sakam polovina da vi bidam.
Zadrète go celo, moè dogodina vol }e ve
vidam.
Longavil
Ama grdo vi stojat dosetkive.
Ko rogovi da nabivate! Dama ne gazi ni na
mrava.
282 Vilijam [EKSPIR
Katarina
Toga{ umrete ko tele bez rogovi na glava.
Longavil
Ne pred da razmenam zbor-dva so vas.
Katarina
Toga{ mukajte tiho; kasapot poznava po
glasot.
Bojet
Jazikot zajadliv na devojkive tolku oster mu
idi
ko {to e ostro se~iloto nevidlivo na
bri~ot,
{to se~e positno vlakno od {to moè da se
vidi;
smislata nad smislite im ja fa}a umot;
tolku sila
vo nego se krie; dosetkite im nosat itri
krila
poitri od streli, kur{umi, vetri{ta i
misli.
Rozalina
Zamol~ete, devojki, ni zbor pove}e, ni
cuvka!
Biron
Pomo{ gospoda, zar ne gledate n# napravija
pufka?
Kralot
Zbogum, devojki {vrknati; prosti ste vo
umot!
Princezata
Zbogum Moskovjani; gledam vi se smrzna
kumot.
(Izleguvaat Velmoìte i muzikata.)
Ova li se umovite na koi gledavme so
voshit?
Bojet
Sve}i se tie {to duhot va{ sladok gi
zgasna.
Rozalina
Ko kralot se vo umot: goropadni, mrsni
no}vi.
Princezata
O siroma{tijo vo umot, {ego kralska bed-
norasna.
Zarem nema, {to mislite, da se obesat u{te
no}va?
Ili ve~no licata pod maski da im bdeat?
Ama od |onija izleze Biron siot.
Rozalina
More za àlewe site do eden bea.
Kralot te{ko zbor prikladen moè{e da
najde.
Princezata
Biron se otkaà od site molbi. Da pukne{!
Marija
Dimen vo robovski prangi saka{e da zajde:
nema fajde, mu rekov, a toj ni zbor da gukne.
Katarina
Lordot Longavil mi re~e deka na srce mu
teàm
i znaete kako me nare~e?
Princezata
Verojatno mreà.
Katarina
Navistina, ba{ taka.
Princezata
Ne daj boè na srce da mu leàm!
Rozalina
Obi~en kalfa znae mnogu poitro da vra}a.
No znaete {to? Na qubov mi se zakolna
kralot.
Princezata
A umniot Biron na vernost do groba.
Katarina
A Longavil deka }e mi robuva do veka.
Marija
Dimen e moj ko stadoto {to e na nekoj ~oban.
Bojet
Gospo|o, gospo|ici li~ni, ko srcevo {to
~uka
siguren sum deka naskoro pak }e dojdat tuka
i toa ovojpat bez maski; za{to mnogu e
bolno
da se progolta lesno uniùvaweto dolno.
Princezata
Mislite }e se vratat?
Bojet
Da, da, za{to Bog saka;
i }e skokaat od radost iako alipni od maka;
zatoa darovite smenete gi; i koga }e dojdat,
ete,
cvetajte ko trendafili ne`ni nabujateni
lete.
Princezata
Da cvetame? Kako? Zboruvajte bez dupki.
Bojet
Ubavite dami, pod maski, se samo mili
pupki
no bez niv, {tom licata im zasvetat rujni
angeli se od oblaci {to milat ili trenda-
fili bujni.
Princezata
Nemojte, vi se molam! Kaète kako da se
kudat
ako se vratat i bez maski qubov ni ponudat?
Rozalina
Gospo|o dobra, {to se odnesuva do mene,
jas sum da prodolìme so {egata, iako likot
im e smenet,
da im kaème, na primer, deka {utraci edni
oble~eni ko Moskovjani, vo ali{ta bedni,
dojdoa ovde pa sme se pra{uvale vo ~udo
koi se, {to se i {to naumile ludo
so plitkite umotvorbi nabubani glupo
so nivnoto odnesuvawe, prosta~ko, tupo
raskqavteni nekontrolirano ko nekoj da im
se pla{i
ovde, na ledinava, pred {atorite na{i.
Bojet
Gospo|ici, povle~ete se; idat sakanite sega.
Princezata
Brzo vo {atorite. Ko srna po pole {to
bega!
(Izleguvaat Princezata, Rozalina,
Katarinaa i Marija.)
(Vleguvaat Kralot, Biron, Longavil, i
Dimen, bez maski.)
Kralot
Bog neka ve brani, gospodine! Kade e
princezata?
284 Vilijam [EKSPIR
Bojet
V {ator. Dali va{eto veli~estvo
nekakva poraka da & prenesam tamu?
Kralot
Deka sakam zbor-dva nejze da & kaàm jas.
Bojet
Vedna{, gospodaru, a znam i taa }e re~e da.
(Izleguva.)
Biron
Ovoj ~ovek dosetki kluka, ko gulab proso,
pa od klun gi spu{ta ko s# da mu e pred
nosot.
Car e na dosetkite pa {irokogrado gi dari
na sedenki, sobiri, pana|uri, pazari;
a nie {to pazarima angro, samo bog znae
zo{to sme skudni so niv, da se pokaème kaj
i da e.
Duri i devojkive od rakav mu pasat treva
da be{e Adam }e ja izloste{e i Eva.
A znae i da kasapi, da zbori; a i mu ide
sam rakata da si ja bakne, samo qubezen da
bide.
Majmun na pravilata, msje Finec,
pa duri i koga gubi na tabla, prekoruva,
sine,
so zborovi fini; a i glasot sreden
znae sredno da go pee oti i za toa e vreden!
I nikoj ne mu zabeleùva; za damite e dragi,
skalite mu gi qubat negovite tragi.
Ovoj e cvet {to sekomu nasmevka loska,
bel vo zabite ko bela kitova koska;
i sekoj {to ne saka da umre ko dol`nik na
svet }e go vikaat medenore~iviot Bojet.
Kralot
Jazikot meden da mu se ispri{ti, taka }e mi
plati smetka
{to paòt na Armado se zbuni vo ulogata i
se spletka!
(Vleguvaat Princezata, vo pridru`ba
na Bojet; Rozalina, Marija, Katarina i
pridru`ba.)
Biron
Do kade se stigna! Stavo, {to be{e edna{
duri zevzekov ne te zezna? A sega si bedna!
Kralot
Zdravje ko grad, princezo slatka i den
diven!
Princezata
Grad i ubav den, sme{no, velam.
Kralot
Skrojte mi go govorov krotok a zdiven!
Princezata
Posakajte mi podobro; dozvola, eve, vi
delam.
Kralot
Dojdovme da ve posetime
a imavme niet
vo dvorot da ve povedeme; re~ete samo, vaì.
Princezata
Ledinava e dobra za
mene i za va{iot zavet
ni gospod ni jas ne sakame krivokletni
maì.
Kralot
Ne korete me mene, za vinata vie bevte
prorok:
doblesta na va{ite o~i ja skr{ija mojata
verba;
Princezata
Gre{ite za doblesta; ste ja sme{ale so
porok,
koj e doblesen ne ja kr{i svojata opredelba.
Sega, so ~esta devstvena, tolku ~ista
ko neizvalkan zambak, se kolnam,
cel svet da izdràm od maki trista
no kaj vas v dom ne vleguvam ko gostinka
dolna.
Tolku mrazam za krivokletstvo da slu{am
za skr{en zavet daden cvrsto od du{a.
Kralot
O, vo pusto{ov prebivavte vie,
nevidena, neposetena, rezil prav na vekot.
Princezata
Se laète, gospodine; ne be{e taka, se kol-
neme nie;
prekrasno si minavme, so zabaven ~ekor.
Edna ~etvorka ruska ba{ si zamina sega.
Kralot
Kakva, kakva, gospo|o?
Princezata
Ruska, gospodaru, ruska, vi velam.
Maì{ta pravi, blagorodni, so nega.
Rozalina
Gospo|o, kaète ja vistinata. Ne e taka, vi
velam
gospodaru. Gospo|ata moja, nenaviknata na
àlbi
od qubeznost deli nezasluèni falbi.
Navistina ~etvorica kaj nas ~etirite bea
oble~eni ko Rusi; i trpevme cel ~as rea
od nedovetni {egi; i za seto vreme, boè
gluposti tresea no {to se moè;
ne velam deka {utovi bea, no koga bi bile
èdni, tvrdam, ko {utraci bi se napile.
Biron
Dosetkava e nepitka za mene. Ubavice mila,
mudro mudrosta ja pravite gnila;
koga gree ognenoto nebesno oko,
od sjajot go gubime vidot; pa toga{ qoko
izgleda mudriot, bogatiot ~ista beda
za{to riznici mnogu doblestite vi vredat.
Rozalina
Zna~i bogati ste i mudri no ko {to gledam-
Biron
Budala sum, budalesto poln so beda.
Rozalina
Koga ne bi ste go kradele ona {to mi
pripa|a mene
bi bila mana zborot od usta da mi se zema.
Biron
O, jas sum va{ i va{e e s# {to imam.
Rozalina
[to, cela budala?
Biron
Drugo nemam {to da se prima.
Rozalina
Koja od maskite ja nosevte vie?
Biron
Kade? Koga? Koja maska? [to e sega?
Rozalina
Tamu, toga{, onaa maska; ona prekumerno
ne{to
{to dobroto go pokaà kriej}i go lo{oto
ve{to.
Kralot
286 Vilijam [EKSPIR
N# fatija; sega }e n# storat pufka.
Dimen
Da priznaeme pa {ega od s# neka ~uvka.
Princezata
Zbuneti ste, gospodaru? Zo{to ste tolku
skisnat?
Rozalina
Pomo{! [amiv~e vla`no stavete mu na
~elo.
Morska bolest dobi idej}i od Moskva.
[izna!
Biron
Vaka pa|aat ~umi za bogohulno delo.
Ima li otporno lice pa makar od bronza?
Eve me, gospo|o, strelaj vrz mene pravo;
so prezir ègni me, zbuni me ko |avol;
probodi me so umot bistar vo neznaeweto
moe
na par~iwa ise~i me so potsmevot ve~en;
za igra ne }e te molam, ne sum za toa skroen,
nitu pak po moskovski }e bidam oble~en.
O, nikoga{ ve}e nema da mrmoram sceni
da pelte~am ko u~eni~e li~na tvorba lesna
ni maska od prijatelot glupo da me pleni
ni vo stih qubov da nudam, ko vo od slep
harfist pesna
rimi da redam, svileni izrazi krevki,
hiperboli vo tri kupa, strasta da ja cepam,
figuri stilski da cedam; ovie muvi letni
ko larvi od crvja za mene se lepat.
No sega od s# ova se otkaùvam i se kolnam
vo rakavicava bela (bela e rakava, bog znae)
deka od sega srceto }e mi nudi ili bara
qubov
samo so grubo da ili so resko ne; za koj
i da e.
Zatoa devojko, grubo ti velam, bez sme{ka,
qubovta za tebe mi e cvrsta, bez puknatina
ili gre{ka.
Rozalina
Samo, ve molam, bez ovie bez.
Biron
U{te sum ko molec
so star manir; trpenie malku, imam bolest;
{to poleka }e mi mine. @ivi bogorojca,
napi{ete Gospod neka ni se smili na onie
trojca
tie se zarazeni, na srcata im leì
taa crna ~uma {to vo o~ite va{i teì;
fateni se gospodava; a i vie ne ste ~isti
za{to bo`jiot beleg od ~elata vi vri{ti.
Princezata
Barem se izvlekoa tie {to beleg ni storija
nam.
Biron
Propadnavme; ni gospod ne moè da n#
izvle~e sam.
Rozalina
Ne e taka. Oti kako moè da e verno,
vie da izgubite a vloìvte neimoverno?
Biron
Ve molam! So vas ve}e zagubiv prekumerno!
Rozalina
I jas so vas, kolku {to se znam, ako e po moe.
Biron
Sekoj za sebe: duhot mi e iscrpen i so lunki
doen.
Kralot
Nau~ete n#, gospo|o mila, na ubavo izvine-
nie
za grubiot prestap.
Princezata
Poubavo od priznanie
nema. Ne bevte li pred malku maskirani
ovde?
Kralot
Bev, gospo|o.
Princezata
A dali so umisla bevte?
Kralot
Bev, gospo|o li~na.
Princezata
A koga ovde ja najdovte sama
{to & {epotevte na uvoto na va{ata dama?
Kralot
Deka pove}e od cel svet taa mi zna~i.
Princezata
A koga ova }e go prifati, ni{to nema da vi
zna~i.
Kralot
Ne, ìmi ~esta.
Princezata
Poleka! Poleka! U{te e presno;
edna{ prekr{en, po vtorpat zavetot se
kr{i lesno
Kralot
Prezrete me ako ovoj zavet go skinam.
Princezata
Sekako; ~uvajte go zatoa. Rozalina,
{to vi {epote{e na uvo onoj Rusin - sila?
Rozalina
Gospo|o, se kolne{e deka mnogu sum mu mila
ko videlceto skapoceno, i deka sum vredna
pove}e od svetov; i u{te se zakolna taka
deka }e se oèni so mene ili }e umre ko moj
sakan.
Princezata
Toga{ radost so nego neka ve prati! Gospo-
dinov od dvorot
se zaveti ~esno deka }e se drì do zborot.
Kralot
[to sakate da kaète, gospo|o? Neka stanam
avet
ako na gospo|ava sum & dal takov zavet.
Rozalina
No mi dadovte, se kolnam; i za potvrda
vedna{
ova mi go dadovte; no eve, vi go vra}am.
Kralot
Darot i zavetot na princezata & gi dadov:
ja poznav po biljurot na rakavot zaka~en
rado.
Princezata
Prostete, gospodine, no biljurov na nejzin-
iot
be{e rakav,
a lordot Biron, da mi prosti, be{e mojot
sakan.
Biljurot si go sakate ili me sakate mene?
Biron
Ni edno ni drugo; niedno nema da me plene.
Sega sosem mi e jasno; dogovor padnal
koga ja otkrivte odnapred {egata jadna
da ja pretvorite vo lakrdija dolna.
Nekoj glasopletka~, nekoj ligu{, nekoj
kodo{,
288 Vilijam [EKSPIR
nekoj pqampa~, nekoj kvazi vitez, nekoe
kopile lo{o,
komu ustata mu e rastegnata ve~no a znae
kako
{ega za gospo|ata da sklepa koga & e drago,
odnapred namerite ni gi otkril; na znak na
vragot
gospo|ite darovite gi smenile, a potoa nie
sledej}i go znakot, mesto sakanata na{a,
tie,
darovite sme gi prosele. I makata da ni e
pote{ka
pak zavetot go skr{ivme po svoja volja iako
po
gre{ka.
Vaka be{e, tvrdam: - (Na Bojet) Zarem vie,
gospodine smerni
ne n# otkrivte pa pak n# storivte neverni?
Zarem ne ste maher za sekoja dama?
So nasmev da & prijdete koga e sama?
Da zastanete me|u ogni{teto i nea
i tabakata da & ja prinesete so smea?
Vie paòt ni go presekovte: o, s# vi e dozvo-
leno vam,
umrete koga vi e volja, so sukwa na glava,
sam.
Popreku me gledate, ne? Toa okoto va{e
ranuva ko oloven me~.
Bojet
Veselo ova na{e
zbidnuvawe be{e, smelo, velam, iako
gre{no.
Biron
Eve go, pak se kostre{i! No rekov! Za govor
pove}e nema mesto!
(Vleguva Torlak.)
Bardu na ostroumieto, zdravo! Ti razdeli
dva
petla!
Torlak
O, gospodaru, gospodine, pra{uvaat tie,
dali trite znamenitosti da dojdat ovde ili
ne.
Biron
[to, samo tri se?
Torlak
Ne, gospodine, oti ako po pravo smetame,
sekoja edna pretstavuva po tri.
Biron
A tripati po tri se devet.
Torlak
Ne ba{, gospodine; }e mi prostite, gospo-
dine, ama
mislam deka ne se. Oti koga }e presmetame,
gospodine, ve uveruvam, gospodine, deka
znaeme
{to znaeme, mislam, gospodine, tripati
trojno,
gospodine,-
Biron
Ne e devet.
Torlak
]e mi prostite, gospodine, nie znaeme koga
treba
da se stigne do taa cifra.
Biron
Vidi, ìti gospod, sekoga{ sum smetal
deka tripati po tri se devet.
Torlak
O gospodaru, gospodine! Sramota e
ìvea~kata
da si ja zarabotuvate so smetawe, gospodine.
Biron
Kolku se, zna~i?
Torlak
O gospodaru, gospodine! Pa samite ulogi,
odnosno
glumcite, gospodine, }e pokaàt kolku }e
ispadne;
{to se odnesuva do mene, gospodine, jas
treba, kako
{to velat, da sredam samo eden tip, da si
zamislam
samo edno bedno su{testvo, Pumpej
Golemiot,
gospodine.
Biron
Ti si eden od veli~enstvenite?
Torlak
Taka sakaa, gospodine, da me smetaat za
dovolno
golem da go igram Pumpej Golemiot; {to se
odnesuva do mene, ne znam kolkava e
veli~inata
na ovoj velikan, no jas treba da go pretstavu-
vam nego.
Biron
Odi, neka se podgotvat.
Torlak
Fino, gospodine, }e izigrame; }e se potru-
dime,
mislam.
(Izleguva.)
Kralot
Biron, }e n# posramotat; ne pu{tajte gi
vamu.
Biron
Ve}e sme dovolno posramoteni, gospodaru;
vaka
barem imame garancija deka nekoj }e izvede
polo{a pretstava od kralot i negovata
dru`ba.
Kralot
Velam da ne idat.
Princezata
Ne, gospodaru, dozvolete sega da bide po
moe,
najdobrata {ega ishodi{teto ne go znae
svoe,
koga nekoj so àr po odli~nost silno zapne
toj àr redovno odli~nosta }e ja lapne;
zbrkata najdobro se voobli~uva vo {ega
ne koga e gotova tuku koga se ma~i, stega.
Biron
To~no ko na{ata {ega, gospodaru.
(Vleguva Armado.)
Armado
Miropomazan, te molam da dades vo ra{hod
onolku kralski zdiv kolku sto e potreben
da se kazat nekolku sbora.
(Govori so kralot i mu predava pismo.)
Princezata
Dali ~ovekov mu sluì na boga?
Biron
Zo{to pra{uvate?
Princezata
Zboruva kako da ne e od boga stvoren.
Armado
290 Vilijam [EKSPIR
Toa e edno te isto, ubav moj, sladok, meden
vladaru;
zimi s#, toa daskalce e svrknato od merata
nadvor;
i suetno, suetno; mnogu, mnogu suetno: ama s#
ostavame, kako sto se veli, na fortuna de la
guerra, na
voenata sre}a. Posakuvam spokojstvo na
tvoeto, nad
s# nadkralsko veli~estvo. (Izleguva.)
Kralot
Izgleda dobro }e bidat pretstaveni
veli~enstvenite. Toj go igra Hektor od
Troja; mom~eto, Pompej Veliki; paro-
hiskiot sve{tenik
Aleksandar; paòt na Armado Herkul;
u~itelot Juda Makavejski. I ako ~etvori-
cava uspeat vo
prvata pojava, ~etvoricava }e se preoble~at
i }e
gi igraat drugite petmina.
Biron
Petmina se i vo prvata pojava.
Kralot
Ne, se laè{.
Biron
Daskalot, falbaxijata, nadri-popot, {utot
i
mom~eto:-
Se kladam deka po cel svet da gi bara{
vakvi petmina ne }e najde{, tolku razli~ni
se
i svoeglavi.
Kralot
Razveani se site edra, i eve go pred nas
stiga.
(Vleguva Torlak kako Pompej.)
Torlak
Pompej sum jas, -
Biron
Laè{, ti ne si toj v kajak.
Torlak
Pompej sum jas, -
Bojet
Moèbi, ama nekoj Pompej - zajak.
Biron
Dobro sro~eno, majtapxijo: moè i prijatel
da ti stanam.
Torlak
Jas Pompej sum, Pompej nare~en Golemiot, -
Dimen
Veliki.
Torlak
Veliki de, gospodine. Pompej nare~en
Veliki;
{to ~esto na megdan, so {tit na du{manot
pot mu vadev, setiki;
i patuvaj}i po bregot, slu~ajno sum ovde ko
lija
pa oru`jeto go polagam pred nozete na
momevo
slatko od Francija.
Ako gospodstvoto va{e, fala ti Pompej
kaè
jas bi bil gotov.
Princezata
Fala ti mnogu, Pompeju golem.
Torlak
Ne e, priznavam, od kojznae kakva vrednost,
no
se nadevam, deka bev sovr{en. Samo zgre{iv
malku
vo ona veliki.
Biron
]e si pluknam v kapa ako Pompej ne se
pokaè
kako najdobriot veli~enstven.
(Vleguva pre~esniot Nataniel kako Alek-
sandar.)
Nataniel
Koga bev na svet, svetski bev komander,
na istok, zapad, sever, jug, ja {irev svojata
vlast;
grbot moj jasno vi kaùva deka sum
Alisander,-
Bojet
Nosot vi kaùva deka ne ste: prav e po rast.
Biron
Va{iot nos du{ka ne, vitezu so isten~en
plast.
Princezata
Osvojuva~ot ne{to se trese. Prodolì
Alisander.
Nataniel
Koga bev na svet, svetski bev komander, -
Bojet
Taka e, navistina, ti be{e, Alisander.
Biron
Pompej Veliki, -
Torlak
Samo slu`beno inaku Torlak.
Biron
Odvedi go osvojuva~ot, Alisander.
Torlak
(Na Nataniel) O! gospodine, vie go sot-
revte i go simnavte od prestol golemiot
Aleksandar. Za ova yrckite }e vi gi izvadat
zad zavesa. Va{eto lav~e, {to drì bozdo-
gan sednato vo stol~e, }e mu go dadat na
Ajant; toj }e bide devettiot veli~enstven.
Osvojuva~ a se pla{i da govori! Sram da ti
e Alisander, da te nema! (Nataniel se pov-
lekuva,) Ete, gledate, da prostite: {vrknata
meka du{a; ~esen ~ovek, nema {to, no {tom
izleze na scena, nozete mu se se~at! Inaku
kako kom{ija e prva liga, a i za kuglawe
e car; no kako Alisander, e tuka zapna,
malku ulogata mu izleze od {ema. No idat
drugite veli~enstveni i tie }e bidat kako
{to treba.
Princezata
Zastani na strana, dobar Pompej.
(Vleguvaat Holofern kako Juda i Molec
kako Herkul.)
Holofern
Ova mom~e golemiot Herkul go igra,
~ija lastagarka go ubi Kerber, troglaviot
canus,
a koga be{e mal, doen~e u{te, dete,
zmii vaka dave{e so negovata manus.
Quoniam sega ko nedonosen~e e ovde
ergo prostete za s# {to be{e do ovde.
Malku napravi se vaèn, pa da te nema.
(Izleguva Molec.)
Juda sum jas, -
Dimen
Juda!
292 Vilijam [EKSPIR
Holofern
Ne Iskariotski, gospodine.
Juda sum jas, od milost zamilen ko Makaveec.

Dimen
Zamileniot Juda Makavejski e praviot Juda.
Biron
Predavnik {to baknuva. Kako }e stignete
do Juda?
Holofern
Juda sum jas, -
Dimen
Toga{ za pogolem ste rezil, Judo.
Holofern
[to sakate da kaète, gospodine?
Bojet
[to go nateravte Juda da se obesi.
Holofern
Setete se, gospodine. Vam vi e poprvo.
Biron
Odli~no. Juda i se obesi na drvo.
Holofern
Glavata nema tuku taka da mi padne.
Biron
Misli{ deka ima{ glava?
Holofern
A {to e ova?
Bojet
Vrat bez glava.
Dimen
Glava na {nola.
Biron
Mrtve~ka glava na prsten.
Longavil
Glava na stara rimska para odvaj vidliva.
Bojet
Ra~ka od me~ot na Cezar.
Dimen
Izgravirano |on-lice na pagur~e.
Biron
Profil na Sveti \or|i na nekoj bro{.
Dimen
Da i toa na oloven bro{.
Biron
I toa nosen na vrvot od zabarski kle{ti.
A sega, teraj; ete stigna do samata glava.
Holofern
Kako koga epten ostanav bez glava?
Biron
Zarem malku so niv te zaglavivme?
Holofern
Prvin me zaglavivte a potoa me
obezglavivte.
Biron
Da si lav, istoto }e te snajde{e.
Bojet
A bidej}i e magare, neka go nema.
Zna~i gubi se, Judo slatka! [to stoi{ ko
zdrven?
Dimen
Na vtoriot del od svoeto ime.
Biron
Magare do Juda? Zna~i pove}e ne
Juda Makaveec
tuku Juda Magareec.
Holofern
Ova ne e fer, ne e ubavo, ne e smerno.
Bojet
Svetlo za gospodinot Juda! Se stemnuva,
moè da se sopne.
(Izleguva Holofern.)
Princezata
Kutriot Makaveec, ama go sredija ko nikoj.
(Vleguva Armado kako Hektor.)
Biron
Ahil, skrij ja glavata; doa|a vooruèn
Hektor.
Dimen
Iako {egata moè da mi se vrati, sega
vesel }e bidam.
Kralot
Hektor, vo sporedba so ova, be{e samo
obi~en Trojanec.
Bojet
Ama dali ova e Hektor?
Kralot
Mislam Hektor ne bil olku dobro izdelkan.
Longavil
Pregolema mu e nogata za eden Hektor.
Dimen
Ko da e tele{ka.
Bojet
Piskite mu se mali.
Biron
Ova ne moè da e Hektor.
Dimen
Ovoj e ili bog ili slikar; oti licata
gi menuva ko ~orapi.
Armado
Mars, semo}niot, kopjonosec silen
na Hektora mu dade dar, -
Dimen
Orev~e kalaisano.
Biron
Limon.
Longavil
I zgora so cinet.
Dimen
Ne, tuku so ciment.
294 Vilijam [EKSPIR
Armado
Tisina!
Mars semo}niot, kopjonosec silen
na Hektora mu dade dar, na naslednikot
Ilionski
covek tolku mo}en za neprestajno da se bori
od utro do mrak von nastresnikot dvorski.
Toj cvet sum jas, -
Dimen
Toa nane.
Longavil
Taa smrdlivka.
Armado
Lorde Longavil, jazikot zauzdi si go.
Longavil
Uzdite moram da mu gi pu{tam, za{to odi
protiv
Hektor.
Dimen
Da, a Hektor e zagar.
Armado
Megdanyijata sladok e mrtov i gnil; piliwa
slatki, ne kolvajte gi koskite na pogreban-
iot;
duri mu cuka{e srceto, toj bese covek. No
jas }e turkam do kaj sto mi stiga umot;
(Na princezata) Velicestvo slatko,
podarete mi go vaseto setilo za sluh.
(Biron istapuva napred.)
Princezata
Govori, hrabar Hektore; nie sme mnogu
odu{eveni.
Armado
Ja obozuvam vleckata na tvoeto slatko
gospodstvo.
Bojet
Ja saka na stapala.
Dimen
Za{to ne moè na ar{ini.
Armado
Ovoj Hektor vo s# go nadminuvase Hanibal,
drustvoto e na pat -
Torlak
Batka Hektor, taa e na pat; dva meseca ve}e.
Armado
Sto sakas da kazes?
Torlak
S# duri ne ja zemete na sebe ulogata na ~esen
Trojanec, crno & se pi{uva na kutrata devo-
jka;
trudna e; bep~eto ve}e kloca vo nejziniot
mev;
va{e e.
Armado
Sakas da me incriminiras pred velmozive?
]e umres.
Torlak
Toga{ Hektora }e go kam{ikuvaat poradi
toa {to
@akeneta e trudna od nego, a }e go obesat
poradi
toa {to Pompej e ubien od nego.
Dimen
Pompej, ti nema ramen!
Bojet
Pompej, ti si slaven!
Biron
Pogolem od golemiot, golem, golem, golem
Pompeju! Pompeju gramaden!
Dimen
Hektor se trese.
Biron
Pompej se raspalil. Maslo vo ognot! Maslo
vo
ognot! [ilkajte gi! [ilkajte gi!
Dimen
Hektor }e go predizvika.
Biron
Da, pa makar i da nema ma{ka krv v stomak
dovolna da nadoi edna bolva.
Armado
@imi severniot pol, }e te predizvikam.
Torlak
Nema da se boram so pol. Ne sum Nordiec:
ima da te sma~kam i toa so me~. Ve molam
pozajmete mi go ona moe oru`je u{te edna{.
Dimen
Mesto za zapalenite veli~enstveni.
Torlak
]e se bijam po ko{ula.
Dimen
Bestra{en Pompeju!
Molec
Gospodaru, dozvolete da ve smiram i vrazu-
mam.
Ne gledate deka Pompej se soblekuva za
bitka?
[to vi pa|a na um? ]e vi otide ugledot po
petlite.
Armado
Gospoda i vojnici, se isvinuvam; nema da se
bijam
po kosula.
Dimen
Toa ne moète da go odbiete; Pompej vi
frli
rakavica.
Armado
I mozam i sakam, srciwa moi slatki.
Biron
A od koja pri~ina?
Armado
Golata vistina e deka nemam kosula. Odam
vo
volneno, po kazna.
Bojet
Taka e; a taa mu e izre~ena vo Rim koga
snema
platno; i od toga{, moàm da se zakolnam,
ne nosi
ni{to osven edna pa~avra od @akeneta i toa
pokraj srce ja nosi kako amajlija.
(Vleguva gospodin Markad, glasnik.)
Markad
296 Vilijam [EKSPIR
Bog neka ve {titi, gospo|o!
Princezata
Dobro ni dojdovte, Markad,
no zabavata ni ja prekina.
Markad
@al mi e, gospo|o; za{to vest jas nosam
{to na jazik mi teì. Kralot, va{iot tatko
Princezata
Umrel, bog da go prosti!
Markad
Tokmu taka; toa imav da kaàm.
Biron
Odete veli~enstveni! Scenata se obla~i.
Armado
[to se odnesuva do mene, sega disam slo-
bodno.
Go vidov denot na nepravdata niz dupceto na
razumot, pa }e si dobijam zadovoluvawe kako
vojnik.
(Izleguvaat veli~enstvenite.)
Kralot
Kako se ~uvstvuvate, veli~estvo?
Princezata
Podgotvete s#, Bojet; patuvam ve~erva.
Kralot
Ne odete, gospo|o; ostanete, ve molam.
Princezata
Podgotvete, velam. Vi blagodaram na site
za siot va{ napor; a od mojata du{a,
{totuku oàlostena, srde~no ve molam
so mudrosta obilna da ni prostite ili sosem
da ja skriete slobodata {to si ja dadovme na
duhot,
{to bevme presmeli vo odnesuvaweto na{e
pri razgovorot a za {to vinovna be{e
pitomosta va{a. Zbogum, blagoroden lordu!
[tom tovar imate na srce, jazikot ne e
u~tiv.
Prostete {to blagodarnosta mi e tolku
{tura
za {tedroto ispolnuvawe na baraweto
krupno.
Kralot
Isklu~itelnite migovi isklu~itelen na~in
naloùvaat tamu kaj{to ita od ne{tata
tekot,
i ~esto, tokmu pri krajot, razre{ka nosat
na ona za koe, inaku, mnogu vreme treba;
pa iako na obrazot lipa roditelska taga
i go zabranuva qubezniot quboven nasmev,
koj{to vaka nikako ne bi moèl da ubedi,
sepak qubovnata ponuda {to te~e{e ovde
neka ne ja prekine i skr{ne oblakot od taga
od namerata prvobitna; za{to, nema korist
od taga po zagubenite prijateli kolku {to
ima
mesto za radost po prijatelite steknati
sega.
Princezata
Ne ve sfativ. Premnogu sum ta`na.
Biron
Iskreniot, ednostaven zbor najdobro stiga
do naàlenoto uvo; vaka podobro }e go
sfatite
kralot.
Poradi vas, vremeto ni be{e devetta grià,
i gre{no si poigravme so dadeniot zavet.
Dami,
ubavinata va{a, n# izobli~i i vozbudata ni
ja
svrte
duri i kon nesakaniot kraj na namerite
na{i;
a i sme{no na nas izgleda{e toa, -
ko qubovta {to e seta polna neprikladni
struni;
raskala{ena ko dete, palava pa duri luda;
seta voobli~ena od okoto pa ko nekoe oko
prepolna sliki neobi~ni, oblici, nastroe-
nija
~udni,
sekoga{ privle~ena od ne{to drugo
ko okoto {to skoka so pogledot od predmet
na predmet;
pa dokolku zemaj}i ja palavosta qubovna
ko pla{t od pajak na sebe, gi izvalkavme
vo va{ite o~i dostoinstvoto na{e i ~esta,
na toa, znajte, n# navedoa nebesnite va{i
o~i
zagledani vo gre{kite na{i. Zatoa, dami,
bidej}i qubovta na{a e va{a i gre{kite
{to
qubovta gi pravi se isto va{i; zgre{ivme
kon
sebe
i gre{ej}i edna{ sakame da sme ve~no verni
kon onie {to n# navedoa na toa, - kon vas,
ubavi
dami;
pa duri i ova neverstvo, grev samo po sebe,
vaka se ~isti i se pretvora vo doblest.
Princezata
Gi primivme va{ite pisma polni qubov,
va{ite darovi, glasnicite na qubovta;
i na na{iot mominski sobir, gi ocenivme
vedna{
ko dodvoruvawe, qubeznost, prijatna {ega,
bomasta krasnore~ivost za vremeto da se
skrati.
Pogolema va`nost od ovaa {to vi ja kaàv
ne im pridadovme; zatoa izlivite qubovni
va{i
gi sfativme spored izgledot nivni. Kako
{ega.
Dimen
Pismata na{i, gospo|o, iskaùvaa pove}e
od {ega.
Longavil
A isto i pogledite na{i.
Rozalina
Nie ne gi cenevme taka.
Kralot
Barem sega, vo poslednata minuta na ~asot,
vetete ni ja va{ata qubov.
Princezata
Mi se ~ini, prekuso vreme
za spogodba da se sklu~i {to za sekoga{ }e
vaì.
Ne, gospodine, ne, premnogu grev na du{a vi
leì,
premnogu vina gorka; zatoa velam vaka:
ako za qubovta moja, a pri~ina, vsu{nost,
nema,
sakate ne{to da storite, storete go toga{
ova:
bidej}i na zavetot ne vi veruvam, zaminete
vedna{
vo nekoj zafrlen, pustinski predel,
daleku od site zadovolstva na svetot;
ostanete tamu, duri dvanaesette znaci
nebesni na Zodijakot ne pominat site.
Ako ovoj osameni~ki, pustinski ìvot
ne ja promeni ponudata dadena so krv vrela,
ako ni mrazot ni postot, tvrdata postela,
oblekata skudna,
ne go svenat cutot na va{ata qubov,
tuku taa i niz isku{enijata ostane qubov,
toga{ vie na istekot od godinata
dojdete i pobarajte me, pobarajte me
zasluèno
sosem
i, vo dlankava mominska {to dlankata va{a
sega ja qubi, vi se kolnam deka }e bidam
va{a.
A dotoga{, }e go zatvoram ova uàleno
telo vo domot na tagata kaj{to solzi
298 Vilijam [EKSPIR
àlosnici }e ronam za pokojniot mi tatko.
Ako ova go odbie{, da se razdelime sega ko
lu|e
za posle na srcata da n# ni ostani u|e.
Kralot
Ako ova, ili pove}e odbijam od nego,
za vo laskawe i spokoj gi minam godinite
mladi,
nenadejno smrtta da me zgrabi sega!
Otsega srcevo vo tvoite po~iva gradi.
Biron
A {to e, mila so mene, {to e so mene?
Rozalina
I vie niz ~istili{te da minete treba;
polni ste prestapi i prevari mnogu;
zatoa, ako naklonosta moja vi treba
edna godina mora da ja minete bez prekin
vo poseti ma~ni na bolnite lu|e.
Dimen
A {to mi se pi{uva mene, {to mene?
@ena?
Katerina
Brada, dobro zdravje i ~esnost;
so trojna qubov vi gi posakuvam trive
ne{ta.
Dimen
O, dali da kaàm, ti blagodaram èno moja?
Katerina
Ne, gospodine. Edna godina i den u{te zgora
ne sakam ni zbor da ~ujam od dodvoruva~i bez
brada;
dojdete koga i kralot kaj gospo|ata moja
mora;
toga{, ako sum qubov polna i vam malku }e
vi
dadam.
Dimen
Dotoga{ }e vi sluàm iskreno i verno.
Katerina
Sepak zavet ne davajte, da ne go skr{ite
lekoverno.
Longavil
[to veli Marija?
Marija
[tom dojde krajot na godinata smeren
crninata }e ja smenam so prijatel veren.
Longavil
Trpelivo }e ~ekam; no vremeto e dolgo.
Marija
Tolku e posli~no na vas; malkumina visoki
se tolku mladi.
Biron
[to umuva gospo|ata moja? Pogledni me
mila,
Vo okoto moe, prozorecot na srceto moe
yirni i vidi kolku krotka molba odgovorot
tvoj
go ~eka;
zapovedaj ne{to za qubovta tvoja da storam.
Rozalina
êsto za vas sum slu{ala, lordu moj Biron,
u{te pred da ve vidam i pred dolgiot jazik
na svetot da razglasi deka ste ~ovek ve{t za
{egi;
poln zajadlivost i ostroumni sporedbi
koi ne po{teduvaat nikogo {to }e se najde
pod milosta na va{iot mnoguzna~en udar;
za da se iskoreni pelinot od umot va{
ploden
i mene da me dobiete, ako vi e po volja,
bez {to da me dobie ne moè nikoj,
vie vo ovie godina dena kataden po vezden
}e gi posetuvate mol~elivite bolni
razgovaraj}i
so tie {to ofkaat; a zada~a }e vi bide
so seta mo} i napor na va{iot bistar duh
da gi naterate bolnite nemo}nici da se
smeat.
Biron
@iva smea da podbodnam vo grloto na
smrtta?
Nevozmo`no; toa ne moè da bide;
veselosta ne moè da prodre do du{ata vo
bolka.
Rozalina
Toa e na~in podsmeva~ot malku da se svesti,
~ie vlijanie svoj zarodi{ ima vo ona
dopa|awe
neodgovorno
koe na budalite mu go delat slu{a~ite
plitki.
Uspehot na dosetkata vo uvoto leì
na onoj {to ja slu{a, nikoga{ vo jazikot
na onoj {to ja pravi; pa ako bolnoto uvo
zaglu{eno od lelekawata na sopstvenata
bolka
saka da gi slu{a rugawata va{i, prodolète
toga{
pa }e ve zemam zaedno so ovoj va{ porok;
no ako ne saka, otfrlete go toj manir
pa }e ve najdam o~isten od toj porok
i }e bidam radosna {to ste se izmenile.
Biron
Godina! Dobro, }e preìveam odewe po
{tici!
Edna godina pravewe {egi po bolnici!
Princezata
(Na kralot) E, pa, mil moj kralu, ostanete
zbogum!
Kralot
Ne, gospo|o; ne ve pu{tame po pat sama.
Biron
Ne zavr{uvame ovde ko vo nekoja stara
drama;
Xek ne se èni so Xuli; qubeznive dami
moèa {egata so komedija da ja svr{at sami.
Kralot
Dobro de, samo godina edna i u{te den zgora
pa toga{ }e zavr{i, }e mora.
Biron
Da, no treba i ne{to i drugo predvid da se
zeme;
za edna drama toa }e bide premnogu vreme.
(Se vra}a Armado.)
Armado
Slatko velicestvo, udostojte me -
Princezata
Ne be{e ona Hektor?
Dimen
Blagorodniot vitez od Troja.
Armado
]e ti gi baknam prstite kralski i }e zami-
nam.
Dadov na sebe savet. I se sakolnav na Zak-
eneta
deka tri godini }e oram so ralo sa qubov na
nejsinata slatka qubov. No isvonredno
ceneta
vosvisenost svetla, }e sakate li da go cuete
sto onie dvajca uceni lu|e go skrpija ko
300 Vilijam [EKSPIR
pofalba sa
buvot i kukavicata? Toa trebase da bide na
krajot
od naseto prikasanie.
Kralot
Viknete gi brgu; }e gi soslu{ame.
Armado
Ej!Ej! Vamu!
(Se vra}aat Holofern, Nataniel, Molec,
Torlak i drugite.)
Od ovaa strana e Hiems, zima, od onaa Ver,
prolet:
Prvoto go prikazuva buvot, vtoroto kukavi-
cata.
Ver, pocni.

PESNA
Prolet
Koga margaritki {areni i sinoli~ki sini
i zumbuli krevki, srebreno beli
i laliwa ne`ni, òlti i fini
so radost bojat livadi celi
kukavicata toga{, od sekoe drvo
go ismeva ènetiot i vaka pee prvo:
Kuku!
Kuku, kuku: o zbor {to neprijatno
gi pla{i
ènetite maì!
Koga ov~arot v {upelka sviri po du{a
i veselite ~u~uligi ora~ot go budat
koga skok na potpolo{ki, vrani, ~avki se
slu{a
i devojkite platnoto letno go belat
kukavicata toga{, od sekoe drvo
go ismeva ènetiot i vaka pee prvo:
Kuku!
Kuku, kuku: o zbor {to neprijatno
gi pla{iènetite maì!
Zima
Koga mrazulci na sekoj yid visat
i kravarot Diki ~eka da dojde Badnik
i Tomevci drva nosat, odvaj di{at
i mlekoto v dom smrznato stiga v ra~nik
koga krvta smrznuva i bespa}e e {uto
toga{ no}e pee okokoren utot,
uuut-ut;
uuut, ut, veselinka ve{a,
duri Xoan debelata tenxereto go me{a.
0
Koga glasno veterot duva
i razigrano reì popovata pila
i pticite dro~at vo sne`nata ruva
i nosot na Mari crven e od sila,
koga rak~iwata prèni cvr~kaat v pajnca
luto
toga{ no}e pee okokoren utot,
uut, ut;
uut, ut, veselinka ve{a
duri Xoan debelata tenxereto go me{a.
Armado
Zborovite na Merkur zvu~at grubo
po pesnite na Apolon.
(Izleguvaat.)

(Bele{ki)
1
Igrata ovde e na zborot zatvor {to zna~i
i zatvor kako temnica, zandana i zatvor
kako zapek, konstipacija.
Much Ado About Nothing
LICA:
Don Ped ro, princ od Ara gon
Don Hu an, ne gov po lub rat
Kla u dio, mlad grof od Firenca, milenik na Don Pedro
Benedik, mlad velmoà od Padova, isto milenik na Don Pedro
Leonato, upravnik na Mesina
Antonio, negov brat
Baltazar, sluga na Don Pedro
Bora~io, ~ovek na Don Huan
Konrad, ~ovek na Don Huan
Dren, priglup ~inovnik
Talpa, isto
Pisar
Sve{tenik
Mom~e
Hera, }erka na Leonato
Beatri~e, vnuka na Leonato
Margaret, pridru`ni~ka na Hera
Ursula, isto
Glasnici, straàri, pridru`nici.
Ko me di ja ta Od vlak no or to ma prv pat se po ja vu va vo 1598 go di na. Vo kvar to iz da ni e to
od 1600 go di na, se uka ù va de ka de lo to e pret hod no ig ra no od gru pa ta na lor dot êm ber len.
Vo pr vo to fo lio iz da nie od 1623 go di na glav no e pre pe ~a ten is ti ot tekst od kvar to iz da ni-
e to od 1600 go di na. Glav ni ot zap let se te me li pre te` no vrz ed na pri kaz na od Ma teo Ban de lo
vrz ko ja se na dog ra de ni de lo vi od Bes ni ot Or lan do na Ari os to.
Ovaa ro man ti~ na ko me di ja, kri ti ~a ri te ja sme ta at za sjaj no no ne iz ba lan si ra no de lo.
Glav na ta pri kaz na za He ra i Kla u dio bled nee pok raj os tro um ni te dvo boi po me |u bis tra ta,
zbor les ta Be at ri ~e i za ko ra ve ni ot er gen Be ne dik, li ko vi vne se ni vo iz vor na ta pri kaz na
od sa mi ot [ek spir. Dren, Tal pa i dru gi te spo red ni li ko vi is to ta ka iz mis le ni od [ek spir
u{ te po ve }e go od vle ku va at vni ma ni e to od glav ni te li ko vi. Ka ko {to uka ù va i sa mi ot nas-
lov, niv na ta ma ka i ona ka ne tre ba da se sfa }a se ri oz no. Pos toi ed na nep re ved li va ig ra
na zbo ro vi vo nas lo vot na Not hing-No ting, ho mo ni mi na vre me to, ko ja ja su ge ri ra pri mar na ta
te ma na [ek spir: spo sob nos ta da se za be le ì niz nab qu du va we raz li ka ta po me |u po jav nos ta
i su{ ti na ta zad taa po jav nost. Dra ma ta izo bi lu va so ne za be le ù va wa na su{ ti na ta (no tings)
koi vo dat do la` ni zak lu ~o ci. Ia ko lo {o to za be le ù va we ili de lum no to sle pi lo na Le o-
na to, Don Ped ro, Kla u dio i Be ne dik vo Od vlak no or to ma re ~i si do ve du va at do tra gi ~en
kraj, se pak [ek spir naj mno gu po ka ù va in te res za ko mi~ ni te im pli ka cii {to pro iz le gu-
va at od lo {o to za be le ù va we a ne od ~is to to gle da we. Se pak, ako na ~i not mu e ko mi ~en,
na me ra ta mu e se ri oz na. Os ven ova, nes po sob nos ta na li ko vi te da ja vi dat o~ig led na ta pod-
lost na Don Hu an, niv no to po vr{ no raz bi ra we na qu bov ta, niv na ta ne mo} da ja sfa tat su{-
ti na ta na sa ka we to i bra kot, ja ot kri va at i niv na ta ne iz be` na mo ral na glu post. Ili, ako
odi me po na ta mu, gle da me de ka ce lo to op {te stvo za koe go vo ri [ek spir e pol no so eden vid
ci vi li zi ra na plit kost, svet na i ven i nes po so ben da se bra ni pred jas no vid li vi te kan xi na
zlo to.
Pro za ta, se ~i ni na mer no vmet na ta za plas ti~ no i ve le lep no da gi pre ne se in te-
li gen tni te du e li po me |u Be at ri ~e i Be ne dik, do mi ni ra vo de lo to. Upot re ba ta na pro za
za gra de we na os tro u men di ja log po me |u aris tok rat ski te li ko vi e va èn nov ele ment vo
{ek spi ro va ta dra ma, ele ment {to mno gu kri ti ~a ri go sme ta at za mo{ ne vli ja te len vo
po doc ne` ni ot raz voj na vi so ka ta dra ma.
Ova e prv pre vod na Od vlak no or to ma na ma ke don ski ja zik.
Le o na to
Pis mo vo ve li de ka Don Ped ro od Ara gon
do a |a ve ~er va vo Me si na.
Glas ni kot
Mno gu e blis ku; go os ta viv na de se ti na
ki lo met ri od ov de ko ga trg nav.
Le o na to
Kol ku mi na bla go rod ni ci za gu biv te vo
bo jov?
Glas ni kot
Mal ku mi na od ug led a ni e den poz nat.
Le o na to
Po be da ta vre di dvoj no ko ga voj sko vo de cot ja
vra }a voj ska ta do ma ì va i zdra va. Gle dam
ov de de ka Don Ped ro so mno gu po ~es ti go
op si pal mla di ot fi o ren ti nec Kla u dio.
Glas ni kot
Zas lu gi te mu se go le mi pa tak vi se i po ~es-
ti te od Don Ped ro. Ni koj ne o~e ku va {e
tol ku od ne go va ta mla dost; la vov ski de la vo
ko à od jag ne! Na vis ti na gi nad mi na o~e ku-
va wa ta i ne o~e ku vaj te od me ne so zbor da vi
gi pre ne sam!
Le o na to
Toj ima vuj ko ov de vo Me si na i mno gu }e se
iz ra du va.
Glas ni kot
Ne mu ve }e mu pre da dov ne kol ku pis ma i ne
mo è {e da ja skrie ra dos ta; du ri za da ne
is pad ne ra dos ta nes krom na toj & ud ri pe ~at
na ta ga.
Le o na to
Da ne se ras pla ka?
Glas ni kot
Ka ko ma lo de te.
Le o na to
Is kren iz liv na is kre nost. Ne ma po is kre ni
li ca od onie {to va ka se mi jat. Kol ku e
po dob ro da pla ~e{ od ra dost ot kol ku da se
ra du va{ na pla~!
Be at ri ~e
Ve mo lam, da li gos po di not Boc ka~ se vra ti
od bo jot ili ne?
Glas ni kot
Ne poz na vam ni ko go so tak vo ime, gos po |o;
ta kov ne ma {e vo na {a ta voj ska.
Le o na to
Za ko go pra {u va te, vnu ko?
în PRVI
Sce na 1
Me si na. Pred ku }a ta na Le o na to.
(Vle gu va at Le o na to, He ra, Be at ri ~e i dru gi so glas nik.)
311 Od vlakno ortoma
He ra
Bra tu ~et ka mi mis li na gos po di not Be ne-
dik od Pa do va.
Glas ni kot
Toj se vra ti dob ro ras po lo èn ka ko i
se ko ga{.
Be at ri ~e
Toj iz le pi og la si niz ce la Me si na i go pre-
diz vi ka Ku pi do na na dvo boj so stre li: a
{u tot na vuj ko mi, ko ga pro ~i ta, se pot pi {a
ka ko Ku pi don i go pre diz vi ka na dvo boj so
boc ki od trn. - Ve mo lam, kol ku mi na ubi
i ize de vo voj na va? Dob ro, kol ku mi na ubi?
Za{ to jas ve tiv de ka }e gi ize dam tie {to
toj }e gi ubie.
Le o na to
Vnu ko, prem no gu go ima te ze me no na zab gos-
po di not Be ne dik; ama kol ku {to go znam, ni
toj ne ma da vi os ta ne dol èn.
Glas ni kot
Dob ro se po ka à vo voj na va, gos po |o.
Be at ri ~e
Da ne vi muv lo sa del od hra na ta pa ne ma {e
koj da ja smav ne? Me vot, znam, mu e ka ko
|up ska tor ba. Za ja de we znam de ka mu ne ma
ra men
Glas ni kot
Ama i ka ko voj nik e do bar, gos po |o.
Be at ri ~e
Do bar e voj nik ko ga pred ne go stoi da ma; no
ka kov e ko ga }e zas ta ne pred ma`?
Glas ni kot
Pred da ma ta gos po din, pred ma òt ma`; pol-
net e so dob les ti.
Be at ri ~e
De ka e pol net, ne se som ne vam; ko ja e raz li-
ka ta me |u pol ne ta pi per ka i pol net ma`? Za
pi per ka ta se znae, a so {to e pol net toj? No
{to se mo è tu ka, si te sme smrt ni.
Le o na to
Ne sfa }aj te ja pog re{ no vnu ka mi, gos po-
di ne; po me |u nea i gos po di not Be ne dik pos-
to ja no se vo di ne kak va {e ga xi ska voj na: A se
sret nat ved na{ se ze ma at na udu du.
Be at ri ~e
Se ze ma me ama toj se ko ga{ os ta nu va po kus.
Od naj pres ni ot meg dan {to go spo de liv me,
~e ti ri od ne go vi te pet uma mu kid naa ko
po pa re ni, pa se ga na kut ri~ ki ot mu os ta na
sa mo u{ te eden kol ku da se raz li ku va od
ne go vi ot kow i da si se za ne su va de ka s#
u{ te e su{ te stvo {to mis li. Koj mu e se ga
dru gar? Se koj me sec ima nov pob ra tim.
Glas ni kot
Na vis ti na?
Be at ri ~e
Na vis ti na ami ka ko; ver nos ta mu trae kol ku
i ob li kot na pa la ri ja ta; ja me nu va so se koj
nov ka lap.
Glas ni kot
Gle dam, gos po |o, de ka gos po di nov vi e pos le-
den na lis ta ta.
Be at ri ~e
Da mi be {e prv, }e ja za pa lev. No ve mo lam,
koj mu e se ga dru gar? Za rem ne ma ne koj mlad
312
Vilijam [EKSPIR
kav ga xi ja {to trg nal so ne go na pat za pe ko-
lot?
Glas ni kot
Naj ~es to e vo dru{ tvo so bla go rod ni ot Kla-
u dio.
Be at ri ~e
Gos po de bo è! ]e mu vle ze pod ko à ka ko
bo lest: po za ra zen e i od ~u ma, a za ra ze ni ot
ved na{ fa }a lu di lo. Gos pod ne ka mu e
na po mo{ na bla go rod ni ot Kla u dio! Ako
fa til Be ne dik tis, }e pot ro {i ce lo az no
pred da se iz le ~i!
Glas ni kot
Sa kam da os ta ne me pri ja te li, gos po |o.
Be at ri ~e
Os ta ne te, gos po di ne.
Le o na to
Vas, vnu ko, ni ko ga{ ne ma da ve fa ti lu di lo.
Be at ri ~e
Ta ka e! Du ri ni na ku kuv den!
Glas ni kot
Do a |a Don Ped ro.
(Vle gu va at Don Ped ro so Bal ta zar i dru gi,
Don Hu an, Kla u dio i Be ne dik.)
Don Ped ro
Gos po di ne Le o na to, doj dov te da si ja pre ~e-
ka te bel ja ta; lu |e to obi~ no be ga at od tro-
{ok a vie si go nav le ku va te na vrat.
Le o na to
Ni ko ga{ ne sum go sme tal za bel ja va {e to
do a |a we; za{ to ko ga od bel ja }e se spa si te,
bi tre ba lo da vi oles ne na du {a; no ko ga vie
si za mi nu va te, ta ga me ob ze ma, a ra dos ta me
na pu{ ta.
Don Ped ro
Mno gu {i ro kog ra do go sfa }a te sops tve ni ot
to var. - Ova mo ra da e }er ka vi.
Le o na to
Tok mu ta ka mi ve le {e maj ka & .
Be ne dik
Da ne se som ne vav te {tom ste ja pra {u va le?
Le o na to
Ne mav zo{ to, gos po di ne Be ne dik. Vie
to ga{ u{ te bev te de te.
Don Ped ro
Opaa, sam si go ba rav te i si go do biv te,
Be ne dik; po ova mo è da se vi di ka kov ste
se ga ko ga po ras nav te. Vsu{ nost, gos po |i ca ta
sa ma ka ù va koj & e tat ko. - Bi de te sre} ni,
gos po |i ce! Za{ to li ~i te na tat ko dos to en
za po ~it.
Be ne dik
Da re ~e me gos po di not Le o na to & e tat ko i da
re ~e me taa li ~i na ne go, se pak tvr dam de ka
ni za se ta Me si na, taa ne bi sa ka la da mu ja
no si gla va ta na ra me na.
Be at ri ~e
Sa mo vie dro be te si, gos po di ne Be ne dik.
Ni koj ne ve fer ma.
Be ne dik
Opaa, da li dob ro ~uv? Mi la ta gos po |i ca
Maj tap xi ka? Ne zna ev de ka u{ te ste ì vi!
Be at ri ~e
Kaj se ~u lo maj ta pot da um re ko ga pred se be
ima tol ku le sen za lak ka ko {to e gos po di-
not Be ne dik? Du ri i u~ ti vos ta se pret vo ra
vo maj tap ko ga vie }e se po ja vi te.
Be ne dik
To ga{ u~ ti vos ta e pre vrt li va i ne ma ka rak-
ter. - No si gur no e de ka si te da mi umi ra at
po me ne, so is klu ~ok na vas; a jas bi sa kal
sr ce vo da ne mi e tol ku tvr do za{ to, ve ru-
vaj te mi, ni ed na ne sa kam.
Be at ri ~e
Sre }a ne vi de na za è ni te; ina ku, si ro ti te,
}e bea na go lem zort od eden opa sen ba di jal-
xi ja. Spo laj mu na gos po da i na mo ja ta stu-
de na krv, {to vo ova sme is ti; po ve }e bi
slu {a la ka ko ku ~e to mi lae po ne ko ja ~av ka
odo{ to ne koj ma` da mi se kol ne de ka me
qu bi.
Be ne dik
Sa mo vie os ta ne te si tak va! Ta ka ba rem eden
od go po da ta }e ja iz beg ne sud bi na ta da mu go
iz gre bat li ce to!
Be at ri ~e
I iz gre ba no ne bi mu bi lo po gr do od
va {e to.
Be ne dik
Va kov maj stor za pa pa ga li u{ te ne sum sret-
nal.
Be at ri ~e
Pi le {to go vo ri so mo jot ja zik e po dob ro od
yver ~e to {to go vo ri so va {i ot.
Be ne dik
Ka mo ko wot da mi be {e brz ko va {i ot ja zik
i da ne po ka è {e za mor. No vie te raj te si,
gos pod ne ka vi e na po mo{. Jas za vr {iv!
Be at ri ~e
Se ko ga{ za vr {u va te ko klap nat kow; ne ve
poz na vam od v~e ra.
Don Ped ro
Zna ~i va ka sto jat ra bo ti te: Gos po di ne Kla-
u dio, gos po di ne Be ne dik! Le o na to, mo jot
drag pri ja tel Le o na to n# ka ni si te kaj ne go.
Mu ve lam }e os ta ne me naj mal ku me sec de na
a toj od sr ce mo li da se slu ~i ne{ to za da
os ta ne me po ve }e: mo àm da se za kol nam de ka
ne e li ce mer i de ka mol ba ta mu do a |a od
sr ce.
Le o na to
Ako se za kol ne te, gos po da ru, ne ma la` no da
se za kol ne te. - Vi po sa ku vam dob re doj de, gos-
po da ru; i bi dej }i se smi riv te so prin cot,
va {i ot brat, vi dol àm ce los na po ~it.
Don Hu an
Vi bla go da ram: ne sum mno gu ve{t na zbo-
rot, no sa kam da vi se zab la go da ram.
Le o na to
Da li }e sa ka te, gos po da ru, da odi te nap red?
Don Ped ro
Daj te mi ra ka, Le o na to; odi me za ed no.
(Iz le gu va at si te os ven Be ne dik i Kla u-
dio.)

Kla u dio
Be ne dik, da li ja za be le à }er ka ta na gos po-
di not Le o na to?
Be ne dik
Ne ja za be le àv, ama ja pog led nav.
314
Vilijam [EKSPIR
Kla u dio
Za rem ne e skrom na mla da gos po |i ca?
Be ne dik
Da li me pra {u va te ka ko {to bi tre ba lo
da pra {a ~e sen ~o vek, za mo e to pros to i
is kre no mis le we ili sa ka te da vi od go vo ram
spo red mo jot obi ~aj ka ko za kol nat du{ man
na niv ni ot pol?
Kla u dio
Ne, te mo lam, go vo ri se ri oz no i raz um ski.
Be ne dik
Ne znam, mi se ~i ni de ka e pre ni ska za
vi so ki fal bi, pre cr na za svet li fal bi, i
pre sit na za krup ni fal bi; vo nej zin pri log
mo àm da ka àm sa mo ed no: da ne e onak va
kak va {to e, bi bi la ne u ba va; a bi dej }i e
tak va kak va {to si e, ne mi se do pa |a.
Kla u dio
Ti mis li{ de ka se {e gu vam; te mo lam, ka ì
mi is kre no ka ko ti se do pa |a.
Be ne dik
Da ne ja ku pu va te {tom va ka po li ci ski se
ras pra {u va te?
Kla u dio
Za rem ne e sve tot pre si ro ma {en da ku pi
ta kov bil jur?
Be ne dik
Mo re bo gat e toj da ku pi du ri i ku tiv ~e
vo koe }e se ~u va. Tu ku, se ri oz no li mi
zbo ru va te? Ili pak si ig ra te maj tap za da
mi ka è te de ka Ku pi don e do bar du{ ka~
na za ja ci a Vul kan iz von re den dr vo de lec?
Ka è te mi, ve mo lam, na koj dur da ve
fa tam?
Kla u dio
Vo nej ze ja gle dam naj u ba va ta gos po |i ca na
sve tot.
Be ne dik
Jas s# u{ te gle dam bez o~i la i tak vo ne{ to
ne mo àm da vi dam. Bra tu ~et ka &, na pri mer,
da ne e pol na be so vi, ja {ie vo uba vi na ko
{to pr vi maj go {ie tri e set i pr vi de kem-
vri. Se na de vam ne ma te ni et da sta ne te sop-
rug, ne?
Kla u dio
Da sa ka He ra da mi sta ne è na, ne bi si
re kol se be si de ka sum se zak lel vo spro tiv-
no to.
Be ne dik
Za rem do ta mu e doj de na ra bo ta ta? Za rem ne
os ta na ni e den ma` na sve tov {to ne }e ja
no si {ap ka ta na ro go vi? Za rem po ve }e ne ma
da sret nam ni e den {e e set go di {en er gen?
To ga{, po ve li, sle po pik ni si ja gla va ta vo
tvr di ot ja rem, no si mu go be le got i of kaj vo
ne de li te ko ne tok mu. Gle daj, Don Ped ro se
vra }a po vas.
(Pov tor no vle gu va Don Ped ro.)
Don Ped ro
Kak va taj na ve za dr à ov de pa ne doj dov te po
nas kaj Le o na to?
Be ne dik
Bi sa kal va {a ta svet lost da me pri si li da
ka àm.
Don Ped ro
Ti na re du vam ka ko na ~o vek {to mi se
za kol nal na ver nost.
Be ne dik
Slu {a te, gro fe Kla u dio? Jas mo àm da
~u vam taj na ka ko nem ~o vek, - na ova ve ru-
vaj te mi, no ka ko ~o vek {to se za kol nal na
ver nost, - imaj te na um, - ka ko ~o vek {to
se za kol nal na ver nost: - Toj e za qu ben. Vo
ko go? - Ova e ulo ga ta na va {a ta svet lost. -
Vni ma vaj te kol ku mu e kus od go vo rot: - Vo
He ra, ku sa ta }er ka na Le o na to.
Kla u dio
Va ka da bi lo (pra {a no), va ka i }e be {e
(od go vo re no).
Be ne dik
Ko vo pri kaz na ta, gos po da ru: ne bi lo va ka,
ni tu bi lo ta ka, ama, ne daj bo è, da bi de
va ka!
Kla u dio
Ako stras na va qu bov na br gu ne se pro me ni,
ne daj bo è da bi de po i na ku!
Don Ped ro
Amin, ako ja qu bi te, za{ to gos po |i ca va e
dos toj na za toa.
Kla u dio
Va ka mi go vo ri te, gos po da ru, za da se ulo-
vam?
Don Ped ro
ê sen zbor, go go vo ram toa {to go mis lam.
Kla u dio
Is to i jas, gos po da ru.
Be ne dik
Is to i jas, gos po da ru, ì mi si te ve ri i zak-
let vi.
Kla u dio
ûvs tvu vam de ka ja sa kam.
Don Ped ro
De ka zas lu ù va, znam.
Be ne dik
De ka ni tu ~uvs tvu vam ka ko taa tre ba da se
qu bi, ni ti pak znam so {to taa tak vo ne{ to
zas lu ù va, toa e ube du va we koe ni so ogan ne
mo àt da go is te ra at od me ne: spre men sum
so ne go da um ram na kla da.
Don Ped ro
Se ko ga{ si bil ne po ko leb liv ere tik vo
pre zi ra we to na po u ba vi ot pol.
Kla u dio
I ni ko ga{ ne si mo èl da ja ig ra{ ulo ga ta
do kraj bez tvr do kor nos ta na svo ja ta vol ja.
Be ne dik
De ka vo è na sum za~ nat, priz na vam so bla-
go dar nost; de ka è na me od gle da la i toa
naj po niz no go priz na vam so go le ma bla go-
dar nost; no lov ci i za ga ri da mi se so bi ra at
na ~e lo i da ne znam kaj mi e gla va ta - e, za
toa mal ku }e po ~e ka at. Bi dej }i ne sa kam da
sto ram grev is ka ù vaj }i ne do ver ba kon ed na
od niv, }e si ze mam za pra vo na ni ed na da ne
& ve ru vam; po {to sle di de ka ne sa mo {to
po u ba vo }e se no sam tu ku i }e si os ta nam
er gen za na vek.
Don Ped ro
Mo re }e te vi dam jas te be, u{ te pred da
um ram, ka ko mi pri pa |a{ od qu bov.
Be ne dik
Mo è od gnev, od bo lest, od glad, ama
ni ko ga{ od qu bov: ako mi do ka è te de ka
316
Vilijam [EKSPIR
ne ko ga{ }e pri pad nam od qu bov, bez da
mo àm toa br gu da go na do pol nam so dob ra
pi ja~ ka, ved na{ iz va de te mi gi o~i te so per-
o to na ne koj po et i obe se te me na por ta ta
od ne ko ja jav na ku }a ka ko tab la so sle pi ot
Ku pi don.
Don Ped ro
Ako ne ko ga{ skr{ ne{ od ovaa ver ba, re zil
na ve kot }e sta ne{!
Be ne dik
Ako skr{ nam, obe se te me ka ko ma ~or i stre-
laj te vo me ne, a toj {to }e me po go di, po tap-
kaj te go po ra mo i na re ~e te go Ro bin Hud.
Don Ped ro
Dob ro, vre me to }e po ka è.
Ko ga to ga{ i di vi ot bik nav le ku va ja rem.
(Tho mas Kyd: Spa nish Tra gedy)
Be ne dik
Di vi ot bik mo è bi; no ako ne ko ga{ it ri ot
Be ne dik go nav le ~e, is kor ne te gi ro go vi te
od bi kot i na sa de te mi gi na ~e lo: pa ne ka
me za le pat na tab la i so krup ni buk vi ka ko
{to pi {u va at Ov de se iz naj mu va do bar kow
ne ka mi na pi {at oz do la Ov de mo è da go
vi di te oè ne ti ot Be ne dik.
Kla u dio
Ako ova ne ko ga{ se slu ~i, }e sta ne{ ì vo-
tin ~e, em rog les to, em lu do.
Don Ped ro
Ne, ako Ku pi don ne se is tre sil si ot vo
Ve ne ci ja, nas ko ro, za ra di ova {to go re ~e,
ima da se tre se{ pred ne go ka ko prat.
Be ne dik
To ga{ po br gu i zem ja ta }e se zat re se.
Don Ped ro
Dob ro, so vre me i vie }e se pri pi to mi te. Vo
me |uv re me, do bar gos po di ne Be ne dik, ode te
do ma kaj Le o na to, pre po ra ~aj te me i ka è te
mu de ka do a |am na ve ~e ra za{ to znam de ka
na go le mo ja spre ma.
Be ne dik
Mis lam de ka sum spo so ben za ed na tak va
mi si ja. Za toa os ta ne te -
Kla u dio
So gos pod na po mo{: Od do ma, - ko ga bi ja
imal-
Don Ped ro
[es ti ju li. Is kre no va{, Be ne dik.
Be ne dik
Da, sa mo maj ta pe te se. Pred me tot na va {i ot
raz go vor na mes ta e na ki ten so krp ~i wa,
no i tie uk ra si se mno gu la ba vo pri {i e ni.
Pred da pro dol ì te so ver gla we na dob ro
poz na ti te iz li te ni fra zi, is pi taj te si ja
so ves ta! Zna ~i, ve os ta vam.
(Iz le gu va Be ne dik.)
Kla u dio
Gos po da ru, se ga po mo{ od vas mi tre ba.
Don Ped ro
Qu bov ta mo ja od tvo ja ta }e u~i; ka ì & ka ko
i }e vi di{ kol ku sprem na e da ja sfa ti
i naj te{ ka ta za da ~a {to dob ro }e ti sto ri.
Kla u dio
Da li Le o na to ima sin, gos po da ru?
Don Ped ro
Ne, ja ima sa mo He ra, taa edins tve no
}e go nas le di; da li ja sa ka{, Kla u dio?
Kla u dio
Gos po da ru,
u{ te ko ga poj dov te na za vr {e ni ov po hod,
ja pog led nav nej ze so voj ni~ ko oko,
mi se do pad na, no imav pog ru ba za da ~a
to ga{,
pa do pa |a we to ne stig na da soz ree vo qu bov:
No se ga {tom se vra tiv i {tom voj ni~ ki te
mis li
se pov le koa mol kum, na niv no mes to
vo su ri ja na vi ra at ne` ni, mil ni stras ti
{to mi ve lat kol ku uba va e mla da ta He ra
i kol ku sum ja sa kal pred da za mi nam vo
bo jov.
Don Ped ro
Ve }e se od ne su va{ ko za qu ben ~o vek,
i slu {a ~ot go za mo ru va{ so mo re zbo roj:
Ako ja sa ka{ uba va ta He ra, sa kaj ja!
]e zbo ru vam so nea i so nej zi ni ot tat ko
i ti }e ja ima{. Pa ne li ba{ po ra di ova
tol ku kras na pri kaz na mi raz vr za?
Kla u dio
Kol ku ne` no qu bov ta ja is ce lu va te,
poz na vaj }i & ja ra na ta po sa mi ot iz gled!
No za da ne se ~i ni de ka pre br zo ja do biv,
so me lem od zbo ro vi pro bav da ja le ~am.
Don Ped ro
Zo{ to mos tot da e po {i rok od te kot?
Naj do bar dar e ona {to e treb no.
Sa mo so od vet no to slu ì; jas no e, za qu ben
si;
a jas so od vet ni ot lek }e ti go snab dam.
Znam de ka ve ~er va }e ima goz ba;
pod ma ska }e ja pre ze mam ulo ga ta tvo ja,
i }e & re ~am na He ra de ka jas sum Kla u dio;
}e go ras pet lam vo nea mo e to sr ce,
i slu hot }e & go za ro bam so na pad
ès tok na qu bov na ta sto ri ja mo ja:
Po toa, na tat ko & s# }e mu ka àm;
a zak lu ~o kot e de ka taa }e bi de tvo ja:
Od zbo ro vi ved na{ da prej de me na de lo.
(Iz le gu va at.)
318
Vilijam [EKSPIR
Sce na 2
So ba vo ku }a ta na Le o na to.
(Vle gu va at Le o na to i An to nio.)
Le o na to
[to e bra te? Ka de e vnuk mi, va {i ot sin?
Da li se pog ri ì za mu zi ka ta?
An to nio
Za fa ten e so toa do gu {a. Ama bra te, dru go
sa kam da vi ka àm, no vos ti mno gu ~ud ni za
koi ne ste ni so nu va le de ka se mo` ni.
Le o na to
Da li se dob ri?
An to nio
Za vi si od pe ~a tot {to }e im go sta vi is ho-
dot. Ob viv ka ta im e dob ra; uba vo iz gle da
od nad vor. Od raz go vo rot po me |u prin cot i
gro fot Kla u dio koi {e ta le niz naj gus ti ot
del od mo jot ovo{ tar nik, eden moj ~o vek
vol ku ~ul: prin cot mu ot kril na Kla u dio
de ka bil za qu ben vo vnu ka mi, va {a ta }er ka
i de ka imal na me ra toa ve ~er va, na ig ran-
ka ta, da & go ka è; pa ako ovaa pri fa te la,
mis lel ved na{ da ja is ko ris ti mo` nos ta i
da do go vo ri so vas.
Le o na to
Da ne ne bil so si te ovoj va{ ~o vek ko ga ova
vi go ka àl?
An to nio
Ni slu ~aj no. Bis ter e i raz u men. ]e vi go
pra tam pa sa mi ras pra {aj te go.
Le o na to
Ne, ne, se ga za se ga }e sme ta me de ka ra bo-
ta va e son, du ri ne se po ka è ka ko ja ve - no,
vo se koj slu ~aj, }e ja iz ves tam }er ka mi za da
ne ja fa ti na spi e we ako is pad ne de ka ova
e na vis ti na to~ no. Ode te vie i ka è te & s#.
(Po mi nu va at ne kol ku mi na pre ku sce na ta.)
Rod ni ni moi, zna e te {to tre ba da se sto ri
vo va kov ~as. - O, pri ja te lu, ve mo lam; doj-
de te so me ne, }e mi tre ba va {a ta ve{ ti na. -
Vnu~ ko moj do bar, bi de te na vi si na; da si gi
is pol ni me ob vrs ki te vo uz bu na va.
(Iz le gu va at.)
Sce na 3
Dru ga so ba vo ku }a ta na Le o na to.
(Vle gu va at Don Hu an i Kon rad.)
Kon rad
Gos po da ru! Zo{ to ste ne ras po lo è ni od
me ra ta nad vor?
Don Hu an
Za toa {to ne ma me ra okol nos ta od ko ja ova
se is pi li; ot tu ka i ne ras po lo è ni e to mi e
bez me ra.
Kon rad
Pos lu {aj te go raz u mot.
Don Hu an
A ako go pos lu {am, {to bla go det }e mi
doj de?
Kon rad
Mo è bi ne ma da ve iz le ku va ved na{, ama
ba rem }e ve na u ~i na tr pe li vo pod ne su va we.
Don Hu an
Se ~u dam {to ti, ro den, ka ko {to ve li{, vo
zna kot na Sa turn, sa ka{ so mo ra len lek da
ja le ~i{ bez na de` na ta bol ka. Ne mo àm da
kri jam {to sum: Mo ram da bi dam ne ras po lo-
èn ko ga za toa imam pri ~i na, a ne da se sme-
jam na se ~ii {e gi; da ja dam ko ga sum gla den,
a ne da ~e kam do de ka ne ko mu mu tek ne; da
spi jam ko ga sum pos pan, a ne da se gri àm za
ne ~i ja ra bo ta; da se sme jam ko ga sum ve sel, a
ne da ~e kam ko ga ne ko mu }e mu bi de }ef.
Kon rad
Ta ka e, no ne pra ve te go toa ot vo re no tu ku
so raz um na voz dr à nost. Du ri ne o dam na se
smi riv te so brat vi i se ga ste pov tor no vo
ne go va ta mi lost; ne voz mo` no e da fa ti te
vis tin ski ko ren ako sa mi te ne soz da de te
po vol na kli ma; sa mo vo pra vo to go di{ no
vre me }e ima te dob ra èt va.
Don Hu an
Po ar no da sum {ip vo tr we odo{ to tren-
da fil vo ne go va ta mi lost; na krv ta mo ja
po ve }e & li ~i da bi dam nam ra zen od si te
ot kol ku da go tok mam od ne su va we to za
da mo àm da is ~em nam tro{ ka qu bov od
ne ko go; vo ova, ia ko ne mo è da se ka è de ka
sum ne ka kov las kav na muz li ja, se pak ni koj ne
mo è da po rek ne de ka sum ot vo ren pod lec.
Me ne mi ve ru va at sa mo ko ga imam uz da na
us ta ili ja rem na gu {a: za toa re {iv da ne
pe jam vo sops tve ni ot ka fez. Ako me pu{ tat
od sin xir, }e ka sam. Da imam do vol no slo-
bo da, }e si go te ram }e fot bez mi los no; vo
me |uv re me pu{ ti me da si bi dam ona {to sum
i ne obi du vaj se da me sme ni{.
Kon rad
Za rem ne mo è te da ima te ne kak va pol za od
va {e to ne za do vol stvo?
Don Hu an
Se ta pol za vo ì vo tot ja imam sa mo od ne go,
za{ to sa mo ne go i go upot re bu vam. No koj
do a |a? [to ima no vo, Bo ra ~io?
(Vle gu va Bo ra ~io.)
Bo ra ~io
Do a |am od ed na go le ma goz ba; prin cot,
va {i ot brat, kral ski go gos tat kaj Le o na to;
a mo àm da vi go vo ram i za eden sko re {en
brak.
Don Hu an
Mo è li da pos lu ì za ur nek vrz koj }e se
iz gra di ne kak va nes re }a? Ko ja e taa bu da la
{to sa ka da se vr ze so ne mi rot?
320
Vilijam [EKSPIR
Bo ra ~io
Des na ta ra ka na brat vi.
Don Hu an
Koj? Dob les ni ot Kla u dio?
Bo ra ~io
Tok mu toj.
Don Hu an
Prek ra sen gos po din! A na ko ja, ì ti s#,
fr lil oko?
Bo ra ~io
Na He ra, }er ka ta i edins tve na ta nas led-
ni~ ka na Le o na to.
Don Hu an
Vi di go ti, }e ra ta! Ka ko go doz na ova?
Bo ra ~io
Do de ka naj men ka ko ka di tel, ka dev ed na
mno gu za gu{ li va oda ja, na i doa, ra ka pod
ra ka, prin cot i Kla u dio vne se ni vo eden
mno gu se ri o zen mu a bet. Se mu{ nav zad ed na
dra pe ri ja i ~uv ko ga se do go vo ri ja prin cot
da ja iz mo li He ra za se be i ot ka ko }e ja
do bie, da mu ja da de na gro fot Kla u dio.
Don Hu an
Odi me ved na{ ta mu! Ov de mo è da ima
hra na za mo e to ne za do vol stvo; toj mlad
pi li {ta rec ja sob ra se ta sla va od mo jot
po raz. Ako, na ne koj na ~in, mu na{ te tam,
to ga{ se ka ko }e si ~es ti tam. Vie ste mi
ver ni i }e mi po mog ne te, ne?
Kon rad
Do de ka sme ì vi, gos po da ru.
Don Hu an
To ga{ da odi me ved na{ na goz ba ta; niv no to
ras po lo è nie se zgo le mu va so mo ja ta ta ga.
Ka mo got va ~ot da mis li ka ko me ne! - ]e
odi me li da vi di me {to mo è da se sto ri?
Bo ra ~io
Vi sto i me na ras po la ga we, gos po da ru.
(Iz le gu va at.)
Le o na to
Za rem ne be {e ov de na ve ~e ra gro fot Hu an?
An to nio
Ne go vi dov.
Be at ri ~e
Toj gos po din na vis ti na iz gle da ki se lo!
Se ko ga{ ko ga }e go vi dam, cel ~as po toa mi
idi ufu net.
He ra
Mno gu ta` na du {a.
Be at ri ~e
So vr {en ~o vek bi bil onoj {to bi sto el
nas re de me |u ne go i Be ne dik: pr vi ov e ka ko
trup i ne zbo ru va ni{ to, a vto ri ov e ka ko
raz ga le no sin ~e i sa mo me le bez pre kin.
Le o na to
Zna ~i po lo vi na od ja zi kot na gos po di not
Be ne dik vo us ta ta na gro fot Hu an i po lo-
vi na od ta ga ta na gro fot Hu an na li ce to od
gos po di not Be ne dik.
Be at ri ~e
So dob ri no ze i so sil ni sta pa la, stri ko, i
so do vol no pa ri v }e se, tak vi ot ma` bi ja
os vo il se ko ja è na na sve tot, - ako us pee da
ja pri do bie, se raz bi ra.
Le o na to
Tvr dam, vnu ko, de ka so tol ku pis ja zik
te{ ko }e si naj de{ ma`.
An to nio
Na vis ti na e pre za jad li va.
Be at ri ~e
Pre za jad li va e po ve }e od sa mo za jad li va.
Ta ka }e go ut nam bo` ji ot dar: za{ to se ve li,
Kra va ta {to bo de {u ti ro go vi ima; no
kra va ta {to prem no gu bo de, ne ma ni kak vi.
Le o na to
Zna ~i ako prem no gu bo de{, }e ne ma{
ni kak vi ro go vi?
Be at ri ~e
]e ne mam ako ne mam ma`; za va kov bla gos-
lov na ko le na go mo lam Ne go se koe ut ro i
se ko ja ve ~er! Bo è! Ne bi mo è la da pod ne-
sam ma` so bra da na li ce: po ar no da si leg-
nam na bod li ka vo pra se!
Le o na to
Mo è }e leg ne{ so ma` {to ne ma bra da!
Be at ri ~e
[to }e pra vam so ta kov? Da mu gi nat nam
mo i te ali{ ta i da go sto ram {ef na so bar-
ki te? Ma òt so bra da e po ve }e od mom ~e, a
în VTO RI
Sce na 1
Sa lon vo ku }a ta na Le o na to.
(Vle gu va at Le o na to, An to nio, He ra, Be at ri ~e i dru gi.)
322
Vilijam [EKSPIR
ma òt bez bra da e po mal ku od ma`: onoj {to
e po ve }e od mom ~e ne e za me ne; a onoj {to e
po mal ku od ma`, jas ne sum za ne go; za toa, }
e ze mam gro{ od me~ ka ri te ka ko ka par i }e
im gi vo dam maj mu ni te v pe kol!
Le o na to
Zna ~i re {iv te da odi te v pe kol?
Be at ri ~e
Ne; sa mo do ne go vi te por ti; to ga{ }e mi
iz le ze |a vo lot na sre{ ta, ko ne koj star
ro go no sec, so ro go vi na gla va i }e mi re ~e;
Odi v raj, Be at ri ~e; odi v raj, ova ne e
mes to za de voj ki; jas }e mu gi pre da dam maj-
mu ni te i trk, pra vo kaj sve ti Pe tar vo ra jot;
toj }e mi po ka è ka de se dat ne è ne ti te i
ne ma è ni te i po toa dol go i sre} no }e si
ì ve e me od ut ro do mrak.
An to nio
A vie, vnu ko, (na He ra) se na de vam, vo s# }e
go slu {a te tat ko vi.
Be at ri ~e
Ba{ ta ka; dol `nost na bra tu ~et ka mi e sa mo
da se pok lo ni i da re ~e, Ka ko {to }e za po-
ve da te, tat ko. - No i pok raj se to ova, bra-
tu ~et ko, gle daj te se pak mom ~e to da e uba vo
ina ku pok lo ne te se u{ te ed na{ i re ~e te,
Tat ko, ka ko {to mi za po ve da sr ce to.
Le o na to
Se na de vam, vnu ko, eden den }e ve vi dam
snab de na so ma`.
Be at ri ~e
Si gur no ne do de not do de ka Bog ne po~ ne
da pra vi ma ì od ne ko ja dru ga gra |a a ne od
zem ja. Za rem ne bi bi lo ta` no za è na ta so
nea da gos po da ri ed no obi~ no kup ~e pra-
{i na? Da pod ne su va smet ka za svo jot ì vot
pred ed na grut ka ne pos to ja na kal? Ne,
stri ko, ne sa kam ni e den. Si no vi te na Ada ma
se moi bra }a; i na vis ti na, za me ne e grev, da
se ma àm za naj blis ki ot rod ni na.
Le o na to
]er ko, za pam te te {to vi re kov; ako prin cot
za ona vi go vo ri, zna e te ka ko da mu od go vo-
ri te.
Be at ri ~e
Ako ne ve po ba ra vo vis tin ski ot ~as, vi na ta
}e pad ne na mu zi ka ta; ako prin cot prem no gu
na va li, ka è te mu de ka za s# tre ba takt, pa
ta ka is tan cu vaj te mu go od go vo rot. Za{ to,
slu{ ne te me, He ra, dod vo ru va we to, ven ~a va-
we to i ka e we to se ka ko za bav na, se ri oz na i
{und mu zi ka: pr vo to dod vo ru va we e og ne no i
nag lo ko stra stven pop-rok, pol no e za nes i
hi ro vi; ven ~a va we to smi re no i smer no ka ko
avs tri ski me nu et, pol no sta rov rem ski spo-
koj i pa ti na; po toa do a |a ka e we to i so svo-
i te stak le ni no ze za pa |a vo te òk {und, s#
po br zo i po br zo du ri ne po to ne v grob.
Le o na to
Vnu ko, pre os tro gle da te na ra bo ti te.
Be at ri ~e
Imam oko so ko lo vo, stri ko; gle dam crk va na
ki lo met ri.
Le o na to
Vle gu va at goz ba xi i te, bra te; da nap ra vi me
mes to.
(Vle gu va at Don Ped ro, Kla u dio, Be ne dik,
Bal ta zar; Don Hu an, Bo ra ~io, Mar ga ret,
Ur su la i dru gi pod ma ski.)
Don Ped ro
Gos po |i ce, }e sa ka te mal ku da se za ba vu va te
so eden va{ obo à va tel?
He ra
Ako odi te po po le ka i ako gle da te qu bez no i
ako ne ka è te ni{ to, so ra dost }e poj dam a
so po ra dost }e si sjoj dam.
Don Ped ro
So me ne vo va {e dru{ tvo?
He ra
Pa i so vas ako mi e po vol ja.
Don Ped ro
A ko ga }e vi bi de po vol ja?
He ra
Ko ga }e mi se ben di sa va {e to li ce; ne daj
bo è la u ta ta da bi de ko nej zi na ta fut ro la!
Don Ped ro
Mas ka ta mi e ko pok ri vot na Fi le mon; vo
ku }a ta e Ju pi ter.
He ra
Zo{ to to ga{ mas ka ta ne vi e od sla ma?
Don Ped ro
Go vo re te po tiv ko, ako zbo ru va te za qu bov.
(Odat na stra na.)
Bal ta zar
Bi sa kal da vi se do pad nam.
Mar ga ret
A jas ne, za va {e dob ro; oti imam mno gu
lo {i oso bi ni.
Bal ta zar
Na pri mer?
Mar ga ret
Na pri mer glas no se mo lam.
Bal ta zar
To ga{ u{ te po ve }e ve sa kam; tie {to }e ve
~u jat }e mo àt da re ~at amin.
Mar ga ret
Gos po de, spoj me so do bar ig ra~!
Bal ta zar
Amin!
Mar ga ret
I trg ni mi go od pred o~i ko ga ig ra ta }e
za vr {i! - Od go vo ri, po pe!
Bal ta zar
Od go va ram so molk; po pot si go do bi.
Ur su la
Dob ro ve poz na vam; vie ste gos po din An to-
nio.
An to nio
So eden zbor, ne sum.
Ur su la
Sa mo vie va ka ja ni {a te gla va ta.
An to nio
Pra vo da vi ka àm, sa mo go imi ti ram.
Ur su la
Ni ko ga{ ne bi go imi ti ra le tol ku od vrat no
to~ no da ne ste sa mi ot toj. Eve ja ne go va ta
su va ra ka, sa mo ne go va i ni ~i ja dru ga; vie
ste toj, vie ste toj.
324
Vilijam [EKSPIR
An to nio
So eden zbor, ne sum.
Ur su la
Ne moj te, vi se mo lam! Mis li te de ka ne
ve pre poz na vam po va {a ta bles ka va du ho vi-
tost? Mo è li da se skrie dob les ta? Pres-
ta ne te, vi se mo lam; vie ste toj; ma ni ri te
si se ma ni ri i ne se me nu va at! Dos ta, vi se
mo lam!
Be at ri ~e
Ne ma da mi ka è te koj vi go re ~e toa?
Be ne dik
Pros te te mi, no ne ma.
Be at ri ~e
I ne ma da mi ka è te koj ste vie?
Be ne dik
Ne se ga.
Be at ri ~e
De ka sum opa ka! - I de ka se ta du ho vi tost sum
ja cr pe la od ed na edins tve na kni{ ka? - Ova
mo ra da go re kol gos po di not Be ne dik.
Be ne dik
Koj e toj?
Be at ri ~e
Si gur na sum de ka dob ro go poz na va te.
Be ne dik
Ne go poz na vam, ve ru vaj te mi.
Be at ri ~e
Ni ko ga{ ne ve nas me al?
Be ne dik
Ve mo lam, koj e toj?
Be at ri ~e
Zad ro gaz na prin cot. Mno gu zdo de ven {ut;
edins tve no e ta len ti ran da iz mis lu va
ne voz mo` ni kle ve ti: sa mo ras i pi ku }i te mu
se vos hi tu va at; no vos hi tot ne pro iz le gu va
od ne go va ta du ho vi tost tu ku od ne go va ta
pa kost; za{ to toj i gi za ba vu va i gi lu ti
lu |e to, pa tie pr vin se sme at pa go te pa at.
Si gur na sum de ka e tu ka ne ka de. Ba{ bi
sa ka la da me ~ep ne.
Be ne dik
Ako slu ~aj no go za poz nam }e mu ka àm {to
re kov te za ne go.
Be at ri ~e
Sa mo nap red, po ve le te. Znam de ka ved na{
}e me ~ep ne so ne kak va zlob na spo red ba;
ko ja, ako os ta ne ne za be le à na, ili ako ni koj
ne se nas mee, ved na{ }e go fr li vo ta ga
i po ti{ te nost; {to }e zna ~i za{ te da od
ba rem eden ko pan za{ to {ut ra kot ne ma
ni{ to da kas ne taa ve ~er. (Se slu {a mu zi ka
od vnet re.) Tre ba da gi sle di me pr ven ci te.
Be ne dik
Vo s# {to e dob ro.
Be at ri ~e
Ta ka e, za{ to ako n# po ve dat vo lo {o, gi
na pu{ tam na pr vi ot svi ok.
(Ig ra. Iz le gu va at si te os ven Don Hu an,
Bo ra ~io i Kla u dio.)
Don Hu an
Na vis ti na, brat mi e za qu ben vo He ra i go
vik na tat ko & na stra na ova da mu go ka è.
Gos poj ci te odat po nea a os ta na sa mo ed no
mas ki ra no li ce.
Bo ra ~io
A toa e Kla u dio. Go poz na vam po na ~i not na
koj stoi.
Don Hu an
Ne ste vie gos po di not Be ne dik?
Kla u dio
Dob ro me poz na va te; toj sum.
Don Hu an
Gos po di ne, brat mi mno gu ve ima pri sr ce;
toj e vqu ben vo He ra; ve mo lam ube de te go da
se trg ne od nea; taa ne mu do li ku va spo red
po tek lo to; vie tu ka mo è da odig ra te ulo ga
na ~e sen ~o vek.
Kla u dio
Od ka de zna e te de ka ja sa ka?
Don Hu an
ûv ka ko se kol ne de ka ja sa ka.
Bo ra ~io
Is to i jas; i u{ te se za kol na de ka }e ja
oè ni ve ~er va.
Don Hu an
A se ga da odi me i mal ku da kas ne me.
(Iz le gu va at Don Hu an i Bo ra ~io.)
Kla u dio
Va ka od go va rav vo ime to na Be ne dik
no zlo ves ti ve gi ~uv so u{i te na Kla u dio.
Si gur no e ta ka;- prin cot pro si za se be.
Pri ja tels tvo to e ver no vo s# dru go
os ven vo ~uvs tvo to {to se vi ka qu bov;
za toa, se koe sr ce, za qu bov ta, sa mo zbo ri
i se koe oko sa mo za se be pre go va ra,
bez pos red nik; za{ to ve{ ter ka e uba vi na ta
i so ~in ki ver nos ta vo krv ja to pi.
Ovaa vis ti na se koj dnev no se pot vr du va
a sa mo jas ne ve ru vav: za toa zbo gum, He ro!
(Se vra }a Be ne dik.)
Be ne dik
Gro fe Kla u dio?
Kla u dio
Da, toj sum.
Be ne dik
Aj de, }e poj de te so me ne?
Kla u dio
Ka de?
Be ne dik
Pa, do pr va ta vr ba; za va {a ra bo ta sta nu va
zbor, gro fe. Ka ko }e go no si te ve ne cot?
Oko lu vra tot, ko lih var ski sin xir? Ili
pod mi{ ka ko po ru~ ni~ ki ~in? Ne ka ko }e
mo ra da go no si te za{ to prin cot ve }e ja ima
va {a ta He ra.
Kla u dio
Mu po sa ku vam ra dost so nea.
Be ne dik
Se ga zbo ru va te ko xam baz na pa zar. Ta ka se
pro da va at go ve da. No da li po mis liv te de ka
prin cot vi pra vi us lu ga?
326
Vilijam [EKSPIR
Kla u dio
Ve mo lam, os ta ve te me.
Be ne dik
Opaa! Se ga ud riv te ba{ ko onoj sle pi ot;
de te to vi go uk ra de me so to, a vie pra vo vo
stol bot!
Kla u dio
Ako ne }e te, to ga{ jas ve os ta vam vas.
(Iz le gu va.)
Be ne dik
Kut ro to pi le po pa re no! Se ga }e se mu{ ne v
gr mu{ ka. - No gos po |i ca ta Be at ri ~e da me
znae a da ne me poz nae! [ut na kne zot! - Do
ka de do tur kav! Mo è ta ka me vi ka at za{ to
sum ve sel! Da, no va ka sam se be si si ~i nam
nep rav da; ne me bie va kov glas: tu ku sa mo
lo {i ot, opak uj na Be at ri ~e se za me nu va
se be si so sve tot, pa mi {i ri mu a be ti. Ama
}e se od maz dam va ka ili ona ka.
(Pov tor no vle gu va Don Ped ro.)
Don Ped ro
Gos po di ne, ka de e gro fot? Da li go vi dov te?
Be ne dik
@i mi krs tot, gos po da ru, ja odig rav ulo ga ta
na gos po |a ta Rek la-ka à la. Go naj dov ov de
skis nat ko da mu po to na le si te ge mii; mu
re kov, i mis lam vis ti na ta mu ja ka àv, de ka
va {a ta mi lost gi pri do bi sim pa ti i te na
mla da ta da ma; i mu se po nu div da odi me do
pr va ta vr ba za da mu nap ra vam ve nec za toa
{to e na pu{ ten ili da go vr zam za kol
bi dej }i zas lu ù va da go kam {i ku va at.
Don Ped ro
Da go kam {i ku va at? [to nap ra vil?
Be ne dik
Naj na i ven pres tap na ed no u~e ni ~e koe,
pres re} no {to na{ lo pti~ jo gnez do, otr-
~a lo da mu go po ka è na svo e to dru gar ~e a
ova mu go uk ra lo.
Don Ped ro
Za rem do ver ba ta za te be e pres tap? Pres ta-
pot e kaj onoj {to uk ral.
Be ne dik
Pa se pak, kam {i kot ne bi bil na od met, a i
ve ne cot; za{ to ve ne cot bi mo èl da go no si
i sam a kam {i kot bi mo èl da vi go da de
vam za{ to, ka ko {to mi se gle da, vie mu go
uk ra dov te gnez do to.
Don Ped ro
Sa kav sa mo pi le to da go na u ~am da pee a
po toa da mu go vra tam na sops tve ni kot.
Be ne dik
Ako i pi le to pee ka ko {to vie zbo ru va te,
to ga{, ì mi krs tot, ~es no zbo ru va te.
Don Ped ro
Gos po |i ca ta Be at ri ~e se à li na vas; gos po-
di not {to ig ral so nea & ka àl de ka mno gu
ja na pa |a te.
Be ne dik
O, taa me ne tol ku me ocr ni {to toa du ri ni
kla da ne bi go iz dr à la; du ri i dab so eden
edin stven ze len list bi & vra til; du ri i
mas ka ta {to ja no sev mi oì vea i na va li da
se ka ra so nea; taa mi re ~e, - bez da po mis li
de ka spro ti nej ze sum jas, - de ka sum bil {ut
na kne zot; de ka sum bil pog lup i od vol; i
ta ka mi fr la {e v li ce ku pi{ ta ga dos ti
i pod mol nos ti so tak va ume{ nost {to jas
sa mo sto ev ko ~o vek kraj me ti te vo ko go
na ni {a ni la i pu ka ce la ed na voj ska. Zbo ro-
vi te & se tr we i {tom ot vo ri us ta - boc ka.
Zdi vot da & e stra {en ko {to & se iz ra zi te,
s# ì vo i di vo oko lu nej ze }e crk ne i sve tot
}e opus ti s# do yvez da ta Se ver ni ca! Ne bi
se oè nil so nea pa ma kar vo ~e i zot da go
no si si ot mi raz {to Adam go do bi pred da
zgre {i. Taa du ri i Her ku la bi go na te ra la
da vr ti ra èn, da, da, du ri i kr lu kot da si
go skr {i i da go fr li v ogan. Vi se mo lam,
ne zbo ru vaj te mi za nea; }e vi di te de ka e
pe kol na ta Ata vo uba vi ali{ ta. Na Gos po da
se mo lam da se naj de ne koj ve{ ter pa da &
za bai i da ja vra ti. Za{ to, vi tvr dam, do de ka
e ov de, ~o vek mo è da si ì vee v pe kol spo-
koj no i mir no ko vo sve ti li{ te. I lu |e to
na mer no }e gre {at sa mo za da odat ta mu;
na vis ti na si te kav gi, uà si i zbr ki idat po
nea.
Don Ped ro
Eve ja, do a |a.
(Se vra }a at Kla u dio i Be at ri ~e, Le o na to
i He ra.)
Be ne dik
Ne mo è te da me pra ti te na iz vr {u va we na
ne kak va za da ~a na kra jot na sve tot? Pod got-
ven sum da trg nam po ko ja bi lo ra bo ta {to
}e vi tek ne: mo àm da vi do ne sam ~ep kal ka
od naj da le~ ni ot }o{ na Azi ja; da vi gi do ne-
sam di men zi i te na sta pa lo to na sve ti Jo van;
da vi do ne sam vlak no od bra da ta na Go le-
mi ot Kan; da od ne sam po ra ka do Pig mej ci te,
- s# bi pra vel sa mo da ne pro go vo ram ni
tri zbo ra so ovaa har pi ja. Ne ma te ama ba{
ni{ to za me ne?
Don Ped ro
Ne mam ba{ ni{ to os ven èl ba ta da os ta-
ne te so me ne.
Be ne dik
O Bo è, gos po da ru, ova e ja de we od koe mi se
ga di; ne mo àm da ja pod ne sam gos po |i ca ta
Ala pa ~a!
(Iz le gu va.)
Don Ped ro
Ete, gos po |i ce, ete; go za gu biv te sr ce to na
gos po di not Be ne dik.
Be at ri ~e
Vsu{ nost, gos po da ru, mi go ima {e po zaj-
me no za mal ku; a jas na toa mu pla }av lih va,
- dve sr ca za ne go vo to ed no; a ed na{ na vis-
ti na od me ne go do bi so la` ni koc ki, pa
za toa, gos po da ru, mo è te da ka è te de ka sum
go za gu bi la.
Don Ped ro
Mo re go leg nav te, gos po |i ce, go kut nav te na
ple }i.
Be at ri ~e
Po ar no va ka, gos po da ru, odo{ to toj da me
leg ne {e pa da sta nev maj ka na tik va ri! Go
do ve dov gro fot Kla u dio po ko go me pra-
tiv te.
Don Ped ro
[to e so vas, gro fe, {to ste mi ta èn?
Kla u dio
Ne sum ta èn, gos po da ru.
Don Ped ro
Da ne ste to ga{ bo len?
Kla u dio
Ne sum ni toa, gos po da ru.
Be at ri ~e
Gro fot ne e ni tu ta èn, ni tu bo len, ni tu
ve sel, ni tu aren; tu ku sa mo u~ tiv: u~ tiv
grof ko ki se la pi per ka i qu bo mor na zol va!
328
Vilijam [EKSPIR
Don Ped ro
Mis lam, gos po |i ce, de ka ste blis ku do vis-
ti na ta ia ko, vi tvr dam de ka, ako e ta ka,
to ga{ pret pos tav ka ta mu e gre{ na. Za{ to
Kla u dio, ja ba rav vo tvoe ime i uba va ta
He ra e do bi e na. Mu go ka àv ova na tat ko &
i toj ne ma ni{ to pro tiv. Ka ì go de not na
ven ~av ka ta i Bog ne ka ti da de sre }a!
Le o na to
Gro fe, pri me te ja od me ne }er ka mi a so
nej ze i mo jot imot. Ne go va ta mi lost bra kov
go sre di, a bo` ja ta ne ka go bla gos lo vi!
Be at ri ~e
Zbo ru vaj te, gro fe; na vas e re dot.
Kla u dio
Mol kot e naj so vr {e ni ot glas nik na
ra dos ta; bi mi bi la ma la sre }a ta ko ga bi
mo èl da ka àm kol ka va mi e. - Gos po |i ce,
ko {to ste vie moi, ta ka jas sum va{: ce li ot
vi se da vam i nes trp li vo ~e kam za raz me na.
Be at ri ~e
Zbo ru vaj, bra tu ~et ke, ili ako ne mo è{,
zat ni mu ja us ta ta so bak ne` pa ne ka
za mol ~i i toj.
Don Ped ro
Na vis ti na, gos po |i ce, ima te ve se lo sr ce.
Be at ri ~e
Ta ka e, gos po da ru; spo laj mu; kut ri~ ko to
bu da li{ te, se ko ga{ e ta mu kaj {to du va vet-
rot na gri ì te. - Bra tu ~et ka mi na uvo mu
ka ù va de ka & e v sr ce.
Kla u dio
Ba{ ta ka i pra vi, rod ni no.
Be at ri ~e
Gos po de bo è, si te se zdru ù va at! Cel svet
ta ka pra vi os ven jas za va li ja ta! Ko da sum
kras ta va, tre ba da si se dam v }o{ i da vi kam
Naj de te mi ma`! Naj de te mi ma`!
Don Ped ro
Gos po |i ce Be at ri ~e, jas }e vi naj dam ma`.
Be at ri ~e
Ba{ bi sa kal eden stvo ren od tat ko vi.
Ne ma te, gos po da ru, brat {to e ka ko vas?
Tat ko vi soz dal od li~ ni mla do èn ci, sa mo e
te{ ko za de voj ka da stig ne do niv.
Don Ped ro
Me sa ka te me ne, gos po |i ce?
Be at ri ~e
Ne, gos po da ru; os ven ako ne mi se doz vo li
da imam u{ te eden za del ni ci te; vie ste ko
praz nik, a praz ni ci te se mno gu ret ki! No,
vi se mo lam, pros te te mi; jas sum ro de na da
go vo ram sa mo ve se lo a ne ne{ to se ri oz no.
Don Ped ro
Va {i ot molk me nav re du va, a ve se los ta naj-
mno gu vi li ~i; za{ to, si gur no e, ro de ni ste
vo ve sel ~as.
Be at ri ~e
Ne, gos po da ru, maj ka mi pi{ te {e od bol ka;
no to ga{ ed na yvez da za ig ra i pod taa yvez da
se ro div. Rod ni ni, Bog ne ka vi da de ra dost!
Le o na to
Vnu ko, }e se pog ri ì te za ona {to ve za mo-
liv?
Be at ri ~e
Ve mo lam pros te te mi, stri ko. - So va {a
doz vo la, gos po da ru.
(Iz le gu va Be at ri ~e.)
Don Ped ro
Mno gu pri jat na i du ho vi ta gos po |i ca.
Le o na to
Mno gu mal ku ta ga ima vo nea, gos po da ru;
ni ko ga{ ne e ta` na os ven ko ga spie; no du ri
i to ga{, mi ka ù va la }er ka mi, ia ko znae
da so nu va ne{ to nep ri jat no, se bu di i umi ra
od smea.
Don Ped ro
Ne pod ne su va da & se go vo ri za ma`.
Le o na to
Ni slu ~aj no; si te dod vo ru va ~i gi ze ma na
udu du.
Don Ped ro
Bi bi la od li~ na è na za Be ne dik.
Le o na to
Ne daj bo è, gos po da ru! Ed na ne de la da se vo
brak, }e si go spu{ ta at do lu di lo!
Don Ped ro
Gro fe Kla u dio, ko ga mis li te da zas ta ne te
pred ol tar?
Kla u dio
Ut re, gos po da ru. Vre me to odi na pa te ri ci
do de ka qu bov ta ~e ka da mi ne niz obi ~a i te.
Le o na to
Ne pred po ne del nik, ze te, {to zna ~i u{ te
se dum de na; du ri i ova e pre mal ku vre me da
go sto ram s# ona {to sum na u mil.
Don Ped ro
Dob ro, dob ro, se gle da de ka ne vi e po }ef
tol ka vo to od lo ù va we; no vi tvr dam, Kla-
u dio, ne ma da se {la e me tu ku-ta ka. Imam
na me ra, vo me |uv re me, da os tva ram Her ku-
lov ski pod vig, od nos no da gi na ma mam gos po-
di not Be ne dik i gos po |i ca ta Be at ri ~e da se
za qu bat eden vo drug so strast sil na ka ko
pla ni na. Ba{ bi sa kal da gi spo jam; a bez
som ne nie mo àm ako vie troj ca mi po mog-
ne te i go pra vi te ona {to }e vi re ~am.
Le o na to
Gos po da ru, vi sto jam na us lu ga, ma kar po
ce na de set no }i da ne sklo pam oko.
Kla u dio
I jas, gos po da ru.
Don Ped ro
A i vie, ne li, uba va He ro?
He ra
Se sog la su vam da pra vam s# {to e pris toj no,
gos po da ru, za da & po mog nam na bra tu ~et ka
mi da doj de do do bar sop rug.
Don Ped ro
A Be ne dik ne e naj bez na de` ni ot ma` {to
go znam; ima za {to da go po fa lam: od bla-
go rod no ko le no e, so do ka à na hrab rost i
pot vr de na ~es nost. ]e ve na u ~am ka ko da ja
na te ra te va {a ta bra tu ~et ka da se za qu bi
vo Be ne dik. - a jas, so po mo{ na vas dvaj ca,
ta ka }e go sre dam Be ne dik {to i pok raj
se ta svo ja os tro um nost i se ta svo ja pre bir-
li vost, }e se za ca pa vo Be at ri ~e. Ako go
sto ri me ova, Ku pi don }e tre ba da ni no si
vo da; ne go va ta sla va }e sta ne na {a a nie }
e sta ne me edins tve ni te bo go vi na qu bov ta.
330
Vilijam [EKSPIR
Da vle ze me vnat re, pa }e vi ka àm {to sum
za mis lil.
(Iz le gu va at.)
Sce na 2
Dru ga so ba vo ku }a ta na Le o na to.
(Vle gu va at Don Hu an i Bo ra ~io.)
Don Hu an
Ta ka e na vis ti na; gro fot Kla u dio }e se
è ni so }er ka ta na Le o na to.
Bo ra ~io
To~ no, gos po da ru, no jas mo àm da im ja ras-
i pam ra bo ta ta.
Don Hu an
Se ko ja pre~ ka, prep re ka, se ko ja sop ka za
me ne }e bi de le ko vi ta; bo len sum od zer na
ne go; i s# {to vo toj pra vec de lu va, me ne mi
slu ì. Ka ko mo è{ bra kov da go spre ~i{?
Bo ra ~io
Sa mo ne ~es no, gos po da ru; no tol ku ele gan-
tno {to ni{ to ne ~es no ne ma da se vi di na
me ne.
Don Hu an
Ka ì mi na krat ko.
Bo ra ~io
Mis lam de ka u{ te pred go di na vi ka àv,
gos po da ru, kol ku sum & mil na Mar ga ret,
slu gin ka ta na He ra.
Don Hu an
Se se }a vam.
Bo ra ~io
Mo àm da ja na go vo ram vo koe bi lo nez god no
vre me na no} ta da gle da nad vor od oda ja ta na
svo ja ta gos po dar ka.
Don Hu an
I ka de tu ka gle da{ ì vot {to mo è da mu
do ne se smrt na ovoj brak?
Bo ra ~io
Ot ro vot vo se to ova }e tre ba da go pu{ ti te
vie. Poj de te kaj prin cot, brat vi; ne sno be te
se da mu ka è te de ka uàs no zgre {il {to
go è ni slav ni ot Kla u dio - ~ii dob les ti od
me ra ta nad vor }e gi is tak nu va te - so ed na
ras i pa na oros pi ja kak va {to e He ra.
Don Hu an
A ka ko se to toa }e go do ka àm?
Bo ra ~io
So do ka zi {to }e go iz la àt prin cot, Kla u-
dio }e go sta vat na ma ka, He ra }e ja pos ra mo-
tat a Le o na to ubi jat. [to dru go sa ka te?
Don Hu an
]e sto ram s# sa mo da im na pa kos tam.
Bo ra ~io
To ga{ ode te; naj de te zgo den ~as da gi od vo-
i te na sa mo Don Ped ro i Kla u dio; ka è te
im de ka zna e te oti He ra me sa ka me ne; po ka-
è te de ka od ~ist ob yir, a pred s# za toa {to
ja sa ka te ~es ta na brat vi koj {to ovoj brak
go uj di sa i od po ~it kon ne go vi ot pri ja tel
koj {to na ovoj na ~in }e bi de iz ma men od
la` no ne vi na de voj ka, im go ka ù va te ova.
Te{ ko }e vi po ve ru va at bez da se uve rat;
za toa daj te im mo` nost da me vi dat me ne pod
nej zi ni ot pro zo rec ka ko ja vi kam Mar ga ret
He ra a Mar ga ret me ne Bo ra ~io; do ve de te gi
da go vi dat ova to~ no vo no} ta pred ven-
~av ka ta: za{ to, vo me |uv re me, jas }e sre dam
He ra da bi de ot sut na; pa pri vid na ta vis ti na
za ne vers tvo to na He ra }e iz le ze ta ka na
vi de lo {to som ne òt les no }e sta ne iz ves-
nost i si te pod go tov ki za ven ~av ka ta }e se
ot ka àt.
Don Hu an
]e go spro ve dam ova vo de lo, bez og led kol-
ka vo zlo }e pro iz le ze. Bi di ve{t i pref ri-
gan vo ra bo ta ta i }e do bi e{ il ja da du ka ti.
Bo ra ~io
Bi de te pos to jan vo op tu` bi te, a mo ja ta
pref ri ga nost ne ma da me zas ra mi.
Don Hu an
Odam ved na{ da doz na am ko ga im e ven ~av-
ka ta.
(Iz le gu va at.)
332
Vilijam [EKSPIR
Sce na 3
Vo gra di na ta na Le o na to.
(Vle gu va at Be ne dik i ne go vi ot slu ga.)
Be ne dik
Mom ~e, -
Slu ga ta
Gos po di ne.
Be ne dik
Na pro zo re cot od mo ja ta so ba ima ed na
kni ga; do ne si mi ja vo gra di na va.
Slu ga ta
Ama ve }e sum ov de, gos po di ne.
Be ne dik
Znam, ama sa kam da si ta mu pa pak tu ka.
(Iz le gu va slu ga ta.) Mno gu se ~u dam ko ga
eden ~o vek ot ka ko }e vi di kol ka va bu da la
sta nal drug ~o vek za toa {to do u{i se za ca-
pal vo ne ko ja è na i ot ka ko }e se iz nas-
mee na vak vi te plit ki lu dos ti kaj dru gi te,
sta nu va pred met na sops tve ni ot pre zir
so toa {to i sa mi ot }e se vqu bi. A ta kov
~o vek e Kla u dio. Pa me tam ko ga ne sa ka {e
da slu {a ni kak va dru ga mu zi ka os ven zvu-
ci te na ba ra ba not i tru ba ta; a se ga, pla~-
ko to, se raz ne ìl pa sa ka sa mo gi ta ri i
{u pel ~i wa. Pom nam ko ga zna e {e da izo di
i pet na e set ki lo met ri pe{ za da vi di
do bar ok lop; a se ga le ì pet na e set no }i
bu den i vo gla va ta go kroi no vi ot grad nik.
Ne ko ga{ zbo ru va {e pros to i raz um no, ko
~e sen ma` i voj nik; a se ga se pret vo ril vo
ras e an lin gvist; go vo ri ko v gla va da mu se
odr ù va sim po zi um za lin gvis ti ka, sog la-
ski i sa mog la ski mu fr ~at na si te stra ni.
Mo è li do tol ku da se izo pa ~am, a s# u{ te
da gle dam so ovie o~i? Ne znam; no mis lam
de ka ne ma {an si; ne ve lam de ka qu bov ta ne
mo è da me pret vo ri vo pif ti ja, ama ve lam,
s# do de ka ne nap ra vi ~o ve~ ka pif ti ja od
me ne, ne ma da doz vo lam da me pra vi tol-
ka va bu da la. Ed na è na e uba va, me ne mi e
ar no. Dru ga e pa met na, me ne pak mi e ar no.
Tre ta e dob les na, me ne pak mi e ar no. No s#
do de ka ne sret nam è na so si te ovie dob-
les ti vo se be, ed na è na ni ko ga{ ne }e me
ma |ep sa. Bo ga ta mo ra da bi de, toa e si gur no;
pa met na, se raz bi ra, ina ku ne do a |a pred vid;
dob les na, se ka ko ina ku {to }e mi e; uba va,
nor mal no ina ku ne ma ni da ja pog led nam;
bla ga, naj pri rod no ina ku ne ma ni da mi se
prib li ì; bla go rod na, vo se koj slu ~aj ina ku
ne bi ja zel pa du ri da e i an gel; in te res na
vo mu a be tot, od li~ na vo mu zi ka ta a bo ja ta
na ko sa ta ne ka bi de ka ko {to Bog sa ka. Ha!
Idat prin cot i mus je Za ca pan kov je ! ]e se
skri jam vo ras je vo!
(Se zats kri va.)
(Vle gu va at Don Ped ro, Le o na to i Kla u-
dio.)
Don Ped ro
Aj de, }e ja ~u e me pes na ta?
Kla u dio
Se ka ko, gos po da ru. - Kol ku ve ~er ta e tiv ka,
ko na mer no za mol ~a na za po ~est
na mu zi ka ta da & da de!
Don Ped ro
Vi dov te ka de Be ne dik se skri?
Kla u dio
Mno gu dob ro, gos po da ru; {tom pes na ta
svr {i
}e si do bie li se cot ved na{ po muc ka.
(Vle gu va Bal ta zar so la u ta.)
Don Ped ro
Aj de Bal ta zar, pes na ta pov to ri ja.
Bal ta zar
O, gos po da ru do bar, ne ba raj te glas tol ku
lo{, dva pa ti mu zi ka ta da ja gr di.
Don Ped ro
Naj do bar do kaz za od li~ nos ta
e ko ga so vr {ens tvo to sops tve no se ku di; -
Te mo lam, pej, ne os ta vaj dol go da te mo lam.
Bal ta zar
[tom za mol ba go vo ri te, }e pe jam:
oti mno gu dod vo ru va ~i tr~ ka at
po mo ma {to ne ja ce nat; no se pak ja mo lat,
se kol nat de ka ja qu bat.
Don Ped ro
Po~ nu vaj, aj de!
Ili ako u{ te sa ka{ da go vo ri{,
go vo ri na no ti.
Bal ta zar
No ti raj te go ova pred no ti te moi,
ni ed na mo ja no ta za no ti ra we ne e vred na.
Don Ped ro
Toj na vis ti na go vo ri po no ti;
no ti raj no ti, no ti ra we!
(Mu zi ka.)
Be ne dik
Ete, bo ès tve na pes na! Se ga du {a ta mu e von
se be od vos hit! Ne e mal ku ~ud no {to ed ni
ov ~i cre va ima at mo} od te lo to ~o ve~ ko
du {a ta da ja va dat? Se pak za moi pa ri sa kam
da si slu {am sa mo rog!
(Bal ta zar pee:)
1

Bal ta zar
Ne pla ~e te da mi, kre ne te gla vi go re,
ma ì te ne ver ni od se ko ga{ bi le;
bi lo na kop no ili neg de na mo re
ver ni ne bi le ni na ed no pi le;
za toa ne pla ~e te mi li
du ri ko ga i si odat tie de bi li
ne pla ~e te lu to, kle to
ne ot kri vaj te de ka sr ce to vi cvi li
tu ku pej te, ne ka v ra dost ig ra sve tot!
2
Dos ta so ta àl ki, dos ta so pla~ ki
ne bi de te ta` ni i lu ti,
la` gov ci se ma ì te, ne ver ni ra~ ki
od ko ga pos toi pro let i taa cu ti.
Ne pla ~e te za toa...
Don Ped ro
Dob ra pes na, ì mi s#.
Bal ta zar
Ama lo{ e pe ja ~ot, gos po da ru.
Kla u dio
Ne, ne! Dob ro pe e{ ko za vo ih ti za.
Be ne dik
(Od stra na.) Da be {e pes i va ka da za vi va {e
si gur no }e go obe sea: sa mo go mo lam gos po da,
ne go vi ot grd glas da ne is ko bi ne kak va nes-
re }a! Po ar no da ~u ev ka ko mi gra ka ne koj
no }en gav ran, pa ako sa ka {e i ~u ma ne ka
do ne se {e!
Don Ped ro
Da, se ka ko (Na Kla u dio.) Slu {a{ Bal ta-
zar? Te mo lam naj di ni dob ri svi ra ~i za{ to
ut re ve ~er tre ba da svi rat pod pro zo re cot
na gos po |i ca ta He ra.
Bal ta zar
Naj dob ri te, gos po da ru.
334
Vilijam [EKSPIR
Don Ped ro
Sto ri ta ka; zbo gum. (Iz le gu va Bal ta zar so
la u ta ta.) Doj de te, Le o na to. [to be {e ona
{to mi go pod re kov te de ne ska de ka vnu ka vi
Be at ri ~e se za qu bi la vo gos po di not Be ne-
dik?
Kla u dio
Ta ka, ta ka, - ide te, ide te; pti~ ka ta za sed na
(na stra na na Don Ped ro.) Ni ko ga{ ne bi
po mis lil de ka taa gos po |i ca bi za sa ka la
ne koj ma`.
Le o na to
Ni tu pak jas; ama naj ~ud no e {to va ka lu du va
po gos po di not Be ne dik ko go, ba rem po s# ona
{to do se ga go po ka ù va {e, se ~i ni go ima
zam ra ze no za na vek.
Be ne dik
Mo` no li e? Za rem ot ta mu du va vet rot?
Le o na to
Pra vo da vi ka àm, gos po da ru, ne znam {to
da mis lam; ama de ka go sa ka od dno to na
du {a ta, tu ka ne ma ni naj mal som ne`.
Don Ped ro
Mo è bi sa mo glu mi.
Kla u dio
I toa e mo` no.
Le o na to
Da glu mi? Gos po de, ni ko ga{ la` na ta strast,
ako e la` na, ne bi la tol ku sli~ na na vis tin-
ska ta.
Don Ped ro
A kak vi zna ci na strast po ka ù va?
Kla u dio
(Na stra na) Za ka ~e te dob ra mam ka na ja di-
ca ta; ovaa ri ba }e zag ri ze.
Le o na to
Kak vi zna ci, gos po da ru! Pa taa }e vi se di, -
ja ~uv te }er ka mi ve }e ka ko.
Kla u dio
Vi ka à, na vis ti na vi ka à.
Don Ped ro
Ka ko, ka ko, ve mo lam? Me za ~u du va te; bev
ube den de ka du hot nej zin e ot po ren na si te
na pa di na stras ta.
Le o na to
I jas bev go tov da se za kol nam de ka e ta ka,
gos po da ru; oso be no ko ga Be ne dik e vo pra-
{a we.
Be ne dik
(Na stra na.) ]e po mis lev de ka e mes ten ka,
da ne go slu{ nev ova od ovoj be lob rad gos po-
din; pod ovoj dos to in stven lik si gur no ne se
krie pod lec.
Kla u dio
Zag ri za, zag ri za; daj te mu u{ te.
Don Ped ro
Da li ve }e mu ka à la na Be ne dik {to ~uvs-
tvu va za ne go?
Le o na to
Ne; i se kol ne de ka ne ma ni ko ga{ ni da mu
ka è; na go le ma ma ka e.
Kla u dio
Ta ka e, na vis ti na; ta ka }er ka vi ve li: Za rem
jas, rek la taa, {to tol ku ~es to go sre }a vav
so pre zir, da mu pi {am se ga de ka go sa kam?
Le o na to
Ova go ve li ko ga po~ nu va da mu pi {u va;
za{ to sta nu va po dva e set pa ti no }e i se di
ta ka vo no{ ni ca ta do de ka ne is pi {e cel
list har ti ja; }er ka mi s# mi ka ù va.
Kla u dio
Ko ga ve }e go spo me nav te lis tot har ti ja, se
pri se tiv na ed na {e ga {to ni ja ka à }er ka
vi.
Le o na to
O! - Ko ga go is pi {a la, pa sed na la da go pro-
~i ta, pa gi na{ la Be ne dik i Be at ri ~e eden
vrz drug ko dve stra ni ci vnat re vo lis tot?-
Kla u dio
Ba{ na taa.
Le o na to
O! Go nap ra vi la pis mo to pa ram par ~e; pa se
pre ko ru va la se be si {to mu pi {a la na tip
za ko go zna e la de ka }e ja is mee. Su dam za
ne go, rek la taa, spo red se be; za{ to i jas bi
go is me ja la toj da mi pi {e; da, bi go is me a la
ia ko go sa kam.
Kla u dio
Po toa pad na la na ko le na, pla ~e la, li pa la,
of ka la, ko si ku be la, mo le la, kol ne la; - O
mil moj Be ne dik! Sa mo ne ka Bog mi da de
tr pe nie!
Le o na to
Ta ka pos to ja no pra vi; ve li }er ka mi; a za ne-
sot do tol ku ja ima sov la da no {to po ne-
ko ga{ }er ka mi stra vu va de ka vo o~aj, mo è
du ri da kre ne ra ka na se be. Va ka sto jat ra bo-
ti te.
Don Ped ro
Dob ro bi bi lo Be ne dik da doz nae pre ku drug
ako ve }e taa ne sa ka da mu ka è.
Kla u dio
So kak va cel? Toj sa mo }e si ig ra maj tap so
nea i }e & gi ud voi ma ki te.
Don Ped ro
Toa da go sto ri, }e mu nap ra vi us lu ga onoj
{to }e go obe si. Taa e prek ras na, mi la
gos po |i ca a dob les ta & e nad vor od se koj
som ne`.
Kla u dio
A i pa met na e od me ra ta nad vor.
Don Ped ro
Vo s# os ven vo qu bov ta kon Be ne dik.
Le o na to
O gos po da ru, ko ga raz u mot i krv ta vo ju va at
vo tol ku ne` no te lo, vo de vet slu ~ai od
de set, krv ta po be du va. Ja à lam, a i pri ~i na
pra ved na imam za toa za{ to sum & i stri ko
i sta ra tel.
Don Ped ro
Ka mo qu bov ta da ja na so ~e {e kon me ne: s#
dru go }e os ta vev na stra na i }e ja sto rev
mo ja vto ra po lo vi na. Ve mo lam, ka è te mu
na Be ne dik i vi de te {to }e re ~e toj.
Le o na to
Mis li te de ka ta ka }e bi de dob ro?
336
Vilijam [EKSPIR
Kla u dio
He ra e si gur na de ka taa }e um re; za{ to ve li
de ka }e um re ako toj ne ja sa ka; i de ka }e
um re pred da mu ot krie de ka go sa ka: i de ka
}e um re ako toj ja po ba ra za è na a taa tre ba
da se ot ka è od vo o bi ~a e na ta ne qu bez nost.
Don Ped ro
Dob ro pra vi; za{ to ako mu ka è de ka go
sa ka, mno gu e ve ro jat no de ka toj }e ja prez re;
za{ to ~o ve kot, ka ko {to zna e me si te, e
prez riv po pri ro da.
Kla u dio
Toj e mo{ ne za be le ì te len ~o vek.
Don Ped ro
Nad vo re{ no, se ka ko, toj iz gle da do pad li vo.
Kla u dio
A {to e pra vo i pa me ten e.
Don Ped ro
Na vis ti na, od vre me na vre me, znae da bi de
is kri ~av.
Le o na to
Jas sme tam de ka e i hra bar.
Don Ped ro
Ka ko Hek tor, ve uve ru vam: a vo sre du va we to
na kav gi te mo è da se ka è de ka e du ri i
mu dar; za{ to ili mo{ ne ve{ to gi iz beg nu va
ili se vpu{ ta vo niv so go lem ris jan ski
strav.
Le o na to
Ako ima strav od Bo ga, mo ra da go ~u va
mi rot; ako go uri va mi rot, mo ra da vle ze vo
ras pra vi i te so strav i tre pet.
Don Ped ro
A toa i go pra vi, za{ to toj ~o vek ima strav
od Bo ga ia ko toa ne mo è da se ka è spo red
ne koi ot ka ~e ni {e gi {to gi pra vi. Na vis-
ti na mi e àl za vnu ka vi. Da li sa ka te da
odi me kaj Be ne dik i da mu ka è me za nej zi-
na ta qu bov?
Kla u dio
Ni slu ~aj no, gos po da ru; da ja os ta vi me niz
raz mis la se to toa vo nej ze da os la bi i
is pa ri.
Lo e na to
Ne; ne e voz mo` no; po pr vo sr ce to }e &
os la be i puk ne.
Don Ped ro
Pa, to ga{ da ~u e me po ve }e od }er ka vi, a
do to ga{ i ra bo ta va mal ku }e se ola di. Be ne-
dik mi e pri sr ce i bi sa kal mal ku da se
pre is pi ta za da sfa ti kol ku e ne dos to en za
vak va ed na dob ra gos po |i ca.
Le o na to
Gos po da ru, sa ka te da vle ze me? Ru ~e kot e
go tov.
Kla u dio
Ako po ova ne po~ ne da lu du va po nea, po ve }e
ni ko ga{ ne ma da mu ve ru vam na svo i te pret-
~uv stva.
Don Ped ro
Ne ka is ta vak va mre à se fr li i za nea: ova
mo ra da go sto rat }er ka vi i nej zi na ta slu-
gin ka. ]e bi de za bav no ko ga se koj od niv }e
po ve ru va vo lu da ta za qu be nost na dru gi ot
bez, vsu{ nost, da ima ne{ to. Ovaa glet ka
ba{ bi sa kal da ja vi dam! ]e bi de pr vok-
las na pan to mi ma! Da ja is pra ti me da go
vik ne za ru ~ek.
(Iz le gu va at Don Ped ro, Kla u dio i Le o-
na to. Be ne dik iz le gu va od zad ras je to.)
Be ne dik
Ova ne mo è da bi de uj dur ma. Raz go va raa
se ri oz no.- Ja doz na le vis ti na ta od He ra.
Iz gle da ja à lat gos po |i ca ta; se ~i ni
stras ta nej zi na ze la go lem za mav. Me sa ka
me ne! A toa mo ra da se voz vra ti. ûv so
svoi u{i ka ko me osu du va at; ve lat }e sum se
voz gor del ako sum za be le èl de ka me sa ka;
i u{ te ve lat de ka taa po pr vo bi um re la
odo{ to da mi ja ot krie svo ja ta taj na. - Ne
mis lev ni ko ga{ da se è nam. No ne mo àm
da doz vo lam da me sme ta at za gor de liv. -
Sre} ni se onie {to }e si gi ~u jat ma ni te pa
mo àt da se pop ra vat! Ve lat gos po |i ca ta e
uba va; vis ti na e, sa mi ot mo àm da pot vr dam:
i dob les na - ta ka e, ni ova ne mo àm da
go od re ~am; i um na, os ven {to se za ca pa la vo
me ne. - Ra ka na sr ce, ova ba{ i ne pot vr du va
de ka e um na ama ne ni do ka ù va de ka e glu pa,
za{ to i jas lu do }e se zat res kam vo nea.
- Mo è }e me {ib nat po ple }i so ne koi
ba ja ti {e gi i za ka~ ki za{ to tol ku vre me
bla dav pro tiv è na~ ka ta; ama za rem ape ti-
tot ne se me nu va? Vo mla dos ta ja de te me so
{to vo sta ros ta ne mo è te ni da go po mi-
ri sa te. Za rem maj tap la ci, pre ko ri i har-
ti e ni kur {u mi od mo zo kot mo àt da go
up la {at ma òt i da go skr{ nat od ne go vi ot
na um? Ne; zem ja ta mo ra da se na se lu va. Ko ga
re kov de ka }e um ram er gen ne mis lev de ka }e
ì ve am do è na~ ka ta. - No eve ja ide Be at-
ri ~e. @i mi vi del ce vo den sko, taa e uba va:
za be le ù vam kaj nea zna ci na za qu be nost.
(Vle gu va Be at ri ~e.)
Be at ri ~e
Me pra ti ja pro tiv mo ja ta vol ja da ve vik nam
za ru ~ek.
Be ne dik
Uba va Be at ri ~e, vi bla go da ram za na po rot.
Be at ri ~e
Po na por no vi be {e vam da mi se zab la go-
da ri te odo{ to me ne da ja zas lu àm va {a ta
bla go dar nost; da mi be {e na por no ne ma {e
da doj dam.
Be ne dik
Zna ~i po ra ka ta vi do ne se za do vol stvo?
Be at ri ~e
Da; i toa tol ka vo {to od vaj mo è da go
so be re na vr vot od no òt i so ne go da se
za da vi ne kak vo si vrap ~e. - Jas no mi e de ka
ne vi e do ja de we, gos po di ne; za toa zbo gum.
(Iz le gu va.)
Be ne dik
Ha! Me pra ti ja pro tiv mo ja ta vol ja da ve
vik nam za ru ~ek - ova e ep ten dvos mis le no.
Po na por no vi be {e vam da mi se zab la go-
da ri te odo{ to me ne da ja zas lu àm va {a ta
bla go dar nost - ova e is to ka ko da re ~e {e,
se koj na por {to go pra vam za vas mi e le sen
ka ko {to e les no da se zab la go da ri{. - Ako
ne se smi lu vam nad nea, to ga{ sum gad; ako ne
ja za sa kam, to ga{ sum be ter od Ev re in. Odam
da na ba vam nej zi na sli ka.
(Iz le gu va.)
He ra
Odi Mar ga ret, do oda ja ta trk ni;
ta mu bra tu ~et ka mi Be at ri ~e }e ja naj de{
ka ko raz go va ra so Kla u dio i prin cot;
{ep ni & na uvo de ka jas i Ur su la
sme vo gra di na ta i de ka ce lo vre me
sa mo za nea zbo ru va me; ka ì & de ka si n#
~u la;
i re ~i & kri {um da doj de vo se ni ca va gus ta,
kaj {to xbu not or lo vi nok ti, zrel od son-
ce to,
son ce to go bra ni; - ko mi le nik ne koj car ski
koj po car ska vol ja, stig nat do ~es ta
pro tiv is ta ta se voz gor du va; - ta mu ne ka se
skrie,
za da ~ue {to ima me na um. Za da ~a vak va
ima{,
iz vr {i ja so di kat i os ta vi n# sa mi.
Mar ga ret
Bez gaj le, }e ja na ma mam ved na{ da doj de.
(Iz le gu va.)
He ra
Slu {aj, Ur su la, ko ga Be at ri ~e }e doj de
do de ka niz dr vo re dov se {e ta me
tre ba da zbo ru va me sa mo za Be ne dik;
A go spom nam, tvo ja ulo ga }e bi de
da go fa li{ do ne be sa ko ni e den ma`
{to ne zas lu ìl: jas }e ti go vo ram kol ku
Be ne dik e za ca pan vo Be at ri ~e. Ba{ od ova,
ve{ ta ta stre li~ ka na Ku pi don e nap ra ve na,
i ra nu va sa mo po ~u e no. Po~ ni se ga;
(Od na zad vle gu va Be at ri ~e.)
Oti gle daj, Be at ri ~e, sku ku le na, ko pi le
ka lu |er ~e, it ro
ni se prik ra du va raz go vo rot da ni go
slu{ ne.
Ur su la
Pri jat no e da lo vi{ ko ga ri ba ta ja gle da{
so zlat ni ka ko ves la sreb re na ta ja se ~e
stru ja
za dr~ no da ja gol tne pre dav ni~ ka ta mam ka:
ta ka i nie ja lo vi me Be at ri ~e; se ta se ga
skri e na zad ras je to gus to;
ne pla {e te se za mo jot del od ulo ga ta.
He ra
To ga{ da & se dob li ì me, za s# da ~ue
od slat ki ot ma mec za nea na me net.-
(Pri o |a at do se ni ca ta.)
Ne, na vis ti na, Ur su la, taa e pol na pre zir;
znam de ka ta bi e tot & e div i opak
ko jas treb zas ta nat na kar pa.
Ur su la
No da li ste si gur ni
de ka Be ne dik ja qu bi Be at ri ~e od sr ce?
He ra
Ta ka ve lat prin cot i mo jot ve re nik.
Ur su la
Da li ve te ra at da & go ka è te ova?
în TRE TI
Sce na 1
- Vo gra di na ta na Le o na to.
(Vle gu va at He ra, Mar ga ret i Ur su la.)
He ra
Me mo lea da ja iz ves tam no gi ube div
de ka ako ba rem mal ku go sa ka at Be ne dik,
naj dob ro e da go pot tik nat ~uvs tva ta da gi
skro ti
i ni ko ga{ za ova da ne & ka àt na Be at ri ~e.
Ur su la
Zo{ to ta ka sto riv te? Za rem toj gos po din
ne zas lu ù va pos te la pol na i sre} na
kak va {to Be at ri ~e mo è da ja da de?
He ra
O bo è qu bo ven! Znam de ka zas lu ù va toj
s# {to mo è na eden ma` da mu se da de.
Ama pri ro da ta ne soz da la èn sko sr ce
po gor de li vo od ona vo Be at ri ~e {to ~u ka:
od o~i te & mol ska at opa kost i pre zir,
pot ce nu vaj }i s# {to }e vi dat; a du hot nej zin
tol ku vi so ko sam se ce ni, {to za nej ze
s# dru go e bed no: ne mo è da sa ka,
ni ti pak mo è da za mis li {to e qu bov
tol ku e sa mo za qu be na.
Ur su la
Na vis ti na ste vo pra vo;
za toa, si gur na sum, ne bi bi lo dob ro da doz-
nae za{ to na udu du }e go ze me.
He ra
Vo pra vo ste; u{ te ne sum vi de la ma`
bez og led kol ku da e umen, bla go ro den, mlad
i ubav ko go na o pa ku ne bi go ~i ta la; ako
e li ~en na li ce, ve li po ar no da & e ses tra;
ako e ka le{, pri ro da ta cr taj }i klovn
tem na fle ka nap ra vi la; ako e vi sok, su ka lo
gol tnal;
ako e ni zok, ahat e del nat mno gu gr do;
ako e zbor liv, per ka vr te na od se koj ve ter;
mol ~e liv, kla da ne pod vi` na, Tal pa.
Ta ka na se koj ma` mu na o |a ma na;
i ne & da va ~es nost na dob les ta
{to na ed nos tav nos ta i zas lu ga ta im pri-
pa |a.
Ur su la
Da, da, tol kav pre zir ne vo di kon ni{ to.
He ra
Ne vo di ami ka ko; ka ko mo è lo tol kav pre-
zir
nad vor od se ko ja mer a da vo di kon ne{ to?
No koj mo è ova da & go ka è? Da & ka àm
}e me is mee; o, }e me iz lo ì na te òk pod-
biv
}e me ras pa me ti, do smrt }e mi bie {e gi.
Za toa Be ne dik, ko zap re tan ogan,
vo voz di{ ki ne ka so go ru va, ne ka gas ne;
Toa e po dob ra smrt odo{ to od pod biv da
um re{;
ne ba re ne koj do smrt te sko kot kal.
Ur su la
Se pak ka è te & ; vi de te {to }e re ~e.
He ra
Ne; po br gu kaj Be ne dik bi oti{ la
i bi mu rek la pro tiv stras ta da se bo ri;
i u{ te bi smis li la kle ve ta ~es na
pro tiv bra tu ~et ka mi. Lu |e to ne zna at
kol ku mo è da ja zat ru jat qu bov ta
zli te ja zi ci.
Ur su la
O, ne pra ve te & nep rav da tak va.
Ne ve ru vam de ka do tol ku za gu bi la raz um.-
So tol ku sjaj ni bis tri na i pa met
ko {to ja fa lat de ka gi ima, - ni ko ga{ taa
ne bi od bi la gos po din ko {to e Be ne dik.
He ra
Vo Ita li ja, ve lat, ni koj ne mu e ra men
os ven, se raz bi ra, mo jot sa kan Kla u dio.
Ur su la
Ve mo lam, ne lu te te mi se, ma dam,
{to ot vo re no go vo ram: gos po di not Be ne dik,
340
Vilijam [EKSPIR
po iz gled, od nos, bis tri na i hrab rost
nes po red liv e ve lat vo ce la Ita li ja.
He ra
Da, na vis ti na, na se ka de e mno gu poz nat.
Ur su la
Sla va ta si ja zas lu ì so dob les ni de la. -
Ko ga, gos po |i ce, }e bi de te ven ~a ni?
He ra
Se koj den od ut re. Da vle ze me aj de,
sa kam da ti po ka àm ne koi uk ra si,
pa da mi ka è{ koj od niv ut re da go no sam.
Ur su la
(Na stra na.) Go to va e, vi tvr dam; }e se fa ti,
ma dam!
He ra
Ako e ta ka, to ga{ slu ~a jot qu bov ta ja vo di,
eden pa |a v zam ka, drug Ku pi don go bo di!
(Iz le gu va at He ra i Ur su la.)
Be at ri ~e
(Iz le gu va nap red.)
[to mi go rat u{i te? Vis ti na li e ova?
Me ko rat za gor de li vost, me ko rat za pre-
zir?
Pre zi ru, zbo gum! I ti gor dost mo min ska,
zbo gum!
So tak va dob lest ne se gor dee ve }e ni koj.
Be ne dik, qu bi! So qu bov te be }e ti vra tam;
i skro te no sr ce {to di vo kon te be bi lo:
Ako me sa ka{, sa ka we dvoj no od me ne }e
ima{,
{to vo sve ta vr ska }e n# vr ze mi lo;
Oti dru gi te ve lat ti za ova si vre den
a jas toa go ~uvs tvu vam ko od niv ni e den.
(Iz le gu va.)
Sce na 2
(Vle gu va at Don Ped ro, Kla u dio, Be ne dik i
Le o na to.)
Don Ped ro
Os ta nu vam do va {e to ven ~a va we, a po toa
odam za Ara gon.
Kla u dio
]e ve is pra tam do ta mu, gos po da ru, ako mi
doz vo li te.
Don Ped ro
Ni slu ~aj no; toa bi bi la go le ma fle ka vrz
no vi ot sjaj na va {i ot brak, ko da sum mu
po ka àl na de te no vo pal to a ne sum mu
dal da go no si. ]e go po ba ram dru{ tvo to
na Be ne dik; za{ to od gla va do pe ti ci si ot
e ve se lost; dva-tri pa ti go ima pre se ~e no
la kot na Ku pi don i ma li ot ubi ec ne smee
po ve }e da stre la vo ne go. Sr ce to mu e yvon-
li vo ko kam ba na, a ja zi kot mu e man da lo.
Oti ona {to mu e na sr ce, na ja zik go
ka ù va.
Be ne dik
Gos po da, ne sum ve }e is ti ot.
Le o na to
I jas go ve lam is to to; ne ka ko mi e po se ri o-
zen.
Kla u dio
Se na de vam de ka se za qu bil.
Don Ped ro
Ta kov pe ze venk te{ ko se za qu bu va; ne ma
ni ed na kap ka vis tin ska krv vo ne go {to
mo è da se za ra zi so qu bov; ako e se ri o zen
sa ka pa ri.
Be ne dik
Me bo li zab.
Don Ped ro
Iz va di go!
Be ne dik
Na be sil ka so ne go!
Kla u dio
Pr vin na be sil ka pa pos le va de we.
Don Ped ro
[to e, voz div nu va te od ed na za bo bol ka?
Le o na to
Od ne kak va si te~ nost i crv ~e?
Be ne dik
Tu |a ta bol ka br zo po mi nu va. Te{ ko toj {to
ja ima.
Kla u dio
Jas se pak ve lam de ka e za qu ben.
Don Ped ro
Ne znam ka ko gle da te za nes kaj ne go, os ven
ako ne e za nes po pre ob le ku va we vo stra nec;
na pri mer, de ne ska vo Ho lan |a nec, ut re vo
Fran cu zin, a po ne ko ga{ vo dvaj ca oded na{;
na pri mer Ger ma nec od po lo vi na na do lu,
ce li ot vo dip li, a [pa nec od po jas na go re,
bez grad nik. Ako ne se za ne su va so ovaa
lu dost, a, na vis ti na, se za ne su va, to ga{ ne e
lud vo za ne sot, ka ko {to vi se ~i ni.
Kla u dio
Ako ne e za qu ben vo è na to ga{ tre ba
po ve }e da ne ve ru va me vo pro ve re ni te zna ci;
go ~et ka, na pri mer, {e {i rot, se koe sa baj le.
Ne vi e ova som ni tel no?
Don Ped ro
Go vi del ne koj na bar ber?
Kla u dio
Ne, ama ber be rot e vi den kaj ne go; i ne kol ku
te ni ski top ~i wa ve }e se na pol ne ti so vlak-
na ta od ne go va ta po ra ne{ na bra da.
Le o na to
Na vis ti na, iz gle da pom lad za ed na bra da.
Don Ped ro
A i se ma~ ka so ne ka kov si mi ris. Ne mo è
da se na mi ri sa ne{ to od ova?
Kla u dio
S# mi ri sa de ka de~ ko vo e za ca pan do u{i.
Don Ped ro
Na jo ~ig le den znak e ne go va ta ne ve se lost.
Kla u dio
A ko ga po ra no si go mi el li ce to?
Don Ped ro
Ili se ma~ kal so pud ra? A sum ~ul i {to
ve lat za ova.
Kla u dio
A {to da se ka è za ne go vi ot ve sel duh; {to
se ga se vov le kol vo tam bu ra ta i ~kri pi ka ko
ski na ta ì ca?
342
Vilijam [EKSPIR
Don Ped ro
Na vis ti na ova ka ù va mno gu za ne go: od ko ja
stra na da svr ti{ - toj e za qu ben.
Kla u dio
A jas du ri i znam ko ja go sa ka.
Don Ped ro
I jas toa bi sa kal da go znam; se ob lo ù vam,
ne ko ja {to ne go ni znae.
Kla u dio
Mo re ne sa mo {to go znae, tu ku i ma ni te mu
gi znae a se pak umi ra za ne go.
Don Ped ro
Tre ba da ja za ko pa at so li ce to svr te no na o-
pa ku.
Be ne dik
So vak vi ba ja~ ki ne mi se le ~i za bo bol ka ta.
Gos po di ne, doj de te so me ne, ve mo lam; smis-
liv osum ili de vet pa met ni zbo ro vi i sa kam
da vi gi ka àm, a koi zad ro ga zi ve ne sme at
da gi ~u jat.
(Iz le gu va at Be ne dik i Le o na to.)
Don Ped ro
Tvr dam po {to sa ka te, de ka }e mu go vo ri za
Be at ri ~e.
Kla u dio
Se sog la su vam. Vo me |uv re me, He ra i Mar-
ga ret ja za vr {i ja ra bo ta ta so Be at ri ~e; pa
se ga ko ga dve te me~ ki }e se sret nat, po ve }e
ne ma da se gri zat.
(Vle gu va Don Hu an.)
Don Hu an
Gos po da ru i bra te, Bog ne ka ve ~u va.
Don Ped ro
Dob ra ve ~er, bra te.
Don Hu an
Ako ste slo bod ni, bi sa kal da po raz go va-
ra me.
Don Ped ro
Vo ~e ti ri o~i?
Don Hu an
Ako ta ka sa ka te; - no mo è i gro fot Kla u-
dio da slu {a; oti ona {to }e go ka àm se
od ne su va i na ne go.
Don Ped ro
Za {to sta nu va zbor?
Don Hu an
(Na Kla u dio) Da li ut re }e se è ni te?
Don Ped ro
Zna e te de ka }e se è ni.
Don Hu an
Ne sum ba{ si gu ren ko ga }e ~ue {to imam
da ka àm.
Kla u dio
Ako ima ne kak va pre~ ka, ve mo lam ka è te
ja.
Don Hu an
Mo è bi mis li te de ka ne ve sa kam; ne ka ova
se po ka è po doc na, a vie su de te za me ne po
ona {to }e go ~u e te se ga. [to se od ne su va
do brat mi, mis lam de ka mno gu ste mu pri
sr ce i za toa naj is kre no vi po mog na bra kov
da go sklu ~i te; no vi ve lam, xa be se ma ~el i
za lud no vlo ìl trud.
Don Ped ro
Zo{ to, vo {to e ra bo ta ta?
Don Hu an
Toa doj dov da vi ka àm; i da ne dol àm, -
za{ to pre dol go za toa se go vo ri, - gos po |i-
ca ta e ne ver na.
Kla u dio
Koj? He ra?
Don Hu an
Da, da, ba{ He ra; He ra na Le o na to; va {a ta
He ra, se ~i ja ta He ra.
Kla u dio
Ne ver na?
Don Hu an
Toj zbor e pre do bar za da ja za ma~ ka nej zi-
na ta ras i pa nost; bi mo èl da ka àm de ka e
po ve }e od toa; smis le te ne{ to po ra si pa no
od ras i pa na i jas ta ka }e ja na re ~am. Ne
~u de te se do de ka ne do bi e te no vi do ka zi:
sa mo doj de te ve ~er va so me ne i }e vi di te
ka ko ne koj vle gu va niz pro zo re cot na nej-
zi na ta so ba du ri i vo no} ta spro ti ven ~av-
ka ta; ako i to ga{ s# u{ te ja sa ka te, to ga{
è ne te se ut re; no po dob ro bi vi li ~e lo na
ug le dot da se pre mis li te.
Kla u dio
Mo` no li e ova?
Don Ped ro
Ne mi se ve ru va.
Don Hu an
Ako ne sme e te da ve ru va te vo ona {to go gle-
da te, ne priz na vaj te {to zna e te. Ako doj de te
so me ne, do vol no }e vi po ka àm; a ko ga }e
vi di te po ve }e i }e ~u e te po ve }e, pos ta pe te
ka ko {to sa ka te.
Kla u dio
Ako vi dam ne{ to ve ~er va za ra di koe ne ma
da ja ze mam ut re za è na, }e ja pos ra mo tam
pred si te sva to vi na mes to to na koe tre ba {e
da ja ze mam.
Don Ped ro
A ka ko {to ja ba rav za te be da ti sta ne
è na, ta ka }e ti se prid ru àm za ed no da ja
pos ra mo ti me.
Don Hu an
Ne ma po na ta mu da ja ocr nu vam du ri sa mi ne
se uve ri te; str pe te se sa mo do pol no}, pa
ne ka se vi di za {to se ra bo ti.
Don Ped ro
O de nu {to na o pa ku trg na!
Kla u dio
O ja du {to tol ku ~ud no prs na!
Don Hu an
O ~u mo nav re me spre ~e na!
Va ka }e ka è te ko ga s# }e se svr {i.
(Iz le gu va at.)
344
Vilijam [EKSPIR
Sce na 3
Na uli ca.
(Do a |a at Dren i Tal pa so stra à.)
Dren
Da li ste dob ri i ver ni lu |e?
Tal pa
Da, ina ku bi bi lo {te ta da ne stig nat do
spa se nie na du {a ta i te lo to.
Dren
Ne, ne, toa bi bi la preb la ga kaz na za niv,
ako ima at ba rem ron ka lo jal nost vo se be,
oti se od re de ni da go ~u va at prin cot.
Tal pa
Dob ro, ka è te im ja za da ~a ta, kom {i ja Dren.
Dren
Ka ko pr vo, koj mis li te de ka e naj tik var od
si te za da vi bi de za po ved nik?
Pr vi ot stra àr
Hju Ere bi ca ta, gos po di ne ili \or |i \e ri-
zot; tie zna at da ~i ta at i da pi {u va at.
Dren
Doj di va mu, kom {i ja \e riz; Bog ti dal ime
za me rak: da iz gle da{ dob ro - toa e dar ba na
sre }a ta no da ~i ta{ i pi {u va{ - toa do a |a
od pri ro da ta.
Vto ri ot stra àr
A dve te ra bo ti, gos po di ne na red nik...
Dren
[to gi ima te vie, zna ev, ova sa ka {e da
go ka è{, ne? Zna ~i, za dob ri ot iz gled,
gos po di ne, zab la go da re te mu se na Bo ga i
ne moj te da se fa li te so ne go; za pi {u va we to
i ~i ta we to, gle daj te da gi ko ris ti te ko ga
za tak vi te su et nos ti }e ne ma pot re ba. Ov de
sme ta at de ka ste naj be zum ni ot i naj prik lad-
ni ot ~o vek za za po ved nik na stra à ta; za toa
no se te go fe ne rot. Za da ~a ta vi e vak va; -
tre ba da gi sfa }a te si te skit ni ci; i tre ba
se ko go da za pi ra te vo ime to na prin cot.
Vto ri ot stra àr
A {to ako ne koj ne sa ka da zap re?
Dren
To ga{ pra ve te se na ud ren i pu{ te te go da
si odi; ved na{ po toa svi kaj te gi dru gi te i
zab la go da re te mu se na Bo ga {to ste se ot ta-
ra si le od ga dot.
Tal pa
Ako ne zas ta ne ko ga }e mu se ka è stoj,
zna ~i ne e po da nik na prin cot.
Dren
Ta ka e. A vie tre ba da si ima te ra bo ta sa mo
so po da ni ci na prin cot. - Po toa ne kre vaj te
vre va niz uli ci te; oti xa go rot i mu a be te-
we to na stra à ta tre ba najs tro go da se to le-
ri ra i ne ma da se tr pi.
Vto ri ot stra àr
Po pr vo }e spi e me odo{ to da mu a be ti me;
zna e me nie {to mu do li ku va na eden stra-
àr.
Dren
Ta ka be brat; mi zbo ru va te ka ko dob ro
iz ves ten i mno gu smi ren stra àr; oti ne
gle dam ka ko mo è spi e we to da pra vi ne red;
sa mo, vni ma vaj te da ne vi gi uk ra dat bal-
ti i te. - Po na ta mu, tre ba da nav ra ti te vo
se ko ja kr~ ma i si te pi ja ni da gi na te ra te da
odat na spi e we.
Vto ri ot stra àr
A {to ako ne }at?
Dren
Ako ne }at, ne }at; os ta ve te gi to ga{ ne ka se
ot rez nat; ako i to ga{ ne vi da dat po pa me ten
od go vor, ka è te im de ka ne se tak vi za kak vi
ste gi mis le le.
Vto ri ot stra àr
Dob ro, gos po di ne.
Dren
Ako na i de te na kra dec, po slu` be na dol-
`nost mo è te da go ob vi ni te de ka ne e
~e sen ~o vek; a so tak vi te lu |e {to po mal ku
si ima te ra bo ta i {to po mal ku se me {a te,
tol ku po dob ro za va {i ot do bar glas.
Vto ri ot stra àr
Ako zna e me de ka e kra dec, za rem ne tre ba da
go fa ti me?
Dren
Po slu` be na dol `nost, mo è te; no jas mis-
lam de ka tie {to ba ra at bel ja }e si ja naj-
dat: naj mi ro qu bi vi ot na ~in za vas e ako vi
se slu ~i da fa ti te kra dec, da mu doz vo li te
sa mi ot da vi po ka è koj e i da vi se is kra de
od va {e to dru{ tvo.
Tal pa
Vie se ko ga{ ste va è le za ~o vek so du {a,
or tak.
Dren
So pra vo za{ to po svo ja vol ja ne bi obe-
sil ni pes; no gre o ta bi bi lo da ne obe sam
~o vek koj {to po ka ù va i naj ma li zna ci na
~es nost.
Tal pa
Ako ~u e te be be da pla ~e vo no} ta mo ra da ja
vik ne te da dil ka ta da go smi ri.
Vto ri ot stra àr
A {to ako da dil ka ta spie i ne mo è da n#
slu{ ne?
Dren
Go le ma ra bo ta. Vo toj slu ~aj za mi ne te si
spo koj no pa ne ka de te to ja raz bu di so pla~
do ne bo; oti ov ca ta {to ne mo è da si go
~ue jag ne te {to blee, ni ko ga{ ne ma da go
slu{ ne te le to {to mu ka.
Tal pa
Ta ka e na vis ti na.
Dren
Ova se va {i te za da ~i. Vie, za po ved ni ku go
pret sta vu va te prin cot li~ no. Ako go sret-
ne te prin cot no }e mo è da go zas ta ne te.
Tal pa
E ne, ì mi bo go roj ca, toa ne mo è.
Dren
Po ki lo krv, vi ve lam, se koj {to ba rem
mal ku gi znae pro pi si te, }e vi re ~e de ka
mo è; ra ka na sr ce, ne bez vol ja na prin cot;
oti, vsu{ nost, stra à rot ne smee ni ko go da
nav re di, a da zas ta ne te ~o vek pro tiv ne go-
va ta vol ja e nav red li vo.
Tal pa
E, ova e ve }e dru go dvaj se. Ta ka mo è.
346
Vilijam [EKSPIR
Dren
Ete, gle da te! Zna ~i, gos po da, dob ra no}; ako
ne{ to go le mo se slu ~i, vik ne te me; ~u vaj te
ja slu` be na ta taj na si te za ed no i se koj za
se be i dob ra no}. - Aj de kom {i ja.
Vto ri ot stra àr
Ete gos po da, ~uv me {to ni e za da ~a; pred la-
gam da pod re mi me ov de na cr kov na ta klu pa
do dva po pol no} a pos le si te na spi e we.
Dren
U{ te ne{ to, ~es ni kom {ii; ve mo lam, vni-
ma vaj te na ku }a ta od gos po di not Le o na to;
ut re ta mu }e na va lat sva to vi, pa ve ~er va
}e vrie ko vo ko{ ni ca. Zbo gum, dre me te na
{trek, ve mo lam.
(Iz le gu va at Dren i Tal pa.)
(Vle gu va at Bo ra ~io i Kon rad.)
Bo ra ~io
Ej, Kon rad!
Stra à rot
(Ti ho) Sus, ne mr daj te!
Bo ra ~io
Kon rad, Kon ra di{ te ve lam!
Kon rad
Ne se de ri ~o ve ku, tu ka ti sum do lak tot.
Bo ra ~io
Da be, za toa lak tot me ~e {a! Ved na{ na mi-
ri sav de ka tu ka ima ne{ to {u ga vo!
Kon rad
]e ti vra tam za ova; a se ga ka ù vaj {to
ima{!
Bo ra ~io
Zas ta ni pob lis ku pod stre a va oti do` de cov
si ka pi; a jas, ko vis tin ska pi ja ni ca, s# pod-
rob no }e ti tu ram.
Stra à rot
(Ti ho) Ne kak vo pre dav stvo, lu |e! Se pak
os ta ne te skri e ni.
Bo ra ~io
Eve ti ka ù vam, od Don Hu an za ra bo tiv
il ja da du ka ti.
Kon rad
Mo` no li e ne koe raz boj ni{ tvo da ~i ni
tol ku ska po?
Bo ra ~io
Tre ba {e da pra {a{ mo` no li e ne koe raz-
boj ni{ tvo da ~i ni tol ku bo ga to; za{ to ko ga
bo ga ti te raz boj ni ci ima at pot re ba od si ro-
ma{ ni te, si ro ma{ ni te raz boj ni ci mo àt da
po ba ra at kak va sa ka at ce na.
Kon rad
Ba{ ~ud no.
Bo ra ~io
ûd no ti e oti si ep ten ze len. Sa mi ot zna e{
de ka mo da ta na eden grad nik, ili {e {ir ili
pal to ne zna ~i ni{ to za ~o ve kot.
Kon rad
Da, se ra bo ti za ali{ ta.
Bo ra ~io
Mis lam na mo da ta.
Kon rad
Mo da ta si e mo da.
Bo ra ~io
Glu pos ti! Is to mo àm da ka àm bu da la ta si
e bu da la. Za rem ne gle da{ kol ku gna sen kra-
dec e vak va ta mo da?
Stra à rot
Onoj Gna sen go znam; kra de, se dum go di ni
ima; a mi se {et ka ko gos po din; du ri ime to
mu go pom nam.
Bo ra ~io
Ne slu{ na ne{ to?
Kon rad
Ne; si gur no e vet ro ka zot na ku }a ta.
Bo ra ~io
Za rem ne gle da{, ve lam, kol ku gna sen kra-
dec e mo da va? Kol ku lu da~ ki ja zov ri va
vre la ta krv na si te od ~e ti ri na e set do tri-
e set i pet? Ka ko po ne ko ga{ gi do te ru va
ko onie fa ra o no vi voj ni ci od po òl te ni te
sli ki; po ne ko ga{ ko sve{ te ni ci na bo got
Bel na sta ri te cr kov ni pro zor ci; a po ne-
ko ga{ ka ko iz bri ~e ni ot Her kul na iz mas-
te ni te, od crv ja pod ja de ni ta pe ti kaj {to
ne go va ta amaj li ja iz gle da og rom na ko ne go-
vi ot stap?
Kon rad
Gle dam ka ko ne gle dam; gle dam du ri de ka
mo da ta iz no su va po ve }e ali{ ta od lu |e to.
Ama ne ti zov re i te be gla va ta so mo da ta pa
mi ja sme ni te ma ta so pri kaz ni za mo da ta?
Bo ra ~io
Ne, ni mal ku. Znaj de ka no} va & se dod vo-
ru vav na Mar ga ret, slu gin ka ta na gos po-
|i ca He ra, ka ko da e He ra; taa po diz le ze
na pro zo re cot na nej zi na ta gos po dar ka i
il ja da pa ti mi po sa ka dob ra no}, - ama ~e kaj,
ti ka ù vam zgo ra-pre ku; - pr vin tre ba da ti
ka àm ka ko prin cot, Kla u dio i mo jot gos-
po dar, pos ta ve ni, smes te ni i iz ves te ni od
mo jot gos po dar Don Hu an, od da le ku vo gra di-
na ta ja gle daa ovaa qu bov na sred ba.
Kon rad
I si po mis li ja de ka Mar ga ret e He ra?
Bo ra ~io
Dvaj ca od niv si gur no, prin cot i Kla u dio;
no |a vo lot, gos po da rot moj, zna e {e de ka e
Mar ga ret; pa de lum no za ra di ne go vi te zak-
let vi, na koi naj pr vo gi v~o pi, de lum no
za ra di tem na ta no}, ko ja mo{ ne gi iz ma mi,
no naj mno gu za ra di mo ja ta pod la uj dur ma ko ja
gi pot vr di si te kle ve ti iz ne se ni od Don
Hu an, Kla u dio za mi na gne ven; se kol ne {e
de ka }e ja sret ne ka ko {to e do go vo re no
ut re vo hra mot i ta mu pred se ta svad be na
po vor ka, }e ja iz re zi li so ona {to no} va go
vi de i }e ja is pra ti do ma bez ma`.
Pr vi ot stra àr
Vi na re du va me vo ime to na prin cot: Stoj!
Vto ri ot stra àr
Vik ne te go pr vi ot gos po din na red nik; ov de
vle gov me vo tra got na naj o pas ni ot raz vrat
{to se slu ~il vo zem ja va.
Pr vi ot stra àr
A i Gnas ni ot e vklu ~en; go znam, fr fu lot
mu vi si.
Kon rad
Aman bre lu |e, po le ka!
348
Vilijam [EKSPIR
Vto ri ot stra àr
Mo re }e ni go do ne se te Gnas ni ot, ne ma tu ka
tr te-mr te.
Kon rad
Lu |ee!
Pr vi ot stra àr
Ti {i na! Vi na re du va me: po kor no pred nas
nap red!
Bo ra ~io
Uba vo }e si po mi ne me {tom lu |e vo n# spro-
ve du va at so se ki ri!
Kon rad
Som ni te len po min, ti tvr dam. Odi me. Vi
sto i me na ras po la ga we.
(Iz le gu va at.)
Sce na 4
(Vle gu va at He ra, Mar ga ret i Ur su la.)
He ra
Dra ga Ur su la, raz bu di ja bra tu ~et ka mi
Be at ri ~e i za mo li ja da sta ne.
Ur su la
Ved na{, gos po |o.
He ra
I ka ì & da doj de ov de.
Ur su la
Dob ro.
(Iz le gu va Ur su la.)
Mar ga ret
Na vis ti na, mis lam de ka onoj dru gi ot oko-
luv rat nik vi stoi po dob ro.
He ra
Ne, te mo lam, dra ga Meg, }e go no sam ovoj.
Mar ga ret
Ne e tol ku do bar, na vis ti na; a vi tvr dam
de ka ta ka }e re ~e i bra tu ~et ka vi.
He ra
Taa e bu da la, a bu da la si i ti; ovoj }e go
no sam i to~ ka.
Mar ga ret
Mno gu mi se do pa |a od vnat re no vi ot uk ras
za gla va, sa mo ko sa ta da be {e mal ku po zat-
vo re na; a fus ta not vi e po naj no va mo da.
Sum go vi de la fus ta not na Voj vot ka ta od
Mi la no {to tol ku go fa lat.
He ra
Ve lat ne ma ta kov na sve tot.
Mar ga ret
Vi ve lam, vo spo red ba so va {i ot toj li ~i na
obi~ na no{ ni ca. Ma te ri ja lot svet li kav, so
ra bo vi i tan te li op to ~e ni so sr ma; na xi xan
so bi se ri, ra ka vi od nad vor, ra ka vi od vnat re
i dip li nab ra ni i pos ta ve ni so sin bro kat;
no {to se od ne su va do fi nos ta, ori gi nal-
nos ta, ele gan tnos ta i iz von red nos ta na kroj-
ka ta, va {i ot e de set pa ti pov re den.
He ra
Bog ne ka da de so ra dost da go no sam za{ to na
sr ce mno gu mi e te{ ko.
Mar ga ret
Nas ko ro po te{ ko }e sta ne ko ga }e go pri-
tis ne te ì na ta na eden ma`.
He ra
Ogan da te iz go ri! Ne ti e sram?
Mar ga ret
Od {to, gos po |o? Od toa {to go vo ram
~es no? Za rem ne e bra kot ~e sen i kaj pros-
ja kot? Za rem ne e va {i ot gos po din ~e sen
i bez brak? Vie bi sa ka le, da re ~am, so
op ros te nie, te ì na ta na va {i ot ma`; ako
lo {i te mis li ne go ras i pu va at ot vo re ni ot
zbor, ni ko go ne ma da nav re dam. Da li e nav-
red li vo da se ka è te ì na ta na eden ma`?
Ni slu ~aj no, mis lam, ako se ra bo ti za vis-
tin ski ma` i vis tin ska è na; ina ku }e se
ka è les no ti ja ta a ne te ì na ta. Pra {aj te ja
Be at ri ~e ako ne mi ve ru va te - eve ja do a |a.
(Vle gu va Be ta ri ~e.)
He ra
Dob ro ut ro, bra tu ~et ke.
Be at ri ~e
Dob ro ut ro, mi la He ra.
He ra
Opaa, {to e se ga? Ne vi e gla sot mal ku
za rip nat?
Be at ri ~e
Os ven za rip na tos ta dru go ni{ to ne mi
os ta na.
Mar ga ret
To ga{ ud re te ja Les na qu bov; taa mo è i so
za fa ten glas; vie pej te ja a jas }e ig ram.
Be at ri ~e
Da, da, les na qu bov i no ze te vo vis! - I u{ te
ako ma` vi ima do vol no pon di la, nas ko ro }e
mu se raz mno ì ima we to.
Mar ga ret
Ama na o pa~ ki zak lu ~ok! Toa go fr lam pod
no ze.
Be at ri ~e
Re ~i si e pet, bra tu ~et ke; vre me e da ste pod-
got ve ni. Le le, ama sum bol na. Of, of!
Mar ga ret
Of ka te za me ~ok, mu le ili ma`?
Be at ri ~e
Za buk va ta so ko ja si te tri po~ nu va at: M.
350
Vilijam [EKSPIR
Mar ga ret
Ama ako ne ste se po tur ~i le, to ga{ ne ma
po ve }e plo ve we spo red yvez di te.
Be at ri ~e
[to sa ka mrd na ta va da ka è, pra {u vam?
Mar ga ret
Jas ni{ to; ama bog se ko mu ne ka da de ona {to
mu sa ka sr ce to.
He ra
Ra ka vi ci ve mi gi pra ti gro fot; na mi ri sa ni
se!
Be at ri ~e
Ce la ta sum zat na ta, bra tu ~et ke, ni{ to ne
~uvs tvu vam.
Mar ga ret
Em de voj ka em zat na ta; kaj bi va lo va ka da se
nas ti ne.
Be at ri ~e
O, ne ka mi e bog na po mo{! O ne ka mi e bog
na po mo{! Od ko ga sta nav te tol ku bis tri?
Mar ga ret
Od ko ga vie se za ma tiv te; - za rem ne mi
li ~i?
Be at ri ~e
Ne vi se gle da do vol no; tre ba da ja no si te na
ka pa. - Vi ve lam, bol na sum, bol na.
Mar ga ret
Ze me te si ra fi ni ra ni ob lo gi Her bum Be ne-
dik tus i sta ve te si gi na sr ce; sa mo ta ka }e
vi po mi ne bol ka ta.
He ra
E, se ga ja boc nav te kaj {to ja bo li.
Be at ri ~e
Be ne dik tus? Zo{ to Be ne dik tus? Ima
ne kak va po u ka vo toj va{ Be ne dik tus!
Mar ga ret
Po u ka? Ne, vi ve lam, ne ma tu ka ni kak va
po u ka; mis lev na obi ~en bod li kav trn.
Mo è bi mis li te de ka jas mis lam de ka
mo è bi ste za qu be ni. Ne, ì mi bo go roj ca,
ne sum tol ku mrd na ta da mis lam {to }e mi
pad ne na pa met; ni ti mi pa |a na pa met da
mis lam {to s# mo àm da po mis lam, ni ti pak
mo àm da po mis lam pa du ri i da crk nam od
mis le we, de ka ste za qu be ni, ili de ka }e se
za qu bi te ili de ka mo è te da se za qu bi te;
no se pak, i Be ne dik be {e ta kov pa se ga sta-
nal ~o vek: se ima {e za kol na to de ka ne ma da
se è ni, no se ga, se pak, i pok raj tvr dos ta na
svo e to sr ce, si go ja de me so to bez pri go vor:
a ka ko vie }e se pre ob ra ti te ne znam no, mi
se ~i ni, ve }e gleda te ka ko {to gle da at dru-
gi te è ni.
Be at ri ~e
Vo koj pra vec se ga ti tal ka ja zi kot?
Mar ga ret
Si gur no ne vo pog re {en.
(Se vra }a Ur su la.)
Ur su la
Gos po |o, pov le ~e te se; prin cot, gro fot, gos-
po di not Be ne dik, Don Hu an i si te vid ni
lu |e od gra dov doj doa da ve od ve dat v crk va.
He ra
Po mog ne te mi da se ob le ~am, mi la bra tu-
~et ke, dra ga Meg, dob ra Ur su lo.
(Iz le gu va at.)
Sce na 5
- Dru ga so ba vo ku }a ta na Le o na to.
(Vle gu va at Le o na to, so Dren i Tal pa.)
Le o na to
[to sa ka te od me ne, ~e sen kom {i ja?
Dren
Pa, gos po di ne, imam ne{ to do ver li vo vo koe
i vie ste sme {a ni.
Le o na to
Sa mo na ku so, ve mo lam; i sami gle da te
kol ku sum za fa ten.
Dren
Znam, gos po di ne, eve za {to se ra bo ti.
Tal pa
Ta ka e, gos po di ne, ne{ to se ra bo ti.
Le o na to
I {to e toa, pri ja te li?
Dren
Ovoj ~e sen Tal pa, gos po di ne, zbo ru va mal ku
pod pat nad pat: star e, gos po di ne, i umot ne
mu e tol ku za ta pen, ka ko {to jas, so bo` ja
po mo{, bi sa kal da mu bi de no, se pak, e ~e sen
ko ko à ta {to mu e me |u o~i.
Tal pa
Da, spo laj mu na gor ni ot {to sum ~e sen ko
se koj ìv ~o vek na mo ja voz rast {to ne e
po ~e sen od me ne.
Dren
Spo red bi te baz dat; skra ti go la fot, kom-
{i ja Tal pa!
Le o na to
Kom {ii, vie me de ran ì ra te.
Dren
Va {e to gos pod stvo ta ka ve li, no nie sme
sa mo na obi ~en princ slu` be ni ci; no, vi
ve lam, {to se od ne su va do me ne, da bev
de ran ì ran ko kral, od s# sr ce si ot de ran-
`man }e vi go pre fr lev vam!
Le o na to
Si ot tvoj de ran `man da sta ne moj! Ha!
Dren
Da, pa du ri i da e il ja da pa ti po go lem od
mo jot; oti znam de ka va {e to gos pod stvo
uì va naj do bar ka ko` man vo gra dov; i ia ko
sum sa mo si ro mav ~o vek, mi lo mi e {to toa
go slu {am.
Tal pa
Is to i jas.
Le o na to
Bi sa kal da znam {to ima te da mi ka è te.
Tal pa
Vsu{ nost gos po di ne, na {a ta stra à no }e -
ska, fa ti dvaj ca pref ri ga ni hu li ga ni
kak vi, so is klu ~ok na va {e to pri sut no gos-
pod stvo, po ve }e ne ma vo ce la Me si na.
Dren
Do bar star ~o vek, gos po di ne; sa ka da si mu a-
be ti; {to ve lat: A sta ros ta doj de, umot }
e si poj de!; Bo è gos po de, {to s# ne ma na
sve tov! - Dob ro re kov te, na vis ti na, kom-
{i ja Tal pa; - vi de te, Bog e do bar ~o vek;
ko ga dvajca ja va at na ist kow, ed ni ot mo ra
352
Vilijam [EKSPIR
da se di na zad. - ês na du {a, na vis ti na, gos-
po di ne; po ~es na zdrav je! Ko ko ja bi lo {to
vku si la le bec! No Bog tre ba da se sla vi. Na
si te lu |e ne im de li le is to, - ta ka si e toa,
kom {i ja.
Le o na to
Na vis ti na, pri ja te le, toj mno gu za os ta nu va
zad vas.
Dren
Bo` ja ra bo ta, gos po di ne.
Le o na to
Se ga mo ram da ve os ta vam.
Dren
U{ te ne{ to, gos po di ne! Na {a ta stra à,
gos po di ne, na vis ti na sfa ti la dve prob le-
ma ti~ ni per so ni, i na {a ta èl ba e u{ te
ut ro vo da bi dat sos lu {a ni pred va {e to gos-
pod stvo.
Le o na to
Sa mi is pra {aj te gi i dos ta ve te mi za pis-
nik; se ga sum vo go le ma br za ni ca ka ko {to
sa mi mo è te da vi di te.
Dren
]e bi de za br za no pre fek ti ra no.
Le o na to
Na pij te se vin ce pred da odi te; zbo gum.
(Vle gu va Glas nik.)
Glas ni kot
Gos po da ru, ve ~e ka at da ja pre da de te }er ka
vi na nej zi ni ot sop rug.
Le o na to
Eve idam; go tov sum.
(Iz le gu va at Lo e na to i Glas ni kot.)
Dren
Ode te se ga, or tak, ode te po Franc ]u mu rot;
ka è te mu da do ne se mas ti lo i per o dr{ ka vo
zat vo rot. Mo ra me da gi is pra {a me lu |e to.
Tal pa
I toa um no.
Dren
Umot ne ma da go {te di me, ti tvr dam; ov de
ima (Se ~u ka po gla va) um od koj ne ko mu }e
mu se ze me umot; sa mo vie naj de te ne koj u~en
pi sar da ja za pi {e na {a ta ek sko mu ni ka ci ja
i doj de te v zat vor.
(Iz le gu va at.)
Le o na to
Aj de o~e Fran sis, bi de te krat ki; sa mo
ed nos tav na ta for ma na ven ~av ka ta, a pod-
rob nos ti te i raz ni te dol `nos ti mo è te i
pos le.
Sve{ te ni kot
Vie, gos po da ru, ste sprem ni da ja ven ~a te
ovaa da ma?
Kla u dio
Ne.
Le o na to
Da ja ven ~a, o~e? Vie ste tu ka da ja ven ~a te.
Sve{ te ni kot
Vie, gos po |i ce, da li ste sprem ni da se ven-
~a te so gos po di not grof?
He ra
Da.
Sve{ te ni kot
Ako koj bi lo od vas znae ne ko ja skri e na
pre~ ka za ra di ko ja ne tre ba da bi de te so e di-
ne ti, ve po vi ku vam, za ra di spa sot na va {i te
du {i, da ja ka è te se ga.
Kla u dio
Zna e te li vie ne ko ja, He ra?
He ra
Ne, gos po da ru.
Sve{ te ni kot
A vie, gro fe?
Le o na to
Si doz vo lu vam da od go vo ram mes to ne go: Ne.
Kla u dio
O, {to s# si doz vo lu va at lu |e to! O, {to s#
lu |e to mo àt da sto rat! [to s# se koj dnev no
pra vat! Bez da zna at {to pra vat!
Be ne dik
Opa, {to e se ga ova? Iz li vi so iz vi~ ni ci?
Pa da, gi ima i za sme e we; na pri mer: Ha,ha!
He,he! Hi, hi!
Kla u dio
Trg ne te se o~e; - Tat ko, doz vo le te mi,
da li slo bod no i so ~is ta du {a
mi ja da va te mo ma va, va {a ta }er ka?
Le o na to
Slo bod no, sin ko, ko Bog {to mi ja da de
me ne.
în ÊT VR TI
Sce na 1
- Vnat re vo crk va ta.
(Vle gu va at Don Ped ro, Don Hu an, Lo e na to, Sve{ te nik, Kla u dio, Be ne dik,
He ra, Be at ri ~e i dru gi.)
354
Vilijam [EKSPIR
Kla u dio
A {to dar da vi da dam jas, ~i ja vred nost
mo è po bo gat stvo i bes ce ne tost so va {i ot
da se ram ni?
Don Ped ro
Ni{ to os ven ako ne mi ja vra ti te na zad.
Kla u dio
Na bla go dar nost me u~i te, prin cu.-
Eve, Le o na to, ze me te si ja ved na{ na zad;
ne da vaj te mu gni la ovo{ ka na pri ja tel;
taa sa mo znak e i pri vid na ~es ta svo ja.-
Gle daj te ka ko ko devs tve ni ca cr ve nee ov de!
O, vo kol kav pri vid na vis ti na ta i po kaz
mo è gre vot pref ri gan da se skrie!
Ne na doj de li krv ta ko sme ren do kaz,
sve dok na dob les ta pros ta? Zar ne }e se
za kol ne te si te,
si te {to ja gle da te, de ka devs tve ni ca e sve ta
po ona {to se gle da? Ama ne e, vi ve lam,
ja se ti la taa stras ta na pos te la ta blud na,
cr ve ni lo to ne zna ~i smer nost tu ku vi na.
Le o na to
[to sa ka te, gro fe?
Kla u dio
Da ne se ven ~am,
da ne ja vr zam du {a va so blud ni ca pus ta.
Le o na to
Ama, gos po di ne, ako vie, los tej }i ja nej ze,
go skr {iv te ot po rot na nej zi na ta mla dost,
i devs tve nos ta & ja sov la dav te, -
Kla u dio
Znam {to sa ka te da ka è te; ako taa,
bi rek le, mi se po da la ko na ma` iden
pa ta ka gre vot go ub la ì la od pret hod na ta
nag lost:
Ne, Le o na to,
ni ko ga{, so ni e den zbor ne sum ja los tel,
tu ku, ko brat na ses tra, & ot kri vav
sra me` li va nak lo nost i qu bov ~is ta.
He ra
A da li po i nak va vi sum se pri ~i ni la?
Kla u dio
Dos ta! Mi se pri ~i ni la! Re zil }e puk ne
za toa pri ~i nu va we:
mi se pri ~i nu vav te ko Di ja na na ne bo {to
vr ti;
~es ti ta ko pup ka pred da ras cu ti div no;
no vie ste bi le po ne u me re na vo krv ta
od Ve ne ra, ili od onie yve ro vi si ti
{to vo po ho ta div ja~ ka bes ne at.
He ra
Da ne ne{ to ne ste vo red {tom va ka bla-
da te?
Kla u dio
Prin cu, zo{ to mol ~i te?
Don Ped ro
[to da re ~am?
Obes ~es ten sum, {to sa kav da go vr zam
pri ja te lot moj so naj o bi~ na blud ni ca.
Le o na to
Da li dob ro ~uv? Ili mo è so nu vam sa mo?
Don Hu an
Gos po di ne, dob ro ~uv te, a ~u e no to e vis ti na.
Be ne dik
Ova ne li ~i na ven ~av ka.
He ra
Vis ti na? - O bo è!
Kla u i do
Le o na to, sto jam li ov de?
Prin cot li e ova? Brat mu li e ovoj?
Ova li e li ce to na He ra? Da li o~i te se ova
na {i?
Le o na to
S# si e ova ta ka; no {to so toa, gro fe?
Kla u dio
Daj te sa mo ed no pra {a we na }er ka vi da &
pos ta vam;
i so se ta tat kov ska vlast {to nad nea
ja ima te, na te raj te ja da mi od go vo ri pra vo.
Le o na to
Ti na re du vam, od go vo ri mu ako si mi }er ka.
He ra
O bo è, var di me! Le le {to me snaj de!
Zo{ to va ka me is pra {u va te?
Kla u dio
Za niz od go vor da vi go doz na e me pra vo to
ime.
He ra
Za rem ne se vi kam He ra? Koj mo è ime to
da mi go val ka so pra vi ~en ne koj pre kor?
Kla u dio
Se znae koj mo è: Mo è sa mo He ra.
Sa mo He ra mo è da ja val ka He ri na ta dob-
lest.
Koj be {e toj {to raz go va ra {e so vas sno{ ti
na pro zo re cot va{ po me |u dva na e set i eden?
Ako ste devs tve na od go vo re te na ova.
He ra
Ne raz go va rav so ni ko go vo toa vre me,
gro fe.
Don Pedro
To ga{ devs tve na ne ste. - Le o na to,
àl mi e {to ova mo ra da go slu {a te; ì mi
~es ta,
jas, brat mi i ovoj stra dal ni~ ki grof,
ja vi dov me, ja ~uv me vo toa vre me sno{ ti
ka ko zbo ru va so eden gad na pro zo re cot nej-
zin
koj {to, na vis ti na, ko raz vrat ni~ ki ban dit
gi priz na blud ni te sred bi {to gi ima le tie
mno gu pa ti vo taj nost.
Don Hu an
Po dob ro prin cu
da ne gi ime nu va te, da ne go vo ri te za niv;
ne ma do vol no devs tve nost vo ovoj na{ ja zik
bez nav re da, da se ka àt. Za toa, uba va da mo,
àl mi e za va {e to ne ~es no od ne su va we.
Kla u dio
O He ra! Kak va li He ra ti bi bi la
ako po lo vi na od tvo i te nad vo re{ ni ~a ri
na slu` ba bi bi le na po ri vot od sr ce to
tvoe!
Zbo gum naj gre{ na, naj u ba va! Zbo gum,
gre{ ni ce ~is ta, ~is to to gre{ na!
Za ra di te be }e ja zak lu ~am qu bov na ta por ta,
i na klep ki ve ~en som ne` }e mi vi si
da ja pret vo ra uba vi na ta vo mis li lo {i
za ni ko ga{ po ve }e da ne ma lix ba.
Le o na to
Za rem ne ma ne koj ov de da mi za rie no`?
(He ra se ones ves tu va.)
Be at ri ~e
[to ti sta na ses tro? Zo{ to pad na?
Don Hu an
Da odi me; ra bo ti te iz ne se ni na vi de lo,
du hot & go za tem ni ja.
356
Vilijam [EKSPIR
(Iz le gu va at Don Ped ro, Don Hu an i Kla u-
dio.)
Be ne dik
Ka ko e da ma ta?
Be at ri ~e
Mrt va, mis lam; - po ma gaj te stri ko; -
He ra! He ra! - Stri ko! - Gos po di ne Be ne dik!
O~e!
Le o na to
Sud bi no, ne tr gaj ja tvo ja ta te{ ka ra ka!
Smrt ta naj dob ro }e go pok rie sra mot nej zin
sa mo taa tre ba da se po sa ku va.
Be at ri ~e
Ka ko si, He ra?
Sve{ te ni kot
Smi re te se, gos po |o.
Le o na to
Za rem ti u{ te gle da{?
Sve{ te ni kot
Gle da; zo{ to ne bi gle da la?
Le o na to
Zo{ to? Za rem ne is tu ra se ko ja zem na tvor ba
sram vrz nej ze? Mo è {e li blu dot
da go po rek ne vo krv ta nej zi na vgnez den?
Ne ì vej, He ro, ne ot vo raj o~i;
da ne ve ru vam de ka mno gu br gu }e um re{,
de ka du hot tvoj pos lab }e bi de od sra mot,
sa mi ot, pro kol nu vaj }i se se be si za na vek,
ì vo tot bi ti go od zel. @a lev li {to si mi
ed na?
Ja pre ko ru vav li za ova pri ro da ta-ti tiz?
O, prem no gu za ed na! Zo{ to os ta nav so ed na?
Zo{ to niz o~i ve bo ì ca vo te be gle dav?
Zo{ to, so mi loz li va ra ka, ne pos vo iv
{ted ro
pros ja~ ko ~e do od pred mo i te por ti
za koe, ko ga bi se vov lek lo vo kal i re zil
bi mo èl da ka àm, So ne go ne mam vr ska,
sra mov po tek nu va od ko le no tu |o?
No mo e to, mo e to {to go sa kav, {to go fa lev,
mo e to so koe se gor de ev; moe tol ku mno gu
{to po ve }e od sa mi ot se be be {e moe
vo spo red ba so me ne, zo{ to ba{ taa - O,ba{
taa da pad ne
vo ja ma od bla to, pa ni {i ro ko to mo re
ne ma tol ku vo da pak da ja is ~is ti se ga,
ili tol ku sol me so to da & go na so li
i da & go so ~u va od gni e we to {to sle di!
Be ne dik
Gos po di ne, gos po di ne, tr pe nie, ve mo lam:
du ri i sa mi ot, ve ru vaj te, za ~u den sum mno gu
i ne znam {to da re ~am.
Be at ri ~e
O, si gur na sum, ne koj na du {a ja zel!
Be ne dik
Gos po |i ce, da li so nea spi ev te sno{ ti?
Be at ri ~e
Ne, ne spi ev; no tvr dam de ka do sno{ ti
ce la go di na is ta de li me so ba.
Le o na to
Eve pot vr da, eve pot vr da! O, sa mo se za si li
ona {to pred mal ku vri e {e zad è lez ni
{ip ki!
Za rem prin co vi te da la àt? La è li Kla u-
dio
koj ja qu be {e tol ku {to, ob vi nu vaj }i ja,
se gu {e {e vo sol zi? Tr gaj te se od nea! Ne ka
um re!
Sve{ te ni kot
Slu{ ne te me mal ku;
za{ to pre dol go sa mo sto ev i mol ~ev,
i pu{ tav ra bo ti te da si te ~at po svoe,
ja gle dav gos po |i ca va i se ka ko vi dov
il jad ni ci ave ti cr ve ni lo ka ko & idat
na li ce; il jad ni ci sra mo vi ~ed ni
vo an gel sko be lo {to niv gi te raa;
a po niv v o~i pla men & se ja vi
nav re di te da gi iz go rat {to si te troj ca
gi bea fr li le pro tiv nej zi na ta ~ed nost.
Na re ~e te me {ut rak; ne ve ru vaj te na mo jot
ug led,
na is kus tvo to, na zna e we to moe
{to so pe ~at ja pot vr du va so dr ì na ta
na u~e nos ta mo ja; ne ve ru vaj te mi na voz-
ras ta,
na dos to ins tvo to, zva we to, sve tos ta mo ja,
ako da ma va ne le ì ne vi na ov de
kut na ta od zab lu da kob na.
Le o na to
O~e, ne mo è da bi de;
Sa mi gle da te de ka se ta dob lest {to & os ta na
e vo toa {to ne ma da do da de na prok let vo to
i grev na kle ve ta; taa ne po rek nu va;
zo{ to sa ka te to ga{ da go pok ri e te ona
~i ja go lo ti ja se gle da i so go lo oko?
Sve{ te ni kot
Gos po |i ce, koj e toj za ko go ve ob vi nu va at?
He ra
Sa mo ob vi ni te li te zna at; jas ne znam ni koj;
ako znam po ve }e za ne koj ìv ~o vek
od ona {to devs tve nos ta mo ja do pu{ ta,
ne ka ni e den grev ne mi se pros ti! - O, tat ko,
ako se do ka è de ka so ma` sum raz go va ra la
vo nep ris toj no vre me, ili de ka sno{ ti
sum mu a be ti la so koe bi lo ì vo ti }e,
ot fr le te me, mra ze te me, ma ~e te me do smrt!
Sve{ te ni kot
Ne{ to ~ud no gi iz la à lo prin co vi te.
Be ne dik
Dvaj ca od niv ne som ne no se ~es ni;
i ako ne{ to umo vi te im gi sma ti lo
toa do{ lo od ona ko pi le Hu an,
~ij duh pos to ja no so nu va pod lost.
Le o na to
Ne znam za toa. Ako vis ti na ta za nea ja
ka àa
so ovie ra ce }e ja ras trg nam; no & zgre {i ja
li
i naj gor di ot od niv kaz na ta }e go stig ne.
Vre me to u{ te ne ja is ci ca lo krv ta od me ne,
ni tu pak voz ras ta do tol ku ne mi go za ta pi
umot,
ni tu kob ta imo tot mi go sku si
ni blud ni ot ì vot od pri ja te li me li {i,
za da ne vi dat, raz gne ven na ovoj na ~in,
kol ku sum si len na sna ga i bis tar na um,
kol ku sum bo gat so pri ja te li i imot
i ka ko za kle ve ti se vra }a.
Sve{ te ni kot
Str pe te se mal ku,
i za ovaa ra bo ta pos lu {aj te go mo jot so vet.
]er ka vi ov de ja os ta vi ja ko mrt va;
Ne ka nej ze za ne koe vre me ja sok ri jat neg de
a vie ob ja ve te de ka na vis ti na e mrt va;
pred sve tot po ka è te de ka ste vo à lost,
a na va {a ta sta ra se mej na grob ni ca
za ka ~e te uà le ni epi ta fi i si te re do vi
nap ra ve te gi {to odat so se koj pog reb.
Le o na to
A {to e cel ta?
Sve{ te ni kot
Se iz ve de li s# ova dob ro, kle ve ti te br gu
}e se pret vo rat vo à lost; toa e ve }e ne{ to;
no ne za ova ja smis lu vam pos tap ka va ~ud na,
tu ku po ma ki ve ba ram po rod mno gu go lem.
De ka um re la, mo ra na ova da os ta ne me,
vo mi got ko ga ok le ve te na bi la,
a ova }e go à li, so ~uvs tvu va i prav da
358
Vilijam [EKSPIR
se koj {to }e ~ue; bi dej }i is pa |a va ka
de ka ona {to go ima me ne go ce ni me mno gu
do de ka e na {e; no ko ga }e go za gu bi me i }e
go ne ma,
to ga{ vred nos ta mu ja kre va me; ja ot kri va me
to ga{
dob les ta {to du ri sme ja ima le v ra ce
ne se gle da la. Ta ka i so Kla u dio }e bi de;
ko ga }e ~ue de ka od zbo ro vi te ne go vi taa
um re,
sli ka ta na ì vo tot nej zin }e se mu{ ne
mil no
vo ra bo til ni ca ta na vo ob raz ba ta ne go va;
i se koj ubav del od nej zi na ta sna ga
}e se po ja vi pro me net vo po ras ko{ na ru ba
pop riv le ~en i pod rag, po poln so ì vot
vo oko to i vi dot na ne go va ta du {a
odo{ to ko ga bi la ì va; - to ga{ }e ja à li, -
ako vo op {to ne ko ga{ qu bov mo} na se til, -
i }e po sa ku va ni ko ga{ da ne ja ob vi nil ta ka;
da, kol ku i da ve ru val de ka ja nak le ve til
ver no.
Ako bi de va ka, ve ru vam id ni na ta
}e skroi is hod po do bar mno gu
ot kol ku {to jas mo àm da go smis lam se ga.
No du ri i s# dru go da ne is pad ne na ar no,
sa ma ta vest za smr ta na gos po |i ca va
}e go zbri {e sra mot za nej zi na ta blud nost:
a ako i toa pro pad ne, sok rij te ja,
{to naj dob ro }e & li ~i na ra ne ti ot glas,
vo ne koj sa mo ten, skrit, po bo èn ì vot
da le ku od lo {i o~i, zli ja zi ci, nav re di i
mis li.
Be ne dik
Gos po di ne Le o na to, pos lu {aj te go ovoj
so vet;
i ia ko gi zna e te mo i te pos ve te nost i qu bov
kon Kla u dio i kon prin cot, se pak,
vo ~es ta vi se kol nam, }e pos ta pu vam vo ova
najs kri{ no i naj pra vi~ no ko du {a ta va {a
kon te lo to {to vi pos ta pu va.
Le o na to
Da vej }i se vo ma ki,
i za naj ma la ta slam ka }e se fa tam.
Sve{ te ni kot
Odi me; dob ro e {to pri fa tiv te
za{ to sa mo ~u den lek, ~ud ni te ra ni gi le ~i.
Aj de, gos po |i ce, um re te za da ì ve e te; svad-
ba va
mo è e sa mo od lo è na; tre ba sa mo da se
iz dr ì.
(Iz le gu va at Sve{ te ni kot, He ra i Le o-
na to.)
Be ne dik
Gos po |i ce Be at ri ~e, ce lo vre me pla ~ev te?
Be at ri ~e
Da; i u{ te dol go }e pla ~am.
Be ne dik
Ne po sa ku vam da e ta ka.
Be at ri ~e
Ne ma zo{ to da po sa ku va te; pla ~am po svo ja
vol ja.
Be ne dik
Se ka ko; ve ru vam de ka na va {a ta uba va bra-
tu ~et ka & e na ne se na nep rav da.
Be at ri ~e
Bo è kol ku bi me za dol ìl ~o ve kot {to bi
& do nel prav da.
Be ne dik
Pos toi li na ~in da se po ka è tak vo pri ja-
tel stvo?
Be at ri ~e
Ima mno gu prost na ~in no ne ma ta kov pri ja-
tel.
Be ne dik
Mo è li ~o vek da go iz vr {i?
Be at ri ~e
Toa e ra bo ta za ~o vek no ne i za vas.
Be ne dik
Naj mno gu od s# na sve tot ve sa kam vas. Ne e
ova ~ud no?
Be at ri ~e
ûd no e ko {to mi e ~ud no ne poz na to to.
Is to bi mo è la i jas da re ~am de ka naj mno gu
od s# ve sa kam vas; no ne ve ru vaj te mi; a
se pak ne la àm; ni{ to ne priz na vam, ni{ to
ne po rek nu vam - sa mo mi e àl za bra tu ~et ka
mi.
Be ne dik
@i mi me ~ov, Be at ri ~e, ti me sa ka{.
Be at ri ~e
Ne moj te da se kol ne te vo ne go, mo è da go
gol tne te.
Be ne dik
Se kol nam vo ne go de ka me sa ka{; a }e go
na te ram da go gol tne onoj {to ve li de ka jas
ne te sa kam.
Be at ri ~e
I ne ma da si go gol tne te zbo rot?
Be ne dik
Du ri ni so naj vkus ni ot za ~in {to odi so
ne go: ti iz ja vu vam de ka te sa kam.
Be at ri ~e
E, to ga{, bog ne ka mi pros ti.
Be ne dik
[to da ti pros ti, mi la Be at ri ~e?
Be at ri ~e
[to me pre se kov te vo ubav ~as. Ta man sa kav
da vi iz ja vam de ka ve sa kam.
Be ne dik
Da mi iz ja vi{ so se to tvoe sr ce?
Be at ri ~e
Ve sa kam so se to sr ce i ne mam so {to dru go
da vi iz ja vam.
Be ne dik
Aj de, na re di mi ne{ to da sto ram za te be.
Be at ri ~e
Ubij te go Kla u dio.
Be ne dik
[to? Ne mi pa |a na pa met.
Be at ri ~e
Od bi vaj }i me ubi va te me ne. Zbo gum!
Be ne dik
ê kaj mal ku, mi la Be at ri ~e.
Be at ri ~e
Sme taj te de ka sum za mi na la ia ko sum tu ka; -
vo vas ne ma qu bov; - ne, ve mo lam, pu{ te te
me da odam.
Be ne dik
Be at ri ~e, -
360
Vilijam [EKSPIR
Be at ri ~e
Na vis ti na sa kam da si odam.
Be ne dik
Pr vin da sta ne me pri ja te li.
Be at ri ~e
Po les no se drz nav te da mi bi de te pri ja tel
odo{ to da se bo ri te pro tiv mo jot nep ri ja-
tel.
Be ne dik
Da li Kla u dio ti e nep ri ja tel?
Be at ri ~e
Za rem toj ne se po ka à ka ko naj go lem pod-
lec {to ja nak le ve ti, nav re di i pos ra mo ti
mo ja ta rod ni na? - O, ka mo da sum ma`! -
Ti pot ja no se {e na ra ce do ta mu kaj {to tre-
ba {e ra ce te da im se spo jat vo svet brak, a
ta mu - so jav ni kle ve ti, la` ni ob vi ne ni ja,
so ne vi de na svi re post, - O bo è, ka mo da sum
ma`! Sr ce to }e mu go is kor nam i }e mu go
ize dam nas red plo{ tad!
Be ne dik
Slu {aj, Be at ri ~e;-
Be at ri ~e
Zbo ru va la so ma` od pro zo rec! - Ama naj de
iz go vor!
Be ne dik
Ama, Be at ri ~e; -
Be at ri ~e
Mi la ta He ra! - zlo & e na ne se no, nak le ve-
te na e, uni{ te na.
Be ne dik
Be atr...
Be at ri ~e
Prin co vi i gro fo vi! Da, da, sve do ~e we na
princ, grof ~e to - kon te, kon te i pol; gu ra-
bi ja od grof ~e, ne ma {to! O ka mo da sum
ma` za ra di ne go! Ili ba rem da imam pri ja-
tel {to }e bi de ma` za ra di me ne! No ma{-
kos ta se is to pi la vo kla wa we, hrab ros ta vo
u~ ti vost i ma ì te sta na le obi~ ni ala pa ~i,
i toa qu bez ni; koj de ne ska sa mo iz la è a
po toa se za kol ne vo toa, ved na{ e hra bar
ka ko Her kul. - Ne mo àm da sta nam ma` po
svo ja èl ba, za toa sa kam da um ram ko è na
se ta vo jad i ~e mer.
Be ne dik
ê kaj, mi la Be at ri ~e. @i mi ra ka va, te
sa kam.
Be at ri ~e
Upot re be te ja za mo ja qu bov na drug na ~in a
ne vo nea da se kol ne te.
Be ne dik
Da li v du {a ste uve re ni de ka gro fot Kla u-
dio & na ne se nep rav da na He ra?
Be at ri ~e
Da, uve re na sum ko {to znam de ka imam um
i du {a.
Be ne dik
Toa mi e do vol no; se ob vr zu vam de ka }e
go pre diz vi kam na dvo boj; vi ja bak nu vam
ra ka ta i ve os ta vam. @i mi ra ka va, Kla u dio
ska po }e mi pla ti. Su de te za me ne po ona
{to za me ne }e ~u e te. Ode te, ute {e te ja bra-
tu ~et ka vi. Jas mo ram da ve lam de ka e mr tva;
zna ~i, zbo gum.
(Iz le gu va at.)
Sce na 2
Zat vor.
(Vle gu va at Dren, Tal pa, i Pi sar vo sve ~e ni
ali{ ta; Stra à ri, Kon rad i Bo ra ~io.)
Dren
Da li si te pri sut ni ne se ot sut ni?
Tal pa
O, stol ~e i per ni ~e za per o dr{ ka rot!
Pi sa rot
Koi se pres tap ni ci te?
Dren
Jas i ko le ga ta.
Tal pa
Ta ka e; na {e e da go is pi ta me pres ta pot.
Pi sa rot
Ama vi ve lam koi se vi nov ni ci te {to tre ba
da se is pi ta at. Ne ka zas ta nat pred gos po di-
not na red nik.
Dren
Ta ka e, ne ka zas ta nat pred me ne. - Ka ko se
vi ka te, pri ja te le?
Bo ra ~io
Bo ra ~io.
Dren
Ve mo lam za pi {e te - Bo ra ~io. - A va {e to,
mom ~e?
Kon rad
Gos po di ne, gos po di ne i se vi kam Kon rad.
Dren
Za pi {e te - gos po din gos po din Kon rad. - Gos-
po da, da li mu slu ì te na gos po da?
Bo ra ~io/Kon rad
Da, gos po di ne, se na de va me.
Dren
Za pi {e te - se na de va at de ka mu slu àt na
bo ga; - i za pi {e te go pr vin bog; za{ to ne
daj bo è bog da ne e pred vak vi ed ni raz boj-
ni ci! - Gos po da, ve }e e do ka à no de ka ste
bez mal ku is to {to i lo {i ga do vi; i nas-
ko ro }e se po ve de is tra` na pos tap ka de ka
ste tak vi. [to ima te da ka è te vo svo ja
od bra na?
Kon rad
[to e pra vo, pra vo e gos po di ne: nie ve li me
de ka ne sme.
Dren
Ne ve ro jat no pref ri gan fra er, ve lam; ama
mno gu br gu }e mu go sme nam umot. - Doj di
va mu, mom ~e; da vi {ep nam ne{ to na uvo;
vi ve lam, pos toi som ne va we de ka ste pod li
ga do vi.
Bo ra ~io
Vi ve lam, gos po di ne, de ka ne sme.
Dren
Dob ro, zas ta ne te na stra na. - @i mi bo ga,
gle dam se do go vo ri le. Da li za pi {av te de ka
ne se?
362
Vilijam [EKSPIR
Pi sa rot
Gos po di ne na red ni ~e, ne gi is pra {u va te
ka ko {to tre ba; tre ba da gi po vi ka te stra-
à ri te {to gi ob vi nu va at.
Dren
Na vis ti na, toa bi bil pra vi ot na ~in. - Ne ka
vle zat stra à ri te. - Gos po da stra à ri, vo
ime to na prin cot vi na re du vam: Ob vi ne te
gi.
Pr vi ot stra àr
Ovoj ~o vek ov de, gos po di ne, re ~e de ka Don
Hu an, bra tot na prin cot, e pod lec.
Dren
Za pi {e te - prin cot Hu an e pod lec. - Opa, pa
toa e ot vo re no kri vok let stvo da se na re ~e
bra tot na prin cot pod lec.
Bo ra ~io
Gos po di ne na red ni ~e, -
Dren
Sus, ga du ko ga ti ve lam; ne mi se do pa |a{,
za pa me ti.
Pi sa rot
Da li re ~e u{ te ne{ to?
Vto ri ot stra àr
Re ~e de ka pri mil il ja da du ka ti od Don Hu an
za la` no da ja ob vi ni gos po |i ca ta He ra.
Dren
O~ig led no raz boj ni{ tvo bez pre se dan!
Tal pa
Da, da ì mi sve ti Ili ja, mo ra da e toa.
Pi sa rot
I {to dru go, ~o ve ku?
Pr vi ot stra àr
I de ka gro fot Kla u dio re {il, na tak vo to
ne go vo ob vi ne nie, da ja uni ì He ra pred
si te svad ba ri i da ne ja ze me za è na.
Dren
Pod lec ne vi den! Za ova }e te osu dat na
ve~ no spa se nie!
Pi sa rot
I {to dru go?
Vto ri ot stra àr
Ni{ to dru go. Toa e s#.
Pi sa rot
A i ova e po ve }e gos po do od ona {to bi
mo è le da go po rek ne te. Prin cot Hu an
ut ro vo kid nal bez tra ga. He ra bi la na ovoj
na ~in nak le ve te na, ba{ na va kov na ~in
ot fr le na i od go le ma àl i ma ka ne na dej no
um re la. - Gos po di ne na red nik, vr ze te gi
lu |e vo i od ve de te gi kaj Le o na to; Jas odam
pred vas da im go po ka àm za pis ni kot od
sos lu {u va we to.
(Iz le gu va.)
Dren
Aj de, oko vaj te gi vo pran gi!
Tal pa
Sta ve te im li si ci!
Kon rad
Tr gaj gi ra ce te, glup ~o!
Dren
Me ne mi ve li{? Ka de e pi sa rot? Ne ka
za pi {e de ka ~i nov ni kot na prin cot e
glup ~o. Aj de, vr ze te gi. - Hoh {tap ler eden
ni ka kov!
Kon rad
Tr gaj te se od me ne! Vie ste ma ga re, vie ste
ma ga re.
Dren
Za rem ne mi go ko pi tu va{ zva we to? Za rem
ne mi ja ko pi tu va{ voz ras ta? - O, {to ne e
tu ka pi sa rot pa da za pi {e de ka sum ma ga re!
Ama vie lu |e, za pom ne te de ka sum ma ga re.
Ia ko ne ma da bi de za pi {a no se pak za pom-
ne te de ka sum ma ga re. - ]e vi di{ ti, ga du,
poln si pi e te ti a toa i }e go do ka àm so
sve do ci, ne sum jas glup; tu ku sum ~i nov nik i
u{ te do ma }in i u{ te uba vo par ~e me so ka ko
koj bi lo drug vo Me si na; i u{ te ~o vek sum
{to go znae za ko not, ami {to? I ~o vek sum
mo{ ne bo gat, ami {to si mis li{? I ~o vek
{to imal gu bi to ci; i ~o vek sum so dva kos-
tu ma i s# na me ne e pe dan tno i ~is to. -
Vo de te go! O, ka mo da be {e za pi {a no de ka
sum ma ga re!
(Iz le gu va.)
An to nio
Ako pro dol ì te va ka, }e ve sne ma;
ne e pa met no da ja pot hra nu va te ta ga ta
pro tiv se be.
Le o na to
Ve mo lam, dos ta so so ve ti,
koi niz u{i mi vr vat bes po lez no
ko vo da niz re {e to; ne ma da slu {am;
i ne }am te {i tel u{i te da mi gi pol ni
os ven ako bo lot ne mu e ra men na mo jot.
Naj di tat ko {to tol ku de te to si go sa kal,
a ~i ja qu bov tat kov ska zgaz na ta e tol ku
i re ~i mu da bi de strp liv;
bo lot iz me ri mu go po dol ì na i {i ri na
so mo jov,
na se ko ja bol ka da od go va ra so bol ka;
na se ko ja ma ka so dru ga ma ka i toa to~ no
vo se ko ja crt ka, del ~e, ob lik ili for ma;
ako tak vi ot se smee i bra da ta si ja maz ni,
i ta ga ta ja te ra od se be so mrm ka we i {e pot
to ga{ ko ga tre ba do ne bo da of ka,
i so po go vor ki ja dot go kr pi, ~e me rot so
sve }i
go opi va, - tak vi ot do ne si mi go
i od ne go si gur no na strp li vost }e se na u-
~am.
Ama ta kov ne ma; oti lu |e to, bra te,
so vet ni ci i te {i te li se dob ri sa mo pri
bol ka
{to sa mi ne ja ~uvs tvu va at; no, ako ja vku sat,
mud ros ta niv na vo strast se pret vo ra, {to
pred toa
tol ku le~ be no i stru~ no go skro tu va la gne-
vot
lu di lo to go so {i va la so svi len ko nec,
bo lot so zdiv go te ra la, so zbo ro vi ja dot;
ne, ne; les no e za tr pe nie da im se bla da
na tie {to of ka at pod to va rot na bo lot;
no ne pos toi ~o ve~ ka dob lest {to tol ku
rev nos na }e bi de ko ga ne koj sa mi ot
na ma ka }e se naj de; za toa, ne te {e te me so
mud rost:
Ta ga ta po sil no mi vri{ ti od se koj so vet.
An to nio
Vo toa lu |e to ne se raz li ku va at od de ca.
Le o na to
Ve mo lam, dos ta. I jas sum od krv i me so.
Za{ to s# u{ te ne se ro dil fi lo sof na sve-
tot
{to mo è za bo bol ka ta mir no da ja tr pi,
bez og led kol ku pi {u va le na bo` ji na ~in
i se ina e te le na slu ~a jot i te{ ki te ma ki.
An to nio
Se pak ne moj te se ta bol ka na sr ce da vi te ì;
i tie {to ve nav re di ja ne ka stra da at mal ku.
Le o na to
Se ga go vo ri{ um no; toa se ka ko }e go sto ram.
Du {a va mi ve li de ka He ra e nak le ve te na.
A ova ne ka go znae Kla u dio; ne ka go znae i
prin cot
i si te dru gi {to ~es ta & ja obes ~es tu va at.
An to nio
Eve gi idat Kla u dio i prin cot.
în PET TI
Sce na 1
Pred ku }a ta na Le o na to.
(Vle gu va at Le o na to i An to nio.)
(Vle gu va at Don Ped ro i Kla u dio.)
Don Ped ro
Do bar den, do bar den.
Kla u dio
Do bar den na ob ja ca ta.
Le o na to
ûj te me, gos po da, -
Don Ped ro
Br za me, Le o na to.
Le o na to
Br za te, gos po da ru? - to ga{, zbo gum, gos po da -
ru;-
Zo{ to na ed na{ br za te? - To ga{, dob ro.
Don Ped ro
Ne ka raj te se so nas, ~o ve ku do bar.
An to nio
Da mo è pra vi na ta da ja do bie so kav ga
ne koj od nas }e si go do bie.
Kla u dio
A koj mu ~i ni kriv da?
Le o na to
Ti, pod le cu, koj drug ako ne ti?
Ne moj, ne pu{ taj ja ra ka ta po me ~ot -
ne ti se pla {am.
Kla u dio
Ne ka mi se isu {i ovaa ra ka
ako ne ko ga{ ja zag ro zi va {a ta sta rost;
ra ka ta ni{ to ne mi sa ka {e od me ~ot.
Le o na to
Za mol ~i, ~o ve ku; bez kle{ te we i {e gi;
ne ti go vo ram ko iz vet re an sta rec ili
{ut rak;
za, pod zak ri la na sta ros ta, da se fa lam
{to sum sto ril ka ko mlad ili {to }e sto-
ram
da ne sum star. Znaj, Kla u dio, v li ce ti
ve lam,
ti tol ku n# nav re di me ne i mo e to ne vi no
de te
{to sum pri si len od dos to ins tvo to da se
ot ka àm svoe
i si ot sed, drt od mod ri ci te na go di ni te
da te pre diz vi kam na dvo boj ka ko ~o vek.
Ve lam, ti mi go nak le ve ti ne vi no to de te;
kle ve ta ta tvo ja go ras pa ra nej zi no to sr ce
i se ga le ì za ko pa na so svo i te pret ci, -
O! Vo grob ni ca ta kaj {to ni ko ga{ ne spi el
sra mot
os ven ovoj nej zin, od pod los ta tvo ja smis len.
Kla u dio
Pod los ta mo ja?
Le o na to
Tvo ja ta, Kla u dio; tvo ja ta, ve lam.
Don Ped ro
Gre {i te mno gu, sta re cu.
Lo e na to
Gos po da ru, gos po da ru,
}e do ka àm na ne go ako smee da se drz ne
i pok raj ve{ ti na ta ne go va i ak tiv ni te
ve` bi,
cu tot na mla dos ta i blud na ta si la.
Kla u dio
Trg ne te se, so vas ne ma da bi jam meg dan.
366
Vilijam [EKSPIR
Le o na to
Za rem va ka sa ka{ od me ne da se spa si{?
De te to mi go ubi;
ako me ubi e{ me ne, }e ubi e{ ba rem ma`.
An to nio
]e ubie dvaj ca i toa vis tin ski ma ì;
no da po ~e ka me; pr vin ne ka ubie eden; -
pr vin me ne; - ne ka me ne mi iz le ze na dvo boj.-
Aj de, po me ne, mom ~e; po me ne, mom ~e, aj de;
gos po di ne mom ~e, so kam {ik }e vi go is te-
ram
toj dr zok me~ od ra ce, se kol nam!
Le o na to
Bra te, -
An to nio
Smi re te se. Bog znae kol ku vnu ka mi ja
sa kav.
A taa e mrt va, od pod le ci nak le ve te na
smrt no,
{to sme at na ma` da mu iz le zat na meg dan
kol ku {to jas sme am zmi ja da fa tam za ja zik;
pod le ci, maj mu ni, fal ba xii, pi li{ tar ci,
gni di!
Le o na to
Bra te An to nio, -
An to nio
Mol ~e te. Ma ì{ ta! Gi znam jas tak vi te
dob ro, v du {a gi znam,
znam kol ku te àt, kol ku im ~i ni alot, -
Vo ob ra ze ni, dr ski, bez ob raz ni pr~ lov ci,
{to la àt, ma mat, pot ce nu va at, kle ve tat i
pcu jat;
}e se na kin xu rat pa sa mo nad vo re{ no vle-
va at up lav,
pov to ru vaj }i ed ni te is ti lu ti zbo ro vi
{to }e mu sto rat na du{ ma not ako se drz ne
i tol ku.
Le o na to
Ama, bra te An to nio, -
An to nio
Ne ma ama, s# e toa glu post;
ne me {aj te se, jas so ova }e se spra vam.
Don Pe dro
Ne ma me na me ra, gos po do, tr pe ni e to va {e
da go sta va me na pro ba. Od sr ce à lam
za smrt ta na }er ka vi; no, vi se kol nam
so ni{ to ne be {e ob vi ne ta os ven so ~is ta
vis ti na pot vr de na i do ka à na so fak ti.
Le o na to
Gos po da ru, gos po da ru, -
Don Ped ro
Od bi vam da ve slu {am.
Le o na to
Od bi va te?
Aj de bra te, da odi me. - Sa kam da me ~u jat.
An to nio
I }e ve ~u jat
ili ne koj }e mo ra ska po da pla ti.
(Iz le gu va at Le o na to i An to nio.)
Don Ped ro
Gle daj, do a |a ~o ve kot ko go trg nav me da go
ba ra me.
(Vle gu va Be ne dik.)
Kla u dio
No, gos po di ne, {to e no vo?
Be ne dik
Do bar den, gos po da ru.
Don Ped ro
Dob ro ni doj dov te, gos po di ne; za mal ku }e
stig nev te da raz dvo i te dve lu ti stra ni pod-
got ve ni za bor ba.
Kla u dio
Za mal ku no se vi te }e ni gi od gri zea dvaj ca
{tr bi star ci.
Don Ped ro
Le o na to i brat mu. [to mis li{? Da se obi-
dev me ne }e bev me do vol no mla di za niv, ne?
Be ne dik
Vo ne ram na bor ba ni hrab ros ta ne e ram na.
Doj dov da ve po ba ram i obaj ca ta.
Kla u dio
I nie na se ka de te ba rav me; za{ to cr ni ni
se du {i te od ta ga i sa ka me ne koj da ni gi
raz ved ri. ]e go iz vle ~e{ mal ku du hot?
Be ne dik
V ka ni ja mi e; da go va dam?
Don Ped ro
Ne zna ev de ka du hot ti e za ka ~en za po jas.
Kla u dio
Ba rem mu e za ka ~en a ne ot ka ~en ka ko kaj
ne koi dru gi. - Ba ram da pov le ~e{ ko gus la-
rot {to go vle ~e gu da lo to za da ne raz ve-
se li.
Don Ped ro
Bled e ko kr pa. - [to ti e? Da ne si bo len
ili lut?
Kla u dio
Ej, daj si ku ra`, ~o ve ku! Ako se ki ra ci ja ta
ja ubi ma~ ka ta, te be do vol no ti sti ska da ja
ubi e{ se ki ra ci ja ta!
Be ne dik
Gos po di ne, }e se sud ram so va {i te du ho vi ti
na le ti ako gi na so ~i te kon me ne. Ve mo lam,
dru ga e te ma ta.
Kla u dio
To ga{ da mu da de me drug me~; ovoj mu se
skr {i na dve.
Don Ped ro
Toj pob le du va s# po ve }e; mis lam de ka na vis-
ti na e lut.
Kla u dio
Ako e, to ga{ to~ no znae ka ko da se od lu ti.
Be ne dik
Mo è ne{ to da vi {ep nam na uvo?
Kla u dio
Ne daj bo è da me vik ne na dvo boj!
Be ne dik
Vie ste pod lec. - Ne se {e gu vam; - ]e vi
do ka àm ka ko sa ka te, so {to sa ka te i ko ga
sa ka te. - Za do vo le te me ili }e raz gla sam
de ka ste ku ka vi ca. Vie ubiv te ed na prek-
ras na da ma a nej zi na ta smrt pa |a na va {a
du {a. Iz ves te te me {to ste re {i le.
Kla u dio
Dob ro, }e doj dam za da ne is pu{ tam vak va
goz ba.
368
Vilijam [EKSPIR
Don Ped ro
[to? Goz ba? Pir?
Kla u dio
O, da, bla go da ren sum mu; me po ka ni na
te le{ ka gla va i pet le bez ku re; i ako ne gi
ise ~am ka ko {to tre ba, ka è te de ka no òt
mi e za ni ka de. A ne ma da ima i ed na vet-
ru{ ka?
Be ne dik
Gos po di ne, du hot dob ro vi ka ska, le sen vi e.
Don Ped ro
]e ti ka àm ka ko onoj den Be ta ri ~e ti go
fa le {e du hot; re kov de ka ima{ fin duh;
ta ka e, re ~e taa, ama mal. Ne, re kov jas, du hot
mu e go lem; to~ no, re ~e taa, go lem ama ne so-
len. Ne, re kov, do bar duh. Sa mo, re ~e taa,
{to ni ko go ne pov re du va; ne, re kov jas, gos-
po di not e umen. Se ka ko, re ~e taa, umen i
ru men gos po din. Ne, re kov jas, toj vla dee
so ja zi ci. Ve ru vam, re ~e taa, mi se za kol na
na ne{ to po ne del ni kot na ve ~er a vtor ni kot
sa baj le ved na{ go po rek na. Vla dee toj so
dvo en ja zik, so dva ja zi ka. Ta ka taa cel
eden ~as ja iz vr tu va {e se ko ja tvo ja dob lest;
se pak, na kra jot, zak lu ~i so voz di{ ka, de ka
pop riv le ~en ma` od te be ne ma vo ce la Ita-
li ja.
Kla u dio
Na {to po~ na da pla ~e i re ~e de ka is to &
se fa }a.
Don Ped ro
Da, ba{ ta ka sto ri; no se pak, i pok raj
s# ko ga tol ku stra{ no ne bi go mra ze la,
stras no bi go sa ka la; s# ova ni go ka à
}er ka ta na sta re cot.
Kla u dio
S# ni ka à, s#; a zgo ra na s# Bog go vi de ko ga
se sok ri vo gra di na ta.
Don Ped ro
No ko ga }e gi sta vi me ro go vi te od di vi ot
bik vrz se te na ta gla va na Be ne dik?
Kla u dio
Da, i toa so tekst pod niv: ov de le ì Be ne-
dik, oè net ~o vek?
Be ne dik
Zbo gum, mom ~e; vie zna e te {to mis lam. Ve
os ta vam se ga vo va {i ot oz bo ru va~ ki za nes;
vie pra vi te {e gi ko fal ba xi i te {to gi
kr {at svo i te me ~e vi, koi, spo laj mu na gor-
ni ot, ni ko go ne pov re du va at. - Gos po da ru,
vi bla go da ram za mno gu te dob ri ni {to mi
gi ima te nap ra ve no; od se ga na ta mu ne }e
mo àm da bi dam so vas; va {i ot brat, ko pi-
le to, po beg na od Me si na, a vie, za ed no so
ne go ubiv te ed na bla go rod na i ne vi na da ma.
[to se od ne su va do gos po di not Pi li{ ta rec
ov de, so ne go do pr va }e se sret ne me; a do
to ga{ mir ne ka ima vo ne go.
(Iz le gu va Be ne dik.)
Don Ped ro
Se ri oz no mis li.
Kla u dio
Po se ri oz no zdrav je; a i vi tvr dam de ka e od
qu bov kon Be at ri ~e.
Don Ped ro
I te pre diz vi ka?
Kla u dio
Mno gu jas no.
Don Ped ro
Na vis ti na e uba vo ko ga ~o vek iz le gu va po
ma i ca i po yiv ri a umot go os ta va do ma!
Kla u dio
To ga{ e xin vo spo red ba so maj mu not; no
po toa maj mu not e dok tor na na u ki vo spo-
red ba so ne go.
Don Ped ro
Ama, zas ta ne te, ~e kaj te mal ku; pri be ri se
sr ce i bi di se ri oz no! Ne li re ~e brat mi
po beg nal?
(Vle gu va at Dren, Tal pa, Stra à ta so
Bo ra ~io i Kon rad.)
Dren
Aj de, vie, gos po di ne; ako prav da ta ne mo è
da ve skro ti, ni ed no op rav du va we ne }e
mo è po ve }e da iz me ri na svo ja ta te re zi ja;
da, da, a ed na{ se po ka è te ka ko ga den dvo-
li~ nik, tre ba ve~ no da se vni ma va na vas.
Don Ped ro
[to e ova? Dvaj ca od lu |e to na brat mi
vr za ni! Ed ni ot Bo ra ~io!
Kla u dio
Ras pra {aj te se {to zgre {i le, gos po da ru.
Don Ped ro
Gos po da ~i nov ni ci, {to zgre {i le ovie
dvaj ca?
Dren
Vi de te gos po di ne, ra {i ri ja la` na vest;
zgo ra na toa, go vo rea ne vis ti ni; ka ko vto ro,
kle vet ni ci se; ka ko {es to i pos led no, op tu-
ì ja la` no ed na da ma; ka ko tre to, ove ri ja
ne to~ ni sos toj bi: i da zak lu ~am, tie se la`-
gov ci i pod le ci.
Don Ped ro
Ka ko pr vo, te pra {u vam {to nap ra vi le;
ka ko tre to, te pra {u vam {to zgre {i le;
ka ko {es to i pos led no za {to se ob vi ne ti; i
ka ko pos led no za {to se prit vo re ni?
Kla u dio
Eve vi pra vil no re zo ni ra we i po ne gov
terk; i, ì mi bo ga, ed na mis la dob ro pro me-
ne ta.
Don Ped ro
Ko mu zgre {iv te, gos po da, pa tre ba vr za ni da
od go va ra te? Ovoj u~en na red nik e pre in te-
li gen ten da go raz be ram. [to zgre {iv te?
Bo ra ~io
Mil prin cu, doz vo le te pred vas da za vr {i
s#; sos lu {aj te me a ovoj grof ov de ne ka me
ubie. Ve iz la àv du ri i vas li~ no; ona {to
vie so se ta va {a mud rost ne go vi dov te, go
ot kri ja ovie plit ki tik va ri ov de; koi, no }e,
me slu{ naa ka ko mu priz na vam na ovoj ~o vek
ka ko Don Hu an, va {i ot brat, me nav le ~e da
ja nak le ve tam gos po |i ca ta He ra; ka ko vie
bev te na ve de ni da doj de te vo gra di na ta za
da me vi di te me ne ka ko & se dod vo ru vam na
Mar ga ret ob le ~e na vo ali{ ta ta na He ra;
ka ko ja os ra mo tiv te na de not na ven ~av ka ta;
se to moe raz boj ni{ tvo tie go pik naa vo
za pis nik koj {to po pr vo bi go za pe ~a til so
mo ja ta smrt odo{ to da go pov to ram na moj
re zil. Da ma ta e mrt va za ra di la` no to ob vi-
nu va we moe i na mo jot gos po dar; ili na
krat ko, ne ba ram ni{ to po ve }e ot kol ku nag-
ra da ta {to mu sle di na eden pod lec.
Don Ped ro
Ne vi te ~e li ovoj go vor ko è le zo niz
va {a ta krv?
Kla u dio
Ot rov pi ev du ri go vo re {e.
370
Vilijam [EKSPIR
Don Ped ro
Da li brat mi te nav le ~e na ova?
Bo ra ~io
Da; i de be lo me pla ti za iz ved ba ta.
Don Ped ro
Toj e soz da den i iz del kan od pre dav stvo;
i po beg na tok mu zara di ovaa pod lost.
Kla u dio
Mi la He ro! Li kot tvoj pred se be go gle dam
vo uba vi na ta za ra di ko ja vo te be se vqu biv.
Dren
Aj de, vo de te gi tu ì te li ve. Do se ga na {i ot
pi sar go ima re for mi ra no gos po di not Lo e-
na to za ra bo ta va; i lu |e, ne za bo ra vaj te
da spe ci fi ci ra te vo svoe vre me i na svoe
mes to, de ka sum ma ga re.
Tal pa
Eve go ide gos po da rot Le o na to, a i pi sa rot.
(Se vra }a at Le o na to i An to nio so Pi sa-
rot.)
Le o na to
Koj e pod le cot? O~i te da mu gi vi dam
za ko ga }e za be le àm sli ~en na ne go
da go iz beg nam; koj od ovie e toj?
Bo ra ~io
Ako sa ka te da zna e te koj vi zgre {il
gle daj te vo me ne.
Le o na to
Ti si ro bot {to so svo jot zdiv go ubi
ne vi no to moe de te?
Bo ra ~io
Da , jas sum, sa mo jas.
Le o na to
Ne, pod le cu, sam se be si se la è{,
ov de sto jat i dvaj ca mno gu ~es ni ma ì -
tre ti ot ja zbri {a - koi se vme {a ni vo toa. -
Vi bla go da ram, gos po da, za smrt ta na }er ka
mi,
za pi {e te ja ko ed no od va {i te slav ni de la;
na vis ti na maj stor ski go iz vr {iv te.
Kla u dio
Ne znam ka ko da ve iz mo lam za bla gost,
no mo ra da zbo ru vam. Od maz da ta iz be re te ja
sa mi;
osu de te me na kaz na {to fan ta zi ja ta va {a
}e ja smis li za gre vot moj; se pak gre vot
vo zab lu da go sto riv.
Don Ped ro
Vo bo ga vi se kol nam, is to i jas;
no se pak, za da se za do vo li dob ri ov sta rec,
}e se pod ved nam pod ko ja bi lo te{ ka ma ka
ko ja toj }e mi ja na met ne.
Le o na to
Ne mo àm da vi na re dam }er ka ta da mi ja
oì vi te -
toa e ne voz mo` no; no i dvaj ca ta ve mo lam
ob ja ve te im na lu |e to vo Me si na ov de
de ka ne vi na um re; i ako qu bov ta va {a
tvo re~ ki e ras po lo è na vo vre mi wa ta` ni
sta ve te na pis na gro bot nej zin,
i na pe pel ta pej te & ; pej te & no} va
a ut re na ut ro doj de te kaj me ne do ma;
i bi dej }i ne mo è te da mi sta ne te zet,
bi de te mi vnuk; brat mi ima }er ka
re ~i si is ta ko mo e to mrt vo ~e do.
I sa mo taa e nas led ni~ ka na obaj ca ta nas;
nej ze daj te & go dol got {to na bra tu ~et ka &
& go dol gu vav te pa od maz da ta }e ja sne ma.
Kla u dio
O gos po di ne bla go ro den,
qu bez nos ta pre go le ma sol zi od me ne vle ~e!
Po nu da ta ja pri mam; pa od de nes
so kut ri ot Kla u dio up ra vu vaj te.
Le o na to
Ut re, zna ~i, ve o~e ku vam kaj me ne;
za dene ska, zbo gum. - Ovoj pod lec ov de
tre ba so Mar ga ret da se so o ~i
ko ja, ve ru vam, vme {a na bi la vo ova
od brat vi pot ku pe na.
Bo ra ~io
Ne, se kol nam, ne zna e {e taa
{to go vo ri ko ga zbo ru va {e so me ne;
se ko ga{ bi la dob les na i ~es na
vo ona {to od nea ne sa kaj }i go doz nav.
Dren
I zgo ra na s#, gos po di ne, ia ko, ve lam, ne
e ba{ ta ka cr no-be lo, ovoj tu ì tel ov de,
op tu è ni ot, na vis ti na me na re ~e ma ga re; ve
mo lam, ne ka se ze me i ova vo pred vid pri
od me ru va we to na kaz na ta. A is to ta ka, stra-
à ta gi ~u ka ko go vo rat za ne koj Gna sen;
ve lat no sel klu ~e v uvo a na ne go vi sel ka ta-
nec; toj po zaj mu va pa ri vo ime na bo ga i
ni ko ga{ ne gi vra }a, ma ri fet luk {to tol ku
dol go go pri me nu va {to lu |e to ve }e ot vrd-
naa na sr ce pa ni koj ne po zaj mu va ni{ to vo
ime na bo ga; ve mo lam ras pra {aj te go i za
ova.
Le o na to
Ti bla go da ram za ~es ni ot trud i gri à.
Dren
Va {e to bla go rod stvo go vo ri ka ko mno gu
bla go da ren i sme ren mlad ~o vek; za toa na
Bo ga mu bla go da ram.
Le o na to
Eve ti za tru dot.
Dren
Bog ne ka go ~u va So ci jal no to!
Le o na to
Odi; te os lo bo du vam od zat vor en i kot i ti se
zab la go da ru vam.
Dren
Vi go os ta vam pref ri ga ni ov raz boj nik i ve
mo lam da se pop ra vi te ka ko pri mer za dru-
gi te. Ne ka bog go po ì vee va {e to bla go rod-
stvo! Mu po sa ku vam na va {e to bla go rod stvo
sa mo ar no! Ne ka Bog br gu vi go vra ti zdrav-
je to! Po kor no vi da vam doz vo la da za mi ne te;
i ako pov tor no mo è da se po sa ka no vo vi du-
va we, go mo lam bo ga da go zab ra ni. - Aj de,
kom {i ja.
(Iz le gu va at Dren i Tal pa so stra à ri te.)
Le o na to
Do ut re na ut ro, gos po do, zbo gum.
An to nio
Zbo gum, gos po do. Ve o~e ku va me ut re.
Don Ped ro
]e bi de me ta mu.
Kla u dio
No }e ska }e ta gu vam za He ra.
(Iz le gu va at Don Ped ro i Kla u dio.)
Le o na to
Vo de te gi apa {i ve; }e ja is pi tam Mar ga ret
ka ko se zbli ì la so ovoj blu den tok mak.
(Iz le gu va at.)
372
Vilijam [EKSPIR
Sce na 2
Vo gra di na ta na Le o na to.
(Vle gu va at Be ne dik i Mar ga ret.)
Be ne dik
Te mo lam, mi la gos po |i ce Mar ga ret, }e me
za dol ì{ ako mi po mog ne{ da zbo ru vam so
Be at ri ~e.
Mar ga ret
A da li po toa }e mi na pi {e te so net so
po fal bi za mo ja ta uba vi na?
Be ne dik
Na tol ku vi sok stil }e te voz vi {am, Mar ga-
ret {to ni koj ìv ma` ne }e mo è da bi de
nad te be, za{ to, {to e pra vo, ti toa i go
zas lu ù va{.
Mar ga ret
Cel ì vot da ne vi dam ma` nad me ne? Pa
ve~ no da os ta nam pod ska li?
Be ne dik
Du hot ti e iter ko muc ka na za gar; fa }a vo
let.
Mar ga ret
A va {i ot e tap ko me ~ot za ve` ba we na
me ~u va le cot; po go du va ama ne pov re du va.
Be ne dik
Ti pi~ no ma{ ki duh, Mar ga ret; ne pov re du va
è na; za toa te mo lam, vik ni ja Be at ri ~e; ti
go pre da vam {ti tot.
Mar ga ret
Mo re daj te ni gi nam me ~e vi te; {ti to vi i
sa mi te si ima me.
Be ne dik
Ako gi upot re bi te, Mar ga ret, mo ra da vgla-
vi te zap ci na vr te we; a tie se opas no oru` je
za de voj ki.
Mar ga ret
Dob ro, }e vi ja vik nam Be at ri ~e ko ja mis-
lam de ka ima no ze.
(Iz le gu va Mar ga ret.)
Be ne dik
Spo red toa }e doj de
Pee. Bo got na qu bov ta
od vi si ni {to pov ta
i me znae, i me znae
kol ku ma~ no zas lu ù vam, -
Mis lam za pe e we; no {to se od ne su va do
qu bov ta - dob ri ot pli va~ Le an der, Tro il,
pr vi ot vra bo tu va~ na splet ka ri i ce la ed na
kni ga od iz vi ka ni ka va li e ri od spal ni te
so bi, ~ii imi wa i se ga maz no se liz ga at po
ram ni te dru mo vi na be li ot stih, ni e den od
niv, ve lam, ne bi le va ka vr te ni i pre vr tu-
va ni vo qu bov ta ka ko {to sum kut ri ot jas.
Da ti se pluk nam, kaj mo àm jas se to ova da
go pik nam vo ri ma? Pro bav, ne ve lam ne; ama
edins tve na ri ma {to mi tek nu va za te be, na
pri mer, e be be - mno gu ne vi na ri ma; za bog,
rog - mno gu os tra ri ma; za ma la, bu da la -
mno gu xa gor li va ri ma; s# ne koi ~ud ni za vr-
{e to ci. Ne, ne sum ro den pod po et sko ne bo
ni tu pak znam da se dod vo ru vam na sve ~en
na ~in.
(Vle gu va Be ta ri ~e.)
Mi la Be at ri ~e, za rem se oy vi va{ na mo jot
po vik?
Be at ri ~e
Da, gos po di ne, i }e si odam to ga{ ko ga }e
mi re ~e te.
Be ne dik
To ga{ os ta ni do to ga{!
Be at ri ~e
Ve }e re kov te to ga{; si odam se ga; - no
se pak, pred da odam, sa kam da za mi nam so
ona po koe doj dov, a toa e, da znam {to si
ka àv te vie i Kla u dio.
Be ne dik
Sa mo lo {i zbo ro vi; za toa, daj mi da te bak-
nam.
Be at ri ~e
Lo {i te zbo ro vi se sa mo lo{ ve ter, lo {i ot
ve ter e sa mo lo{ zdiv, a lo {i ot zdiv lo {o
baz di; za toa si odam ne bak na ta.
Be ne dik
Ti ovoj zbor go prep la {i i is te ra od vis-
tin ska ta smis la, tol ku ti e ès tok du hot.
No ti ka ù vam pros to; go pre diz vi kav Kla-
u dio na dvo boj; pa, ili br gu }e mi od go vo ri
ili }e go prog la sam za ku ka vi ca. A se ga te
mo lam, ka ì mi, za ra di koi moi lo {i oso-
bi ni prv pat se za qu bi vo me ne?
Be at ri ~e
Za ra di si te niv za ed no; koi nap ra vi ja tol ku
cvrst so juz na lo {o ti lo ci {to ne doz vo lu-
va at ni ed na dob ra oso bi na da se mu{ ne me |u
niv. No za ra di koi moi dob ri oso bi ni naj-
nap red vi se slu ~i qu bov kon me ne?
Be ne dik
Mi se slu ~i qu bov? - Dob ro ka à no! Na vis-
ti na mi se slu ~u va qu bov za{ to te sa kam
pro tiv svo ja vol ja.
Be at ri ~e
A za sr ce to i da ne zbo ru va me, ne? Kut ro
sr ce! Ako mu se ina e ti te za ra di me ne, jas }e
mu ina e tam za ra di vas, za{ to ni ko ga{ ne ma
da go sa kam ona {to mo jot pri ja tel go mra zi.
Be ne dik
Pre pa met ni sme za da si se dod vo ru va me
mir no.
Be at ri ~e
Toa ne se gle da od ova priz na nie; od dva e set
um ni lu |e ne ma ni e den {to sam }e se fa li.
Be ne dik
Sta ro, sta ro pra vi lo, Be at ri ~e, u{ te od
vre me to ko ga ima {e koj da n# fa li; a vo
de ne{ no vre me, ako ~o vek sam ne si po dig ne
spo me nik pred da um re, }e go pa me tat sa mo
du ri bi jat kam ba ni te i du ri pla ~e vdo vi-
ca ta.
Be at ri ~e
A kol ku e toa, {to mis li te?
Be ne dik
U{ te pra {u va{: - eden ~as bi e we i ~et vrt
~as {mr ka we i sol zi: za toa za umen ~o vek
- ako gos po di not Crv, ne go va ta so vest ne
se spro tiv sta vi - naj pa met no e sam da si
gi fa li dob ri te oso bi ni, ko jas {to si gi
fa lam svo i te. Tol ku za toa zo{ to sam si
se fa lam za{ to, eve sa mi ot sve do ~am, ima i
{to da fa lam; no ka è te mi, ve mo lam, ka ko
e bra tu ~et ka vi?
Be at ri ~e
Mno gu bol na.
Be ne dik
A vie?
Be at ri ~e
I jas sum mno gu bol na.
374
Vilijam [EKSPIR
Be ne dik
Po ~i tu vaj te go bo ga, sa kaj te me me ne i zak-
rep ne te. Tu ka ve os ta vam za{ to ne koj do a |a
{to mno gu br za.
(Vle gu va Ur su la.)
Ur su la
Ma dam, mo ra te ved na{ kaj stri ko vi. Vo
ku }a ta e ha os: s# do ka à de ka gos po |i ca ta
He ra bi la la` no ob vi ne ta, prin cot i gro-
fot Kla u dio pod lo iz ma me ni a klu ~ot za s#
e Don Hu an koj {to po beg na i go ne ma. ]e
doj de te ved na{?
Be at ri ~e
Sa ka te da doj de te i vie, gos po di ne, da gi
~u e te no vos ti te?
Be ne dik
Sa kam da vi ì ve am v sr ce, da vi um ram v
skut, da me za ko pa at vo va {i te o~i; i u{ te
sa kam, da doj dam so vas kaj stri ko vi.
(Iz le gu va at.)
Sce na 3
Vo cr kov ni ot dvor.
(Vle gu va at Don Ped ro, Kla u dio, prid-
ru` ba.)
Kla u dio
Da li e ova grob ni ca ta na Le o na to?
Prid ru` ni kot
Taa e, gos po da ru.
Kla u dio
(î ta od svi to kot.)
Do smrt ok le ve te na od ja zi ci lo {i
be {e He ra {to ov de le ì;
smrt ta se ga ov de & no si
sla va {to na ma ki te & pro tiv te ì.
Ta ka ì vo tot {to vo sra mo ta zaj de
vo smrt ta ì vee, sla va naj de.
Ne ka ova na gro bot se ga se sta vi
za ko ga }e me ne ma, nej ze da ja sla vi. -
Se ga zas vi re te i ta` no za pej te.
PES NA
Pros ti im, bo ì ce na no} ta
na tie {to devs tve ni ca ta ja ubi ja tvo ja;
za ko ja ta` na ta im li pa mu za
pa oko lu gro bot nej zin kru àt.
Pol no}, po mog ni vo pla ~ot,
po mog ni vo voz di vot, vo la ~ot,
ta` no e, ta` no;
gro bo vi zi ne te, mrt vi lo go ri
du ri za smrt ta se go vo ri,
ta` no e, ta` no.
Kla u dio
Se ga le ka no}; ova do a |a we sve to
}e se pov to ru va se koe le to.
Don Ped ro
Dob ro ut ro, lu |e; gas ne te gi fa ke li te,
vol ci te se si ti; i gle daj te so de not, gri vi
od ko ~i i te na Fe bo koi niz pre de li te
go {a rat pos pa ni ot is tok so dam ki si vi.
Bla go da ram na si te. A se ga so zdrav je!
Kla u dio
Dob ro vi ut ro. Se koj pa tot ne ka si go gle da.
Don Ped ro
Odi me, aj de, dru ga da ob le ~e me ru ba
a po toa odi me kaj Le o na to na vre me.
Kla u dio
Ne ka Hi men ne ni da de po ve }e tol ku gru ba
ta ga ko ovaa {to ja op la kav me, so tol ku
te{ ko bre me!
(Iz le gu va at.)
Sce na 4
(Vle gu va at Le o na to, An to nio, Be ne dik,
Be ta ri ~e, Mar ga ret, Ur su la, Sve{ te ni-
kot i He ra.)
Sve{ te ni kot
Ne li vi re kov de ka e ne vi na?
Le o na to
Is to ka ko i prin cot i Kla u dio; koi ja na be-
di ja
vo zab lu da ta za ko ja se ga ov de ~uv te;
no Mar ga ret ima ma la vi na vo ova,
ia ko ne po svo ja vol ja, ka ko {to se gle da
ot ka ko ra bo ti te si doj doa na svoe mes to.
An to nio
Mi lo mi e {to na kra jot s# dob ro se svr {i.
Be ne dik
I jas, bi dej }i ve }e ne sum vr zan
od mla di ot Kla u dio da ba ram smet ka.
Le o na to
Pa, }er ko i vie bla go rod ni~ ki si te,
pov le ~e te se se ga vo oda ja ta sami;
a ko ga }e ve vik nam, doj de te pod ma ski;
prin cot i Kla u dio ve ti ja vo ova vre me
da me po se tat. - Zna e te i vie {to tre ba,
bra te;
mo ra da ste tat ko na bra to va ta }er ka;
i pre daj te mu ja na Kla u dio.
(Iz le gu va at da mi te.)
An to nio
]e go iz ve dam jas toa bez i naj mal prob lem.
Be ne dik
O~e, }e mo ra mal ku da ve iz ma ~am, mis lam.
376
Vilijam [EKSPIR
Sve{ te ni kot
A {to tre ba da sto ram?
Be ne dik
Da me ven ~a te ili da me za ko pa te, od dve te
ed no.
Gos po di ne Le o na to, vis ti na e, gos po di ne
do bar
de ka vnu ka vi so mil no oko na me ne gle da.
Le o na to
Toa oko od }er ka mi go po zaj mi. Tok mu ta ka.
Be ne dik
A i jas so vqu be no oko & voz vra }am.
Le o na to
Pog led, ~i nam, {to od me ne go do biv te,
od Kla u dio i od prin cot. No {to vi e po
vol ja?
Be ne dik
Ne ja sen, gos po di ne, vi e od go vo rot:
a {to se od ne su va do vol ja ta, mo ja vol ja e
va {a ta dob ra vol ja so na {i te da se slo ì
pa u{ te de ne ska da se spo i me vo ~e sen brak; -
a za {to, do bar o~e, od vas po mo{ ba ram.
Le o na to
Sr ce vo moe e so vas.
Sve{ te ni kot
I mo ja ta po mo{.-
Eve gi idat Kla u dio i Prin cot.
(Vle gu va at Don Ped ro i Kla u dio so prid-
ru` ba.)
Don Ped ro
Dob ro ut ro na ovoj so bir ubav.
Le o na to
Dob ro ut ro, prin cu, Kla u dio, dob ro ut ro.
Po ve le te. Da li s# u{ te ste re {e ni
de ne ska da se oè ni te so }er ka ta na brat
mi?
Kla u dio
Od Af ri ka da e na zbo rot }e si sto jam.
Le o na to
Vik ni ja, bra te, sve{ te ni kot e spre men.
(Iz le gu va An to nio.)
Don Ped ro
Dob ro ut ro, Be ne dik. [to e? [to ve ma ~i
pa li ce to vi e tol ku fev ru ar sko
pre pol no ob la ci, si wak i lu wi?
Kla u dio
Mi se ~i ni, na di vi ot bik mis li, -
ama, ne pla {i se, ~o ve ku; so zla to
ro go vi te }e ti gi poz la ti me i ce la
Ev ro pa na te be }e se ra du va,
ko ed na{ Ev ro pa so blud ni ot Ju pi ter
ko ga se pret vo ri vo za qu ben bik.
Be ne dik
Bi kot Ju pi ter, gos po di ne, mu kal mil no;
i ne koj ta kov ~u den bik so tat ko va ta vi
kra va
za~ nal te le a vie mno gu li ~i te na ne go
i vo mu ka we to a bi re kol i vo li kot.
(Se vra }a An to nio so mas ki ra ni te da mi.)
Kla u dio
Za ova }e vi vra tam; no se ga dru ga smet ka
imam.
Ko ja e da ma ta za ko ja tre ba da se ven ~am?
An to nio
Ovaa ov de a jas vam vi ja da vam.
Kla u dio
To ga{ e mo ja. Du {o, doz vo li li ce to da ti go
vi dam.
Le o na to
Ne, ne sme e te, ne pred da se za kol ne te
pred po pot de ka }e vi sta ne è na.
Kla u dio
Daj te mi ra ka pred sve ti ov otec,
}e vi bi dam ma` ako vi e po vol ja.
He ra
Du ri bev ì va vi bev è na;
(Ja va di mas ka ta.)
Du ri sa kav te mi bev te ma`.
Kla u dio
[to? U{ te ed na He ra?
He ra
Ba{ ta ka;
ed na He ra um re vo re zil; no jas sum ì va
i ì mi ì vo tot, ne vi na sum i ~ed na.
Don Ped ro
Po ra ne{ na ta He ra! Mrt va ta He ra!
Le o na to
Taa um re, gos po da ru du ri kle ve ta ta be {e
ì va.
Sve{ te ni kot
Se to ~u de we }e vi go ob jas nam ko ga,
po za vr {u va we to na sve ti ot ob red;
za smrt ta }e vi ras ka àm na uba va ta He ra;
No do to ga{ ~u do to mis le te go stvar no
pa da trg ne me kon ka pe la ta ved na{.
Be ne dik
Po le ka, o~e. - Ko ja od vas e Be at ri ~e?
Be at ri ~e
Me ne ta ka me vi ka at; (Ja va di mas ka ta.)
[to sa ka te?
Be ne dik
Za rem ne me sa ka te?
Be at ri ~e
Ne po ve }e od {to e raz um no.
Be ne dik
E, to ga{ stri ko vi, Kla u dio i prin cot
se vo zab lu da za{ to se kol nea de ka ste do
u{i
za ca pa ni vo me ne.
Be at ri ~e
A za rem vie ne me sa ka te?
Be ne dik
Ne po ve }e od {to e raz um no.
Be at ri ~e
To ga{ bra tu ~et ka mi, Mar ga ret i Ur su la
se vo zab lu da za{ to se kol nea de ka ste do
u{i
za ca pa ni vo me ne.
Be ne dik
Se kol nea de ka ste pad na le bol ni za me ne.
Be at ri ~e
Se kol nea de ka umi ra te bav no za me ne.
378
Vilijam [EKSPIR
Be ne dik
Ne e ba{ ta ka. Zna ~i ne me sa ka te?
Be at ri ~e
Ne, na vis ti na, sa mo pri ja tels tvo to go vra -
}am.
Le o na to
Vnu ko, ne moj te. Znam de ka go sa ka te.
Kla u dio
A i jas bi se za kol nal de ka i toj ja sa ka;
za{ to eve {to na pi {al so svo ja ra ka -
mno gu lo{ so net, ~ist pro iz vod na ne go va ta
gla va,
na me net za Be at ri ~e.
He ra
A eve u{ te eden
na pi {an so nej zi na ra ka, uk ra den od xe bot
pre poln qu bov za Be ne dik.
Be ne dik
û do ne vi de no! So sops tve ni ra ce pro tiv
sops tve ni te sr ca! - Aj de, }e te ze mam; ama,
ì mi vi del ce vo, te ze mam od {to mi e àl.
Be at ri ~e
Ne ma da ve od bi jam; - ama, ì mi de nov
ubav, po pu{ tam pred go le mi ot pri ti sok; a
de lum no i za da vi go spa sam ì vo tot oti
slu {am ste za bo le le od of ti ka!
Be ne dik
Za mol ~i! Us ta ta }e ti ja zat nam!
(Ja bak nu va.)
Don Ped ro
Pa ka ko ti e Be ne dik, oè net ~o ve ku?
Be ne dik
]e ti ka àm ne{ to, prin cu. Cel fa kul tet
dip lo mi ra ni fi lo so fi ne mo àt da me
is fr lat od takt. Mis li{ de ka mi e gaj le za
ne kak va sa ti ra ili epig ram? Ne; ~o vek {to
sa mo se maj ta pi ni ko ga{ ni{ to uba vo ne ma
da si pri vie do se be. Na ku so, bi dej }i }e se
è nam ne sa kam ni zbor da guk nam za ona
{to sve tot mo è da go ka è pro tiv. Za toa
ne mi se pot sme vaj za s# {to sum re kol pro-
tiv bra kot; bi dej }i ~o ve kot e ne pos to ja no
su{ te stvo i ova ob jas nu va s#. [to se od ne-
su va do te be Kla u dio, imav na me ra da te pre-
te pam; no bi dej }i }e bi de me rod ni ni, ì vej
bez mod rin ki i sa kaj ja mo ja ta rod ni na.
Kla u dio
A jas se na de vav de ka }e ja od bi e{ Be at ri ~e,
pa da do bi jam mo` nost so stap da te
is te ram od tvo jot er gen ski se fa lok i da
nap ra vam od te be ne kak vo dvoj no su{ te stvo;
no toa si gur no }e sta ne{ ako mo ja ta rod ni na
stro go ne vni ma va na te be.
Be ne dik
Glu pos ti; aj de, nie sme pri ja te li; - da za ig-
ra me pred da se oè ni me; da gi oles ni me
na {i te sr ca i pe ti ci te na na {i te è ni.
Le o na to
]e ig ra me po doc na.
Be ne dik
Po ra no, ve lam; za toa ud re te svir ki. -
Prin cu, ta èn si; naj di si è na, è na ti
tre ba; ne pos toi stap dos to en za po go le ma
po ~it od onoj so rog ~e na ra~ ka ta.
(Vle gu va Glas nik.)
Glas ni kot
Gos po da ru, brat vi Hu an e fa ten vo beg stvo
do ve den e pod stra à na zad vo Me si na.
Be ne dik
Ne mis li na ne go do ut re: jas }e ti smis lam
dos toj ni kaz ni za ne go. - Svi re te ko ga vi
ve lam!
(Ig ra. Mu zi ka.)
Alls Well That Ends Well
LI CA:
Gro fi ca ta od Ru si on, maj ka na Ber tram
Ber tram, gro fot od Ru si on, nej zin sin
Helena, si ra~ ka, {ti te ni~ ka na gro fi ca ta
La va{, ar le kin, slu ga na gro fi ca ta
Rej nal do, up rav nik na imo tot na gro fi ca ta
Pa rol, prid ru` nik na Ber tram
Fran cus ki ot kral
La fe, pos tar vel mo à
Pr vi ot vel mo à Di men
Vto ri ot vel mo à Di men, brat na pret hod ni ot
Tol ku va~, fran cu ski voj nik
La kej
Voj vo da ta od Fi ren ca
Vdo vi ca od Fi ren ca
Di ja na, nej zi na }er ka
Ma ri ja na, pri ja tel ka na vdo vi ca ta
Vel mo ì, prid ru` ni ci, voj ni ci, gra |a ni
Se koe zlo za ar no e ko me di ja na pi {a na vo per i o dot po me |u 1601-1604 go di na, ko ga
[ek spir gi na pi {al go le mi te tra ge dii Ham let, Ote lo, Mak bet i Kral Lir. Ot tu ka,
po ra di mra~ ni ot ton i te gob na ta at mos fe ra a, pred s#, po ra di raz vo jot na nas ta ni te koi, po
si te svoi ka rak te ris ti ki, ne iz be` no na ves tu va at tra gi~ na raz vr ska, no se pak, ia ko mo{ ne
na sil no, sre} no za vr {u va at, de lo to spa |a vo ta ka na re ~e ni te cr ni ili gor ~li vi ko me dii.
Zna e me de ka ovaa ko me di ja prv pat e pe ~a te na vo 1623 go di na a glav no to dej stvo, pri kaz na ta
za Ber tram i Helena, se te me li vrz de vet ta ta no ve la od tre ti ot den vo Bo ka ~o vi ot De ka me-
ron. Pod zap le tot, pri kaz na ta za Pa rol, e iz mis len od [ek spir.
Spo red sa ti ri~ ni ot ton, sce ni te {to se za ni ma va at so seks i upot re ba ta na t.n.
trik so kre ve tot (dram sko sred stvo koe, ia ko ne bi lo pri jat no za po doc ne` na ta pub li ka,
bi lo so vr {e no pri fat li vo za lu |e to od eli za be tan ski ot per i od), ko me di ja ta vo mno gu
na li ku va na ed na dru ga ko me di ja od [ek spir Tan te za ku ku ri gu(Me a su re for Me a su re). Sli~ no
na nea, Se koe zlo za ar no e prob lem sko i ob ra zov no de lo za{ to na kra jot Ber tram sfa }a
de ka ne bil vo pra vo a Pa rol e raz ob li ~en i iz le ku van. No se pak, ko me di ja va ne bi la dob ro
so ~i ne ta i ni ko ga{ ne bi la po pu lar na kaj te a tar xi i te i kri ti ~a ri te. Ber tram, na pri mer,
iz le gu va ka ko so sem nep ri ja ten lik. Helena vo po doc ne` ni ot del od dra ma ta, po ve }e na li-
ku va na ma ni pu la tor so ~o ve~ ki sud bi ni, odo{ to na onaa pri jat na, {ar man tna mla da da ma
od pr vi ot del. Ia ko in teg ral no vr zan, pod zap le tot so Pa rol, se ~i ni, ne do vol no ubed li vo
e pri ka ~en za glav no to dej stvo. Du ri i sti ho vi te se mo{ ne ne ram no mer ni ia ko zre los ta
na sti lot vo op {to ne e spor na. Ko me di ja va mo è da pres ta vu va eden ne us pe {en obid na
[ek spir da se vklu ~i vo no va ta mo da na pi {u va we dram ski tek sto vi {to se raz vi la po
pri vat ni te te at ri od ne go vo to vre me a ~ij os no ven be leg bil vmet nu va we vo dram ski ot
zap let mno gu seks i sa ti ra.
Ova e prv pre vod na Se koe zlo za ar no na ma ke don ski jazik.
Gro fi ca ta
Pu{ taj }i go sin mi od me ne, go za ko pu vam i
vto ri ot ma`.
Ber tram
A jas, gos po |o, za mi nu vaj }i, pov tor no ja
op la ku vam smrt ta na tat ko mi; no mo ra da
ja po ~i tu vam za po ved ta na ne go vo to ve li ~e-
stvo koe se ga e moj sta ra tel i ve ~en gos po-
dar.
La fe
Vo kra lot }e naj de te sop rug, gos po |o a vie,
gos po di ne, tat ko. Toj {to tol ku sev kup no i
za si te vre mi wa e do bar, mo ra da se dr ì do
svo ja ta dob lest kon vas za{ to va {a ta vred-
nost si gur no }e ja pot tik nu va ne go va ta dob-
ri na kaj {to tre ba ia ko taa sa ma po se be
ne ma da e skud na {tom ve }e ja ima vo izo bil-
stvo.
Gro fi ca ta
Kak vi se na de ì te da zak rep ne Kra lot?
La fe
Toj kre na ra ce od le ka ri te, gos po |o, pod
~ij nad zor go ubi va {e vre me to so na de` i
sme ta de ka ne ma dru go ~a re os ven pos te pe no
gu be we na na de` ta.
Gro fi ca ta
Ovaa mla da vel mo{ ka ima {e tat ko - O,
kol ku ta gi vo zbo rov ima {e! - ~i ja ve{-
ti na be {e go le ma re ~i si ko ne go va ta
~es ti tost; da ja dos tig ne {e, }e ja nap ra ve {e
pri ro da ta bes mrt na a smrt ta }e os ta ne {e
bez ra bo ta. Za ra di kra lot, ve lam, da be {e
se ga ìv, toa }e zna ~e {e smrt za ne go va ta
bo lest.
La fe
Ka ko re kov te se vi ka ~o ve kot za ko go go vo-
ri te, gos po |o?
Gro fi ca ta
Be {e mno gu poz nat, gos po di ne, vo svo ja ta
fe la, i toa, bo ga mi, so sem zas lu è no: @e rar
de Nar bon.
La fe
Na vis ti na be {e ge ni ja len, gos po |o. Kra lot
ne o dam na go vo re {e za ne go so vos hit i
so à le we. Be {e do tol ku iz ve{ ten {to
si gur no }e be {e u{ te ìv do kol ku na u ka ta &
mo è {e ne{ to na smrt ta.
Ber tram
Od {to stra da kra lot, gos po di ne?
La fe
Od ì va ra na, gos po di ne.
Ber tram
Ne sum ~ul po ra no za tak vo ne{ to.
în PRVI

Scena 1
(Vle gu va at mla di ot Ber tram, gro fot od Ru si on,
ne go va ta maj ka, gro fi ca ta, Helena i La fe ob le ~e ni vo cr ni na.)
389 Sekoe zlo za arno
La fe
Ka mo ni ko ga{ i da ne se ~u e {e. - Da li gos-
po |i ca va ov de e }er ka na @e rar de Nar bon?
Gro fi ca ta
Ne go vo to de te edin ~e, gos po di ne koe ras te
i se raz vi va pod moj nad zor. Se na de vam
de ka }e ima sre }a kol ku {to ve tu va nej-
zi no to ob ra zo va nie. Ima nas le de no ta bi et
{to uba vi te da ro vi u{ te po ve }e gi raz u ba-
vu va - za{ to kaj {to ne ~is ta ta du {a no si
dob les ni oso bi ni, ta mu po fal bi te odat so
so àl ba; tie se i dob les ti i pre dav ni ci.
Kaj nej ze se u{ te po dob ri bi dej }i gi kra si
ed nos tav nost. Taa sa ma ta e iz vor na sops tve-
na ta ~es nost ko ja se uso vr {u va so vro de na ta
dob ri na.
La fe
Va {i te po fal bi, gos po |o, iz ma mi ja od nej ze
sol zi.
Gro fi ca ta
Tie se naj dob ra ta sol so ko ja de voj ka ta mo è
da gi so ~u va fal bi te. Po me not na tat ko &
ne mo è da & stig ne do sr ce bez ti ra ni ja ta
na nej zi ni te ta gi da & ja od ze me ì vos ta
od ob ra zi te. - No dos ta za ova, Helena.
Dos ta, vi se mo lam, os ven ako ne sa ka te
~o vek da po mis li de ka po ve }e is ka ù va te
ta ga odo{ to ja ~uvs tvu va te -
Helena
Na vis ti na ja is ka ù vam ta ga ta no i sil no ja
~uvs tvu vam.
La fe
Ume re ni ot pla~ e pra vo na mrt vi te, pre te-
ra na ta àl du{ man na ì vi te.
Gro fi ca ta
Ako ì vi te ne se du{ ma ni na àl ta, pre te-
ra nos ta vo nea br gu }e gi kut ne.
Ber tram
(Kle ~ej }i). Gos po |o, bla gos lov od vas ba ram.
La fe
Ka ko da go sfa ti me ova?
Gro fi ca ta
Bi di bla gos lo ven, Ber tram, i na tat ka si
sli ~en
vo od ne su va we to ko {to si mu vo li kot. Dob-
les ta i krv ta
za vlast vo te be ne ka se bo rat, a dob ri na ta
tvo ja
ram na da ti e na po tek lo to. Sa kaj se ko go,
ve ru vaj
na mal ci na, ni ko mu ne ~i ni zlo. Na du{ ma-
not ra men
bi di mu po mo} a ne po zli de la, a pri ja te lot
dr ì go
pod klu ~ot na tvo jot ì vot. Ne ka te ko rat
{to mol ~i{
no ni ko ga{ {to si zbor liv. Ona {to Bog
smis lil
zgo ra da ti da de i {to mo lit vi te moi }e go
be rat
na gla va ne ka ti pad ne. Zbo gum. (Na La fe)
Gos po di ne do bar,
toj ne e ba{ dvor ja nin pe ~en. Gos po di ne moj
do bar,
po so ve tu vaj te go.
La fe
Naj do bar so vet }e mu da dam
{to qu bov ta ne go va }e ja kot ka.
Gro fi ca ta
Bog ne ka go bla gos lo vi! - Zbo gum Ber tram.
Ber tram
(Sta nu va) Naj dob ri te èl bi {to is ko va ni
mo è da bi dat
390 Vilijam [EKSPIR
vo mis li te va {i ne ka vi bi dat slu gi.
(Iz le gu va gro fi ca ta.)
(Na Helena) Bi de te & ute ha na maj ka mi, gos-
po dar ka ta va {a,
i var de te ja ko ze ni ca v oko.
La fe
Zbo gum, uba va da mo. Bi de te dos toj ni
na gla sot na tat ko vi.
(Iz le gu va at Ber tram i La fe.)
Helena
O ka mo da e sa mo toa! Na tat ko mi ne mis-
lam,
a sol zi ve krup ni po me not po ve }e mu go kra-
sat
od onie {to po ra no gi le ev. Ka ko iz gle da {e
tat ko?
Go za bo ra viv. Vo ob raz ba ta mo ja
za se ko go pri o dot go zat na os ven za Ber tram.
Go to va sum. Ne ma ì vot za me ne, ne ma,
ako go ne ma Ber tram. No toa ti e is to
ko da si se za qu bi la vo ne ko ja svet la yvez da
so ko ja sa ka{ da se ma ì{, tol ku e toj nad
me ne.
Vo svet li ot & bol skot i svet li na ta zra~ na
mo ram da se te {am no ne so nea da se vr tam.
Ta ka am bi ci ja ta qu bov na sa ma mi se ni{ ti.
Sr na ta {to pov ti so lav da se ze me
od qu bov mo ra da um re. Be {e uba vo, ia ko
ma~ no,
se koj mig da go gle da{, da se di{ i da gi
cr ta{
la kot ne gov na ve |i te, oko to mu so ko lo vo,
ne go vi te kad ri
na tab la ta od sr ce to - sr ce to me ko mno gu
za se ko ja ne go va cr ta, dvig, gr~ na mi lo to
li ce.
No se ga go ne ma, a mo jot raz bu ja ten za nes
mo ra mo{ ti te da mu gi os ve ti. No koj ide?
(Vle gu va Pa rol.)
Onoj {to so ne go pa tu va. Za ra di toa i go
sa kam -
ia ko znam de ka e ne vi den la òv,
~uk nat od me ra ta ned vor, pa i ku ka vi ca bi
rek la.
Se pak ma ni ve traj ni tol ku mno gu mu li ~at
{to os ta nu va at sil ni i ko ga ~e li~ ni te
ko ski
na dob les ta bled ne at pred stu de ni ot ve ter.
No, ~es to
pref ri gan um mu ja slu ì ne vi de na ta
lu dost.
Pa rol
Zdra va da mi ste, uba va kra li ce!
Helena
Zdrav je da ima{, kra lu.
Pa rol
Ne.
Helena
I ne.
Pa rol
Da li raz mis lu va te za devs tve nos ta?
Helena
Da. Vo vas ima ma la fle ka od voj nik, pa
da ve pra {am ne{ to. Ma{ ko to e du{ man na
devs tve nos ta: ka ko da ja za ba ri ka di ra me od
ne go?
Pa rol
Ne pu{ taj te go da vle ze.
Helena
Ama toj na va lu va, a na {a ta devs tve nost,
ia ko sme la vo od bra na ta, se pak po pu{ ta.
Pre pop ra ~aj te ni ne kak va voj ni~ ka od bra na.
Pa rol
Ne pos toi tak va. Ma{ ko to, ko ga }e klek ne
pred vas, ve mi ni ra i ve kre va vo voz duh.
Helena
Bog ne ka ja var di na {a ta si ro ta devs tve nost
od mi ne ri i kre va ~i vo voz duh. Ne ma ne ko ja
voj ni~ ka tak ti ka so ko ja de vi ci te }e gi kre-
nat vo voz duh ma{ ki te?
Pa rol
[tom }e eks plo di ra devs tve nos ta, ma{ ki te
br zo-br zo sa mi se kre va at. Pa ako pov tor no
gi eks plo di ra te, so dup ka ta {to sa mi ste
si ja nap ra vi le, go gu bi te gra dot. Ni ed na
nor mal na po li ti ka ne se stre mi da ja
za ~u va devs tve nos ta. Gu be we to na devs tve-
nos ta zna ~i nam no ù va we na um ni te a
do se ga ni koj ne do bil de vi ca a da ne nas-
tra da devs tve nos ta. So sa mo to toa {to
ste soz da de ni, do bi e na e ru da za pra ve we
de vi ci. Devs tve nos ta ed na{ za gu be na, mo è
de set pa ti pov tor no da se naj de; ako ve~ no se
~u va, za gu be na e za se ko ga{. Stu den dru gar e
taa, ot ta ra se te se.
Helena
U{ te mal ku }e ja po tr pam, pa ma kar i da
um ram ka ko de vi ca.
Pa rol
Mno gu mal ku mo è da se ka è vo pri log na
toa. Pro tiv pri rod no e. Da se bi de na stra-
na ta na devs tve nos ta zna ~i da se ob vi nat
maj ki te, {to e bez gre{ na ne pos lu{ nost.Toj
{to sam }e se obe si e ist ka ko de vi ca; devs-
tve nos ta sa ma se ubi va i tre ba da se za ko pa
po dru mi{ ta ta i xa di wa ta nad vor od si te
sve ti ob re di ko o~aj ni ca {to mu zgre {i la
na pri ro da ta. Devs tve nos ta kot ka crv ja,
is to ka ko si re we to; sa ma ta cr vo su va do
kor ka i umi ra na si tu vaj }i go sa mo sops tve-
ni ot mev. Od dru ga stra na, devs tve nos ta e
nam }o ra, gor de li va, mrz li va, se ta nap ra ve na
od sa mo qu bie - ova e eden od naj zab ra ne ti te
gre vo vi spo red Sve to to pis mo. Ne ~u vaj te
ja, ne ma te iz bor os ven da ja za ~u va te na
va {a {te ta. Spa se te se od nea! Za sa mo ed na
go di na dvoj no }e se um no ì, {to e so li-
den pri rast a sa ma ta glav ni na ne ma koj znae
kol ku da se os kver ne. Ot ta ra se te se.
Helena
A ka ko, gos po di ne, tre ba ~o vek da pos ta pi,
pa da ja za gu bi po svoe?
Pa rol
Da vi di me: zna ~i, da mu se do pad ne ona {to
ni ko ga{ ne mo è da mu se do pad ne. Toa vi
e sto ka {to so le è we to go gu bi sja jot:
{to po dol go ja ~u va te, tol ku po ve }e & pa |a
ce na ta. Daj te ja do de ka vre di na pa zar.
Is po ra ~aj te ja do de ka se ba ra. Devs tve nos ta
ko ne koj star dvor ja nin no si {ap ka {to
iz leg la od mo da, bo ga to e na ki te na ama e
ne so od vet na, ba{ ka ko bro {ot i ~ep kal ka ta
za za bi {to po ve }e ni koj ne gi no si ka ko
znak za ot me nost. Vre men ski gle da no, po go-
le ma pre po ra ka ima va {e to ja de we i pi e we
odo{ to va {i ot ob raz, a va {a ta devs tve nost,
va {a ta dr ta devs tve nost, vi e ka ko ska pa na
fran cu ska kru{ ka: gr da e na vi |a, nep ri-
jat na v us ta, na vis ti na, ko se ko ja sog ni e na
kru {a - po ra no be {e pov kus na, na vis ti na,
a se ga sa mo obi~ na ska pa na kru {a. [to
mo è te da sto ri te so nea?
Helena
No ne i mo ja ta devs tve nost, se pak...
]e ima gos po da rot va{ mno gu qu bo vi ta mu,
i maj ka i qu bov ni ca i pri ja tel naj mil,
i fe niks i ka pe tan i du{ ma nin su rov,
i vo da~ i bo ì ca i svoj vla dar,
i so vet nik i pre dav ni~ ka i uba vo li be
smer no sla vo qu bie, gor da po niz nost,
ja zes ta sklad nost i nes klad nost ne` na,
i svo ja ta ve ra, slat ka ta pro past, so ed no
~u do
uba vi, pre u ba vi pre ka ri i na zi vi bla gi
{to sle pi ot Ku pi don gi {ep ti. Mo re toj }e
-
Ne znam {to }e sto ri toj. Bog ne ka go var di.
Dvo rot e mes to kaj {to se u~i, a toj e ta kov -
392 Vilijam [EKSPIR
Pa rol
Ka kov e, ì vi gos pod?
Helena
ô vek na ko go mu po sa ku vam sre }a. [te ta.
Pa rol
[to e {te ta?
Helena
[to po sa ku va we to sre }a ne ma vo se be te lo
{to mo è da se po ~uvs tvu va, pa nie, si ro-
ma{ ki ro de ni te
~ii po ni ski yvez di ne zat vo ra at sa mo vo
èl bi,
da trg ne me, so niv na po mo{, po sa ka ni te
na {i
za da im go po ka è me ona {to go mis li me
za niv
a koe ni ko ga{ so bla go dar nost ne ni se
vra }a.
(Vle gu va pa òt.)
Pa òt
Gos po di ne Pa rol, gos po da rot moj ve vi ka.
Pa rol
Helena ~e, zbo gum. Ako mi us pee da se se tam
na te be, }e mis lam na te be vo dvo rot.
Helena
Gos po di ne Pa rol, ste se ro di le pod mi loz-
li va yvez da.
Pa rol
Pod Mars sum ro den.
Helena
Ba{ pod Mars i jas ve lam.
Pa rol
Zo{ to ba{ pod Mars?
Helena
Voj ni te tol ku ve zga zi le {to ne e voz mo` no
da ne ste se ro di le pod Mars.
Pa rol
Ama ko ga bil vo poln na let.
Helena
Nap ro tiv, ko ga bil vo pov le ku va we.
Pa rol
Zo{ to mis li te ta ka?
Helena
Ep ten mi odi te na na zad ka ko za vo in.
Pa rol
Ta ka se do bi va pred nost.
Helena
Tak vo e i be ga we to ko ga stra vot pred la ga
da se iz vle ~e ì va gla va. No me {a vi na ta od
hrab rost i strav kaj vas pra vi dob lest so
dob ri kri la, a tak va ta va {a ode` da li~ no
mno gu mi se do pa |a.
Pa rol
Od ra bo ta ne znam kaj mi e gla va ta ina ku
uba vo bi ti ka àl. ]e se vra tam ka ko so vr-
{en dvor ja nin i to ga{ mo i te na pats tvi ja }
e pos lu àt da te vra tam kon pri ro da ta pa
ta ka }e sta ne{ spo sob na da pri ma{ so ve ti
od dvor ja nin i }e sfa ti{ ka ko tre ba niv vo
se be da gi vsa di{; ina ku }e um re{ vo svo ja ta
neb la go dar nost, a nez na e we to }e te zbri {e
od li ce to na zem ja ta. Zbo gum. Ko ga }e ima{
vre me mo li se; ko ga }e ne ma{ se ti se na
pri ja te li te. Naj di si do bar ma` i pos lu ì
se so ne go ko {to toj }e se pos lu ì so te be.
U{ te ed na{, zbo gum.
(Iz le gu va.)
Helena
Le kot na{ ~es to vo nas sa mi te le ì
a nie na ne bo to mu go pri pi {u va me. Gos pod
te ì
no slo bod ni ni os ta va ra ce i ne ma da ni gi
ku pi
na u mi te bav ni ko ga sa mi te sme glu pi.
Ko ja si la tol ku vi so ko qu bov ta mi ja kre va
pa gle dam a oko to mi se hra ni so ku kol i
ple va?
Pri rod ni te si li ~ud na sud bi na kro jat
ne ed nak vi te da gi zdru ì, vo bak ne` da se
spo jat.
Ne voz mo` ni se ~u da ta, onie ve lat
{to bo lot so se ti la go me rat i me lat
toa {to ne bi lo ne mo è ni da bi de. Za rem
la è
vo qu bov ta toj {to dob les ti te sa ka da gi
ka è?
Bo les ta na kra lot - plan {to mo è od ra ce
mi be ga,
no na me ri te mi se cvrs ti i ne se ot ka ù vam
se ga.
(Iz le gu va.)
Scena 2
(Zvuk na tru bi. Vle gu va at kra lot na Fran-
ci ja so pis mo, dvaj ca ta vel mo ì Di men i
mno gu prid ru` ni ci.)
Kra lot
Fi ren ca i Si e na boj ne vi den bi jat,
bit ka ta u{ te ne e re {e na i pro dol ù va
su ro va i tu~ na.
Pr vi ot Di men
Ta ka gla si iz ve{ ta jot, gos po da ru.
Kra lot
Naj ve ro jat no e i ta ka: za ova ni pi {u va ov de
i rod ni na ta na{, kra lot na Avs tri ja,
so pre dup re da de ka Fi ren ca }e nas to ju va
it na po mo{ od nas da iz dejs tvu va - pri {to
pri ja te lot na{ sa ka ra bo ta va da ja spre ~i
i nie da gi od bi e me.
Pr vi ot Di men
Ne go va ta qu bov i mud rost
tol ku pa ti kon vas pot vr de ni, ve lat
de ka ne mu tre ba da mu ve ru va te.
Kra lot
Toj od go vo rot ni go na o ru à
i Fi ren ~a ni te se od bi e ni u{ te pred da doj-
dat.
Se pak, vel mo ì te na {i, do kol ku se so ni et
na Tos kan ci te da im slu àt, slo bod no
mo àt
na ko ja sa ka at stra na da se prid ru àt.
Vto ri ot Di men
Dob ro }e im doj de
ova na plems tvo to na {e, od zas ta e nost
bol no
da se raz mr da mal ku i da si go pro ~is ti zdi-
vot.
394 Vilijam [EKSPIR
Kra lot
Koj e ta mu?
(Vle gu va at Ber tram, La fe i Pa rol.)
Pr vi ot Di men
Gro fot od Ru si on, ve li ~e stvo,
mla di ot Ber tram.
Kra lot
(Na Ber tram) Mom ~e, go ima{ li kot na svo-
jot tat ko.
Dob ra ta pri ro da, ne na br zi na tu ku so di kat
te soz da la. I dob les ti te na tvo jot tat ko
daj bo è da gi nas le di{. Dob re doj de vo
Pa riz.
Ber tram
Mo ja ta bla go dar nost i pos lu{ nost se va {i.
Kra lot
Ka mo i se ga da go imam ona zdra vo te lo
ko to ga{ ko ga so tat ko ti ko dru ga ri ver ni
prv pat se u~ev me za voj na. Da le ku vid be {e
vo pro cen ka ta na us lu gi te na vre me to, a
sa mo hrab ri
u~i te li go u~ea. Us pea da iz dr ì dol go,
no obaj ca ta vre me to-ve{ ter po le ka n# gol-
tna
i od ra bo ta ta n# od da le ~i. Du {a ta mi se
vra }a
ko ga go vo ram za va {i ot do bar tat ko. Na
mla dost
du hot mu be {e ist ko onoj {to se ga go gle-
dam
kaj mla do to plem stvo, no tie te ra at {e gi
du ri sops tve ni ot pre zir ti hum vrz niv ne se
ur ne
pred da stig nat le ko um nos ta vo ~est da ja
skri jat.
Ko prav dvor ja nin, ni gor ~i na ni pre zir
ne ma {e vo ne go va ta gor dost ili duh; a ako
gi ima {e
od ra men na ne go bea pre diz vi ka ni, a ~es ta -
sop stven bu dil nik - go zna e {e mi got vis-
tin ski ko ga
ne sog la su va we to ba ra da ze me zbor i to ga{
ja zi kot ska zal ka ta ja slu {a {e. Tie pod ne go
{to bea
gi tre ti ra {e ko su{ te stva od dru go mes to,
pa ja svi va {e svo ja ta voz vi {e na gla va
do ni zi ni te na niv ni ot ni zok red,
pa tie mno gu se gor de e ja {to ta ka smer no
fal bi te niv ni gi pri ma. Ta kov ~o vek
na vre me vo na {e no vo mo è da mu e ur nek,
koj, ako go sle dat, na no vi ve }e im po ka è
de ka na na zad odat.
Ber tram
Gos po da ru, spo me not za ne go
po bo ga to po ~i va vo va {i te mis li odo{ to na
gro bot
ne gov. Na pi sot na mo gil ka ta ne e tol ku
poln vos hit
ko vo va {i ot kral ski go vor.
Kra lot
Ka mo da sum so ne go! Ve le {e vez den -
Ko i se ga mi se ~i ni go slu {am; zbo ro vi te
fi ni
ne gi si pa {e v u{i, tu ku gi za ko pu va {e ta ka
za da nik nat i vr zat plod. Ka mo da me
sne ma -
va ka ta ga ta ne go va za po~ nu va {e ~es to
ko ga }e zgas ne {e i svr {e {e za ba va ta na {a,
na kra jot - Ka mo da me sne ma, ve le {e toj,
Ko ga na fi ti lot moj ga zi ja ta }e mu sek ne
i sta ne mi riz ba za du ho vi ve mla di, ~ii ~u la
pla hi s# sta ro pre zi ra at, ~ii su do vi se sa mo
tat ko na no vi be~ vi, ~i ja ve~ nost ne trae
ni kol ku niv na ta mo da. Vak va ima {e èl ba.
I jas pos le ne go is ta ta èl ba ja imam,
za{ to ni vo sok ni med ne no sam po ve }e do ma
pa sa kam od uli{ te to {to po br gu da me
sne ma
za da da dam na ne koi ra bot ni~ ki mes to.
Vto ri ot Di men
Vas ve sa ka at, gos po da ru,
Tie {to pos led ni mes to vo bi vi go da le
nim pr vi naj mno gu }e im ne dos ta su va te.
Kra lot
Dr àm mes to, znam. Kol ku vre me ima, gro fe,
od ko ga le ka rot na tat ko ti e um ren?
Be {e mno gu sla ven.
Ber tram
Oko lu {est me se ci, gos po da ru.
Kra lot
Da be {e ìv }e go is pro bav u{ te ne go. -
Po daj te mi ra ka. - Le è we to me umo ri
a i mno gu te le kar stva. Pri ro da ta i bo les ta
ne ka sa mi te se ga re {at. Dob re doj de, gro fe.
Ni sin mi ne mi e pod rag.
Ber tram
Bla go da ram ve li ~e stvo.
(Tru bi. Iz le gu va at.)
Scena 3
(Vle gu va at Gro fi ca ta, up rav ni kot Rej-
nal do i nej zi ni ot ar le kin La va{.)
Gro fi ca ta
Da slu{ nam se ga. [to ve li te za gos po |i-
ca va?
Rej nal do
Gos po |o, gri à ta {to ja vo dev za da go
za do vo lam va {e to bla go vo lie, bi sa kal da
se na re di vo spi so kot na mo i te po ra ne{ ni
usil bi, bi dej }i ~o vek ja pov re du va svo ja ta
skrom nost i ja ma ti bis tri na ta na svo i te
zas lu gi ko ga sa mi ot za se be gi obe lo de nu va.
Gro fi ca ta
[to pra vi ov de apa {ov? (Na La va{) Da te
ne ma, mom ~e. Ne sa kam da ve ru vam vo si te
pop la ki {to gi ~uv za te be. Ne sa kam za{ to
mi e ma ka, za{ to znam de ka si do vol no lud
da gi sto ri{ i do vol no spo so ben si te ovie
apa{ la ci da gi iz ve de{.
La va{
Mis lam de ka vi e poz na to, gos po |o, de ka jas
sum vi eden si rot |a vol.
Gro fi ca ta
Vo red gos po di ne?
La va{
Ne, gos po |o, ne e vo red {to sum si rot,
ia ko mno zi na bo ga ti se pro kol na ti. No ako
va {e to gos pod stvo mi doz vo li da za mi nam vo
sve tot, onaa èn ska Izabela i jas dob ro }e
se snaj de me.
Gro fi ca ta
Za rem mo ra da sta ne{ pros jak?
396 Vilijam [EKSPIR
La va{
Vo slu ~a jov sa mo ja pro sam va {a ta dob ra
vol ja.
Gro fi ca ta
Vo koj slu ~aj?
La va{
Vo slu ~a jot na Iza be la i li~ no mo jot. Slu-
gu va we to ne e nas led no, a jas mis lam de ka
ni ko ga{ ne ma da go do bi jam bo` ji ot bla gos-
lov s# du ri ne do bi jam fi dan ki od te lo to,
za{ to ve lat de ca ta se bla gos lov.
Gro fi ca ta
Ka ì mi gi pri ~i ni te za ra di koi }e se
è ni{.
La va{
Mo e to si ro to te lo, gos po |o, toa go ba ra.
Me so to me te ra, a onoj na ko go |a vo lot mu e
vle zen, mo ra da odi.
Gro fi ca ta
Ova ti se pri ~i ni te?
La va{
Da vi ka àm pra vo, gos po |o, ima i dru gi
sve ti pri ~i ni, tak vi kak vi {to si se.
Gro fi ca ta
Mo è sve tot da gi znae?
La va{
Bev, gos po |o, ras i pan, ka ko i vie, ka ko i
se koj od krv i me so pa sa kam da se è nam za
da se po ka jam.
Gro fi ca ta
Po pr vo za ra di tvo ja ta è nid ba a ne za ra di
ras i pa nos ta.
La va{
Os ta nav bez pri ja te li, gos po |o, pa se na de-
vam so è nid ba ta da stek nam no vi.
Gro fi ca ta
Tak vi te pri ja te li ti se du{ ma ni, ga du.
La va{
Plit ka ste, gos po |o - vo oce nu va we to na
go le mi te pri ja te li, za{ to pod le ci te }e
idat da go svr {u va at mes to me ne ona od
koe ve }e mi e pre ku gla va. Toj {to mi ja
ora ni va ta, mi go {te di yev ga rot i u{ te
èt va ta e mo ja. Ako jas za ne go sum ro go no-
sec, toj za me ne e ar gat. Toj {to ja ute {u va
è na mi, toj i gi maz ni mo i te krv i me so; toj
{to mi gi maz ni krv ta i me so to mi gi sa ka
krv ta i me so to; toj {to mi gi sa ka krv ta i
me so to mi e pri ja tel, {to zna ~i, toj {to ja
bak nu va è na mi mi e pri ja tel. Ko ga lu |e to
bi bi le za do vol ni so ona {to se, ni koj ne bi
se pla {el od bra kot. Bi dej }i mla di ot pu ri-
ta nec Kar bon i sta ri ot pa pist Poj zem, bez
og led kol ku im se sr ca ta ver ski po de le ni,
so gla vi te se so e di nu va at. Mo àt da na va lu-
va at so ro go vi te eden na drug ba{ ka ko i
se koj elen vo sta do to.
Gro fi ca ta
Za rem ve~ no }e os ta ne{ gad so pis us ta i
zev zek?
La va{
Ne, gos po |o, tu ku pro rok, a vis ti na ta va ka ja
ob ja vu vam:
Pee
Vis ti na e ova ~is ta
{to vi ja ka ù vam od ri dot
po bo` ja vol ja do a |a bra kot
a ro go vi te spo red vi dot.
Gro fi ca ta
Bri {e te, gos po di ne. Po doc na }e raz go va-
ra me po ve }e.
Rej nal do
Da li }e vi pre ~i gos po |o, ako ja vik ne
Helena kaj vas? Tre ba so nea da raz go va ram.
Gro fi ca ta
(Na La va{) Apa{, ka è te & na gos po |i ca ta
de ka sa kam da zbo ru vam so nea. Mis lam na
Helena.
La va{
(Pee)
Ovoj li ubav lik pri ~i na be {e, re ~e No ja
{to Gr ci te ja ur naa Tro ja?
Lu do de lo, de lo lu do. Ra dos na za Pri jam
bo ja.
Voz div nu va {e taa i sto e {e ta ka.
Voz div nu va {e taa i sto e {e ta ka.
Pa ovoj zak lu ~ok go od bra.
Od de vet lo {i sa mo ed na e ar na,
od de vet lo {i sa mo ed na e ar na,
se pak ed na od de set e dob ra.
Gro fi ca ta
[to? Ed na od de set e dob ra? Ja uni{ ti pes-
na ta, apa{.
La va{
Ed na dob ra è na od de set, gos po |o; toa e
pro ~is tu va we na pes na ta. Ka mo bog va ka da
mu slu ì na sve tot ce la go di na! Ne bi se
lu te le na vak va ed na èn ska de se tin ka, da
sum pa roh. Ed na od de set- bi se vi ka lo, ne?
Pa bi ima le ra |a we na ed na dob ra è na so
se ko ja po ja va na svet la ko me ta, ili so se koj
zem jot res, ta ka bi se po dob ri le i {an si te
na lo ta ri ja. Na ma{ ki te po les no }e im bi de
da si go is kor nat sr ce to odo{ to da do bi jat
bin go.
Gro fi ca ta
Da ve ne ma, gos po di ne ga du i sto re te ka ko
{to vi za po ve dav.
La va{
Na ma òt è na da mu za po ve da a se pak si te
da os ta nat ì vi i zdra vi!Ia ko ~es nos ta ne
e pu ri ta nec, se pak ne na ne su va {te ta; taa
ja nat nu va be la ta man ti ja na po ni ù va we to
vrz cr na ta ode` da na ve li ko to sr ce. Trg nu-
vam, ì mi maj ka. De mek tre ba lo Helena da ja
vik nam va mu.
(Iz le gu va.)
Gro fi ca ta
I?
Rej nal do
Znam, gos po |o, de ka bes kraj no ja sa ka te
va {a ta gos po |i ca.
Gro fi ca ta
Vo pra vo ste, ja sa kam. Tat ko & me ne mi
ja za ve ti a taa sa ma ta, bez ka ma ta, mo è da
po la ga pol no pra vo na onol ku qu bov kol ku
{to ja do bi va. Nej ze ne & se pla }a onol ku
kol ku {to & se dol ì a }e & se pla ti po ve }e
odo{ to ba ra.
Rej nal do
Gos po |o, ne o dam na & prij dov pob lis ku
odo{ to taa sa ka {e. Be {e sa ma i sa ma ta so
se be si raz go va ra {e, nej zi ni te zbo ro vi bea
upa te ni do nej zi ni te u{i; si mis le {e, za
ova se kol nam vo nej zi no ime, de ka ni koj
drug ne mo è da ja ~ue. A go vo re {e de ka
go qu bi va {i ot sin. Sud bi na ta, ve le {e
taa, ne e bo gin ka {tom ot vo ri la tol kav
jaz od raz li ka vo bo gats tvo to po me |u niv
dvaj ca. Ku pi don ne e bog {tom svo ja ta mo} ja
pros ti ra sa mo kaj {to pos toi ed nak vost vo
398 Vilijam [EKSPIR
po tek lo to; Di ja na ne e kra li ca na de vi ci te
{tom doz vo lu va ne ko ja si ro ta nej zi na po da-
ni~ ka da bi de fa te na vo tes no bez {an si za
spas pri pr vi ot na pad ili za os lo bo du va we
po toa. Ova go ka à niz naj ~e mer ni ot iz liv
ta ga {to sum go ~ul od de voj ka; na {to,
sme taj }i de ka mi e dol `nost, po br zav da ve
iz ves tam za s#, bi dej }i, do ne ka de, e od va`-
nost za vas da zna e te vo slu ~aj ne{ to nep-
red vi de no da se slu ~i.
Gro fi ca ta
ês no si ja oles niv te du {a ta. No ne ka ù-
vaj te na drug. U{ te od po o dam na go na se tu-
vav ova no te re zi ja ta mi ode {e de na va mu
de na ta mu pa ne zna ev da li da ve ru vam ili
ne. Ve mo lam, os ta ve te me. û vaj te go ova v
du {a, a jas vi sum mno gu bla go dar na za gri-
à ta. Po doc na }e zbo ru va me za ova po ve }e.
(Iz le gu va up rav ni kot.)
(Vle gu va Helena.)
Gro fi ca ta
(Na stra na) I so me ne be {e is to ko ga bev
su{ te stvo mla do
ako sme od bo ga, eve {to e na {e: tr nov
na ru à ta od mla dos ta pri pa |a so pra vo
krv ta na {a nam, a ova e na krv ta zr no;
vo po ka zot i ì got od vis ti na ta da den
qu bov ni ot àr od mla dos ta e vgra den.
No se ga ko ga }e se se tam na dni te dam ni
i jas is ti te gre vo vi gi ~i nev - no mis lev so
nu la se ram ni.
I taa bol na e se ga od toa. Ja gle dam se ta.
Helena
[to za po ve da te, gos po |o?
Gro fi ca ta
Zna e te Helena
jas vi sum maj ka.
Helena
Po ~i tu va na mo ja gos po |a.
Gro fi ca
Ne, tu ku maj ka.
Zo{ to ne maj ka? Ko ga re kov maj ka
mi se sto ri ko da vi dov te zmi ja. Za rem zbo-
rot maj ka
tol ku ve prep la {u va? Ve lam, jas vi sum
maj ka
i vo re dot ve sta vam na si te tie
{to pod sr ce sum gi no se la. ês to pa ti e slu-
~aj
pos vo ju va we to so pri ro da ta da se bo rat
pa iz bo rot da iz naj de pri ro den pat koj {to
pri sr ce ni ja sta va tu |a ta sem ka.
Ni ko ga{ ne ste mi voz vra ti le so voz div na
}er ka
ia ko sum vi is ka ù va la maj ~in ska gri à.
Bo è, gos po de, de te! Za rem ti se zgrut ~u va
krv ta
ako se ka è de ka sum ti maj ka? [to ima tu ka
{to toj oma cu ren pred ves nik na do` dot,
raz no boj na ta da ga, oko lu o~i vi se vie?
Zo{ to? De ka ste mi }er ka?
Helena
Toa ne vi sum.
Gro fi ca ta
Ve lam jas vi sum maj ka.
Helena
Pros te te, ma dam,
gro fot Ru si li on ne mo è brat da mi bi de,
ime to mi e bez na ~aj no, ne go vo to ce ne to
mno gu,
ro di te li te mi se ni koj i ni{ to, ne go vi te
kla sa.
U~i tel moj, gos po dar mi e toj, a jas slu ga
ne gov i pos lu{ nik du ri sum ì va.
Toj ne smee da mi e brat.
Gro fi ca ta
Ni ti jas va {a maj ka?
Helena
Vie ste mi maj ka, ma dam. I ka mo da mi ste -
pa gos po da rot moj, va {i ot sin da ne mi e
brat -
na vis ti na maj ka! Ili da ni ste dve maj ki
ni{ to dru go ne bi mo le la od bo ga
oti to ga{ ses tra ne bi mu bi la. Mo è
ne{ to
dru go da mu bi dam, a ne ses tra, ko ga bi vi
bi la }er ka?
Gro fi ca ta
Da, Helena, bi mo è la da mi bi de{ mi la
snaa.
Ne daj bo è da ne ste mis le le na ova!
]er ka
i maj ka tol ku vi se gr di. [to, pak ste
ble di?
Stra vot moj go raz bra za ne sot va{. Se ga ja
sfa }am
ta ins tve nos ta na osa ma ta va {a i iz vo rot
na so le ni te vi sol zi. Se ga so sem mi e jas no
de ka vo sin mi ste vqu be ni. Cr ve ni lo to vo
la ga
bi te vte ra la ako pro tiv stras ta {to vi se
gle da
re ~e te de ka ne e ta ka. Za toa ka è te mi
pra vo,
re ~e te de ka toa ve ma ~i - za{ to pog led ne te,
ob ra zi te
va {i eden na drug si priz na va at, a tvo i te
o~i
go gle da at toa tol ku is ka à no vo va {i ot
od nos
{to ne mo àt da go skri jat. Sa mo gre vot
i pe kol na ta tvr dog la vost ja zi kot vi go vr zu-
va at
pa som ne` ima vo vis ti na ta. Go vo ri, da li e
ta ka?
Ako e ta ka to ga{ priz naj i sto ri si dob ro;
ako ne e, po rek ni. No, se pak ba ram,
a bog v sr ce }e mi se vgnez di za tvoe dob ro
vis ti na ta da mi ja ka è{.
Helena
Gos po |o dob ra, pros te te mi.
Gro fi ca ta
Da li go sa ka te sin mi?
Helena
Pro{ ka, bla go rod na ma dam.
Gro fi ca ta
Go sa ka te sin mi?
Helena
A za rem vie ne go sa ka te, ma dam?
Gro fi ca ta
Ne iz vr tu vaj te. Mo ja ta qu bov e dol `nost
poz na ta na si ot svet. Aj de, aj de da slu{ nam
ka ko sto jat ra bo ti te so va {e to sr ce, za{ to
voz ne mi re nos ta i prem no gu ve ni{ ti.
Helena
Priz na vam to ga{,
na ko le na, pred vas i pred vi{ no to ne bo,
de ka po ve }e od vas, a ved na{ po bo ga
go qu bam sin vi.
Pri ja te li te mi bea si ro ma{ ki no ~es ni; a
tak va
mi e i qu bov ta. Ne nav re du vaj te se, za{ to
ova
ne go pov re du va toj {to go sa kam. Ne tr gam
po ne go
oti vi dov znak de ka mo è bi }e me ze me,
ni ti pak bi go ze la pred da go zas lu àm,
ia ko ne ni znam ka ko da go zas lu àm.
Znam de ka za lud no qu bam, pro tiv na de` ta se
bo ram;
Se pak vo ova la` no i ne ra zum no si to
u{ te gi tu ram vo di te na mo ja ta qu bov
pa taa is te ku va no ne sek nu va. Ta ka, ko
In dus,
ver nik vo zab lu da ta, na son ce to mu se kla-
wam
koe gle da do lu vo svo jot obo ù va~ no ni{ to
dru go za ne go ne znae. Gos po |o mno gu mi la,
ne udi raj te vrz qu bov ta so om ra za ta svo ja
400 Vilijam [EKSPIR
za{ to i taa is to to go sa ka; no ako i sa mi,
a ~es nos ta va {a dol ga za ne po ro~ na go vo ri
mla dost,
so va kov àr na do pa |a we to svoe ve ren
ste kop ne e le i ste sa ka le od sr ce ta ka {to
Di ja na
ste bi le kol ku i Ve ne ra, o, to ga{ imaj te
mi lost
za onaa ko ja iz bor ne ma vo pra vo to da qu bi
tu ku mo ra da zaj mi i da da va kaj {to si gur no
gu bi
ko ja ba ra da go naj de ne ona po koe pot ra ga ta
pe ka
tu ku za ga do~ no ì vee vo stras ti kaj {to
smrt ta ja ~e ka.
Gro fi ca ta
Ka è te mi is kre no, ne mav te li na me ra nas-
ko ro
da odi te vo Pa riz?
Helena
Imav, gos po |o.
Gro fi ca ta
Zo{ to? Ka è te mi pra vo.
Helena
]e ka àm pra vo, ì mi mi los ta bo` ja.
Tat ko mi, zna e te, mi os ta vi re cep ti ret ki
So pro ve re no dej stvo koi na ~i ta nos ta
ne go va
i dol go to is ku stvo gi sob raa kup ~e
za po seb na upot re ba i mi po ra ~a stro go
vo ama ne tot pos le den da gi ~u vam
ko be le{ ki koi mno gu po ve }e se vred ni
odo{ to sve tot znae. Me |u dru gi te,
pos toi lek, pro ve ren, so mo} no dej stvo
pro tiv o~aj na ta bol ka {to go leg na la kra-
lot
na smrt na pos te la.
Gro fi ca ta
Ova ve na te ra za Pa riz
Ne li? Go vo re te.
Helena
Mo jot gos po dar, sin vi, me na te ra da mis lam
na ova
ina ku ni Pa riz ni le kot ni kra lot
ne bi mi pad na le ni slu ~aj no na pa met.
Gro fi ca ta
Da li mis li te, Helena,
de ka ako mu ja po nu di te pret pos ta ve na ta
po mo{
toj }e ja pri fa ti? Toj i ne go vi te le ka ri
mis lat va ka: toj de ka od niv ne ma po mo{;
tie de ka za ne go ne ma at lek. Ka ko da ima at
ver ba
vo ed na ne u ka si ro ma{ na mo ma ko ga si te
{ko li
is cr pu vaj }i ja dok tri na ta do kraj, go pre-
pu{ ti ja
bol ni ot sam na se be?
Helena
Ne{ to mi ve li,
ne{ to nad ve{ ti na ta tat ko va ko ja naj go le ma
be {e
vo ra bo ta ta ne go va, de ka ovoj do bar re cept
bi dej }i me ne mi e za ve ten, bla gos lo ven }e
bi de
od naj sre} ni te yvez di na ne bo; a ako mi los ta
va {a
doz vo la mi da de sre }a ta da si ja pro bam, }e
go sta vam
za gu be ni ov moj ì vot vo slu` ba kra lot na{
ve lik
da go is ce lam.
Gro fi ca ta
Ve ru va{ de ka mo è{?
Helena
Da, gos po |o, znam {to pra vam.
Gro fi ca ta
Pa Helena, doz vo la ti da vam i qu bov
sred stva, svi ta i poz dra vi mno gu top li
do mo i te na dvo rot. ]e os ta nam do ma
i }e mo lam gos pod na po mo{ da ti bi de.
Za mi ni ut re, a eve ti i zbor od vel mo à:
}e ti po ma gam {ted ro so s# {to mo àm!
(Iz le gu va at.)

Kra lot
Zbo gum, gos po do mla da. Do ovie vo e ni
na ~e la
pri dr ù vaj te se. I vam gos po do, zbo gum.
So ve tov spo de le te go; ako dve te stra ni go
pri mat
da rot }e se zgo le mi do ve li ~i na ta ko ga bil
pri men i do vo len }e bi de za si te.
Pr vi ot Di men
Gos po da ru, kot ka me na de`
po po lo è ni ot voj ni~ ki is pit, da se vra-
ti me
i da ve naj de me vo dob ro zdrav je.
Kra lot
Ne, tak va mo` nost ne ma a se pak mo e vo sr ce
ne ma da priz nae de ka vo ne go ima bo lest
{to ì vo tot mi go zag ro zu va. Zbo gum, gos-
po do mla da.
@i ve el jas ili ne, bi de te si no vi
na vred ni te Fran cu zi; ne ka Ita li ja gor na
zem ja sma le na {to go nas le di sa mo pa dot
na pos led no to car stvo vi di de ka ne ste
do{ le
da pro si te ~est tu ku da ja ven ~a te. Ko ga
naj sme li te ba ra te li zbri {at, ba ra no to naj-
de te go,
za sla va ta da vik ne i da ve pros la vi. A se ga
zbo gum.
Pr vi ot Di men
Zdrav je to po va {a za po ved ne ka ve slu ì.
Kra lot
Var de te se od ita li jan ski te mo mi.
Ve lat fran cus ki ot ne ma zbo ro vi za niv ni te
ba ra wa da gi od bi e te. û vaj te se da ne ve
za ro bat
pred da stap ne te vo slu` ba.
Dvaj ca ta Di me ni
Od sr ce gi pri fa }a me pre dup re du va wa ta
va {i.
Kra lot
Zbo gum. Pri dr è te me!
(Za mi nu va vo prid ru` ba od ne kol ku vel-
mo ì.)
Pr vi ot Di men
(Na Ber tram) [te ta, gos po di ne mil, {to ne
do a |a te so nas.
Pa rol
Ne e ne go va vi na, pi li{ tar ~e!
Vto ri ot Di men
O ima da bi de voj na, voj na i pol!
Pa rol
Ama voj na! Si te sum gi vi del!
în VTORI
Scena 1
(Tru bi. Vle gu va kra lot vo ko li~ ka so dvaj ca ta Di me ni,
mno zi na mla di vel mo ì {to do{ le kaj kra lot pred da poj dat vo Fi ren tis ka ta voj na,
Ber tram i Pa rol.)
Ber tram
Na re de no mi e da doj dam ov de a pu sul ~e to
ve li
prem lad, sled na ta go di na, ra no mu e.
Pa rol
Ako te vle ~e, mom ~e, kid ni mu ja sme lo.
Ber tram
]e os ta nam ov de ko naj o bi~ na bri{ ka,
da ~kri pam so ~iz mi te po po dot ma zen,
du ri ~es ta dru gi ne ja raz gra bat; du ri i
me ~ot
ne }e go no sam os ven za ig ra. ]e mu ja kid-
nam, ve lam.
Pr vi ot Di men
Toa e ~es na kra` ba.
Pa rol
Iz vr {e te ja, gro fe.
Vto ri ot Di men
So vas sum. A se ga zbo gum.
Ber tram
Pri vr za ni sme mno gu,
pa raz del ba ta te{ ko mi pa |a.
Pr vi ot Di men
Zbo gum, ka pe ta ne.
Vto ri ot Di men
Mil moj gos po di ne Pa rol.
Pa rol
Bla go rod ni ju na ci, me ~ov moj so va {i ot e
bli èn. Ko ro de ni bra }a. Od niv prs ka at
is kri i bol sko tat, so eden zbor, od do bar se
kov. Vo pol kot vo Spi ni ja }e naj de te ne koj
ka pe tan po ime Spu rio, so luz na, spo men od
voj na ta, na le vi ot ob raz. Tok mu ovoj me~
ov de mu ja iz braz di. Ka è te mu de ka u{ te
sum ìv i obr ne te vni ma nie na ona {to }e
vi go re ~e za me ne.
Pr vi ot Di men
Se ka ko }e mu re ~e me, bla go ro den ka pe ta ne.
Pa rol
Mars ne ka se za ca pa vo vas, ne go vi te no vo-
naj me ni vo i ni.
(Iz le gu va at pr vi ot i vto ri ot Di men.)
(Na Ber tram) [to }e sto ri te?
Ber tram
Mol ~i! Kra lot!
Pa rol
Bi de te mal ku po{ ted ri vo u~ ti vos ta kon
ovie ple me ni ti vel mo ì. Se og ra ni ~iv te na
pres tu de ni te pro pi si pri ze ma we to zbo gum.
Bi de te mal ku po o pu{ te ni kon niv za{ to
tie se pris po so be ni na kroj ka ta od vre me to;
go ve` ba at pro pis ni ot ~e kor, ja dat, go vo rat
i se dvi àt pod vli ja ni e to na naj o mi le ni te
yvez di pa du ri i |a vo lot da go dik ti ra tem-
po to, tie }e go sle dat. Sle de te gi, ve lam i
zbo gu vaj te se mal ku po raz ra bo te no.
Ber tram
Ta ka }e sto ram.
Pa rol
Od li~ ni se a iz gle da }e se po ka àt i ka ko
ì la vi meg dan xii.
(Iz le gu va at Ber tram i Pa rol.)
(Vle gu va at La fe so kra lot.)
La fe
(Klek nat pred kra lot) Pro{ ka ba ram gos-
404 Vilijam [EKSPIR
po da ru za se be i za ves ti te {to gi no sam.
Kra lot
Te za dol ù vam da sta ne{.
La fe
(Sta nu vaj }i) Zna ~i pred vas stoi ~o vek
{to pro{ ka ta si ja ot ku pil.
Ka mo vie da kle ~ev te, gos po da ru, i da
ba rav te mi lost
pa na mo ja za po ved da sta nev te ko jas {to
sta nav.
Kra lot
Ka mo ta ka da be {e pa gla va ta da ti ja skr-
{ev
pa da te za mi o lev da mi pros ti{.
La fe
Ama ter se ne is pad na!
No eve za {to se ra bo ti, gos po da ru: da li vi
e po }ef od bo les ta da se iz le ~i te?
Kra lot
Ne.
La fe
O, a da li bi zob na le
mal ku groz jen ce, li si co kral ska? Bi, ka ko
ne bi,
kral ski ot li ec od bla go rod no to groz je
ko ga sa mo bi go do fa til. Sum vi del lek
{to mo è ì vot na ka me not da mu vdah ne,
kar pa ta da ja mrd ne, i ko ma gi o ni ~ar da ve
zbod ne
da za ig ra te so ogan i pla men; lek ~ij do pir
mo è kra lot Pi pin da go vos kres ne, ili
na ve li kot Kar lo Ve li ki mo liv v ra ka da
mu tut ne
za ne koe qu bov no ret ~e da & ~krt ne.
Kra lot
Za ko ja & go vo ri{?
La fe
Za dok tor Taa. Pris tig na, gos po da ru, ed na,
ako bi sa ka le da ja vi di te. A se ga ì mi
ve ra ta i ~es ta,
ako se ri oz no mo àm da gi pik nam mo i te
mis li
vo sme{ ni ov moj iz ve{ taj, zbo ru vav ve lam
so ed na ~ij pol, go di ni, za ni ma we,
mud rost i pos to ja nost me za ~u di ja po ve }e
od {to mo àm sla bos ta da si ja ko ram. ]e
ja vi di te oti taa ta ka ba ra da ~u e te {to
sa ka?
Doz naj te, ve mo lam, a pos le smej te mi se do
bes vest.
Kra lot
Pa do bar La fe,
daj te go va mu toa ~u do za da mo è me so te be
i nie da se iz na ~u di me ili na tvo e to da sta-
vi me kraj ~u dej }i se {to ta ka si go pri mil.
La fe
Ne, }e ve us lu àm ka ko {to tre ba oti se koj
den ne e ve lig den.
(Odi kaj vra ta ta.)
Kra lot
Va ka se ko ga{ go naj a vu va svo e to ve~ no
ni{ to.
La fe
(Na Helena) Aj de, vle ze te.
(Vle gu va Helena.)
Kra lot
Br zi na ta na vis ti na ima kri la.
La fe
(Na Helena) Aj de, vle ze te.
Ova e kra lot. Ka è te mu {to ima te.
Li ~i te na vis ti na na pre dav nik, no od pre-
dav ni ci tak vi
kra lot ret ko se pla {i. Jas sum stri ko to na
Kre si da {to se drz nu va sa mi da ve os ta vi.
Zbo gum.
(Iz le gu va at si te os ven kra lot i Helena.)
Kra lot
Pa, uba vi ce, da li za ra di nas ste do{ le?
Helena
Da, gos po da ru do bar. @e rar de Nar bon mi
be {e tat ko.
Vo svo ja ta ra bo ta toj be {e mno gu ve{t.
Kra lot
Go poz na vav.
Helena
To ga{ ne ma zo{ to pred vas da go fa lam;
go poz na vav te i toa e do vol no. Pred da um re
mi da de mno gu re cep ti, oso be no eden
koj {to, ka ko vrv na ne go vo to is ku stvo,
i ka ko naj drag plod od dol go go di{ na ta
prak sa,
mi na lo ì da go ~u vam ka ko svoe tre to oko
po mi lo du ri i od mo i te dve. Sto riv ta ka,
pa ko ga ~uv de ka va {e to ve li ~e stvo tok mu
od taa opa ka bo lest obo le ~ie le ~e we
na mo jot mil tat ko mu do ne se priz na nie,
i sa mo ne go vi ot re cept pro tiv nea e mo }en,
doj dov da ja iz le ~am so se ta svo ja po ~it
i dol `na smer nost.
Kra lot
Vi bla go da ri me, mo me,
no de ka }e n# iz le ~i ne ve ru va me mno gu,
ko ga na {i te naj dob ri le ka ri od me ne kre naa
ra ce
i ko ga stru~ ni ot kon zi li um zak lu ~i to~ no
de ka ~o ve~ ka ta ve{ ti na ne e kad ra pri ro-
da ta da ja spa si
ko ga ovaa e vo bes po mo{ na sos toj ba. Ve li me
ne tre ba ta ka da se val ka na {i ot sud ili
na de` ta da se cr ni i bol ka ta ne iz le ~i va na
nad ri le kar stvo
da ja po ve ri me ili pak da se po ni ì me tol ku
pa na {e to dos to in stvo i ug led da gi pre ce-
ni me
so bes mis le na po mo{, ko ga po mo{ ta e ~is ta
glu post.
Helena
Tru dot to ga{ }e mi se pla ti so dol `nos ta
{to si ja vr {am.
Po ve }e ne ma svo ja ta po mo{ da vi ja nu dam,
Sa mo po kor no mo lam vo mis li te da os ta nam
kral ski
i da mi da de te doz vo la na zad da se vra tam.
Kra lot
Ne mo àm po mal ku da ti da dam
a bla go dar nost da se vi ka.
Ti sa ka {e da mi po mog ne{ a tak va bla go dar-
nost bli ka
od ~o vek bli zu smrt ta do tie {to sa ka at ìv
da e.
No ona {to ce los no go znam ti sa mo mal ku
go zna e{
jas se ta bol ka si ja znam, ti lek za nea
ne ma{.
Helena
Ne ma da vi na{ te ti ako pro bam, a }e mi
bi de mi lo
za{ to i ta ka se li {iv te od le ku va we kak vo
bi lo.
Onoj pak {to i naj go le mi de la vr {i
~es to so po mo{ na naj ne mo} ni ot }e gi
svr {i.
Vo sve to to pis mo raz um gle da me kaj de ca
ko de ca ko ga se su di i te; go le mi vo di te ~at
od iz vo ri {tu ri, go le mi mo ri wa se su {at.
Ko ga ~u da ta ve li ka ni te svet ski gi ru {at
~es to na de` ta se gu bi i toa naj ~es to ta mu
kaj {to naj go le ma se ~i ni, a blik nu va ~es to
406 Vilijam [EKSPIR
kaj {to na de` ta pro pad na la i o~a jot fa til
mes to.
Kra lot
Ne sa kam da te slu {am. Zbo gum, de voj ko
mi la.
Za tru dot svoj nev lo èn ko pla te na da si
bi la.
Nep ri fa te na ta po nu da se ka de so bla go dar-
nost se pla }a.
Helena
Zas lu ga ta gor na ~o ve~ ki ot zbor neb la go-
dar no ja vra }a.
No onoj {to s# na sve tot znae ne pra vi ta ka
ne soz na va po vr{ no, ne ~ep ka so ne si gur na
ra ka;
kaj nas soz na ni e to pret pos ta ve no e ce lo
ko ga po mo{ ta od ne bo to ja sme ta me ~o ve~ ko
de lo.
Gos po da ru mil, za na po ri te moi sog las nost
daj te
mo} ta gos po do va tu ka }e se is pro ba znaj te.
Ne sum iz mam ni~ ka ko ja ne do vet no vi nu di
is ce le nie {to sa mo la` ni na de ì bu di,
tu ku znam, ve ru vaj te, ko {to znam {to ve
kol ka
de ka ume{ na sum vo ova i de ka iz le ~i va e
va {a ta bol ka.
Kra lot
Za rem tol ku si si gur na? Vo koj rok sme ta{
da me iz le ~i{?
Helena
Ako e vol ja na onoj {to s# gle da,
pred dva pa ti ko wi te na son ce to svo ja ta lu ta
ko ~i ja og ne na niz dnev na ta ja po mi nat ru ta,
pred dva pa ti vo tem na ta, za pad na vla ga
vla` ni ot Hes per so fe ne rot pos pan go
vi di te da pa |a,
ili dva e set i ~e ti ri pa ti ~a sov ni kot ze men
go oz na ~i mi nu va we to na krad li vo to vre me,
zdra vo to vo vas }e se kur tu li od bol no to
|ub re
zdrav je to slo bod no }e ì vee, bo les ta slo-
bod no }e um re.
Kra lot
Za ube de nos ta tvo ja i za si gur nos ta
sta va{ li ne{ to na koc ka?
Helena
Ne ka za drs kos ta,
za bes ram nos ta pod la, sram naj do len me
naj de;
ime to ne ka mi se sot re, od ni{ to da ne mam
faj de
ne ka xe lat {to ne e i naj lo {o se ta me
skr {i
vo naj te{ ki ma ki pa ì vo tot da mi svr {i!
Kra lot
Ko du hot bo` ji, ~i nam, niz nea da zbo ri,
mo} ni ot go vor ne gov vo te lo krev ko go ri;
i ona {to bi se od bi lo po zdrav raz um
ko ne voz mo` nost, sta nu va mo` no ama na zad-
ga zum.
@i vo tot ti e skap za{ to s# {to ì vo tot go
krie
ko dob lest za da e ì vot, vo te be klo ko ti
i vrie:
mla dost, uba vi na, mud rost, sme lost, me |a
{to mla dos ta i sre }a ta ja vi ka at sre }a.
Za ova da go ri zi ku va{, mo ra si gur no da
ima{
ve{ ti na ne og ra ni ~e na ili o~aj ni~ ka si la.
Dok tor ke mi la, vo len sum da ti go pro bam
le kot
um ram li i te be ti se sku su va ve kot.
Helena
Ako go pre ~e ko ram ro kot ili pre va ra mi
tek ne
za ona {to go ve tiv, ì vo tot ne ka ved na{
mi sek ne,
po zas lu ga svo ja. Ne po mog nam li, smrt ta
pla ta ne ka mi bi de.
No ako po mog nam, kak va nag ra da, ve li ~e-
stvo, mi ide?
Kra lot
[to ba ra{?
Helena
Da li ba ra no to }e se da de?
Kra lot
Da, ì mi èz lo vo i na de` ta {to v ne bo ja
kla de.
Helena
To ga{ ba ram da mi se da de od kral ska ta
tvo ja ra ka
ma òt {to sr ce vo moe iz bra lo da go sa ka.
Ja od bi vam od se be bez o~ na ta mis la, ne sum
gu ska
da iz be ram ma` vo srod stvo so kru na ta
fran cu ska
pa ta ka so ne koj {to e ve lik, na ram ni{ te
tvoe
da go vr zam nis ko to i skrom no ime svoe;
ovoj {to go ba ram po da nik e tvoj i pol na
na de`
slo bod no mo àm da go ba ram a ti da mi go
da de{.
Kra lot
Eve ti ra ka. [tom ve te no to na vre me go
sre di{
is pol nu va we na ba ra no to od me ne ved na{ ti
sle di.
Zna ~i, sa ma iz be ri go vre me to, oti jas ja den
u{ te sa mo vo te be ja gle dam pos led na ta
na de`.
Mo è tre ba u{ te da te pra {u vam, da znam
u{ te ne{ to
ia ko zna e we to po go le mo ne zna ~i ve ru va we
sle po:
od ka de doj de, so ko go, na pri mer no ne e
va` no, vi di,
i ne dop ra {a na dob ro mi doj de, bla gos lo ve na
bi di.
Po mog ne te mi vie ta mu! Go is pol ni{ li
ve tu va we to ce lo
ko so zbor {to go ka à, ne po do lu }e bi de i
kral sko to de lo.

408 Vilijam [EKSPIR
Scena 2
(Vle gu va at gro fi ca ta i La va{.)
Gro fi ca ta
Sa mo nap red, gos po di ne. Se ga }e vi di me do
koj ste pen vi e vos pi ta ni e to.
La va{
]e vi di te de ka sum do naj vi sok ste pen go en,
a do naj ni zok u~en. Znam de ka sum ka ko stvo-
ren sa mo za ra bo ta na dvo rot.
Gro fi ca ta
Sa mo za ra bo ta na dvo rot? Zo{ to mis li te
de ka ste tol ku po se ben za tak vo ed no mes to
ko ga ova go ot fr la te so pre zir? Sa mo za
ra bo ta na dvo rot!
La va{
Vi ve lam, gos po |o, ako bog po da ril ne ko mu
kak vo tak vo uba vo od ne su va we, od ne go mo è
mno gu les no da se ot ta ra si sa mo na dvo rot.
Onoj {to ne mo è da kle ~i na ko le na, da ja
va di {ap ka ta, ra ka ta da si ja ba cu va i ni{ to
da ne go vo ri, toj ne ma ni no ze, ni ra ce, ni
{ap ka i na vis ti na tak vi ot brat, da ka àm
pop re ciz no, i ne e za dvo rot. [to se od ne-
su va do me ne, imam od go vor na koj ni koj ne
bi mi fa til ku sur.
Gro fi ca ta
Na vis ti na {te dar od go vor {to od go va ra na
se koe pra {a we.
La va{
Ka ko ber ber ski stol {to od go va ra za
se koe ga ze: {i les to, tr ka lez no, sla bi~ ko,
de bel ko, se kak vo.
Gro fi ca ta
Da li tvo jot od go vor od go va ra na se koe pra-
{a we?
La va{
Ko de set gro {a na ra ka ta od ad vo ka tot, ko
fran cu ska kru na na ne ko ja gni la oros pi ja,
ko prs ten ~e to od sla ma na Tib na po ka za-
le zot od Tom, ko pa la ~in ka na ve li pe tok,
sel sko oro na Pr vi maj, ko brut na svo ja ta
dup ka, ro go no sec na ro go vi te, ko dr dor li va
uli ~ar ka na opak ebi ve ter, ko us na od ka lu-
|er ka na us ta od ka lu |er, ne, ko ko la ~e na
svo ja ta kor ka.
Gro fi ca ta
Ima te li, ve pra {u vam, od go vor so od ve ten
za se koe pra {a we?
La va{
Za se koe pra {a we ve lam, od voj vo da ta
na do lu do pod xan da rot.
Gro fi ca ta
Si gur no e od go vor so xi nov ski raz me ri
{tom gi za do vo lu va si te pra {a wa.
La va{
Ama i xu xe, pra vo da vi ka àm, ako u~e ni te
go vo rat po pra vo za ne go. Eve vi go so s#
{to odi so ne go. Pra {aj te me da li sum dvor-
ja nin. Ne ma zi jan od pra {a we a i ne{ to }e
na u ~i te.
Gro fi ca ta
Za pov tor no da bi de me mla di, ako e mo` no!
]e se nap ra vam na ud re na i }e pra {am so
na de` de ka }e sta nam po um na po tvo jot od go-
vor. Ve mo lam, gos po di ne, da li ste dvor ja-
nin?
La va{
Gos po de bo è, gos po |o! Ama vie mi go vo-
ri te odo ko lu. U{ te, u{ te, u{ te sto pa ti po
tol ku!
Gro fi ca ta
Gos po di ne, jas sum va{ si rot pri ja tel {to
ve sa ka.
La va{
Gos po de bo è, gos po |o! Na va le te, na va-
le te, ne {te de te me!
Gro fi ca ta
Mis lam, gos po di ne, de ka vie ne gi ja de te
ovie do ma{ ni ja de wa.
La va{
Gos po de bo è, gos po |o! Ne, sa mo vie daj te
mi mo` nost pa }e vi di te.
Gro fi ca ta
Ne o dam na bev te kam {i ku va ni, mi se ~i ni,
gos po di ne.
La va{
Gos po de bo è, gos po |o! Ne {te de te me!
Gro fi ca ta
Da li i ko ga ve kam {i ku vaa vi kav te Gos-
po de bo è, gos po |o! i ne {te de te me?
Vsu{ nost, va {e to Gos po de bo è, gos po |o!
od li~ no vi od go va ra so kam {i kot: bi od go-
va ra le mo{ ne so od vet no na kam {i ku va we to
ko ga bi bi le pri si le ni na toa.
La va{
Ni ko ga{ ne me bi el po lo{ bak suz so mo e to
Gos po de bo è, gos po |o! Gle dam ra bo ti te
mo àt dol go da slu àt ama ne i ve~ no!
Gro fi ca ta
Ba{ do ma }in ski go ko ris tam vre me to bu da-
lej }i se so ed na bu da la.
La va{
Gos po de bo è, gos po |o! Ete, pak dob ro mi
trg na.
Gro fi ca ta
Za vr {iv me, gos po di ne! Se ga na ra bo ta: daj te
mu go ova na Helena,
(Mu da va pis mo.)
i ka è te & ved na{ od go vor da pra ti.
Poz dra ve te mi gi rod ni ni te i si not.
Ova ne e mno gu.
La va{
Zna ~i mal ku da gi poz dra vam?
Gro fi ca ta
Ne, tu ku mal ku ima ra bo ta za te be. Raz bra?
La va{
Ve raz brav be ri }et no. Sti gam ta mu pred
no ze ve.
Gro fi ca ta
Po br zaj te na zad.
(Iz le gu va at na raz li~ ni stra ni.)
410 Vilijam [EKSPIR
Scena 3
(Vle gu va at Ber tram, La fe i Pa rol.)
La fe
Ve lat ~u da po ve }e ne ma, a nie ima me svoi
fi lo so fi koi gi pra vat nat pri rod ni te
ra bo ti li {e ni od pos le di~ nost, obi~ ni i
se koj dnev ni. Ot tu ka is pa |a de ka stra vo ti-
i te ni se gle da at ka ko ne va` ni, pa ta ka se
pre dav me na ne kak vo bo èm sko zna e we ko ga
tre ba da mis li me na stra vot od ne poz na to to.
Pa rol
Vak vo ~u do ne pa me tam ko ga ni se slu ~i lo.
Ber tram
Ama se slu ~i.
La fe
Ve }e imaa kre na to ra ce od ne go stru~ wa-
ci te.
Pa rol
Is to to go ve lam, du ri i Ga len i Pa ra cel zus.
La fe
Si te u~e ni i kom pe ten tni lu |e.
Pa rol
Tok mu ta ka, is to to go ve lam.
La fe
Koi go prog la si ja za ne iz le ~iv slu ~aj.
Pa rol
Ta ka e, is to to i jas go ve lam.
La fe
I re koa de ka spas mu ne ma.
Pa rol
Ba{ ta ka, {to se sve du va na toa de ka na
~o ve kot mu tu ri ja v gla va de ka mu sle di
La fe
Ne iz ve sen ì vot i iz ves na smrt.
Pa rol
Ta ka, pra vo ve li te. I jas ta ka bi re kol.
La fe
Na vis ti na mo è da go vo ri me za ne{ to ne vi-
de no i ne ~u e no.
Pa rol
I e. Ako sa ka te jas no da vi se pre do ~i, tre ba
da pro ~i ta te za toa vo onaa, ka ko se vi ka {e
de?
La fe
Pri ka zot na bo` jo to de lu va we vo zem ski ot
iz ve du va~.
Pa rol
Ta ka de. I jas is to to }e go ka èv.
La fe
Du ri ni del fi not ne e tol ku ìv. Ova,
ì mi krs tov, go ve lam so pol na po ~it.
Pa rol
ûd no, mno gu ~ud no, sa mo ova mo è da se
ka è i na krat ko i so da ve`, a sa mo ne koj
te òk ebi ve ter ne bi priz nal de ka tu ka se
vme {a la
La fe
Bo` ja ta ra ka.
Pa rol
Ta ka e. I jas is to to go ve lam.
La fe
Vo mno gu krev ko
Pa rol
I ne ja ko pos lu{ ni ~e go le ma mo}, go le mo
nad mi nu va we, {to da va na de` i za dru gi,
po go le mi dos tig nu va wa a ne sa mo da os ta ne
na oz dra vu va we to na kra lot {to si ba ra
La fe
I so od vet na bla go dar nost.
(Vle gu va at kra lot, Helena i prid ru`-
ni ci.)
Pa rol
Tok mu na toa mis lev pred da ka è te. No eve
go kra lot.
La fe
Sa mo ve se lo {to bi rek le Ho lan |a ni te.
Sa kaj gi de voj ki te du ri ima{ ba rem eden zab
v us ta.
(Kra lot i Helena tan cu va at.)
Gle daj, ì ti s#, pa toj du ri i ja vo di.
Pa rol
Mort du vi na ig re, ne e ona Helena?
La fe
Taa e, ì mi gos pod!
Kra lot
Ode te i so be re te gi si te vel mo ì na dvo-
rot.
(Iz le gu va eden od prid ru` ni ci te.)
Sed ni, spa si tel ko, pok raj spa se ni ot od te be,
(Kra lot i Helena sed nu va at.)
i od ovaa zdra va ra ka ~ij fa ten oset
ti go pov ra ti, po vtor pat pri mi ja
pot vr da ta za po da ro kot {to ti go ve tiv
koj {to sa mo na ime to ~e ka.
(Vle gu va at ~et vo ri ca vel mo ì.)
Uba va mo mo, uba vo gle daj. Od ovaa mla da
kit ka
bla go rod ni er ge ni, sa ka ni ot ti go da vam
za{ to pra vo nad niv imam po vlast a i ko
tat ko
ni ven. Nap ra vi iz bor po svoe. Ti ima{
mo} da iz bi ra{, a ne mo àt da te od bi jat
tie.
Helena
Na se koj od vas po ed na sa ka na, li~ na i
~es na,
vi pad ne ko ga qu bov ta }e po sa ka. Se ko mu
os ven na eden.
La fe
(Na stra na) Ala tot si go da vam i op re ma ta
se ta
da imav za bi v us ta ko ovie mom ci
i bra da tol ku ret ka.
Kra lot
(Na Helena) Pog le daj gi dob ro.
Ni e den od niv ne ma a da ne e od bla go rod-
ni~ ka sor ta.
Helena
Gos po da,
Bog niz me ne mu go vra ti zdrav je to na kra-
lot.
Si te
Vi dov me i za vas na bo ga mu bla go da ri me.
412 Vilijam [EKSPIR
Helena
Jas sum ed nos tav na mo ma a so toa i po bo ga ta
{to mo àm da ka àm de ka sum ed nos tav na.
Ako na va {e to ve li ~e stvo mu e mi lo, ve }e
za vr {iv. Ru me ni lo to se ga na uvo mi {ep ti:
Cr ve ne am {to mo ra da iz bi ra{; no od bi e na
ako
bi de{, ble da smrt v ob ra zi ne ka ti se vse li
a me ne po ve }e ne ma da me vi di{.
Kra lot
Iz be ri pa vi di.
Koj te be }e te od bie, me od bi va i me ne.
Helena
(Sta nu va) Se ga, Di ja na, od ol ta rot tvoj jas
be gam,
a bo got na qu bov ta, bo got naj vi sok na sve tot
ne ka voz di{ ki te mi gi pri mi.
(Se ob ra }a na eden od vel mo ì te.)
Gos po di ne, }e ja ~u e te mo ja ta mol ba?
Pr vi ot vel mo à
Da i }e ja is pol nam.
Helena
Bla go da ram, gos po di ne. Dru go ni{ to ne mam.
La fe
(Na stra na) Po ve }e bi sa kal da sum vo iz bo-
rov ot kol ku da iz vle ~am kec na ban ka.
Helena
(Na drug vel mo à) ês ta, gos po di ne, {to
go ri vo va {i te uba vi o~i
pred ne{ to da ka àm, so za ka na od go vor mi
da va.
Pa ne ka qu bov ta dva e set pa ti po go le ma
sre }a vi da de
od onaa {to vi ja po sa ku vam so skrom na ta
svo ja qu bov.
Vto ri ot vel mo à
Po i nak va ne sa kam, ako vi e po vol ja.
Helena
Pri me te ja mo ja ta èl ba,
a go le mi ot Amor ne ka vi ja is pol ni. Tol ku.
La fe
(Na stra na) Za rem si te ja od bi va at? Da mi
bea si no vi }e gi da dev da gi is kam {i ku va at
ili }e gi is pra tev kaj Tur ci te da nap ra vat
ev nu si od niv.
Helena
(Na drug vel mo à) Ne pla {e te se de ka
va {a ta ra ka }e ja ze mam;
ni ko ga{ lo {o ne bi vi sto ri la za ra di vas
sa mo.
Bog za ve ti te ne ka vi gi bla gos lo vi a v kre-
vet
da vi da de po u ba va sre }a ako vo op {to se
oè ni te.
La fe
(Na stra na) Mom ~i wa va se stu de ni ko mraz,
ni koj ja ne }e. Sto pos to se ko pi li wa an gli-
ski iz ro de ni od Fran cu zi.
Helena
(Na drug vel mo à) Prem lad ste, pres re }en i
pre do bar mo{ ne
za sin da si soz da de te od krv ta mo ja.
êt vr ti ot vel mo à
Uba vi ce, jas ne mis lam ta ka.
La fe
(Na stra na) Eve u{ te eden grozd. Si gu ren
sum de ka tat ko ti lo kal vi no, ama ako ne si
ma ga re to ga{ jas sum eden od ~e ti ri na e set-
mi na ta mla di. Ve }e te ~i tam.
Helena
(Na Ber tram) Ne si doz vo lu vam da ka àm
de ka ve ze mam; no se sta vam
se be si vo va {a slu` ba i vlast do de ka sum
ì va.
Ova e mo jot iz bor.
Kra lot
To ga{, Ber tram, ze mi ja, taa ti e tvo ja è na.
Ber tram
Mo ja è na, gos po da ru? Ve mo lam gos po da ru,
kra lu,
za tak va ra bo ta da mi doz vo li te mo i te o~i
da re {a va at.
Kra lot
Za rem ne ti e jas no, Ber tram,
{to sto ri taa za me ne?
Ber tram
Jas no mi e, gos po da ru do bar,
no ni ka ko ne mi e jas no zo{ to tre ba da ja
ze mam.
Kra lot
No jas no ti e de ka re ~i si od mrt vi te taa me
kre na.
Ber tram
Za rem od ova sle di, gos po da ru, de ka jas tre ba
da leg nam
za toa {to vie sta nav te? Pa jas ja poz na vam
dob ro:
taa po ras na na le bot i mi los ta od mo jot
tat ko.
Za rem }er ka na si ro mav le kar, mo ja è na?
Po ar no
prez re te me za na vek.
Kra lot
Sa mo po lo` ba ta op {tes tve na ja pre zi ra{
kaj nea
ko ja jas mo àm da ja pop ra vam. ûd no {to
krv ta na {a
raz li~ na po bo ja, te ì na i top li na, ko ga }e
se sme {a
raz li ka ta so se ma ja gu bi, ia ko pred toa, tol-
ka va va` nost
na raz li ka ta se pri da va la. Ako taa dob lest
se kak va ima os ven onaa {to kaj te be bu di
pre zir,
]er ka na si ro mav le kar, ti dob les ta to ga{
ja pre zi ra{ za ra di ne kak va for ma. No ne
pra vi ta ka.
Od naj nis ko to mes to ko ga dob les ni ne{ ta
nik nat
mes to to dos to in stvo do bi va od nap ra ve no to
de lo.
Kaj {to pak sa mo go le mi te zva wa se fa lat,
bez dob lest,
tak va ta ~est e gni la. Dob ro to sa mo po se be
e dob ro i bez go le mo zva we, a is to to i za
zlo to va ì.
Svojs tvo to po dob ro to vo se be tre ba da se
ce ni
a ne po na zi vot. Taa e mla da, um na, li~ na,
dob les ti {to nas led ni~ ka na pri ro da ta ja
pra vat,
i ~es ta od niv {i ka. A ~es ta si ja val ka
onoj {to so ~es no to ra |a we se fa }a
a ne e dos to en na ve li ka ni te ~es ni; ~es ta ni
cve ta
ko ga ja `ne e me, ve lam, od de la ta na {i
a ne od po tek lo to. Zbo rot e sa mo val kan
ple nik
{to la` gi sos ta vu va na se koj grob, na se ko ja
plo ~a
zas lu gi la` ni a nem os ta nu va mno gu ~es to
kaj {to pra vot i za bo ra vot grob ni ca se
tem na
na vis tin ski ~es ni te ko ski. [to dru go da se
ka è?
Sa mo za sa kaj ja da ma va ka ko mo ma
a dru go to os ta vi mi go me ne. Dob les ti te i
ovaa mla da
od nea se pri }e; ~es ta i bo gats tvo to jas }e
gi da dam.
414 Vilijam [EKSPIR
Ber tram
Ne mo àm da ja sa kam, ni tu za toa da se tru-
dam.
Kra lot
Gre {i{. Sam se uni{ tu va{ ako ne ja sa ka{.
Helena
Va` no vie oz dra vev te, kra lu i ra dos na sum
mno gu.
Dru go to ne e va` no.
Kra lot
Vo pra {a we mi e ~es ta, a za da ja bra nam
mo ra da po ka àm si la. Va mu, ze maj & ja
ra ka ta
ti na du e no, pol no pre zir pi li{ tar ~e,
ne dos toj no
za va kov dar {te dar, {to vo po bes ne tost
glu pa
qu bov ta mo ja ja pot ce nu va{ i zas lu gi te nej-
zi ni;
a du ri ni na son ne ti pa |a na um de ka nie,
ko ga }e se sta vi me se be si na ta sot nej zin
le sen
ved na{ }e te ot fr li me; ti ne si sve sen
de ka na {e e da ti ja za sa di me ~es ta kaj {to
ni e vol ja da ras te. Ot fr li go toj pre zir
i na vol ja ta na {a po ko ri se ko ja za tvoe
dob ro
ra bo ti; ot fr li ja na du e nos ta pa ved na{
pos lu{ nos tta dol `na po ka ì ja kon sre }a ta
svo ja
{to i dol `nos ta tvo ja no i vol ja ta na {a
od te be ja ba ra at; ina ku }e te pro te ram za
na vek
od sta ra tels tvo to na {e i bes pri zor no }e te
fr lam
vo ne si gur ni ot ne mir i ras ip ni~ ka ta pro-
past
na mla dos ta i nez na e we to pa na od maz da ta i
gne vot
na{ }e se naj de{ pre pu{ ten spo red se ta
prav da
bez ni kak va mi lost. Go vo ri. Is ka ì se ov de
ved na{.
Ber tram
(Kle ~ej }i) Pros te te, gos po da ru bla go ro den,
za{ to ved na{
na vlas ta }e vi se po vi nam. [tom po mis lam
kol ku krup ni os tva ru va wa, iz vo ri na ~es ta
na va {a za po ved te ~at, jas no mi e de ka taa,
ko ja do sko ro
vo mis li te bla go rod ni be {e mno gu ni sko,
se ga
kral ski po fa le na, kre na ta e mno gu go re
ne ba re ta mu i bi la ro de na.
Kra lot
Ze mi ja za ra ka
i re ~i & de ka e tvo ja; a jas ve tu vam ov de
dar da & da dam, ako ne kol ku tvo jot imot
si gur no i po ve }e.
Ber tram
(Sta nu va) Ja ze mam za è na.
Kra lot
Dob ra sre }a i mi lost go le ma od kra lot
so nas mev ne ka go uk ra sat do go vo rov bra ~en
koj {to ved na{ }e bi de sos ta ven po na{
na log
a ve ~er va sve ~e no sklu ~en. Sve ~e no to slav je
me |u toa, u{ te mal ku }e po ~e ka du ri stig nat
ot sut ni te pri ja te li. So qu bov ne` na, me ka
sa kaj ja i }e te ce nam; vo spro tiv no zlo te
~e ka.
(Tru bi. Iz le gu va at si te os ven Pa rol i
La fe ko i{ to sto jat na zad i ja ko men ti-
ra at bra~ na ta spo god ba.)
La fe
Slu{ nav te, gos po di ne? Sa mo zbor - dva.
Pa rol
Sa mo po ve le te, gos po di ne.
La fe
Dob ro sto ri va {i ot gos po dar i gaz da {to
ot sta pi.
Pa rol
Ot sta pi? Mo jot gos po dar? Mo jot gaz da?
La fe
Da. Da ne re kov ne{ to {to ne tre ba?
Pa rol
Re kov te ne{ to mno gu su ro vo {to ne mo è da
po mi ne bez krv. Mo jot gaz da?
La fe
Ne ste vie ~o vek na gro fot Ru si on?
Pa rol
ô vek na se koj grof, na si te gro fo vi, na
se koj grof {to e ~o vek.
La fe
Na se koj {to e ~o vek na grof; gaz da na grof
e ve }e ne{ to dru go.
Pa rol
Pres tar ste, gos po di ne. Bi de te za do vol ni
{to ste pres tar.
La fe
A jas mo ra da ti re ~am, mom ~e, de ka za se be
ve lam de ka sum ~o vek. Do tak vo ime ni ko ga{
ne ma da te do te ra at go di ni te.
Pa rol
Na {to mo àm ved na{ da se drz nam ama, ba{
za toa, ne ma da se drz nam.
La fe
Po dve ja de wa te ce nev ka ko mo{ ne bis tro
mom ~e. Ne go od gla go li pa tu va we to mno gu
lo {o; mo è {e da po mi ne. Se pak epo le ti te
i kr pi te na te be mno gus tra no me po ko le baa
vo ve ru va we to de ka si ne kak va ge mi ja so koj-
znae kol kav to var. A se ga te ~it nav; ko ga
pov tor no }e se spa sam od te be, ne ma da mi e
àl. Oti ti si bil do bar sa mo za dem be le we
a i toa mi e, pra vo da ti ka àm, som ni tel no.
Pa rol
Da ja ne ma{ pred nos ta na sta ri te ko ski
La fe
Ne vle tu vaj tol ku br gu vo gnev, da ne si ja
za br za{ pre su da ta, ko ja Bog ne ka ti se
smi lu va ka ko na ko ko{ ka! Pa, dob ro moe
pen xe re od re {et ki, se di mi so zdrav je. Ne
mi ti gi ot vo ram pan yu ri te oti i va ka mi si
pro yi ren. Daj mi ra ka.
Pa rol
Gos po di ne vie mi pri le pu va te ne ~u e na
ne dos to ins tve nost.
La fe
Da; i toa od s# sr ce, a ti na toa i si dos to en.
Pa rol
Ama ne sum go zas lu ìl, gos po di ne.
La fe
Mo re si go zas lu ìl i toa se koj gram; i ne ma
i~ fi ra da ti od bi jam.
Pa rol
Uba vo, zna ~i }e sta nam po pa me ten.
416 Vilijam [EKSPIR
La fe
I toa gle daj {to po br gu, oti tre ba da go
is kor ne{ od se be vku sot za spro tiv no to.
Ako ne ko ga{ te vr zat so taa tvo ja {a mi ja
i te iz na te pa at, du ri to ga{ }e na u ~i{ {to
zna ~i da se gor de e{ so kr pi. Imam èl ba
da go za ~u vam poz nans tvo to so te be, ili,
po ar no ka à no, da te znam po dob ro za, vo
slu ~aj na nu` da, da mo àm da ka àm, Go
znam toj ~o vek.
Pa rol
Gos po di ne, vie me nap ra viv te od s# po do lu.
La fe
Bi sa kal da te sni àm do ve~ na ta ma ka,
a bed ni ov trud ve~ no da mi trae; oti mi
po mi na tru de we to ko {to se ga pok raj te be
}e po mi nam, br zo kol ku {to go di ni te }e mi
doz vo lat.
(Iz le gu va.)
Pa rol
Uba vo, ama ima{ sin {to }e ja is pe re la ga va
od me ne. Skor bo san, drt, ne ~ist, skor bo san
vel mo ò. Uba vo, mo ra da bi dam tr pe liv.
Vlas ta ne mo è da se fr li vo pran gi. ]e go
zdro bam, ì mi fi ti lov {to mi sve ti, ako
ne ka de na tes no go na ~e kam pa ako sa ka sto-
pa ti ne ka bi de vel mo à. Ne ma da mu se smi-
lu vam na go di ni te, }e go sma~ kam sa mo ako
u{ te ed na{ mi iz le ze pred o~i.
(Se vra }a La fe.)
La fe
Mom ~e, tvo jot gos po dar i gaz da se oè ni.
Eve no vost za te be: se ga ima{ no va gos po-
dar ka.
Pa rol
Jas naj se ri oz no go mo lam va {e to lordst vo
da gi pov le ~e va {i te nav re di. Toj e moj
do bar gaz da; gos po da rot na ko go vis tin ski
mu slu àm e onoj nad nas.
La fe
Koj? Gos pod?
Pa rol
Da, gos po di ne.
La fe
Mo re |a vo lot e tvoj gos po dar i ne mu mu
slu ì{. [to si gi is to po ril ta ka ra ce te?
Da ne pra vi{ ga }i od ra ka vi te? Da li i dru-
gi te slu gi pra vat ta ka? Naj dob ro bi ti bi lo
ga zot da ti e na mes to to od no sot. @i mi
~es ta, da sum sa mo dva ~a sa pom lad, bi te
is po te pal. Mis lam de ka ti si ele men tar na
ne po go da za sve tot i se koj tre ba da te te pa.
Mis lam de ka te do nes le na svet za lu |e to da
ve` ba at na te be.
Pa rol
Za tol ku su ro va i ne od me re na kaz na, gos po-
di ne, do se ga ne sum ~ul.
La fe
Ne moj te vi se mo lam, gos po di ne. Vo Ita li ja
bi vi ud ri le }o tek za ed no zr no iz va de no
od ka lin ka, vie ne ste ni ka kov pat nik tu ku
obi ~en ba ga bont, vie ste po za jad li vi so
vel mo ì te i ~es ni te gos po da ot kol ku {to
po tek lo to i dob les ti te vi da va at pra vo na
toa. Ne vre di te ni zbor po ve }e da pot ro {am
na vas ina ku bi ve na re kol apa{. Za toa si
odam.
(Iz le gu va.)
Pa rol
Uba vo, mno gu uba vo, ve lam. Mno gu, mno gu
uba vo
Ama }e go gol tne me ova za ne koe vre me.
(Vle gu va Ber tram.)
Ber tram
Za gu ben i osu den na ve~ ni ma ki.
Pa rol
[to te ma ~i, sr ce?
Ber tram
Ia ko sve ~e no pred po pot da dov za vet
ne leg nu vam so nea.
Pa rol
[to, {to, sr ce?
Ber tram
O Pa ro le moj, me pik naa v tav ~e.
Be gam voj ska za da ne leg nam so nea.
Pa rol
Fran ci ja e dup ka za ku ~i wa i ne zas lu ù va
so ni{ to
~o vek da ga zi po nea. Vo voj na, vo voj na!
Ber tram
Eve pis mo od maj ka mi. No {to ima u{ te
va` no {to tre ba da go znam?
Pa rol
]e zna e me {to e. Vo voj na, mom ~e, vo voj na!
ês ta svo ja vo ku ti ja skri e na ja ~u va onoj
{to ov de, do ma, kuk li~ ka ta si ja gu{ ka
i vo preg rat ki te nej zi ni ma{ kos ta si ja
tro {i
mes to da mu se naj de ta mu kaj {to vo be sen
skok pre ku ja mi
bo di wa at og ne ni te ko wi na Mars. Vo dru gi
zem ji!
Fran ci ja e {ta la, a kqu si wa vo nea nie.
Za toa nap red, vo voj na!
Ber tram
Ta ka i }e bi de. Nej ze }e ja is pra tam do ma,
maj ka mi }e ja iz ves tam za om ra za ta kon nea,
i zo{ to be gam, a na kra lot }e mu pi {am
za ona {to ne sme am da go ka àm. Da rot
ne gov
}e mi pos lu ì da stig nam do ita li jan ski te
me |i
kaj {to bla go rod ni te se bi jat mom ci. Na po-
rot vo en }e go sne ma
po da le ku od do mot mra ~en i om ra ze na ta
è na.
Pa rol
Da li ovie mu {i~ ki }e te dr àt? Si gu ren li
si?
Ber tram
Doj di so me ne vo mo ja ta so ba i daj mi so vet.
Nej ze ved na{ ja pra }am do ma. Ut re, bez la ga,
odam vo voj na a taa vo svo ja ta sa mot ni~ ka
ta ga.
Pa rol
Pol no to |u le, br gu }e se ~ue. Te òk e pa tot:
za mlad ~o vek è na ta e ka men oko lu vra tot.
Za toa da be ga me, os ta vi ja hrab ro. U{ te
po sa baj le.
Kra lot te nav re di no ko mu za toa mu e gaj le?
(Iz le gu va at.)
418 Vilijam [EKSPIR
Scena 4
(Vle gu va at Helena ko ja ~i ta pis mo i
La va{.)
Helena
Maj ka mi sr de~ no me poz dra vu va. Da li e
dob ro?
La va{
Ne e dob ro, ama zdrav je to ja slu ì. Mno gu e
ve se la, ama se pak ne e ar na. Ama fa la mu na
gos po da mno gu e ar na i s# si ima na sve tot.
No se pak ne e ar na.
Helena
Ako e mno gu ar na {to ja ma ~i pa ne e mno gu
ar na?
La va{
Na vis ti na e mno gu ar na, vi ve lam, os ven vo
dve ra bo ti.
Helena
Koi dve ra bo ti?
La va{
Pr va ta, {to ne e na ne bo kaj {to bog tre ba
{to po br gu da ja pra ti. Vto ra ta, {to e na
zem ja, od ka de gos pod {to po br gu tre ba da ja
is po ra ~a.
(Vle gu va Pa rol.)
Pa rol
Bog da ve bla gos lo vi, sre} na gos po |o.
Helena
Se na de vam gos po di ne, de ka ne ma te ni{ to
pro tiv da bi dam sre} na.
Pa rol
Vi gi sta viv mo i te mo lit vi na ras po la ga we
da gi vo di te i upa tu va te, a za da gi za dr ì te,
dr è te gi pos to ja no. Opaa, apa{ ~e ed no moe,
ka ko mi e sta ra ta gos po |a?
La va{
Ta ka vi e: da gi ima te nej zi ni te br~ ki a jas
nej zi ni te pa ri, s# }e bi de ka ko {to ve li te.
Pa rol
Ama jas ne ve lam ni{ to.
La va{
[to zna ~i ne ste mno gu glup, za{ to mno gu
glu pa ci, pla zej }i si gi ja zi ci te va mu-ta mu,
gi ote ra le gos po da ri te vo pro past. Da ne se
ve li ni{ to, da ne se pra vi ni{ to, da ne se
znae ni{ to i da se ne ma ni{ to, zna ~i vo
go lem del da se pok ri va va {e to zva we koe
re ~i si ce lo iz vi ra od naj sit no to del ~e na
ni{ to to.
Pa rol
Da te ne ma, ti si gad.
La va{
Tre ba {e da ka è te, gos po di ne, Pred eden
gad, ti si gad, od nos no Pred me ne ti si gad.
Ova bi bi lo naj to~ no, gos po di ne.
Pa rol
Bri {i, ti ve lam, ti si ed na it ra bu da la. Te
~it nav.
La va{
Da li me ~it nav te vo se be, gos po di ne ili ve
na u ~i ja da me ~it ne te?
Pa rol
Vo se be, ga du.
La va{
Pot ra ga ta, gos po di ne, vro di la so plod i
mno gu bu da li ste ~it na le vo se be na za do-
vol stvo na sve tot i vo in te res na po ras tot
na sme a ta.
Pa rol
(Na Helena) Do bar apa{, na vis ti na i plus
dob ro go en.
Gos po |o, gos po da rot moj no }e ska za mi nu va.
Mno gu se ri oz na ra bo ta ne i zos tav no go vi ka.
Go le ma ta pred nost na qu bov ta i slat ka ta
slu` ba
na koi vie ima te pra vo, gi priz na va so sem,
no pri si len e da gi od lo ì na ne od re de no
vre me:
A li {u va we to od niv i doc ne we to }e ro di
no vi slas ti,
{to se ga vri jat vo ka za not na za uz de no to
vre me
za po doc na da {ik nat so najs tras tve na
ra dost
i pe ha rot na za do vols tvo to da go prep la vat.
Helena
Da li po ve la u{ te ne{ to?
Pa rol
Ba ra u{ te ved na{ da se zbo gu va te so kra lot
i ova br za we da go pret sta vi te ko pot re ba
va {a
{to }e ja pot kre pi te so pri ~i ni koi toj
~e kor
naj dob ro }e go op rav da at.
Helena
[to dru go za po ve da?
Pa rol
[tom ova do vas stig ne, ved na{
da po ~e ka te na sled ni te ne go vi za po ve di.
Helena
Vo s# }e gi sle dam ne go vi te èl bi.
Pa rol
Ta ka }e pre ne sam.
Helena
Ve mo lam. Aj de mom ~e.
(Iz le gu va at so Pa rol na raz li~ ni stra ni.)
420 Vilijam [EKSPIR
Scena 5
(Vle gu va at La fe i Ber tram.)
La fe
Se na de vam de ka ne mis li te za ne go de ka e
voj nik.
Ber tram
Ba{ mis lam de ka e i toa do ka àn vo svo ja ta
sme lost.
La fe
Si gur no toj sa mi ot ve ube dil.
Ber tram
I dru gi, se raz bi ra, {to go vi de le na de lo.
La fe
To ga{ mo jot son ~ev ~a sov nik ne ra bo ti
dob ro; mis lev de ka ~u ~ur li ga va e stra~ ka.
Ber tram
Ve uve ru vam, gos po di ne, de ka toj e mno gu
u~en a i hrab ros ta ne mu ne dos ti ga.
La fe
To ga{ is pad nav gre{ nik vo vr ska so ne go-
vo to is ku stvo a pres tap nik vo vr ska so ne go-
va ta hrab rost; pa ta ka po lo` ba ta mo ja e
opas na za{ to ni ka ko da naj dam po ka ju va we
vo mo e to sr ce. Eve go do a |a. Ve mo lam spri-
ja te le te n#. ]e se tru dam da bi de me pri ja-
te li.
(Vle gu va Pa rol.)
Pa rol
(Na Ber tram) Ona }e bi de nap ra ve no, gos po-
da ru.
La fe
(Na Ber tram) Ve mo lam gos po da ru, koj mu e
kro ja~?
Pa rol
Gos po da ru!
La fe
Dob ro go poz na vam. Da, gos po da rot, toj;
Gos po da rot e do bar ra bot nik, mno gu do bar
kro ja~.
Ber tram
(Na stra na na Pa rol) Oti de li taa kaj kra-
lot?
Pa rol
Da, gos po da ru.
Ber tram
I }e si za mi ne ve ~er va?
Pa rol
Ba{ ka ko {to & za po ve dav te.
Ber tram
Gi na pi {av pis ma ta, bo gats tvo to go sok riv,
na re div ko wi te da ni gi spre mat, i no }e ska
ko ga tre ba so ne ves ta ta v kre vet da spi jam
}e svr {am pred da po~ nam.
La fe
(Na stra na) Dob ri ot pat nik svr {u va so
le zet pri kra jot na obe dot, no ko ga vo
ne ko go tri tre ti ni se la ga i ko ris ti op {to-
poz na ta vis ti na za pok raj nea da prov ne ed no
~u do ni{ tos ti, tak vi ot tre ba ed na{ da se
~ue a tri pa ti da se te pa. (Na Pa rol) Gos pod
ne ka vi e na po mo{, ka pe ta ne.
Ber tram
(Na Pa rol) Da ne ima ne kak va ne tr pe li vost
po me |u vel mo à va ov de i vas, gos po di ne?
Pa rol
Ne znam ka ko sum pad nal vo ne mi lost kaj
ne go vo to lords vo.
La fe
Sa mi iz ma ri fe ti sav te da pad ne te vo nea,
so se ~iz mi, so se ma mu zi i so se s# ka ko
onoj {to skok na vo pa la ~in ka, i po ve }e bi
sa ka le da se iz vle ~e te ot ta mu za pak da skok-
ne te odo{ to ne koj da ve pra {a zo{ to vo op-
{to ste sko ka le.
Ber tram
Mo è bi, gos po di ne, mis li te za ne go de ka e
ne koj drug.
La fe
Ta ka i se ko ga{ }e mis lam, pa ma kar da go
naj dam ka ko se mo li na bo ga. Zbo gum, gos-
po di ne i za pom ne te {to }e vi re ~am: ne ma
leb vo ovaa tol ku les na ko rup ka. Du {a ta na
ovoj ~o vek mu e sa mo vo ali{ ta ta. Ne moj te
da mu ve ru va te ta mu kaj {to sta nu va zbor
za po te{ ki pos le di ci. Vak vi ko ne go na
ki la sum gi skro tu val i dob ro im ja znam
pri ro da ta. Zbo gum, mus je, jas go vo rev mno gu
po dob ro za vas odo{ to vie ste me za dol ì le
ili }e me za dol ì te. Ama bi tre ba lo na
lo {o to so dob ro da vra }a me.
(Iz le gu va.)
Pa rol
Iz gle da ne ma {to dru go da pra vi gos po di-
not, sa mo me li.
Ber tram
Ne e ta ka.
Pa rol
Za rem ne go poz na va te?
Ber tram
Mno gu dob ro; a i op {to to mis le we ve li
de ka e mno gu ce net ~o vek. No eve pran gi te
mi idat.
(Vle gu va Helena.)
Helena
Zbo ru vav, gos po da ru, ka ko {to mi na re div te
vie,
so kra lot i od ne go doz vo la do biv
ved na{ da za mi nam; edins tve no toj sa ka
na sa mo so vas da po raz go va ra.
Ber tram
]e ja po ~i tu vam ne go va ta vol ja.
Ne tre ba da se ~u di te, Helena, na pos tap-
ka ta mo ja,
ko ja sog las na ne e so okol nos ti te, i odi pro-
tiv
is pol nu va we to i iz vr {u va we to na mo ja ta
dol `nost
za kon ska. No ne bev pod got ven ni mal ku
za tak va ra bo ta, za toa vo neb ra no sum fa ten
i mo{ ne nep rib ran. Toa me te ra da po ba ram
od vas da za mi ne te do ma u{ te ved na{
bez da me pra {a te, tu ku da po go di te sa mi
zo{ to ova go ba ram; bi dej }i po dob ri se
mno gu
pri ~i ni te odo{ to na vi dum tie se ~i nat,
a pos tap ki te moi so dr àt vo se be nu` da
po go le ma ot kol ku vi iz gle da na prv pog led
vam {to ne ja zna e te. Ova e za maj ka mi.
(Toj & da va pis mo.)
]e se vi di me po dva de na, pa na umot
va{ ve pre pu{ tam.
Helena
Gos po da ru, ne mam {to da ka àm
os ven de ka sum va{ naj po ko ren slu ga.
422 Vilijam [EKSPIR
Ber tram
Dob ro, dob ro, dos ta za toa.
Helena
I de ka vez den
od s# sr ce }e se tru dam da go zas lu àm ona
koe mo ja ta prip ros ta sud bi na mi go us kra ti
i da sta nam dos toj na na svo ja ta go le ma sre }a.
Ber tram
Dos ta za toa.
Mno gu mi se br za. Zbo gum. Po br zaj te do ma.
Helena
Ve mo lam, gos po da ru, pros te te mi.
Ber tram
Za {to da vi pros tam?
Helena
Ne sum dos toj na na bo gats tvo to {to go imam,
i ne sme am da ka àm de ka e moe, ia ko e moe;
pa se ga ko up la {en kra dec bi sa ka la da go
kra dam
ona {to za kon ski e moe.
Ber tram
[to sa ka te u{ te?
Helena
Ne{ to, koe i ne e mno gu; vsu{ nost ni{ to.
Ne bi vi ka à la {to e, gos po da ru. No se pak:
sa mo tu |in ci i nep ri ja te li se raz de lu va at
bez bak ne`.
Ber tram
Ve mo lam, ne za dr ù vaj te me, ka ~e te se na
ko wot.
Helena
]e ja is pol nam za po ved ta va {a, gos po da ru
naj mil.
Ka de mi se lu |e to? Gos po di ne, zbo gum.
(Iz le gu va Helena so prid ru` ba ta na ed na
stra na.)
Ber tram
Odi si do ma kaj {to ni ko ga{ ne ma da doj dam
do de ka ra ce ve mi dr àt me~ a ba ra ba not
vo en vi ka.
Nap red, vo beg stvo!
Pa rol
Sa mo hrab ro! Nap red!
(Iz le gu va at na dru ga stra na.)
Voj vo da ta
Ta ka pod rob no se ga, ed na po ed na, gi ~uv te
naj va` ni te pri ~i ni za ovaa voj na,
za ~ie go le mo re {a va we, mno gu krv se pro li
i u{ te }e se pro lie za{ to e èd na.
Pr vi ot Di men
Sve ta iz gle da ovaa bor ba
od stra na na va {a ta mi lost; cr na i stra{ na
od stra na na nep ri ja te lot.
Voj vo da ta
Za toa ni e ~ud no {to rod ni na ta na{, kra lot
na Fran ci ja, vo tol ku pra vi~ na ka u za, ne ma
raz bi ra we za mol bi te na {i za po mo{.
Vto ri ot Di men
Gos po da ru do bar,
pri ~i ni te na dr à va ta na {a ne mo àm da gi
ce nam
os ven ka ko obi ~en ~o vek, nad vor od vlas ta
koj {to ja za mis lu va go le ma ta sli ka na so ve-
tot
so {tu ri te svoi mo }i; za toa ne ma da se drz-
nam
da ka àm {to mis lam za toa, za{ to ne jas-
ni te moi
pret pos tav ki se ko ga{ mi iz le gu va le
gre{ ni
bez og led kol ku da mi se ~i ne le to~ ni.
Voj vo da ta
Ne go vo e da pra vi ka ko sa ka.
Pr vi ot Di men
No si gu ren sum de ka mla di te od na {i ot
na rod
koi mi rot odam na gi gu {i, se koj dnev no }e
idat
vo pot ra ga po lek.
Voj vo da ta
I dob re doj de ni }e bi dat
i si te po ~es ti {to od nas mo àt da let nat
vrz niv ni te gra di }e pad nat. Vie si gi zna-
e te dob ro
va {i te mes ta; ko ga pret pos ta ve ni ot pa |a,
toj pa |a
za vam mes to da vi ot sta pi. Ut re odi me vo
bit ka!
(Tru bi. Iz le gu va at.)
în TRETI
Scena 1
(Tru bi. Vle gu va at voj vo da ta od Fi ren ca
i dvaj ca ta vel mo ì Di men so gru pa voj ni ci.)
424 Vilijam [EKSPIR
Scena 2
(Vle gu va at gro fi ca ta so pis mo i La va{.)
Gro fi ca ta
S# is pad na ona ka ka ko {to po sa ku vav, os ven
{to toj ne do a |a so nea.
La va{
@i mi s#, mis lam de ka mo jot mlad gos po dar e
mo{ ne me lan ho li ~en ~o vek.
Gro fi ca ta
A vrz os no va na {to, vi se mo lam?
La va{
Pa toj gle da vo svo i te ~iz mi i pee, si ja
do te ru va ja ka ta i pee, pos ta vu va pra {a wa i
pee, za bi te si gi ~ep ka i pee. Poz na vam eden
tip so ta kov me lan ho li ~en na vik koj {to si
go pro da de imo tot za pes na.
Gro fi ca ta
Da vi dam {to pi {u va i ko ga mis li da doj de.
(Go ot vo ra pis mo to i ~i ta.)
La va{
(Na stra na) Po ve }e ne mi e Izabela po }ef
ot ka ko se vra tiv od dvo rot. Na {i te sta ri
ri bi i na {i te sel ski Iza be li ne mo àt da
se spo re dat so ri bi te i Iza be li te od dvo-
rot. Na mo jot Ku pi don mu se sma ti umot i
se ga zap nav da sa kam ko {to zap nu va da gi
sa ka pa ri te ne koj iz vet re an sta rec ko go sto-
ma kot odam na go iz dal.
Gro fi ca ta
[to ima me ov de?
La va{
Ona {to go ima ta mu.
Gro fi ca ta
(Go ~i ta pis mo to glas no) Vi is pra tiv
snaa. Taa go spa si kra lot no me za ko pa me ne.
Se oè niv so nea no ne spi ev me za ed no. Se
za kol nav nes pi e we to da bi de za na vek. ]e
slu{ ne te de ka sum po beg nal. Po dob ro od
me ne da doz na e te odo{ to od dru gi. S# do de ka
sve tot e do vol no {i rok me ne }e me ne ma. So
se ta dol `na po ~it,
Va {i ot nes re }en sin
Ber tram.
Ova ne e dob ro, sin ko moj nez rel i nag lit,
da po beg ne{ od mi los ta na eden tol ku do bar
kral,
i ne go va ta lu ti na da ja nav le ~e{ na svo ja ta
gla va
ot fr laj }i ed na de voj ka dob les na tol ku
{to ni e den kral ne bi ja prez rel.
(Vle gu va La va{.)
La va{
O gos po |o, nad vor vi stig na le ma~ ni ves ti
od dvaj ca voj ni ci i mla da ta gos po dar ka me |u
niv.
Gro fi ca ta
Za {to se ra bo ti?
La va{
Dob ro, ima i ne{ to ute{ no vo ves ti te,
ne{ to smi ru va~ ko. Sin vi ne ma da go ubi jat
tol ku br gu ka ko {to si mis lev.
Gro fi ca ta
A zo{ to bi go ubi le?
La va{
Ova go ve lam, gos po |o, vo slu ~aj da mu ja
zbri {al, a slu {am ba{ ta ka sto ril. Opas-
nos ta do a |a od iz le gu va we to na meg dan; tu ka
ma ì te gi tre bat ia ko se do bi va at i de ca.
No eve gi idat pa doz naj te po ve }e od niv.
[to se od ne su va do me ne, jas sa mo ~uv de ka
sin vi mu ja zduv nal.
(Vle gu va at Helena so pis mo i dvaj ca ta vel-
mo ì Di men.)
Vto ri ot Di men
(Na gro fi ca ta) Bog da ve var di i ~u va, gos-
po |o.
Helena
Gos po |o, gos po da rot moj za mi na, za mi na za
na vek.
Pr vi ot Di men
Ne ve le te ta ka.
Gro fi ca ta
(Na Helena) Pri be re te se. Ve mo lam, gos-
po da,
vo ì vo tot ose tiv tol ku nap li vi na ta ga i
ra dost
{to ni e den od niv ko ga ta ka apan sas me ud ri
ne mo è da me na te ra da re a gi ram ko è na.
Ka de e sin mi, ve mo lam?
Pr vi ot Di men
Za mi na gos po |o vo slu` ba na voj vo da ta od
Fi ren ca.
Idej }i od ta mu go sret nav me po pat
a ot ka ko }e ja za vr {i me ra bo ta ta na dvo rot
pov tor no se vra }a me ta mu.
Helena
Pis mo to ~uj te mu go, gos po |o, mo jot pa so{.
(Go ~i ta na glas.)
Ko ga }e us pe e{ da doj de{ do prs te nov na
prs tot, koj {to ni ko ga{ ne ma da go iz va dam,
i ako mi po ka è{ de te za~ na to vo te be
na koe jas mu sum tat ko, to ga{ mo è{ da
me na re ~e{ sop rug; no za tak vo to ko ga jas
do da vam ni ko ga{.
Ova e pre su da ta stra{ na.
Gro fi ca ta
Vie, gos po da, go do ne sov te pis mo to?
Pr vi ot Di men
Da, gos po |o,
no ko ga ~uv me {to ve li, à li me za tru dot.
Gro fi ca ta
Te mo lam, ~e do, obod ri se mal ku.
Ako si ot strad go pri ma{ pri sr ce
mo ja ta po lo vi na }e ja sot re{. Sin mi be {e,
no ime to }e mu go iz mi jam od krv ta mo ja
i ti }e mi bi de{ edins tve na ta ro` ba.
kon Fi ren ca, re kov te, trg nal?
Pr vi ot Di men
Da, gos po |o.
Gro fi ca ta
Za da sta ne voj nik?
Pr vi ot Di men
Tak va mu e na me ra ta bla go rod na, a ve ru vaj te,
Voj vo da ta }e mu gi po da ri po ~es ti te dol `ni
{to re dot si gi no si.
Gro fi ca ta
Se vra }a te ta mu?
Vto ri ot Di men
Da, gos po |o, naj br gu {to mo è me.
Helena
Do de ka ne sum bez è na, ne mam ni{ to vo
Fran ci ja.
Ova e ìv pe lin.
Gro fi ca ta
Ba{ ta ka pi {u va ta mu?
426 Vilijam [EKSPIR
Helena
Ba{ ta ka.
Vto ri ot Di men
Toa e sa mo bez o~ nos ta na ne go va ta ra ka,
so ko ja sr ce to si gur no ne mu bi lo sog las no.
Gro fi ca ta
Ne mal ni{ to vo Fran ci ja do de ka ne os ta nel
bez è na?
Ov de ne ma ni{ to po dob ro za ne go
od ovaa ne go va è na ko ja zas lu ù va gos po din
ne koj
ko go dva e set vak vi pros ti mom ci go slu àt
a nej ze ja vi ka at gos po |o se koj ~as. Koj be {e
so ne go?
Vto ri ot Di men
Slu ga ta sa mo i eden gos po din
ko go pov re me no sum go sret nal.
Gro fi ca ta
Mo è bi Pa rol, ne?
Vto ri ot Di men
Tok mu ta ka, gos po |o, toj.
Gro fi ca ta
Mno gu ras i pan ~o vek, poln zlo ba.
Sin mi si ja ras i pu va pri rod no dob ra ta
na rav
za ve den od ne go.
Vto ri ot Di men
Ta ka e, gos po |o dob ra,
toj man gup i prem no gu ima od toa
za ra di koe mis li de ka ima mno gu.
Gro fi ca ta
Gos po da, dob ro mi doj dov te.
Ve mo lam ko ga sin mi }e go vi di te pov tor
ka è te mu de ka so me ~ot ne }e mo è da ja
vra ti
za gu be na ta ~est. A os ta na to to ve mo lam
na pis me no da mu go pre da de te.
Pr vi ot Di men
Nie na us lu ga vi sto i me
gos po |o, za ova i za {to bi lo dru go va` no.
Gro fi ca ta
Bla go da ram, no us lu ga so us lu ga se vra }a.
Prij de te, ve mo lam.
(Iz le gu va at si te os ven Helena.)
Helena
Do de ka ne sum bez è na ne mam ni{ to vo
Fran ci ja.
Ni{ to vo Fran ci ja do de ka ne sum bez è na.
]e ne ma{ ni ed na, Ru si on, ni ed na vo Fran-
ci ja;
a po toa pak s# }e ima{. Gos po da ru moj si rot,
za rem jas te pro te rav od zem ja va i sto riv
krev ko to te lo tvoe da se iz lo ì na vet rot
od bez mi los na ta voj na? Za rem jas bev taa
{to te pro te ra od ve se li ot dvor kaj {to
be {e ga |an od uba vi o~i, da sta ne{ me ta
na za ~a de ni te pu{ ki? O vie olov ni zrn ca
{to ja va te bes no na br za ta se ka vi ca od
og not
po kriv pat trg ne te, ras pa raj te go mo} ni ot
voz duh
{to pla ~e i pak ì vee, no ne udi raj te vo
ne go.
Ako ne koj pu ka vo ne go, ne go jas sum go pra-
til.
Ako ne koj jur ne kon ot vo re ni te mu gra di
jas sum pre dav ni kot {to na toa sum go na vel,
pa ia ko ne sum go ubi la, jas sum pri ~i na ta
{to tak va smrt go sna{ la. Po ar no bi mi
bi lo
kr vo è den lav da sret nam ka ko bol no ri ka
od lu ta glad ma ~en; po ar no bi mi bi lo
si te be di {to pri ro da ta is kon ski gi kot ka
na ed na{ da me stre fat. Ne, doj di do ma,
Ru si on,
od kaj {to ~es ta od opas nos ta is kam ~u va
sa mo luz ni,
i kaj {to naj ~es to se gu bi s#. Odov de si odam;
toa {to sum ov de te za dr ù va te be ta mu.
Za rem da os ta nam ov de? Ne, ne, ia ko
ov de voz du hot raj ski ku }a ta ja pav ka
i an ge li vo nea slu àt. Za mi nu vam od ov de
za {e po tot na so àl ba ta za begs tvo to moe
da ja vi
ute ha za tvo e to uvo. Svet li no zgas ni, tem-
ni co sle zi strad na
za ko kra dec si rot, so mra kot da be gam jad na.
Scena 3
(Tru bi. Vle u va at voj vo da ta od Fi ren ca,
Ber tram, Pa rol, voj ni ci. Ba ra ba ni i
tru bi.)
Voj vo da ta
(Na Ber tram) Za po ved nik na na {a ta ko wa-
ni ca si ti, a nie,
pol ni na de`, ja po lo ù va me se ta qu bov i
ver ba
vo tvo jot us peh.
Ber tram
Gos po da ru, to var
pre te òk e toa za mo i te ple }i, no se pak
}e se tru di me da go do te ra me za ra di ka u za ta
va {a
pra vi~ na do sa mi ot liz gav rab na am bi sot.
Voj vo da ta
To ga{ trg ni,
i sre }a ta ne ka za ig ra na {le mot tvoj sve tol
ko bod ra za{ tit ni~ ka.
Ber tram
Ba{ de ne ska,
go lem Mar se, sta pu vam cvrs to vo re do vi te
tvoi,
so ni{ ta ta da gi os tva ram ko go lem pa za~,
qu bi tel na ba ra ba not, a na qu bov ta mra za~.
(Iz le gu va at.)
428 Vilijam [EKSPIR
Scena 4
(Vle gu va at gro fi ca ta i Rej nal do, nej zi-
ni ot up rav nik so pis mo.)
Gro fi ca ta
Bo è! Zo{ to go pri miv te pis mo to od nea?
Za rem ne na se tiv te de ka }e go sto ri toa {to
go sto ri
is pra }aj }i mi pis mo? Pro ~i taj te go u{ te
ed na{.
Rej nal do
(Go ~i ta pis mo to) Axi ja sta nav vo Sen
@ak poj dov,
jas na qu bov ta & zgre {iv pa za po ko re nie
po go la ta zem ja se ga bo so no ga ga zam
so za vet svet za gre vot da bi dam na is ku {e-
nie.
Pi {e te, pi {e te, za od te kot na kr va va ta
voj na
mo jot naj mil gos po dar, si not va{ drag, da se
vra ti.
Bla gos lo ve te go do ma vo mir, a od da le ku jas
ime to }e mu go pos ve tam so mo lit vi slat ki.
Ma ki te pod ne se ni ne ka mi gi pros ti me ne,
ne go va ta prez re na Ju no na, {to go is pra tiv
da yem ne
da le ku od dvo rot na meg dan so du{ ma ni lu ti
kaj {to smrt ta nad vred ni te pos to ja no
dem ne.
Pre do bar e, pre u bav za smrt ta i za me ne
za slo bo da da mu da dam, po ar no me ne ne ka
me ze me.
Gro fi ca ta
Ah kol ku os tri osi la vo zbo ro vi te naj bla gi
nej ni!
Rej nal do, go le ma gre{ ka sto riv te, ve lam,
{to doz vo liv te da za mi ne ta ka. Da zbo ru vav
so nej ze
}e ja od vra tev od na me ra ta nej zi na vak va
{to va ka taa ja spre ~i.
Rej nal do
Pros te te mi, gos po |o,
da vi go da dev pis mo to u{ te sno{ ti
mo è bi }e ja dov ta sav te ia ko ov de ve li
de ka go ne we to ne bi po mog na lo.
Gro fi ca ta
I koj an gel se ga
}e bdee nad ovoj ne dos to en sop rug? Za ne go
ne ma us peh
os ven ako mo lit vi te nej zi ni koi ne bo to
qu bi da gi slu {a
i sa ka da gi is pol ni, ne go spa sat od gne vot
na prav da ta bo` ja. Pi {u vaj, pi {u vaj, Rej-
nal do,
do ovoj ne dos to en ma` na ne go va ta è na.
Ne ka se koj zbor te ì kol ku nej zi na ta vred-
nost,
ko ja ne mu pre les na mu se ~i ni; mo ja ta lu ta
bol ka,
ia ko toj mal ku ja ~uvs tvu va, sro ~e te ja
mo} no i sil no.
Naj po god ni ot glas nik is pra te te go ta mu.
ko ga gla sot do ne go }e stig ne de ka za mi na la
mo è }e se vra ti, a se na de vam is to i taa
ko ga }e doz nae za ova, br gu na zad }e se vra ti
vo de na ov de od ~is ta qu bov. Koj od niv
dvaj ca
mi e po mil sr ce vo moe ne mo è da ka è.
Zgri è te go glas ni kot.
God ni te mi ste` na le, sr ce vo me bo li bez
me ra,
da pla ~am ja dot, da go vo ram ta ga ta me te ra.
(Iz le gu va at.)
Scena 5
(Nad vor od Fi ren ca. Vle gu va at ed na sta ra
vdo vi ca, }er ka & Di ja na, Ma ri ja na i dru gi
gra |a ni na Fi ren ca.)
Vdo vi ca ta
Va mu, va mu, oti ako se dob li àt do gra dot
ni{ to ne ma da vi di me.
Di ja na
Ve lat fran cus ki ot grof si te po ~es ti gi
zas lu ìl.
Vdo vi ca ta
Ve lat de ka go za ro bil niv ni ot gla ven
ko man dant i de ka so svo ja ra ka go so se kol
bra tot na voj vo da ta. Ama po pus to se tru-
dev me; oti doa na dru gi ot kraj. Slu {aj te! Po
tru bi te }e zna e me.
Ma ri ja na
Da odi me na zad, pa da se za do vo li me so ona
{to }e ni go pre ka àt. Pa, Di ja na, pri ~u-
vaj se mal ku od onoj fran cu ski grof. Ime to
na de voj ka ta e nej zi na ta ~est i ni ed no nas-
led stvo ne e tol ku bo ga to ka ko ~es ta.
Vdo vi ca ta
(Na Di ja na) Na kom {iv ka ta & ka àv ka ko ne
te os ta va na mir eden gos po din od ne go va ta
svi ta.
Ma ri ja na
Go znam toj apa{, be sil ka zas lu ù va!
Ne koj si Pa rol. Ra sip nik koj {to gi iz vr-
{u va pod ve du va wa ta za ovoj mlad vel mo à.
û vaj se od niv, Di ja na; niv ni te ve tu va wa,
za ve du va wa, zak let vi, da ro vi i si te sli~ ni
ma ri fet lu ci na po ho ta ta so se ma se po i-
nak vi odo{ to na prv pog led iz gle da at.
Mno gu de voj ki nas tra da le od niv; a najs-
tra{ no to e {to pri me rot {to gi po ka ù va
stra vo ti i te na uni{ te na ta ne vi nost ne
mo è da gi zas tra {i i spre ~i dru gi te, tu ku
i tie, ko mu vi bez gla va, se fa }a at na is to to
le pi lo. Mis lam de ka ne tre ba u{ te da ti
so lam pa met, tu ku de ka sa ma ta va {a ~es nost
}e ve za dr ì da os ta ne te na ona na {to ste,
pa ma kar pri toa da ne ma dru ga opas nost
os ven gu be we na sops tve na ta pris toj nost.
Di ja na
Ne moj te, vi se mo lam, da se gri ì te za me ne.
(Vle gu va Helena ob le ~e na ka ko po kaj ni~ ka.)
Vdo vi ca ta
Se na de vam de ka e ta ka. No gle daj te, do a |a
ne kak va po kaj ni ca. Znam de ka }e pres to ju va
kaj me ne. Si te tie se is pra }a at kaj me ne
do ma. ]e ja pra {am.
Bo è, po mo ì po kaj ni ce. Ka de ako ne e
taj na?
Helena
Vo Sen @ak le Gran.
No ka è te mi, ve mo lam, ka de axi i te na
ko nak
gi pri ma at?
Vdo vi ca ta
Vo Sve ti Fran ci sko ved na{ tu ka do grad-
ski te por ti.
Helena
Da li ova e pa tot?
Vdo vi ca ta
Da, toj e.
(Od da le ku se slu {a at zvu ci od mar {i ra we.)
ûj te gi, na va mu idat. Ako pri ~e ka te mal ku,
sve ta axi ke, do de ka tru pi te ov de mi nat,
sa ma ta }e ve od ve dam do va {i ot ko nak
u{ te po ve }e {to ja znam do ma }in ka ta va {a
ko sa ma ta se be.
430 Vilijam [EKSPIR
Helena
Vie ste taa?
Vdo vi ca ta
Ako vi e mi lo, axi ke, toa sum jas.
Helena
Vi bla go da ram; }e po ~e kam kol ku {to tre ba.
Vdo vi ca ta
Do a |a te, mi se ~i ni, od Fran ci ja?
Helena
Tok mu ta ka.
Vdo vi ca ta
Ov de }e vi di te eden va{ zem jak
koj {to se po ka à go lem ju nak.
Helena
Ka ko se vi ka, ve mo lam?
Di ja na
Gro fot od Ru si on. Ste ~u le za ne go?
Helena
Sa mo sum ~u la, s# naj u ba vo za ne go ve lat
no ka ko iz gle da, ne znam.
Di ja na
Ov de se is tak na mno gu,
bez og led koj e. Od Fran ci ja po beg nal,
ka ko {to ve lat, za{ to kra lot go oè nil
pro tiv ne go va ta vol ja. Mis li te de ka e ba{
ta ka?
Helena
O, da, ba{ e ta ka. Ja znam ne go va ta è na.
Di ja na
Ima eden gos po din {to slu ì kaj gro fot
sa mo lo {o go vo ri za nea.
Helena
Ka ko se vi ka?
Di ja na
Gos po din Pa rol.
Helena
Pa mis lam de ka e vo pra vo.
Vo spo red ba so gla sot i vred nos ta
na go le mi ot grof taa e tol ku bez na ~aj na
{to ni ime to ne tre ba da & se spo me nu va.
Sa mo ~es ta
i skrom nos ta & vre dat a niv ba rem ne sum
~u la
ne koj da gi cr ni.
Di ja na
Kut ra ta taa,
mo ra da e te{ ko rop stvo da bi de{ è na
na grof {to te pre zi ra.
Vdo vi ca ta
Si gur no, dob ra du {o, ka de i da e taa se ga
sr ce to & se ste ga. Ovaa mo ma mla da mo è
uba vi ra bo ti da & iz nap ri ka è, ako sa ka.
Helena
[to sa ka te da ka è te?
da ne & fr lil oko za qu be ni ot grof
na ne za kon ski na ~in?
Vdo vi ca ta
Tok mu ta ka
i vo toa ne se sno bi da ko ris ti se ka kov
na ~in
{to mo è da ja na~ ne ne` na ta ~est na ed na
mo ma.
No taa znae da se bra ni mno gu ~es no,
po ~es no ne mo è da bi de.
Ma ri ja na
Bog da ~u va i da bra ni od dru go.
(Vle gu va at so ba ra ba ni i zna mi wa Ber tram
i Pa rol za ed no so gru pa voj ni ci.)
Vdo vi ca ta
Eve gi, idat.
Onoj e An to nio, naj sta ri ot sin na voj vo da ta;
onoj Es ka lo.
Helena
Koj e fran cu zi not?
Di ja na
Onoj on de so per ce to. Mno gu {ar man ten
ju nak.
Ka mo da ja sa ka svo ja ta è na. Da be {e po ~e-
sen
}e be {e i po do bar. Za rem ne e ubav gos po-
din?
Helena
Mno gu mi se do pa |a.
Di ja na
[te ta {to ne e ~e sen.
Ene go i toj pod lec {to go vle~ ka po raz ni
mes ta.
Da sum ne go va gos po |a, bi go ot ru la toj
po dol gad.
Helena
Koj e toj?
Di ja na
Onaa maj mun ska muc ka so epo le ti.
[to se oma cu ril ta ka?
Helena
Mo è bi e ra net vo voj ni ve.
Par tol
(Na stra na) Ba ra ba not da go za gu bam?
Sjaj no!
Ma ri ja na
Ne{ to e mno gu zbu net i sme ten.
Gle daj te, n# na mi ri sa.
Vdo vi ca ta
(Na Pa rol) Be sil ka e za te be!
Ma ri ja na
(Na Pa rol) I za tvo ja ta stroj ni~ ka ve{-
ti na!
(Iz le gu va at Ber tram, Pa rol i voj ni ci te.)
Vdo vi ca ta
Voj ska ta po mi na. Aj de axi ke, odi me pra vo
na ko nak. Od mi ro sa ni te is pos ni ci
imam ~et vo ri ca ili pet mi na do ma
{to odat za Sen @ak.
Helena
Po kor no vi bla go da ram.
Ako na gos po |a va i na ova li~ no mo me
im e po vol ja da ve ~e ra at so nas, tro {o ci te
i se ta
bla go dar nost }e bi dat moi. A da se od dol-
àm so sem
na ovaa ~ed ni ca ne koi so ve ti }e & da dam
vred ni za po men.
Vdo vi ca ta i Ma ri ja na
Qu bez no po nu da ta ja pri fa }a me.
(Iz le gu va at.)
432 Vilijam [EKSPIR
Scena 6
(Vle gu va at Ber tram i dvaj ca ta vel mo ì
Di men.)
Vto ri ot Di men
(Na Ber tram) Pa, gos po di ne moj do bar, ne ka
sam gi va di kos te ni te od og not. Ka ko znae i
umee.
Pr vi ot Di men
(Na Ber tram) Ako ne ot kri e te de ka e obi-
~en pros tak, za gu be te ja se ta po ~it kon me ne.
Vto ri ot Di men
Me ur od sa pu ni ca, gos po di ne.
Ber tram
Mis li te do tol ku me vle ~e za nos?
Vto ri ot Di men
Ve ru vaj te mi, gos po di ne. Od moe li~ no is ku-
stvo vi ve lam, bez zlo ba, ka ko da mi e rod-
ni na, toj e ku ka vi ca nad ku ka vi ci te, la` go
ko mu ni Min ha u zen ne mu e ra men, ~o vek {to
se koj ~as go pre kr {u va ve tu va we to, kre ten
{to ne ma ni ed na oso bi na {to bi mo è la da
go zas lu ì va {e to vni ma nie.
Pr vi ot Di men
Bi bi lo uba vo da mu go vi di te pra vo to li ce,
ina ku toj, ako prem no gu se pot pre te na ne go-
va ta ~es nost ko ja, za àl, ja ne ma, mo è vo
da den mo ment, va èn i do ver liv, ko ga ste vo
naj go le ma opas nost, da ve os ta vi na ce di lo i
da vi go svr ti gr bot.
Ber tram
Ka mo da mi se uka è po god na pri li ka pa da
go sta vam na pro ba.
Pr vi ot Di men
Ve }e ja ima te: ne ka go pro naj de i ne ka go
do ne se svo jot ba ra ban za koj {to ~uv te kol ku
sa mo u ve re no se fa li de ka sa mi ot }e go
vra ti.
Vto ri ot Di men
Jas, so ed na gru pa na {i voj ni ci, ne na dej no }e
go na pad nam.
]e iz be ram tak vi koi, si gu ren sum, ne ma
da gi ras poz na va od nep ri ja tel ski te. ]e go
zbu ni me i }e mu gi vr ze me o~i te ta ka {to
ce lo vre me }e mis li de ka se na o |a vo lo go-
rot na nep ri ja te lot ia ko }e go do ne se me vo
na {i ot. Vie pri sus tvu vaj te na sos lu {u va-
we to: ako toj, fa ten vo neb ra no i ob ze men
od ku ka vi~ ki strav, ko ga }e mu se ve ti ì vo-
tot, ne se po nu di da ve pre da de i da im go
ka è s# ona {to pro tiv vas go znae i toa
sta vaj }i ja so zak let va vo za log svo ja ta bes-
mrt na du {a, to ga{ po ve }e ni ko ga{ ne ve ru-
vaj te vo mo ja ta mo} za re zo ni ra we.
Pr vi ot Di men
O, pu{ te te go, za smea ba rem, da go vra ti
svo jot ba ra ban. Toj ve li de ka smis lil ka ko.
Pa ako vie, i ko ga }e mu go spoz na e te vis-
tin sko to li ce i ko ga }e vi di te vo kak va
bez vred na sme sa se sto pil ovoj la èn gru-
men zla to, ako vie i to ga{ ne go sme ta te
za apa{ so ko go tre ba apa{ ki i da se pos ta-
pu va, to ga{ }e re ~am, va {a ta nak lo nost kon
ne go e ne po ko leb li va. Eve go ide.
(Vle gu va Pa rol.)
Vto ri ot Di men
(Na stra na) O, ba rem za smea (Na glas) ne
spre ~u vaj te go da si ja zas lu ì ~es ta {to
po de lo to mu sle di; doz vo le te mu vo se koj
slu ~aj da go vra ti ba ra ba not.
Ber tram
(Na Pa rol) Mus je! Toj ba ra ban pos to ja no vi
ve vr ti v gla va i ne vi da va mir.
Pr vi ot Di men
\a vol da go ze me, kre ne te ra ce od ne go. Se
ra bo ti sa mo za eden ba ra ban i ni{ to dru go.
Pa rol
Za eden ba ra ban? Ba ra ban i ni{ to dru go?
Ta ka da se za gu bi ba ra ba not! Ama ko man da
pad na: na {a ta ko wa ni ca da ud ri po na {i te
kri la i da gi par ~o sa sops tve ni te voj ni ci!
Pr vi ot Di men
Ne ma tu ka {to da se pre fr li na ko man da ta.
Lo {a vo e na sre }a be {e {to ni sa mi ot
Ce zar ne bi ja spre ~il da be {e ta mu i da
ko man du va {e.
Ber tram
Pa ne ma ba{ pri ~i na da se à li me na vo e-
na ta sre }a. Mal ku se iz re zi liv me so gu be-
we to na toj ba ra ban ama {to e tu ka e.
Pa rol
[to e tu ka tu ka e?
Ber tram
Mo è {e da e po i na ku, ama ne e.
Pa rol
Ne e ama mo è da bi de. Ko ga zas lu ga ta vo
slu` ba ta ne bi se da va la ret ko na onoj {to
ja za ra bo til, bi go vra til toj ba ra ban ili
drug, ili po ar no da me ne ma.
Ber tram
Ako vi sti ska gos po di ne, ne gle dam koj bi ve
spre ~il. Ako mis li te de ka so va {i ot plan
mo è te da go vra ti te ovoj sim bol na ~es ta
ta mu kaj {to pri pa |a, so be re te hrab rost
i pre ze me te go pot fa tot. Vak vi ot pod vig
dos toj no }e go nag ra dam. Ako us pe e te vo ova,
voj vo da ta }e ve ce ni mno gu i }e ve nag ra di
ka ko {to mu do li ku va na ne go va ta ve li ~i na
i toa dos led no do vi si na ta na va {a ta zas-
lu ga.
Pa rol
@i mi voj ni~ ka va des ni ca, }e go sto ram toa.
Ber tram
Ama ne moj te da odol gov le ~u va te.
Pa rol
U{ te ve ~er va po~ nu vam; ved na{ }e za pi {am
u{ te ne koi sit ni ci za koi ne sum si gu ren,
}e si ja obod ram sa mo do ver ba ta i }e po~ nam
tres ka vi~ no da ra bo tam. Oko lu pol no} o~e-
ku vaj te da ~u e te u{ te od me ne.
Ber tram
Mo è da go iz ves tam voj vo da ta de ka ste se
na fa ti le na ova?
Pa rol
Ne znam da li }e us pe am, gos po da ru, ama se
kol nam de ka }e se obi dam.
Ber tram
Znam de ka si hra bar. Na pis me no }e ga ran ti-
ram za tvo i te voj ni~ ki ve{ ti ni. Zbo gum.
Pa rol
Ne sum za zbo ro vi tu ku za de la.
(Iz le gu va.)
Vto ri ot Di men
Kol ku {to ri ba ta sa ka da e na su vo. (Na
Ber tram) Za rem ne e ~u den, gos po di ne, {to
so tol ka va sa mo u ve re nost se na fa }a da ja
za vr {i ra bo ta ta za ko ja sa mi ot znae de ka ne
e ka da ren da ja za vr {i? Sa mi ot se osu du va na
ve~ na ma ka v pe kol.
434 Vilijam [EKSPIR
Pr vi ot Di men
(Na Ber tram) Ne go poz na va te gos po di ne,
ka ko {to go poz na va me nie. To~ no e de ka
znae da se pik ne ne ko mu pod ko à i za ed na
ne de la da iz beg ne mno gu ra bo ti {to se doz-
na va at za ne go, no ko ga ed na{ go v~o pi te,
ne ma ka de da vi be ga.
Ber tram
Mis li te de ka ne ma ni{ to da nap ra vi od
se to ova {to ov de tol ku se ri oz no go ve ti?
Vto ri ot Di men
Ni{ to vi tvr dam. Sa mo }e se vra ti so
ne kak va iz mis li ca i }e se obi de da ve vr ze
so dve tri la gi. Ama ve }e mu pos ta viv me
sta pi ca. Ve ~er va }e mu se vi di vis tin ski ot
lik; toj na vis ti na ne ja zas lu ù va va {a ta
po ~it.
Pr vi ot Di men
Pr vin mal ku }e ve za ba vu va me so toj li sec
a po toa }e go ode re me. Prv go na du {i sta-
ri ot gos po din La fe. Ko ga }e mu se iz va di
mas ka ta, }e mi ka è te kak vo gom ce se krie
vo ne go, a toa u{ te ve ~er va }e go vi di te.
Vto ri ot Di men
Tre ba da go pro ve ram le pi lo to. Si gur no }e
se fa ti!
Ber tram
Va {i ot brat do a |a so me ne.
Pr vi ot Di men
Ka ko sa ka va {e to gos pod stvo. Odam.
(Iz le gu va.)
Ber tram
A se ga }e ve od ve dam vo onaa ku }a, da go
vi di te
dej ~e to za koe vi go vo rev.
Vto ri ot Di men
No re kov te de ka bi la ~ed na.
Ber tram
Toa i e ma ka ta. Sa mo ed na{ zbo ru vav so nea
a taa be {e stu de na ko mraz, no & pra }av
po ovoj ist {ut rak ko mu mu vle gov me vo
tra ga
da ro vi i pis ma koi mi gi vra }a {e na zad;
toa be {e s# od mo ja stra na. Prek ras na e, vi
ve lam.
]e sa ka te da ja vi di te?
Vto ri ot Di men
So go le mo za do vol stvo, gos po di ne.
(Iz le gu va at.)
Scena 7
(Vle gu va at Helena i vdo vi ca ta.)
Helena
Ako se som ne va te de ka ne sum ba{ taa
ne znam to ga{ ka ko bi mo è la da ve ube du-
vam u{ te
za{ to go gu bam tlo to vrz koe gra dam.
Vdo vi ca ta
Na vis ti na imot na ta sos toj ba mi e vlo {e na,
no ro dum
sum od bo ga ta ku }a i ne se raz bi ram vo
ra bo ti vak vi
pa ne bi sa ka la ni se ga ~es ta da si ja val kam
so ne ~es ni de la.
Helena
Ni ti pak jas go sa kam toa.
Pred s# po ve ru vaj te mi de ka ma` mi e gro-
fot
i de ka ona {to vi go ka àv ot ka ko se ob vr-
zav te
de ka ne ma da go pre ka è te, e vis ti na ~is ta,
a pos le
sfa te te de ka ne ma da zgre {i te vo ni koj slu-
~aj
{to }e mi po mog ne te so po mo{ ta {to od vas
}e ja po zaj mam.
Vdo vi ca ta
]e vi po ve ru vam, za{ to
mi po ka àv te na de lo de ka ste gos po |a so
mno gu
dob ra imot na sos toj ba.
Helena
Ze me te go ova }e se zla to,
ne ka so ne go ja za ku pam po mo{ ta pri ja tel-
ska va {a,
ko ja i }e ja prep la tam, i pov tor no }e ja pla-
tam
ko ga }e ja do bi jam. Gro fot po }er ka vi zap-
nal,
uba vi na ta & ja op ko lil so op sa da blud na
i re {il da ja os voi. Ne ka naj pos le se sog-
la si taa
a ka ko }e go iz ve de toa jas naj dob ro }e &
ka àm.
To ga{ ne go va ta zab lu de na krv ne ma da od bie
ni{ to
{to taa }e go po ba ra. Prs ten gro fot na prst
ima
{to vo se mejs tvo to ne go vo se pre ne su va
gor do
od sin na sin po ve }e od ~e ti ri ili pet ve ka
u{ te od ko ga pr vi ot tat ko go no sel. Toj prs-
ten
gro fot bez mer no go ce ni; se pak vo strast
zdi ven,
ne ma pres kap da mu se vi di pa }e go da de,
ma kar
pos le da se kae.
Vdo vi ca ta
Se ga ja sfa }am su{ ti na ta na pla not.
Helena
To ga{ gle da te de ka s# e po za kon. Ne ma
ni{ to dru go
os ven }er ka vi pred na vi dum da mu pod leg ne
na stras ta
prs te not da mu go po ba ra; po toa sos ta nok da
za ka è
so ne go i naj pos le, jas da ja pre ze mam ulo ga ta
a taa ne gib na ta da si odi. Po toa, ve lam,
za svad ba ta nej zi na }e do da dam u{ te tri
il ja di kru ni
na ona {to ve }e go da dov.
Vdo vi ca ta
Se sog la su vam.
Vie pak na }er ka mi daj te & na pats tvie ka ko
da se dr ì
za vre me to i mes to to so ovaa za kon ska
iz ma ma
se sov pad nat so sem. Se ko ja no} toj ide
so mu zi ki i svir ki raz ni i stok me ni pes ni
za ma len kos ta nej zi na. Ni{ to n# po ma ga
436 Vilijam [EKSPIR
{to so pre kor od prag go te ra me, za{ to toj
zap nal
ko ì vo tot od toa da mu za vi si.
Helena
To ga{ u{ te no} va
da go spro ve de me plan ~e to: us pee li ce lo,
zol na um }e bi de za za kon sko de lo,
za kon ski na um za zlo de lo re {en
bez grev, no pat iz ve den gre {en.
No, da prej de me na ra bo ta.
(Iz le gu va at.)
Vto ri ot Di men
Ne mo è da doj de po drug pat os ven po ovoj
svi ok. Ko ga }e se na fr li te na ne go, go vo-
re te na ne koj gro zen ja zik; ne pre ~i ako i
sa mi ne go raz bi ra te za{ to bi tre ba lo da
se pra vi me de ka ni koj ne go raz bi ra os ven
eden me |u nas koj {to }e go naz na ~i me za tol-
ku va~.
Tol ku va ~ot
Ve mo lam jas da bi dam tol ku va~, gos po di ne
ka pe ta ne.
Vto ri ot Di men
Ne si se za poz nal so ne go? Da li gla sot ti
go znae?
Tol ku va ~ot
Ne, gos po di ne, ni slu ~aj no.
Vto ri ot Di men
A kak va to ga{ cir ku zi ja da }e ko ris ti{
ko ga }e raz go va ra{ so nas?
Tol ku va ~ot
Is ta na ko ja vie }e go vo ri te so me ne.
Vto ri ot Di men
Mo ra da mis li za nas de ka sme ne kak va
stran ska edi ni ca vo slu` ba na nep ri ja te-
lot. Prob lem e {to toj znae {at-pat od
si te okol ni ja zi ci, za toa se koj od nas tre ba
da tre ska {to }e mu pad ne na pa met. Da ne
zna e me {to si go vo ri me eden na drug a da
se pra vi me de ka zna e me zna ~i da ja zna e me
cel ta: da gra ka me na ~av kin ski ja zik, {to
po ve }e tol ku po dob ro. [to se od ne su va do
vas, tol ku va ~u, vie tre ba da bi di te vis tin-
ski po li ti ~ar. No, le ì! Eve go ide, da
ot spie dva ~a sa za po toa da se vra ti i da se
kol ne vo la gi te {to sam gi is ko val.
(Se kri jat. Vle gu va Pa rol. Udi ra ~a sov ni-
kot)
Pa rol
De set ~a sot. Po ed no tri ~a sa ta man }e bi de
vre me da se vra tam do ma. [to }e re ~am de ka
sum sto ril? Mo ra da bi de toa ne{ to ubed-
li vo, ne{ to kul. Ve }e po~ naa da mi du{ ka at
po tra gi te, a vo pos led no vre me, ne vo li te
mno gu ~es to mi ~u ka at na vra ta. Na ja zik sum
hra bar od me ra ta nad vor, ama sr ce vo od nap-
red mi fa }a strav od Mars i ne go vi te vo i ni
pa ne smee da se drz ne na ona {to ja zi kov mi
go pla po ti.
Vto ri ot Di men
(Na stra na) Ova e pr va vis ti na za ko ja tvo-
jot ja zik e vi no ven.
Pa rol
Koj |a vol me dup na da se na fa tam da go vra-
tam prok le ti ot ba ra ban ko ga od po ~e tok
bev sve sen i zna ev de ka ne mam na me ra ni{ to
da sto ram? Mo ra da se ra nam na ne kol ku
mes ta i da ka àm de ka ra ni te sum gi do bil
în ÊTVRTI
Scena 1
(Vle gu va at vto ri ot Di men so pet ili {est voj ni ci vo za se da.)
438 Vilijam [EKSPIR
vo bor ba. Sa mo so ma li ne mo àm da po mi-
nam. ]e re ~at: Va ka les no se iz vle ~e?
A za go le mi ne mam sr ce. Zna ~i {to da im
pla si ram? ]e mo ram, ja zi ku, da te sta vam
vo us ta ta na ne ko ja mle kar ka a za se be da
si ku pam drug od mas ka ta na Ba ja zit ako ti
so svo i te me le wa me pi ka{ vo tak vi opas-
nos ti.
Vto ri ot Di men
Mo` no li e da znae koj e i ka kov e, a pak da
bi de ta kov?
Pa rol
Eh, ko ga bi bi lo do vol no da si gi ise ~am
ali{ ta ta ili da si go skr {am {pan ski ov
me~.
Vto ri ot Di men
Ta ka ne mo è ni slu ~aj no.
Pa rol
Ili pak da si ja ise ~am bra da ta i da re ~am
de ka toa bi lo del od stra te gi ja ta.
Vto ri ot Di men
Ne ma da proj de.
Pa rol
Ili da gi po to pam ali {a ta ta i da re ~am
de ka me na pad na le i me so go li le do ko à.
Vto ri ot Di men
Ne ma {an si.
Pa rol
Ili da se za kol nam de ka sum skok nal od pro-
zo re cot na tvr di na ta.
Vto ri ot Di men
Od ko ja vi si na?
Pa rol
Pe de set met ri.
Vto ri ot Di men
Ni koj ìv ne ma da po ve ru va.
Pa rol
Da imav ba rem eden nep ri ja tel ski ba ra ban.
Bi se za kol nal de ka so te{ ka bor ba sum go
zel.
Vto ri ot Di men
Se ga eden }e ~u e{.
Pa rol
Ko ga se ga eden nep ri ja tel ski ba ra ban
(Uz bu na. Voj ni ci te iz le gu va at od za se-
da ta.)
Vto ri ot Di men
Tro ka, no vu o zos, kar go, kar go, kar go.
Voj ni ci te
Kar go, kar go, kar go, vi li an da par kor bo, kar go.
(Go fa }a at i mu gi vr zu va at o~i te.)
Pa rol
O, mi lost, mi lost! Ne vr zu vaj te mi gi o~i te.
Tol ku va ~ot
Bos kos tro mul do bos kos.
Pa rol
Znam dob ro de ka ste vie od pol kot ru ski
i gla va ta }e mi let ne oti ja zi kot va{
ne go go vo ram. No ako me |u vas ima ne koj
Ger ma nec, Da nec, Ho lan |a nec, Fran cuz
ili Ita li ja nec ne ka go vo ri so me ne
a jas }e im ka àm opas nos ta od ka de ide
za Fi ren tin ci te.
Tol ku va ~ot
Bos kos va u va do.
jas te raz bi ram i go go vo ram tvo jot ja zik.
Ke re li bon to. Gos po di ne,
po mo li se na bo got tvoj za{ to se dum na e set
sab ji
nad gla va ti vi sat.
Pa rol
O!
Tol ku va ~ot
Mo li, mo li, mo li!
Man ka re va nia dulce?
Vto ri ot Di men
Os kor bi dul cos vo li vor ko.
Tol ku va ~ot
Ge ne ra lot se sog la su va da te os ta vi vo
ì vot
i so vr za ni o~i da te od ve de me vo na {i ot
lo gor
i da te ras pra {a me. Mo è bi }e ni ka è{
ne{ to
{to ì vo tot }e ti go spa si.
Pa rol
O, os ta ve te me vo ì vot
i }e vi gi ot kri jam si te taj ni na na {i ot
lo gor
broj na ta sos toj ba, ce li te; ra bo ti }e vi
ka àm
od koi }e se {ek ne te.
Tol ku va ~ot
Bez ni kak va la ga?
Pa rol
Bez.
Tol ku va ~ot
Akor do lin ta.
Odi me. Se ga za se ga si u{ te ìv.
(Iz le gu va at si te os ven vto ri ot Di men i
eden voj nik.)
Vto ri ot Di men
Odi i ka ì im na gro fot Ru si on i na brat
mi
de ka go fa tiv me di vo to pet le i de ka }e go
~u va me
za bu le no do de ka ne doj de za po ved od niv.
Voj ni kot
Raz bi ram, ka pe ta ne.
Vto ri ot Di men
Si te }e n# pre da de na sa mi te nas.
Ta ka ka ì im.
Voj ni kot
]e im pre ne sam, gos po di ne.
Vto ri ot Di men
Do to ga{ }e bi de ~u van od tem ni ca i klu~.
(Iz le gu va at.)
440 Vilijam [EKSPIR
Scena 2
(Vle gu va at Ber tram i Di ja na)
Ber tram
Mi re koa de ka se vi ka te Fon ti bel.
Di ja na
Ne, gos po di ne, tu ku Di ja na.
Ber tram
Ime na bo ì ca,
i toa zas lu è no. No de voj ko li~ na,
za rem ne e qu bov ta sos toj ka na pre u ba va ta
sta va?
Ako ì vi ot ogan na mla dos ta od du {a ne vi
zra ~i
ne ste de voj ka tu ku spo me nik stu den.
Ko ga }e um re te tre ba da ste vak va,
ko {to ste se ga, stu de na, mo{ ne stro ga
mes to da bi de te ko maj ka vi {to bi la
ko ga vas pre u ba va ve za~ nu va la.
Di ja na
To ga{ bi la ~es na.
Ber tram
Tak vi tre ba da ste i vie.
Di ja na
Ne.
Sa mo dol `nos ta maj ka mi si ja vr {e la;
tak va
kak va {to vie kon è na vi ja ima te.
Ber tram
Dos ta za toa.
Te mo lam, ne pro ti vi se ve }e na zak let vi te
moi.
Na si la so nea me vr zaa, no te be te sa kam
pri nu den slat ko od sa ma ta qu bov i ve~ no
}e ti slu àm so s# {to dol àm.
Di ja na
O vie nam ni slu ì te
do de ka nie vi slu ì me. No {tom ro zi te
na {i
od nas gi ski ne te, sa mo tr we to nam ni os ta-
nu va
za da se boc ka me du ri vie ja sta ve te na pot-
smev
na {a ta go lo ti ja.
Ber tram
Za rem xa be se kol nev?
Di ja na
Mno gu te zak let vi znam, vis ti na ta ne ja
~i nat,
tu ku ed nos tav ni ot prost za vet is kre no
da den.
So ona {to ne ni e sve to, ne se kol ne me nie
tu ku Gor ni ot go pri zi va me za sve dok; oti,
ka è te mi, ve mo lam,
ko ga bi se za kol na la so si te bo` ji mo }i
de ka mno gu ve sa kam, da li bi mi ve ru va le na
mo jot za vet
ako ne is kre no ve sa kam? Ova ne fa }a mes to,
da se kol nam vo ne go za ko go ve lam de ka go
sa kam
de ka }e ra bo tam pro tiv ne go. Za toa zak-
let6vi te va {i
se zbo ro vi sa mo, ob vr ski bed ni bez pe ~at
jas ba rem ta ka mis lam.
Ber tram
Pre mis li se, pre mis li se.
Ne bi di tol ku as ket ski su ro va. Qu bov ta e
sve ta
a is prav nos ta mo ja ni ko ga{ za iz ma mi tak vi
ne zna e la so koi ma ì te gi ob vi nu va te.
Po pu{ ti ed na{,
i pre daj se slat ko na stras ta mo ja bol na,
ko ja ta ka
}e oz dra vi. Re ~i de ka si mo ja, pa qu bov ta
mo ja
}e os ta ne za se ko ga{ is ta.
Di ja na
Gle dam de ka ma{ ki te ja è to oko lu vrat do
tol ku
ni go za teg nu va at {to mo ra da se pre da de me.
Daj te mi go
prs te not.
Ber tram
Mo àm na za em da ti go da dam, mi la, no mo}
ne mam
od se be da go ot tu |am.
Di ja na
Zna ~i me od bi va te?
Ber tram
êst e toj {to pri pa |a na ku }a ta na {a
pre da va na ver no od pre dok na pre dok
i naj go lem re zil bi bil na sve tot
DA go za gu bam.
Di ja na
I mo ja ta ~est e ta kov eden prs ten.
Ne vi nos ta mo ja e bil jur na ku }a ta na {a
pre da va na ver no od pre dok na pre dok
i naj go lem re zil bi bil na sve tot
da ja za gu bam. Ta ka va {a ta li~ na mud rost
go pri do bi va bo re cot êst na mo ja stra na
pro tiv za lud ni te va {i na le ti.
Ber tram
Eve, ze mi go prs te nov.
Do mot svoj, ~es ta svo ja, pa du ri i ì vo tot
svoj
ti gi da vam, na re du vaj da ti slu àm.
Di ja na
Na pol no}, zat ro paj te na pro zo re cot od
mo ja ta so ba.
]e sre dam maj ka mi ni{ to da ne slu{ ne.
A se ga ve vr zu vam so ob vr ska ed na ~es na,
ko ga }e se dog ra bi te do pos te la ta mo min ska
mo ja,
os ta ne te ta mu sa mo eden ~as, ne go vo re te
ni{ to
pri ~i ni mno gu se ri oz ni imam a }e gi doz na-
e te vie
ko ga pov tor no prs te nov }e go do bi e te na zad-
a na va {i ot prst vo no} ta }e vi sta vam
drug prs ten, ra bo ta {to so vre me vrz
na {i te ~e la
bi pad na la ko spo men na po ra ne{ ni te de la.
Do to ga{ zbo gum; doj de te. Vi da ru vam od
se be qu ba
ia ko sves no na de` ta sops tve na ja gu bam.
Ber tram
Mi go da ru va{ ra jot zem ski, da ru vaj }i se
sa ma.
Di ja na
Po ì vej pa bla go da ri im na Bo ga i me ne.
A mo è bi ta ka i }e bi de.
(Iz le gu va Ber tram.)
Maj ka mi mi ka à to~ no ka ko }e me dvo ri
ne ba re v sr ce sa ma ta mu be {e. Re ~e si te
ma ì
vo is ti ra bo ti se kol nat. Se za kol na }e me
ven ~a
ko ga è na mu }e um re; zna ~i so ne go }e leg-
man
ko ga }e me za ko pa at. Ako Fran cu zi te va ka
pro sat
dru gi ne ka se ma àt; ne vi nos ta jas v grob }e
si ja no sam.
A grev ne e mis lam, va ka da se na sa ma ri
toj {to sa ka so iz ma ma da }a ri.
(Iz le gu va.)
442 Vilijam [EKSPIR
Scena 3
(Vle gu va at dvaj ca ta ka pe ta ni Di men i dva-
troj ca voj ni ci.)
Pr vi ot Di men
Ne mu go da dov te pis mo to od maj ka mu?
Vto ri ot Di men
Mu go da dov pred eden ~as. Ima ne{ to
vnat re {to dob ro go èg na za{ to ~i taj }i
go, se sme na vo drug ~o vek.
Pr vi ot Di men
Nav le ~e na se be mno gu zas lu è ni pre ko ri
{to gi ot fr li od se be svo ja ta mno gu dob ra
è na i prek ras na ta maj ka.
Vto ri ot Di men
Po seb no ja nav le ~e na se be ve~ na ta ne nak-
lo nost na kra lot, koj {to ja ima {e re ~i si
na vi e no svo ja ta {ted rost da ra |a niz pes na
sre }a za ove ga. ]e vi ka àm u{ te ne{ to ama
}e tre ba da go za ko pa te dla bo ko vo se be.
Pr vi ot Di men
U{ te ko ga re kov te toa e ve }e mrt vo a jas
sum pret vo ren vo grob.
Vto ri ot Di men
Toj za ve de ov de vo Fi ren ca ed na de voj ka od
mno gu ~es ti to se mej stvo a no }e ska ja gas ni
èd ta na svo ja ta po ho ta uni{ tu vaj }i ja nej-
zi na ta ne vi nost. Ve }e & go da de svo jot bes-
ce net prs ten i se za mis lu va lud od sre }a
za ra di ovaa val ka na vr ska.
Pr vi ot Di men
Ne daj bo è ~o vek da za li da vo ot pad ni{-
tvo! [to sme nie os ta ve ni sa mi na se be?
Vto ri ot Di men
Sa mo pre dav ni ci sa mi na se be. I ka ko {to
se slu ~u va so se koe pre dav stvo, pre dav ni-
ci te se ot kri va at sa mi te se be si u{ te pred
da gi os tva rat svo i te gr di ce li; ta ka i toj
{to e pre dav nik na sops tve no to bla go rod-
ni{ tvo, }e bi de is fr len na bre got od sops-
tve na ta ma ti ca.
Pr vi ot Di men
Za rem ne e prok let stvo skri e no vo nas {to
sa mi si tru bi me za sops tve ni te ne za kon ski
na me ri? Zna ~i no }e ska ne ma da bi de so nas?
Vto ri ot Di men
Ne do pos le pol no} za{ to to~ no mu e od re-
den ~a sot na sos ta no kot.
Pr vi ot Di men
Toa }e proj de do de ka trep ne{. Od vaj ~e kam
da vi di ka ko mu go ras pnu va at dru ga rot, za
da mo è da si ja iz me ri to~ nos ta na svo jot
sud so koj tol ku ras ko{ no go vra mil ovoj
fal si fi kat.
Vto ri ot Di men
Ne ma ni{ to da za po~ ne me pred toj da doj de,
bi dej }i ne go vo to pri su stvo tre ba da bi de
kam {ik za dru gi ot.
Pr vi ot Di men
Ka è te mi do to ga{ do ka de e ra bo ta ta so
voj na va?
Vto ri ot Di men
Slu {am ve }e pre go va ra at za sklu ~u va we
mir.
Pr vi ot Di men
Ne, tu ku mi rot ve }e e sklu ~en.
Vto ri ot Di men
[to }e pra vi to ga{ gro fot Ru si on? Da li
}e za mi ne na dru go mes to ili }e se vra ti vo
Fran ci ja?
Pr vi ot Di men
Gle dam po pra {a we vo de ka ne ste vo ne go-
vi ot so vet.
Vto ri ot Di men
Skra ja da e, gos po di ne; pos le }e se mis li
de ka jas sum mu so lel va kov um.
Pr vi ot Di men
Gos po di ne, ima ve }e dva me se ca ot ka ko è na
mu po beg na ta od do ma. Rek la de ka odi na
axi lak vo Sen @ak le Gran i go iz vr {i la
ovoj svet pot fat so naj go le ma po bo` nost; no
do de ka pres to ju va la ta mu, krev kos ta na nej-
zi na ta pri ro da sta na la plen na ta ga ta; na
kra jot, ja da la du {a ta na bo ga i se ga pee na
ne bo.
Vto ri ot Di men
Ka ko e ova ut vr de no?
Pr vi ot Di men
Naj go le mi ot del spo red nej zi ni te pis ma koi
ja pot vr du va at to~ nos ta na nej zi na ta pri-
kaz na do pred smrt ta, do de ka sa ma ta smrt
ko ja, nor mal no, ne mo è la sa ma da ja so op-
{ti, spo red ver na ta pot vr da na pa ro hot od
taa ob last.
Vto ri ot Di men
Da li gro fot znae za ova?
Pr vi ot Di men
Da; i do bi po seb ni pot vr di to~ ka po to~ ka,
za pot vr du va we na vis ti ni tos ta vo ce lost.
Vto ri ot Di men
Od sr ce à lam {to toj }e se ra du va na ova.
Pr vi ot Di men
Kol ku mo} no po ne ko ga{ se te {i me so
na {i te za gu bi.
Vto ri ot Di men
I kol ku mo} no po ne ko ga{ gi gu {i me do biv-
ki te vo sol zi. Go le mi ot ug led {to ne go va ta
hrab rost go stek na ov de, do ma }e bi de do ~e-
kan so u{ te po go lem re zil.
Pr vi ot Di men
Plat no to na na {i te ì vo ti e is pre de no od
me {a na pre |a; i od lo {o i od dob ro. Dob les-
ti te bi ni bi le gor di ko ga na {i te gre{ ki
ne bi gi kam {i ku va le a zlo de la ta bi pad-
na le vo o~aj ko ga ne bi bi le raz bla è ni od
na {i te dob les ti.
(Vle gu va eden slu ga.)
[to ima? Ka de vi e gos po da rot?
Slu ga ta
Go sret na voj vo da ta na uli ca, go po di ne, i
sve ~e no se zbo gu va so ne go. Ne go vo to gos pod-
stvo ima na me ra ut re da za mi ne za Fran ci ja.
Voj vo da ta mu po nu di pre po ra ki do kra lot.
Vto ri ot Di men
Ta mu }e mu tre ba at od me ra ta nad vor pa
ma kar i da go pre po ra ~u va at po ve }e od {to
mo àt.
(Vle gu va Ber tram.)
Pr vi ot Di men
Ne mo àt da bi dat pres lat ki za gor ~i na ta
na kra lot. No eve go ne go vo to lords vo. Ka ko
e gos po di ne? Da ne po mi na pol no}?
444 Vilijam [EKSPIR
Ber tram
No }e ska za vr {iv {es na e set ra bo ti ko ja
se ko ja za se be ba ra me sec de na ra bo ta. Ili
na krat ko: se zbo gu vav so voj vo da ta, se poz-
dra viv so si te oko lu ne go, ja za ko pav è na
mi, ja op la kav, & pi {av na mo ja ta gos po |a
maj ka de ka se vra }am, se pog ri ìv za svo ja ta
svi ta, a po me |u ovie glav ni ra bo ti, stig nav
da za do vo lam i ne kol ku po sit ni pot re bi;
pos led na ta be {e naj go le ma, no taa u{ te ne
sum ja za vr {il.
Vto ri ot Di men
Ako ra bo ta ta ne e les na, a ut re sa baj le
za mi nu va te, }e tre ba da po br za te.
Ber tram
Sa kam da ka àm de ka ra bo ta ta ne e za vr-
{e na za toa {to se pla {am de ka }e tre ba
u{ te ne{ to da ~u jam za ne go. No za rem
ne ma da go slu{ na me raz go vo rot po me |u onaa
bu da la i voj ni kot? Aj de, do ve de te go onoj
fal si fi kat od su{ te stvo koe me ma me {e
ka ko ne koj dvos mis len pro rok.
Vto ri ot Di men
Do ve de te go!
(Iz le gu va at ne kol ku mi na.)
Ce la no} ja po mi na vo pran gi, gad eden ni za-
e den.
Ber tram
Ne e va` no. Ne go vi te pe ti ci ba{ toa si
go ba raa za toa {to tol ku vre me bes prav no
no sea ma mu zi. Ka ko se dr ì?
Vto ri ot Di men
Ve }e vi ka àv; pran gi te go dr àt. No da
vi od go va ram ka ko {to o~e ku va te: pla ~e
ko de voj ~e {to go is tu ri lo mle ko to. Mu se
is po ve da na Mor gan za ko go mis li de ka e
sve{ te nik, od vre me to ko ga mu za po~ nu va
pom ne we to do ovaa naj no va ne go va ka tas-
tro fa i pa |a we to vo pran gi. I {to mis li te
de ka ka à?
Ber tram
Ni{ to za me ne, ne?
Vto ri ot Di men
Is po ved ta mu e za pi {a na i }e se pro ~i ta
pred ne go. Ako va {e to lords vo e vo nea,
ka ko {to mis lam de ka e, }e mo ra da ima te
tr pe nie da ja is lu {a te do kraj.
(Vle gu va Pa rol so vr za ni o~i i tol ku va-
~ot.)
Ber tram
û ma da go sot re! Za ku ku len i so za vr za ni
o~i! Ne ma toj {to da ka è za me ne!
Pr vi ot Di men
(Na stra na na Ber tram) Tiv ko, tiv ko.
Vto ri ot Di men
(Na stra na na Ber tram) Do a |a za ku ku le-
ni ot. (Glas no) Por to tar ta ro sa.
Tol ku va ~ot
(Na Pa rol) Na re du va ma ~e we. [to }e
ka è te bez toa?
Pa rol
]e ka àm s# {to znam bez pri sil ba. Ako me
sples ka te ko pi tu li ca ne }e mo àm ni{ to
da guk nam.
Tol ku va ~ot
Bo sko hi mur ho.
Vto ri ot Di men
Bob li bin do hi kur mur ko.
Tol ku va ~ot
Vie ste mi loz liv ge ne ral. Na {i ot ge ne ral
ba ra da od go vo ri te na pra {a wa ta {to }e vi
gi pos ta vam od pra {al ni kot.
Pa rol
Vis ti na ta }e vi ja ka àm ì mi na de` ta vo
spas.
Tol ku va ~ot
(î ta) Pr vo pra {aj te go kol ka va e ko wi-
ca ta na voj vo da ta. [to ve li te na ova?
Pa rol
Pet ili {est il ja di ama mno gu sla ba
i ne u po trb li va. Tru pi te se ra{ tr ka ni a
ko man da ti te se ku ka vi ci i ba ga bon ti ì mi
stek na ti ot ug led i do ver ba i ì mi na de` ta
de ka }e ì ve am.
Tol ku va ~ot
Da li va ka da za pi {am?
Pa rol
Ba{ ta ka za pi {e te. ]e se za kol nam ako
tre ba i pred bo ga ko ga i ka ko sa ka te.
Pr vi ot Di men
(Na stra na) Ne mu mu
e se ed no.
Ber tram
Gad eden bez bo èn!
Pr vi ot Di men
Se la è te, gos po di ne. Ova e mus je Pa rol,
hrab ri ot voj nik toa se ne go vi zbo ro vi
koj {to ja ima {e ce la te o ri ja na vo ju va we to
vo ma lo to prs te, a prak sa ta vo bal ~a kot na
svo jot me~.
Vto ri ot Di men
Ni ko ga{ po ve }e ne ma da imam do ver ba vo
ne ko go sa mo za toa {to go svet nal me ~ot ili
de ka ja sob ral mud ros ta na sve tot sa mo za toa
{to ali{ ta ta mu se ~is ti i ured ni.
Tol ku va ~ot
(Na Pa rol) Ete, ova go vne sov vo za pis ni-
kot.
Pa rol
Pet ili {est il ja di ko wi re kov sa kam
vis ti na ta da ja ka àm ili tu ka ne ka de,
za pi {e te sa kam vis ti na ta da ja ka àm.
Pr vi ot Di men
(Na stra na) Tu ka na vis ti na e bli zu do vis-
ti na ta.
Ber tram
(Na stra na) Sa mo {to ne sum mu bla go da ren
na pri ro da ta na ne go vi ot is kaz.
Pa rol
Ku ka vi ci i ba ga bon ti, re ~e te ve mo lam.
Tol ku va ~ot
Toa e ve }e vne se no.
Pa rol
Po niz no vi bla go da ram, gos po di ne. Vis ti na
si e vis ti na. Ku ka vi ci i ba ga bon ti ne dok va-
ka ni, ~u do ed no!
Tol ku va ~ot
(î ta) Pra {aj te go kol ka va im e pe {a di-
ja ta. [to ve li te na ova?
446 Vilijam [EKSPIR
Pa rol
@i mi gos pod, gos po di ne, ako tre ba }e um ram
ama vis ti na ta }e ja ka àm. Da vi di me, Spu-
rio sto i pe de set; Se bas ti jan is to tol ku;
Ko ram bo is to tol ku; @ak is to tol ku; Gil-
ti jan, Koz mo i Gra til po dves te pe de set
se koj; mo ja ta ~e ta, Ki to fer, Vo mon, Ben cio
po dves te pe de set. Ta ka {to spi so kot na
reg ru ti, bol ni i zdra vi, ne dos ti ga, ì mi
o~i ve, ni pet na e set il ja di du {i, od koi
po lo vi na ta ne smee ni sne got od {i ne li te
da si go is tre se za da ne se ras pad nat.
Ber tram
(Na stra na) [to da se pra vi so ne go?
Pr vi ot Di men
(Na stra na) Ni{ to os ven da mu se zab la go-
da ri me. (Na tol ku va ~ot)
Tol ku va ~ot
I ova e za pi {a no. (î ta) Pra {aj te go da li
vo lo go rot niv ni e ne koj si ka pe tan Di men,
Fran cu zin; ka ko se ko ti ra kaj voj vo da ta;
kol ku e hra bar, ~e sen i kol ku se raz bi ra vo
vo e na ta ve{ ti na; i {to mis li da li e mo` no
so dob ra su ma zla to is ti ov da se pot ku pi i
da se na te ra na bunt. [to }e ka è te na ova?
[to zna e te za ova?
Pa rol
Ve mo lam da od go vo ram po e di ne~ no na se koe
od pos ta ve ni te pra {a wa. Ed no po ed no.
Tol ku va ~ot
Da li go poz na va te ovoj ka pe tan Di men?
Pa rol
Go poz na vam. Be {e ~i rak kaj eden fu {ar od
ka de so kam {ik go is te raa za toa {to na pum-
pal ed na ma lo um ni ca ne kak va glu vo ne ma
de vi ca ko ja ne mo è la da mu ka è ne.
Ber tram
(Na stra na na Pr vi ot Di men) Ne moj te ve
mo lam, doz vo le te, voz dr è te se! I ta ka
pr va ta tu la {to }e pad ne od pok ri vi ot }e
mu go sma~ ka ~e re pot.
Tol ku va ~ot
Da li ka pe ta nov e vo lo go rot na voj vo da ta od
Fi ren ca?
Pa rol
E, kol ku {to znam, vo{ kar eden vo{ ko san.
Pr vi ot Di men
(Na stra na) Ne gle daj te me ta ka, vi se
mo lam. I va {e to gos pod stvo }e doj de na red.
Tol ku va ~ot
Vo kak vi od no si e so voj vo da ta?
Pa rol
Voj vo da ta go znae sa mo ka ko moe sit no ofi-
cer ~e, sit no du {i ~e. Ba{ pred ne koj den mi
pi {a da go pro te ram od ~e ta ta. Mis lam de ka
pis mo to mi e tu ka v xeb.
Tol ku va ~ot
Fi no, }e pre ba ra me.
Pa rol
Da bi dam is kren, ne sum si gu ren. Ili mi e
v xeb ili pak vo fas cik la ta v {a tor za ed no
so dru gi te pis ma na voj vo da ta.
Tol ku va ~ot
Ov de e; eve ne kak va har ti ja. Da vi ja pro ~i-
tam?
Pa rol
Ne znam da li e ba{ toa.
Ber tram
(Na stra na) Dob ro si ja vr {i ra bo ta ta
na {i ot tol ku va~.
Pr vi ot Di men
Od li~ no.
Tol ku va ~ot
(Go ~i ta pis mo to) Di ja na, gro fot e {ut rak
poln zla to.
Pa rol
Toa ne e pis mo to od voj vo da ta, gos po di ne.
Ova e pre dup re du va we do ed na fi na de voj ka
od Fi ren ca, ed na Di ja na, da se var di od
na va lu va wa ta na eden grof Ru si on, ed no
prig lu po pi li{ tar ~e koe ne znae {to da
pra vi so se be, ama se pak go ri od po ho ta. Ve
mo lam gos po di ne, vra te te go kaj {to go naj-
dov te.
Tol ku va ~ot
Ne, pr vin }e go pro ~i tam, ako mi doz vo li te.
Pa rol
Tu ka zna e te, imav mno gu ~es na na me ra vo
pol za na de voj ka ta, za{ to zna ev de ka mla-
di ot grof e opas no i blud no ti }e, vis tin ski
kit za devs tve nos ta koj {to gol ta s# {to }e
mu doj de do us ta.
Ber tram
(Na stra na) Ra si pa no ed no ko pi le, pre vrt-
li vo i pod lo.
Tol ku va ~ot
(î ta) [tom pred te be klek ne, zla to ba raj,
pa ri ze mi
oti ako svr {i za svr {e no to toj ne pla }a
dob ro pa za ri, od nap red mis li, ne dre mi,
za{ to dol got ot pos le toj ne go vra }a.
I slu{ ni go voj ni kot, Di ja na, koj va ka ve li:
so ma ì a ne so de ca pos te la ta se de li
i da grof nam va ka, gro fot e {ut rak {to
sa mo ze ma
nap la ti mu za toa ved na{, za ne go ve re si ja
ne ma.
Tvo jot na tvo e to uvo za kol nat
Pa rol.
Ber tram
(Na stra na) Ima da bi de kam {i ku van niz
ce la voj ska i toa so sti ho vi ve na ~e lo.
Vto ri ot Di men
(Na stra na) Ova e va {i ot ve ren pri ja tel,
gos po di ne, poz na va ~ot na mno gu ja zi ci i uni-
ver za len voj nik.
Ber tram
Edins tve no {to ep ten ne sum mo èl da go
pod ne sam vo ì vo tot bi la ma~ ka ta, a se ga
toj e za me ne ma~ ka.
Tol ku va ~ot
Gle dam, gos po di ne, po iz gle dot na ge ne ra-
lot, de ka so uì va we }e ve obe si me.
Pa rol
Sa mo ì vo tot, gos po di ne, ba rem os ta ve te
mi go! Ne de ka se pla {am da um ram, tu ku
de ka gre vo vi te mi se tol ku mno gub roj ni {to
bi sa kal da gi ot ku pu vam vo pre os ta na ti ot
del od ì vo tot. Os ta ve te me vo ì vot, gos-
po di ne, pa ma kar bil vo zan da na, vo pran gi,
ka de bi lo sa mo da sum ìv.
Tol ku va ~ot
]e vi di me {to mo è da se sto ri, ako na vis-
ti na s# ~es no priz na e te. Za toa pov tor no da
448 Vilijam [EKSPIR
se vra ti me na onoj ka pe tan Di men. Ka àv te
ka ko stoi kaj voj vo da ta i kol ku e hra bar. A
kol ku e ~e sen?
Pa rol
]e vi uk ra de, gos po di ne, jaj ce od ma nas tir.
Za ara mi lok i bes ~es ti ja ken ta u rot Nes ne
mu e ra men. Na bo ga mu e za kol nat de ka ne ma
da dr ì zak let vi; tu ka e po do bar du ri i od
sa mi ot Her kul. Ko ga la è, gos po di ne, la è
tol ku ot ra ka no i les no {to vis ti na ta }e vi
iz gle da ka ko naj go le ma glu post; naj go le ma
dob lest mu e pi jans tvo to oti }e vi se na pie
ka ko svi wa no {tom zas pie ne ~i ni ni ko mu
koj znae ka kov zi jan os ven na pos te la ta pod
se be; no tie {to se oko lu ne go zna at kol ku
e ~a sot pa go fr la at da dro ~i v se no. Dru go
i ne mam {to da do da dam na ne go va ta ~es nost.
Toj ima s# {to eden ~e sen ~o vek ne tre ba da
go ima; a s# {to ~es ni ot tre ba da go ima, toj
vo op {to go ne ma.
Pr vi ot Di men
(Na stra na) Po~ nu vam da go sa kam za ra di
ova.
Ber tram
(Na stra na) Za opi sot na va {a ta ~es nost?
û ma da go ud ri! Za me ne s# po ve }e li ~i na
ma~ ka!
Tol ku va ~ot
[to ve li te za ne go vi te vo e ni spo sob nos ti?
Pa rol
Vis ti na e, gos po di ne, de ka ima udi ra no na
ba ra ban pred an glis ki te ko me di jan ti. Po na-
ta mu ne ma da go fa lam za{ to dru go ni{ to
ne znam za ne go va ta voj ni~ ka ka ri e ra os ven
de ka imal ~est da bi de ne kak vo sit no ofi-
cer ~e na eden plo{ tad kaj {to gi u~el gu{-
te ri te na stro ev mar{. Bi sa kal na ~o ve kot
da mu od da dam ~est i priz na nie ama, za àl,
za toa ne mam ni kak vi do ka zi.
Pr vi ot Di men
(Na stra na) Tol ku go na da pa {i apa{ lu kot
{to is klu ~i tel nos ta go ot ku pu va.
Ber tram
(Na stra na) Mo re ~u ma da go sot re! Ma~ ka
si e ma~ ka!
Tol ku va ~ot
Bi dej }i kva li te ti te mu se tol ku skud ni, ne
e ni pot reb no da ve pra {u vam da li mo è da
se pot ku pi so zla to.
Pa rol
Daj te mu, gos po di ne, pet pa ri~ ki i toj }e vi
go pro da de pra vo to za spas na ne go va ta du {a,
pa du ri i pra va ta na svo i te nas led ni ci na
ne go, }e go po ni{ ti du ri i na u~es ni ci te vo
toa pra vo, se koe pra vo na po ba ru va we i toa
za si te vre mi wa i za si te nas led ni ci.
Tol ku va ~ot
A {to }e ka è te za ne go vi ot brat, dru gi ot
ka pe tan Di men?
Vto ri ot Di men
(Na stra na) Zo{ to go pra {u va za me ne?
Tol ku va ~ot
Ka kov e toj?
Pa rol
Stra~ ka od is to to gnez do. Mo è bi ne tol ku
go lem vo dob ro to ka ko pr vi ot, no se ka ko
po go lem mno gu vo zlo to. Po go lem ku ka vi ca
e od brat mu, a brat mu go bie glas na naj go-
lem ìv ku ka vi ca na sve tot. Ko ga se be ga,
ni koj ne mo è da go stig ne; ko ga se na pa |a,
pos to ja no go ma ~at gr ~e vi.
Tol ku va ~ot
Ako vi go po{ te di me ì vo tot da li }e ja
pre da de te Fi ren ca?
Pa rol
Se ka ko, a i ko man da tot na ko wi ca ta, gro fot
Ru si on.
Tol ku va ~ot
]e po raz go va ram tiv ko so ge ne ra lot pa }e
vi di me {to }e re ~e.
Pa rol
Po ve }e ne mi tre ba ba ra ban. û ma da gi
sot re si te ba ra ba ni na sve tot. Sa mo za,
na vi dum, da si pri do bi jam zas lu gi i da
gi za la àm pret pos tav ki te na ona blud no
pi li{ tar ~e, gro fot, vle tav vo vak va opas-
nost. Koj mo è {e da pret pos ta vi de ka }e me
v~o pat vo za se da?
Tol ku va ~ot
Vi ne ma spas, gos po di ne, mo ra da um re te.
Ge ne ra lot ve li de ka tol ku pre dav ni~ ki gi
ot kriv te taj ni te na va {a ta voj ska i tol ku
ni sko gi nak le ve tiv te lu |e to {to na se ka de
gi bie do bar glas, {to ni koj ìv ne mo è
da ima ~es na ko rist od ona {to go ka àv te.
Za toa mo ra da um re te. Prij de te xe la tu.
Ot se ~e te mu ja gla va ta!
Pa rol
O, gos po de bo è, gos po di ne! Os ta ve te me
vo ì vot ili doz vo le te mi smrt ta da si ja
vi dam!
Tol ku va ~ot
Toa mo è te i u{ te da se zbo gu va te od si te
svoi pri ja te li.
(Mu gi od vr zu va o~i te na Pa rol.)
Pog le daj te na o ko lu. Poz na va te ne ko go ov de?
Ber tram
Dob ro ut ro, bla go ro den ka pe ta ne.
Vto ri ot Di men
Bog ne ka ve bla gos lo vi, ka pe ta ne Pa rol.
Pr vi ot Di men
Bog ne ka ve spa si, bla go ro den ka pe ta ne.
Vto ri ot Di men
Ka pe ta ne, {to mu po ra ~u va te na bla go rod-
ni ot La fe? Trg nu vam za Fran ci ja.
Pr vi ot Di men
Do bar ka pe ta ne, }e mi da de te li ko pi ja
od so ne tot {to go na pi {av te za Di ja na vo
pol za na gro fot Ru si on? Da ne sum vis tin-
ska ku ka vi ca, bi vi ja zel na si la. Zbo gum!
(Iz le gu va at si te os ven Pa rol i tol ku va-
~ot.)
Tol ku va ~ot
Go to vi ste, ka pe ta ne, vi os ta na u{ te ma ra-
ma ta.
Pa rol
Koj ne bi bil go tov pred va kov eden za go vor?
Tol ku va ~ot
Ko ga bi mo è le da pro naj de te ne ko ja zem ja
vo ko ja ì ve at u{ te sa mo è ni tol ku bes-
ram ni ka ko vas, bi mo è le da sta ne te pra-
tat ko na ne ko ja no va na ci ja na bes ram ni ci.
Zbo gum, gos po di ne. I jas odam za Fran ci ja.
Ta mu }e vi di me {to }e sta ne so vas.
(Si odi.)
Pa rol
Se pak sum bla go da ren. Da imav go le mo sr ce
se ga bi mi puk na lo. Ka pe tan po ve }e ne ma da
450 Vilijam [EKSPIR
bi dam,
no }e ja dam, }e pi jam i }e spi jam ko se koj
ka pe tan. Ed nos tav no }e ì ve am od ona
{to na vis ti na sum. Na toj {to za se be znae
de ka e fal ba xi ja, ne mu strav ne ka mu ide
za{ to na kra jot, fal ba xi ja ta ma ga re }e
bi de.
R|o su vaj sab jo! Bled nej cr ve ni lo! Ku }ar ka
ma la
vo sra mot Pa rol }e naj de! Me na sa ma ri ja!
Bev bu da la
od bu da la{ ti lok }e ì ve am se ga. Os ta nal
li ne koj
na zem ja va bez pok riv nad gla va?
Odam po niv.
(Iz le gu va.)
Scena 4
(Vle gu va at Helena, vdo vi ca ta i Di ja na.)
Helena
Za da vi di te jas no de ka ne ve iz la àv
eden od naj go le mi te vo sve tot ris jan ski
}e mi bi de ga rant; pred ~ij pres tol pot-
reb no e
pred na me ri te da gi is pol nam, da klek nam.
Vo svoe vre me, us lu ga ed na mu nap ra viv
ne mu,
go le ma re ~i si ko ne go vi ot ì vot, a za nea
bla go dar nos ta bi mo ra la i niz ka men yid od
gra di
ta tar ski da se pro bie. Si gur no raz brav de ka
vo Mar sej e ne go va ta mi lost, a za ta mu
ima me so od vet na svi ta. Za sve tot znaj te
de ka sum mrt va. Voj ska ta se ras pu{ ti pa se ga
ma` mi br gu ita do ma kaj {to, so bo` ja
po mo{
i so doz vo la na mo jot do bar gos po dar, kra lot
}e stig ne me ne o ~e ku va no nie.
Vdo vi ca ta
Gos po |o dob ra,
ne ste ima le slu gin ka so po go le ma ver ba
vo ra bo ta ta va {a.
Helena
Ni ti gos po |o vie
pri ja tel ka ~ii mis li po is kre no se tru dat
qu bov ta da vi ja voz vra tat. Ve ru vaj te de ka
sa mo bog
mo è {e da sre di na }er ka vi mi raz da &
stvo ram,
a nej ze da ja iz be ri za moj po mo{ nik vo na po-
ri te
ma òt da si go pri do bi jam. No ~u den e sve-
tot ma{ ki!
[tom mo è pol za slat ka da iz vle ~e od toa
{to go mra zi,
ko ga drs ka ta ver ba vo zab lu de ni te mis li
no} ta cr na ja val ka; ta ka stras ta se nas la-
du va
so ona {to go mra zi, mes to so ona {to ne e
tu ka.
No za ova po ve }e ko ga }e doj de vre me. Vie
Di ja na
po mo i te upat stva skud ni }e mo ra te u{ te
da is tr pi te za ra di me ne.
Di ja na
Ne ka smrt ta i ~es ta
so va {i te na lo zi odat, se pak so vas }e bi dam
da pre tr pam s# {to }e na re di te.
Helena
Se pak, sa mo mo lam.
So zbo rot va{ vre me to da do ne se i le to
ko ga so tr we to, ru ì te }e ima at i lis je
pa ne ma sa mo da du pat tu ku i }e mi ri sa at.
Na pat se ga,
ko la ta n# ~e ka, a vre me to pre br zo ni be ga.
Se koe zlo za ar no; se pak kra jot de lo to go
kra si,
so ar no toj go pok ri va ona {to pret hod no go
gna si.
(Iz le gu va at.)
Scena 5
(Vle gu va at La va{, gro fi ca ta i La fe.)
La fe
Ne, ne, ne, va {i ot sin be {e tur nat na stran-
pa ti ca od eden svi len ne ra ni maj ko ~ij pod-
mo len {af ran mo è {e da go oboi vo ne go va
bo ja si te ne dos ta sa ni i ne do is pe ~e ni mla di
lu |e od zem ja va. Snaa vi i se ga bi bi la ì va,
a sin vi ov de, do ma, unap re den od kra lot a ne
od onoj cr ve no gaz bum bar za koj vi go vo rev.
Gro fi ca ta
Ka mo da ne go ni vi dev. Toa ja ote ra vo
smrt naj dob les na ta de voj ka ko ja pri ro da ta
za svo ja fal ba ja soz da la. Du ri da iz le ze {e
od moe me so i da me ~i ne {e naj dla bo ki maj-
~in ski of ka wa, ne bi ja sa kal so po sil na
qu bov.
La fe
Be {e gos po |i ca na mes to; be {e gos po |i ca na
mes to. Mo re sa la ti }e tre ba da is ple vi me,
pred da naj de me na u{ te eden ta kov emi{.
La va{
Na vis ti na, gos po di ne, be {e naj mi la ta
ma rul ka me |u sa la ti te ili, u{ te po dob ro,
krin za mi ri sa we.
La fe
Kri no vi te ne se emi{, mo re tik var, tie se
cve }i wa.
La va{
Jas ne sum, gos po di ne, ve li ki ot Na vu ho do no-
sor pa da bi dam cve }e za mi ri sa we.
La fe
A {to si, ì ti maj ka, pod lec ili bu da la?
452 Vilijam [EKSPIR
La va{
Ko ga slu àm na è ni, gos po di ne, bu da la a
ko ga slu àm na ma ì, pod lec.
La fe
A ko ja e raz li ka ta?
La va{
Na ma òt }e mu gi za ma~ kam o~i te vo pog-
led na ne go va ta è na, a po toa }e ja vr {am
ne go va ta ra bo ta.
La fe
To ga{ na vis ti na bi bi le pod lec vo ne go va
slu` ba.
La va{
A na è na mu, gos po di ne, bi & ja dal mo ja ta
pal ka za da & slu ì.
La fe
Pot pi {u vam za te be de ka si i pod lec i
bu da la.
La va{
Toa sa mo vo va {a slu` ba.
La fe
Ne, ne, ne.
La va{
Pa, gos po di ne ako ne mo àm vam da vi slu-
àm bi mo èl da mu slu àm na knez is to
ta ka go lem ka ko vas.
La fe
Koj e toj? Ne koj Fran cu zin?
La va{
Da vi ka àm pra vo, gos po di ne, ima po ve }e
an gli sko ime ama fi zi o no mi ja ta mu e
ne ka ko po za à re na vo Fran ci ja ot kol ku
ta mu.
La fe
Za koj knez go vo ri{?
La va{
Za kne zot na tem ni ca ta, gos po di ne, Cr ni ot
Knez, ali jas |a vo lot.
Lafe
Na, eve ti go }e se to. Ne ti go da vam za da
se trg ne{ od svo jot gos po dar; pro dol ì da
go slu ì{.
La va{
Jas sum gos po di ne, ~e do na {u ma ta, koe ot se-
ko ga{ sa ka lo go lem ogan a gos po da rot za
ko go vi go vo ram se ko ga{ odr ù va go lem
ogan. No bi dej }i toj e knez na sve tot, ne ka
ne go vi te vel mo ì ì ve at na ne go vi ot dvor;
jas sum za ku }a re so tes no por te, koe mis lam
de ka e pre tes no za niz ne go da se prov ne ras-
ko {ot. Ne koj {to }e se po ni ì mo è, no
naj mno gub roj ni se onie smrz na ti te i mli ta-
vi te, a tie se za cvet na ta pa te ka {to vo di
niz {i ro ki te por ti vo go le mi ot ogan.
La fe
A se ga da te ne ma. Mal ku si mi doj den
do nos a ova od nap red ti go ve lam oti ne
sa kam pos le da se ka ra me. Da te ne ma. Gle daj
ko wi te dob ro da mi gi ~u va at, sa mo bez man-
gup lu ci i pod met nu va wa.
La va{
Ako ne{ to im pod met nam, gos po di ne, to ga{
toa }e bi dat ko bi li, a tie spo red pri rod-
ni ot za kon, bes po go vor no im pri pa |a at.
(Iz le gu va.)
La fe
Pod lec eden pref ri gan i ne pop rav liv.
Gro fi ca ta
Ba{ ta ka. Po koj ni ot moj ma` mno gu go
sa ka {e; za ra di ne go va ~est os ta na ov de, pa
mis li de ka se ga mo è da pra vi {to sa ka;
na vis ti na ne znae za mer ka i ~es to pa ti e ko
ne za uz den kow; pa se kaj }e mu tek ne.
La fe
Me ne mi se do pa |a, ne e na gos pod bel ja ta.
A ba{ sa kav da vi ka àm ot ka ko slu{ nav
za smrt ta na dob ra ta mla da gos po dar ka i za
vra }a we to na sin vi do ma, de ka go pot tik nav
kra lot, mo jot gos po dar, da ka è ne koj zbor
vo pri log na }er ka mi; a toj pred log, u{ te
ko ga dvaj ca ta bea ma lo let ni, sa mo to ve li-
~e stvo, bez ni koj ni{ to da mu ka è, go
da de. Ne go vo to ve li ~ev stvo mi ve ti de ka }e
po mog ne; a ne ma po do bar na ~in da se spre ~i
zla ta vol ja {to toj ja ima pro tiv sin vi.
Ka ko vi se do pa |a se to ova?
Gro fi ca ta
Mno gu sum za do vol na, gos po di ne i bi sa ka la
sre} no da se za vr {i.
La fe
Ne go vo to ve li ~e stvo do a |a pra vo od Mar sej
so krep ko te lo ko pov tor no da ima tri e set.
Ov de pris ti ga ut re ako dob ro mi ka à
iz ves tu va ~ot koj {to za vak vi ra bo ti re ~i si
ni ko ga{ ne gre {i.
Gro fi ca ta
Mno gu se ra du vam {to u{ te ed na{ }e go
vi dam pred da um ram. Iz ves te na sum de ka sin
mi pris ti ga ve ~er va. Go mo lam va {e to gos-
pod stvo da os ta ne so me ne do de ka tie ne se
sret nat ov de.
La fe
Gos po |o, ba{ raz mis lu vav ka ko pris toj no da
go iz dejs tvu vam toa.
Gro fi ca ta
Do vol no e da se ko ris ti te so pri vi le gi ja ta
na va {e to ime.
La fe
Gos po |o, do se ga tol ku pa ti sum ja is ko ris til
{to ne bev si gu ren de ka s# u{ te va ì.
(Vle gu va La va{.)
La va{
O gos po |o, pris tig na mo jot gos po dar,
va {i ot sin, so so mo ten za voj na li ce to.
Da li pod ne go ima ra na od sab ja ili ne{ to
dru go, toa sa mo so mo tot go znae; no so mot-
ni ot za voj e dos ta go le mi ~ok. Le vi ot ob raz
mu e za ce li tri ~et vr ti na bab ren, a des ni ot
mu e ~ist.
La fe
Luz na bla go rod no do bi e na, ili bla go rod na
luz na, e uba va ru ba za ~es ta. Taa, vo se koj
slu ~aj, e tak va.
La va{
Ama toa vi e }u mu ro sa no li ce.
La fe
(Na gro fi ca ta) Ve mo lam, da go pre ~e ka me
sin vi. Od vaj ~e kam da po raz go va ram so toj
mlad, bla go ro den voj nik.
La va{
Vsu{ nost, gi ima dva na e se ti na, so fi ni,
me ki {ap ki i mno gu qu bez ni per duv ~i wa
koi se kla wa at i ki ma at so gla vi te na
se ko go po red.
(Iz le gu va at.)
Helena
Ovoj te òk, is cr pu va~ ki pat i de we i no }e
si gur no ve iz mo ri do kraj. Ra bo ti te se
tak vi;
no {tom ve }e gi spo iv te de not i no} ta
i ne` ni te no ze gi iz mo riv te vo mo ja pol za,
znaj te dol got moj kaj vas pu{ ti ta kov ko ren
{to ni{ to ve }e ne }e go is ko re ni.
(Vle gu va eden vel mo à, so ko lar.)
Vo pra vo vre me!
ô ve kov, ako sa ka, mo è po mo{ da mi pru ì
za kra lot da me ~ue. Bog da ni e na po mo{
gos po di ne.
Vel mo à ta
Ne ka, ni e, gos po |o.
Helena
Gos po di ne, sum ve vi del vo dvo rot na Fran-
ci ja.
Vel mo à ta
Sum bil ne kol ku pa ti ta mu.
Helena
Pret pos ta vu vam, gos po di ne, de ka s# u{ te
ve bie dob ri ot glas {to se ko ga{ ve kra sel,
pa za toa, vo de na od te{ ka ta ma ka
ko ja pris toj nos ta ja pre neb reg nu va, sa kam
ve{ ti na ta da ja upot re bi te va {a, a za toa
ve~ no }e vi bi dam bla go dar na.
Vel mo à ta
[to sa ka te da sto ram?
Helena
Da bi de te qu bez ni
i da mu ja dos ta vi te smer na va mol ba na kra-
lot
i da mi po mog ne te so vli ja ni e to go le mo
va {e
da iz le zam pred ne go.
Vel mo à ta
Kra lot ne e ov de.
Helena
Ne e ov de, gos po di ne?
Vel mo à ta
Ne e, na vis ti na.
trg na u{ te sno{ ti i toa so it nost
nes vojs tve na za ne go.
Vdo vi ca ta
Bo è, ama se iz ma ~iv me xa be!
Helena
Se pak kra jot de lo to go kra si,
bez og led kol ku vre me to ni e ne nak lo ne to
a sreds tva ta nep rik lad ni. A ka de trg nal, ve
mo lam?
în PETTI
Scena 1
(Vle gu va at Helena, vdo vi ca ta i Di ja na so dvaj ca prid ru` ni ci.)
Vel mo à ta
Kol ku {to sfa tiv, za Ru si on
kaj {to odam i sam.
Helena
Ve mo lam, gos po di ne,
bi dej }i, se ~i ni, pred me ne }e go vi di te kra-
lot,
pre daj te go pis mo vo vo ne go vi te bla go rod ni
ra ce
a znam toa ne ma da vi do ne se ni ka kov pre-
kor,
tu ku nag ra da zas lu è na za va {a ta ma ka.
Jas }e doj dam po vas naj br gu {to mo àm
vo za vis nost od do pus tot na na {i te sred-
stva.
Vel mo à ta
(Ze maj }i go pis mo to) Ova za vas }e go sto-
ram.
Helena
A za toa, }e vi di te, nag ra da so od vet na vi
sle di,
bez og led {to }e se slu ~i. A nie mo ra me na
ko wi
pov tor no. Sed la ta, mo lam, odi me!
(Iz le gu va at.)
Scena 2
(Vle gu va at La va{ i Pa rol so pis mo.)
Pa rol
Mus je La va{, daj te mu go pis mo vo na gos po-
di not La fe. Vie gos po di ne, po dob ro me poz-
na vav te po ra no, ko ga bev vo pob li ski od no si
so po no vi ali{ ta; ama se ga, gos po di ne, za ca-
pan sum vo kal ta na nej zi no to ve li ~e stvo,
For tu na, i mal ku po sil no baz dam na nej zi-
na ta ne mi lost.
La va{
To ga{ ne mi los ta na For tu na na vis ti na
smr di, kor ni ako re a ta & e tol ku nep ri jat na
ka ko {to ve li{. Od se ga na ta mu ne ma da kas-
nam ni ed no rip ~e od tav ~e to na For tu na. Te
mo lam, fa }aj mag la.
Pa rol
ê kaj te, ne mo ra da go zat nu va te no sot, gos-
po di ne, vi go vo rev me ta fo ri~ ki.
La va{
Na vis ti na, gos po di ne, ako me ta fo ra ta vi
smr di }e si go zat nam no sot, a bi si go zat-
nal i pred se ko ja dru ga ~o ve~ ka me ta fo ra.
Te mo lam, vr vi.
Pa rol
Ve mo lam, gos po di ne, pre daj te go pis mo vo.
La va{
Tr gaj mi se, gos po di ne. Za rem pis mo od
kal ta na For tu na da mu go da dam na eden gos-
po din? No, eve go toj sa mi ot ide.
(Vle gu va La fe.)
Ov de ni pre de, gos po di ne, For tu na, ili
po to~ no ma~ ka ta na For tu na, sa mo {to ne
mi ri sa na mo {us tu ku na ma~ ka {to pad na la
vo gnas no to mres ti li{ te na nej zi na ta ne mi-
lost i ka ko {to ve li, ce la ta se ka lo sa na
456 Vilijam [EKSPIR
od gla va do pe ti ci. Ve mo lam, gos po di ne,
pra ve te {to sa ka te so ovoj {a ran, za{ to
iz gle da ka ko be den, pro pad nat, ot ka ~en,
~uk nat, ras i pan ni kak vec. Ja so à lu vam
ne go va ta be da vo ute{ ni te moi kom pa ra ci i
go pre pu{ tam na va {e to lords vo.
(Iz le gu va.)
Pa rol
Gos po da ru, jas sum vi ~o vek ko go For tu na
su ro vo go xar na.
La fe
I {to sa ka te se ga jas da sto ram? Pre doc na
e da & gi pot se ~am nok ti te. Kak va pod lost
nap ra viv te kon For tu na pa ve xar na la ko ga
zna e me de ka taa e dob ra gos po |a i ne sa ka
dol go pod le ci te da zbi ra at med pod nej zi na
zak ri la? Eve vi pet gro {a. Ne ka su di i te ve
smi rat so For tu na. Jas imam dru ga ra bo ta.
Pa rol
Ja mo lam va {a ta mi lost da mi ~ue sa mo eden
zbor.
La fe.
Zna ~i mo li te za u{ te eden gro{. Eve vi go.
Zbo rot za dr è te si go.
Pa rol
Ime to moe, do bar gos po da ru, e Pa rol.
La fe
To ga{ mo li te, zna ~i, za po ve }e od eden zbor.
Vi di, vi di! Daj te ra ka. [to e so va {i ot
ba ra ban?
Pa rol
O, do bar gos po da ru, vie bev te pr vi ot {to me
na mi ri sav te i me naj dov te.
La fe
Na vis ti na? Ama jas bev i pr vi ot {to me
ot ru va {i ot mi ris pa ve za gu biv.
Pa rol
Red no e gos po da ru, vie da me vra ti te vo
ne kak va mi lost za{ to vie i me iz br kav te.
La fe
Mav ni mi se, ga du! Za rem vo is to vre me
sa ka{ da mu slu àm i na bo ga i na |a volot?
Pr vi ot te pik na vo mi lost, vto ri ot te
is te ra.
(Se slu {a at tru bi.)
Do a |a kra lot; poz na vam po tru bi te. Mom ~e,
ras pra {aj te se u{ te za me ne. Sno{ ti go vo-
rev za vas. Ia ko ste bu da la i ni kak vec, se pak
tre ba da ja de te. Doj de te po me ne.
Pa rol
Gos pod da ve bla gos lo vi.
(Iz le gu va at.)
Scena 3
(Tru bi. Vle gu va at kra lot, gro fi ca ta,
La fe i pridru` ni ci.)
Kra lot
So nej ze za gu biv me bes ce net ka men, pa i
na {a ta vred nost
se ga e mno gu po ma la; ama va {i ot sin
za lu den vo glu pos ta, ne ma {e ~uv stvo
vis tin ski da ja vred nu va.
Gro fi ca ta
Toa e mi na to, gos po da ru,
pa go mo lam va {e to ve li ~e stvo da go sme ta
toa
za pri ro den bunt sto ren vo mla de{ ka lu dost
ko ga àr ta i og not, pre sil ni za nez rel
raz um,
go sov la du va at i go go rat.
Kra lot
Gos po |o ~es na,
s# sum za bo ra vil i sum pros til,
ia ko od maz da ta mo ja be {e nad vis na la gnev no
vrz ne go ~e kaj }i da go sot re.
La fe
Mo ram da ka àm
No pr vin pros te te mi de ka mla di ot gos po-
dar
mno gu gi nav re di kra lot, maj ka si i gos po-
|a ta
svo ja ia ko naj go le ma ta nav re da od si te
si ja na ne se sa mi ot se be si. Za gu bi è na
~i ja uba vi na gi ple ne {e o~i te i na mno gu
po is kus ni znal ci, ~ij zbor za se ko go ma gi ja
be {e,
è na ko ja so so vr {ens tvo to te ra {e gos po |a
da ja vi ka
du ri i onoj ko mu mu e ni sko ne ko mu da
slu ì.
Kra lot
Ko ga za gu be ni ot se fa li
spo me not na ne go sta nu va u{ te po mil. Ne ka
doj de.
Smi re ni sme i pr va ta sred ba ne ka go zbri {e
mi na to to. Ne ka ne ja ba ra na {a ta pro{ ka.
Ne go va ta krup na nav re da e mrt va
i pod la bo ko od za bo ra vot gi za ko pu va me
mo{ ti te {to na nav re da mi ri sa at. Ne ka
prij de
ka ko stra nec, a ne ko pres tap nik. I ka è te
mu
de ka va ka tre ba da pos ta pi.
Vel mo à ta
Ved na{, ve li ~e stvo.
Kra lot
(Na La fe) [to ka à za }er ka vi? Zbo ru-
vav te so ne go?
La fe
Se po ko ru va so sem na va {a ta vol ja.
Kra lot
To ga{ }e ima svad ba. Do biv pis ma
vo koi vi so ko go fa lat.
(Vle gu va Ber tram i klek nu va pred kra lot.)
La fe
Dob ro mu li ~i.
Kra lot
(Na Ber tram) Jas ne sum den na se zo na ed na,
za{ to od me ne i grad bie i son ce gree
vo is to vre me. No pred naj svet li te zra ci
ob la ci te tmur ni se ga se pov le ku va at. Za toa
prij di. Vre me to pov tor no e uba vo.
Ber tram
Ne ka gre vo vi te moi,
458 Vilijam [EKSPIR
za koi bez mer no se ka jam, kra lot mi gi
pros ti.
Kra lot
S# e dob ro.
Po ve }e ni zbor ne ka ne ma za mi na to to
vre me.
Tu ka se ga da go zgrap ~i me mi got za per ~in,
za{ to sme sta ri, a do na {i te naj br zi od lu ki
ne ~uj ni te i bes {um ni stap ki na vre me to
it ro
}e se prik ra dat i }e gi spre ~at. Ja pom ni te
dob ro
}er ka ta na vel mo à va?
Ber tram
Da, gos po da ru, so vos hit. Pr vin na nej ze
iz bo rot moj pad na pred so sr ce to da se drz-
nam
za pre dr zok glas nik da go naz na ~am svo jot
ja zik;
vo koe, so taa sli ka vtis na ta vo pog le dot,
so dvog le dot na pre zi rot, po zaj men od gor-
de li vos ta mo ja,
is kri ve no gle dav na se ko ja uba vi na dru ga,
uba va ta bo ja ja ku dev, za uk ra de na ja sme tav,
se ta si met ri~ nost ja stes nu vav, ja teg nev
du ri ne sta ne {e opd vrat na i gr da. Ot tu ka i
doj de
taa {to si te ja fa lea a ko ja i sa mi ot se ga
ot ka ko ja za gu biv, ja za sa kav, vo mo i te o~i
da bi de prav {to vi dot go nav re du va.
Kra lot
Dob ro op rav du va we.
[to ja sa ka{, do ne ka de ti go sma lu va dol-
got
kon nea. No qu bov ta {to do a |a doc na,
ko po kaj ni~ ko po mi lu va we do ne se no po
smrt ta,
vo gor ~li va nav re da za is pra }a ~ot se pret-
vo ra
ko ja do ne bo vi ka: Dob ra ed na du {a ja
sne ma.
Gre{ ki te na {i ce na ta ja spu{ ta at na ona
na {e
na koe ce na ta mu ja doz na va me du ri po
smrt ta.
ês to pa ti ko ga pri ja te lot go gol tne gne vot
vo nas, la vot,
po kaj ni~ ki po toa le le ka me po ne go, go
à li me pra vot.
Qu bov ta ni se bu di i za pla ~e we ba ra ra mo
du ri om ra za ta spie vo lul ka ta na sra mot.
Ova ne ka se kam ba ni za mi la ta Helena i bog
ne ka ja pros ti.
a se ga da ro vi svr {e ni~ ki na Mod lin ne ka
ne koj & no si.
Si te me ro dav ni sog las nost da doa. [to
dru go da sto ram
os ven da ja po ~e kam i vi dam va {a ta è na
vto ra.
Gro fi ca ta
I po ve }e sre }a so nea da ima, ili
ze mi me na ne bo, te mo lam, bo è mi li!
La fe
(Na Ber tram) Aj de sin ko, ti koj {to ime to
na do mot moj
tre ba vo se be da go spo i{, dar po da ri eden
{to vo du hot na }er ka mi sil no }e bol sne
za taa po br gu da doj de.
(Ber tram mu da va prs ten na La fe.)
@i mi bra da va be la
i se koe vlak no vo nea, Helena ko ja e mrt va
be {e su{ te stvo mi lo. Prs ten ka ko ovoj,
na prs tot nej zin vi dov ko ga na dvo rot
od nea za pos le den pat se pros tiv.
Ber tram
Ne be {e nej zin.
Kra lot
Ve mo lam da go vi dam; za{ to mo jot pog led
do de ka raz go va rav me, ~es to vo ne go be {e
vpe ren.
(La fe mu go da va prs te not.)
Prs te nov be {e moj, a ko ga na Helena & go
da dov,
ja za mo liv, ako ne ko ga{ na ma ka se naj de
i po mo{ & tre ba, de ka tok mu na zna kov
}e & po mog nam. Ja imav te li taa mo} ona
da & go ze me te koe tol ku mno gu & zna ~e {e?
Ber tram
Gos po da ru ve li ko du {en,
ia ko vie sme ta te de ka e ta ka, ovoj prs ten
ni ko ga{ ne bil nej zin.
Gro fi ca ta
Si ne, se kol nam,
sum ja vi del ka ko go no si, a za nej ze vre den
be {e kol ku i ì vo tot.
La fe
Si gu ren sum de ka sum ja vi del
da go no si.
Ber tram
Se la è te, gos po di ne, taa ni ko ga{ ne go
vi de.
Vo Fi ren ca od pro zo rec mi be {e fr len
za vit kan vo har ti ja na ko ja ime to be {e
na taa {to go fr li. Bla go rod na be {e taa
i mis le {e de ka ne sum svr {en. No ko ga &
ka àv
kak va mi e si tu a ci ja ta, i & ob jas niv s# do
de taq
de ka ne mo àm da & vra tam na toj ~e sen
na ~in
ka kov od svo ja stra na na ves ti, taa so te{ ko
sr ce
ra bo ta ta ja pre se ~e ia ko prs te not vo ni koj
slu ~aj
ne sa ka {e na zad da go pri mi.
Kra lot
Ni na sa mi ot Plu ton
koj {to gi znae taj ni te na ru di te i me {a-
we to niv no
ne mu e po poz nat prs te nov odo{ to mi e me ne.
be {e moj, be {e na Helena bez og led koj vi
go da de.
Pa, ako s# u{ te mis li te de ka vla de e te so
se be,
priz naj te de ka bil nej zin, i na koj na si len
na ~in
od nej ze ste go ze le. Se za kol na taa vo si te
svet ci
de ka ni ko ga{ ne ma da go iz va di od prs tot
os ven ako vam ne vi go da de vo pos te la ta
bra~ na
vo ko ja vie ni ko ga{ ne ste bi le, ili me ne da
mi go pra ti
vo ih ti za go le ma.
Ber tram
Taa ni ko ga{ ne go vi de.
Kra lot
Ko ~es ta {to si ja sa kam, ve lam, ti la è{,
i som ni ~a vi stra vu va wa vo me ne bu di{
koi sa kam ra do da gi spre ~am. Ako iz le ze
de ka do tol ku si ne ~o vek ama ne ma da e
ta ka.
Se pak ne znam. Ti nej ze ja mra ze {e smrt no,
a taa e mrt va, vo koe ni{ to os ven sa mi ot
o~i te da & gi sklo pev ne bi me na te ra lo da
po ve ru vam
po ve }e od prs te nov {to go gle dam. Vo de te
go ved na{.
Mo i te pret hod ni pro ver ki, bez og led ka ko
s# }e se svr {i,
stra vu va wa ta }e mi gi pre ko rat {to pre-
mal ku bi le praz ni
za{ to i pre mal ku sum stra vu val za xa be.
Vo de te go ved na{.
]e pro dol ì me so is pi tu va we to.
Ber tram
Ako do ka è te
de ka prs te nov bil nej zin, to ga{ mno gu les no
}e do ka è te de ka so nea vo Fi ren ca spi ev
kaj {to taa ni ko ga{ ne bi la.
(Iz le gu va pod stra à.)
(Vle gu va Vel mo à ta, so ko lar so pis mo.)
Kra lot
Ob ze men sum od cr ni mis li.
460 Vilijam [EKSPIR
Vel mo à ta
Gos po da ru ve lik,
ne znam da li pre kor zas lu ù vam ili ne.
Do ne sov mol ba od ed na Fi ren ti ~an ka
ko ja ed no ~e ti ri ili pet ko na ka e na zad
pa ne mo è {e sa ma da ja do ne se. Se na fa tiv
na ova
os vo en od uba vi na ta div na i zbo rot
na kut ra ta mo li tel ka, ko ja, ko {to mi ka à,
ov de ja o~e ku va at. Po li ce to & vi dov
de ka ra bo ta va e mno gu va` na, a u{ te mi
ka à
so mi li, krat ki zbo ro vi, de ka i na vas taa
se od ne su va kol ku i na nea.
Kra lot
(Go ~i ta pis mo to) Po mno gub roj ni te sve-
~e ni ve tu va wa de ka }e se oè ni so me ne
po smrt ta na ne go va ta è na, se cr ve ne am
da ka àm, toj spi e {e so me ne. Se ga gro fot
Ru si on e vdo vec i doj de vre me da gi is pol ni
svo i te zak let vi {to me ne mi gi da de, a pla-
te no mu e so mo ja ta ~est. Toj po beg na od
Fi ren ca, bez da se zbo gu va, a jas trg nav po
ne go vo ne go va ta zem ja ba raj }i prav da. Daj te
mi ja, o kra lu! Taa e vo va {i te ra ce! Ina ku
na za ve du va ~ot }e mu cve ta at ru ì, a ed na
si ro ta de voj ka }e bi de uni{ te na.
Di ja na Ka pi let
La fe
]e si ku pam zet na pa na |ur a ovoj so kam ba ni
}e go prog la sam za mr tov. Ne mi tre ba ovoj.
Kra lot
Gos pod bog dob ro to ti go
mis lel, La fe,
za ova na vi de lo da iz le ze. Naj de te gi
mo li te li ve.
Po br zaj te i vra te te go gro fot na zad.
(Iz le gu va at po ve }e mi na.)
Se pla {am de ka ì vo tot, gos po |o, na
Helena
na ga den na ~in bil grab nat.
(Vle gu va Ber tram pod stra à.)
Gro fi ca ta
To ga{ prav da
iz vr {i te li te ne ka gi stig ne!
Kra lot
(Na Ber tram) Bi dej }i è ni te se mons tru mi
za vas,
pa {tom im se za kol ne te na brak, be ga te od
niv,
me ~u di, gos po di ne, {to s# u{ te sa ka te
da se ven ~a te.
(Vle gu va at Vdo vi ca ta i Di ja na.)
Ko ja e ovaa è na?
Di ja na
Jas sum, gos po da ru, si ro ta ed na Fi ren ti-
~an ka
ko ja po tek nu va od drev no to ko le no na Ka pi-
let.
Mol ba ta mo ja, ka ko {to gle dam, ve }e ja zna-
e te
pa za toa jas no vi e kol ku ne koj tre ba da me
à li.
Vdo vi ca ta
(Na kra lot)
Jas & sum maj ka, gos po da ru, ~ii ~est i voz-
rast
mno gu se po go de ni od pod ne se na ta tu` ba,
pa obe te }e svr {at ako lek ne naj de te vie.
Kra lot
Prij de te, gro fe. Gi zna e te ovie è ni?
Ber tram
Gos po da ru, ne mo àm i ne sa kam da re ~am
de ka ne gi poz na vam. So {to me to va rat
me ne?
Di ja na
[to gle da te tol ku ~ud no vrz va {a ta è na?
Ber tram
(Na kra lot) Ne mi e è na, gos po da ru.
Di ja na
Ako se oè ni te
ovaa ra ka ja da va te, a ra ka ta e mo ja;
zak let vi te sve ti gi da va te, a tie se moi;
me da va te me ne, a jas sum is to ta ka svo ja,
za{ to so zak let va del od te lo to va {e sta nav
pa taa {to so vas }e se ma ì, me ma ì i me ne
ili so dvaj ca ta ili so ni e den.
La fe
(Na Ber tram) Gla sot va{ e pre kus za }er ka
mi; vie ne ste ma` za nea.
Ber tram
(Na kra lot) Gos po da ru, za ca pa na o~aj ni ca e
taa,
so ko ja po ne ko ga{ se za ba vu vav. Ne ka
vi sos ta va {a,
pob la go rod ni kot ka mis li za ~es ta mo ja
za{ to jas ni ko ga{ ne bi ja tur nal tol ku
ni sko.
Kra lot
Gos po di ne, mis li te moi, ne sme taj te gi do
vas bli ski
za{ to niv tre ba so de la da gi os vo i te. ês ta
va {a
ne ka iz le ze po dob ra od mis li te moi za nea.
Di ja na
Gos po da ru do bar,
ne ka se za kol ne de ka ne vi nos ta mo ja
toj ne mi ja od ze de.
Kra lot
[to ve li{ na ova?
Ber tram
Bes ram ni ca e, gos po da ru,
be {e obi~ na za ba vu va~ ka vo na {i ot lo gor.
Di ja na
(Na kra lot) Me nav re du va, gos po da ru. Da
bev tak va
mo è {e da me ku pi po vo o bi ~a e na ce na.
Ne ve ru vaj te mu. O vi de te go ovoj prs ten,
na ~ij vi sok ug led i ras ko{ na vred nost
ret ko koj drug mu e ra men; mo` no li e toj
se pak
na ed na obi~ na za ba vu va~ ka na si ot lo gor
da & go dal?
Gro fi ca ta
Toj cr ve nee {to zna ~i ne mu e les no.
[est ge ne ra cii od na {i te pret ci toj na kit
vo nas led stvo go os ta va le so tes ta ment na
svo jot
po to mok za da go no si ko ne gov sto pan. Ovaa
mu e è na.
Prs te nov e naj do bar do kaz.
Kra lot
(Na Di ja na) Re kov te, mi se ~i ni,
de ka vi dov te ne ko go ov de {to mo è da bi de
sve dok.
Di ja na
Vi dov, gos po da ru, no mra zam so oru` je tol ku
r|o sa no da se pos lu àm. Se vi ka Pa rol.
La fe
Go vi dov de ne ska ~o ve kot, ako toj vo op {to
e ~o vek.
Kra lot
Naj de te go i do ve de te go ov de.
(Ne koj iz le gu va.)
462 Vilijam [EKSPIR
Ber tram
[to }e vi e toj?
Si te zna at de ka pop ref ri gan ras ip nik od
ne go
iz val kan i pre ma~ kan so se ta kal na sve tot,
ne ma.
Pa toj pa |a bo len ko ga tre ba vis ti na ta da
ja ka è.
Za rem da bi dam ova ili ona {to toj gad }e
go re ~e
a }e re ~e s# {to sa ka te?
Kra lot
Taa va {i ot prs ten go ima.
Ber tram
Mis lam de ka go ima. Mi se do pad na, ve lam,
i vo mla de{ ki za nes, od ras ka la {e nost, po
nea
zbes nav. Na ras to ja nie me dr è {e i me
lo ve {e
do ve du vaj }i ja da lu di lo mo ja ta strast so
voz dr à nos ta
svo ja ko {to se ko ja pre~ ka vo te kot na
stras ta
na taa strast pot tik & da va; i na kra jot
it ri na ta nej zi na bes kraj na i uba vi na ta
bol na
me za ve doa ce na ta da ja pla tam. Go do bi toj
prs ten
a jas ona {to i ne koj po ni zok od me ne po
ce na
pa zar na mo è {e da go do bie.
Di ja na
Tr pe li va mo ra da bi dam;
vie {to ja ot fr liv te svo ja ta pr va, tol ku
bla go rod na è na
so pra vo od me ne se sra mi te. Se pak ve mo lam
bi dej }i od dob lest ste li {e ni od ma` i jas
}e se li {am
is pra te te ne ko go po prs te not va{, jas do ma
}e go vra tam,
a na zad mo jot vra te te mi go.
Ber tram
Go ne mam.
Kra lot
(Na Di ja na) Ka kov prs ten be {e va {i ot, ve
mo lam?
Di ja na
Gos po da ru, mno gu sli ~en na onoj {to go
no si te vie.
Kra lot
Go zne te prs te nov? Do pred mal ku be {e
ne gov.
Di ja na
Tok mu toj v pos te la mu go da dov.
Kra lot
Zna ~i la` no ni ka à de ka mu bil fr len
niz pro zo rec?
Di ja na
Vis ti na ta ja ka àv.
(Vle gu va Pa rol.)
Ber tram
(Na kra lot) Gos po da ru, priz na vam de ka prs-
te not be {e nej zin.
Kra lot
Se sep nu va te it ro; se koe per o ve eì.
Ova li e ~o ve kot za ko go go vo rev te?
Di ja na
Da, gos po da ru.
Kra lot
Ka è te, brat ko, ama vi na re du vam, ka è te
mi pra vo,
bez strav de ka }e go nav le ~e te od gos po da rot
gne vot,
za{ to, ako vo iz la ga we to bi de te to~ ni, jas
}e go sot ram
{to zna e te za ne go i za ovaa mo ma?
Pa rol
Doz vo le te mi ve li ~e stvo, gos po da rot moj
be {e mno gu ~e sen vel mo à. Si ima {e svoi
mu {i~ ki kak vi {to obi~ no si ima at vel mo-
ì te.
Kra lot
Dob ro, dob ro, dr è te se do te ma ta. Ja
sa ka {e li nea?
Pa rol
Ja sa ka {e, gos po da ru, ama ka ko?
Kra lot
Pa ka ko, vi se mo lam?
Pa rol
Ja sa ka {e gos po da ru, ka ko xen tle men {to
sa ka è na.
Kra lot
A ka ko e toa?
Pa rol
Ja sa ka {e gos po da ru i ne ja sa ka {e.
Kra lot
Ka ko {to ti i si i ne si raz boj nik. Ama si
ti ne kak vo mat ka lo!
Pa rol
Jas sum si ro mav ~o vek, gos po da ru i na za po-
ved na va {e to ve li ~e stvo.
La fe
(Na kra lot) Toj e do bar ba ra ban xi ja, gos po-
da ru ama lo{ go vor nik.
Di ja na
(Na Pa rol) Da li zna e te de ka mi ve tu va {e
brak?
Pa rol
Znam gos po |i ce du ri i po ve }e od {to }e
ka àm.
Kra lot
Za rem ne ma da go ka è{ s# ona {to go
zna e{?
Pa rol
S# }e ka àm, ako toa vi e po vol ja. Jas im bev
pos red nik, ka ko {to re kov; a {to e po va` no
toj nej ze ja sa ka {e, oti na vis ti na po lu de po
nea i zbo ru va {e za Sa ta na, za ra jot na bu da-
li te, za fu ri i te i za {to u{ te ne. No vo toa
vre me jas ja uì vav niv na ta ce los na do ver ba,
pa znam de ka spi e ja eden so drug, a i u{ te
mno gu dru go, ka ko na pri mer de ka & ve ti
brak i dru gi ra bo ti za koi, ako zbo ru vam }e
si nav le ~am gnev i zlo; za toa ne ma da ka ù-
vam {to znam.
Kra lot
Ve }e is tre se s#, os ven {to ne re ~e de ka se
ven ~a ni. Sa mo ti si mno gu pref ri gan vo sve-
do ~e we to, za toa trg ni se.
Prs te nov re kov te de ka e va{.
Di ja na
Da, gos po da ru moj do bar.
464 Vilijam [EKSPIR
Kra lot
Ka de go ku piv te? Ili koj vi go da de?
Di ja na
Ni ne koj mi go da de, ni ti go ku piv.
Kra lot
Koj vi go po zaj mi?
Di ja na
Ne mi be {e ni po zaj men.
Kra lot
Ka de to ga{ go naj dov te?
Di ja na
Ne go ni naj dov.
Kra lot
Ako ne sta nal va{ na eden od ovie na ~i ni
ka ko ste mo è le da mu go da de te ne mu?
Di ja na
Ni ko ga{ ne sum mu go da la.
La fe
(Na kra lot) De voj ka va e, gos po da ru, ne kak va
us lu` na ra ka vi ca; de se nav le ku va, de se
va di, ka ko }e & se pri sa ka.
Kra lot
(Na Di ja na) Prs te nov be {e
moj. Jas na pr va ta ne go va è na & go da dov.
Di ja na
Mo è bi e va{, mo è bi nej zin, ne znam jas
ni{ to.
Kra lot
Od ve de te ja, po ve }e ne mi se do pa |a taa.
V zat vor so nea. A trg ne te go i ne go.
Ako ne mi ka è{ od ka de ti e prs te not
ima ved na{ da um re{.
Di ja na
Ne ma ni ko ga{ da vi ka àm.
Kra lot
Vo de te ja.
Di ja na
Ne koj }e ga ran ti ra za me ne, kra lu.
Kra lot
Se ga na vis ti na mis lam de ka si obi~ na
pa ~av ra
{to se frc ka so se ko go.
Di ja na
Kol ku so vas {to sum bi la
tol ku so dru gi ma ì sum bi la,
Ju pi ter mi e sve dok!
Kra lot
Zo{ to to ga{ celo vre me ne go go ob vi-
nu va{?
Di ja na
Bi dej }i e vi no ven a i vi no ven ne e.
Znae de ka de voj ka ne sum, i go tov e da se
za kol ne vo toa;
no se kol nam de ka sum de voj ka a toj toa ne
go znae.
Kra lu go lem, blud ni ca ne sum; us ta va mi
fa ti pe na,
ako ne sum de voj ka na sta re cov to ga{ mu sum
è na.
Kra lot
Taa slu hot ni go nav re du va. V zat vor so nea.
Di ja na
Maj ko dob ra, do ve de te go ga ran tot.
(Iz le gu va vdo vi ca ta.)
Po ~e kaj te, ve li ~e stvo.
Zla ta rot, sto pa not na prs te not, br gu }e
doj de,
i za me ne }e ga ran ti ra. Ovoj pak, gos po din,
ov de,
koj {to me obes ~es ti i toa dob ro go znae,
ia ko li~ no ne mi na{ te ti, go os lo bo du vam
od gre vot.
Pos te la ta mo ja ja iz val ka, sa mi ot znae,
no ba{ to ga{ è na ta svo ja ja da ru va so de te.
Ia ko mrt va, de te taa ~uvs tvu va vo nea ka ko
pli va.
Ova e ga tan ka ta; mrt va ta ete, se ga e ì va.
A se ga re {e ni e to pog le daj te go.
(Vle gu va at Helena i Vdo vi ca ta.)
Kra lot
Za rem ma gi o ni ~ar ne koj
vi dot mi go ze de pa ne gle dam pra vo?
Da li e vis ti na toa {to go gle dam?
Helena
Ne, gos po da ru moj do bar,
ova {to go gle da te e sa mo sen ka od ed na
è na,
sa mo ime a ne i pred met.
Ber tram
I dve te, i dve te, o, pros ti!
Helena
O, do bar gos po da ru moj, ko ga ko ovaa bev
mo ma
ve mis lev ~u des no ne` ni. Eve vi go va {i ot
prs ten.
A, pog le daj te, eve go i va {e to pis mo. Va ka
ve li:
Ko ga od prs tov }e go sim ne te ovoj prs ten
i od me ne za~ ne te de te, i ta ka na ta mu. Toa
go sto riv.
]e bi de te li moj se ga ko ga dva pa ti ve do biv?
Ber tram
(Na kra lot) Ako, gos po da ru, za gat ka va mi ja
ob jas ni ce la
do vek }e ja sa kam mo ja ta ne ves ta be la.
Helena
Ako is pad nat pro tiv re~ ni is ka zi te moi
ras kin do ì vo ten me |u nas ne ka stoi.
O, maj ko mi la, da li ste u{ te ì va?
La fe
O~i te mi gi sko kot ka, mi ris na kro mid,
sa mo {to ne zap la kav. (Na Pa rol) Po zaj mi
mi {a miv ~e, ba ra ban xio. Ta ka, ti bla go da-
ram. Doj di mi do ma kaj me ne. Sa kam da is te-
ram ne ko ja {e ga so te be. Sa mo ne moj da mi
pra vi{ me ta nii. Tie ved na{ pra vat od te be
pod li zur ko.
Kra lot
(Na Helena) Aj de vo de ta li pri kaz na ta da ja
~u e me nie,
vis ti na ta ce la niz za do vol stvo da se raz vie;
(Na Di ja na) Ako ti si s# u{ te cvet od
ni ko go ne zbi ran
od be ri si ma` a jas }e ti da dam mi raz.
Za{ to gle dam, so po mo{ ta ~es na ti n#
ple na,
se za ~u va mo ma se be si, a nej ze è na.
Vo slo bod no vre me, za s# da se u~i,
}e ~u e me s# po red ka ko se slu ~i.
Se ga s# iz gle da dob ro; i kra jot e ta kov
stvar no
gor ~li vo to zlo, }e is pad ne pos lat ko ar no.
(Tru bi.)
Epi log
Kra lot pak e pros jak {tom doj de na ig ra va
kra jot
466 Vilijam [EKSPIR
i mo li od vas, na pro{ te va we, daj te ni go
ra jot
is ka ù vaj }i za do vol stvo, a }e pla ti me nie
so trud te òk za po u ba vo da se ~uvs tvu va te
vie.
Ne ka na {e bi de tr pe ni e to va {e, a ulo gi te
na {i va {i,
daj te ni gi bla go rod ni te ra ce, ko {to vi gi
da va me
sr ca ta na {i.
Measure for Measure
LICA:
Vin~encio, vojvodata od Viena
Anxelo, negov opolnomo{ten zamenik
Eskalo, star velmoà i pomo{nik na Anxelo
Klaudio, mlad velmoà
Xuliet, svr{enica na Klaudio
Izabela, sestra na Klaudio,
Lu~io, vetrogon
Dvajca sli~ni na nego
Sapunot, priglup gospodin
Gospo|a Azdisana, podveduva~ka
Pompej, sluga na gospo|a Azdisana
Temni~ar
Lakt, priprost xandar
Sudija
Mraza~, xelat
Bernardin, robija{
Marijana, svr{enica na Anxelo
Dete, pridru`nik na Marijana
Petar, sve{tenik
Fran~eska, kalu|erka
Varij, velmoà, prijatel na vojvodata
Velmoì, slu`benici, gra|ani, slugi.
Ko me di ja ta Tan te za ku ku ri gu prv pat e ig ra na na dvo rot na 26 de kem vri 1604 go di na, a
prv pat pe ~a te na vo fo lio iz da ni e to od 1623 go di na. Ka ko iz vor pos lu ì le po ve }e kni èv ni
i is to ri ski de la. Os nov no me |u niv se ka ko de ka e ed na pri kaz na od Xi ral di în tio (1565),
po doc na dra ma ti zi ra na od în tio pod nas lo vot Epi tia (1583) a pre ra bo te na vo dra ma so
dva ~i na od Xorx Vet sto un ka ko Slav na ta is to ri ja na Pro mos i Ka san dra (1578). Po no vi te
kri ti ~a ri na o |a at pa ra le li, na mer ni, se raz bi ra, po me |u [ek spi ro vi ot por tret na voj vo-
da ta Vin ~en cio i ì vo tot na kra lot Xejms Pr vi.
Dra ma ta se sos re do to ~u va na sek sot dvi èj }i se od ras ka la {e nos ta na bor de li te
do eks trem na ta ~es nost na ka lu |ers tvo to. Sek sot ne se ko ris ti ni za voz bu du va we na
pub li ka ta ni, vo os no va, za ko mi~ ni efek ti. Mes to toa, slu ì za is pi tu va we na ba za ta za
vos pos ta vu va we na zdra vo op {te stvo po ka à no niz od no sot po me |u za ko not i mo ral nos ta
i za is ku {u va we na ~o ve~ ko to po ve de nie vo us lo vi na emo ci o na len stres. Pos ta ve ni te
prob le mi se se ri oz ni, to not, ka ko i vo dru gi te ko me dii od per i o dot 1601-04, mra ~en. Vo
toj pog led ovaa e naj mra~ na ta od si te mra~ ni ko me dii na [ek spir. Se pak, de lo to e ko me-
di ja vo kla si~ na smis la na zbo rot. Na kra jot, se koj od klu~ ni te li ko vi ja do bi va svo ja ta
po u ka i na u ~u va de ka ume re nos ta, ed no od zna ~e wa ta na mer ka vo se dum na e set ti ot vek, e
naj dob ri ot kurs za zdrav je to na op {tes tvo to.
Struk tur no, Tan te za ku ku ri gu e me {a vi na od ele men ti: Tra ge di ja vo pr vi ot del so
An xe lo sta ven na is ku {e nie koj {to se po ja vu va ka ko po ten ci jal no tra gi ~en ju nak i ko me-
di ja na in tri gi vo vto ri ot. Os tra ta po del ba vo struk tu ra ta, ma hi na ci i te na s#pri sut ni ot
voj vo da i ko ris te we to na tri kot so kre ve tot na raz li~ ni ste pe ni, so ve ko vi gi od vra }a {e
pub li ka ta i kri ti ~a ri te od ova de lo. Sov re me ni te kri ti ~a ri, koi ja pod lo ì ja dra ma ta na
pob li sko pre is pi tu va we, pro iz ve doa dras ti~ no po i nak vi tol ku va wa. Ne koi ja gle da at ka ko
re li gi oz na ale go ri ja, ne koi ka ko prob lem ska dra ma a ne koi du ri ka ko sa ti ra.
Ova e prv pre vod na Tan te za ku ku ri gu na ma ke don ski ja zik.
Vojvodata
Eskalo!
Eskalo
Gospodaru!
Voj vo da ta
Na up ra vu va we to da gi ob raz lo ù vam svojs-
tva ta
bi bi lo ka ko da se ras fr lam so tekst i
go vor
bi dej }i dob ro znam de ka zna e we to va {e
vo toj pog led gi nad mi nu va si te mo` ni
so ve ti
{to mo àm da vi gi da dam. Zna ~i ne os ta-
nu va
dru go os ven da gi zdru ì te od li~ nos ta va {a
so spo sob nos ta i da gi sta vi te vo po gon.
Na {i te lu |e,
in sti tu ci i te na gra dot i pro pi si te prav ni
za op {to dob ro, vi se bli ski i ne ma drug
ni koj ko go ume{ nos ta i is kus tvo to
va ka {ted ro go zbo ga ti le.
(Mu pre da va na log.)
Ova e na {i ot na log,
od koj ne sa ka me da ot sta pi te ni pe da.
(Na eden vel mo à.)
Vik ne te go ov de,
ve lam vik ne te go An xe lo da doj de.
(Iz le gu va eden vel mo à.)
(Na Es ka lo) Ka ko, po va {e mis le we, toj nas
}e n# ig ra?
Za{ to nie, sa kam da zna e te, so po seb na
gri à
go iz brav me da n# za me nu va ov de za vre me
na na {e to ot su stvo; na {i te strav i tre pet
ne mu
mu gi po zaj miv me, vo qu bov ta go ob le kov me
na {a,
i na mes nik go nap ra viv me na si te or ga ni
od na {a ta sops tve na vlast. [to mis li te za
ova?
Es ka lo
Ako ne koj vo Vi e na ja ima taa vred nost
da bi de sta ven na tol ka va ~est so tol ka va
mi lost
to ga{ toa e gos po da rot An xe lo.
(Vle gu va An xe lo.)
Voj vo da ta
No eve go ide.
An xe lo
Se ko ga{ po ko ren na vol ja ta na va {a ta
mi lost
doj dov da ~u jam {to za po ve da te.
Voj vo da ta
An xe lo,
ima ne{ to po seb no vo tvo jot ì vot
{to na nab qu du va ~ot ce la tvo ja po vest
jas no mu ja ot kri va. Ni ti ni da ro vi te tvoi
ne se do tol ku tvoi za sa mi ot se be si da se
tro {i{
vo dob les ti te, a tie da se tro {at vo te be.
Ne bo to go ba ra od nas ona {to od fa ke li te
go ba ra me nie,
da ne go ri me sa mo za nas; za{ to ako dob les-
în PRVI
Scena 1
(Vleguvaat vojvodata, Eskalo, i drugi velmoì.)
475 Tante za kukurigu
ti te na {i
ne sve tat i za dru gi, to ga{ toa e is to
ko da gi ne ma me. Bla go rod nos ta do pi ra do
du hot
sa mo za bla go rod ni ne{ ta; pri ro da ta
ni ko ga{ ne zaj mi
ni tro{ ka od svo e to so vr {en stvo div no
a pri toa, ko bo ì ca steg na ta, da ne ja
os ta vi za se be
sla va ta na za e mo da ve cot {to ba bo ti od
pol za
no i od bla go dar nost. No se ga mu go vo ram na
onoj
{to mo è da me po u ~i vo ra bo ta ta {to mu
ja os ta vam.
Tru di se da bi de ta ka, An xe lo. Za vre me na
ot sus tvo to
na {e, bi di vo s# oli cet vo re nie na ona {to
sme nie.
Smrt ta i mi los ta vo Vi e na ne ka ti cu tat
i na ja zik i v sr ce. Sta ri ot Es ka lo,
ia ko prv do a |a {e pred vid, po mo{ nik }e ti
bi de.
Ova ti e pol no mo{ tvo to.
An xe lo
A se ga gos po da ru moj do bar,
ne ka dob ro se pre is pi ta ko vi na ta mo ja
pred tol ku bla go ro den i ug le den lik
vrz nea da se vtis ne.
Voj vo da ta
Pov le ku va we ne ma.
So go le ma vni ma tel nost i gri` liv pre bir
do vas doj dov me; za toa pri fa te te ja ~es ta!
(An xe lo go ze ma opol no mo{ tu va we to.)
Br zi na ta so ko ja tre ba da za mi ne me od ov de
tol ku mno gu iz bi va vo prv plan, {to os ta va
mno gu
krup ni i va` ni pra {a wa ne raz gle da ni. ]e
vi pi {am
ko ga vre me to i okol nos ti te }e ni da dat
mo` nost
ka ko ni e i {to pra vi me; vie pak tru de te se
da ni ja vu va te {to se slu ~u va ov de. Zbo gum.
Se na de vam dob ro }e ja vr {i te va {a ta dol-
`nost.
An xe lo
Se pak, doz vo le te gos po da ru ba rem do neg de
da ve is pra ti me.
Voj vo da ta
Br za we to moe toa ne mi go doz vo lu va;
a ne e ne op hod no, vo mo ja ~est, da se od ne su-
va te
so tol kav ob yir. Va {a ta cel so mo ja ta e
is ta,
spro ve du vaj te go za ko not si lum ili mi lum
ona ka ka ko {to sr ce to ve u~i. Daj te mi ra ka.
]e se is kra dam sam. Gi sa kam lu |e to
no ne sa kam da im de fi li ram pred o~i.
Ia ko toa go di, ne se ~uvs tvu vam ba{ naj-
dob ro
ko ga sil no mi ra kop les ka at i me poz dra vu-
va at jav no;
ni tu pak mis lam de ka na ~o vek {to umot mu
e v gla va
toa na du {a mu go di. U{ te ed na{, zbo gum.
An xe lo
Ne ka ne bo to vo cel ta va {a ve sle di!
Es ka lo
So sre }a ne ka ve is pra ti, so sre }a ne ka ve
vra ti!
Voj vo da ta
Vi bla go da ram. Zbo gum.
(Iz le gu va.)
Es ka lo
Ve mo lam, gos po da ru, doz vo la da mi da de te
ot vo re no so vas da poz bo ru vam; za{ to sa kam
svo ja ta po zi ci ja da ja sog le dam do dno to.
Vlast imam, ama kol ka va i kak va
toa ni koj ne mi go ka àl.
An xe lo
Is to i me ne. Za toa za ed no da se pov le ~e me,
476 Vilijam [EKSPIR
pa mo è me mno gu br gu, na vza em no za do vol-
stvo,
taa ra bo ta da ja re {i me.
Es ka lo
Vi sto jam na us lu ga.
(Iz le gu va at.)
Scena 2
(Vle gu va at Lu ~io i dvaj ca dru gi vel mo ì.)
Lu ~io
Ako voj vo da ta so dru gi te voj vo di ne naj dat
za ed ni~ ki ja zik so kra lot na Un ga ri ja,
to ga{ si te voj vo di }e go na pad nat kra lot.
Pr vi ot vel mo à
Ne bo to ne ka ni po da ri mir, sa mo ne mi rot
na un gar ski ot kral!
Vto ri ot vel mo à
Amin!
Lu ~io
Ti zak lu ~u va{ ka ko onoj po bo èn gu sar {to
oti {ol na mo re so de set te bo` ji za po ve di,
ama ed na is tru ìl od tab li ca ta.
Vto ri ot vel mo à
Ne kra di?
Lu ~io
Da, ba{ taa ja iz bri {al.
Pr vi ot vel mo à
Pa taa za po ved bi im za po ve da la na ka pe ta-
not i ne go va ta po sa da da ne ja za vr {at ra bo-
ta ta po ko ja po{ le: da kra dat. Ne ma ni e den
voj nik me |u nas koj {to koj znae kol ku uì va
ko ga, vo mo lit vi te pred ja de we, tre ba da se
mo li za mir.
Vto ri ot vel mo à
Ne sum ~ul ni ko ga{ de ka ne koj voj nik imal
mno gu pro tiv tak va ed na mo lit va.
Lu ~io
Ti ve ru vam, za{ to mis lam de ka ni ko ga{ ne
si bil ta mu kaj {to tak va se ~i ta la.
Vto ri ot vel mo à
Ne sum bil? Naj mal ku du zi na pa ti.
Pr vi ot vel mo à
Na kak va? Vo stih?
Lu ~io
Vo si te dol ì ni, de be li ni i {i ri ni i toa
na si te ja zi ci.
Pr vi ot vel mo à
Ili, bi re kol, vo si te re li gii.
Lu ~io
Pa da, zo{ to da ne? Bo` ja ta mi lost si e
bo` ja mi lost bez og led za ko ja re li gi ja
se ra bo ti; ka ko na pri mer, ti sa mi ot si
eden ras i pan ni kak vec ia ko pos to ja no mu se
mo li{ na bo ga ko ne tok mu.
Pr vi ot vel mo à
Glu pos ti! Ko da ne zna e{ de ka n# raz dvo i le
sa mo ~if tot no ì ci {to po mi na le me |u
nas!
Lu ~io
Da, da, si gur no! Ko {to mi na le me |u fi ra ta
i ka di fe to! Ti si fi ra ta!
Pr vi ot vel mo à
A ti ka di fe to. Dob ro to ka di fe, ona {to
se do bi va ko ga tri pa ti }e se pots tri è.
Ti ga ran ti ram! Na vis ti na po ve }e bi sa kal
da bi dam fi ra od ne koj an gli ski {tof
ot kol ku da me pots tri àt ko te be {to te
pos tri ì le za da sta ne{ fran cu sko ka di fe.
Ti zbo ru vam li se ga so ~uv stva?
Lu ~io
Mi se ~i ni de ka mi zbo ru va{ i toa ~uvs-
tvi tel no do bol ka. Vrz os no va na tvo ja ta
li~ na is po ved }e na u ~am da dr àm zdra vi ci
vo tvoe zdrav je, ama }e pi jam, do de ka sum
ìv, sa mo pos le te be.
Pr vi ot vel mo à
Iz gle da sam si go spo pi kav, ne?
Vto ri ot vel mo à
Si go spo pi ka i toa bez og led da li pri toa si
na le pi ne{ to ili sa mo se na sa ma ri.
(Vle gu va gos po |a Az di sa na)
Lu ~io
Gle daj te, gle daj te, do a |a gos po |a Oles ne nie!
Zna e te de ka bro jot na bo les ti te {to sum gi
ku pil pod nej zi ni ot pok riv se is ka ~i na
Vto ri ot vel mo à
Na kol ku, ì ti maj ka?
Lu ~io
Po go di.
Vto ri ot vel mo à
Na tri il ja di ma le ri go di{ no?
Pr vi ot vel mo à
Tri il ja di i ku sur.
Lu ~io
Ku su rot e ed na fran cu ska kru na.
Pr vi ot vel mo à
Se ko ga{ mi gi bro i{ bo les ti te ama mno gu
478 Vilijam [EKSPIR
gre {i{ - pu kam od zdrav je!
Lu ~io
Pu ka{ ama ne od zdra vost tu ku od {up lost
kos ki te ti se {up li vi, bo go hu li e to se gos ti
vo te be!
Pr vi ot vel mo à
(Na gos po |a Az di sa na) Zna ~i, koj kolk naj-
mno gu ve klu ka?
Gos po |a Az di sa na
Ne se ga, ve mo lam. Ene on de go li {i le od
slo bo da i go vo dat v zat vor ~o ve kot {to
vre di kol ku pet il ja di ka ko vas.
Vto ri ot vel mo à
Koj e toj, te mo lam?
Kla u dio, gos po di ne, gos po din Kla u dio.
Pr vi ot vel mo à
Kla u dio v zat vor? Ne mo è da bi de.
Mo re bi du va, ka ko ne. Vi dov ko ga go li {i ja
od slo bo da, vi dov ka ko go vo dat a {to e najs-
tra{ no vo rok od tri de na }e mu ja se ~at
gla va ta.
Lu ~io
Ama zna e{, po tol ku za fr kan ci ja, ne mo àm
da sfa tam de ka ba{ ne go go ap sat. Da li si
si gur na de ka e ta ka?
Si gur na, po si gur na ne mo è da bi de, a pri-
~i na ta e {to & nap ra vil de te na gos po |i ca
Xu li e ta.
Lu ~io
To ga{ ve ru vam de ka e ta ka. Mi ve ti da se
naj de me pred dva ~a sa a toj se ko ga{ si sto-
e {e na zbo rot.
Vto ri ot vel mo à
Os ven toa, ka ko {to zna e te, taa ra bo ta ne e
ta ka da le ku od ona za koe po toj po vod sme
go vo re le.
Pr vi ot vel mo à
No naj mno gu od s#, e vo sog las nost so prok la-
ma ci ja ta.
Lu ~io
Da odi me i da ja doz na e me vis ti na ta.
(Iz le gu va at Lu ~io i dvaj ca ta vel mo ì.)
Ete {to me snaj de, ne{ to od voj ni te, ne{ to
od ~u ma ta, ne{ to od be sil ka ta, ne{ to od
si ro ma{ ti ja ta, mi se sku si ja mu{ te ri i te.
(Vle gu va Pom pej.)
[to ti e, {to ima no vo?
Pom pej
Ne ste ~u le za prok la ma ci ja ta?
Ko ja prok la ma ci ja, ì ti s#?
Pom pej
Si te ku }i za za ba va vo pred gra di ja ta na
Vi e na mo ra da se sram nat so zem ja ta.
A {to }e sta ne so tie vo gra dot?
Pom pej
Tie os ta nu va at za prip lod. I tie }e oti dea
po pet li te ama se na {ol ne koj se ten gra |a-
nin da gi spa si.
Ama za rem ba{ si te na {i ku }i za za ba va vo
pred gra di e to da se sram nat so zem ja ta?
Pom pej
Ba{ si te. I toa do te mel.
E, toa e na vis ti na ne{ to no vo vo dr à va va.
A {to }e sta ne so me ne?
Pom pej
Ne pla {e te se. Koj dob ro do {ep nu va, ne
os ta nu va bez kli en ti. I da go pro me ni te
mes to to, ne zna ~i de ka tre ba da go pro me-
ni te za na e tot. Jas os ta nu vam kaj vas ka ko
pris lu` nik. Sa mo hrab ro, }e se so à lat
nad vas. Vie {to o~i te vi is te koa od ra bo ta,
vas }e ve ima at vo pred vid.
(Se slu {a bu ~a va od vnat re.)
Tom ~e, ako ne ma me dru ga ra bo ta, da fa }a me
xa de!
(Vle gu va at Tem ni ~a rot, Kla u dio, Xu li e ta
i sud ski te slu` be ni ci; Lu ~io i dvaj ca ta
vel mo ì.)
Pom pej
Eve go gos po din Kla u dio; tem ni ~a rot go
no si v zat vor. A eve ja i gos po |i ca Xu li e ta.
(Iz le gu va at gos po |a Az di sa na i Pom pej.)
Kla u dio
(Na tem ni ~a rot) Zo{ to, brat, me po ka-
ù va{ va ka na sve tot?
No si me v zat vor kaj {to mi e od re de no.
Tem ni ~a rot
Ne go pra vam ova od zlo ba,
tu ku gos po da rot An xe lo strik tno va ka
za po ve da.
Kla u dio
Ta ka mo è po lu bo got, vlas ta,
za de lo to sto re no da n# kaz ni, spo red gre vot,
Po za ko not bo` ji: ako te kaz nam, ar no,
ako ne te kaz nam, pak ar no. Se pak si go
ba rav.
Lu ~io
[to e Kla u dio? Ka ko stig na do zat vor?
Kla u dio
Od mno gu slo bo da, Lu ~io, od slo bo da.
ko {to po pre na si te nos ta dolg post sle di
ta ka i po se ko ja slo bo da, ko ga se ko ris ti bez
usul,
sle di zat vor. Pri ro da ta po nas tr ~a
so èd po ro~ na, ko sta o rec {to dr~ no go
la pa svo jot ot rov. Koj ja gas ne, umi ra.
Lu ~io
Ko ga bi mo èl tol ku mud ro da zbo ru vam
li {en od slo bo da, bi pra til po ne koj od
mo i te za e mo dav ci. A se pak, ra ka na sr ce,
po ve }e sa kam da mla tam praz na sla ma na slo-
bo da odo{ to da dr àm lek cii v zat vor. Za
ka kov pres tap sta nu va zbor, Kla u dio?
Lu ~io
Ako ka àm bi pres ta pil po vtor pat.
Lu ~io
Da ne e ubi stvo?
480 Vilijam [EKSPIR
Kla u dio
Ne.
Lu ~io
Blud?
Kla u dio
Ta ka ne ka ko.
Tem ni ~a rot
Odi me gos po di ne; mo ra da odi me!
Kla u dio
Eden zbor sa mo, pri ja te le do bar!
(Tem ni ~a rot odob ru va.)
Zbor so te be, Lu ~io.
Lu ~io
Mo è i sto, ako se za tvoe dob ro.
(Kla u dio i Lu ~io zbo ru va at na stra na.)
Za rem blu dot sta na tol ku va èn?
Kla u dio
Vak vi se ra bo ti te so me ne. Se svr {iv so
Xu li e ta
i vrz os no va na toa stig nav do nej zi ni ot kre-
vet.
Ja zna e{ da ma ta i zna e{ de ka mi e è na,
os ven {to na toa ne mu da dov me ob lik
na jav na ob ja va. Ne go sto riv me ova
sa mo za da po ras ne nej zi ni ot mi raz
{to os ta na pod klu ~ot na nej zi ni te rod ni ni
pred koi qu bov ta na {a ja za ~u vav me taj na
do de not ko ga }e gi pri do bi e me. No se slu ~i
kra` ba ta na na {i te vza em ni stras ti
ne ~o ve~ no da ja obe le ì Xu li e ta.
Lu ~io
So de te ili {to?
Kla u dio
Za àl, so de te.
A pak se ga, no vi ot na mes nik na voj vo da ta
da li po ra di sja jot i ne is kus tvo to na sa ma ta
no vost,
ili po ra di toa {to mis li de ka jav no to te lo
e kow na koj gu ver ne rot mo è da ja va
pa, nov vo sed lo to, ne znae ve{ to
da go vo di pa so ma mu zi te pos to ja no go du pi,
ili da li po ra di toa {to mis li de ka so
vlas ta
i na sil ni{ tvo to odi, ili da li od li~ nos ta
so ko ja
toj ja is pol nu va po lo` ba ta svo ja vi nov na e
za ova
jas so si gur nost ne znam. Ama ovoj up ra vu va~
nov
gi vos kres nu va se ga si te za ko pa ni kaz ni
koi, ka ko zar|a no oru` je, vi sea na yid
ce li ~e ti ri na e set go di ni bez ni ed na do se ga
da se pri me ni; pa se ga, za sla va i ime da si
stvo ri,
go pri me nu va na me ne toj za pos ta ven i mr tov
za kon
jo vo na no vo. Si gur no za da stek ne ime.
Lu ~io
Mo ra da e za ra di toa; pa gla va ta se ga tol ku
ti se kla ti na ra me wa {to ne ko ja mle kar ka,
ako e za qu be na, mo è so voz di{ ki da ti ja
duv ne. Is pra ti ne ko go kaj voj vo da ta i ba raj
kaj ne go za{ ti ta.
Kla u dio
Sto riv ta ka, ama ne go ne mo àt da go naj dat.
Te mo lam, Lu ~io, us lu ga nap ra vi mi ma la.
De ne ska, mis lam, ses tra mi v ma nas tir }e
sta pi
za ta mu da bi de ra ko po lo è na.
Za poz naj ja so opas nos ta {to nad gla va mi
vi si.
Vo moe ime mo li ja pri ja te li te da gi pra ti
kaj na mes ni kot strog. Ako tre ba ne ka odi i
sa ma.
Imam na de` sa mo vo nea, nej zi na ta mla dost
i bez zbo ro vi kras no re ~i va e mno gu
pa lu |e to gi ple nu va; os ven toa, mno gu e
ve{ ta
na zbor, raz um na i znae da ube di.
Lu ~io
Daj bo è da znae kol ku za oh rab ru va we na
onie {to se vo sli~ na si tu a ci ja i koi bi
se na{ le vo tak va ed na groz na zam ka, tol ku
i za te be li~ no za da mu se iz na u ì va{ na
ì vo tot za koj bi mi bi lo àl ta ka glu pa vo
da go za gu bi{ vo sa mo ed na ig ra do cuf-muf.
Odam kaj nea.
Kla u dio
Vi bla go da ram, pri ja te lu moj do bar, Lu ~io.
Lu ~io
Vo rok od dva ~a sa.
Kla u dio
Tem ni ~a ru aj de. Vo de te me!
(Iz le gu va at na ed na stra na Lu ~io i dvaj-
ca ta vel mo ì;na dru ga ta Kla u dio, Xu li-
e ta, Tem ni ~a rot i slu` be ni ci te.)
Scena 3
(Vle gu va at voj vo da ta i sve{ te ni kot.)
Voj vo da ta
Ne, o~e svet. Ot fr le te ja taa mis la.
Ne ve ru vaj te de ka li ga va ta qu bov na stre la
mo è da pro bo di is kus ni gra di. [to ba ram
od te be
da mi da de{ taj no skro vi{ te, cel ima
mno gu po se ri oz na i po te mel na od cel ta
na buj na ta mla dost.
Sve{ te ni kot
Mo è, va {a ta mi lost, da ja ka è?
Voj vo da ta
Gos po di ne svet, ni koj po dob ro od vas ne znae
kol ku pov le ~e ni ot ì vot sum go sa kal
i pet pa ri ne sum da val da bi dam vo dru{ tva
kaj {to mla de òt bez duh i ras ko {ot oro to
go vo dat.
Mu gi pre da dov na gos po da rot An xe lo,
~o vek na stro gos ta i voz dr à nos ta vrv na,
ap so lut na ta vlast i mes to to moe vo Vi e na;
pa toj se ga mis li de ka sum ot pa tu val za Pol-
ska
za{ to ta kov pu{ tiv glas me |u si ot na rod,
pa ta ka toj i se pri fa ti. Se ga, gos po di ne
bo` ji,
}e me pra {a te zo{ to ova go sto riv?
Sve{ te no kot
Da, gos po da ru.
Voj vo da ta
Ima me za ko ni stro gi i pro pi si mno gu
cvrs ti
ne op hod no |ub re za tvr do kor ni ot ple vel,
koi ~e ti ri na e set go di ni gi os ta viv me da
~ma at
ko pres ta ren lav v pe{ te ra {to pres ta nal
ve }e
da odi vo lov. Pa se ga, ko ro di te li te so
482 Vilijam [EKSPIR
me ko sr ce,
{to bre zo vi te pra~ ki gi vr za le za de ca ta
sa mo
da gi pla {at, a ne za da gi upot re bat, pa so
vre me
de ca ta na pra~ ki te im se pot sme va at mes to
da im se pla {at,
ta ka i za ko ni te na {i, bi dej }i nep ri me nu-
va ni dol go,
i sa mi te um re le i ve }e se mrt vi, pa blu dot
i ras po ja se nos ta prav da ta za nos ja vle ~at.
be be to do il ka ta ja te pa a pris toj nos ta
so sem
na o pa ku e pre vr te na.
Sve{ te ni kot
Vo ra ce te na va {a ta mi lost
be {e da ja od vr ze te vr za na ta Prav da ko ga }e
tre ba;
i mno gu po go lem strav }e im vle ev te sa mi
ova
da go spro ve dev te a ne gos po da rot An xe lo.
Voj vo da ta
Strav nad stra vo vi te, se pla {am.
Bi dej }i na ro dot zbes na po mo ja vi na
}e be {e toa ti ra ni ja da ud ram i da gi se ~am
za ona na {to sa mi ot gi na ve dov; a ova se
slu ~i
ko ga zli te de la po mi nu vaa ko od {e ga
bez ni kak va kaz na. Za toa, svet moj o~e,
na An xe lo mu ja pre fr liv vlas ta,
za da mo è, od za se da ta na mo e to ime da ud ri
do ma, a jas, ne za me {an, od gla so vi lo {i
da se spa sam. A za ra bo ta ta pod nad zor
da mu ja imam, sa kam ko brat od va {i ot red
na ro dot i kne zot da gi po se tam. Za toa, te
mo lam,
so man ti ja da me snab di{, i da me po du ~i{
br zo
ka ko vo sve tot naj dob ro da se od ne su vam
ko vis tin ski mo nah. ]e vi ka àm i dru gi
pri ~i ni, no ne se ga, za ra di koi ova go pra-
vam.
U{ te sa mo ova: Gos po da rot An xe lo e tvrd
ko ka le,
od zlo ba ta ve{ to se ~u va, od vaj mo è da se
vi di
de ka krv niz ne go te ~e ili de ka po al ~en e
od ka men.
No se ga }e se vi di, ko ga vlas ta dru gi no si
du mi,
ka kov e na vis ti na onoj {to vo mi gov nas n#
glu mi.
(Iz le gu va at.)
Scena 4
(Vle gu va at Iza be la i ka lu |er ka ta Fran ~e-
ska.)
Iza be la
Za rem vie, ka lu |er ki te, dru gi pri vi le gii
ne ma te?
Fran ~e ska
Za rem se ga{ ni ve ne se do vol no go le mi?
Iza be la
Tok mu ta ka. Ne go vo ram za{ to po go le mi
sa kam,
tu ku za toa {to u{ te pos trog red ba ram
za ses tri te pos ve te ni na sve ta Kla ra.
Lu ~io
(Od nad vor) Ej! Mir na mes to vo!
Iza be la
(Na Fran ~e ska) Koj vi ka?
Fran ~e ska
Toa e ma{ ki glas. Mi la Iza be la,
odi ot vo ri mu i vi di {to sa ka.
Ti sme e{, jas ne sme am; ti ne si za kol na ta
u{ te,
{tom zak let va da de{, ne sme e{ da zbo ru va{
so ma{ ki,
os ven vo pri su stvo na igu ma ni ja,
a i to ga{, li ce to pok ri e no tre ba da ti bi de
ili, ako ti e ot kri e no, mo ra da mol ~i{.
(Lu ~io vi ka od nad vor.)
Pov tor no vi ka. Od go vo ri mu, te mo lam.
(Se tr ga na stra na.)
Iza be la
Mir i se koe dob ro. Koj vi ka?
(Ja ot vo ra vra ta ta. Vle gu va Lu ~io.)
Lu ~io
Devs tve ni ce, ako vie ste toa, a ob ra zi ve
ru me ni
tok mu toa mi go ve lat. mo è te li, ve mo lam,
da me od ve de te pred o~i te na iza be la,
no vo doj de na vo mes to vo i uba va ses tra
na nes re} ni ot & brat kla u dio?
Iza be la
Zo{ to nes re} ni ot & brat? Go pra {u vam ova,
za{ to na zna e we sa kam da vi sta vam
de ka jas sum iza be la, ne go va ta ses tra.
Lu ~io
Uba vi ce mi la, brat vi ve poz dra vu va mno gu.
No da ne dol àm mno gu, toj e v zat vor.
Iza be la
Bo è gos po de! A zo{ to?
Lu ~io
Za ona za koe, ako jas tre ba da mu su dam,
kaz na ta vo bla go dar nost tre ba da ja pri mi.
So sa ka na ta svo ja za~ na de te.
Iza be la
Gos po di ne, {e ga ta na stra na.
Lu ~io
Vis ti na e. Ia ko vo krv ta mi e gre vot
so de voj ki te da te ram {e gi i ja zi kot da mi
lae
nes klad no so sr ce to, se pak so vas ep ten sum
is kren.
Ve sme tam za su{ te stvo ne bes no i sve to,
voz ne se no vo ve~ nos ta so voz dr ù va we
stro go,
so koe naj is kre no da go vo ram tre ba
ko so sve tec.
484 Vilijam [EKSPIR
Iza be la
Go hu li te dob ro to, pot sme vaj }i mi se me ne.
Lu ~io
Ne e ta ka. Krat ko i jas no, ra bo ta ta e vak va.
Brat vi i sa ka na ta ne go va ì ve e ja za ed no.
No ba{ ko {to hra ne ti ot se de be li, ko {to
vre me to
na cu te we po se id ba ta go la ta le di na ja
plo di
so bo gat rod, ta ka ut ro ba ta nej zi na plod na
ne go vi ot trud i za log gi po ka à.
Iza be la
De te so ne go? Da ne e bra tu ~et ka mi Xu li-
e ta?
Lu ~io
Taa vi e bra tu ~et ka?
Iza be la
Po po ses trim stvo, so pro me na na ime to
ko u~e ni~ ki te {to pra vat od ~is ta su e ta.
Lu ~io
Da, taa e.
Iza be la
Pa ne ka ja ze me!
Lu ~io
Tu ka le ì za ja kot.
Voj vo da ta mno gu ~ud no si za mi na od ov de;
toj mno gu vel mo ì, vklu ~u vaj }i me i me ne,
vo ak ci ja n# tur na; no doz na va me se ga,
od onie koi dob ro gi zna at dr àv ni te
ni{ ki,
de ka naj a vu va no to bes kraj no da le ku bi lo
od ne go vi te vis tin ski na mis li. Na ne go vo
mes to,
so si te pri nad le` nos ti {to so vlas ta
ne go va odat,
vla dee gos po da rot An xe lo, ~o vek niz ~ii
ve ni
la pa vi ca te ~e mes to krv; ~o vek koj ne ma
~uv stvo
za osi lo blud no ili za ~u len ne mir,
koj {to pri rod na ta os tri ca svo ja ubis tve no
ja ta pi
so ko ris nos ti od umot, stu di ra we to i pos-
tot.
Toj se ga, za da im vlee strav na ras ka la {e-
nos ta i blu dot,
koi dol go mu be gaa na stra{ ni ot za kon
ko glu {ec na lav, is ~ep ka ne ka kov pro pis
pod ~i ja os tri ca, gla va ta na va {i ot brat
tre ba da pad ne. Go uap si za ra di gre vot,
i nas to ju va rig roz no spo red ak tot da se
kaz ni
ko pri mer za dru gi te. Na de` ve }e ne ma,
os ven ako vie, so mi los ta bo` ja i so krot ka
mol ba
sr ce to na An xe lo ne go smek ne te. Toa e ona
{to tre ba {e da go za vr {am me |u vas i si ro-
ti ot vi brat.
Iza be la
Zna ~i, ì vo tot ne gov go ba ra?
Lu ~io
Ve }e go osu di i slu {am,
tem ni ~a rot ve }e ima na log da go po gu bi.
Iza be la
Bo è, a ka ko mo àm jas tu ka da mu se naj dam?
Lu ~io
Is pro baj te ja mo} ta {to ja ima te.
Iza be la
Kak va mo}? Se som ne vam de ka vo op {to ja
imam.
Lu ~io
Som ne òt pre dav nik e na{,
i n# te ra dob ro to da go za gu bi me {to
mo è lo da bi de na {e
ako ne sme se pla {e le da se obi de me. Ode te
kaj An xe lo,
i daj te mu da vi di de ka ko ga de voj ki te mo lat
ma ì te ko bo go vi da va at, a ko ga tie pla ~at
i kle ~at,
si te niv ni mol bi se is pol nu va at ved na{
ko od se ko ga{ ba ra no to i da bi lo niv no.
Iza be la
]e vi dam {to mo àm da sto ram.
Lu ~io
Ama po br zaj te.
Iza be la
]e po~ nam so ova ved na{.
sa mo mi tre ba igu ma ni ja ta da ja iz ves tam
za ra bo ta va it na. Vi bla go da ram od sr ce.
Poz dra ve te go brat mi. U{ te ve ~er va }e
znae
da li sum us pe a la.
Lu ~io
Za mi nu vam ved na{.
Iza be la
Zbo gum, gos po di ne do bar.
(Iz le gu va at na ed na stra na Iza be la i
Fran ~e ska, na dru ga Lu ~io.)
An xe lo
Ne sme e me od za ko not stra {i lo da pra vi me,
ure du vaj }i go pti ci te grab liv ki da gi
pla {i,
a da go dr ì me ist du ri na vi kot ne nap ra vi
od ne go
svra }a li{ te mes to da im vle va strav.
Es ka lo
Da, no se pak,
da bi de me pos me li pa da go pot kas tri me
mal ku
mes to da pad ne i da se sma~ ka na mrt vo. gos-
po di not ovoj
{to sa kam da go spa sam ima {e bla go ro den
tat ko.
I ne ka va {a ta mi lost ka è,
a vam vi ve ru vam de ka vo dob les ta ste mno gu
stro gi,
da li i vie, pod dej stvo na sops tve ni te
stras ti,
ko ga vre me to bi se po go di lo so mes to to,
mes to to so èl ba ta,
ili ko ga krv ta va {a bi zov re la ko v ko tel,
stig na ta naj pos le do po sa ku va na ta cel,
da li i vie sa mi te, vo vak va si tu a ci ja è{ ka
ne bi zgre {i le vo is to to ona za koe se ga
go osu du va te nav le ku vaj }i si go za ko not na
gla va?
An xe lo
Ed na ra bo ta e is ku {e ni e to, Es ka lo,
a so se ma dru ga zgre {e ni e to. Ne po rek nu vam
de ka vo po ro ta ta {to na ob vi ne ti ot mu su di
me |u dva na e set te pod zak let va mo è da se di
i po ne koj kra dec
po vi no ven od onoj ko mu mu se su di. Za ko not
ne znae
de ka krad ci mu su dat na krad ci. Ona {to
pred su dot
se ot kri va, toa prav da ta go se ~e. Ne e les no
ve lam:
bi se rot {to go na o |a me, za pi ra me i go
ze ma me,
za toa {to sme go vi de le, no ona {to ne go
gle da me
go ga zi me bez oset i ni ko ga{ ne mis li me na
ne go.
ne mo è te da ja sma li te ne go va ta vi na
za toa {to i jas is to sum gre {el; po dob ro
re ~e te,
ako jas koj mu su dam vo is ta pad nam gre{ ka
pre su da ta i za me ne ne ka bi de smrt bez
mi lost,
pa ta ka sme fi ta fit. Gos po di ne, mo ra da
um re.
Es ka lo
Ne ka bi de ka ko {to sa ka va {a ta mud rost.
An xe lo
Ka de e tem ni ~a rot?
(Vle gu va tem ni ~a rot.)
Tem ni ~a rot
Tu ka sum, gos po da ru.
An xe lo
Gle daj te Kla u dio
în VTORI
Scena 1
(Vle gu va at An xe lo, Es ka lo, slu` be ni ci i eden su di ja.)
Do ut re vo de vet ~a sot po gu ben da bi de.
Ne ka se is po ve da i pod got ven ne ka bi de.
Ova mu e pos led ni ot axi lak.
(Iz le gu va tem ni ~a rot.)
Es ka lo
Ne bo to ne ka mu pros ti, ne ka ni pros ti na
si te!
Ed ni gre vot gi kre va, na dru gi dob les ta im
gi kra ti dni te.
Ed ni vo zla se da vat, be ga at i ni ko mu ni{ to,
dru gi za grev sa mo eden, gi ~e ka kr vav pi{-
tol.
(Vle gu va at Lakt, Sa pu not, Pom pej i slu`-
be ni ci.)
Lakt
Aj de, do ne se te gi ov de. Ako ova se lu |e na
mes to, a dru ga ra bo ta ne ma at os ven da te ra at
be so vi po jav ni te ku }i, to ga{ ne znam {to e
za kon. Do ne se te gi!
An xe lo
[to e gos po di ne? Ka ko se vi ka te? Vo {to e
prob le mot?
Lakt
Ako & e po vol ja na va {a ta mi lost, jas
sum si rot xan dar na voj vo da ta, a se vi kam
Lakt. Se pot pi ram na prav da ta, gos po da ru; i
pri ve du vam ov de pred va {a ta dob ra mi lost,
dvaj ca zlog las ni zlo u bi te li.
An xe lo
Zlo u bi te li? Koe zlo go ubi va at? Da ne se
dob ro u bi te li?
Lakt
Ako e po vol ja na va {a ta mi lost, ne znam
to~ no {to se, ama si gur no se pluk na ti
ni kak ve ci, vi tvr dam, bez tro{ ka ere ti~-
nost {to se koj do bar ris ja nin na ovoj svet
tre ba da ja ima.
Es ka lo
(Na An xe lo) Dob ro ka à no; eve ni naj pos le
eden umen xan dar.
An xe lo
Pro dol ì, koi se ovie i {to se? Lakt re ~e
se vi ka{? Zo{ to ne zbo ru va{ Lak te?
Pom pej
Ne mo è, gos po da ru. Se iz lak ta!
An xe lo
[to ste vie, gos po di ne?
Lakt
Toj, gos po da ru? Toj e kel ner, mak ro {to
ra bo ti na par ~e. Ra bo ti kaj ed na iz vi ka na
è na ~i ja ku }a, gos po da ru, be {e, ka ko {to
ve lat, sram ne ta so zem ja vo pred gra di e to;
a se ga dr ì ne ka kov amam za koj mis lam
de ka pov tor no e ne kak vo mes to za ga do tii i
re zil.
Es ka lo
Od ka de zna e te?
Lakt
@e na mi, gos po da ru, ko ja ja re zi lam pred
bo ga i pred va {a ta mi lost
Es ka lo
[to? Va {a ta è na?
Lakt
Da, gos po da ru, ko ja, spo laj mu na gos po da, e
~es na è na
Es ka lo
Za rem za ra di toa ja re zi li{?
488 Vilijam [EKSPIR
Lakt
Ve lam, gos po di ne, }e ja re zi lam i }e se re zi-
lam, ako ovaa ku }a ne e ìv ebar nik, a i
zi jan za nej ze, za{ to ku }a ta e po ro ~i li{ te
ed no dol no.
Es ka lo
Od ka de zna e{, xan da ru?
Lakt
Pa, gos po di ne, od è na mi, ko ja, bog da ja
da de {e ne po hot na, mo è {e da ja ob vi nat za
kur va we, pre qu ba i si te dru gi ne ~is ti laj-
na rii.
Es ka lo
So pos red stvo na onaa è na?
Lakt
Da, gos po di ne, so pos red stvo na gos po |a
Az di sa na. No taa mu pluk na v li ce i mu da de
dvoj ka.
Pom pej
(Na Es ka lo) Gos po di ne, ako mu e po vol ja na
va {a ta mi lost, ra bo ti te ne sto jat ta ka.
Lakt
Do ka ì go ti ova pred ovie mu va xii ov de,
~e sen ~o ve ku, do ka ì go!
Es ka lo
(Na An xe lo) Slu {a te li ka ko ob rat no
go vo ri?
Pom pej
Gos po di ne, taa vle ze kaj nas so sto ma kot
do gu {a i po ba ra va {a ta mi lost ne ka mi
pros ti su vi sli vi. Nie, gos po di ne, imav me
sa mo dve vo ce la ta ku }a, koi vo toa koj-
znae ko ga{ no vre me, sto e ja vo ed na paj nca,
obi~ na paj nca od pet pa ri, {to se ve li.
Va {a ta mi lost ima si gur no vi de ni tak vi,
ne se por ce lan ski tu ku obi~ ni, ~in ge ni, ama
se pak vr {at ra bo ta.
Es ka lo
Dob ro de, ne zap nu vaj te za paj nca ta, pro dol-
è te, pro dol è te!
Pom pej
Ne gos po di ne, ni mal ku; tu ka so sem ste
vo pra vo. Zna ~i, ne odo ko lu tu ku pra vo v
reb ra. Pa ka ko {to re kov, ovaa gos po |a
Lakt, mno gu trud na bi dej }i, so sto ma kot do
us ta, ka ko {to re kov, um re na za su vi sli vi,
a imav me, ka ko {to re kov, sa mo dve vo paj-
nca ta oti maj sto rov ov de, Sa pu not, gi po ta-
ma ni dru gi te, ka ko {to re kov, i, ka ko {to
ve lam, ~es no pla }aj }i za niv, za{ to, ka ko
{to zna e te, maj sto re Sa pun, ne mo èv da vi
go vra tam ku su rot.
Sa pu not
Ta ka e, ne mo èv te.
Pom pej
Ete gle da te; a bi dej }i vie to ga{, ako dob ro
se se }a va te, gi kr {ev te kos ki te od nap red
re ~e ni te sli vi
Sa pu not
Gi kr {ev, ne ma zbor.
Pom pej
Pa da, ete, gle da te; pa to ga{ vi re kov, ako
dob ro se se }a va te, de ka na onaa i na onaa im
ne ma lek vo vr ska so ona, vie ve }e zna e te
{to, ako dras ti~ no ne gi sma li ob ro ci te,
ka ko {to ve }e vi re kov
Sa pu not
Ta ka e, ba{ ta ka be {e.
Pom pej
Zna ~i, ete gle da te
Es ka lo
Ama ste zdo dev na bu da la. Ka è te go glav-
no to. [to & sto riv te na è na ta od Lakt pa
toj se ga se à li? Ved na{ sa kam od go vor i da
svr {am so ova.
Pom pej
Gos po di ne, va {a ta mi lost ne mo è tu ku-
ta ka da svr {i.
Es ka lo
Ne, gos po di ne, ne ni mis lev.
Pom pej
Ama, gos po di ne, }e svr {i te, so va {a doz-
vo la. A jas ve mo lam, pog led ne te go ovoj maj-
stor Sa pun, ov de, gos po di ne; ~o vek koj vle ~e
osum de set fun ti go di{ no a tat ko mu um re
na Du ov den- na Du ov den um re, ne, maj sto re
Sa pun?
Sa pu not
Ve ~er ta spro ti Du ov den.
Pom pej
E pa da, po ar no zdrav je. Ov de, gle dam se
go vo ri sa mo vis ti na. Toj, gos po di ne, se de {e
na ed no ni sko stol ~e, gos po di ne, vo Kaj
groz dot kaj {to vie uì vav te da se di te, ne?
Sa pu not
Uì vav na vis ti na za toa {to ta mu e ot vo-
re no za se ko go i po god no za zi ma.
Pom pej
Ete, gle da te, ov de sa mo vis ti na se zbo ru va.
An xe lo
]e trae ova kol ku ed na no} vo Ru si ja
ko ga no }i te se naj dol gi. (Na Es ka lo) Za mi-
nu vam se ga,
a ra bo ta va ce la do kraj raz gle daj te ja vie
i naj de te na ~in da si go do bi jat si te.
Es ka lo
Se na de vam de ka ta ka }e bi de. Mno gu us peh
ut re.
(Iz le gu va An xe lo.)
Se ga pro dol è te, gos po di ne, u{ te ed na{ ve
pra {u vam {to sta na so è na ta na Lakt?
Pom pej
Ed na{, gos po di ne? Ni{ to nej ze ne & se nap-
ra vi ed na{.
Lakt
Ve mo lam, gos po di ne, pra {aj te go ~o ve kov
{to & nap ra vi na è na mi.
Pom pej
Ja mo lam va {a ta vi sost, da me pra {a.
Es ka lo
Dob ro, gos po di ne, {to & nap ra vi gos po di-
nov?
Pom pej
Ve mo lam, gos po di ne, pog le daj te mu ja
fa ca ta na ~o ve kov. Do bar gos po di ne Sa pun,
gle daj te vo ne go va ta mi lost. So pri ~i na ova
go ve lam. Da li va {a ta mi lost dob ro go pog-
led na?
490 Vilijam [EKSPIR
Es ka lo
Da, gos po di ne, mno gu dob ro.
Pom pej
Ne, ve mo lam, pog le daj te go u{ te ed na{.
Es ka lo
Dob ro, go gle dam.
Pom pej
Da li va {a ta mi lost gle da ne kak vo zlo na
ne go vi ot su rat?
Es ka lo
Ne ba{.
Pom pej
Na evan ge li e to bi se za kol nal de ka tok mu
li ce to e naj lo {o to ne{ to kaj ne go. Zna ~i,
ako li ce to e naj lo {o to ne{ to kaj ne go,
ka ko mo èl to ga{ maj stor Sa pun da na ne se
ne kak vo zlo na è na ta od ovoj xan dar? Toa
bi sa kal va {a ta mi lost da mi go ka è.
Es ka lo
Vo pra vo e xan da ru, {to ve li te vie na ova?
Lakt
Ka ko pr vo, ako vi e po vol ja, ku }a ta e mno gu
res pek ti ra na ku }a; ka ko vto ro, ovoj ~o vek
ov de e mno gu res pek ti ran i ka ko tre to, ne go-
va ta gaz da ri ca mno gu res pek ti ra na è na.
Pom pej
Ra ka va da mi se isu {i, gos po da ru, ako ne go-
va ta è na ne e naj res pek ti ra na per so na od
si te nas ov de.
Lakt
Ga du, la è{! La è{ apa {u eden ras i pan!
U{ te ne do{ lo vre me ko ga nej ze }e ja res-
pek ti ra at i ma ì i è ni i de ca.
Pom pej
Gos po da ru taa se res pek ti ra {e so ne go u{ te
pred da se ze mat.
Es ka lo
Koj e po pa me ten ov de, prav da ta ili ugur suz-
lu kot? (Na Lakt) Da li e ova vis ti na?
Lakt
(Na Pom pej) O, ras ip ni ku, o apa {u, o ga den
Ha ni ba le! Sum se res pek ti ral so nej ze pred
da se ze me me? (Na Es ka lo) Ako ne ko ga{ sum
se res pek ti ral so nej ze ili taa so me ne, ne ka
va {a ta mi lost ne me sme ta za ku tar xan dar
na voj vo da ta. (Na Pom pej) Do ka ì go toa,
ras i pan ka ni ba le, ili }e te no sam na sud za
te pa~ ka.
Es ka lo
A da ve svir ne {e po uv ce to, mo èv te is to
ta ka da go tu ì te za kle ve ta.
Lakt
Ta ka e. Vi bla go da ram mno gu za ova, gos po-
da ru. [to sa ka va {a ta mi lost da nap ra vam
so ovoj po dol raz boj nik?
Es ka lo
Pa, gos po di ne xan dar, bi dej }i ima vo se be
raz ni lo {o ti la ci {to bi mo è le da gi
ot kri e te ko ga bi mo è le, pu{ te te go ne ka
si go te ra svo e to do de ka ne soz na e te vo {to
se sos to jat tie ne go vi lo {o ti la ci.
Lakt
E, ba{ vi bla go da ram za ova, gos po da ru.
Se ga gle da{, apa {u eden ras i pan, {to te
~e ka: ima da si go te ra{ svo e to; da si go
te ra{, apa {u, svo e to.
Es ka lo
(Na Sa pun) Ka de ste ro de ni, gos po di ne?
Sa pu not
Ov de vo Vi e na, gos po di ne.
Es ka lo
Na vis ti na vle ~e te osum de set fun ti
go di{ no?
Sa pu not
Da, gos po di ne, ako vi e po vol ja.
Es ka lo
Zna ~i ta ka. (Na Pom pej) [to ste po za na et,
gos po di ne?
Pom pej
Kel ner, gos po di ne, kel ner kaj ed na si ro ta
vdo vi ca.
Es ka lo
Ka ko vi se vi ka gaz da ri ca ta?
Pom pej
Gos po |a Az di sa na.
Es ka lo
Kol ku ma ì ima la do se ga?
Pom pej
De vet, gos po di ne Pos led ni ot be {e Az di-
san.
Es ka lo
De vet? Doj de te ov de, maj stor Sa pu ne. Maj-
stor Sa pu ne, bi sa kal da ne se plet ka te so
kel ne ri. ]e ve kel ne ro sa at, maj sto re Sa pun,
a vie }e gi na sa pu ni te. Da ve ne ma od ov de i
po ve }e da ne slu{ nam za vas.
Sa pu not
Vi bla go da ram, gos po da ru. [to se od ne su va
do me ne, ni ko ga{ ne bi stap nal v kr~ ma, ama
{to da pra vam ko ga dru gi me vle~ ka at ta mu.
Es ka lo
Go to vo e, maj stor Sa pu ne. Zbo gum.
(Iz le gu va Sa pu not.)
A se ga vie, maj sto re kel ner. Ka ko se vi ka te
maj sto re kel ner?
Pom pej
Pom pej.
Es ka lo
Sa mo tol ku?
Pom pej
Gaz lo, gos po di ne. Pom pej Gaz lo.
Es ka lo
Od li~ no, gos po di ne, za{ to ga zot i e naj go-
le mo to kaj vas. Ta ka, vo ì vo tin ska smis la,
vie ste Pom pej Ve li ki. Pom pej, ho no rar no
vie ste i mak ro Pom pej, bez og led kol ku
toa da go ma~ ka te so ne kak vo kel ner stvo,
ne? Aj de, priz naj te, po lo vi na mo è }e vi se
pros ti.
Pom pej
Is kre no, gos po di ne, jas sum si ro ma {en
~o vek {to mo ra da ì vee od ne{ to.
492 Vilijam [EKSPIR
Es ka lo
Mo ra da ì ve e te od ne{ to, ne? Da bi de te
mak ro? [to mis li te za toj za na et, Pom pej?
Da li e za kon ski?
Pom pej
Ako za ko not go doz vo lu va, gos po di ne, da.
Es ka lo
Ama za ko not ne go doz vo lu va, Pom pej; ni ti
ne ko ga{ }e go doz vo li vo Vi e na.
Pom pej
Da li va {a ta mi lost mis li se ta mla di na vo
Vi e na da ja sko pi i is ~is ti?
Es ka lo
Ne, Pom pej.
Pom pej
Is kre no, gos po di ne, spo red mo e to {tu ro
mis le we, }e pro dol ì toa da go te ra. Ako
va {a ta mi lost gi sre di oros pi i te i ~ap ku-
ni te, to ga{ ne ma zo{ to da se pla {i od mak-
ro a ta.
Es ka lo
Se sre du va ve }e i toa na go le mo. Sa mo {to
gla vi se se ~at i se be si.
Pom pej
Ako gi be si te i ko li te si te onie {to va ka
gre {at ed no de set go di ni po red, to ga{ }e
go fa li te bo ga ako mo è te da iz da de te u{ te
ne koj na log. Ako za ko nov se pri me nu va de set
go di ni vo Vi e na, }e ja iz da vam jas naj u ba va ta
ku }a vo Vi e na za ne poln gro{ po no}.
Ako do ì ve e te da go vi di te ova is pol ne to,
re ~e te sa mo de ka toa Pom pej vi go ka àl.
Es ka lo
Vi bla go da ram, Pom pej, a za voz vrat na
va {e to pro ro{ tvo, slu{ ne te me. Mo le te se
da ne ve do ne se |a vo lot pov tor no pred me ne
za kak va go de op tu` ba pa du ri ni za onaa
ku }a vo ko ja se ga se mat ka te, oti, ako ve
do ne se, ima da ve te pam i go nam s# do va {i ot
{a tor pa }e si go vi di te pra vi ot Ce zar vo
me ne. Ili pros to re ~e no, Pom pej, }e na re-
dam da ve kam {i ku va at. Ta ka, a za ovoj pat,
Pom pej, zbo gum.
Pom pej
Se zab la go da ru vam na va {a ta mi lost za dob-
ri ot so vet, (Na stra na) ama }e go sle dam
spo red ujot na me so to i mo ja ta sre }a.
Da me kam {i ku va at? Ne, ko ~i xi ja ta ne ka
udi ra so kam {ik po ko wot {to ne slu {a;
no za na e tot na hrab ri te, so kam {ik ne se
va di od du {a!
(Iz le gu va.)
Es ka lo
A se ga vie, maj sto re Lakt; prij de te, maj sto re
xan dar. Kol ku vre me ste xan dar?
Lakt
Se dum i pol go di ni, gos po di ne.
Es ka lo
Mis lev, spo red ve{ ti na ta vo slu` ba ta, de ka
ste po dol go. Ve li te vkup no se dum go di ni.
Lakt
Se dum i pol, gos po di ne.
Es ka lo
Te òk na por za vas, na vis ti na. Vi pra vat
nep rav da {to pos to ja no ve to va rat so toa.
Za rem vo va {i ot kvart ne ma do vol no lu |e
po god ni za ovaa slu` ba?
Lakt
Da vi ka àm pra vo, gos po di ne, mno gu mal ku
ima tak vi {to trez ve no }e ja vr {at vak va ta
slu` ba. Ko ga }e gi iz be rat, sre} ni se da me
iz be rat me ne da gi za me nam. Jas ova go pra-
vam za sit ni pa ri a iz le gu vam na kraj so s#
i se{ to.
Es ka lo
Gle daj te da mi gi do ne se te imi wa ta na
{es te mi na naj spo sob ni ma ì od va {a ta
pa ro hi ja.
Lakt
Do ma kaj vas, gos po di ne?
Es ka lo
Da, do ma kaj me ne. Zbo gum.
(Iz le gu va at Lakt so slu` be ni ci te.)
Kol ku e ~a sot, {to mis li te?
Su di ja ta
Edi na e set, gos po di ne.
Es ka lo
Ve mo lam doj de te kaj me ne na ru ~ek.
Su di ja ta
Po niz no vi se zab la go da ru vam.
Es ka lo
@al mi e {to }e um re Kla u dio
ama lek ne ma.
Su di ja ta
Gos po da rot An xe lo e mno gu strog.
Es ka lo
Pot reb na ni e stro gost.
Ne e se ko ga{ mi lost ona {to ni iz gle da
ta ka.
Pro{ te va we to se ko ga{ kot ka dru go zlo.
No se pak, kut ri ot Kla u dio! Ne ma lek.
Da odi me, gos po di ne.
(Iz le gu va at.)
494 Vilijam [EKSPIR
Scena 2
(Vle gu va at tem ni ~a rot i eden slu ga.)
Slu ga ta
Go vr {i is le du va we to; ved na{ }e doj de.
]e mu ka àm za vas.
Tem ni ~a rot
Ve mo lam.
(Iz le gu va slu ga ta.)
]e vi dam
{to re {il; mo è bi omek nal. Bo è,
ko na son vi na ta da ja sto ril. Ne ma
ìv ma` od ovoj po rok {to ne li` nal; a
sa mo
toj tre ba da um re.
An xe lo
[to e ra bo ta ta, tem ni ~a ru?
Tem ni ~a rot
Da li na vis ti na Kla u dio }e um re ut re?
An xe lo
Za rem ne ti re kov da? Za rem na red ba
ne ma{?
Zo{ to pra {u va{ pak?
Tem ni ~a rot
Za da ne se za tr ~am.
Ako gre {am is pra ve te me, ama sum vi del
po eg ze ku ci ja ta ka ko su dot à li
za do ne se na ta od lu ka.
An xe lo
Aj de; toa os ta ve te mi go me ne.
Vr {e te si ja ra bo ta ta ili daj te ot kaz
pa ta ka }e bi de te na mir so se be.
Tem ni ~a rot
Ne ka mi pros ti va {a ta mi lost,
{to da pra vi me so trud na ta Xu li e ta?
Sa mo of ka. â sot & se bli ì.
An xe lo
Od ne se te ja ved na{
na ne koe po so od vet no mes to i toa br zo.
(Vle gu va slu ga ta.)
Slu ga ta
Ov de e set ra ta na osu de ni kot i ba ra
da ja pri mi te.
An xe lo
Ima ses tra?
Tem ni ~a rot
Da, gos po da ru do bar; mno gu dob les na mo ma,
ko ja tre ba ka lu |er ka nas ko ro da sta ne
ako ve }e ne sta na la.
An xe lo
Dob ro, pu{ te te ja vnat re.
Blud ni ca ta gle daj te da ja pre mes ti te.
Daj te & {to e pot reb no, ama so mer ka.
]e da dam na red ba.
(Vle gu va at Lu ~io i Iza be la.)
Tem ni ~a rot
Bog ne ka ve var di i ~u va.
An xe lo
Os ta ne te u{ te mal ku. (Na Iza be la) Dob ro-
doj dov te.
[to sa ka te?
Iza be la
Bol na mol ba do va {e to gos pod stvo imam.
Ja mo lam va {a ta mi lost da me sos lu {a.
An xe lo
Dob ro, {to mo li te?
Iza be la
Pos toi eden po rok koj {to od sr ce go mra-
zam,
i po sa ku vam pod uda rot na prav da ta da se
naj de
pa ne bi mo le la za ne go da ne mo ram
i ne bi mo le la na vis ti na, da ne se vo di voj na
vo me ne me |u sa kam i ne }am.
An xe lo
Uba vo, {to e ra bo ta ta?
Iza be la
Brat mi e osu den da um re.
Ve mo lam, gre vot osu de te go ne gov
no ne i brat mi.
Tem ni ~a rot
(Na stra na) Bog ne ka ti da de si la da go
ple ni{!
An xe lo
Da go osu dam ~i not a ne iz vr {i te lot?
No se koj grev e osu den u{ te pred da se sto ri.
Na {to, za mis le te, mo ja ta ra bo ta bi se
sve la
ako gi kaz nu vam gre vo vi te {to sto re ni se
ve }e
a iz vr {i te li te gi os lo bo du vam od vi na?
Iza be la
O, pra ve den ama su rov za kon! Brat mi to ga{
po ve }e go ne ma. Gos pod ne ka vi e na po mo{!
Lu ~io
(Na stra na na Iza be la) Ne ot ka ù vaj te se
tol ku les no. Na va le te,
mo le te,
klek ne te pred ne go; za po li obe se te mu se.
Prem no gu ste lad ni. Ne mo li te za ig la.
So tol ku pi tom ja zik ne ma da iz mo li te
ni{ to.
Na va le te, ve lam!
Iza be la
(Na An xe lo) Mo ra li da um re?
An xe lo
De voj ko, ne ma po mo{.
Iza be la
Ima, a mis lam de ka va {a ta mi lost mo è da
mu pros ti
i ni ne bo to, ni lu |e to ne ma da pla ~at za ra di
toa.
An xe lo
Toa ne sa kam da go sto ram.
Iza be la
No bi mo è le ako sa ka te?
An xe lo
[to ne sa kam, toa i ne mo àm.
Iza be la
No mo è te bez da mu na pa kos ti te na sve tot.
Ka mo à los ta da vi ja pa ra va {a ta du {a
ko mo ja ta {to se ki ne za ne go.
An xe lo
Toj e osu den; pre doc na e.
Lu ~io
(Na stra na na Iza be la) Prem no gu ste lad ni.
496 Vilijam [EKSPIR
Iza be la
Pre doc na? Ne e ta ka; du ri i zbo rot ovoj
mo è da se pov le ~e. O, ve ru vaj te vo ova,
ni pom pa ta ko ja so go lem ci te odi,
ni kru na ta na kra lot, ni od na mes ni kot
me ~ot,
ni èz lo to na voj vo da ta, ni to ga ta na su di-
ja ta,
ni po lo vi na ne gi ve li ~at ni ti kra sat
ko {to gi kra si mi los ta.
Da be {e toj na va {e mes to, a na ne go vo vie,
i vie }e pot klek nev te ka ko ne go, no toj, na
va {e mes to
ne }e be {e tol ku strog.
An xe lo
Ve mo lam, ode te si!
Iza be la
Ka mo bog da mi ja po da ri mo} ta va {a
a vie da ste Iza be la! Da li s# va ka bi bi lo?
Ne; bi vi ot kri la to ga{ {to zna ~i su di ja
da se bi de, a {to zat vo re nik.
Lu ~io
(Na stra na na Iza be la) Ta ka, trog ne te go;
toa e pra vi ot na ~in.
An xe lo
Brat vi e ot pi {an od sa mi ot za kon
i ba di ja la zbo ro vi te si gi tro {i te.
Iza be la
Le le bo è!
Pa si te ne ko ga{ ni du {i ot pi {a ni ed na{
bi le
no Toj {to nad mo} ta zna el da ja ko ris ti
um no
na {ol lek. [to bi bi lo so vas, pri mer,
ko ga Toj {to su di ja e nad si te su dii na sve-
tot
re {i da vi su di za toa {to ste vak vi? O, na
ova
po mis le te i mi lost to ga{ niz us ta }e vi
{ik ne
i }e bi de te ko pre po ro den.
An xe lo
Smi re te se, de voj ko li~ na.
Za ko not, a ne jas, brat vi go osu di.
Du ri da mi e rod ni na, ro den brat ili sin,
za ne go ne ma mi lost. Mo ra da um re u{ te
ut re.
Iza be la
U{ te ut re? Za rem tol ku br gu? Po{ te de te
go! Mi lost!
Toj ne e pod got ven da um re. Du ri i za v kuj na
ima we to go ko li me ko ga mu e vre me. Za rem
so po ma la gri à da mu slu ì me na ne bo to
odo{ to na val ka ni te ni te la? O, po mis le te,
do bar,
do bar gos po da ru, koj e toj {to za va kov grev
um rel?
Kol ku mi na sa mo go sto ri le.
Lu ~io
(Na stra na) Da, ka à no na mes to.
An xe lo
Za ko not ne e mr tov ia ko dol go le ì zas pan.
Ovie mno gu mi na ne bi se drz na le tol ku da
gre {at
do kol ku pr vi ot {to val ka no vo go sto ril
de lo
od go va ral za ~i not. No se ga toj e bu den,
gle da {to se slu ~i lo i ka ko pro rok
vo og le da lo gle da kak vi s# zlo de la no vi
bi lo se ga za~ na ti ili so pros tu va we ob no-
ve ni
vo id ni na }e se ko tat i }e se ra |a at bez broj.
V ko ren tre ba tie da se so se ~at za da gi
sne ma
pred da za ì ve at.
Iza be la
Se pak po ka è te mal ku so àl ba.
An xe lo
Naj go le ma is ka ù vam ko ga prav da ta ja
vr {am,
za{ to mi lost iz li vam to ga{ vrz mno zi na
ne poz na ti
koi, pres ta pot prog le dan niz prs ti, po toa
bi gi ma ~el,
a prav da de lam ko ga onoj, vi no ven za ne koj
zlos tor,
od ì vot go li {u vam za po ve }e zlo da ne
pra vi.
Bi de te za do vol ni. Brat vi }e um re ut re.
Iza be la
Zna ~i vie }e ste pr vi ot {to iz re kol vak va
kaz na
a toj pr vi ot {to }e ja pla ti. O, mno gu e
dob ro
da ima te sna ga na xin, no na sil stvo e ve lam
ko xin da ja ko ris ti te.
Lu ~io
(Na stra na) Mno gu dob ro re ~e no.
Iza be la
Ko ga mo} ni ci te bi gr me le
ko {to gr mi sa mi ot Ju pi ter, Ju pi ter bi
po lu del vo ne mir,
za{ to se koj mal, si ten ~i nov nik
bi go ko ris tel ne bo to sa mo za gr me we, za
gr me we sa mo.
O soz da te lu mi loz liv,
po ra do ti so os tra ta sul fur na stre la
go ras ce pu va{ da bot ~a ta lest i glu` dest
odo{ to mir ta ne ko ja pi to ma. No lu |e to,
gor di te lu |e,
na bap ka ni so ku so ve~ na, sit na vlast, nez naj-
kov ci stra{ ni
ba{ ta mu kaj {to sez naj kov ci se mis lat,
tie, so du hot svoj stak lest, ko maj mu ni bes ni
tol ku glu pos ti iz ve du va at pred o~i te na
bo ga
{to na an ge li te od toa sol zi im idat, i od
smea
bi is pu ka le da se zlob ni ka ko nas.
Lu ~io
(Na stra na na Iza be la) Ne mu da vaj da di {e,
mo me! Go tov e!
Sa mo nap red! Po pu{ ta, gle dam.
Tem ni ~a rot
(Na stra na) Na bo ga mu se mo lam da go
po be di!
Iza be la
Ne mo è me nie so bra tot svoj da se me ri me.
Go lem ci te so svet ci te te ra at {e gi; du ho vi-
tost e toa,
no bo go hu lie, ko ga ma li te toa go pra vat.
Lu ~io
(Na stra na na Iza be la) Ima{ pra vo,
de voj ko. Sa mo nap red.
Iza be la
Ona {to za ko man dan tot e sa mo gne ven zbor,
za voj ni kot e ~is to sve to gr die.
Lu ~io
(Na stra na na Iza be la) Go zne te i toa? Pro-
dol è te.
An xe lo
Zo{ to se to ova mi go ve li te?
Iza be la
Za toa {to vlas ta, ia ko gre {i ka ko i si te,
se pak ne ka kov lek vo se be ima
{to na po ro kot do vrv no va ko à mu nav le-
ku va.
Pra {aj te si go sr ce to; ~uk ne te ta mu i
vi de te da li znae
ne{ to na lik na gre vot od brat mi. Priz nae
li
grev od bo ga da den, ko ne go vi ot {to e pres-
tap,
498 Vilijam [EKSPIR
to ga{ ni kak va mis la vrz ja zik ne ka ne vi
pad ne
{to brat mi od ì vo tot }e go li {i.
An xe lo
(Na stra na) Go vo ri tol ku um no
{to i umot moj vo za se da pa |a. (Na Iza be la)
Zbo gum.
Iza be la
Gos po da ru do bar, vra te te se.
An xe lo
]e raz mis lam. Doj de te ut re.
Iza be la
ûj te ka ko }e ve pot ku pam; vra te te se, gos-
po da ru.
An xe lo
[to? Da me pot ku pi te?
Iza be la
Da, so tak vi da ro vi {to bi bi le i bo` ji i
va {i.
Lu ~io
(Na stra na na Iza be la) Ina ku s# bi bi lo
ras i pa no.
Iza be la
Ne so su et ni pa ri od is ko va no zla to
ili so ka me wa bes ce ne ti ~i ja vred nost de
pa |a
de se kre va vo za vis nost od ujot na pro ce ni-
te lot;
tu ku so mo lit vi is kre ni {to do ne bo }e se
kre nat
pred zaj di son ce, mo lit vi od ne vi ni te du {i,
od de vi ci te {to pos tat ~ii mis li pos ve te ni
se sa mo
na ve~ nos ta.
An xe lo
Uba vo, doj de te ut re kaj me ne.
Lu ~io
(Na stra na na Iza be la) Dob ro e: da odi me
se ga.
Iza be la
Bog ne ka ve bra ni i ~u va.
An xe lo
(Na stra na) Amin;
za{ to va ka trg nu vam po pa tot na is ku {e ni-
e to
{to so mo lit vi te se su di ra.
Iza be la
Vo kol ku ~a sot ut re
da doj dam kaj va {e to gos pod stvo?
An xe lo
Ko ga sa ka te pred plad ne.
Iza be la
Bog ne ka ja ~u va va {a ta mi lost.
An xe lo
(Na stra na) Od te be; pa du ri i od tvo ja ta
dob lest.
(Iz le gu va at Iza be la, Lu ~io i Tem ni ~a-
rot.)
[to e ova? [to e ova? Nej zi na gre{ ka ili
mo ja?
Is ku {u va ~ot ili is ku {i te lot, koj gre {i
po ve }e, a?
Ne taa; taa ne ni is ku {u va; tu ku toa sum jas,
koj {to, leg nat kraj tem ja nu{ ka ta na son ce,
ko ~o ve~ ki le{ a ne ko cve }e, se ras pa |am
od prek ras no to vre me. Mo` no li e ne vi-
nos ta
skrom na po za vod li va da bi de od les na è na?
Da li pol ni pus to{, ni do a |a èl ba
sve ti li{ te to da go ur ne me, za ta mu
na {e to zlo da go vne se me? O, lu dost, lu dost,
{to pra vi{, {to si ti, An xe lo?
Da li ja po sa ku va{ na do len na ~in za ra di
ona
{to dob les na ja pra vi? O, os ta vi go brat &
v ì vot!
I krad ci te se ov las te ni kra` bi da vr {at
{tom su di i te i sa mi te kra dat. [to, za rem
ja qu bam
{tom po sa ku vam pov tor no me ne da mi zbo ri
i na o~i te da & se nas la du vam? Da ne bla dam?
O du{ ma ni ne lu kav, koj {to, za da fa ti{
sve tec,
svet ci na ja di ca sta va{! Na jo pas no is ku {e-
nie
e ona {to pos to ja no n# {il ka da gre {i me
qu bej }i ja dob les ta. Ni ko ga{ blud ni ca ne
mog la
so se ta dvoj na mo} ume{ nos ta i su{ tes-
tvo to svoe
Va ka da me voz bu di; tu ku ovaa dob les na mo ma
me po ko ri so sem. S# do de ne ska pre zir se ev
kon ma ì te za qu be ni, ne gi sfa }av i im se
sme ev.
(Iz le gu va.)
Scena 3
(Vle gu va at, od ed na stra na Voj vo da ta
prep ra ven vo mo nah a od dru ga ta stra na
Tem ni ~a rot.)
Voj vo da ta
Gos pod na po mo{, Tem ni ~a ru! Vie ste toj,
ne?
Tem ni ~a rot
Jas sum. [to sa ka te, mo na hu do bar?
Voj vo da ta
Po vi kan od so mi los ta i du hot na re dot moj
svet
doj dov da gi po se tam gre{ ni te du {i
ov de vo zat vo rov. Daj te mi go vo o bi ~a e ni ot
do pust
niv da gi vi dam za da gi uz na am dob ro
de la ta niv ni gre{ ni pa spo red re dot
so od vet no da pos ta pam.
Tem ni ~a rot
]e sto ram i po ve }e od toa ako tre ba.
(Vle gu va Xu li e ta.)
Eve, do a |a ba{ se ga, gre{ ni ca ed na mo ja,
ko ja, pad na ta vo kan xi te na sops tve na ta mla-
dost
ob ra zot si go is pri{ ti. De te taa no si,
a toj {to go za~ na, osu den e na smrt ia ko e
~o vek
mno gu mlad i po po go den za u{ te eden ta kov
pres tap
odo{ to za is ti ot da um re.
Voj vo da ta
Ko ga tre ba da um re?
Tem ni ~a rot
Mis lam ut re.
(Na Xu li e ta) S# pod got viv za vas. Os ta ne te
mal ku,
500 Vilijam [EKSPIR
pa dru gi upat stva }e do bi e te.
Voj vo da ta
Da li se ka e te, uba vi ce, za gre vot sto ren?
Xu li e ta
Se ka am i sra mot naj tr pe li vo go no sam.
Voj vo da ta
]e ve po du ~am ka ko so ves ta da si ja is pi-
ta te,
i da doz na e te da li se ka e te zdra vo ili
sa mo bo èm ski.
Xu li e ta
So ra dost }e u~am.
Voj vo da ta
Da li go sa ka te ~o ve kot {to vi zgre {i?
Xu li e ta
Da, ko {to ja sa kam è na ta {to mu zgre {i.
Voj vo da ta
Iz gle da de ka gre{ ni ot ~in e de lo
za ed ni~ ki iz vr {e no?
Xu li e ta
Za ed ni~ ki.
Voj vo da ta
To ga{ gre vot va{ e po te òk od ne go vi ot.
Xu li e ta
Go priz na vam o~e i za ne go se ka am.
Voj vo da ta
Ta ka i tre ba, }er ko. No sa mo ako ka e we to
va {e
pro iz le gu va od gre vot {to sram vi na nel,
a tu ka nie se be si se à li me, ne ova ne bo
i po ka ù va me de ka od strav sa mo ob zir
kon ne bo to ima me a ne od vis tin ska qu bov.
Xu li e ta
Se ka am za ~i not ka ko za zlo no, sra mot
so ra dost go no sam.
Voj vo da ta
Os ta ne te na toa.
Va {i ot dru gar, ka ko {to slu {am, mo ra ut re
da um re,
pa se ga odam kaj ne go so vet da mu da dam.
Bo` ja ta mi lost ne ka e so vas. Be ne di ci te!
Xu li e ta
Mo ra da um re ut re? O za kon bez du {en
{to ì vo tot mi go pro dol ù va so ute ha
bed na
od smr ten uàs!
Tem ni ~a rot
@al no za ne go.
(Iz le gu va at.)
Scena 4
An xe lo
Ko ga sa kam da se mo lam i da mis lam, mis lam
i se mo lam
na ne kol ku stra ni: ne bo to mi gi pri ma zbo-
ro vi te praz ni,
do de ka umot i du hot, ne slu {aj }i {to go vo-
ram,
kaj Iza be la se za kot vu va at; na us ni ve mi e
gos pod,
no ne ba re ta mu sa mo ime to mu go xva kam,
za{ to v sr ce ne za dr` li vo i mo} no bui
mo jot na um. Dr à va ta {to ja pro u ~u vav
dol go
se ga mi se ~i ni ko ne{ to ~i ta no ~es to
{to vle va strav i sta nu va zdo dev no. Gos-
pods tvo to moe,
koe, da ne ~ue ni koj, gor dost be {e mo ja,
bi mo èl so }ar da go tram pam za obi ~en
per duv
{to od bes ve te rot go bie. O mes to vi so ko,
tro nu,
kol ku pa ti ti so ram ka ta tvo ja, ode` da ta
svo ja,
strav kor ne{ od bu da li te, a mud ri te gi
vr zu va{ du {i
za tvo jot ~ist pri vid! Krv ta, krv si e. Da
is pi {e me
do bar an gel vrz ro got od |a vo lot,
da li }e sta ne |a vol ska kru na?
(Vle gu va Iza be la.)
[to e? Koj e ta mu?
Slu ga ta
Ne ko ja Iza be la, ka lu |er ka, sa ka da ve vi di.
An xe lo
Do ve de te ja.
O bo è,
{to mi se sob ra ta ka krv ta v sr ce,
pa se zat na se ta, a mus ku li te moi dru gi
os ta naa bez ne op hod na ta ì vost?
Va ka ig ra glu pa va ta or da so ne koj pad nat vo
nes vest:
mu pri tr ~u va at na po mo{ i voz du hot mu go
pri gu {u va at
koj mu e pot re ben da se os ves ti a is to pra-
vat
i po da ni ci te ver ni na ne koj mno gu po ~i tu-
van mo narh
koi, ra bo ta ta si ja os ta va at, za so po niz na
qu bov
pred ne go da klek nat, pret vo raj }i ja ta ka
nep ro mis le na qu bov vo nav re da.
[to ima, uba vi ce?
Iza be la
Doj dov da ja slu{ nam va {a ta vol ja.
An xe lo
(Na stra na) Da ja zna e te mno gu po ve }e bi mi
bi lo po vol ja
odo{ to za nea da pra {u va te. (Na Iza be la)
Brat vi
ne mo è da os ta ne vo ì vot.
Iza be la
Ta ka ne ka bi de. Bog ne ka ve bra ni i ~u va.
An xe lo
No ne koe vre me mo è da po ì vee, pa du ri
kol ku i nas. No se pak, na kra jot, mo ra da
um re.
Iza be la
Vie na toa go osu du va te?
An xe lo
Da.
Iza be la
A ko ga, vi se mo lam? Za vo ova po mes tu va we
na ro kot,
502 Vilijam [EKSPIR
po dol go ili po ku so, da se pod got vi dob ro
i so mir na du {a na ne bo da oti de.
An xe lo
O, lu dost, ovie po ro ci val ka ni! Da li pra-
vi~ no bi bi lo
da mu se pros ti na onoj koj {to od pri ro da ta
ve }e soz da de ni ot ob raz go uk ral ko {to
tre ba
da mu se pros tat blud ni te stras ti na onoj
{to li kot bo` ji go vtis nu va vo zab ra ne ti
pa ri?
Da se is tre bi na sra men na ~in pris toj no
soz da de ni ot ì vot is to e tol ku les no
ko, na ne doz vo len na ~in, la èn ì vot
da se soz da va.
Iza be la
Ta ka e na ne bo, no ne i na zem ja.
An xe lo
Ve li te ta ka? Eve, }e vi di me ved na{.
{to bi iz bra le vie: za ko not, pra vi ~en
mno gu
ì vo tot na brat vi da go skra ti, ili, za spas
ne gov,
te lo to svoe da go pre da de te na slas ta val-
ka na
so ko ja i taa, po da vaj }i & se, se iz val ka la?
Iza be la
Ve uve ru vam, gos po di ne,
de ka po ra do bi go da la te lo to od du {a ta.
An xe lo
Ne zbo ru vam za va {a ta du {a. Iz nu de ni te
gre vo vi
po ve }e na kup se bro jat, odo{ to na du {a se
no sat.
Iza be la
[to re kov te?
An xe lo
Ne, ne ga ran ti ram, za{ to i re ~e no to, les no
mo àm da go po bi jam. Od go vo re te na ova.
Jas, vo ime na za ko not {to se ga e vo si la,
mu iz re ku vam na va {i ot brat smrt na kaz na.
Za rem ne bi go vo re le za grev od mi lost
ako se sto ri bra tot da se spa si?
Iza be la
Ve mo lam sto re te go toa,
jas }e go sfa tam ko grev sto ren na mo ja du {a,
za{ to toa vo op {to grev ne e, tu ku mi lost.
An xe lo
Ve mo lam sto re te go toa, pri me te go na
du {a,
{tom is to kaj vas te àt mi los ta i gre vot.
Iza be la
Toa {to za ì vo tot ne gov mo lam, ako e grev
na du {a ne ka go no sam. A toa {to vie taa
mol ba
mi ja is pol nu va te, ako e grev, se koe ut ro }e
se mo lam
za da mi se do pi {e na si te gre vo vi moi,
vas so sem os lo bo du vaj }i ve.
An xe lo
Ne, slu{ ne te me.
Iz gle da ne me raz bi ra te. Ili ste na iv ni
ili na iv nos ta ve{ to ja glu mi te. Toa ne e
dob ro.
Iza be la
Ne ka sum i na iv na, i ne ka sum dob ra za
ni{ to
os ven vo ona, bo è, za koe znam de ka ne sum
po dob ra.
An xe lo
Va ka mud ros ta sa ka vo naj svet li da se pri-
ka è boi
ko ga sa ma se ocr nu va; ko {to niz cr ni te
ma ski
skri e na ta uba vi na de set pa ti po dob ro bol-
ska
odo{ to ko ga e nes kri e na. No slu{ ne te me.
Za jas no da me sfa ti te, }e zbo ru vam mo{ ne
gru bo.
Brat vi }e um re.
Iza be la
Ta ka.
An xe lo
A ne go vi ot pres tap, spo red na {i ot za kon,
tok mu va ka se kaz nu va.
Iza be la
Ta ka e.
An xe lo
Da re ~e me, zna ~i, de ka ne ma drug na ~in da go
spa si te
Za ova ne ga ran ti ram, ni za ne{ to dru go,
ve lam
sa mo ka ko pret pos tav ka os ven vie, ne go-
va ta ses tra,
gle daj }i de ka ve po sa ku va tak va ed na li~-
nost
ko ja dob ro stoi so su di i te, ili vi so ko mes to
dr ì,
pa brat vi mo è od te{ ki te da go iz vle ~e
pran gi
na mno guz naj ni ot za kon, a de ka drug na ~in
zem ski
ne ma za ne go vi ot spas os ven bo gats tvo to na
toa
te lo va {e pred ne go da go ras pos te le te za
bra tot
da ne stra da [to to ga{ bi nap ra vi le?
Iza be la
Bi sto ri la s# za brat mi ja den ko za me ne
{to bi sto ri la.
Od nos no, ako smrt ta nad gla va mi vi si,
tra gi te od kam {i kot lut bi gi no se la ko
na kit
bi se sob lek la i v smrt bi trg na la ko vo
me ka
pos te la dol go pri sa ku va na; ama te lo to svoe
ni ko ga{ na sram ne bi go iz lo ì la.
An xe lo
To ga{ brat vi }e mo ra da um re.
Iza be la
Ba rem po ma la ta ce na }e se pla ti.
Po dob ro bra tot sa mo ed na{ da um re
odo{ to ses tra ta, spa su vaj }i go ne go,
cel ì vot da umi ra.
An xe lo
Za rem ne bi bi le vo toj slu ~aj su ro vi is to
ko pre su da ta na ko ja & se pot sme va te?
Iza be la
Bes ram ni ot ot kup i pro{ te va we to po svo ja
vol ja
ne se od is ta sor ta; za kon ska ta mi lost
ne ma ni{ to za ed ni~ ko so val ka ni ot ot kup.
An xe lo
Do pred mal ku za ko not go sme tav te za ti ran
a pa |a we to na brat vi po ve }e za {e ga
odo{ to za po rok.
Iza be la
O, pros te te mi, gos po da ru. ês to pa ti se slu-
~u va
za da go do bi e me sa ka no to, ona {to ne go
mis li me
da go go vo ri me. Po ne ko ga{ i na om ra ze no to
niz prs ti
mu gle dam vo pol za na ne koj ko go go sa kam.
An xe lo
Si te sme sla bi.
504 Vilijam [EKSPIR
Iza be la
@i vo tot ze me te go na brat mi
ako ne ma dru gar i ako toj sa mo
e slab ka ko te be i pa tot tvoj go sle di.
An xe lo
Ne; i è ni te se is to ta ka sla bi.
Iza be la
Da, ko og le da la ta vo koi si go gle da at
li kot,
koi les no se kr {at ko les no sli ki
{to soz da va at. @e ni? Gos po de bo è!
Ma ì te su{ tes tva ta niv ni gi ras i pu va at
}a rej }i od niv. Ne, de set pa ti na re ~e te n#
sla bi
za{ to nie sme ne` ni ko li ca ta {to se na {i,
i vpe ~a to kot les no n# za ve du va.
An xe lo
Jas is to mis lam,
a bi dej }i za po lot sop stven sve do ~e we vak vo
da dov te, a pret pos ta vu vam stvo re ni sme
nad mo}
da ne ma me nad gre vo vi te koi mo àt da n#
stre sat,
doz vo le te mi da bi dam dr zok. Za zbor ve
fa }am.
Bi de te ona {to ste, a toa zna ~i, bi de te
è na.
Ako ste ne{ to po ve }e, ne ste è na. Ako ste
è na,
a po s# na vas se gle da de ka ste, po ka è te
mi se ga
sta vaj }i go na se be ru vo to da de no od bo ga.
Iza be la
Ne znam da vr tam vo zbo rot. Gos po da ru moj
do bar,
ve mo lam go vo re te ko po ra no {to go vo rev te.
An xe lo
Slu{ ne te ot vo re no, ve sa kam.
Iza be la
Brat mi ja qu be {e Xu li e ta
a vie mi ve li te de ka za toa tre ba da um re.
An xe lo
Ne ma, Iza be la, ako qu bov ta mi ja voz vra-
ti te.
Iza be la
Znam de ka dob les ta va {a pov las te na e vo
toa,
ko ja po val ka na iz gle da odo{ to e ko ga dru gi
is ku {u va te.
An xe lo
Ve ru vaj mi, ì mi ~es ta,
zbo ro vi te go ka ù va at ona {to go mis lam.
Iza be la
Ha, sit na ~est {to go le ma ver ba ba ra,
a na so ka ta & e |a vol ska! Pri vid! Pri vid!
]e te ras klin kam An xe lo; }e vi di{.
Ili pot pi {i po mi lu va we za brat mi
ved na{
ili na cel glas vi kaj }i }e raz gla sam na sve-
tot
ka kov ~o vek si ti.
An xe lo
Koj }e ti ve ru va, Iza be la?
Ime to moe ~is to, stro gos ta na mo jot ì vot,
sve do ~e we to moe pro tiv vas i vi so ko to moe
mes to
do tol ku }e pre te` nat nad ob vi ne ni e to
va {e
{to sops tve na ta pri ja va }e ve za gu {i i na
kle ve ta
}e za mi ri sa. Ve }e po~ nav pa uz di te se ga
na stras ta zov ri e na gi pre pu{ tam. Po ko ri
se ve lam
na glad ta mo ja po hot na. Os ta vi ja fi nos ta,
ne ru me ni
od ne pot re ben sram, so koj se te ra ba{ ona
{to so ne go
se ba ra. Spa si go brat ti pre pu{ taj }i mi go
me ne
tvo e to te lo, ina ku ne sa mo {to si gur no }e
um re,
tu ku ne qu bez nos ta tvo ja }e mu ja pro dol ì
smrt ta
so te{ ki, ne vi de ni ma ki. Od go vo ri mi ut re,
ili, ì mi stras ta {to se ga me dr ì i me
vo di,
}e pos ta pam ko ti ran so ne go. Ti mo è{
svo ja
da si pe e{ pes na: no so la ga }e ja po be dam
vis ti na ta tvo ja.
Iza be la
Ko mu da se à lam? Ako ne ka de go ka àm ova,
koj }e mi po ve ru va? O, opas no nos ni us ti,
{to vo se be go ima te toj eden, ist ja zik,
bi lo za osu da bi lo za priz na nie,
koj prav da ta ja te ra pred }e fot va{ da se
kla wa,
i po va {a vol ja prav da ta i kriv da ta da gi
lo vi,
so ja di ca ta svo ja! Kaj brat mi odam.
Ia ko pad na od les no zov ri va we na krv ta,
se pak vo se be ima tak vo ~uv stvo za ~es nost
{to dva e set gla vi za se ~e we da ima
na dva e set groz ni kla di, si te bi gi dal do
ed na
pred da doz vo li ses tra mu te lo to svoe
so blu den pri{t da go zgna si.
Pa Iza be lo, ì vej ~es no, a brat ti na ne bo
ne ka se ka ~i;
po ve }e od bra tot ~es ta me ne mi zna ~i.
]e mu ka àm kol ku ba ra we to na An xe lo
vre di,
za smrt }e go pod got vam, mir na du {a da si
obez be di.
(Iz le gu va.)
Voj vo da ta
Vie zna ~i se na de va te na po mi lu va we
od gos po da rot An xe lo?
Kla u dio
Za nes re} ni te edins tve ni ot lek
e na de` ta.
So na de` da ì ve am, pod got ven sum da
um ram.
Voj vo da ta
Bi di ube den de ka }e um re{. I ì vo tot i
smrt ta
to ga{ po mi li }e ti bi dat. Na ì vo tot, re ~i
mu:
Ako te za gu bam, gu bam ne{ to
{to sa mo bu da li te go ~u va at. Ti si sa mo
zdiv,
po ko ren na si te ne bes ni lun ki,
kaj {to pre bi va{, jad vrz jad se e{.
Za smrt ta ti si sa mo obi~ na {ut ka
{to & rmba be gaj }i da se skrie
a pos to ja no v preg rat & tr ~a. Bla go ro den ne
si,
za{ to si te pri nad le` nos ti {to gi da va{
za do e ni se so nis kost. Ni slu ~aj no ne si hra-
bar,
za{ to se pla {i{ od me ki ot, ne èn ja zik
na ed na bed na zmi ja. Naj dob ri ot od mor ti e
so not,
i ti naj ~es to go ba ra{; a se pak naj mno gu od
smrt ta
se pla {i{, ko ja po ve }e ne e ni{ to. Ti ne
si ti,
za{ to pos to i{ vrz il jad ni ci te zrn ca
za~ na ti od prav. Ti ne si sre }en,
oti toa {to go ne ma{, òl ~no go ba ra{,
a toa {to go ima{, go za bo ra va{. Ne si sta-
men,
za{ to ujot go me nu va{ na ~u den na ~in
so me nu va we to na me se ~i na ta. Ako si bo gat,
si ro ma {en si, za{ to ko ne koe ma ga re pod
te òk to var
pod ved na to, gi no si{ az na ta do kra jot na
pa tot
a smrt ta sa mo te ras to va ru va. Pri ja tel ni e-
den ne ma{,
oti i ut ro ba ta tvo ja, ko ja gos po da ru te
vi ka,
~ist od li vok na sla bi ni te tvoi,
gi kol ne nas tin ka ta, kos to bo lot i ~i rot
{to po br gu da te ze mat. Ti ne ma{ ni mla-
dost
ni sta rost, tu ku ko vo ne koj pop lad ne ven son
obe te gi so nu va{; oti se ta tvo ja bla gos lo-
ve na
mla dost ti mi nu va vo sta re~ ka tre ska, pa
mo li
mi los ti na od dr ta ta sta rost; a ko ga si star
i bo gat
ne ma{ ni strast, ni àr, ni krep kost, ni
uba vi na
vo bo gat sta va da uì va{. [to se krie vo ona
{to go no si ime to ì vot? Tok mu vo toj
ì vot
le àt skri e ni il jad ni ci smrt ti; a se pla-
{i me od smrt ta
ko ja raz li ki ve gi iz ram nu va.
Kla u dio
Po niz no vi bla go da ram.
Sa kaj }i da ì ve am, smrt ta ja ba ram, mis lam,
în TRETI
Scena 1
(Vle gu va at Voj vo da ta prep ra ven ka ko mo nah, Kla u dio i Tem ni ~a rot.)
a ba raj }i ja smrt ta, ì vot na o |am. Pa ne ka
doj de.
Iza be la
(Od nad vor) Ej, mi lost od bo ga, mir i dob ro
dru{ tvo!
Tem ni ~a rot
Koj e ta mu? Vle zi! @el ba ta zas lu ù va
do bar do ~ek.
Voj vo da ta
(Na Kla u dio) Gos po di ne, za ku so pak }e ve
po se tam.
Kla u dio
Pres vet gos po di ne, vi bla go da ram.
Iza be la
Sa mo sa kam da raz me nam zbor-dva so Kla u-
dio.
Tem ni ~a rot
Ka ko po ra ~a no. Ses tra vi e, gos po di ne, tu ka.
Voj vo da ta
Tem ni ~a ru, sa mo zbor so vas.
Tem ni ~a rot
Vi sto jam na ras po la ga we.
(Voj vo da ta i tem ni ~a rot se pov le ku va at
na stra na.)
Voj vo da ta
Sa kam da gi ~u jam ama da ne me vi dat.
(Obaj ca ta se prik ri va at.)
Kla u dio
Pa, ses tro, kak va ute ha mi no si{?
Iza be la
Ute ha ko ute ha; se ko ga{ e dob ra, mno gu
dob ra.
Gos po da rot An xe lo, bi dej }i ima da va we
ze ma we so ne bo to, ve is pra }a ved na{
ta mu za da mu bi de te am ba sa dor ve ~en.
Za toa pod it no pod got ve te se oti
trg nu va te ut re.
Kla u dio
Za rem ne ma lek?
Iza be la
Ne ma ni ka kov os ven za gla va ta da se spa si
sr ce to da se ras pa ra.
Kla u dio
Zna ~i se pak ima?
Iza be la
Da bra te, ne mo ra te da um re te.
Ima vo toj su di ja so ton ska mi lost
ako po le le ka te, }e os ta ne te v ì vot
no sin xi ri }e no si te do smrt ta.
Kla u dio
Tem ni ca ve~ na?
Iza be la
Ba{ ta ka, tem ni ca ve~ na; rop stvo,
pa ma kar si ot svet ski pros tor
da vi e pre bi va li{ te.
Kla u dio
Od ka kov vid?
Iza be la
Od ta kov {to ako go pri fa ti te
~es ta }e ja so go li te od steb lo to va {e
i ugul go li }e os ta ne te.
508 Vilijam [EKSPIR
Kla u dio
Ka ì za {to sta nu va zbor.
Iza be la
O, se pla {am za te be, Kla u dio i se tre sam
da ne ovoj tres ka vi ~en ì vot go zgra bi{
i po ve }e za {est-se dum zi mi da ima{ po ~it
odo{ to za ve~ na ta ~est. Sme e{ li da
um re{?
Vo pret sta va ta naj mno gu se ~uvs tvu va
smrt ta,
pa i kut ra ta bu ba~ ka, ko ga }e ja zga zi me,
od te les ni se gr ~i ma ki od kak vi i xi not
se vit ka ko ga umi ra.
Kla u dio
Zo{ to me iz lo ù va te na sra mov?
Mis li te de ka na ne{ to bi se re {il
ota de raz u mot i ~es ta? Ako mo ra da um ram,
na tem ni ca ta ko ne ves ta v pres ret }e & poj-
dam
i so ra ce }e ja pre gr nam.
Iza be la
Ta ka brat mi go vo ri; od gro bot na tat ko
gla sov doj de. Da, ti mo ra da um re{.
No preb la go ro den si ì vo tot da go te ra{
so ni ski sred stva. Ovoj bo èm ski sve tec
od na mes nik, koj {to so zbor iz bran i iz gled
sta lo èn, go klu ka mla de òt v te me
i gre{ ki te gi de re ko jas tre bot pil ci,
ovoj na mes nik e so to na. I ko ga se ta gna sa
du {ev na bi mu se vi de la, bi li ~el, ve lam,
na gnil bu nar pod la bok od adot.
Kla u dio
Vel mo à ta An xe lo?
Iza be la
O, toa e ode` da lu ka va na adot
smis le na da go skrie naj so ton sko to te lo
za da iz gle da ko dos to ins tve nik. Za mis li
Kla u dio:
jas ne mu ne vi nos ta mo ja da mu ja da dam
a toj da te os lo bo di!
Kla u dio
O bo è, za rem e mo` no?
Iza be la
Mo` no e; po toa, po ~i nov gna sen, bi te pu{-
til
gre vot ist i na ta mu da go pra vi{. No} va
tre ba da go sto ram toa {to mra zam da go
ka àm
ina ku ut re ti si mr tov.
Kla u dio
Ne pra vi go toa.
Iza be la
O, da be {e vo pra {a we sa mo mo jot ì vot,
ko ig la bi go fr li la mir no
za da ve os lo bo dam.
Kla u dio
Ti bla go da ram, mi la Iza be la.
Iza be la
Pod got ven bi di, Kla u dio, za smrt ta ut re.
Kla u dio
Dob ro. No da li stras ta vo ne go go {il na
{la ka ni ca na za ko not da mu vle pi
i bez usul da go pre kr {i? Toa ne e grev,
ili ako e, od se dum te smrt ni e naj mal.
Iza be la
Ka ko naj mal?
Kla u dio
Da be {e smrt no stra {en, toj, ona ka mu dar,
zo{ to bi se sog la sil da no si ve~ na kaz na
za krat kot raj no za do vol stvo? O, Iza be la!
Iza be la
[to sa ka brat mi?
Kla u dio
Smrt ta e stra{ na ra bo ta.
Iza be la
A sram ni ot ì vot od vra ten.
Kla u dio
Da, no da um re{ i da za mi ne{ koj znae ka de;
da le ì{ na le de ni ma ki i da gni e{;
~uvs tvi tel ni ov to pol iz vor da ti sta ne
pif ti es ta grut ka, a du hot zdi ven
da ti se ba wa vo og ne ni vo di, ili da ree
vo ras tre pe re ni te pre de li na ve~ ni ot mraz;
da bi de{ ple nik na vet ri{ ta ta ne vid li vi
i du van so ès to ka si la oko lu sve tot
tr ka le zen; ili po lo{ od naj lo {i te da
bi de{
koi, so le lek, niz gla vi te vr tat tem ni mis li
pol ni som ne` - toa e i prem no gu stra{ no!
Naj te{ ki ot i naj ma~ ni ot sve to ven ì vot
{to sta ros ta, rops tvo to, si ro ma{ ti ja ta i
bo lot
mo àt vrz ~o ve kot da go sva lat e raj
vo spo red ba so ona so koe n# pla {i smrt ta.
Iza be la
Bo è! Bo è!
Kla u dio
Ses tro mi la, os ta ve te me vo ì vot.
Gre vot {to }e go sto ri te za da go spa si te
bra tot,
pri ro da ta do tol ku }e vi go pros ti
{to toj dob lest }e sta ne.
Iza be la
O, yve ru!
O, ku ka vi co bez ver na, o bed ni ku do len!
Za rem ~o vek da sta ne{ pre ku mo jot po rok?
Za rem ne e ro dos kve rie da ze ma{ ì vot
od ses tri ni ot re zil? [to tre ba da mis lam?
Daj bo è maj ka mi na tat ko mi da mu bi la
ver na
za{ to va kov trn, di vo na ka le men,
ni ko ga{ od krv ta ne go va ne nik nal. Od te be
se ot ka ù vam! Um ri, crk ni! Ko ga do vol no
bi bi lo
da klek nam i od ko bot da te spa sam, pa ne ka
si te ~e.
Il ja da mo lit vi }e ka àm za da um re{,
a ni zbor za da te spa sam.
Kla u dio
Ne, slu{ ne te me, Iza be la.
Iza be la
Ne, ne, ne!
Gre vot ti e za na et a ne slu ~aj nost ~is ta.
Sa mo u{ te ne ko ja pod ve du va~ ka mo è
mi lost
da ima za te be. Naj dob ro e ved na{ da um re{!
(Se tr ga od Kla u dio.)
Kla u dio
O slu{ ne te me Iza be la.
Voj vo da ta
(Koj {to iz le gu va pred Iza be la)
Za eden zbor, mla da ses tro, za eden zbor sa mo
ve mo lam.
Iza be la
[to sa ka te?
Voj vo da ta
Ko ga bi mo è le da mi sta vi te na ras po la-
ga we del od va {e to slo bod no vre me, bi imal
po doc na ne{ to so vas da po raz go va ram. Za do-
vo lu va we to na mo ja ta mol ba po s# iz gle da bi
ode lo vo va {a pol za.
510 Vilijam [EKSPIR
Iza be la
Jas ne mam mno gu slo bod no vre me; vre me to
po mi na to ov de mo ram da go uk ra dam od svo-
i te dru gi za da ~i; no za ku so vi sto jam na ras-
po la ga we.
Voj vo da ta
(Na stra na na Kla u dio) Sin ko, ~uv {to se
slu ~i me |u vas i ses tra vi. An xe lo ni ko ga{
ne mal na me ra da ja zlo u pot re bi; toj sa mo
ja sta vi na is ku {e nie nej zi na ta dob lest za
da gi is pi tu va pri rod ni te ~o ve~ ki od ne su-
va wa. Taa, bi dej }i ~es na, go od bi so krot-
kost ko ja mu be {e mno gu po vol ja. Jas sum
is po ved ni kot na An xe lo i znam de ka ova
{to go ve lam e vis ti na. Za toa pod got ve te
se za smrt. Ne za la ù vaj te ja va {a ta re {e-
nost so la` ni na de ì. Ut re mo ra da um re te.
Klek ne te i pod got ve te se.
Kla u dio
Doz vo le te mi da ja za mo lam ses tra mi za
pro{ ka. Tol ku mi po mi na qu bov ta za ì vo-
tot {to du ri }e mo lam da me spa sat od ne go.
Voj vo da ta
Na toa i os ta ne te. Zbo gum.
(Kla u dio odi kaj Iza be la.)
Tem ni ~a ru, eden zbor so vas.
Tem ni ~a rot
(Is ta pu va nap red) [to mo àm za vas da sto-
ram, o~e?
Voj vo da ta
Ova: ka ko {to doj dov te ta ka da si odi te.
Os ta ve te me mal ku na sa mo so de voj ka va. I
jas ka ko ~o vek, a i mo ja ta ode` da, se do bar
za log de ka vo moe dru{ tvo ne ma da ja snaj de
ni kak vo zlo.
Tem ni ~a rot
Tok mu na vre me.
(Iz le gu va za ed no so Kla u dio.)
Voj vo da ta
Ra ka ta ko ja vi po da ri la uba vi na, vi po da-
ri la i dob ri na. Krat kot raj na e dob ri na ta
na uba vi na ta, ako vo ovaa ne e do vol no uba va
dob ri na ta; a ~is to ta ta na sr ce to, bi dej }i e
du {a na ~o ve kot, se ko ga{ }e ja ~u va uba vi-
na ta na te lo to. Na va la ta na An xe lo na vas
slu ~aj no stig na do mo i te u{i; pa, ia ko po ro-
kov ima pri me ri na koi mo è {e da se u~i
pri pa dot jas se pak mu se ~u dam na An xe lo.
Ka ko }e pos ta pi te za da go za do vo li te ovoj
za me nik i da go spa si te bra tot?
Iza be la
Bev trg na ta da mu ja so op {tam od lu ka ta.
Po ve }e sa kam brat mi od za ko not da um re
odo{ to si not da mi se ro di ne za kon ski.
No, o, kol ku dob ri ot voj vo da se pre la à vo
An xe lo! Ako ne ko ga{ se vra ti i ako mi se
da de mo` nost da go vo ram so ne go, jas ili
}e zbo ru vam vo ve ter ili }e go raz ot kri jam
ne go vo to vla de e we.
Voj vo da ta
Toa ne ma da bi de ne u pat no. Se pak, ka ko {to
se ga sto jat ra bo ti te, toj }e mu se iz mol kne
na va {e to ob vi ne nie: toj sa mo vas ve is ku-
{u val. Za toa uba vo slu{ ne te me {to }e vi
re ~am. Na mo ja ta is kre na èl ba da po mog-
nam, sam le kot mu se da va. Ube den sum de ka
so mir na so vest, mo è te da ja za dol ì te so
zas lu è na ta dob ro de tel ed na si ro ta de voj ka
na ko ja & e na ne se na nep rav da, da go spa si te
brat vi od po bes ne ti ot za kon, da ne si na ne-
se te ni kak va fle ka vrz svo ja ta bla go rod na
li~ nost i mno gu da go za do vo li te ot sut ni ot
voj vo da ako ne ko ga{ se vra ti i slu{ ne za
slu ~a jov.
Iza be la
Doz vo le te mi da slu{ nam {to }e re ~e te
po na ta mu. Imam si li da sto ram s# {to ne se
ko si so vis ti na ta {to ja no sam v du {a.
Voj vo da ta
Dob les ta e sme la, a dob ri na ta ni ko ga{ ne
se pla {i. Da li ~uv te ne{ to da se go vo ri za
Ma ri ja na, ses tra ta na Fre de rik, ve li ki ot
vo in {to nas tra da na mo re?
Iza be la
Sum slu {a la za ovaa gos po |a a ime to & se
spo me nu va {e so naj go le ma po ~it.
Voj vo da ta
So nej ze tre ba {e da se oè ni ovoj An xe lo;
se svr {i ja i raz me ni ja prs te ni a i svad ba ta
se za ka à. Vo me |uv re me, zna ~i me |u svr {u-
va~ ka ta i de not na ven ~av ka ta, brat & Fre-
de rik do ì vea bro do lom na mo re, a vo taa
ge mi ja mu be {e i mi ra zot za ne go va ta ses tra.
I vi de te kol ku te{ ko ja po go di ova nes re}-
na ta gos po |a. Pr vin go za gu bi bla go rod ni ot
i sla ven brat koj {to ne iz mer no i is kre no
ja sa ka {e; po toa ob ro kot i te me lot na svo-
jot imot, svad be ni ot mi raz; a so niv, na kra-
jot, i svo jot svr {e nik, ovoj na vi dum do bar
An xe lo.
Iza be la
Za rem e mo` no? Za rem An xe lo ta ka nej ze ja
os ta vi?
Voj vo da ta
Ja os ta vi vo sol zi, ne iz bri {u vaj }i & ni ed na
so svo ja ta ute ha; pluk na na si te svoi zak-
let vi, pod iz go vor de ka do {ol do ot kri tie
za nej zi na ta ne ~es nost; na krat ko, ja os ta vi
da le le ka i à li po ne go s# do se ga; a toj,
ia ko is ka pen vo nej zi ni te sol zi kon koi e
stu den ka ko mer mer, ni tro{ ka so vest ne
po ka ù va.
Iza be la
Kol ku mi la bi bi la smrt ta ko ga ovaa si ro ta
de voj ka bi ja ze la od sve tov! Kol ku ras i pan
e ì vo tot {tom os ta va va kov eden ~o vek da
ì vee! No ka ko mo è taa od ova da iz vle ~e
ko rist?
Voj vo da ta
Toj ras kin vie les no mo è te da go is ce li te
a za le ~u vaj }i go, ne sa mo {to }e si go spa-
si te bra tot, tu ku ne ma vo op {to ~es ta da si
ja iz val ka te.
Iza be la
Po ka è te mi ka ko, do bar o~e.
Voj vo da ta
Spo me na ta va de voj ka s# u{ te ja dr ì pr vo-
bit na ta strast.Ne go va ta nep ra vi~ na su ro-
vost ko ja vrz os no va na si te pri ~i ni
tre ba {e da ja za gu {i nej zi na ta qu bov, nap-
ra vi, sli~ no na ne kak va bra na ko ja se is pre-
~u va pred bu i ca ta, ovaa da sta ne u{ te
po sil na i po nes krot li va. Ode te vie kaj
An xe lo; od go vo re te na ne go vo to ba ra we
po vi nu vaj }i mu se na vi dum is kre no, sog la-
se te se na ona {to vo toj pog led, toj go
ba ra; sa mo tru de te se da gi os ta vi te za se be
ovie pred nos ti: pr vo, de ka kaj ne go ne ma da
os ta ne te dol go; de ka za vre me na sos ta no kot
mo ra da bi de mra~ no i de ka ne smee da se
zbo ru va a mes to to, se raz bi ra mo ra da bi de
so od vet no. Ako ova se obez be di i ga ran ti ra,
dru go to e les no. ]e & po ra ~a me na onep rav-
da na ta de voj ka da oti de na sos ta no kot mes to
vas. Ako po toa go priz nae sos ta no kot, toa
mo è da go na te ra da & se od dol ì; pri toa
brat vi }e bi de spa sen, va {a ta ~est ne iz-
val ka na, kut ra ta Ma ri ja na vo }ar a ras i pa-
ni ot za me nik raz ob li ~en. De voj ka ta jas }e ja
pod got vam za ne go va ta na va la. Ako mis li te
de ka ste kad ri ova da go ze me te na se be, a
vie se ka ko ste, dvoj na ta ko rist }e ja bra ni
iz ma ma va od se ka kov pre kor. [to ve li te na
ova?
512 Vilijam [EKSPIR
Iza be la
Sa mo za mis la ta ka ko se to }e iz gle da, me
pol ni so za do vol stvo a ve ru vam de ka so vr-
{e no dob ro s# }e se iz ve de.
Voj vo da ta
Mno gu za vi si od va {e to od ne su va we. Br zo
poj de te kaj An xe lo. Ako po ba ra u{ te
ve ~er va da mu leg ne te v pos te la, ve te te mu
de ka }e sto ri te po ne go va ta vol ja. A jas
ved na{ odam do Sve ti Lu ka; ta mu, na eden
imot op ko len so dla bo ki en de ci, ì vee ovaa
ot fr le na Ma ri ja na. Ta mu po ba raj te me; a so
An xe lo gle daj te s# br zo da se za vr {i.
Iza be la
Vi bla go da ram za ute ha ta. Zbo gum, o~e
do bar.
(Iz le gu va.)
(Vle gu va at Lakt, Pom pej i slu` be ni ci te.)
Lakt
Ama ako tu ka ne ma lek a vie si ja te ra te
ra bo ta ta pro dav j}i è ni i ma ì ka ko da se
sto ka, to ga{ sve tot }e sta ne lul ka na apa {i
i pi ja ni ci.
Voj vo da ta
Bo è, {to e se ga ova?
Pom pej
Da li mo è {e sve tot vo op {to da bi de ve sel,
ot ka ko na ed ni ot, po ve se li ot lih var, mu sta-
vi ja ka ta nec na vra ta, a na dru gi ot, po lo-
{i ot, mu doz vo li ja po na red ba na za ko not,
da no si pos ta ve na bun da za da go gree; i toa
pos ta ve na so li si~ ja i so jag ne{ ka ko à za
da se po ka è de ka lu kavs tvo to {to pod met-
nu va, bi dej }i po bo ga to od ~ed nos ta, mo è da
se ki ti.
Lakt
Sa mo vie gle daj te si go pa tot pred vas, gos-
po di ne. - Bla gos lo ven da ste, do bar o~e.
Voj vo da ta
I vie, do bar bra te o~e. [to vi zgre {il
~o ve kov, gos po di ne?
Lakt
Me ne ni{ to, gos po di ne, tu ku na za ko not; a
i sme ta me, gos po di ne de ka e i kra dec, gos-
po di ne, za{ to naj dov me kaj ne go, gos po di ne,
ne kak va ~ud na nap ra va za raz bi va we bra vi
ko ja ja is pra tiv me kaj za me ni kot na voj vo-
da ta.
Voj vo da ta
(Na Pom pej) Sram da ti e, mom ~e, pod ve-
du va~, pod ve du va~ do len!
Od zlo to koe so tvo ja po mo{ se pra vi
le bot go va di{. Po mis li sa mo {to zna ~i
da si go pol ni{ ~kem be to i da si go ob le-
ku va{ gr bot
od tol ku val kan po rok. Re ~i si ba rem ed na{,
od niv ni ot od vra ten, ì vo tin ski do pir
pi jam, ja dam, se ob le ku vam, ì ve am car ski.
Mo è{ li da po ve ru va{ de ka ì ve e{
ì vot
ko ga za vi si{ od tol ku smr dea i blud? Pop-
ra vi se!
Pop ra vi se, ve lam!
Pom pej
De ka ra bo ta va, na ne koj na ~in, mi smr di, mi
smr di, gos po di ne. Ama se pak, mo àm da do ka-
àm -
Voj vo da ta
Ne, ako |a vo lot do ka zi ti dal za gre vot,
to ga{ }e do ka è{ de ka si ne gov. - No se te go
v zat vor,
xan da ru. Pot reb na e tu ka i po u ka i kaz na
za i yve rov grub da ima faj de.
Lakt
Mo ra pred za me ni kot, gos po di ne; ovoj go
pre dup re di. Za me ni kot ne mo è da mu go
pra vi }e fot na ne ka kov si ek spert za kur vi.
Ako e ne ka kov is po ra ~u va~ na kur vi i mu
iz le ze pred o~i, po ar no bi mu bi lo da mu e
glas nik i toa od ja van ed no dva ki lo met ri od
ne go.
Voj vo da ta
Ka mo si te da sme ona vo {to sme na vi dum
is ti,
~is ti od grev, ili gre{ ni a na vi dum ~is ti.
Lakt
Vra tot }e mu sle ze do va {i ot re men; do
ja è to, gos po di ne.
(Vle gu va Lu ~io.)
Pom pej
Na du {iv ute ha, vi kam spa si tel. Eve eden
gos po din i moj pri ja tel.
Lu ~io
Ka ko e bla go ro den Pom pe ju? [to, zad dvo-
kol ka ta na Ce zar? Te vo dat vo tri umf?
[to, za rem ne ma ve }e ne koj kip na Pig ma-
li on da se pret vo ri vo ta ze èn sko pa da ti
pik ne ra ka v xeb i da ti iz vle ~e stis na ta
{a ka? [to voz vra }a{, a? [to ve li{ za ovoj
na pev, ovoj pred met, ovaa pos tap ka? Za rem
ne gi pro gol ta pos led ni ot po roj, a? [to
ve li{ ti, gan ya lo? Da li sve tot e ona {to
be {e, ~o ve ku? Ka de trg nal? Da li e zdo de ven
i dtkav? Ka kov e? Na koj dur udi ra?
Voj vo da ta
Na ist pa ist, pa s# po fal{!
Lu ~io
[to pra vi mo e to mi lo zal ~e, tvo ja ta gaz da-
ri ca? U{ te pod ve du va, ne?
Pom pej
Da vi ka àm pra vo, gos po di ne, go ob ra bos-
ta not i se ga se pa ri i se po ti v ka da.
Lu ~io
E pa toa e dob ro, ta ka tre ba i ni ka ko po i-
na ku. Se ko ga{ ta ze kur va i az di sa na pod ve-
du va~ ka; pos le di ci te se jas ni, mo ra ta ka da
bi de. Odi{ v zat vor, Pom pej?
Pom pej
Ta ka e, gos po di ne.
Lu ~io
Ne ma tu ka ni{ to stra{ no, Pom pej. Zbo gum.
Odi; ka ì jas ta mu sum te pra til. Dol go vi
Pom pej ili {to?
Lakt
Za toa {to e mak ro, za toa {to e mak ro.
Lu ~io
To ga{, zat vo re te go. Ako zat vo rot mu li ~i
na eden mak ro, to ga{, toa si e ne go vo pra vo.
De ka e mak ro tu ka ne ma som ne`, i toa mak ro
so pe dig re - ro den mak ro. Zbo gum, do bar
Pom pe ju. Pre po ra ~aj me na zat vo rot, Pom-
pej. Se ga }e sta ne te do bar do ma }in, Pom pej;
}e ja ~u va te ku }a ta.
Pom pej
Se na de vam, gos po di ne, de ka va {a ta mi lost
}e me os lo bo di so ka u ci ja.
Lu ~io
Ne, na vis ti na ne ma, Pom pej; ne e po ve }e
vo mo da. ]e se mo lam Pom pej, da ti se
pro dol ì ap sot. Ako ne po ka è{ tr pe nie,
to ga{, pran gi te }e ti ste` nat a so toa i sla-
va ta }e ti po ras ne. Zbo gum, ve ren Pom pej. -
Bla gos lo ven da ste, o~e.
514 Vilijam [EKSPIR
Voj vo da ta
I vie.
Lu ~io
Da li Bri xit u{ te se aka, a Pom pej?
Lakt
(Na Pom pej) Gle daj te si go pa tot, gos po di ne.
Pom pej
(Na Lu ~io) Zna ~i ne ma da mi pla ti te ka u-
ci ja, gos po di ne?
Lu ~io
Ni po toa Pom pe ju ni se ga. - [to ima no vo po
sve tot, o~e, {to se go vo ri?
Lakt
(Na Pom pej) Gle daj te si go pa tot, gos po di ne.
Lu ~io
Odi pod sen ka, Pom pej, odi.
(Iz le gu va at Lakt, Pom pej i slu` be ni-
ci te.)
Se slu {a ne{ to za voj vo da ta, o~e?
Voj vo da ta
Ne sum ~ul ni{ to. A vie?
Lu ~io
Ne koi ve lat de ka bil kaj rus ki ot car; dru gi
de ka e vo Rim. No ka de e na vis ti na, {to mis-
li te?
Voj vo da ta
Ne znam ka de e; no ka de i da e mu po sa ku vam
s# naj dob ro.
Lu ~io
Be {e lud, ne ve ro ja ten po teg od ne go va
stra na da zbri {e od zem ja va i da ja pre ze me
ulo ga ta na pros jak za ko ja ni ko ga{ ne bil
ro den. Gos po da rot An xe lo dob ro si voj vo-
du va vo ne go vo ot su stvo; gi sta vi pres ta pi te
na zort.
Voj vo da ta
Dob ro pra vi.
Lu ~io
Ne ma da mu se sro ni bi se rot ako mal ku na
blud ni ~e we to mu prog le da niz prs ti. Va ka
ne ka ko s# mi e ne{ to mno gu nam }o res to, o~e.
Voj vo da ta
Toj po rok mno gu se ra {i ri i mo ra stro go da
se le ~i.
Lu ~io
Na vis ti na, po ro kov ima mno gu rod ni ni,
mno gu so juz ni ci i po ma ga ~i. Ama ne voz-
mo` no e da se sot re so sem, o~e, s# do de ka
ne se skra ti ja de we to i pi e we to. Ve lat ovoj
An xe lo ne go soz da le ma` i è na, spo red
vo o bi ~a e ni ot na ~in. To~ no li e ova, {to
mis li te?
Voj vo da ta
A ka ko e soz da den, to ga{?
Lu ~io
Ne koi ve lat de ka mor ska sa mo vi la go
do ne la na svet, ne koi pak de ka e ro` ba
na dva so ma. No ed no e si gur no: ko ga mo ~a
mo~ ta mu se pra vi mraz; za ova sum si gu ren.
I de ka e kuk la {to se plo di. Toa e is to ta ka
si gur no ka ko {to sum si gu ren de ka eden i
eden se dva.
Voj vo da ta
Mi li ~i te na zad ro gaz, gos po di ne, i go lem
go vor xi ja.
Lu ~io
Ama vi se mo lam, za mis le te za kol ka va
bez du{ nost sta nu va zbor ko ga toj e vo sos-
toj ba za ra di bun tot na dol ni ot da gi pra }a
lu |e to kaj gor ni ot! Da li ot sut ni ot voj vo da
bi sto ril tak vo ne{ to? Ne bi obe sil toj
~o vek za toa {to nap ra vil sto ko pi li wa,
tu ku po br gu bi pla til il ja da da ras tat i da
se vos pi tu va at. Toj ima {e ~uv stvo za ovaa
ra bo ta, zna e {e kak va pol za ima od nea, za toa
na u ~i da bi de du {e ven.
Voj vo da ta
Ni ko ga{ ne sum ~ul de ka ot sut ni ot voj vo da
bil mno gu po è ni te; mis lam de ka ne be {e
ta kov.
Lu ~io
O, kol ku se la è te, gos po di ne.
Voj vo da ta
Ne e voz mo` no.
Lu ~io
Koj, voj vo da ta ne bil? @i mi tak vo o to ne
bil! Pros jak na pe de set? Obi~ no pu{ ta {e
po du kat ~e vo nej zi no to san du ~e! Mo re si
mr da {e toj po mal ku. A i pi ja ni ca si be {e,
da vi ka àm ako ne ste zna e le.
Voj vo da ta
Go le ma nep rav da mu pra vi te, si gu ren sum.
Lu ~io
Gos po di ne, me ne mi ka ù va te? Jas bev gaz i
ga }i so ne go! Voj vo da ta si be {e dos ta sra-
me` liv a jas mis lam de ka znam i zo{ to mu ja
{mug na.
Voj vo da ta
A zo{ to, ti se mo lam, mu ja {mug nal?
Lu ~io
Aa, toa e taj na i mo ra da se ~u va zak lu ~e na
me |u za bi te i us ni te. Ama ova sa mo mo àm
da vi go ka àm. Po ve }e to od ne go vi te go
sme taa za umen ~o vek.
Voj vo da ta
Umen? Si gur no de ka be {e umen ~o vek.
Lu ~io
A toj e pli tok, ni{ to ne znae i pra zen e ko
lej ka.
Voj vo da ta
Vie ili ste zlo ben, ili lud ili ste vo
go le ma zab lu da. Ce li ot tek na ne go vi ot
ì vot, i s# {to na kor mi lo to na dr à va ta
sto ri, ne mo àt, a nu` no i bez po go vor,
da ne go pri ka àt vo po dob ro svet lo. Da
se su di sa mo po ona {to go nap ra vi, toj
du ri i za za vid liv ci te bi bil do bar zna lec,
dr àv nik i voj nik. Vie ili zbo ru va te ku tu-
ri ca ili, ako ste po dob ro iz ves te ni, iz ves-
te nos ta vi e pom ra ~e na so zlo ba.
Lu ~io
Gos po di ne, go poz na vam i go sa kam.
Voj vo da ta
Qu bov ta go vo ri so po ve }e poz na va we, a poz-
na va we to so po sr de~ na qu bov.
Lu ~io
Ama vi se mo lam gos po di ne, jas znam {to
znam.
516 Vilijam [EKSPIR
Voj vo da ta
Te{ ko da vi po ve ru vam bi dej }i ne zna e te
{to zbo ru va te. Ama ako ne ko ga{ se vra ti
voj vo da ta, ka ko {to se mo li me da bi de, doz-
vo le te da is ka àm èl ba pred ne go da po lo-
ì te smet ka. Ako go vo rev te po du {a, }e
ima te sme lost toa i da go pot vr di te. Ob vr-
zan sum ova da go po ba ram od vas; a ka ko se
vi ka te, vi se mo lam?
Lu ~io
Gos po di ne, se vi kam Lu ~io, dob ro poz nat na
voj vo da ta.
Voj vo da ta
]e ve za poz nae toj u{ te po dob ro, gos po di ne,
ako po ì ve am da go iz ves tam za vas.
Lu ~io
Ne se pla {am od vas.
Voj vo da ta
O, vie se na de va te de ka voj vo da ta ne ma
ni ko ga{ da se vra ti, ili sme ta te de ka
sum bez o pa sen pro tiv nik. Ama jas na vis ti na
mo àm mal ku i da vi na{ te tam; ova pov-
tor no }e go po rek ne te.
Lu ~io
Po pr vo }e se obe sam. Se la è te za me ne,
o~e. Ama dos ta za ova. Mo è{ da mi ka è{
da li Kla u dio }e um re ut re?
Voj vo da ta
Zo{ to bi um rel, gos po di ne?
Lu ~io
Zo{ to? Za toa {to bez um si go omr sil.
Bi sa kal voj vo da ta za ko go go vo ri me da se
vra ti; ovoj up ra vi tel koj {to ne e ni ma{ ko
ni èn sko, }e go li {i ovoj kraj od ì te li
so svo ja ta voz dr à nost. Ni vrap ~i wa ta ne
sme at da pra vat se de la pod ne go vo to pen xe re
oti se raz vrat ni. Voj vo da ta pak, mra~ ni te
de la, mra~ no bi gi sre dil; ni slu ~aj no ne bi
gi iz ne su val na vi de lo. Ka mo da se vra ti.
Na vis ti na, ovoj Kla u dio e osu den na smrt
za toa {to se raz ga{ til. Zbo gum, do bar o~e.
Te mo lam mo li se za me ne. Voj vo da ta, pak ti
ve lam, ne e tip {to ne bi go omr sil mus ta-
kot vo pe tok. U{ te ne se ot ka àl od toa,
i, ti ve lam, bi se cmo kal i so pros ja~ ka pa
ma kar od us ta da & baz dat rei od crn leb i
kro mid. Re ~i de ka jas ova sum ti go ka àl.
Zbo gum.
(Iz le gu va.)
Voj vo da ta
Ni mo} ta ni go le mi na ta kaj smrt ni te
ne ja iz beg nu va at po ku da ta; kle ve ti te
pod mol ni naj dob ra ta ja na pa |a at dob lest.
Ima li kral tol ku si len,
{to les no }e go skas tri blu dot pod lo
is pi len?
(Vle gu va at Es ka lo, Tem ni ~a rot i gos po |a
Az di sa na.)
No koj ide?
Es ka lo
(Na tem ni ~a rot) Aj de, no se te ja v zat vor.
Az di sa na
Do bar gos po da ru, do bar bi de te so me ne. Vie
ba rem va ì te za mi loz liv ~o vek.
Es ka lo
Dva-tri pa ti uko re na i pov tor no is ti ot
pres tap? Ova i mi loz li vos ta }e ja na te ra da
pcue i da se od ne su va ka ko ti ra nin.
Tem ni ~a rot
Pod ve du va~ ka ce li edi na e set go di ni, va {e
gos pod stvo.
Az di sa na
Gos po da ru, ova e po pri ja va na ne koj si
Lu ~io. Gos po |a ta Ma ca Pre vr tu va~ ka ta
os ta na trud na od ne go u{ te vo vre me to na
voj vo da ta; & ve ti de ka }e ja ze me. De te to na
po ~e to kot na maj }e mu ima go di na i tri
me se ci. Jas sa ma ta mu go gle dav a vi de te
ka ko so nav re di mi vra }a.
Es ka lo
Go le ma slo bo da si ze ma toj ~o vek. Iz ne se te
go pred me ne. Nej ze no se te ja v zat vor.
Ved na{, po ve }e ni zbor. Tem ni ~a ru, mo jot
sob rat vo vlas ta, An xe lo, ne sa ka da se pre-
mis li. Kla u dio mo ra ut re da um re. Pog-
ri è te se da go po se tat sve{ te ni ci za
bo go u god no da se pod got vi. So àl ba ta da
de lu va {e na mo jot sob rat ka ko na me ne, s# }e
be {e po i na ku.
Tem ni ~a rot
Ako doz vo li te, ovoj mo nah be {e so ne go i go
upa ti ka ko da se pod got vi za smrt.
(Iz le gu va at Tem ni ~a rot i gos po |a Az di-
sa na.)
Es ka lo
Dob ra ve ~er, do bar o~e.
Voj vo da ta
Bog ne ka ve bla gos lo vi i se koe dob ro.
Es ka lo
Od ka de ste?
Voj vo da ta
Ne od ovaa zem ja; ama sre }a ta da de
ov de ve kot da go mi nu vam. Jas sum eden
od mi lo srd ni te bra }a, ne o dam na doj dov od
dvo rot
na bis ku pot so po seb na za da ~a za ne go va ta
sve tost.
Es ka lo
[to ima no vo po sve tot?
Voj vo da ta
Ni{ to, os ven {to tol ku go le ma tre ska ja
tre se ~es nos ta {to }e mo ra da se ras pad ne za
da se iz le ~i; se ba ra ne{ to no vo. Opas no e
da se bi de star vo koj i da e pra vec ka ko {to
e dob lest da se bi de ne pos to jan vo koj bi lo
pot fat. Od vaj da ima si gur ni ga ran ti za da
bi dat op {tes tva ta bez bed ni, a i ga ran ci ja ta
e tol ka va {to du ri i tie od nea {to za vi sat,
ja kol nat. Oko lu ovaa za gat ka mud ru va sve-
tot. Ovaa vest e do vol no sta ra no ba rem
se koj den e vest. Ve mo lam, gos po di ne, ka kov
~o vek be {e voj vo da ta?
Es ka lo
Be {e ~o vek koj {to, nad si te bor bi, naj-
mno gu ja vo de {e bor ba ta za se bes poz na va we.
Voj vo da ta
Kak vi za do vol stva sa ka {e?
Es ka lo
Po ve }e se ra du va {e da gi vi di dru gi te
ra dos ni odo{ to da se ra du va na ne{ to {to
ne go bi go raz ve se li lo. So vr {en gos po din
na voz dr à nos ta i ume re nos ta. No da go
os ta vi me ne go na ne go vi te ra bo ti, mo lej }i
go bo ga da mu poj dat od ra ka, a me ne doz vo-
le te mi da ve pra {am da li i kol ku Kla u dio
e pod got ven. Me iz ves ti ja de ka ste go po se-
ti le.
Voj vo da ta
Toj sme ta de ka ~i not na svo jot su di ja ne go
sme ta za zol i so se ma dob ro vol no se po vi-
nu va na re {e ni e to na za ko not. No vo svo ja ta
fan ta zi ja, za ve den od sla bos ta na svo ja ta
pri ro da, se pre pu{ ta {e na ne koi la` ni
na de ì za ì vot, koi jas, imaj }i do vol no
slo bod no vre me, mu gi raz biv i toj se ga e
518 Vilijam [EKSPIR
re {en da um re.
Es ka lo
Mu go pla tiv te na ne bo to ona na {to ste
mu dol `ni, a na zat vo re ni kot svo jot dolg
spre ma svo ja ta pro fe si ja. Se bo rev za toj
si rot mlad gos po din do gra ni ci te na svo i te
skrom ni mo }i, no na i dov vo svo jot sob rat
vo vlas ta na tol ku stro ga pra vi~ nost {to
mo rav da mu priz na am de ka toj sa mi ot e oli-
cet vo re nie na prav da ta.
Voj vo da ta
Ako ne go vi ot sop stven ì vot od go va ra na
os tri na ta na ne go vi te pos tap ki, }e ima so
{to da se gor dee; no ako i toj pad ne vo grev,
to ga{ sa mi ot na se be si iz re kol pre su da.
Es ka lo
Odam da go po se tam zat vo re ni kot. Zbo gum.
Voj vo da ta
Mir so vas.
(Iz le gu va Es ka lo.)
Toj {to so me ~ot bo` ji sa ka da se slu ì,
na stro gos ta, sve tost tre ba da & prid ru ì,
ur nek vo du {a ta sops tve na da plo di,
du {ev nos ta da ja bod ri, dob les ta da ja vo di,
to~ no ta ka dru gi te da gi kaz nu va
ko gre vo vi te svoi {to gi od me ru va.
Aram da mu e na toj {to su ro vo se ~e gla vi
za gre vo vi te {to sa mi ot nep re ~e no gi
pra vi.
An xe lo tre ba sto pa ti da se sra mi
{to mo jot po rok go tre bi, a svo jot go hra ni!
O, {to s# mo è ~o vek vo se be da krie,
od nad vor an gel, a vnat re crn |a vol vie!
O, ka ko mo è stras ta sklo na kon zlos tor
ko ga ras pa le na }e ti za ig ra vo dvor
da gi splet ka vo pa ja ko va ta mre à
ra bo ti te ve li ki, naj mno gu {to te àt!
So it ri na mo ra po ro kot da se steg ne.
So An xe lo no }e ska v pos te la }e leg ne
svr {e ni ca ta ne go va po os no vi raz ni.
Ta ka prep re de ni ot so prep re de nost }e se
kaz ni,
so iz ma ma iz ma ma ta da se pla ti
a vo sna ga sta ra ta ob vr ska da se vra ti.
(Iz le gu va.)
De te to
(Pee) Trg ni gi, o trg ni, tie us ni
{to tol ku slat ki, se kol nea la` no,
i tie o~i, osu ni vkus ni,
vo di ~i sle pi za ut ro to vla` no.
No bak ne ì te vra ti mi gi, na zad
vra ti,
za log da den no za lu den, pra ti gi,
pra ti.
(Vle gu va Voj vo da ta prep ra ven ka ko mo nah.)
Ma ri ja na
Pre ki ni ja pes na ta, pa {to po br gu be gaj.
Eve ide te {i te lot moj, ~ij so vet
~es to pa ti go smi ru val bol ni ot moj ~e mer.
(Iz le gu va de te to.)
Ve mo lam za pro{ ka, gos po di ne, za{ to
sa kam
da ne me naj dev te ov de vo tol ka va ra dost.
Pros te te mi i ve ru vaj te ov de vo la dot
ra dos ta mi e tem na no dob re doj de na e za
ja dot.
Voj vo da ta
Dob ro e; ia ko mu zi ka ta ~es to ta kov ~ar ima
lo {o to dob ro da go pra vi, a dob ro to lo {o
da pri ma.
Ve mo lam, ka è te mi da li ne koj de ne ska
ov de pra {u val za me ne? Ve tiv de ka prib-
li` no vo ova vre me }e me naj de ov de.
Ma ri ja na
Ne ve po ba ra ni koj; cel den sum ov de.
Voj vo da ta
So se ma vi ve ru vam. Tok mu se ga e doj de no vre-
me to. ]e ve mo lam za krat ko da se pov le ~e te.
Mo è bi nas ko ro pak }e ve vik nam za ra di
ne{ to {to i vam }e vi ko ris ti.
Ma ri ja na
Os ta nu vam so ver ba vo vas.
(Iz le gu va.)
Voj vo da ta
Vo do bar ~as i dob ro mi doj dov te.
[to ves ti no si te od za me ni kot do bar?
Iza be la
Og ra de na so yid, toj gra di na ima,
a od za pad na ta stra na i ed no loz je
do koe se mi nu va niz dr ve na vra ta
ko ja so ovoj, po go le mi ot klu~, se ot vo ra.
Ovoj dru gi ot e od po ma lo to vra te
niz koe od loz je to v gra di na se odi.
Tok mu ta mu ne mu mu ve tiv
to~ no sre de glu va ta pol no}
da mu da dam znak.
Voj vo da ta
No da li }e zna e te da go naj de te pa tot?
Iza be la
Dob ro i vni ma tel no za pa me tiv {to mi
ka à.
Niz {e pot, so rev nost na go lem kri vec,
în ÊTVRTI
Scena 1
(Vle gu va Ma ri ja na so ed no de te.)
520 Vilijam [EKSPIR
ne ed na{ tu ku dva pa ti toj pa tot
mi go po ka à.
Voj vo da ta
Da li do go vo riv te i dru gi zna ci
na koi taa tre ba da vni ma va?
Iza be la
Ne, ni e den, tu ku sa mo pov le ku va we vo mra-
kot,
i de ka si ot moj ta mo {en pres toj mo ra
da bi de mno gu kra tok, za{ to mu re kov
slu gin ka ed na }e me sle di i }e me ~e ka
ube de na de ka za ra di brat mi do a |am.
Voj vo da ta
Dob ro s# ste smis li le. Na Ma ri ja na
u{ te ni{ to ne sum & re kol. - Aj de! Doj de te!
(Vle gu va Ma ri ja na.)
Ve mo lam za poz naj te se so ovaa da ma.
Tu ka e za va {e dob ro.
Iza be la
I jas is to to go sa kam.
Voj vo da ta
(Na Ma ri ja na) Vie si gur no zna e te de ka ve
po ~i tu vam?
Ma ri ja na
Znam, o~e do bar, tol ku pa ti ve }e vi dov.
Voj vo da ta
To ga{ ze me te ja dru{ ka va va {a pod ra ka,
ko ja ima ne{ to mno gu va` no da vi ka è.
]e pri ~e kam da za vr {i te; sa mo br zo
za{ to no} ta vla` na nab li ù va.
Ma ri ja na
(Na Iza be la) Da odi me, ako vi e po vol ja?
(Iz le gu va at Ma ri ja na i Iza be la.)
Voj vo da ta
O vlast! O go le mi no! Mi li o ni zlob ni o~i
vo te be se vpe re ni; tef te ri ce li kru àt
so la` ni i naj pro tiv re~ ni ves ti
za tvo i te pos tap ki; mo re mud ru va wa glu pi
te pra vat tat ko na so ni{ ta ta niv ni pus ti
i so la gi te ~e re ~at.
(Se vra }a at Ma ri ja na i Iza be la.)
Dob ro se vra tiv te! Da li se do go vo riv te?
Iza be la
]e se na fa ti taa na za da ~a ta, o~e,
ako vie ta ka ja po so ve tu va te.
Voj vo da ta
Ne e toa so vet, tu ku ba ra we moe.
Iza be la
(Na Ma ri ja na) Tre ba sa mo da ka è te
na za mi nu va we od ne go, tiv ko i so {e pot:
Se ga na brat mi se te te se.
Ma ri ja na
Bez gaj le.
Voj vo da ta
Ne pla {e te se, mi la }er ko, od ni{ to.
Toj e va{ ma` po do go vo rot pr ven.
Ne e grev na ovoj na ~in da se spo i te
za{ to prav da ta ko ja e na va {a stra na
iz ma ma ta }e ja bla gos lo vi. Da odi me! â sot
se kr {i!
]e ima èt va, no pr vin se id ba ta tre ba da se
svr {i.
(Iz le gu va at.)
Scena 2
(Vle gu va at Tem ni ~a rot i Pom pej.)
Tem ni ~a rot
Doj de te va mu, brat. Mo è te ne ko mu da ot se-
~e te gla va?
Pom pej
Ako e er gen, gos po di ne, mo àm; ama ako e
è net, to ga{ e gla va na è na ta, a ni ko ga{
ne bi mo èl da ot se ~am gla va na è na.
Tem ni ~a rot
Aj de, gos po di ne, ne mi pro da vaj te bas ma na
ki lo tu ku od go vo re te mi di rek tno. Ut re
na ut ro tre ba da um rat Kla u dio i Ber nar-
din. Ov de vo zat vo rov ima me xe lat na ko go
mu tre ba po mo{ nik. Ako se na fa ti te da mu
po ma ga te, }e se spa si te od pran gi; ako ne,
}e si od le ì te kol ku {to vi sle di a pri
ot pu{ ta we to }e bi de te bez mi los no is kam-
{i ku va ni; za toa {to ste bi le zlog la sen
mak ro.
Pom pej
Gos po di ne, jas si bev ne za kon ski mak ro od
koj znae ko ga, ama se pak }e se za do vo lam so
toa da bi dam za kon ski be sa~. Bi sa kal mo jot
or tak mal ku da me po du ~i.
Tem ni ~a rot
Ej, Mra za~! Ka de e toj Mra za~?
(Vle gu va Mra za~.)
Mra za~
Me ba rav te, gos po di ne?
Tem ni ~a rot
Brat ~e, ~o ve kov ov de ut re }e ti po ma ga pri
iz vr {u va we to na kaz na ta. Ako vi e pri-
fat li vo, do go vo re te se za ed na go di na pa
ne ka pres to ju va ov de so vas; ako ne, ne ka
vi se naj de se ga, a po toa ot pu{ te te go. Toj
ne mo è da ba ra da go ce nat ka ko vas; be {e
mak ro.
Mra za~
Mak ro, gos po di ne? Ne ma tu ka leb za ne go!
]e ni ja zas ra mi umet nos ta.
Tem ni ~a rot
Aj de, aj de, gos po di ne, ne gle dam koj e po te-
òk; do vo len e eden per duv za da pre vag ne
va ga ta.
(Iz le gu va.)
Pom pej
Ve mo lam gos po di ne, ì vi li ce to bla go-
rod no, za{ to toa e bla go rod no, bez som ne-
nie, sa mo {to pog le dot vi e krv ni~ ki, da li
na vis ti na pro fe si ja ta si ja sme ta te za umet-
nost?
Mra za~
Da, gos po di ne, umet nost ami {to.
Pom pej
Sli kar sko to ma~ ka we, gos po di ne, sum ~ul
go vi ka at umet nost; a kur vi te, gos po di ne,
bi dej }i se za ni ma va at so is ti ot za na et ka ko
i jas, is to se ma~ ka at {to do ka ù va de ka i
mo jot za na et e umet nost. No kak va umet nost
mo è da bi de be se we to ne mo àm da za mis-
lam pa du ri i da me obe si te.
Mra za~
E, gos po di ne, e umet nost.
Pom pej
Do ka è te.
Mra za~
522 Vilijam [EKSPIR
Pa ne ma ali{ ta na koj bi lo ~e sen ~o vek
{to ne mu uj di su va at na ta mu ne koj kra dec.
Pom pej
Ako ali{ ta ta se pre tes ni za ta mu ne koj kra-
dec, ~es ni ot ~o vek mis li de ka se do vol no
{i ro ki. Ako se pre {i ro ki za ta mu ne koj
kra dec, toj ta mu ne koj kra dec mis li de ka se
do vol no tes ni; pa ta ka ne ma ali{ ta na koj
bi lo ~e sen ~o vek koi ne bi mu uj di su va le na
koj bi lo ta mu ne koj kra dec.
(Vle gu va Tem ni ~a rot.)
Tem ni ~a rot
Se raz brav te?
Pom pej
Gos po di ne, }e mu slu àm, bi dej }i gle dam
de ka va {i ot xe lat, ra bo tej }i go svo jot
za na et, tre ba po ~es to da se kae od mak ro to
koj {to go ra bo ti svo jot; pr vi ot po ~es to
mo li za pro{ ka.
Tem ni ~a rot
(Na Mra za~) Vie, brat ~e, pod got ve te si gi
pe wu{ ka ta i se ki ra ta za ut re sa baj le vo
~e ti ri.
Mra za~
(Na Pom pej) Aj de, gos po di ne mak ro. ]e te
po du ~am vo za na e tot. Po me ne.
Pom pej
Sa kam da u~am, gos po di ne; se na de vam, ako
ed na{ vi se uka è pri li ka da me upot re bi te
ko ga vam }e vi doj de re dot, }e bi dam pod got-
ven ko pi{ tol na go tovs. Za{ to na vis ti na,
gos po di ne, tol ku me za dol ìv te so va {a ta
qu bez nost {to red no e da vi se od dol àm
ka ko {to tre ba.
Tem ni ~a rot
Vik ne te mi gi ov de Ber nar din i Kla u dio.
(Iz le gu va at Mra za~ i Pom pej.)
Za ed ni ot mi e àl; a oko ne ma da mi trep ne
za dru gi ot ko ga smrt ta po tik va }e go rep ne,
za{ to e ubi ec.
(Vle gu va Kla u dio.)
Eve go na lo got, Kla u dio, za smrt ta tvo ja.
Se ga e pol no} glu va a ut re vo osum
ve }e }e si bes mr ten. Ka de e Ber nar din?
Kla u dio
Po to nat dla bo ko vo cvrst son ko na por
ne vin
ste` nat vrz kos ki te na umo ren pat nik.
Ne sa ka da se raz bu di.
Tem ni ~a rot
Koj mo è da mu go naj de kra jot?
Dob ro, ode te, pod got ve te se.
(Se slu {a tro a pa we od nad vor.)
Ne koj tro pa! Koj mo è da bi de?
Bog ne ka vi da de ute ha!
(Iz le gu va Kla u dio.)
(Pov tor no se slu {a tro pa we.)
Po le ka! Se na de vam de ka po mi lu va we e
ili od la ga we za bla go rod ni ot Kla u dio.
(Vle gu va Voj vo da ta ob le ~en ka ko mo nah.)
Dob ro doj dov te, o~e.
Voj vo da ta
Naj dob ri te i naj bla got vor ni du ho vi no} ni
nad gla va vi bde at, tem ni ~a ru do bar! Da li
ne koj
ne o dam na za me ne pra {u va {e?
Tem ni ~a rot
Ni koj od ko ga bi e ja kam ba ni te za ve ~er na.
Voj vod ta
Ni Iza be la?
Tem ni ~a rot
Ni taa.
Voj vo da ta
Zna ~i na br gu }e se po ja vi.
Tem ni ~a rot
Ima ne{ to ute{ no za Kla u dio?
Voj vo da ta
Ne e bez na de`.
Tem ni ~a rot
Mno gu su rov za me nik.
Voj vo da ta
Ne e, ne e; se slo ù va ne go vi ot ì vot
so vlas ta ne go va i pra ve cot na ne go va ta
prav da.
Toj so sve ta voz dr à nost go kro ti
ona vo se be {to, bo di waj }i ja vlas ta,
kaj dru gi te sa ka da go za uz di. Da e od is to
tes to
ka ko ona {to go le ~i, ti ra nin bi bil to ga{;
no va ka e pra vi ~en.
(Tro pa we od nad vor.)
Idat.
(Tem ni ~a rot odi kaj vra ta ta.)
Tem ni ~a rov e ~o vek. Go le ma e ret kost
klu ~ar eden za ta pen, lu |e to da gi sa ka.
(Tro pa we na vra ta.)
(Na Tem ni ~a rot) Ama vre va! Ne ko mu mno gu
mu se br za
{tom kut ra va vra ta ja ra nu va so tre sok.
Tem ni ~a rot
Ne ka ~e ka do de ka slu` be ni kot ne doj de
da go od ve de. Pra tiv po ne go.
Voj vo da ta
Za rem ne pris tig na ot po vik za Kla u dio
ili mo ra da um re ut re?
Tem ni ~a rot
Ne, gos po di ne, ne ma ni{ to.
Voj vo da ta
Ia ko mug ri te bli àt, tem ni ~a ru, se pak
}e slu{ ne te po ve }e pred da raz de ni de not.
Tem ni ~a rot
Mo è bi ne{ to po ve }e zna e te, se pak mis lam
de ka ot po vi ku va we ne ma da stig ne. Ta kov
slu ~aj
do se ga sme ne ma le; os ven toa od sa mi ot
pres tol
na prav da ta, gos po da rot An xe lo & go ve ti
na jav nos ta tok mu spro tiv no to.
(Vle gu va glas nik.)
Ova e ~o vek na ne go vo to gos pod stvo.
Voj vo da ta
No si pro{ ka za Kla u dio.
Glas ni kot
(Mu da va ne{ to na pi {a no na Tem ni ~a rot)
Gos po da rov vi go pra }a ova na pis me no a po
me ne i na lo got da ne ot sta pi te ni naj mal ku
od ne ko ja ne go va od red ba, ni {to se od ne su va
do ro kot, ni {to se od ne su va do pred me tot,
ni {to se od ne su va do dru gi okol nos ti.
Ne ka dob ro ve osu ni oti ka ko {to gle dam,
se raz de nu va.
Tem ni ~a rot
]e mu se po vi nam.
(Iz le gu va glas ni kot.)
Voj vo da ta
(Na stra na) Ova e ne go va ta pro{ ka, ku pe na
so gre vot
{to na is ti ot toj pro{ te va~ mu pre bi va vo
me vot.
Zna ~i pres ta pot e brz i bez mer ka
524 Vilijam [EKSPIR
ko ga go pra vi mno gu krup na yver ka.
Ko ga po ro kot pros tu va, pros tu va we to do
ta mu odi
{to gre vot i gre{ ni kot vo pri ja tel stvo gi
vo di. -
[to ima, gos po di ne?
Tem ni ~a rot
Vi ka àv; gos po da rot An xe lo, sme taj }i
ve ro jat no de ka }e bi dam le è ren vo slu`-
ba ta, mi ja os tri bud nos ta so ovoj ne vo o bi-
~a en pot tik; mi se ~i ni ~ud no za{ to po ra no
ne ma {e ta kov obi ~aj.
Voj vo da ta
Ve mo lam, da ~u e me.
Tem ni ~a rot
Bez og led da li ne{ to spro tiv no ste ~u le,
na re de te Kla u dio da se po gu bi vo ~e ti ri a
pop lad ne Ber nar din. Za po dob ro da se uve-
ram, do pet sa kam da ja imam gla va ta na
Kla u dio kaj me ne. Pog ri è te se ova da se
iz vr {i ka ko {to tre ba imaj }i na um de ka
od ova za vi sat mno gu ra bo ti {to ne mo àm
da vi gi do ve ram. Zna ~i iz vr {e te si ja dol-
`nos ta, ina ku }e vi let ne gla va ta. [to
ve li te na ova, gos po di ne?
Voj vo da ta
[to e toj Ber nar din {to tre ba da go po gu-
bi te pop lad ne vo?
Tem ni ~a rot
Ro den e êh, no ov de e iz ras nat i od gle dan;
ve }e de vet go di ni le ì v zat vor.
Voj vo da ta
Ka ko se slu ~i lo ot sut ni ot voj vo da da ne go
os lo bo di ili da go po gu bi? Sum ~ul de ka
ta ka se ko ga{ pra vel.
Tem ni ~a rot
Ne go vi te pri ja te li pos to ja no us pe vaa da mu
iz dejs tvu va at od la ga we; a i vis tin ski do kaz
s# do do a |a we to na vlast na gos po da rot
An xe lo, ne se ni naj de.
Voj vo da ta
Da li se ga go ima?
Tem ni ~a rot
Da. Toj du ri i sa mi ot priz na.
Voj vo da ta
Da li po ka ù va {e ka e we vo zat vo rot? Da li
ra bo ta ta ja pri mi pri sr ce?
Tem ni ~a rot
Toa e ~o vek {to smrt ta ne ja sfa }a pos-
tra{ no od pi jan son; i~ ne mu e gaj le, ba{
go bo li za s#, ne se pla {i od ni{ to, ni od
mi na to to, ni od se ga{ nos ta ni od id ni na ta;
ne ma ~uv stvo za smrt ta, a za bes mrt nos ta mu
e gaj le kol ku za lan ski ot sneg.
Voj vo da ta
Mu tre ba po u ka.
Tem ni ~a rot
Ne sa ka ni da ~ue. Vo zat vo rot ima {e
ce los na slo bo da. Ot vo re te mu ja vra ta ta, no
toj ne ma da iz be ga. Pi jan e po vez den i toa
po ne kol ku de na. ês to pa ti sme go bu de le
ne ba re }e go no si me na po gu bu va we, }e mu
po ka èv me la èn na log za toa, ama toa za
ne go be {e ko da trop na lo te ne }e.
Voj vo da ta
Po doc na }e go vo ri me po ve }e za ne go. Na
li ce to, tem ni ~a ru, vi se ~i ta ~es ti tost i
pos to ja nost. Ako lo {o ~i tam, to ga{ mo ja ta
sta ra ume{ nost me ma mi. No, }e se pot-
pram dr sko na svo ja ta ume{ nost pa {to }e
bi de ne ka bi de. Kla u dio, za ~ie po gu bu va we
do biv te na log, ne e ni mal ku po ve }e vi no ven
pred za ko not odo{ to An xe lo koj {to kaz-
na ta mu ja iz re ~e. Za da vi da dam mo` nost
ova da go sfa ti te ka ko {to tre ba, ve mo lam
da mi os ta vi te sa mo ~e ti ri de na rok, a
do to ga{ ved na{ tre ba da mi nap ra vi te ed na
opas na us lu ga.
Tem ni ~a rot
A ka ko, gos po di ne, vi se mo lam?
Voj vo da ta
Od lo è te go po gu bu va we to.
Tem ni ~a rot
Ka ko mo àm da go sto ram toa ko ga vre me to
is te ku va, ro kot mi e ut vr den, a imam ja sen
na log pod za ka na so smrt gla va ta da ja is po-
ra ~am pred o~i te na An xe lo? Ako ot sta pam
ma kar i mal ku }e me snaj de sud bi na ta na
Kla u dio.
Voj vo da ta
@i mi zak let va ta {to sum ja dal na mo jot
red, ve mo lam pos ta pe te ka ko {to vi ve lam.
Ne ka ut ro vo Ber nar din bi de po gu ben a ne go-
va ta gla va is pra te na pred An xe lo.
Tem ni ~a rot
An xe lo gi ima vi de no i obaj ca ta, pa }e ja
ot krie iz ma ma ta.
Voj vo da ta
O, mr to ve cot mno gu go me nu va li kot, a vie
mo è te i da pri po mog ne te. Is tri è te mu
ja gla va ta i pod vr ze te mu ja bra da ta, pa
ka è te de ka pos led na èl ba na osu de ni kot
bi la pred smrt da go is tri àt; vie zna-
e te de ka ova obi~ no se pra vi. Ako so ova,
os ven bla go dar nost i nag ra da, nav le ~e te na
se be i ne{ to dru go, ì mi sve te cot ko mu mu
slu àm, }e se za lo àm pro tiv toa so mo jot
ì vot.
Tem ni ~a rot
Pros te te, do bar o~e, ama ova e pro tiv
mo ja ta zak let va.
Voj vo da ta
Da li mu se za kol nav te na voj vo da ta ili na
za me ni kot?
Tem ni ~a rot
Ne mu i na ne go vi te za me ni ci.
Voj vo da ta
Da li bi sme ta le de ka ne ste nap ra vi le pres-
tap ako voj vo da ta ja odob ri va {a ta pos tap ka
ka ko pra vi~ na?
Tem ni ~a rot
Sa mo kol ku e toa ve ro jat no?
Voj vo da ta
Ne de ka e ve ro jat no tu ku e si gur no. No
bi dej }i gle dam de ka se pla {i te, pa ni
mo ja ta ob le ka, ni mo ja ta bes pre kor nost, ni
mo e to uve ru va we ne mo àt les no da ve omek-
nat, }e oti dam po da le ku od {to pla ni rav,
za da go ots tra nam se koj va{ som ne`. (Po ka-
ù va pis mo) Pog le daj te gos po di ne, ov de se
ra ko pi sot i pe ~a tot na voj vo da ta. Vie, ne se
som ne vam vo toa, gi zna e te i ne go va ta ra ka i
ne go vi ot pe ~at.
Tem ni ~a rot
Gi pre poz na vam i toa i toa.
Voj vo da ta
Ov de se naj a vu va vra }a we to na voj vo da ta:
pro ~i taj te go toa po doc na ko ga }e ima te
526 Vilijam [EKSPIR
slo bod no vre me i }e vi di te de ka toj vo rok
od dva de na }e bi de ov de. Ova An xe lo ne go
znae bi dej }i tok mu de ne ska do bi va pis ma so
~ud na so dr ì na. Vo niv de se ve li de ka voj-
vo da ta um rel, de de ka neg de se za mo na {il,
no za sre }a, od toa ne ma ni{ to. Pog le daj te,
se po ja vi yvez da i mu da de znak na ov ~a rot.
Ne ~u de te se mno gu ka ko ova e mo` no. Si te
te{ ko tii les no se re {a va at ko ga se zna at.
Po vi kaj te go xe la tot i ne ka mu se se ~e gla-
va ta na Ber nar din. ]e go is po ve dam i }e go
raz re {am od gre vo vi te ved na{, pa upa te te
go na po dob ro mes to. S# u{ te ste v~u do vi-
de ni; no ova }e vi vne se ap so lut na re {e-
nost. Odi me, ve }e se raz de ni.
(Iz le gu va at.)
Scena 3
(Vle gu va Pom pej.)
Pom pej
Ta ka se odo ma }i niv ov de {to se ~uvs tvu vam
ko da sum vo onaa na {a es naf ska ku }a.
ô vek bi re kol de ka e vo ku }a ta na sa ma ta
gos po |a Az di sa na, bi dej }i ov de se na o |a at
mno gu od nej zi ni te sta ri mu{ te rii. Pr vin,
tu ka e mla di ot maj stor Br zo {i lo; zat vo ren
e po ra di na ku su ru va we na mu{ te ri i te so
tem no òl ta har ti ja i star |um bir, s# na
s# 197 fun ti, od {to iz vle kol }ar pet
mar ki. Ra ka na sr ce, to ga{ |um bi rot ne se
ba ral mno gu za{ to si te sta ri ba bi izum-
re le. Po toa tu ka e eden maj stor Fi a sko,
na tu` ba od maj stor Tri no ì ci, tr go vec so
tka e ni na, za ra di ne koi ~e ti ri to po vi svi la
vo bo ja na pra ska koi se ga go ras pras kaa do
pi ta~ ki stap. Po toa tu ka ni e i mla di ot
Kec-na-ban ka , pa mla di ot maj stor Bog-da-
~u va, pa maj stor Za-vlak no-zla to i maj stor
Um rev-od-glad, si le xi ja na me~ i ka ma; pa
tu ka vi e i mla di ot Le zet-me {e {to go
ubi po hot ni ot Tre se no-bla go, pa maj stor
Se ~i-be gaj, meg dan xi ja ta, pa hrab ri ot maj-
stor Vrv ka-od-~ev li, ve~ ni ot pat nik, pa
di vi ot Po lu-bu re {to go pro bo de Ka zan
i mis lam u{ te ~e ti ri e set ti na dru gi, si te
go le mi ala{ ver xii vo na {i ot za na et, a se ga
sta na ti Po daj te za bo ga.
(Vle gu va Mra za~.)
Mra za~
Brat ko, do ve di go ov de Ber nar din.
Pom pej
Maj sto re Ber nar din! Raz bu de te se da ve obe-
sat! Maj sto re Ber nar din!
Mra za~
Ej! Ber nar din!
Ber nar din
(Od nad vor) Gr la ta da vi se kras to sa at, da
da de bog! Koj se de re ta ka! Koj ste vie?
Pom pej
Va {i pri ja te li, gos po di ne; xe la ti. Tre ba
da bi de te dob ri gos po di ne, da sta ne te i da
odi te na ne bo!
Ber nar din
Mar{ da ve ne ma, ga do vi, sik ter! Mi se spie.
Mra za~
Re ~e te mu de ka mo ra da se ras o ni i toa
ved na{.
Pom pej
Ve mo lam, maj sto re Ber nar din, bi de te bu den
do de ka ve obe si me a po toa spij te kol ku {to
sa ka te.
Mra za~
Odi kaj ne go i iz vle ~i go!
Pom pej
Do a |a, gos po di ne, do a |a. Slu {am ka ko
{u{ ti sla ma ta pod ne go.
Mra za~
Da li se ki ra ta e na pe wu{ ka, brat?
Pom pej
Na os tre na e gos po di ne, sa mo tre ba da se
za mav ne.
(Vle gu va Ber nar din.)
Ber nar din
Pa Mra za~, {to sa ka te od me ne?
Mra za~
Na vis ti na gos po di ne, bi sa kal {to po br gu
da se nur ne te vo mo lit va za{ to, gle daj te,
na lo got stig na.
Ber nar din
Ga du, pi ev ce la no}; ne sum pod got ven za toa.
Pom pej
U{ te po dob ro, gos po di ne; za{ to toj {to
pi el ce la no}, pa go obe sat ra no na sa baj le,
pos le mo è da spie ko zak lan cel den.
(Vle gu va voj vo da ta prep ra ven na mo nah.)
Mra za~
Eve, gos po di ne, vi do a |a du hov ni ot tat ko.
U{ te mis li{ de ka ni e do {e ga?
Voj vo da ta
Gos po di ne, pod bod nat od mi lo sr die, a na
ves ta kol ku br zo tre ba da go na pu{ ti te sve-
tov, doj dov da ve po so ve tu vam, da ve ute {am i
da se po mo lam so vas.
Ber nar din
E ta ka pop ~e, ama ne ma. Pi ev ce la no} ko
ne tok mu i mi tre ba po ve }e vre me da se pod-
got vam. Ako ne, }e tre ba mo zo kot da mi
go is tu rat so ce pe ni ca. De ne ska ne mi se
umi ra, pa crk ne te ako sa ka te.
Voj vo da ta
O, gos po di ne, mo ra te; za toa, ve mo lam,
na so ~e te go pog le dot kon pa tot {to vi pret-
stoi.
Ber nar din
Se kol nam de ka ne ma da um ram de ne ska, pa
ako sa ka te ube du vaj te me do ut re sa baj le.
528 Vilijam [EKSPIR
Voj vo da ta
Ama vi se mo lam -
Ber nar din
Ne ma {to da mi se mo li te. Ako ima te ne{ to
da mi ka è te, doj de te vo mo ja ta }e li ja,
za{ to de ne ska ot ta mu ne mr dam.
(Si za mi nu va.)
Voj vo da ta
Ne pod got ven ni za ì vot ni za smrt. O,
du {o
so ka me no sr ce! Po ne go; do ne se te go da
um re.
(Iz le gu va at Mra za~ i Pom pej.)
(Vle gu va Tem ni ~a rot.)
Tem ni ~a rot
Pa ka ko vi iz gle da zat vo re ni kot?
Voj vo da ta
Su{ te stvo ne pod got ve no, nep rik lad no za
smrt;
da se is pra ti na onoj svet so vak va du {a
bi bi lo grev.
Tem ni ~a rot
Ov de vo zat vo rov, o~e,
ut ro vo um re od smr to nos na tre ska
eden Dub rov ~a nec, mno gu zlog la sen pi rat,
~o vek na is ta voz rast so Kla u dio, so bra da
i gla va sli~ ni na ne go vi te. Ka ko bi bi lo
da go os ta vi me nes re} ni kov do de ka ne se
re {i
sa mi ot a za me ni ko va ta vol ja da ja za do vo-
li me
so li kot na Dub rov ~a ne cot na Kla u dio sli-
~en?
Voj vo da ta
O, ne bo to tu ka vme {a lo prs ti.
Na log daj te ved na{; is te ku va ro kot
na lo èn od An xe lo. Gle daj te ova da se sto ri
i da se is pra ti spo red za po ved ta, a jas }e
pro bam
da go na go vo ram jad ni kov dob ro vol no da
um re.
Tem ni ~a rot
Ova, do bar o~e, }e se iz vr {i ved na{.
No Ber nar din mo ra pop lad ne vo da um re;
no {to da pra vi me so Kla u dio
za da se spa sam od opas nos ta {to mo è da me
snaj de
ako se doz nae de ka e ìv?
Voj vo da ta
Nap ra ve te va ka:
skrij te gi taj no i Ber nar din i Kla u dio.
Pred dva pa ti son ce to da ug ree jas no
nad sve tot do lu, }e se naj de te
vo bez bed nost.
Tem ni ~a rot
Vi se po ko ru vam po svo ja vol ja.
Voj vo da ta
Br gu, daj te na log i gla va ta is pra te te ja
kaj An xe lo.
(Iz le gu va Tem ni ~a rot.)
Se ga }e na pi {am do An xe lo pis ma -
tem ni ~a rot }e mu gi od ne se - od niv
}e doz nae de ka nab li ù vam kon do ma,
i de ka mo ram so na lo zi mno gu krup ni
jav no da vle zam v grad. Od ne go }e ba ram
da me do ~e ka kaj pos ve te na ta ~e{ ma
ki lo me tar i pol pod gra dot, a od ta mu
lad no krv no i na dob ro od me ren na ~in
so An xe lo }e pos ta pi me.
(Vle gu va tem ni ~a rot so gla va ta na Dub rov-
~a ne cot.)
Tem ni ~a rot
Eve ja gla va ta; sa mi ot }e ja od ne sam.
Voj vo da ta
Ta ka e dob ro. Vra te te se ved na{,
bi dej }i imam da vi so op {tam ne{ ta
koi, os ven vas, ni koj ne smee da gi slu{ ne.
Tem ni ~a rot
Le tam.
Iza be la
(Od nad vor) Ej! Ja ve te se!
Voj vo da ta
Gla sot na Iza be la. Doj de na e da ~ue
da li po mi lu va we to za brat & stig na;
no ne ma da & ka àm za ra di nej zi no dob ro,
za ko ga naj mal ku o~e ku va, po te{ ki ot o~aj
ko ute ha bo` ja da & doj de.
Iza be la
(Od nad vor) O, so va{ do pust!
Voj vo da ta
Dob ro ut ro, uba va i bla go rod na }er ko.
Iza be la
Po u bav e bla gos lo vot {to od svet ~o vek
ka ko vas do a |a. Da li za me ni kot go pra ti
po mi lu va we to za brat mi?
Voj vo da ta
Toj go os lo bo di, Iza be la, od sve tot.
Gla va ta mu e ot se ~e na i is pra te na kaj
An xe lo.
Iza be la
O, za rem e mo` no?
Voj vo da ta
Mo` no e i ba{ e ta ka.
Bi de te mud ra, }er ko, vo tr pe ni e to.
Iza be la
O, odam kaj ne go o~i te da mu gi is ko pam!
Voj vo da ta
Ne ma da ve pri mi.
Iza be la
(Pla ~e) Ja den Kla u dio! Prok le ta Iza be la!
Sve tu nep ra ve den! Prok let da si za na vek
An xe lo!
Voj vo da ta
Ova ne go bo li, ni tu vie ima te ko rist.
Za toa, ne moj te ta ka; vo bo` ji ra ce
va {a ta ra bo ta pre daj te ja. Vni ma vaj te
{to }e vi re ~am, a vo se koe zbor ~e
~is ta vis ti na }e ima. Voj vo da ta ut re
si do a |a do ma - ne moj te, iz bri {e te gi
sol zi te - eden sob rat moj i is po ved nik
ne gov ova mi go ka à. Ve }e im ja vi
za is to to na Es ka lo i An xe lo koi
se pod got vu va at na por ti da go sret nat,
za ta mu da mu ja pre da dat vlas ta. Ako
mo è te mud ros ta da ja na so ~i te va {a
vo pra ve cot po koj sa kam ra bo ti te da te ~at,
}e ima te mo` nost da go raz ob li ~i te ga dot,
da go is pol ni te voj vo da ta so vos hit,
sr ce to so od maz da da go za do vo li te
i so op {ta po ~it da se zdo bi e te.
Iza be la
]e pra vam ka ko {to ve li te vie.
Voj vo da ta
Pis mo vo, to ga{, daj te mu go na mo na hot
Pe tar,
onoj {to me iz ves ti za do a |a we to na voj vo-
da ta.
530 Vilijam [EKSPIR
Ka è te mu de ka ve ~er va sa kam da doj de
vo ku }a ta na Ma ri ja na. ]e go za poz na am
dob ro
so va {a ta i nej zi na ta ra bo ta a toj pred
voj vo da ta }e ve iz ve de, a vie An xe lo to ga{
bes po{ ted no op tu è te go. [to se od ne su va
do me ne,
ed na zak let va me vr zu va sve ta
pa }e bi dam ot su ten. (& go da va pis mo to) So
ova pis mo
poj de te. Sop re te gi ovie {tip li vi vo di
so mir no sr ce. Vo re dot moj ne ve ru vaj te
ako od pa tot va{ skr{ nam.
(Vle gu va Lu ~io.)
Koj e ov de?
Lu ~io
Dob ra ve ~er.
O~e, ka de e tem ni ~a rot?
Voj vo da ta
Ne e tu ka, gos po di ne.
Lu ~io
O uba va Iza be la, sr ce to mi bled nee ko ga
gle dam de ka o~i te ti se cr ve ni. Mo ra da
si tr pe li va. Pri nu den sum da ru ~am i ve ~e-
ram vo da i tri ci; ni za ì va gla va ne sme am
me vot da go pol nam; ed no hran li vo ja de we
pa i jas }e do te ram do ta mu. No ve lat voj vo-
da ta se vra }a ut re. @i mi ve ra, Iza be la, go
sa kav brat ti. Da be {e sta ri ot, nas tran lil-
jak, voj vo da ta, do ma, a ne vo ne koi mra~ ni
so ka ci, toj }e be {e ìv.
(Iz le gu va Iza be la.)
Voj vo da ta
Gos po di ne, voj vo da ta ni pet pa ri ne da va za
ona {to go go vo ri te; no dob ro to e {to toj
vo op {to ne ì vee ta mu.
Lu ~io
O~e, ti ne go zne{ voj vo da ta tol ku dob ro
ka ko jas. Toj e po go lem èn kar od {to
mis li{.
Voj vo da ta
Za ova eden den }e od go va ra te. Zbo gum.
Lu ~io
ê kaj, ~e kaj! ]e doj dam so te be. ]e ti ka ù-
vam uba vi baj ki za voj vo da ta.
Voj vo da ta
Ve }e za ne go mi iz nap ri ka àv te ed no ~u do
ra bo ti, gos po di ne, ako se ta ka ka ko {to
ve li te; ako ne se, to ga{ mi li on u{ te da mi
ka è te ne ma da bi dat dos ta.
Lu ~io
Ed na{ iz le gov pred ne go za toa {to na ed na
de voj ka & nap ra viv de te.
Voj vo da ta
Tak vo ne{ to ste sto ri le?
Lu ~io
Da, na vis ti na sto riv; ama mo rav da od re ~am.
Ina ku }e me oè nea so taa ska pa ni ca.
Voj vo da ta
Gos po di ne, va {e to dru{ tvo po ve }e go zas me-
ju va ~o ve ka odo{ to mu pri ~i nu va ~est. Os ta-
ne te so zdrav je.
Lu ~io
@i mi ve ra, odam so te be do kra jot na
uli ca ta. Ako mu a be tot za blu dot ne ti
od go va ra, }e nas to ju vam da zbo ru va me {to
po mal ku za toa. Ne, o~e, jas sum ti ne{ to
ka ko kr le`: a se za ka ~am, ne se ot ka ~u vam.
(Iz le gu va at.)
Scena 4
(Vle gu va at Es ka lo i An xe lo.)
Es ka lo
Se koe pis mo {to go na pi {a go po bi va {e
pret hod no to.
An xe lo
I toa na so vr {e no ne so od ve ten i sme ten
na ~in. Ne go vi te pos tap ki mno gu li ~at na
nas tap na lu di lo. Da se mo li me na bo ga raz-
u mot da ne mu e po ma ten. I zo{ to na por ti
da go ~e ka me i ta mu da mu ja pri mop re da de me
vlas ta?
Es ka lo
Ne znam.
An xe lo
I zo{ to toa da go ob ja vi me na eden ~as pred
ne go vo to pris tig nu va we pa da mo è se koj,
ako ba ra da se is pra vi ne kak va nep rav da, da
pod ne se mol ba na uli ca?
Es ka lo
Toj iz ne su va svoi pri ~i ni za toa - da mo è
si te àl bi da gi raz gle da pa da n# os lo bo di
od po doc ne` ni te op tu` bi koi pos le toa, }e
ne ma at za kon ska si la pro tiv nas.
An xe lo
Pa uba vo, to ga{ daj te, ve mo lam, prog las.
Ut re izut ri na }e doj dam kaj vas da ve vik-
nam.
Iz ves te te gi si te lu |e po red i ~in
{to tre ba da go do ~e ka at.
Es ka lo
Dob ro, gos po di ne. A se ga zbo gum.
An xe lo
Dob ra no}.
(Iz le gu va Es ka lo.)
î nov me iz re zi li do kraj, me nap ra vi ja lov
i tap za se koj pot fat. Od ne vi nos ta li {e na
mo ma
i toa od vi sok go le mec {to spro ve du va
za kon
tok mu pro tiv toa! Sra mot nej zin ne èn
da ne ja spre ~u va za gu bi to kot dev stven da
tru bi,
bi mo è la ep ten da me is kam fu zi! Ra zu mot
ja dr ì, se pak,
bi dej }i stek nav tak va do ver ba i tol kav
ug led
{to ni ed na po e di ne~ na hu la ne mi mo è
ni{ to
ami sa mo hu la ~ot go val ka. Tre ba {e da go
os ta vam
vo ì vot, sa mo da ne mis lev de ka di va ta
ne go va mla dost,
opas no nas tr ve na, mo è ed na{ po od maz da da
doj de
{to so tol ku sra mot na ce na, sra mo ten
ì vot
taa ot ku pi. Pa se pak, ka mo ìv da be {e.
Bo è, {tom ed na{ du {a ta si ja og re {il
ve }e,
ko la ta na do lu ti trg nu va, sa kal ti ili
ne }el.
Iz le gu va.
532 Vilijam [EKSPIR
Scena 5
(Vle gu va at voj vo da ta, vo svo ja ta ob le ka i
mo na hot Pe tar.)
Voj vo da ta
Vra ~e te gi pis ma ta ko ga }e doj de vre me.
Tem ni ~a rot na me ra ta na {a i pla not gi znae
ko ga }e trg ne ra bo ta ta, dr è te se do upats-
tva ta
{to vi gi da dov, imaj }i go vo vid na {i ot
na um,
ia ko po ne ko ga{ }e mo ra ov de on de
da skr{ ni te vo za vis nost od te kot
na ne{ ta ta. Ode te do do mot na Fla vij,
i ka è te mu ka de sum. Pre ne se te is to
i do Va len tin, Ro land i Kras. Ne ka
tru bi te do por ti te gi do ne sat no pr vin
Fla vij ne ka doj de va mu.
Mo na hot
S# }e se sre di naj br zo {to mo è.
(Iz le gu va.)
(Vle gu va Va rij.)
Voj vo da ta
Ti bla go da ram, Va rij; mno gu br zo doj de.
Doj di da pro {e ta me. U{ te pri ja te li na {i
}e n# poz dra vat po doc na. Bla go ro den moj
Va rij!
(Iz le gu va at.)
Scena 6
(Vle gu va at Iza be la i Ma ri ja na.)
Iza be la
Mra zam od oko lu da zbo ru vam -
vis ti na ta ~is ta bi ja ka à la, no, vsu{ nost,
vie bi tre ba lo da go ob vi ni te, no so vet pri-
miv
va ka da pos ta pam za, ka ko {to ve li,
vis tin ska ta na me ra da se skrie.
Ma ri ja na
Pra ve te {to toj }e vi ka è.
Iza be la
Os ven toa, ve li ne tre ba lo da se ~u dam
ako me na pad ne na smet ka na dru ga ta stra na,
lek bil toj gor ~liv za is ho dot sla dok.
(Vle gu va mo na hot Pe tar.)
Ma ri ja na
Ka mo mo na hot Pe tar -
Iza be la
ê kaj te, ve mo lam; mo na hot eve ide.
Mo na hot Pe tar
Aj de; vi naj dov naj po god no mes to
na koe tol ku }e mu pa |a te na voj vo da ta v o~i
{to ne }e mo è da ne ve za be le ì. Dva pa ti
ve }e
tru bi te se og la si ja. Si te bla go rod ni
gra |a ni od ug led ve }e sto jat na por ti
a sa mo {to ne pris tig nal i voj vo da ta;
za toa, aj de da odi me, aj de.
Voj vo da ta
(Na An xe lo) Do bar moj rod ni no, dob ro ve
naj dov me.
(Na Es ka lo) Star moj i ve ren pri ja te lu,
mi lo ni e
{to ve gle da me.
An xe lo i Es ka lo
Sre} no ni do{ le, va {e ve li ~e stvo.
Voj vo da ta
Na obaj ca ta ed no go le mo i sr de~ no fa la.
Za vas se ras pra {u vav me i slu {av me tol ku
dob ro za va {a ta pra vi~ nost {to sr ce to
na {e
ne mo è da se voz dr ì pa bla go dar nost jav no
vi od da va, ka par za nag ra da ta {to sle di.
An xe lo
Vie s# po sil no me ob vr zu va te.
Voj vo da ta
O, zas lu ga ta va {a na se ka de e~i i grev bi
sto ril
da ja zak lu ~am vo taj ni te ag li na mo e to sr ce,
ko ga zas lu ù va iz li va we vo buk vi od
bron za,
ut vr den kas tel pro tiv za bot na vre me to
i mra kot na za bo ra vot. Daj te mi ra ka,
za po da ni ci te da vi dat i za na vek da zna at
de ka nad vo re{ ni te zna ci na qu bez nost se ta
vnat re{ na nak lo nost ja ob ja vu va at. Prij-
de te, Es ka lo,
mo ra te kraj nas da odi te od dru ga ta stra na,
dva stol ba ste mi vie.
(Odat nap red.)
(Vle gu va at mo na hot Pe tar i Iza be la.)
Mo na hot Pe tar
Se ga vi e vre me. Klek ne te i go vo re te
glas no.
Iza be la
(Klek nu va) Prav da, o voj vo do kral ski! Pog-
le dot vtren ~e te go
vo ed na obes pra ve na - se pak bi rek la,
de voj ka.
Bla go ro den kne zu, ne obes ~es tvu vaj te si go
vi dot
gle daj }i vo ne{ to dru go, du ri àl ba ta mo ja
pra vi~ na ne ja slu{ ne te i do de ka me ne
ne mi da de te prav da, prav da, prav da, prav da!
Voj vo da ta
Vo {to e nep rav da ta? Koj vi zgre {il? So
{to?
Bi de te krat ki. Gos po da rot An xe lo }e vi
da de prav da.
Ne mu slu ~a jot iz ne se te mu go.
Iza be la
O kne zu mo }en,
me te ra te od so to na ta prav da da ba ram.
Slu{ ne te me li~ no oti ona {to }e go ka àm
ili na gla va }e mi pad ne ako ver ba
ne mu se da de ili }e ve pri nu di se ta kriv da
nap ra ve na vrz me ne, da ja le ~i te. Slu{ ne te
în PETTI
Scena 1
(Vle gu va at od ed na stra na Voj vo da ta, Va rij so prid ru` ba,
a na dru ga An xe lo, Es ka lo, Lu ~io, gra |a ni i slu` be ni ci.)
534 Vilijam [EKSPIR
me,
o, slu{ ne te me, slu{ ne te me!
An xe lo
Gos po da ru, se pla {am de ka taa ne e so si te.
Me mo le {e me ne za ì vo tot na brat &
po gu ben po su dot na prav da ta.
Iza be la
(Sta nu va) Po su dot na prav da ta!
An xe lo
I }e go vo ri se ga ~ud no i pol na pe lin.
Iza be la
Mno gu ~ud no }e go vo ram, no i vis ti no to
mno gu.
No ne e li ~ud no {to ovoj An xe lo go ga zi
zbo rot? Ne e li ~ud no {to ubi ec e toj?
Ne e li ~ud no, mno gu ~ud no {to ovoj
An xe lo e pre qub ni~ ki kra dec,
dvo li~ nik i si le xi ja na mo min ska ta
~ed nost?
Voj vo da ta
ûd no e, il ja da pa ti ~ud no!
Iza be la
I ko {to e vis ti no to de ka An xe lo e toj
s# {to go vo ram e vis ti ni to no i ~ud no.
Ne, il ja da pa ti e vis ti ni to, vis ti na ta oti
}e si os ta ne vis ti na s# do de not su den.
Voj vo da ta
Trg ne te ja od ov de. Kut ra ta taa,
go go vo ri ova za{ to se mrd na la od umot.
Iza be la
O kne zu, te pro kol nu vam, ako ver ba ima{
de ka i dru ga ima sre }a os ven na {a va zem ska,
ne me ot fr laj tu ku - ta ka so iz go vor le sen
de ka od umot sum se mrd na la. Ne go sme taj
za ne voz mo` no ona {to ne ve ro jat no sa mo
iz gle da. Ne e ne voz mo` no, pod lec ne koj
naj lo{ na sve tot, da iz gle da krot ko,
se ri oz no, pra vi~ no i bes pre kor no ka ko
An xe lo; ta ka i An xe lo mo è, pok raj si te
ode` di, ti tu li, ma ni ri i na kit, da bi de
ar hi-apa{. Ve ru vaj vo ova, kne zu kral ski,
po mal ku, toj toa i ne e; no po ve }e e ko ga
bi ima la po ve }e imi wa za lo {o to i zlo to.
Voj vo da ta
Vo ~es ta se kol nam, ako e lu da, a lu da e
ve lam,
de ka lu di lo to nej zi no e sre de no ~ud no,
pa tak va smis la vr za na pra vi kak va
{to do se ga kaj lu dak ni ko ga{ ne sum ~ul.
Iza be la
O voj vo do bla go ro den,
ne udi raj te na toa, ne br kaj te go raz u mot
za qu bov na nep rav da ta; tu ku raz u mot ne ka
vi slu ì
vis ti na ta da se po ja vi kaj {to skri e na se
~i ni,
a ne vis ti na ta da se sok rie kaj {to iz gle da
to~ na.
Voj vo da ta
Na mno zi na {to ne se lu di, po ve }e raz um
im ne dos ti ga. Ka è te {to ima te! Ve slu-
{am!
Iza be la
Jas sum ses tra na eden Kla u dio,
osu den za ra di blud na smrt pod se ki ra.
An xe lo kaz na ta mu ja iz re ~e. Jas, ba{ ko ga
bev na is ku {e ni~ ki is pit za pri em me |u
ka lu |er ki te, bev iz ves te na od brat mi
pre ku eden Lu ~io.
Lu ~io
Toa sum jas, ako doz vo lu va te, kne zu.
Od Kla u dio oti dov kaj nea i ja mo lev
sre }a ta da si ja pro ba kaj gos po da rot
An xe lo
bel kim ta ka za jad ni kot }e iz mo li pro{ ka.
Iza be la
Toa e toj, na vis ti na.
Voj vo da ta
(Na Lu ~io) Ni koj vas ne ve pra {a.
Lu ~io
To~ no, gos po da ru, no ne me ni po vi ka
da mol ~am.
Voj vo da ta
To ga{, se ga ve po vi ku vam. Za pom ne te go ova,
mo lam;
a ako ne ko ga{ ima te ra bo ta ne ko ja svo ja
to ga{ mo le te se na bo ga da bi de te bez
gre{ ka.
Lu ~io
Vi ga ran ti ram, gos po da ru.
Voj vod ta
Ga ran ti raj te si sam na se be; vni ma vaj te,
ve lam.
Iza be la
Gos po di nov ka à del ~e od pri kaz na ta mo ja -
Lu ~io
To~ no.
Voj vo da ta
Mo è bi e to~ no, no si gur no gre {i te
{to zbo ru va te pre ku red. (Na Iza be la) I, ve
mo lam?
Iza be la
Oti dov kaj ovoj gad blu den, za me ni kot -
Voj vo da ta
Ova mal ku lu da~ ki zvu ~i.
Iza be la
Pros te te, ama prik lad no e na ra bo ta ta.
Voj vo da ta
Da, na ra bo ta ta! Pro dol è te!
Iza be la
Na krat ko, a ne va` no to go os ta vam na
stra na,
ka ko go pre kol nu vav, ka ko go mo lev, mu kle-
~ev,
ka ko me od bi i ka ko mu od go vo riv to ga{ -
za{ to mno gu dol go tra e {e - za se ga
so bol ka i sram, sram ni ot kraj da go ka àm.
Ne sa ka {e brat mi da go po mi lu va, os ven
pod us lov te lo vo ne gib na to da mu go da dam
na ne go va ta ne u me re na po ho ta blud na; po
bor ba
dol got raj na, ses trin sko to vo me ne ~es ta
mi ja skr {i, pa mu se da dov. No ut ro to u{ te,
stras ta za do vo le na, toj is pra ti na log
gla va ta na brat mi da mu ja se ~at.
Voj vo da ta
U{ te da e ta ka!
Iza be la
Ne sa mo {to e ta ka, tu ku ep ten e ta ka!
Voj vo da ta
Ti ne zna e{ {to zbo ru va{, jad ni~ ke lu da,
ili si pod bod na ta so smis len om raz
pro tiv ~es ta ne go va. Ka ko pr vo, toj
vo is prav nos ta e bez gre{ ka. Ka ko vto ro,
bes mis le no e toj so tol ka va ès ti na
536 Vilijam [EKSPIR
da gi go ni gre vo vi te {to sa mi ot gi ima.
Da zgre {il ta ka, toj brat ti so se be si
bi go spo re dil i od be sil ka bi go spa sil.
Ne koj ve na mes til. Vis ti na ta priz naj ja
i ka ì po ~ij na go vor si do{ la da se à li{.
Iza be la
Ova e s#? To ga{, o, vie bla gos lo ve ni slu gi
ne bes ni, tr pe nie po da re te mi, za so vre me
zlo to da se ot krie {to za vit ka no e ov de
vo drei na ~es ta! Bog da ja ~u va va {a ta
mi lost
od zlo, a jas si odam obes ~es te na, bez ver ba
vo ni koj!
Voj vo da ta
Znam, bi oti{ le se ga tu ku-ta ka. Stra à!
Od ne se te ja v zat vor.
(Eden stra àr zas ta nu va zad Iza be la.)
Za rem da doz vo li me tol ku
bes ra men vi or od nav re di da se ur ne
vrz onoj {to ni e tol ku bli zok? Splet ki.
Koj zna e {e za va {i ot na um i za ide we to
ov de?
Iza be la
Ne koj koj bi sa ka la da e ov de: otec Lu do vik.
(Iz le gu va pod stra à.)
Voj vo da ta
Otec - duh, ve ro jat no. Go znae li ne koj toj
Lu do vik?
Lu ~io
Gos po da ru, jas go znam. Mo nah {to seg de si
go pi ka no sot.
Ne mi se do pa |a. Da ne be {e du hov nik, kne zu,
za ne koi zbo ro vi {to pro tiv vas gi ka à,
do de ka ne bev te ov de, }e go yviz nev da svi ri.
Voj vo da ta
Zbo ru val pro tiv me ne? Ama do bar mo nah!
Pa u{ te si ro ta va de voj ka zlob no ja {il kal
pro tiv za me ni kot na{! Naj de te go ved na{!
(Iz le gu va at eden ili ne kol ku mi na.)
Lu ~io
Tok mu no }e ska, gos po da ru, nea i toj mo nah
vo zat vo rot gi vi dov. Be zo ~en mo nah,
ni zok mo nah.
Mo na hot Pe tar
Bla gos lo ve ni da ste kne zu!
Sto ev tu ka blis ku, gos po da ru, i slu {av
ka ko u{i te vi gi pol nat so ne vis ti ni. Ka ko
pr vo,
è na va, bez tro{ ka sram za me ni kot vi go
na pa |a koj {to ja dop rel ili dam ka
ne kak va & sto ril kol ku ne koj ne ro den
{to ja dop rel ili fle ko sal.
Voj vo da ta
I nie is to tol ku ve ru va me.
Go zna e te li toj Lu do vik za ko go
taa go vo ri?
Mo na hot Pe tar
Go znam ka ko svet, po bo èn ~o vek,
ne e ni zok, ni tu pak no sot se ka de go pi ka
ka ko {to za ne go re ~e gos po di nov ov de;
i, ì mi ve ra va, toj ~o vek ni ko ga{ ne re kol
ka ko {to se tvr di lo{ zbor za va {a ta
mi lost.
Lu ~io
Re kol gos po da ru, i toa naj pod lo. Ve ru vaj te
mi!
Mo na hot Pe tar
Uba vo, ed na{ }e doj de i }e se op rav da;
no vo mi gov toj e bo len, gos po da ru,
od ~ud na tre ska. Sa mo po ne gov na log
bi dej }i slu{ na de ka se pod got vu va tu` ba
pro tiv gos po da rot An xe lo, doj dov jas ov de
da ka àm, ne ba re toj zbo ru va, {to vo se to
e la ga a {to vis ti na, za {to mo è
da se za kol ne, za {to na is pit da se sta vi
ko ga i da go vik nat. Pr vo, za ovaa è na:
za da se op rav da ovoj bla go rod nik vre den,
tol ku pros ta~ ki i jav no ob vi net, taa }e bi de
pred vas po bi e na i toa ot vo re no v li ce
ta ka {to, na kra jot, sa ma }e priz nae.
Voj vo da ta
O~e do bar, da slu{ ne me.
(Iz le gu va mo na hot Pe tar.)
Za rem ne se sme e te na ova, gos po da ru
An xe lo?
O bo è, kol ka va e su e ta ta na {ut ra ci te
jad ni!
Sto lo vi daj te ni.
(No sat sto lo vi.)
Doj de te, rod ni no An xe lo,
vo ova }e bi dam nep ris tra sen; bi de te sa mi
su di ja vo ra bo ta ta va {a.
(Voj vo da ta i An xe lo sed nu va at.)
(Vle gu va at mo na hot Pe tar i Ma ri ja na
pok ri e na so pre vez.)
Ova li e sve do kot, o~e?
Pr vin li ce to ne ka go po ka è, a po toa ne ka
zbo ru va.
Ma ri ja na
Pros te te, gos po da ru, li ce to ne go po ka ù-
vam
du ri ma òt mi ne mi ka è.
Voj vo da ta
[to, vie ste ma è na?
Ma ri ja na
Ne, gos po da ru.
Voj vo da ta
Da li ste de voj ka?
Ma ri ja na
Ne, gos po da ru.
Voj vo da ta
Vdo vi ca?
Ma ri ja na
Ni toa, gos po da ru.
Voj vo da ta
To ga{ ne ste ni{ to; ni de voj ka, ni vdo vi ca
ni è na!
Lu ~io
Gos po da ru, mo è e uli ~ar ka, za{ to mno gu od
niv ne se ni de voj ki, ni vdo vi ci ni è ni.
Voj vo da ta
Za mol ~e te go onoj brat! Ka mo sre }a da ima
pri ~i na da bla bo ti za se be.
Lu ~io
Dob ro, gos po da ru.
Ma ri ja na
Gos po da ru, priz na vam de ka ma è na ne sum
bi la,
a priz na vam, is tov re me no, de ka ne sum mo ma.
Go poz nav ma` mi, a ma` mi se pak
ne znae de ka ne ko ga{ i toj me poz nal.
Lu ~io
Si gur no bil pi jan, gos po da ru, ne znam {to
dru go.
Voj vo da ta
Bi sa kal, za ra di bla gos ta na mi rot, i ti da
si pi jan.
Lu ~io
538 Vilijam [EKSPIR
Voj vo da ta
Ova sve do ~e we so An xe lo ne ma vr ska.
Ma ri ja na
Se ga }e doj dam do toa, gos po da ru.
Taa {to ne go za pre qu ba go op tu ù va
so sa mo to toa i mo jot ma` go tu ì,
i na to var tok mu ona vre me mu go sta va
vo koe, pod zak let va tvr dam, v preg rat go
dr èv
so si te pos le di ci od qu bov ta {to se ra |a at.
An xe lo
Da li i drug, os ven me ne, taa tu ì?
Ma ri ja na
Ne, kol ku {to znam.
Voj vo da ta
Ne? Re kov te ma` vi.
Ma ri ja na
Pa da, gos po da ru, a toa e An xe lo,
koj mis li de ka znae de ka ni ko ga{ ova te lo
ne go poz nal, no znae, mis li, de ka go poz nal
te lo to na Iza be la.
An xe lo
ûd no ob vi ne nie. Po ka ì go tvo e to li ce.
Ma ri ja na
(Go ot kri va li ce to) Ma` mi mi na re du va;
mas ka ta ja va dam.
Ova e toa li ce, An xe lo su rov,
za koe ne ko ga{, se kol ne {e, de ka vre di
da se gle da. Ova e ra ka ta ko ja cvrs to
vo svo ja ta ja steg na, so zak let va ko ga
go pot vr du va {e do go vo rot bra ~en.
Ova e te lo to koe Iza be la od obr vrs ka ta
ja spa si pa te be ti se da de vo ku }a ta let na
a si mis le {e de ka e nej zi no.
Voj vo da ta
(Na An xe lo) Ja poz na va te ovaa è na?
Lu ~io
Te les no, ve li taa.
Voj vo da ta
Za mol ~i, brat! Po ve }e da ne si pis nal!
Lu ~io
Gos po da ru, mo ra da priz na am de ka è na va ja
znam;
pet go di ni ima od de not ko ga za bra ~en so juz
se go vo re {e me |u me ne i nea, koj {to pro-
pad na,
de lum no po ra di nej zni ot ve ten mi raz
{to na ed na{ se skra ti, no glav no
po ra di gla sot {to & iz le ze de ka bi la
za ni ka de; vo pet te go di ni tie
ni tu sum zbo ru val so nea, ni sum ja vi del,
ni ti sum ~ul za nea; vo ~es ta se kol nam.
Ma ri ja na
(Klek nu va pred voj vo da ta) Bla go ro den
kne zu,
ko svet li na ta od ne bo {to sle gu va, od us ta ta
zbo rot,
i ko {to vis ti na ta pol na e so smis la, a
se ko ja dob lest
so vis ti na, jas sum so svr {u va~ ka è na na
ovoj ~o vek
tol ku cvrs to ko zbo ro vi te {to zak let va
pra vat;
a vtor ni kot no} ta, kne zu, vo let na ta svo ja
ku }a
toj me poz na i ko è na. Ako go vo ram pra vo,
to ga{ od ko le na mir no da se kre nam, ako ne,
to ga{, ko mer me ren spo me nik, ne ka os ta nam
ov de,
smra mo re na za na vek.
An xe lo
Do se ga se pot sme vav sa mo.
Se ga, gos po da ru, daj te ce la prav da da ja
vi dam,
tr pe ni e to mi e pred kraj. Na vis ti na gle dam
de ka ovie sla bi, ku so um ni è ni se sa mo
oru die na ne ko ja mno gu po mo} na ra ka
ko ja na ova gi pod bod na la. Mo` nost daj te mi
kne zu, da go naj dam {il ka ~ot.
Voj vo da ta
(Sta nu va) Da, od sr ce
i po va {a vol ja da gi kaz ni te. - Ti o~e
bu da lest i ti ras i pa na è no zdru è na
so taa {to si za mi na, mis li{ li de ka
zak let vi te tvoi, pa ma kar vo se koj sve tec
po red da si se kol ne la, se do vo len do kaz
pro tiv vred nos ta ne go va i ug le dot ne gov
koi ve }e bi le is ku {u va ni? Vie, ~e sen
Es ka lo,
sed ne te so rod ni na ta moj; po mog ne te mu
ve{ to
na vi de lo da ja is te ra za ve ra va i iz vo rot
nej zin.
I ne koj drug mo nah gi pod bod nu val. Ved na{
naj de te go.
(Es ka lo sed nu va.)
Mo na hot Pe tar
Ka mo da e ov de, gos po da ru, za{ to toj
na vis ti na gi pod bod na è ni ve da se à lat.
Tem ni ~a rot va{ znae ka de pre bi va to~ no,
toj mo è da go do ve de.
Voj vo da ta
(Na ne kol ku mi na) Ode te, sto re te go toa
ved na{.
(na An xe lo) A vie, bla go ro den moj rod ni no,
i ima te lu na do ver ba ta na {a, bi dej }i
vi e va` no ra bo ta va da ja is te ra te do kraj,
so na ne se ni te nav re di vrz vas, po naj do bar
na um pos ta pe te. Me ne, za krat ko, }e me ne ma,
a vie ne mr daj te od ov de do de ka so kle vet ni-
ci te
ne se pres me ta te.
Es ka lo
Gos po da ru, do kraj ra bo ta ta }e ja is te ra me.
(Iz le gu va voj vo da ta.)
Gos po di ne Lu ~io, ne li re kov te de ka ovoj
otec Lu do vik bil ne ~e sen ~o vek?
Lu ~io
Ka mi lav ka ta ne go pra vi mo na hot mo nah;
~e sen sa mo po dre i te; ~o vek koj {to mno gu
lo {o go vo re {e za voj vo da ta.
Es ka lo
]e ve za mo li me da os ta ne te ov de do de ka toj
ne doj de, za po toa so ova da go na te ra te vo
tes no. ]e iz le ze de ka ovoj mo nah ti e ne koj
fin brat!
Lu ~io
Ni po mal ku ni po ve }e od koj bi lo vo Vi e na,
vi tvr dam.
Es ka lo
Vik ne te ja taa Iza be la pov tor no ov de;
sa kam da zbo ru vam so nea.
(Na An xe lo) Ve mo lam, gos po da ru, doz vo le te
mi jas da pos ta vu vam pra {a wa. ]e vi di te
ka ko }e ja sre dam.
Lu ~io
Ne po ar no od ne go, ba rem ka ko {to sa ma ta
ve li.
Es ka lo
Mis li te?
Lu ~io
Na vis ti na, gos po di ne, mis lam ako pri vat no
ja sre di te, ved na{ }e vi priz nae; ve ro jat no
jav no }e & bi de sram.
540 Vilijam [EKSPIR
Es ka lo
Od oko lu }e ja na pi pu vam, da ne znae {to
imam na um.
Lu ~io
Ta ka se pra vi toa; za{ to è ni te se naj les ni
na pol no}.
(Vle gu va Iza be la pod stra à.)
Es ka lo
Prij de te, ve mo lam; ov de ima ed na da ma ko ja
go po bi va s# ona {to go re kov te.
(Vle gu va at voj vo da ta, prep ra ven na mo nah,
so ka mi lav ka na gla va i tem ni ~a rot.)
Lu ~io
Gos po da ru, eve go ni kak ve cot za ko go vi
go vo rev, eve go so tem ni ~a rot.
Es ka lo
Tok mu na vre me. Ne zbo ru vaj te so ne go
do de ka ne ve po vi ka me.
Lu ~io
]e mol ~am ka ko mr to vec.
Es ka lo
(Na voj vo da ta) Doj de te, gos po di ne, da li vie
gi na te rav te è ni ve da go nak le ve tat gos po-
da rot An xe lo? Tie priz naa de ka ste bi le
vie.
Voj vo da ta
Ne e to~ no.
Es ka lo
Ka ko? Zna e te ka de ste?
Voj vo da ta
êst na va {e to vi so ko mes to, a ~est ~es to
i na so to na ta mu se od da va pred tro not ne gov
og nen.
Ka de e voj vo da ta? Toj tre ba da me ~ue.
Es ka lo
Voj vo da ta sme nie i nie }e ve ~u e me.
Go vo re te po pra vo.
Voj vo da ta
Ili bez strav, ba rem.
(Na Iza be la i Ma ri ja na) No, o, kut ri du {i,
za rem od li si ca doj dov te da ba ra te jag ne?
Po ar no re ~e te dob ra no} za va {a ta prav da.
Voj vo da ta go ne ma? I va {a ta prav da ja ne ma.
Nep ra vi ~en e voj vo da ta {to od bil da su di
po jav na ta va {a tu` ba, a su de we to pu{ til
da go vo di pod le cot pro tiv ko go se à li te.
Lu ~io
Ova e pod le cot, apa {ot za ko go vi go vo rev.
Es ka lo
O mo na hu nep re ~e sen, mo na hu nes vet!
Mal ku li ti be {e {to è ni ve gi na te ra
dob les ni ov ma` da go re zi lat, pa se ga u{ te
so po ga na us ta i toa pra vo ne mu v li ce
pod lec go na re ku va{ i u{ te pre ku ne go
i voj vo da ta go ~ep ka{, ob vi nu vaj }i go za
nep ra vi~ nost?
Vo de te go ved na{; na tr ka lo so ne go. Del ~e
po del ~e
od vas }e ki ne me ama }e ot kri e me {to ste
po ni e ti le.
Ka ko re kov te, nep ra vi ~en?
Voj vo da ta
Ola de te mal ku. Voj vo da ta ne smee
ni prst da mi ot ki ne ka ko {to ne smee
svoj da si ot kor ne. Ne sum po da nik ne gov,
ni ti sum od ov de. Ra bo ta ta mo ja e da gle dam
{to se slu ~u va ov de vo Vi e na, vo ko ja vi dov
ka ko ras i pa nos ta klo ko ti i vrie i od umot
nad vor pre te ku va; za ko ni za se koj pres tap
ima,
no pod dr à ni se kol ku i pro pi si te stro gi
{to ko opo me ni te po ber ber ni ci te vi sat,
po ve }e za pot smev odo{ to za po ~it.
Es ka lo
Kle ve ta kon dr à va ta! Vo de te go v zat vor!
An xe lo
[to ima te vie pro tiv ne go da iz ne se te, gos-
po di ne Lu ~io? Ne li ova e ~o ve kot za ko go
go vo rev te?
Lu ~io
Toj e, gos po da ru. - Ela te va mu, gos po di ne
]e la. Me poz na va te?
Voj vo da ta
Ve pa me tam, gos po di ne, po zvu kot na va {i ot
glas.Se sret nav me vo zat vo rot za vre me na
ot sus tvo to na voj vo da ta.
Lu ~io
Aha, ta ka zna ~i? A da li pa me ti te {to go vo-
rev te za voj vo da ta?
Voj vo da ta
Ka ko ne bi pa me tel, gos po di ne.
Lu ~io
Zna ~i pa me ti te, gos po di ne, ta ka? Pa da li
voj vo da ta e èn kar, {ut rak i ku ka vi ca, ka ko
{to to ga{ ve lev te za ne go?
Voj vo da ta
Vie bi mo ra le, gos po di ne, da me za me ni te so
se be pred zbo ro vi ve da mi gi pik ne te v us ta.
Vie na vis ti na ta ka re kov te za ne go a i u{ te
po ve }e i u{ te po lo {o.
Lu ~io
O, ti prok le tio ni ska! Za rem ne te vle ~ev
za nos za ra di ona {to go ve le {e?
Voj vo da ta
Se kol nam de ka go sa kam voj vo da ta ka ko
se be si.
An xe lo
Se ga pod le cov po le ka se pot pik nu va, da ja
za ta{ ka ra bo ta ta, ot ka ko pre dav ni~ ki se
iz na la ja.
Es ka lo
So tak vi ne tre ba ni da se raz go va ra. Vo de te
go v zat vor. Ka de e tem ni ~a rot? No se te go
v zat vor. Oko vaj te go vo pran gi. I ne ka
mol ~i. Vo de te gi i ovie è ni{ ta a i si te
dru gi {to {u ru va le so ova dru{ tvo.
(Ma ri ja na ja sta nu va at i ja vo dat pod
stra à.)
(Tem ni ~a rot go fa }a voj vo da ta za ra mo.)
Voj vo da ta
ê kaj te, gos po di ne, ~e kaj te mal ku.
An xe lo
[to, da va ot por? Po mog ne te mu, Lu ~io.
Lu ~io
(Na voj vo da ta) Aj de, gos po di ne; aj de, gos po-
di ne; gos po di ne! Po le ka mal ku, gos po di ne!
[to, }e lav eden, la` liv apa{, mo ra te da
no si te ka mi lav ka, a? Po ka è te go toa va {e
pod le~ ko li ce, ~u ma da ve sot re! Po ka è te
go toa va {e ov co-la pa~ ko li ce, pa to ga{
ne ka mal ku ve obe sat! [to, ne sa ka da se
iz va di?
(Toj ja is trg nu va ka mi lav ka ta na mo na hot
pa se ot kri va li ce to na voj vo da ta. An xe lo
i Es ka lo sta nu va at.)
542 Vilijam [EKSPIR
Voj vo da ta
Ti si pr vi ot apa{ na sve tot {to pro iz ve de
voj vo da.
Tem ni ~a ru, ka ko pr vo, za ovie bla go rod ni
troj ca
ga ran ci ja da vam. (Na Lu ~io) Ne be gaj te, gos-
po di ne,
mo na hot ima u{ te ne{ to so vas da raz go-
va ra. Dr è te go!
Lu ~io
Ova }e is pad ne mal ku po lo {o od be se we.
Voj vo da ta
(Na Es ka lo) Ona {to go re kov te, vi go pros-
tu vam.
Sed ne te. Mes to to }e mu go ze me me ne mu.
(Es ka lo sed nu va.)
(Na An xe lo) Gos po di ne, so va {a doz vo la.
(Go ze ma sto lot na An xe lo.)
Ima li vo te be zbo ro vi, duh, drs kost
da ti se naj dat pri ra ka? Ako ima{,
na toa pot pri se du ri mo jot is kaz se slu {a
ama ne moj po dol go od toa.
An xe lo
O gos po da ru moj stra {en,
tre ba da bi dam zlos tor nik po go lem od mo jot
zlos tor ko ga bi sme tal de ka e mo` no da
bi dam
ne ot kri en, bi dej }i gle dam, de ka ko bo` ja
si la,
va {a ta mi lost nad gle du va la s# {to pra vam.
Za toa, do bar kne zu, ne ka dol go ne mu se su di
na mo jot sram, tu ku priz na ni e to moe ne ka
bi de
se ta is tra ga mo ja. Edins tve na ta mi lost za
ko ja
ve mo lam e pre su da br za i ko pos le di ca od
nea - smrt.
Voj vo da ta
Doj de te ov de, Ma ri ja na.
(Na An xe lo) Ka ì, da li be {e svr {en so
ovaa è na?
An xe lo
Bev, gos po da ru.
Voj vo da ta
Ze mi ja i ven ~aj ja ved na{. Mo na hu, vie
ce re mo ni ja ta nap ra ve te ja; a po toa ov de
vra te te se. Vie, tem ni ~a ru, poj de te so ne go.
(Iz le gu va at An xe lo, Ma ri ja na, mo na hot
Pe tar i Tem ni ~a rot.)
Es ka lo
Gos po da ru, po ve }e me ~u di {to toj ~es ta si
ja ur na
od {to sum vos hi ten od ~u da va.
Voj vo da ta
Doj de te ov de, Iza be la.
Va {i ot mo nah se ga e knez. Ko {to bev to ga{
ve ren i pos ve ten na ra bo ta ta va {a, ta ka i
se ga,
za{ to ob le ka ta sr ce to ne go me nu va, s# u{ te
na us lu ga vi sto jam.
Iza be la
O pros te te mi,
{to jas, po da nik va{, ne poz na vaj }i go
va {e to ve li ~e stvo, vi za da dov tol ku ma ki.
Voj vo da ta
Pros te no vi e, Iza be la.
A se ga, de voj ko mi la, i vie mi lost nam
daj te ni. Smrt ta na brat vi, znam, uk ma
na sr ce vi pra vi i mo è se ~u di te
zo{ to tol ku ta in stven bev nas to ju vaj }i
ì vo tot da mu go spa sam a ne ja po ka àv
ved na{
svo ja ta prik ri e na vlast tu ku go pu{ tiv da
stra da.
O de voj ko naj mi la, mo jot na um ne go va ta br za
smrt go spre ~i za ko ja mis lev de ka po bav no
}e odi.
Ama v mir ne ka po ~i va! Po a ren e ì vo tot
ko ga
stra vot od smrt ta }e se pre gr mi, od ì vo tot
poln
strav i tre pet. Ute {e te se {to na brat vi
vak va sre }a mu e da de na.
Iza be la
(Vle gu va at An xe lo, Ma ri ja na, mo na hot
Pe tar i Tem ni ~a rot.)
Voj vo da ta
Na ovoj no vo è net ~o vek {to pri o |a ov de,
~ii me~ ti val ka ni ~es ta va {a, hrab ro
bra ne ta, ja nav re di ja, mo ra da mu pros ti te
za ra di Ma ri ja na; no bi dej }i brat vi go osu di
- vr {ej }i na toj na ~in dvo en zlos tor
vrz sve ta ta ne vi nost i vrz ve tu va we to svoe
po vr za no so ova, ì vo tot na va {i ot brat -
za kon ska ta prav da na cel glas vi ka
se ka de da se ~ue, a vi ka du ri i sa mi ot toj:
An xe lo za Kla u dio, smrt za smrt.
Iz br za nos ta so iz br za nost se vra }a, sa mo vo-
li e to
sa mo vo lie si ba ra; za ova ten xer ~e, vak vo
ka pa ~e,
za tan te - ku ku ri gu. Oti, vi na ta tvo ja,
An xe lo,
tol ku na vi de lo doj de, {to od re ku vaj ja
kol ku
sa ka{, taa se ko ja oles ni tel nost, ti ja od re-
ku va.
Te osu du va me na smrt pod se ki ra ta is ta
pod ko ja Kla u dio poj de i so is ta tak va
it nost.
Vo de te go.
Ma ri ja na
O, gos po da ru moj mi loz liv,
za rem ma` mi da dov te sa mo za pot smev?
Voj vo da ta
Va {i ot ma`, ma` za pot smev vi da de.
Sog la su vaj }i se ~es ta va {a da se spa si,
toj brak go sme tav za so od ve ten; ina ku
ob vi nu va we to za onoj bli zok od nos, mo è
ì vo tot va{ da go os kver ni i les no da ja
gol tne
id ni na ta {to vi do a |a. Za{ to imo tot ne gov,
ia ko po zap le nu va we to sta nu va na{ sa mo,
vam, na ime na vdo vi~ ka iz dr{ ka, vi go
ot sta pu va me za po do bar da si ku pi te ma`.
Ma ri ja na
O gos po da ru mil,
ni ti drug, ni ti po do bar ma` sa kam.
Voj vo da ta
Ovoj po pus to go ba ra te; tu ka sme na ~is to.
Ma ri ja na
Gos po da ru bla go ro den -
Voj vo da ta
Ne ma ~e te se xa be. -
Pod se ki ra no se te go. (Na Lu ~io) A se ga vie,
gos po di ne.
Ma ri ja na
(Klek nu va na ko le na) O gos po da ru do bar! -
Iza be lo slat ka,
prid ru è te mi se; ko le na ta po zaj me te mi gi
va {i
pa vo id ni na ta {to ide, cel pre os ta nat
ì vot
sa mo vam }e vi slu àm.
Voj vo da ta
Ja na go va ra te pro tiv se kak va smis la.
Ako klek ne i po ba ra mi lost, du hot
na brat & od mer mer ni ot grob }e sta ne
i so uàs }e ja od vle~ ka.
Ma ri ja na
Iza be la,
slat ka Iza be la, klek ne te sa mo so me ne.
544 Vilijam [EKSPIR
Ra ce te kre ne te gi; ne ve le te ni{ to. S# jas }
e ka àm.
Ve lat naj dob ri te lu |e od grev se soz da de ni
a naj dob ri ot mo ra i mal ku zlo vo se be da
ima.
Mo è bi i ma` mi e ta kov. O, Iza be la,
za rem ne ma so me ne da klek ne te?
Voj vo da ta
So smrt }e ja pla ti smrt ta na Kla u dio.
Iza be la
(Klek nu va) O, gos po da ru {te dar,
gle daj te, ako vi e po vol ja, na osu de ni ov
~o vek
ko brat mi da e ìv. De lum no mis lam
so dol `na is kre nost toj ja vr {e {e vlas ta
du ri me ne ne me zdog le da. Bi dej }i e ta ka,
os ta ve te go vo ì vot. Brat mi so pra vo
be {e kaz net za de lo to {to go sto ri.
î not na An xe lo pak,
ne ja pos tig na opa ka ta na me ra svo ja,
i tre ba da se za ko pa ko na me ra sa mo
{to na pol pat nas tra da la. Mis la ta ne e
de lo,
a na me ra ta e sa mo mis la.
Ma ri ja na
Sa mo mis la, gos po da ru.
Voj vo da ta
Mol bi te va {i ne vre dat. Sta ne te, ve lam.
(Ma ri ja na i Iza be la sta nu va at.)
Se ga se se tiv na u{ te eden pres tap.
Tem ni ~a ru, ka ko se slu ~i Kla u dio
da um re vo ne vo o bi ~a en ~as?
Tem ni ~a rot
Za po ved tak va pri miv.
Voj vo da ta
Imav te li po se ben na log za ~i not?
Tem ni ~a rot
Ne, gos po da ru, sa mo po ra ka po glas nik.
Voj vo da ta
Od dol `nos ta za toa ve raz re {u vam.
Pre daj te gi klu ~e vi te.
Tem ni ~a rot
Pros te te, gos po da ru go lem,
i jas mis lev de ka e gre{ ka, no ne zna ev,
a ko ga pod raz mis liv, po~ nav da se ka am;
do kaz za toa e {to v zat vor eden ~o vek
go os ta viv v ì vot koj {to, ina ku, po na log
nez va ni ~en tre ba {e da um re.
Voj vo da ta
Koj e toj?
Tem ni ~a rot
Se vi ka Ber nar din.
Voj vo da ta
Ka mo i so Kla u dio da pos ta pev te ta ka.
Ode te i do ve de te go. Sa kam da go vi dam.
(Iz le gu va tme ni ~a rot.)
Es ka lo
@a lam {to ~o vek tol ku u~en i umen
ka ko vie, An xe lo, {to ni iz gle dav te vez den,
tol ku ni sko pad na, pr vo od krv ta vre la
za ve den a po toa li {en od zdrav raz um.
An xe lo
@a lam {to tol ka va pre diz vi kav ta ga.
Tol ku dla bo ko toa mi gi ki ne po kaj ni~ ki ve
gra di {to po ve }e mo lam za smrt odo{ to
za mi lost; ja zas lu ìv kaz na ta i se ga
sa mo za nea mo lam.
(Vle gu va at Ber nar din, Tem ni ~a rot, Kla u-
dio, vo ma ska i Xu li et.)
Voj vo da ta
Koj od niv e Ber nar din?
Tem ni ~a rot
Ovoj, gos po da ru.
Voj vo da ta
Eden mo nah mi go vo re {e za ne go.
(Na Ber nar din) Za te be ve lat, brat ko, de ka
ima{ tvr da du {a,
{to ni{ to ne priz na va os ven ovoj svet
ze men
po koj ì vo tot si go tok mi{. Osu den si na
smrt;
no, gre vo vi te zem ski, ti gi pros tu vam si te
i te mo lam da ja ko ris ti{ ovaa mi lost
za po dob ra ta tvo ja id ni na. - O~e, po u ~e te go.
Vo va {i ra ce go pre da vam. (Na Tem ni ~a rot)
Koj vi e ovoj
za bu len va ka?
Tem ni ~a rot
U{ te eden zat vo re nik {to go spa siv,
koj tre ba {e da um re za ed no so Kla u dio,
a po lik e re ~i si ist ka ko ne go.
(Go od bu lu va Kla u dio.)
Voj vo da ta
(Na Iza be la) Ako e na lik na bra tot va{, za
ne go va qu bov
mu pros tu vam; a za ra di qu bov ta va {a
{ted ra,
ra ka daj te mi i re ~e te de ka }e ste mo ja.
Ta ka i toj brat }e mi sta ne. No za toa pos le.
So ova i gos po da rot An xe lo gle da de ka e
spa sen.
Mis lam de ka vi dov ka ko pog le dot mu ìv na.
Pa, An xe lo, zlo to od vas po le ka si odi.
Sa kaj te ja è na vi, kol ku vas i taa vre di.
Du {a va se ga mi e sprem na na si te da im
pros ti
ama ov de ima eden {to ne }e do bie pro{ ka.
(Na Lu ~io)
Vie, brat, {to me zna e te ko ku ka vi ca,
{ut rak,
ko ras ka la {en ~o vek, ma ga re i lu dak
ka è te mi, ve mo lam, so {to zas lu ìv tol ku
vi so ko da me vos kre va te?
Lu ~io
@i mi o~i ve, gos po da ru, toa go go vo rev oti
ta kov go vor se ga e vo mo da. Ako za ra di toa
sa ka te da me obe si te, obe se te me, ama se pak
po ve }e bi sa kal da mi ud ri te sto kam {i ci.
Voj vo da ta
Pr vin sto kam {i ci, gos po di ne, a po toa
be se we.
Ob ja ve te, tem ni ~a ru, na se ka de niz gra dot,
ako ima è na na ko ja blud ni kov & zgre {il,
a go ~uv sa mi ot ka ko se kol ne de ka ima ed na
{to ja zbo ga til so de te, ne ka doj de ov de
za so ne go da ja ven ~a me. [tom za vr {i ~i not
ud re te mu go kam {i kot pa obe se te go.
Lu ~io
@i vi gos pod, gos po da ru, ne ven ~a vaj te me so
kur va. Pred mal ku va {a ta vi sost re ~e de ka
jas ve pro iz ve dov vo voj vo da; do bar moj gos-
po da ru, ne vra }aj te mi go dol got so toa {to
}e me pro iz ve de te vo ro go no sec.
Voj vo da ta
Vo ~es ta se kol nam, }e ja ven ~a{.
Kle ve ti te ti gi pros tu vam, a i s# dru go
{to ima{ za pla }a we. - Vo de te go v zat vor,
i gle daj te buk val no da is pol ni te s# {to
re kov!
Lu ~io
Bra kot so oros pi ja, gos po da ru, vi e is to
ka ko i sta va we na smrt ni ma ki, kam {i ku-
va we i be se we.
Voj vo da ta
Toa go zas lu ù va toj {to go kle ve ti kne zot.
(Iz le gu va Lu ~io pod stra à.)
546 Vilijam [EKSPIR
Vie Kla u dio, ug le dot vra te te & go na taa
{to ja iz re zi liv te. Ra du vaj te se, Ma ri ja na.
Sa kaj ja An xe lo. Bev nej zin is po ved nik
i dob les ta & ja znam. Ti bla go da ram, do bar
Es ka lo, za dob ri na ta tvo ja. Ima {e i mno gu
dru gi ne{ ta za bla go dar nost vred ni. Za tru-
dot
i mol ~e we to, ti bla go da ram tem ni ~a ru;
te be
}e te unap re di me na po vi so ko i po u ba vo
mes to.
Pros te te mu, An xe lo, {to vi ja do ne se do ma
gla va ta na Dub rov ~a ne cot mes to taa na Kla-
u dio.
Gre vot tu ka sam si se op rav du va. Iza be la
mi la,
imam pred log {to se od ne su va na va {a ta
sre }a;
ako u{ te go prik lo ni te kon ne go sr ce to
svoe
s# moe }e sta ne va {e, s# va {e }e sta ne moe.
(Na si te) A se ga odi me na dvo rot; ta mu }e vi
ka è me na si te
ka ko po red s# se slu ~i i ka ko ni vr vea
dni te.
(Iz le gu va at.)
Romeo and Juliet
L I C A:
Hor
Romeo
Montagi, negoviot tatko
Montagi, negovata sopruga
Benvolio, vnuk na Montagi
Avram, sluga na Montagi
Baltazar, ~ovek na Romeo
Julija
Kapuleti, nejzin tatko
Kapuleti, negova sopruga
Tibalt, nejzin vnuk
Pa` na Tibalt
Petru~io
Bratu~etka na Kapuleti
Neguvatelka na Julija
Petar
Samson
Gregori, slugi na Kapuleti
Slugi, drugi
Muzi~ari
Eskalo, knez na Verona
Merkucio
Pariz, grof, blagorodnici
Pa`, na Pariz
Otec Lorenco
Otec Jovan
Apotekar
Komandir na straà
Drugi straàri
Gosti, blagorodni~ki, sledbenici na Montagi i na Kapuleti.
Tragedijata Romeo i Julija e od prviot period na tvore{tvoto na Vilijam [ekspir.
Osven {to postojat nadvore{ni podatoci deka verojatno e napi{ana okolu 1592 godina,
prvpat postavena na scena okolu 1595 godina a prvpat pe~atena vo prvoto kvarto izdanie
od 1597 godina, samiot na~in na koj e pi{uvana dramata (vnatre{nite podatoci), ja potvr-
duva i nejzinata klasifikacija. Deloto e pi{uvano vo fin jampski deseterec, bez mnogu
op~ekoruvawe i so ~esti rimi, dokaz deka e sozdadeno vo periodot koga vo angliskata poez-
ija dominira zaludenosta po preciznata, ~isto qubovna, sonetna forma. Re~isi s# e podgot-
veno preku likovite koi di{at vo bezopasna, spokojna, ponekoga{ idili~na atmosfera,
preku ve{to protkaenata visoka romantika i estetski verbalizam, preku polnonade`nite
govori, za eden sre}en kraj i za edna vesela, romanti~na i sre}na komedija vo koja svetot
e vo sostojba na postojano, radosno samoobnovuvawe. Ottuka, tragi~niot kraj kako da ne
se sovpa|a so dolgo gradenata atmosfera na optimizam, verba vo ìvotot i opstanokot na
ubavoto vo svetot. No takva bila èlbata na avtorot ili taka go vodela prikaznata, se raz-
bira, pozajmena od drugi avtori. Vakvata dvojbenost vo piesava: od edna strana mlade{kata,
optimisti~ka, besmrtna strast na samiot pisatel obzemen od ludiloto da ja izgrize temata
nare~ena qubov a od druga morni~avosta, {okantnosta i tragi~nosta na izvornata prikazna,
ja sozdavaat, mi se ~ini, onaa iznasilenost na tragi~noto, negovata vidliva, iskonstruirana
priroda koja, ponekoga{, zapnuva ili zapnuvala vo o~ite na dobrite ~ita~i, da go spomeneme
grofot Tolstoj, na primer, me|u drugite.
Inaku, ne bilo te{ko legendata za tragi~nite qubovnici od Verona, da stigne do
isklu~itelno nadareniot iako ne mnogu obrazovaniot [ekspir. S# {to se vika italijanska
renesansa, so site nejzini specifiki i osobenosti, moè da se najde i vo renesansna Anglija,
samo vo eden poprizemjen prevod, vo edna postudena varijanta. Taka, vo ovoj slu~aj, legen-
data za dvajcata nesre}nici najneposredno mu ja dobliìl na [ekspir i toa na angliski
jazik (toj, osven malku latinski i u{te pomalku gr~ki ne govorel drugi jazici) Artur Bruk
(Arthur Brooke) so poemata Tragi~nata istorija na Romeo i Julija (The Tragical History of
Romeus and Juliet) objavena vo 1592 godina. No deneska nikoj ne go spomenuva [ekspir zaradi
Bruk, tuku prikaznata sekoga{ e obratna; Bruk opstanuva, se spomenuva tokmu zatoa {to
imal sre}a eden genijalen avtor da mu ja ukrade poemata i da izgradi, vdahnuvaj}i du{a
vo {turata, banalna prikazna, velelepen, poetski pametnik na qubovta a preku nego da go
obezbedi ve~niot opstanok na ~istata qubov onakva kakva {to verojatno devstveno bila
doìveana vo dvorot i sobata na Julija Kapuleti od Verona.
Tragedijata Romeo i Julija kaj nas e odamna prevedena od poetot Georgi Stalev. Ne
osporuvaj}i gi visokite poetski vrednosti na ovoj prevod, ovde za prvpat donesuvame prevod
na makedonski jazik praven neposredno od angliskiot original.
Horot
Dve semejstva, po dostoinstvo sosem isti
vo ubavata Verona, kaj{to dejstvoto se vodi
od pamtivek raskarani pak se karaat, nemaat tri ~isti
za gu{a se fa}aat, sekoj sekogo bodi.
Kobnata pazuva na ovie dva du{mani luti
dve yvezdi zaqubeni na neboto densko xitka
~ij pad nesre}en i tragi~ni ruti
so smrt ja pogrebuvaat roditelskata bitka.
Delot stra{en za so smrt beleànata qubov
i prodolùvaweto na kavgata od nivnite stari
{to samo decata nivni gi ubiva, a ni{to ne menuva drugo
dva ~asa sega pred vas, na scenava }e cari.
Ve molime za trpenie, nikoj nema da ve davi,
ona {to nedostiga, trudot na{ }e go popravi.
(Izleguva.)
P R O L O G
(Vleguva Horot.)
Samson
Gregorie, brate, pak ja vadime kolata od
kalta.
Gregorie
Nikako, ne sme yevgar volovi, da mu se
snevidi.
Samson
Velam, vadime da ne ni ja izvadat du{ata niz
nos.
Gregorie
Velam, duri si ìv ne }e ja izvadi{ glavata
od oglav.
Samson
Koga }e mi se stemni, znam brzo da udram.
Gregorie
Samo {to ne se stemnuva{ brzo za da udri{.
Samson
Dosta mi e eden pes od domot na Montagi pa
da se stemnam.
Gregorie
Da se stemne{ zna~i da zabega{, a da bide{
hrabar zna~i da ostane{ na mesto, zatoa ako
se stemni{, re~i zbogum na umot.
Samson
Nekoj pes od toj dom }e me natera da ne
mrdnam. Sekoja devojka i sekoe mom~e od
domot na Montagi }e naide na yid.
Gregorie
Toa pokaùva deka si meku{ za{to samo
meku{ite se lepat za yid.
Samson
Taka e. Zatoa ènite kako pomeki i poslabi,
sekoga{ se pritisnati za yid; zatoa ma{kite
na Montagi }e gi izbrkam od yidot, a ènskite
}e gi pritisnam.
Gregorie
Kavgata e me|u na{ite gospodari i nas,
nivnite slugi.
Samson
Seedno. ]e bidam tiran: koga }e im izlezam
na kar{ilak na ma{kite, }e se nafr~am na
ènskite - }e im gi se~am glavite.
Gregorie
Glavite }e im gi se~e{ na devojkite?
Samson
Da, glavite na devojkite ili ona {to kaj niv
e glavno, sfati me kako saka{.
în PRVI
Scena 1
(Vleguvaat Samson i Gregorie od domot na Kapuleti so me~evi i {titovi)
556
Vilijam [EKSPIR
Gregorie
Tie }e te sfatat onaka kako {to }e
po~uvstvuvaat.
Samson
]e me ~uvstvuvaat mene duri stojam na noze a
dobro se znae deka ne sum od ma~e ka{li~e.
Gregorie
Dobro e {to ne si som. Da be{e nikoj nema{e
da te ferma.
(Vleguvaat Avram i drugi slugi od domot na
Montagi.)
Vadi go alatot. Eve gi apa{ive od domot na
Montagi.
Samson
Go izvadiv i sakam da mavnam na golo. Ti
po~ni ja kavgata, a jas }e ti go {titam grbot.
Gregorie
Pa da mi go svrti{ grbot i da zbri{e{.
Samson
Brkaj rabota koga ti velam.
Gregorie
Abe }e brkam ama so tebe }e n# izbrkaat.
Samson
Gledaj zakonot da bide na na{a strana. Neka
po~nat tie.
Gregorie
]e im se iskle{tam na razminuvawe pa neka
me sfatat kako sakaat.
Samson
Ne, tuku kako smeat. Jas pak }e im go pokaàm
od trite podolgiot; ako premol~at golem
sram }e bide toa za niv.
(Go pokaùva od trite podolgiot.)
Avram
Nam ni go pokaùvate od trite podolgiot,
gospodine?
Samson
Samo go pokaùvam od trite podolgiot, gos-
podine.
Avram
Dali nam ni go pokaùvate od trite podol-
giot, gospodine?
Samson
(Na Gregorie) Dali zakonot e na na{a strana
ako kaàm Da?
Gregorie
Ne.
Samson
Ne, gospodine, ne vi go pokaùvam od trite
podolgiot vam gospodine, tuku samo go
pokaùvam od trite podolgiot, gospodine.
Gregorie
(Na Avram) Da ne barate kavga, gospodine?
Avram
Kavga gospodine? Ne, gospodine.
Samson
Ama ako barate, gospodine, vi stojam na
raspolagawe. I jas mu sluàm na isto tolku
dobar gospodar kako i vie.
557 Romeo i Julija
Avram
Ne podobar.
Samson
Dobro, gospodine.
(Vleguva Benvolio.)
Gregorie
Re~i podobar. Eve doa|a eden rodnina na
gospodarot.
Samson
(Na Avram) Da, podobar, gospodine..
Avram
Laè{.
Samson
Vadete gi me~evite, ako ste maì. Gregorie,
ne go zaboravaj udarot od nekni.
(Gi vadat me~evite i se borat.)
Benvoliot
(Go vadi me~ot) Razdvojte se, budali. Vra-
tete gi me~evite. Ne znaete {to pravite.
(Vleguva Tibalt.)
Tibalt
(Go vadi me~ot) [to, vadi{ me~ na ovie
bezdu{ni rtki?
Zavrti se, Benvolio. Pogledni & v lice na
sopstvenata smrt.
Benvolio
Samo gi smiruvam. Vrati go me~ot
ili pomogni lu|evo da gi razdvoime.
Tibalt
[to, so me~ v raka govori{ za mir? Go
mrazam zborot
ko adot {to go mrazam, site Montagi i tebe.
Bori se, kukavico.
(Se borat. Vleguvaat trojca ili ~etvorica
gra|ani, straàri so stapovi i last-
agarki.)
Gra|anite
Stapovi, osteni, kopja dajte! Udrete! Neka
crknat!
Dolu Kapuleti. Dolu Montagi.
(Vleguvaat Kapuleti i èna mu.)
Kapuleti
[to e ovaa vikotnica? Me~ot dolg daj mi go,
brzni!
G-|a Kapuleti
Paterica, paterica - [to }e ti e me~?
(Vleguvaat Montagi so izvaden me~ i èna
mu.)
Kapuleti
Me~ot, rekov. Stariot Montagi e ovde,
i so me~ izvaden me pravi majmun.
Montagi
Podlec eden Kapuleti! (@ena mu go drì.)
Pu{ti me, ne drì me, gleda{ se ~epam!
G-|a Montagi
Ni peda nema da mrdne{ za da se tepa{.
(Straàrite se obiduvaat da gi razdvojat
dvete strni.)
(Vleguva Vojvodata Eskalo so
pridru`bata.)
Vojvodata
Rajo buntovna, du{mani na mirot,
hula~i na ~elikov sosedski vkrven -
Zarem ne sakaat da me slu{nat? Ej, yverovi,
lu|e,
558
Vilijam [EKSPIR
{to go gasnete ognot od otrovniot bes
so vrutokot zovrien od venite {to vi {ika;
pod zakana so kazna, od krvavite race
vedna{
da ste go frlile toa oru`je grdo
za da ~uete {to ima da vi kaè raspamet-
eniot va{ Vojvoda.
(Montagi, Kapuleti i nivnite sledbenici
go frlaat oru`jeto.)
Tri gra|anski tepa~ki po~nati na veter
od tebe Kapuleti i od tebe Montagi,
tripati go voznemirija spokojot na ulicite
na{i
i napravija drevnite ìteli na Verona
nametkite od ple}i da gi frlat
pa gi zaigraat so racete starite jatagani
~irosani od vremeto za da ve razdvojat
vo ~irosanata omraza va{a. Ako samo
u{te edna{ spokojot go urnete na ulicite
na{i,
so ìvotot }e go platite ru{eweto na
mirot.
A sega site drugi neka si odat.
Ti, Kapuleti, so mene vedna{ doa|aj; a tebe
Montagi popladnevo ~ekam da te vidam
za da ja doznae{ voljata na{a za ova
vo starata Vilafranka kaj{to zasedava
javniot sud.
U{te edna{, pod zakana so smrt, odete si!
(Izleguvaat site osven Montagi, èna mu i
Benvolio.)
Montagi
Koj povtorno ja na~na ovaa stara kavga?
Govori, vnu~ko; be{e tuka koga po~na?
Benvolio
Slugite na va{iot du{man
i va{ite ve}e se borea koga stignav.
Go izvadiv me~ot da gi razdvojam. Toga{
dojde
besniot Tibalt so isukana sabja
pa zaglu{uvaj}i mi go so yveckawa sluhot,
po~na da mi mavta so me~ot nad glava i da go
se~e
vozduhot koj{to, nepovreden, so prezir mu se
ruga{e.
Dodeka si razmenuvavme udari i xvr~ki
se priklu~uvaa lu|e od obete strani
duri ne dojde Vojvodata, koj{to n# razdvoi.
G-|a Montagi
A kade e Romeo- dali deneska go vide?
Se raduvam {to vo bojot voop{to ne prijde.
Benvolio
Gospo|o, eden ~as pred oboùvanoto sonce
da yirne niz pozlateniot prozorec na istok,
ne{to voznemiren izlegov malku v pole,
kaj{to, pod eden ~estak sikamori
{to raste zapadno od na{iot grad,
rano izlezen, go vidov va{iot sin.
Mu prijdov, no toj od mene se sokri,
i {mugna vo ~estakot koga me vide.
Jas, merej}i gi ~uvstvata negovi po moite -
{to me teraa kaj{to nikoj nema da me najde,
a samiot na sebe si bev tovar i breme, -
pojdov po svoite a ne po negovite ~uvstva,
i rado go izbegnav onoj {to rado od mene se
sokri.
Montagi
Mnogu utra toj tamu e viden,
so solzi kako ja zgolemuva utrinskata rosa,
dodavaj}i na oblacite novi oblaci od
vozdi{ki te{ki.
No vedna{ {tom s#veseloto sonce
od najdale~niot istok po~ne da gi vle~e
temnite zavesi od zoriniot krevet,
od svetlinata bega doma mojot sin taèn,
pa vo svojata samotna se povlekuva soba,
panyurite gi spu{ta, svetlinata ja tera
bo`ja
i ve{ta~ka no} za sebe pravi.
Mra~no i kobno raspoloènievo moè da e
kaj ~ovek
ako pri~inata ne se otstrani so dobar sovet.
Benvolio
Striko dobar, ja znaete pri~inata?
559 Romeo i Julija
Montagi
Nitu ja znam nitu saka da mi ja kaè.
Benvolio
A dali mu go ispipavte pulsot?
Montagi
I jas samiot a i mnozina drugi,
no toj, sam sovetnik si e za ~uvstvata svoi,
dodu{a ne znam so kolkava iskrenost,
i tolku e taen i tolku zatvoren vo sebe
i tolku nepristapen na isku{enijata mnogu
ko nekoja pupka grizena od zavidliv crv
pred da moè da rascuti so lisjata slatki
i ubavinata da mu ja predade na svetoto
sonce.
Da moè da doznaeme od kade tagata mu ide,
toga{ i lekot lesno }e go bide.
(Vleguva Romeo)
Benvolio
Eve go ide. Ve molam skrijte se molkum,
jas najdobro }e doznaam {to taguva tolku.
Montagi
Kamo da ima{ sre}a pa ostanuvaj}i tuka
vistinata ja doznae{. Odime. Srcevo mi
~uka.
(Izleguvaat Montagi i èna mu.)
Benvolio
Dobro utro, rodnino.
Romeo
Zarem tolku mlad e denot?
Benvolio
Odvaj e devet.
Romeo
Te{ko mene, dolgi se ~asovite na taga.
Tatko mi be{e onoj {to zamina tolku brzo?
Benvolio
Da. [to taga gi dolì ~asovite na Romeo?
Romeo
Da go nema{ ona {to koga go ima{, gi krati.
Benvolio
Zaquben?
Romeo
Li{en.
Benvolio
Od qubov?
Romeo
Li{en od taa vo koja sum zaquben.
Benvolio
Te{ko so takva qubov, na lik ne`na
A bezmilosna i gruba koga }e se vkusi.
Romeo
Te{ko na taa qubov {to navidum mila
Bez o~i go nao|a patot svoj bez sila.
Kade }e ru~ame?(Gleda krv) Boè, kakov
megdan se vodel ovde?
Sepak ne kaùvaj mi za{to za s# ova
slu{nav.
Omraza rabotela ovde no pove}e pusta
qubov.
Zo{to o, qubov borbena, o, omrazo qubena
o ne{to od ni{to iskonski za~nato!
O svetlino hmurna, sueto trezna,
Haose bezobli~en od navidum oblici
skladni,
560
Vilijam [EKSPIR
Perduve oloven, ~adu sjaen, ognu studen,
zdravje bolno,
sonu v jave, {to si i ne si!
Vakva ~uvstvuvam qubov {to qubovno
~uvstvo ne e. Ti
se smee{, ne?
Benvolio
Ne, rodnino, tuku pla~am.
Romeo
Dobro srce, za {to?
Benvolio
Za toa {to dobro edno srce strada.
Romeo
Zlostorot quboven e takov, ti si na klada.
No jadovite moi i sami na srce mi teàt
a pote{ki stanuvaat ako i kaj tebe leàt
pa me pritiskaat dvojno. Qubovta {to kaj
tebe ja vidov
pogolem vo mene go pravi od ~emerot ridot.
Qubovta e ~ad od bazdeòt na vozdi{ki bez
po~in,
{tom brzgne, ogan plamnuva vo zaqubenite
o~i,
{tom se stu{i, more se polni od qubovni~ki
solzi.
I {to u{te? Ludilo umno {to meli,
xvaka~ka bolka i sladok pelin.
Zbogum, rodnino.
Benvolio
êkaj, ne brzaj da me ko{ne{,
Ako zamine{ bez mene, me navreduva{
mo{ne.
Romeo
Jas? Pa jas sum zaguben. Jas ne sum ovde.
Ova ne e Romeo; ne sum tuka, ne sum ni onde.
Benvolio
Kaì mi bez {ega, koja e taa {to ja qubi{?
Romeo
[to, saka{ da ofkam i da ti kaàm?
Benvolio
Da ofka{? Ne; samo stvarno kaì koja e.
Romeo
Na bolen re~i mu stvarno amanet da sro~i
takviot zbor u{te pove}e }e go stol~i.
No stvarno, rodnino, sakam edna èna.
Benvolio
Deka si zaquben zna~i, pogodiv u{te
vedna{.
Romeo
Dobar si strelec; a i ubava e taa {to ja
sakam.
Benvolio
Ubava meta, rodnino, pobrgu se godi.
Romeo
Proma{i tuka. Ne ja godat nejze od Amor
strelite; Dijanin um ima taa i zbor
i za{titena silno so devstvenost skapa
Od lakot tenok na deteto si nema maka.
Opsada taa ne dozvoluva od zborovi {to
lostat
ni prifa}a sredbi so pogledi bludni,
ni skutot go {iri pred sveto-zavodlivoto
zlato.
O, taa vrie od ubavina; edinstveno siroma{na
}e stane
koga so smrtta i seta ubavina }e & umre.
561 Romeo i Julija
Benvolio
Zna~i se zakolnala devstvenosta ve~no da ja
krasi?
Romeo
Da, no taka gubi za{to titizlukot mnogu ja
gnasi;
ubavinata izgladneta od cicilukot vo koj
di{e
potomstvoto sigurno od ubavina }e go li{e.
Preubava e, prepametna, pametno preubava
za pokaj
Blagoslov da zasluì {to me frla v o~aj.
Od qubovta se otkaà i vo taa zavetna
sprega
ìveam umiraj}i i ìv sum za toa da go
kaùvam sega.
Benvolio
Slu{aj me mene; prestani na nea da misli{.
Romeo
O, nau~i me kako da prestanam da mislam!
Benvolio
Daj im sloboda na sopstvenite o~i.
Po~ni da gleda{ i vo ubavini drugi.
Romeo
Toa e na~in
u{te pove}e nejzinite v spomen da mi se
vratat.
Presre}nite maski licata {to gi qubat na
ubavite dami
onaka grdi n# potsetuvaat na ubavinata {to
ja krijat.
Oslepeniot ni na sone da zaboravi nema
kolku e besceneto bogatstvoto na vidot.
Pokaì mi èna poli~na od site drugi
za mene ubavinata nejzina }e mi sluì
ko potsetnik samo na onaa {to od ovaa
najubavata poubava e u{te. Zbogum,
te{ko na zaborav da me nau~i{ moè{.
Benvolio
]e te nau~am da zaborava{ ili }e si umram
dolèn.

562
Vilijam [EKSPIR
Scena 2
(Vleguvaaat Kapuleti, Paris i slugata
Petar)
Kapuleti
Pa i Montagi obvrzan e ko mene
pod zakana so ista kazna, da go ~uvame mirot
{to ne e te{ko za starci kako nas, mislam.
Paris
Obajcata ste ~esni, ugledni lu|e,
i {teta e {to tolkava kavga me|u vas izbi.
No, gospodine, {to velite za baraweto moe?
Kapuleti
Go velam istoto {to go rekov i pred toa.
Detoto moe s# u{te e tu|inka na svetov;
u{te ni ~etirinaeset ne napolnila leta.
U{te dvapati barem krajot na letoto neka e
viden
pred da mislime deka e zrela nevesta da
bide.
Paris
I pobrgu od nea stanale majki sre}ni.
Kapuleti
No pobrgu i precvetuvale, maèni tolku
rano.
No probajte, blagoroden Paris, srceto osvo-
jte & go milo;
voljata moja od soglasnosta nejzina e samo
krilo,
i {tom taa se soglasi, vo izborot nejzin
leì blagoslovot moj ko pe~at na siot toj
~in.
Ve~erva vo domot moj pir starinski se
pravi,
na koj sum pokanil gosti mnogu, velmo{ki
glavi
mene mnogu mili, pa eve i vas ovde ve kanam
pirot da mi go udostoite, poradosen da
stanam.
Vo domot moj skromen, yvezdenata svita seta
ve~erva }e ja vidite od koja temnite neba
svetat.
I ~ari {to gi ~uvstvuvaat mom~iwata
prazni
koga ubavo promenetiot april na peticata
}e zgazne
od babuwosanata zima - zadovolstvo zna~i
takvo
me|u sveìte ènski pupki na gosteweto
vakvo
vo domot moj }e setite; ~ujte gi site, videte
gi site,
najvrednata izberete ja so vas da gi minuva
dnite;
vo taa brojka i }erka mi }e bide sred site
edna
{to ne zna~i deka na krajot }e ispadne i
najvredna.
Da odime sega. (Mu dava pismo na Petar)
Tr~aj mom~e,
neka ne ti e u|e;
niz ubavata Verona najdi gi ovie lu|e
zapi{ani ovde i kaì im koga zabrzan }e te
vidat
deka sakam ve~erva gosti moi da mi bidat.
(Izleguvaat Kapuleti i Paris.)
Petar
Da gi najdam ovie ~ii imiwa se ovde
zapi{ani? Zapi{ano e deka ~evlarot treba
da se matka so svojata utija, terzijata so svojot
kalap, ribarot so svojata ~etka, slikarot so
svoeto sertme; no ispraten sum da gi najdam
onie ~ii imiwa se ovde zapi{ani a nikoga{
ne moàm da najdam {to imiwa napi{al
pisarot. Moram da najdam nekoj u~en.
(Vleguvaat Benvolio i Romeo)
Eve mi dvajca ko pora~ani.
Benvolio
Ajde begaj! Od eden ogan drug se potpaluva,
edna bolka so drug ~emer se le~i,
viorot vrati go, pa svesta se zavrtuva
prviot jad o~aen vtoriot na arno go vle~i.
Nova zaraza na o~i neka ti se fati
pa stariot lut otrov brgu }e se trati.
563 Romeo i Julija
Romeo
Tvojot le~ben list odli~en e za toa.
Benvolio
Za {to, ti se molam?
Romeo
Za tvojata skr{ena piska.
Benvolio
[to ti e Romeo, da ne si lud?
Romeo
Ne sum lud, tuku vrzan polo{o od ludak;
zatvoren v zatvor, dràn bez mojata hrana,
kam{ikuvan i ma~en i (Na Petar) Dobro
ve~er, mom~e.
Petar
Dobro ve~er. Ve molam, znaete da ~itate?
Romeo
Da, sopstvenata kob vo sopstvenata beda.
Petar
Verojatno ste samouk. No ve molam. dali go
~itate s# ona {to go gledate?
Romeo
Da, ako gi znam bukvite i jazikot.
Petar
êsno re~eno. Ostanete so zdravje.
Romeo
êkaj, mom~e, znam da ~itam.
(Go ~ita pismoto.)
Gospodin Martino i negovata èna i }
erki;
grofot Anselme i negovite ubavi sestri,
gospo|ata vdovica od Vitruvio,
gospodinot Pla~encio i prekrasnite negovi
vnuki,
Merkucio i negoviot brat Valentin,
striko mi Kapuleti, èna mu i }erkite,
ubavata vnuka Rozalina i Livija,
gospodin Valencio i negoviot rodnina
Tibalt,
Lucio i nemirnata Helena.
Ubavo dru{tvo. A kade treba da dojdat?
Petar
Gore.
Romeo
Kade gore?
Petar
Na ve~era kaj nas doma.
Romeo
îja doma?
Petar
Domata na mojot gospodar.
Romeo
Vsu{nost prvin ova treba{e da te pra{am.
Petar
A sega }e vi odgovoram bez da pra{ate. Moj
gospodar e velikiot, bogat Kapuleti a ako ne
ste od rodot na Montagi, povelete, ve molam,
na pehar vino kaj nas. Ostanete so zdravje!
(Izleguva.)
Benvolio
Na ovaa ista ve~erna gozba kaj Kapuleti
}e ve~era ubavata Rozalina, koja tolku ja
564
Vilijam [EKSPIR
saka{,
so site boèstveni ubavici od Verona.
Da odime tamu, pa so nepristrasno oko
sporedi ja nejze so sekoja ubavica druga
tivka
pa }e vidi{ deka gulabicata tvoja obi~na e
mivka.
Romeo
Koga pravoverieto na o~ite moi
takva kaè eres, solzite ogan neka se storat
pa tie, neudaveni do sega i od celo more
ko eretici i la`govci neka gorat.
Poubava imalo od sakanata moja! Sonceto
{to s# gleda
od iskona ne videlo ni kopija nejzina bleda.
Benvolio
Gluposti! Ubavinata nejzina samo so nea si
ja merel,
}e bilo poinaku vo drugi da si yverel;
na kristalnata vaga izmeri ja ti sama
ubavicata svoja so nekoja druga dama
{to jas }e ti ja pokaàm na gozbata kako
sveti
pa kolku tvojata e najubava vedna{ }e seti{.
Romeo
]e dojdam, no ne za pred takvi ubavici da
stojam
tuku za da uìvam vo sjajot na ubavicata
moja.
(Izleguvat.)
Scena 3
(Vleguvaat gospo|a Kapuleti i doilkata)
Gospo|a Kapuleti
Doilko, kade e }erka mi? Vikni mi ja
vedna{.
Doilkata
@imi nevinosta {to na dvanaeset ja imav
ve}e ja viknav. Ej, jagnence, ej, pilence,
Bog da ~uva, kaj e devoj~eto? Ej, Julija!
(Vleguva Julija.)
Julija
[to e, koj me vika?
Doilkata
Majka vi.
Julija
Eve me, gospo|o. [to zapovedate?
Gospo|a Kapuleti
Eve {to. Doilko, izlezi za kratko.
Mora na samo da zboruvame. Doilko, sepak
ne odi.
Nema {to tuka od tebe da se krie. Jasno ti e
deka }erka mi e ve}e stasana vo godinite
Doilkata
Taka e, do minuta znam kolku e stara.
Gospo|a Kapuleti
Ne napolnila ~etirinaeset.
Dadilakata
Vo ~etirinaeset zabi se kladam a s# na s#
nemam ni ~etiri,
deka nema ~etirinaeset. U{te kolku ima do
565 Romeo i Julija
Ivanden?
Gospo|a Kapuleti
Dve nedeli i zgora.
Doilkata
Zgora, zdola od site denovi vo godinata
ve~erta sproti Ivanden }e napolni ~etiri-
naeset.
Taa i Suzana Bog du{ite risjanski da gi
vardi,
vrsni~ki bea. So bog sega e Suzana;
predobra za mene be{e. No, ko {to rekov,
tokmu no}ta sproti Ivanden ~etirinaeset
polni,
ba{ taka, velam, dobro pomneweto me sluì.
To~no pominaa edinaeset od zemjotresot
a jas ja odbiv od cicawe toa ne se zaborava
lesno
Od site denovi vo godinata tokmu na toj den
za{to ba{ toga{ cickata si ja nama~kav so
pelin
sednata na sonce pod golubarnikot.
Gospodarot i vie toga{ vo Mantova bevte.
Da, da, ba{ imam akal! No, ko {to rekov,
koga go vkusi pelinot na bradavicata
od cickata i seti deka gor~i, ludoto beble
go trgna glav~eto i celo se smurti!
Tras! tresna golubarnikot! A jas ko popa-
rena,
normalno, skoknav.
A edinaeset od toga{ pominaa leta,
za{to toga{ na noxiwa stoe{e. Ne, {to
bladam,
more tr~ka{e i se klate{e niz soba
za{to den pred toa ~elceto si go udri
a ma` mi, bog da go prosti,
veselo maì{te edno, detenceto go krena.
Opaa! re~e, sega na nos pa|a{, a koga
pozrela }e stane{, na ple}i }e pa|a{,
ne, Xuli? A, ìmi krstot, ubavoto crv~e
prestana da pla~e i re~e Da!
A {egata sega, gledaj, vistina stana!
Vi velam sto godini da ìveam
ova ne }e go zaboravam. Neli, Xuli? ja
pra{a
a ubavoto budal~e prestana da pla~e i re~e
Da!
G-|a Kapuleti
Dosta so toa. Zamol~i te molam.
Doilkata
]e zamol~am, gospo|o. Ama mi se puka od
smea
koga }e mi tekne deka prestana da pla~e i
re~e Da.
A, tvrdam, & be{e niknala na ~elo
edna xumka, naa, ko jajce od gajgur.
Se bapna bogami i pla~e{e gorko.
Da re~e ma` mi, sega na nos pa|a{?
Koga }e porasne{ ima na ple}i da pa|a{,
ne, Xuli? Crv~eto prestana da pla~e i re~e
Da.
Julija
Prestani i ti, dado, zamol~i, te molam.
Doilkata
Dobro de, eve mol~am. Gospod neka te vardi,
ti mi be{e najubavoto bebe {to sum go
doela.
U{te da do~ekam maèna da te vidam
drugo ni{to ne}am.
G-|a Kapuleti
Tuka te ~ekav, tokmu za toa
sakav da porazgovarame. Kaì mi, Julijo,
}erko,
{to misli{ ti za maà~kata?
Julija
Toa e ~est za koja u{te ne sum sonuvala.
Doilkata
êst ami kako! Da ne ti bev edinstvena
doilka,
}e re~ev deka od cicka ja iscica i seta
mudrost!
566
Vilijam [EKSPIR
G-|a Kapuleti
E, pa, eve, razmisli za maà~ka sega. Pom-
ladi od tebe
ovde vo Verona, ugledni gospo|i,
ve}e se stanati majki. Spored presmetkata
moja
tebe te rodiv tuka negde na tvoi godini.
Zna~i na kuso: doblesniot Paris te saka za
èna.
Doilkata
Ma`, gospo|ice, gospo|o, ma` i pol
mu nema ramen na svetot, da go zeme{ i da
bega{.
G-|a Kapuleti
Letoto na Verona nema takov cvet.
Doilkata
Taka e, toj e cvet; vistinski cvet, i jas
velam.
G-|a Kapuelti
(Na Julija.) [to veli{? Moè{ velmoàva
da go saka{?
Ve~erva }e go vidi{ na gozbata na{a.
Pro~itaj ja knigata na likot od mladiot
Paris
i najdi gi slastite {to peroto na ubavinata
tamu gi napi{a. Ispitaj ja sekoja crta,pruga
i vidi kako se soglasuvaat edna so druga.
Za s# nejasno {to vo knigava preubava leì
vo o~ite pobaraj go, tamu toa skrieno teì.
Na skapocenava qubovna kniga, na nepovrza-
nive ~ari,
za razubavuvawe u{te samo korica im fali.
Ribata moreto si go ima i dostoinstvo se
zbiva
koga ubavinata ubavina vo sebe skriva.
Nema oko {to pred knigata ne se divi takva
{to so zlatno kop~e vrzuva prikazna zlatna
s# negovo so maòv }e go spodeli{ viden
a imaj}i go, ni{to pomala nema da bide{.
Doilkata
Pomala? Nikako, samo pogolema. @enite so
maìte rastat.
G-|a Kapuleti
(Na Julija).Na kuso: dali kon Paris qubov
moè da ti se rodi?
Julija
]e gledam, ako gledaweto kon takvo ra|awe
vodi.
No sigurno sloboda pregolema nema da si
dadam,
pa va{ata dozvola da ja zloupotrebam,
madam.
(Vleguva Petar.)
Petar
Gospo|o, gostite dojdoa, ve~erata e servi-
rana, vas ve vikaat, mladata gospo|ica ja
baraat, doilkata ja pcujat v kujna, s# e naopaku
i vo haos. Jas mora da odam da posluùvam. Ve
molam idete vedna{.
G-|a Kapuleti
Eve idime.
(Izleguva Petar)
Julija, grofot te ~eka so svoite mo}i.
Doilkata
Brzni mome; po dnite sre}ni, posre}ni ~ekaj
no}i.
567 Romeo i Julija
Scena 4
(Vleguvaat Romeo, Merkucio, Benvolio pod
maski so u{te nekolkumina maskirani.)
Romeo
Pa dali ko opravduvawe da odrìme govor
ili da buvneme bez izvinuvawe?
Benvolio
Re~itosta od toj tip ne e pove}e vo moda.
Ne ni treba ni Kupidon so vrzani o~i
{to nosi laèn tatarski lak {aren
i damite ko stra{ilo na bostan gi pla{i
ni na pamet nabuban prolog
od suflerot nejasno dtkan za vlez ovde.
Neka za nas sudat kako im e drago,
na{e e da izigrame, pa fa}ame xade.
Romeo
Daj mi fakel. Ne sum ba{ za ripawe.
Bidej}i mra~en, svetlina barem da nosam.
Merkucio
A ne, Romeo, mora so nas da igra{.
Romeo
Ne doa|a predvid. Obuvkite va{i se lesni,
pogodni za igrawe; a mene du{ava mi e tu~na
kon zemjata me vle~e i ne mi dava da mrdnam.
Merkucio
Ti si zaquben; pozajmi gi Kupidonovite
krila
pa vivni se so niv nad visinive niski.
Romeo
Strelata negova predlaboko mi e vnatre
za da se vivnam na lekite mu krila, pa vrzan
ne moàm da se krenam nad jadot moj taèn;
pod te{koto breme na qubovta sega pa|am.
Merkucio
Padni nad nea pa qubovta }e stane trudna-
Pregolem pritisok za rabota tolku ne`na.
Romeo
[to? Qubovta ne`na? Taa e pregruba,
presurova, prenaduena i bocka kako trn.
Merkucio
Ako so tebe e gruba, grub bidi ti so nea,
ako bocka, bockaj ja i ti, taka }e ja skroti{.
Daj mi maska licevo vo nea da go stavam,
nad maskata maska. Ba{ mi e gajle
ako qubopitno nekoe oko grdosta mi ja vidi!
Neka vomjazov toga{ mesto mene pocrveni!
(Stavaat vomjazi (maski).)
Benvolio
Ajde, da tropneme pa vnatre i {tom sme tamu
nozete vedna{ neka po~nat da rabotat.
Romeo
Dajte mi fakel. Neka vetrogonite lesni
podot bes~uvstvitelen so peticite go
struàt,
a jas do od iskona kaànoto }e se dràm.
]e bidam drà~ za sve}i i s# }e gledam.
[tom igrata ìvne, }e pobudalam i }e
begam.
(Zema fakel.)
Merkucio
Gledam umot te stega, pa s# ti e preku nosot.
Ako nosot ti se piknal vo kalta a kalta
e qubov vo koja do u{i si zacapal, od nea
brgu }e te izvadime. A sega napred!
Da ne ja tro{ime svetlinata denski!
Romeo
Ne e taka.
568
Vilijam [EKSPIR
Merkucio
Mislev gospodine, dvoumej}i se vaka
boèmski,
xabe svetlinata ja tro{ime, ko sve}a da gori
denski.
poslu{aj me, za{to mislata dobra vo zborot
bila
pet pati porano odo{to vo site setila.
Romeo
Be{e dobra misla na maskaradava da se pojde
ama sepak e glupo da se odi.
Merkucio
A zo{to ako smeam da pra{am?
Romeo
No}eska son soniv.
Merkucio
Pa isto i jas.
Romeo
[to sonuva{e?
Merkucio
Deka sonuva~ite ~esto laàt.
Romeo
Na sone, ~estopati, javeto ni izgleda
stvarno
Merkucio
Gledam no}eska kralicata Mab te posetila
arno.
Benvolio
Babica e taa na samovilite i vo oblik
se javuva ne pogolem od ahat-kamen
na pokazalezot od nekoj odbornik gradski
vle~ena od yevgar atom~iwa sitni
preku nosevite na lu|eto legnati da spijat.
A spicite na ~ezata se od dolgi pajakovi
noze;
pokriv~eto, od skakul~evi krilca
uzdite od vodni mese~inski zraci;
amovite, od najsitni pajakovi ni{ki;
kam{i~eto, od kov~e na {tur~e, ìl~iwata
od prav,
kolesnikot nejzin, muv~e edno sitno
oble~eno vo sivo,
dvapati positno od zmiulesto crv~e,
is~epkano od prsteto na mrzlivo mome.
Kabin~eto & e prazno korup~e od le{nik
napraveno od ververi~ka-stolar ili od
striko crv~e
od iskona praja~i na samovilskite ~ezi.
I ba{ vaka katano} taa samo juri
niz umot na zaqubenite, pa tie za qubov
sonuvaat;
ili po kolenata na dvorjanite, pa sonuvaat
za klawawe samo;
ili po usnite damini, pa samo celuvki sonu-
vaat,
pa ~esto lutata Mab so plikovi gi {ari
za{to zdivot si go rasipuvaat so mnogu
slatki.
Ponekoga{ taa lunya po usnite na nekoj
advokat
a toj sonuva zarabotuva~ka od merata
nadvor;
a ponekoga{ so opa{kata od nekoe vakavsko
prase
nosot }e mu go ~e{ne na nekoe zaspano
pop~e;
pa toga{ toj sonuva nekoja nova prebenda.
Ponekoga{ minuva preku vratot na nekoj
vojnik
pa toj sonuva kako tu|inski se~e grla,
pusii fa}a, dimiskii pleni, forsira reki,
pehari polni pie; a potoa, gledaj ~udo,
Barabani v u{i mu bijat, pa skoka i se budi,
i, ispala{en od sonot, opcuva dve-tri
molitvi
I pak legnuva da spie. Ova vi e taa ista Mab
{to grivite na kowite gi zapletkuva no}e
na kepcite pletenkite vo samovilski im gi
plete
569 Romeo i Julija
kok, koj{to edna{ odvrzan, golema nesre}
a nosi.
ova e taa ve{terka koja koga momite na
ple}i leàt,
gi pritiska i prva gi u~i ma{kiot tovar
da go krepat koga }e stanat èni.
Ova e taa
Romeo
Dosta, dosta, Merkucio, molkni!
Tuku bambori{ bez vrska.
Merkucio
Taka e. Za sonovi govoram,
za ro`bite na bezrabotniot mozok,
za~nati od ni{to, no od me~ti pusti,
nevistinski i prazni ko jalov vozduh,
ponepostojani od samiot veter, koj{to de
smrznatite gi qubi gradi na sever,
de, naluten, odedna{ se premisluva
pa likot go vrti kon jugot rosen.
Benvolio
I nas }e n# zbri{e vetrot za koj govori{.
Ve~erata zavr{i a nie ne stignavme na
vreme.
Romeo
Se pla{am pred vreme, za{to umov koben
ishod mi navestuva {to s# u{te vo yvezdite
visi
no {to gorko }e zazbifta po tekot stra{en
so urnebesov no}e{en i rokot }e mu go
skrati
na ìvotov prezren, vo gradive piknat,
na na~in nekoj lukav so predvremena smrt.
No toj {to go drì kormiloto od mojot
ìvot
i brodot neka mi go vodi! Napred,
pobratimi moi bodri!
Benvolio
Rzni so barabanot, taka!
(Izleguvaat.)
Scena 5
(Vleguvaat petar i drugite slugi so krpi.)
Petar
Kade e toj Tenxer~ija, da mu se snevidi, koj
}e servira, a? Tuku samo ne{to menuva, tuku
samo ne{to potskusuva!
Prviot sluga
Ne ~ini rabotata koga dobroto odnesuvawe
pa|a vo racete na eden ili dvajca, a racete
ne se ~isti.
Petar
Nadvor so tie stol~iwa na preklop, trgnete
mi go i ova kreden~e, pazete so ~iniite.
Gledaj mori da mi skrie{ edno par~e marci-
pan, a ti, du{i~ke, kaì mu na vratarot da
gi pu{ti Suzi Alapa~ata i Nela. Ej, Anton,
Tenxer~ijo!
Vtoriot sluga
Eve sme, de, poleka.
Petar
Ve baraat, ve vikaat, im trebate, im ste neo-
hodni vo golemata odaja.
Prviot sluga
Ne moème odedna{ da bideme na site
strani. Da ìvneme malku, de~ki!Na rabota,
pa koj }e preìvee neka }ari!
Izleguvaat i vleguvaat mestej}i masi i
stolovi.Vleguva muzikata a potoa od ednata
strana Kapuleti, èna mu, Julija, Doilkata,
Tibalt, Petru~io i site gosti a od drugata
maskiranite Romeo, Benvolio i Merkucio.
Kapuleti
(Na maskiranite)
Dobro mi dojdovte, gospoda! So vas }e
570
Vilijam [EKSPIR
igraat dami
bez pluskavici na noze. Ha, gospo|i moi,
koja od vas site
}e se drzne da ne igra? Prebirlivite, velam,
pluskavici }e dobijat. Ve upla{aiv, a?
Taka?
Dobrodojdovte, gospoda. I jas nekoga{ ko
vas
sum nosel maska i moèv na uvo da im
{eptam
na ubavicite predivni skazni {to mnogu
im godea. Taka be{e, taka be{e, ama samo
be{e.
Dobro mi dojdovte gospoda. Zasvirete
muzi~ari.
Muzikata sviri a maskiranite, gostite i
damite igraat. Romeo stoi na strana.
Mesto, mesto! Napravete mesto i zaigrajte
momi!
(Na slugite) U{te svetlo, lega~i i sklop-
ete gi masite!
Ugasnete go ognot! Stanuva pretoplo ovde.
(Na rodninata) Mom~e, ovaa nenadejna
zabava
dobro ispadna, ne?
Samo sedi, sedi koga ti velam, rodnino Kap-
uleti,
Odamna ni pomina vremeto za igrawe.
Kapuleti i negoviot rodnina sednuvaat.
Kaì mi, kolku vreme ima od koga ti i jas
Sme bile vo maski?
Rodninata Kapuelti
@imi bogorojca, edno trieset godini.
Kapuleti
Zarem tolku? êkaj, ne, nema tolku.
Kolku i da e blisku Duovden, od svadbata
na Lu~enco nema ni dvaeset i pet godini
a toga{ bevme pod maski.
Rodninata Kapuleti
Pove}e, pove}e. Sin mu gospodine,
Ima trieset.
Kapuleti
[to zboruva{? Pred dve godini
be{e pili{tarec.
Romeo
(Na slugata) Koja e onaa dama {to rakata
ja krasi
na onoj vitez?
Slugata
Ne znam, gospodine.
Romeo
O, taa gi u~i faklite da gorat sjajno!
Na obrazot od no}ta ~inam visi tajno
ko bescenet alem na uvoto od E|upka -
ubavina {to ne se tro{i, srceto na svetot
po nea tupka.
Ko gulabica e sne`na me|u jato vrani,
damava {to igra me|u druga~kite zbrani.
[tom zaprat, }e & prijdam kaj{to sedi taka,
}e ja dopram da mi se blagoslovi grubava
raka.
Dali srcevo qubelo do sega? Odreknete o~i,
ete,
vakva ne sum videl ubavina do ovaa ve~er.
Tibalt
Po glasot mislam, ovoj }e da e Montagi.
Me~ot mom~e donesi mi go.
(Izleguva slugata)
[to, zarem robov se drznal
ovde da dojde, skrien pod grda maska
da ja prezira i pluka sve~enosta na{a?
@imi ~esta semejna, da go ubijam ko ku~e
bez grev na du{a }e sednam utre na ru~ek.
Kapuleti
[to e, rodnino, {to si se vozbudil gnevno?
Tibalt
Striko, Montagi e ovoj, du{mani{te na{e
571 Romeo i Julija
revno,
podlec {to do{ol ovde inaet da ni tera
da n# rezili, da n# srami tokmu na ve~era.
Kapuleti
Mladiot Romeo, ne?
Tibalt
Tokmu toj, podlecot Romeo.
Kapuleti
Vozdrì se, rodnino stroen, ostavi go na
mira.
Se odnesuva toj kako gospodin vistinski,
i, {to e pravo, cela Verona go fali
kako doblesen i u~tiv mlad ~ovek.
Ne bi sakal za seto bogatstvo na gradov
nekoj so ne{to vo mojata da go navredi ku}a.
Zatoa strpi se, pravi se ko da ne e tuka.
Ova go baram i ako po~it kon mene ima{,
bidi qubezen i prestani da se murti{,
ne ti li~i odnesuvaweto za vakva gozba.
Tibalt
Li~i {tom podlec takov na gosti ni do{ol.
Nema da go podnesuvam.
Kapuleti
]e go podnesuva{ koga ti velam.
Vidi go ti nego, ima da slu{a{. Da ne si
gluv?
Koj e ovde gazda, jas ili ti? ]e me slu{a{-
Nema da go podnesuval! Bog neka ni e na
pomo{.
Saka gostite da mi gi rastrevoì, silexija
pred site
da izigruva! I toa ovde, vo mojata ku}a!
Tibalt
Ama striko, sramota e.
Kapuleti
[to? Ti }e mi kaè{?
Ama si bil drzok! Vidi, vidi, koj bi rekol?
]e mi plati{ za ova, ti velam. Mene najde
inaet da mi tera{. I toa tokmu ovde i sega -
(Igrata zavr{uva. Julija se vra}a na svoeto
mesto kaj{to ja ~eka Romeo.)
(Na gostite) Taka, deca, od srce! (Na
Tibalt) Crvja ima{ ti vo gazot. Smiri se
ili - (Na slugite) u{te sve}i, u{te sve}i! -
(Na Tibalt) Sram da ti e,
}e te nau~am jas na red. (Na gostite)
Veselo, veselo, deca!
(Muzika povtorno sviri, gostite igraat.)
Tibalt
[tom spokoj nametnat so gnev svesen vnatre
mi vrijat,
siot se tresam, bitki stra{ni vo mene se
bijat.
]e si odam, no nametnatovo {to se veli
koga toga{ }e brzgne vo jad i pelin.
Romeo
(Na Julija dopiraj}i ja po raka)
Ako go skvernavam so bezvrednava raka
svetovo mesto, poblagoroden grev nudam:
usnive, dvajca axii vcrveni, stojat ovde taka
da go zbri{at svetogrdieto so celuvka luda.
Julija
Axio dobar, ne huli po racete {tedro,
{to pobo`nost {irat so ~inot niven.
Svetcite so axiite se rakuvaat vedro
toa e bakne` svete~ki, axiski zdiven.
Romeo
A zarem svetcite se bez usni, axiite sveti?
Julija
Ne se axio, ama tie im se za molitva da
storat.
572
Vilijam [EKSPIR
Romeo
O svetice, toga{ usnive ko racete neka
~inat
slu{ni gi, za spas od o~ajov te molat.
Julija
Sveticata ne mrda, iako za molitvi ne e
nema.
Romeo
Toga{ ne mrdaj, plodot molitven da go
zemam.
(Ja baknuva.)
Vaka od usnive, tvoite mi go zedoa grevot.
Julija
Zna~i na usnive mi e grevot od tebe zemen.
Romeo
Grev od usnive moi zemen? O, ama e sladok
devo!
Vrati mi go vedna{.
(Ja baknuva.)
Julija
Ama baknuva{! Da padne ~ovek na teme!
Doilkata
Gospo|ice, majka vi saka so vas da zboruva.
(Julija odi kaj majka & .)
Romeo
Koja e majka & ?
Doilkata
Ama ste zelen mom~e,
majka & e gospodarka na ovaa ku}a,
odli~na gospo|a, doblesna i umna.
]erkata so koja govorevte sega jas ja doev.
Vi velam, toj {to nejze }e ja zeme
treba da leì na pari.
Romeo
(Za sebe) Kapuleti zna~i!
Stra{na smetka! Se zaloìv du{manot da
me ma~i!
Benvolio
Ajde, odime, vidovme {to ima{e da se vidi.
Romeo
Da ama doprva nemir na srce }e mi idi.
Kapuleti
êkajte, gospoda, ne odete si taka brzo.
Ima u{te ne{to za potkasnuvawe.
(Mu {epotat na uvo.)
A, taka zna~i? Toga{, vi blagodaram na site.
Vi blagodaram, ~esni lu|e. Dobra no}.
Dajte u{te fakli vamu! Na spiewe sega.
(Na bratu~edot) Uf, brat~e, docna e,
docna.
Si legnuvam.
(Izleguva Kapuleti a po nego i gostite.)
Julija
Dojdi vamu, dadilko. Koj e onoj gospodin?
Doilkata
Sinot, naslednik na stariot Tiberij.
Julija
A onoj {to sega izleguva niz vrata?
Doilkata
Toj e, mislam, mladiot Petru~io.
Julija
A onoj zad nego {to ne saka{e da igra?
573 Romeo i Julija
Doilkata
Ne znam.
Julija
Odi i pra{aj kako se vika.
(Doilkata odi.)
Ako èna ima,
toga{ grobot }e mi bide postela bra~na.
Doilkata
(Se vra}a) Se vika Romeo i e Montagi,
sin edinec na va{iot golem du{man.
Julija
(Na strana) Qubov edinstvena od edinstve-
nata omraza mi nikna!
Prerano te spoznav, predocna pri sebe me
vikna!
ûdovi{na qubov kobno sega mi se ra|a
{tom du{manot prezren da go qubam mi se
pa|a.
Doilkata
[to kaùva{? [to kaùva{?
Julija
Stih eden {to od eden igra~
pred malku go nau~iv.
(Nekoj od vnatre vika Julija.)
Doilkata
Eve n#, sega.
Da odime. Posledniot gostin ve}e bega.
(Izleguvaat.)
Vleguva Horot

Starata strast na umirawe sega leì,
a mladata brza nasledni~ka da & bide;
ve}e ne cveta ~arta na taa {to kon smrt
teì,
ne`nata Julija poubava,eve, ide.
Sega Romeo go qubat i toj qubi,
od o~i ma|epsan, zanesen amka;
toj boèm du{mankata ne saka da ja gubi
a taa se losti po qubovnata mamka.
Dràn za du{man, pristap takov toj nema
zakletvata qubovni~ka kaj nea da ja vmetne
a i taa, iako vqubena, ne moè vo {ema
pa novo sakaniot zgodno da go sretne.
No za sredba, vremeto sredstva, strasta mo}
im dava,
stravot sotiraj}i go so strastvena lava.

Romeo
Kade da begam koga srcevo mi e ovde?
Vrti se zemjo glupa, oskata najdi ja svoja.
Se vrti i se povlekuva.
(Vleguvaat Benvolio i Merkucio.)
Benvolio
(Vika) Romeo, rodnino Romeo, Romeo!
Merkucio
Mudar e, ìmi krstov, se iskral doma v
krevet.
Benvolio
Navamu istr~a i onde skokna preku yidot.
Vikaj Merkucio.
Merkucio
Ne, so magija }e go mamam.
Romeo! Ej netokmu! Mrdnat! Zaquben!
Copnat!
Pojavi se vo prisen na vozdi{ka barem.
Eden stih samo kaì i }e bidam sre}en.
Vikni Lele! Rimuvaj gi barem krila so
mila.
Na mojata Venera kaì & nekoj zbor ubav
prekar smisli za slepiot naslednik, sin
nejzin
mladiot Adam Kupidon, koj{to ve{to go
pogodi so strela
kralot Kofetua koga ovoj vo bedno se zacapa
mome.
Niti slu{a, niti se javuva, niti pak preta.
Majmunot e mrtov i mora magija da mu
storam.
Te prizivam vo ime na sjajnite o~i na Roza-
lina,
na visokoto & ~elo i rumenite usni,
na noxiwata tenki, kolkovite cvrsti
i vo ime na siot kom{iluk blizok
cel pred nas vedna{ da se stvori{.
Benvolio
Ako te slu{ne, }e pobudali od bes.
Merkucio
Ova nema da go zbesne. Bi zbesnal
da domamam nekoj duh vo krugot na negovata
mila
duh na nekoj ~udak, pa tamu da mu stoi
duri taa ne go legne i sosem da go sotre.
Toa zlobno bi bilo. Prizivawevo moe
~esno e i fino. Vo ime na negovata sakana
go prizivam samo da voskresne.
Benvolio
Da odime, se skri toj me|u drvjata
samo za da se druì so no}ta vla`na.
Qubovta mu e slepa pa najprijatno mu e vo
temno.
Merkucio
Da mu e slepa nema celta taka da ja godi.
Pod nekoja mu{mula legnat si e taka
pa me~tae sakanata da mu e plodot nejzin
{to momite otvoreno-gaze go vikaat koga na
samo
în VTORI
Scena 1
(Vleguva Romeo.)
575 Romeo i Julija
se kikotat. O Romeo, neka e, o neka e taa
otvoreno-gaze, a ti kru{ka {ilesta.
Dobra no}, Romeo! Vo svojot asli-krevet
odam.
Ovoj pole-krevet prestuden e za mene.
Odime?
Benvolio
Odime! Popusto e da go barame onoj
{to ne saka da bide najden.
(Izleguvaat Benvolio i Merkucio.)
Scena 2
(Romeo istapuva napred)
Romeo
Koj ranet ne bil, na luznite im se smee.
No tivko, {to svetlina niz onoj prozorec
bleska?
Tamu e istok a sonceto e Julija.
Ogrej, jasno sonce, umri ja zavidlivata luna,
{to ve}e e bolna, bleda i polna taga
a ti, sledbeni~ka nejzina, stopati od nea
poubava.
Ne sluguvaj & nejze, zavidlivka e taa.
Vestalka ~ie ruvo bole`livo i bledo
samo glupa~ki go nosat; otfrli go.
(Vleguva Julija gore)
Eve mi ja gospodarkata, eve ja qubovta moja.
O kamo da znae deka mi e ova!
Govori, a ne veli ni{to. [to e va`no?
Pogledot nejzin zboruva; }e govoram so
nego.
Drzok sum premnogu. Ne mi se obra}a mene.
Dve najli~ni yvezdi na svodot nebesen
poradi ne{to, o~ite & gi molat
vo sferite da svetat do vra}aweto nivno.
[to ako o~ite & se na nebo, a yvezdite na
lice?
Sjajot na liceto nejzino yvezdite }e gi zas-
rami
ko videloto densko sve}ata; nejzinite o~i
na nebo
niz vilaetite vozdu{ni tolku }e svetat
{to pticite }e propeat mislej}i deka e
dewe.
O, vidi kako obrazot na raka go spu{ta.
O, kamo da bev rakavica na taa raka,
pa obrazot da & go dopram!
Julija
Te{ko mene.
Romeo
(Na strana) Taa zboruva.
O, zboruvaj samo, angelu svetol; za{to ti
bolska{ vo ovaa no} nad mene
576
Vilijam [EKSPIR
ko krilest glasnik nebesen
{to sveti nad okokorenite, voshiteni o~i
na smrtnicite {to, svrteni nazad, vo nego
se xarat
koga vo mrzlivite oblaci se vgnezduva
i edri na gradite od vozdu{nite dalgi.
Julija
(Ne znae deka ja slu{a Romeo)
O Romeo, Romeo, {to si ti Romeo?
Otkaì se od tatko ti, otfrli go imeto,
a ako ne}e{, zakolni se deka me saka{
i jas pove}e nema da sum Kapuleti.
Romeo
(Za sebe) Da slu{am u{te ili da & vratam?
Julija
Samo imeto tvoe mi e du{man.
Ti si toa {to si i da ne si Montagi.
[to e toa Montagi? Ne e ni raka, ni noga,
ni dlanka ni lice nitu koj bilo drug del
od eden ~ovek. O, zo{to drugo nema{ ime!
I {to ima vo edno ime? Trendafilot i pod
drugo
ime isto taka ubavo }e mirisa.
Taka i Romeo, da ne se vika Romeo,
}e go zadrì ona milo sovr{enstvo {to go
ima
i bez imeto svoe. Romeo, otfrli go imeto
a mesto imeto - koe ne e del od tebe -
zemi me mene.
Romeo
(Na Julija) Te fa}am za zbor.
Vikaj me sakan pa drugo ime }e zemam
i pove}e nema da se vikam Romeo.
Julija
Koj si ti {to vaka nametnat so no}ta
mi buvna vo mislite moi?
Romeo
So kakvo ime
ne znam ni sam da ti se pretstavam.
Imeto moe, svetice mila, samiot go mrazam
za{to neprijatel za tebe e toa.
Da e napi{ano, parampar~e }e go storam.
Julija
V u{i od ustata tvoja ni sto zborovi
ne sum primila, sepak zvukot im go znam.
Zarem ne si ti Romeo i Montagi?
Romeo
Ne sum ni edno ni drugo, mome li~no, ako
obete ne ti se po }ef.
Julija
Kako dojde ovde, kaì mi i zo{to?
Yidot od gradinava e visok, za ka~uvawe
teòk,
a mestovo smrt za tebe, so ogled koj si,
ako nekoj rodnina moj ovde te vidi.
Romeo
Na lekite krila od qubovta preku yid
skoknav,
za{to kamenava brana za qubovta ne e
pre~ka,
a qubovta go moè ona na {to }e se drzne.
Zatoa rodninite tvoi ne moàt da me
soprat.
Julija
Ako te vidat, }e te ubijat vedna{.
Romeo
Nema; pogolema opasnost demne od o~ite
tvoi
odo{to od dvaeset nivni me~a. Gledaj me
milo,
i omrazata nivna ne mi moè ni{to.
577 Romeo i Julija
Julija
Ne bi sakala ni slu~ajno da te vidat ovde.
Romeo
Od pogledite nivni, no}ta }e me {titi,
no ako ne me saka{, neka tuka me najdat.
Poarno da umram od omrazata nivna
otkolku, nequben od tebe, da ja odlagam
smrtta.
Julija
Koj ti go pokaà patot do ovde?
Romeo
Qubovta {to prva mi dade pottik.
Taa sovet mi dade, a jas nejze o~i.
Jas ne sum krmar, pa sepak daleku da be{e
ko bregot {irok mien od najdale~no more
}e zaplovev kon tebe po takvo besceneto
blago.
Julija
Znae{ deka likot mi go krie vomjazot no}en
inaku }e vide{e kako krvta v obrazi mi ita
za ona {to go ~u vo mrakot {to go rekov.
Pristojna bi sakala da bidam, pristojna,
ona {to go rekov
da go odre~am; ama obziri zbogum.
Dali me saka{? Znam }e re~e{ Da,
a jas }e poveruvam. Ako se zakolne{ sepak
moè da izneveri{. Na qubovni~ka iznev-
era, velat,
Jupiter se smee. O Romeo neèn,
ako me saka{, kaì navistina deka e taka;
Ili ako misli{ deka prebrzo me osvoi
}e po~nam da se murtam, }e bidam opaka, }e
re~am ne
ako me pobara{; inaku za ni{to drugo na
svetot.
Vsu{nost, li~en Montagi, zacapana sum do
u{i,
pa moè{ da pomisli{ deka sum mnogu
lesna.
No veruvaj mi, gospodine, poverna }e bidam
od onie {to ve{to vozdrànost glumat.
Povozdràna, priznavam, sigurno treba{e
da bidam
no ti ja slu{na pred da stanam svesna,
iskrenata strast moja. Zatoa prosti,
ne go sfa}aj, te molam, ko povik na lesna
qubov
ona {to no}ta crna tebe ti go otkri.
Romeo
Gospo|ice, vo blagoslovenata mese~ina ti
se kolnam
{to ovo{nite vrvovi gi poleva so srebro-
Julija
O ne kolni se vo mese~inata, nevernata luna
{to mese~no se menuva na patekata kru`na,
da ne ispadne neverna i qubovta tvoja.
Romeo
Vo {to da ti se zakolnam?
Julija
Ne kolni se vo ni{to,
ili ako ve}e se kolne{, zakolni se vo sebe,
idolot {to beskrajno go oboùvam,
pa }e ti veruvam.
Romeo
Ako qubovta na srce {to mi leì-
Julija
Nemoj, ne kolni se. Iako radost bezmerna
mi nosi{
dogovorov no}e{en ne me raduva mnogu.
Prebrz e, nerazmislen, nenadeen epten,
nalik na molwa {to is~eznuva brgu
u{te pred da kaè{ svetka. Mil moj, dobra
no}.
Ovaa pupka qubovna zree~kiot zdiv leten
vo ubav cvet moè da ja rascuti na slednata
sredba.
Dobra no}, dobra no}. Mir neka ti se vsadi
578
Vilijam [EKSPIR
na srce ko spokojot {to go imam v gradi.
Romeo
O, zarem }e me ostavi{ bez uteha vaka?
Julija
Kakva uteha ve~erva od mene bara{?
Romeo
Zavet deka qubovta so qubov mi ja vra}a{.
Julija
Nepobaran u{te pobrzav da ti go dadam
a sega bi sakala pak vo mene da e.
Romeo
Saka{ da si go vrati{? Zo{to, mila?
Julija
Za od srce povtorno da ti go dadam.
A sepak go sakam ona {to ve}e go imam.
Dare`livosta moja bez dno e kako more,
i qubovta isto. [to pove}e davam
pove}e ja imam; za{to neiscrpni se i dvete.
(Doilkata vika odnadvor.)
Slu{am {um od ku}ata. Sakan moj, zbogum.-
Idam, dado dobra! - Montagi mil, veren
bidi.
Po~ekaj malku; }e se vratam.
(Izleguva.)
Romeo
O no}, no} blagoslovena! Se pla{am
vo no}ta skrien, da ne e ova samo son,
son preubav, preblaèn za da bide jave.
(Se vra}a Julija.)
Julija
Tri zbora u{te, mil Romeo, pa dobra no}
stvarno.
Ako namerite qubovni navistina ti se
~esni,
a celta brak, javi mi utre
po liceto {to }e go ispratam da te sretne,
kade i vo koe vreme ceremonijata da se
svr{i
pa seta sudbina svoja vo tvoi }e ja stavam
race,
i }e te sledam ko ma` moj do krajot na
svetot.
Doilkata
(Od nadvor) Gospo|ice!
Julija
Idam vedna{. (Na Romeo) No ako ne si
iskren
te molam-
Doilkata
(Od nadvor) Gospo|ice!
Julija
Idam, idam. -
Po mene ne idi i na bolkata ostavi me svoja.
Utre liceto go pra}am.
Romeo
@imi du{ava-
Julija
Iljadapati dobra no}.
(Izleguva.)
Romeo
Iljadapati pocrna bez tebe }e mi bide.
Ko u~eni~e kon sakanata odi{ na krila
ka~en
a od nejze se vra}a{ poti{ten i smra~en.
(Trgnuva da si odi.)
(Se vra}a povtorno Julija.)
579 Romeo i Julija
Julija
Psst, Romeo! Psst! O glas na sokolar da
imam
pa sokolot moj li~en da go domamam nazad.
No ropstvoto e zaripnato a glasot ne e
grlen,
inaku pe{terata bi ja dupnala Ehoto kaj{to
spie
za glasot negov vozdu{est pozaripnat od
mojov
po Romeo bez prestan da vika. Romeo!
Romeo
Du{ata moja imeto glasno mi go vika.
Kolku srebreno-slatko yvoni govorot na
zaqubenite no}e
ko najne`na muzika za izostren sluh!
Julija
Romeo!
Romeo
Mila?
Julija
Vo kolku ~asot utre
~ovekot da go pratam?
Romeo
Vo devet.
Julija
]e bidam to~na. Dvaeset godini ima do
toga{.
Zaboraviv zo{to nazad te viknav.
Romeo
A da ostanam dodeka ne se seti{?
Julija
Nema da se setam samo za da sedi{ tuka
za da ne zaboravam kolku sakam da sum so
tebe.
Romeo
A za da ne se seti{ }e stojam ovde
i }e zaboravam deka drug dom nekade ima.
Julija
Razdenuva. Sakam da be{e ve}e otiden -
ama sepak ne podaleku od pti~ka na palavo
dete
{to ja pu{ta da prvne malku od negovata
dlanka
ko plenik kutar a potoa so svilen konec
nazad ja vra}a
slobodata kratej}i & ja za{to ja saka.
Romeo
Bi sakal da ti sum tvoja pti~ka.
Julija
I jas isto.
Sepak bi te ubila od galewa mnogu.
Dobra no}, dobra no}. Razdelbata e tolku
slatka taga
{to do utre bi ti velela dobra no} bez
dostaga.
Romeo
Neka son na klepki ti padne, spokoj na
gradi.
(Izleguva Julija.)
Kamo da sum ti son i spokoj na gradite
mladi.
Kaj duhovnikot svoj odam da me pou~i.
Sovet da mi dade za ubavinata {to mi se
slu~i.
580
Vilijam [EKSPIR
Scena 3
(Vleguva otec Lavrentij, so ko{nica)
Otec Lavrentij
Sivookoto utro na no}ta murtava & se
sme{ka,
osvetluvaj}i go istokot po obla~estata
ple{ka,
ko pijanica teteravi temnicata sura
po patot kaj{to vrvi Titanovata tura.
Sega, pred sonceto da grejne so sjajnata kosa
denot da go pozdravi, da ja isu{i no}nata
rosa,
moram do ram da ja napolnam ko{nicava
ve}e
so zambaci, crkalo, blagorodno cve}e.
Zemjata, majka na prirodata, grobnica e
nivna,
no grobov ovoj i utroba e divna,
a od grobnicata od sekakvi sorti mladi
se dojat, cicaat od prirodnite gradi,
mnogu doblesti sekoj za sebe si tepa
odli~ni duri, a razli~ni se sosem sepak.
O blagoslovena e divnata lixba {to leì
vo rasjeto, bilkite, kamewata, koga verno
teì,
za{to ni{to pod nebo ne raste tolku podlo
{to na zemjata moè da mu dade tolku dobro;
i ni{to tolku dobro {to zloupotrebeno
se izopa~uva stra{no, stanuva zlo~leno.
Doblesta stanuva porok, trgne li po lo{i
dela
a porokot nekoga{ so delo, do doblest se
kreva.
(Vleguva Romeo.)
Pod ne`nata kora na cvetov no}en
i otrov se krie no i lek mo}en,
go mirisne{ li, te opiva, v ìvot te vra}a,
no {tom go vkusi{, vo smrt sigurna te
pra}a;
dva zakrveni krala ko v bilka i vo ~ovekot
se krijat
dobriot i lo{iot èstoka bitka bijat;
kaj{to lo{iot nad dobriot pobeda vadi,
tamu vedna{ crvot na smrtta bilkata ja jadi.
Romeo
Zdravo ìvo, o~e.
Otec Lavrentij
@iv da si mi ~edo.
Koj jazik ran me pozdravuva tolku milo?
Sinko, samo glavata vo koja nemiri se rojat
tolku rano se prostuva od postelata svoja:
griàta bdee vo o~ite na starcite ~esto,
a kaj{to griàta grize, sonot ne fa}a
mesto:
no kaj{to mladosta ~ista, so misla lesna
teloto go spruì, tamu son~ec zlaten caruva
so pesna.
Ottuka ranosta tvoja so sigurnost mi veli
te krenale od postela nemiri te{ki, vreli:
a ako ne e taka, toga{ nema zo{to da se
lomam,
jasno mi e deka Romeo voop{to ne se pri-
bral doma.
Romeo
Vtorovo e to~no, po~inkata takva mi e mila.
Otec Lavrentij
Bog neka ti prosti, da ne si bil so Roza-
lina?
Romeo
So Rozalina nikako o~e, neka mi prosti
adot,
go zaboraviv toa ime i od toa ime jadot.
Otec Lavrentij
Takov te sakam sinko, no vo kakva si, toga{,
ka{a?
Romeo
]e ti kaàm o~e pred povtorno da me
pra{a{:
kaj du{manot moj bev na pija~ka i hrana,
a tamu odnenade` nekoj dlaboka mi otvori
581 Romeo i Julija
rana
ko {to mu otvoriv i jas: spasuva~kata i
nejzina i moja
sega od pomo{ta zavisi i od bilkata sveta
tvoja.
Vo sebe omraza nemam, o~e: srcevo mi e
lesno
za{to i za du{manot, bez zadr{ka te molam
~esno.
Otec Lavrentij
Bidi jasen sinko, jasnost od du{a neka ti
rosi,
ne~istata ispoved, ne~ist oprost nosi.
Romeo
Toga{ najjasno znaj qubovta naj~ista mi se
veti
na ubavata }erka od bogatiot Kapuleti:
ko jas {to ja qubam, taka i taa me qubi
se e sploteno, osven ona {to ti treba da go
sploti{
so brak svet; koga, kako i kade
se sretnavme, pobaravme i zbor se dade
}e ti kaàm popat, a sega molbive ~uj gi moi
sakam u{te deneska vo svet brak da n#
spoi{.
Otec Lavrentij
Gospode boè, zarem tolku brgu umot si go
smeni?
Zarem Rozalina kolku do v~era srceto {to
ti go pleni
sega odedna{ ja nema? Zna~i qubovta kaj
site mladi
ne od srceto, tuku od o~ite im ~adi.
Isuse, Mario sveta, kolkava reka solena ti
mina
niz obrazot bled samo za taa pusta Rozalina!
Kolku voda solena potro{ena za xabe
za na krajot qubovta blantava da stane.
Sonceto u{te od neboto vozdi{kite ti gi
~isti
pla~ot tvoj star u{te vo u{ive mi se
bistri:
gledaj, na obrazot u{te damka ti se lee
od solzata stara {to u{te isu{ena ne e.
Ako ti be{e ti, a makive tvoi od sevte
toga{ i ti i makite za Rozalinda bevte.
Ako navistina si smenet, toga{ mislava
vaì:
i ènite smeat da gre{at {tom slabaci se
site maì.
Romeo
Ti ~esto me kore{e zaradi Rozalina.
Otec Lavrentij
[to se gubi{ a ne {to qubi{, budaletinko
fina.
Romeo
Saka{e v grob taa qubov da mi svene.
Otec Lavrentij
No ne edna da umre za druga da se krene.
Romeo
Te molam, ne kori me, nejze sega ja qubam,
po milost i qubov vo soodvetna e ruba
i, za razlika od drugata, ne sakam da ja
gubam.
Otec Lavrentij
Prvata znae{e, more duri i beter,
deka qubovta ti e prikazna sro~ena vo
veter:
ama ajde, stoumniku mlad, eve so tebe idam,
na nekoj na~in tvoj pomo{nik, da ti bidam,
za{to na krajot, moè brakov da prerasne vo
ubost
omrazata me|u domovite vo naj~ista qubov!
Romeo
Da odime, mnogu i se brza na mojata la|a.
582
Vilijam [EKSPIR
Otec Lavrentij
Poleka. Brzata ku~ka slepi ku~iwa ra|a.
(Izleguvaat.)
Scena 4
(Vleguvaat Benvolio i Merkucio)
Merkucio
Kade e ovoj Romeo, da mu se snevidi? Ne si
dojde doma no}eska?
Benvolio
Doma kaj tatko mu - ne. Razgovarav so neg-
oviot sluga.
Merkucio
Onaa ista bleda-krpa, tvrda na srce devojka,
onaa Rozalina, go ma~i, ne mu dava da zdivne.
Sigurno }e se {ekne.
Benvolio
Tibalt, rodnina na stariot Kapuleti,
isprati pismo do domot na negoviot tatko.
Merkucio
Go vika na dvoboj, {to drugo.
Benvolio
Romeo sigurno }e mu odgovori.
Merkucio
Sekoj ~ovek {to znae da pi{uva moè da mu
odgovori.
Benvolio
Da, ama toj, na predizvikot od pi{uva~ot na
pismoto, so predizvik }e mu odgovori.
Merkucio
More te{ko na Romeo, pa toj ve}e e mrtov,
proboden od crnoto oko na belata devojka,
zastrelan so qubovna pesna vo uvoto,
pogoden srede v srce so strelata na onoj
583 Romeo i Julija
slep pili{tarec. Zarem takov ma` moè da
mu izleze na Tiblat na kar{ilak?
Benvolio
Zo{to pak da ne, {to e toj Tibalt?
Merkucio
Pa ne e ba{ od ma~e ka{li~e. Smel ma`
e, vistinski vitez. Se me~uva kako {to ti
pee{ po noti. Vnimava na taktot, inter-
valite, ritamot. Pauzite kaj nego se mnogu
kusi, eden, dva a na tri me~ot ti go nurnuva
v gradi. Vistinski kasap e so svileni
petlici, megdanxija nad megdanxiite, blago-
rodnik prva liga, znalec na besmrtnoto
pasado, pa na punto riverso, pa na hai!
Benvolio
Na {to?
Merkucio
More neka se nosat site tie ~uknati, voo-
brazeni pr~lovci, site tie majstori na
naglasokot! >>@imi Isus, izvonreden me~,
izvonredno visok ~ovek, izvonredno dobra
kurva!<< Zarem ne e za àlewe, kosko moja
stara, {to tolku ni letkaat pred nos ovie
tu|inski mu{i~ki, ovie peder~iwa, ovie
svileni majmun~iwa koi tolku se dràt do
modata {to ne moàt madro da sednat na
starite klupi. O koskite nivni, koskite.
(Vleguva Romeo.)
Benvolio
Eve go Romeo, eve go Romeo.
Merkucio
Bez svojata ikra, kako isu{ena haringa. O
meso, meso, mnogu si mi oribeno! Sega e za
pesnite {to Petrarka gi vade{e od rakav:
Laura vo sporedba so negovata sakana e
obi~na sadopera~ka, iako ima{e podobar
qubovnik da ja opee; Didona gnasa, Kleopa-
tra |upka, Elena i Hera prosta~ki i blud-
nici, a Tizba sivooka ili taka ne{to, ama
ni{to posebno. Gospodine Romeo, bon ùr,
da te pozdravam francuski za tvoite fran-
cuski krpi: dobro ni go spopika sno{ti.
Romeo
Dobro utro na dvajcata, kako vi go spopi-
kav?
Merkuico
Ne se pravi na udren, gospodine. Pobegna od
nas, ete kako ni go spopika.
Romeo
Prosti mi, dobar Merkucio, imav mnogu
rabota, a koga si zafaten, lesno se zaborava
na u~tivosta.
Merkucio
Toa e isto kako da se kaè, deka koga nekoj e
zafaten kako tebe, mora da se vitka.
Romeo
Misli{ zaradi poklonot?
Merkucio
Mnogu qubezno pogodi.
Romeo
Mnogu u~tivo objasnuvawe.
Merkucio
Jas sum cvetot na u~tivosta.
Romeo
Koj cvet?
584
Vilijam [EKSPIR
Merkucio
Rozata.
Romeo
Toga{ sandalata mi e zakitena so dobar
cvet.
Merkucio
Bistar si, nema {to, ako prodolì{ da si
vaka bister, }e si ja iznosi{ sandalata,
|onot }e ti se izliè, i }e si ostane{,
prosto re~eno, bos.
Romeo
Prosta {ega, nema {to, poprosta zdravje!
Merkucio
Zastani me|u nas, dobar Benvolio, }e mi
crkne duhovitosta!
Romeo
[ibaj ja i podbodnuvaj ja, {ibaj ja i podbod-
nuvaj ja ili }e objavam deka si gotov!
Merkucio
Ako treba dvata na{i uma da
se trkaat ko vo potera po divi guski, toga{
sum gotov: oti vo tvojot um ima pet pati
pove}e divi guski otkolku vo mojot. Dali
nekoga{ sum bil so tebe po guski?
Romeo
A za {to drugo si bil so mene ako ne za
guski?
Merkucio
Za ova bi te griznal za uvo.
Romeo
Ne, ne kasaj, gusane dobar!
Merkucio
Dosetlivosta ti e gor~liva kako kiselo
jabolko, sok {to podzapira v grlo.
Romeo
Zarem sokot od jabolka ne odi so sladok
gusan kakov {to si ti?
Merkucio
Dosetlivosta ti e rastegliva ko jare{ka
koà, od eden palec se rastegnuva po cel
lakt.
Romeo
Bi sakal da ja rastegnam do zborot koj{to
zaka~en na gusanot }e dokaè deka ti si
nepristoen gusan.
Merkucio
Pa zarem ne e ova poubavo otkolku da mi
leleka{ od qubov? Sega si dru{tven, sega
si Romeo; sega si ona {to si i po odnesuvawe
i po priroda, bidej}i onaa pla~liva qubov
e kako nekoj nagonski divjak {to tr~a gore
dolu so patlakot za da ja zatne prvata dupka
na koja }e naide.
Benvolio
Tolku e dosta, dosta e!
Merkucio
Saka{ da prestanam so prikaznata protiv
svoja volja?
Benvolio
Inaku }e ja izdolì{ do Rim i nazad.
585 Romeo i Julija
Merkucio
Se laè{, imav namera da ja skusam za{to
stignav do samoto dno na prikaznata i
navistina ne mislev u{te da ja dlabam.
(Vleguva Doilkata so svojot pomo{nik
Petar.)
Romeo
Vidi, dobra brodska oprema. Edro, edro.
Merkucio
Dve, dve: ko{ula i nametka.
Doilkata
Petar!
Petar
Na usluga!
Doilkata
Lepezata, Petar.
Merkucio
Daj i Petre, da si go skrie liceto za{to
liceto na lepezata e poubavo.
Doilkata
Bog da vi dade dobro utro, gospoda.
Merkucio
Bog da ti dade dobar den, ubava gospo|o.
Doilkata
Ve}e e den?
Merkucio
U{te malku }e se stemni, vi velam, za{to
bludnata kazalka na son~eviot mera~ sega e
to~no na pladnevniot zarezok.
Doilkata
Kako ne vi e sram, {to ~ovek ste vie?
Romeo
ôvek, blagorodna gospo|o, {to bog go
sozdal sam da se rasipuva.
Doilkata
Dobro re~eno, ìmi krstov. Sam da se
rasipuva, rekovte, ne? Gospoda. Moè nekoj
da mi kaè kade moàm da go najdam mladiot
Romeo?
Romeo
Bi moèl da vi kaàm, ama mladiot
Romeo }e bide postar koga }e go najdete
odo{to bil koga ste po~nale da go barate.
Jas sum najmladiot pod toa ime, vo nedostig
na polo{.
Doilkata
Dobro re~eno.
Merkucio
Najlo{oto dobro, dobro sfateno, nema {to!
Mudro! Mudro!
Doilkata
Ako vie ste toj, gospodine, sakam na samo da
razgovaram so vas.
Benvolio
]e go vikne na ve~era.
Merkucio
Podvodnica, podvodnica, podvodnica!
Drète ja!
586
Vilijam [EKSPIR
Romeo
Na {to nabasa?
Merkucio
Ne na zajak, gospodine, tuku na zaja~ica, gos-
podine, vo posna pita, koja e bajata i muv-
losana u{te pred da se jade.
[eta pokraj niv i pee.
Zaja~icata stara, zaja~icata stara
dobra e vo post {tom ti se dade.
Ama zaja~icata stara, ne vredi ni para
ako e rasipana pred da se jade.
Romeo, doa|a{ vo ku}ata na tatko ti? Odime
tamu na ru~ek.
Romeo
Eve me vedna{ po vas.
Merkucio
Zbogum gospo|o stara, zbogum gospo|o,
gospo|o, gospo|o.
(Izleguvaat Merkucio i Benvolio.)
Doilkata
Ve molam, gospodine, koj be{e ovoj so~en
bezobraznik poln so ujdurmi?
Romeo
Gospodin, dadilko, koj{to saka da se slu{a
samiot sebesi i pove}e }e vi iznaprikaè za
edna minuta otkolku {to }e ~ue od drug za
mesec dena.
Doilkata
Samo neka gugne ne{to protiv mene, }e
mu go doteram umot, pa makar da e stopati
pojak od mene; dvaeset takvi apa{i gi nosam
so malo prste; ako ne moàm jas, }e najdam
nekoj koj moè. Bednik nizaeden, ne mu sum
jas edna od negovite kurvi, edna od negovite
glupi guski (Se vrti kon Petar) a ti stoi{
tuka ko misir i ostava{ sekoj bagabont da
me dupi kako saka.
Petar
Ne vidov nikoj da ve dupi kako saka. A da
videv, vedna{ }e go izvle~ev me~ot. Tvrdam
deka smeam da go izvle~am me~ot brzo kako
sekoj drug ma` koga nekoja dobra kavga }e mi
dade mo`nost a zakonot e na moja strana.
Doilkata
@imi gospod, tolku sum gnevna {to seta se
tresam od lutina. Gad eden krastosan! Ve
molam za eden zbor, gospodine. Kako {to vi
rekov, mojata mlada gospodarka mi naredi
da ve najdam. Ona {to mi go naredi da vi
go kaàm }e go zadràm za sebe. No prvin,
dozvolete da vi kaàm, ako mislite, {to se
veli, da ja vle~ete za nos toa, velat, }e bide
golem rezil za{to gospo|icata e mlada; pa
zatoa ako bidete dvoli~en so nea, toa bi
bilo mnogu nepristojno odnesuvawe kon koja
i da e mlada gospo|ica, sram neviden, {to
se veli.
Romeo
Dadilko, prepora~aj me kaj tvojata
gospo|ica i gospodarka. Kaì i deka izjavu-
vam...
Doilkata
Srcence edno! Navistina }e i kaàm. Gos-
pode, ama }e se izraduva.
Romeo
[to }e i kaè{, dadilko? Pa ti ne me ni
slu{a{!
Doilkata
]e i kaàm, gospodine, deka izjavuvate, a
toa, kolku {to mi fa}a umot, e blagorodna
ponuda.
587 Romeo i Julija
Romeo
Kaète i da najde na~in
na ispoved popladnevo da dojde
a tamu vo }elijata na otec Lavrentij
toj }e ja ispoveda i }e n# ven~a. Eve ti za
trudot.
Doilkata
Ni para gospodine vi ne}am.
Romeo
Zemi de, zemi koga ti velam.
Doilkata
Deneska popladne, gospodine, }e dojde tamu.
Romeo
A ti ~ekaj zad yidot od opatijata, dobra
dado,
u{te vo tekot na ovoj ~as mojot sluga }e
dojde
i }e ti donese skali napraveni od jaè,
koi do vrvot na sre}ata }e me donesat
vo no}ta tajna. Zbogum, bidi verna,
a za toa jas }e ti go nagradam trudot.
Zbogum. Pozdravi ja gospodarkata tvoja.
Doilkata
Gospod na nebo neka ve blagoslovi,
slu{nete gospodine.
Romeo
[to saka{ da mi kaè{, dadilko mila?
Doilkata
Dali ~ovekot va{ e siguren? Za{to velat
dvajca ~uvaat tajna ako go trgnat tretiot.
Romeo
Ti garantiram deka mojot ~ovek e tvrd na
vera ko ~elik.
Doilkata
Dobro, gospodine. Gospodarkata moja e najs-
latka gospo|ica, gospode, koga }e mi tekne
kolku be{e zborliva kako mala. O, ima
vo gradot eden blagorodnik, nekojsi Paris,
koj{to s# bi storil da ja dobie: ama nejze,
du{i~ka edna mila, gajle i e za nego kolku
za nekoj kreka~, za vistinki kreka~. Ponek-
oga{ ja lutam, i velam Paris pove}e i li~i,
ama vi velam, koga }e i re~am taka, celata
pobleduva, ko najbela krpa stanuva. Zarem
rozmarinot i Romeo ne po~nuvaat na ista
bukva?
Romeo
Po~nuvaat pa {to? Na r po~nuvaat.
Doilkata
E, de~ko, ku~e{kite imiwa po~nuvaat na r
- ama znam, va{eto ime po~nuva so druga
bukva, ne? A taa napi{a prekrasni stihovi
za toa, za vas i za rozmarinot, milina da vi
e da gi slu{nete.
Romeo
Pozdravete mi ja va{ata gospo|ica.
Doilkata
Sekako, iljada pati.: Petar!
Petar
Povelete.
Doilkata
Odime, brzo!
(Izleguvaat.)
588
Vilijam [EKSPIR
Scena 5
(Vleguva Julija.)
Julija
Ot~uka devet koga doilkata ja prativ,
veti za polovina ~as }e se vrati,
moè ne go na{la; ne, ni slu~ajno;
o, pa taa kuca, glasnicite na qubovta se
misli
{to desetpati se pobrzi od son~evite zraci,
koga senkite gi teraat preku temnite gori.
Zatoa lekokrili gulabi qubovta ja vozat,
i zatoa brzokrilen e Kupidon ko veter;
sega sonceto e na vrvot najvisok
od dene{niot svoj pat, a od devet do dvana-
eset
tri dolgi ~asa ima, a nejze ja nema.
Da ima ~uvstva i mlade{ka krv topla
ko topka taa bi letala sega,
zborovite moi na sakaniot bi mu gi frlala
a negoviite mene;
no starite lu|e nebare su{testva mrtvi,
ko olovo se nesmasni, te{ki, na bavnosta
`rtvi.
(Vleguvaat Doilkata so Petar.)
Eve ja, gospode, o dadilke slatka, {to ima da
mi kaè{?
Go sretna li? Trgni mi go ovoj od pred o~i.
Doilkata
Petre, zastani kaj portata.
Julija
Sega dadilko dobra, slatka. O boè, {to mi
si tolku ta`na?
Ako se vestite ta`ni, veselo kaì mi gi.
A ako se ta`ni, ja srami{ muzikata od
slatki vesti
svirej}i ja so tolku kiselo lice.
Doilkata
Premorena sum, daj mi malku da zdivnam,
sekoe kov~e me boli. Tr~av ko luda!
Julija
Kamo koskive moi da gi ima{, a jas tvoite
vesti:
ajde, zboruvaj, te molam, dadi~ke moja, zboru-
vaj!
Doilkata
Gospode, ama i se brza, ne moè{ malku da
se strpi{?
Zarem ne gleda{ deka odvaj di{am?
Julija
Kako odvaj di{e{ koga di{ej}i mi veli{
deka odvaj di{e{? Izvinuvaweto tvoe
za docneweto podolgo e od prikaznata so
koja se izvinuva{.
Dobri se vestite ili lo{i? Odgovori mi na
ova
kaì da ili ne a za detalite }e po~ekam.
Samo kaì, dobri se ili lo{i?
Doilkata
E pa, napravi naiven izbor, ne znae{ da
izbira{ ma`. Romeo! Ne ne, ne iako liceto
mu e poubavo od drugite maì, iako nogata
gi nadminuva nozete na drugite maì, a
racete, stapalata i stasot, iako za niv ne
treba da se zboruva, mu se nesporedlivi.
Ne e cvet na u~tivosta, no ti garantiram
deka e krotok kako jagne. Odi po svojot pat,
devojko, sluì mu na boga. [to, zarem ve}e
ru~avte?
Julija
Ne, ne. Ama seto ova i prethodno go znaev.
[to veli toj za ven~avkata na{a, za toa {to
veli?
Doilkata
Gospode, ama me boli glavata, da ne treba da
ja smenam?
Kluka nebare na dvaeset par~iwa }e prsne.
A i grbov od ovaa strana, lele grbov, lele,
589 Romeo i Julija
Grev }e nosi{ na du{a {to me prati
smrtta tr~aj}i vamu-tamu da si ja najdam.
Julija
Od du{a mi e àl {to ne ti e arno.
Mila, mila, mila dadi~ko, {to veli mojot
sakan?
Doilkata
Tvojot sakan veli kako ~esen gospodin, i
kako qubezen, i kako pristoen i kako zgoden
a ti tvrdam i kako doblesen. Kade e majka
ti?
Julija
Kade e majka mi? Taa e doma.
Kade drugo mesto bi bila? Kolku ~udno mi
odgovara{:
tvojot sakan veli kako ~esen gospodin,
Kade e majka ti?
Doilkata
O majko mori mila bo`ja,
vidi ja ti nea, {to si tolku lo{a?
Ova li e melemot za moite bolni koski?
Od sega pile sama da si gi nosi{ porakite!
Julija
Dosta mati{, kaì {to veli Romeo!
Doilkata
Smee{ deneska da odi{ na ispoved?
Julija
Smeam.
Doilkata
Toga{ pobrzaj do }elijata na otec Lavren-
tij,
tamu te ~eka maòt {to }e te napravi èna.
Sega krvta gre{na v lice ti jurna,
no na vesta vtora pocrveno }e ti bide.
Odi v crkva; jas po drug pat moram,
da ja zemam skalata po koja tvojot sakan
}e se ka~i so primrakot vo pti~joto gnezdo.
Crn~am, r,mbam za sre}noto tvoe pladne
ama ve~erva tovarot i na tvojot grb }e
padne.
Odam na ru~ek a ti }elijata ja odbra.
Julija
Visoka sre}a odbrav. Zbogum dadilko dobra.
(Izleguvaat.)
590
Vilijam [EKSPIR
Scena 6
(Vleguvaat otecot i Romeo.)
Otec Lavrentij
Nasmevni se nebo na ovoj svet ~in,
za dnite idni da ne ne koraat so taga.
Romeo
Amin, amin, no kakva i da dojde taga,
taa nema da ja nadomesti razmenata na
radost
od samo mig eden kus pominat so nea:
ti samo spoj ni gi racete so zborovi sveti
pa smrtta {to qubovta ja jade neka svoeto
go pravi.
Mene mi e dovolno da si ja nare~am svoja.
Otec Lavrentij
Sre}ite navrapiti, navrapito se gasat
vo triumfot svoj umiraat ko barutot i
ognot
vo bakne` {to ginat. I najblagiot med
ni stanuva gaden zaradi slasta svoja
i so vkusot ja ni{ti gladta na{a.
Zatoa qubi umereno, taka qubovta trae
dolgo,
prebrziot ko bavniot stignuvaat docna.
(Vleguva Julija zabrzana i go pregrnuva
Romeo.)
Eve ja gospo|icata. O tolku lesna noga
ne }e go izodi nikoga{ ìvotnoto trwe;
zaqubeniot moè da vjava na svila
{to leèrno ree na letniot vozduh
bez da padne, tolku e lesna suetnosta.
Julija
Dobro ve~er, o~e moj duhoven.
Otec Lavrentij
Romeo, }erko, za obajcata }e ti se zablago-
dari.
Julija
I nemu dobro ve~er, inaku zo{to da mi bla-
godari?
Romeo
Ah, Julija, ako merkata na sre}ata tvoja
e preminata kako mojata, i ako so zbor podo-
bro znae{
da ja zakiti{, toga{ razblaì go so zdivot
vozduhot ovde a bogatata muzika na tvojot
glas
blaènstvoto neka go otkrie {to obajcata
go primame so ovaa mila sredba.
Julija
Srceto, pobogato so sodrìna, a ne so zbo-
rovi,
ne so ukrasot tuku so su{tinata se fali.
samo pita~ite bogatstvoto da si go izbrojat
moàt
a qubovta moja tolku e rasko{na {to ne
moàm
ni polovina da soberam od aznoto svoe.
Otec Lavrentij
Dojdete so mene, }e pobrzam so ~inot.
Ne smeete sami da ostanete zaedno
duri crkvata sveta ne ve spoi vo edno.
(Izleguvaat.)
Benvolio
Te molam, dobar Merkucio, da si odime,
denot e èòk, Kapuletite nadvor,
gi sretneme li, ne ni gi gine kavga
za{to vo è{ki dni, poludenata krv vrie.
Merkucio
Ti si mi ko onie ~uknatite {to a }e go
pre~ekorat pragot od nekoja kr~ma, vedna{
udiraat so me~ot po masa i velat Ne daj
boè nekoga{ da mi treba{, no {tom vto-
rata ~a{a im udri v glava vedna{ go vadat
na prviot pred sebe bez nikakva potreba.
Benvolio
Ti li~am jas na takov?
Merkucio
E ne, ne li~i{. I tebe ti vrie krvta ko
na sekoj tvoj vrsnik vo Italija; ne ti treba
mnogu da ja zagubi{ glavata pa da ne znae{
{to pravi{ i obratno, malku ti treba da ne
znae{ {to pravi{ pa da ja zagubi{ glavata.
Benvolio
I toga{?
Merkucio
I toga{ dovolno e da se najdete dvajca
takvi pa dvajcata nabrgu da ve snema za{to
me|usebno }e se ispoubiete. Eve ti, na
primer, ti bi fatil kavga so ~ovek samo
zatoa {to toj ima vlakno pove}e ili vlakno
pomalku vo bradata. Ti bi se karal so
nekogo zatoa {to kr{i le{nici a izgo-
vor }e ti bide toa {to o~ite ti imale
le{nikova boja. Koi o~i, osven takvite,
bi videle vo toa povod za kavga? Glavata
ti e polna so kavgi ko jajceto so òl~ki
iako zaradi ujot kavgaxiski, tolku ti e
{a{ardisana {to od jajce stanala smatok.
Si se karal so filjan ~ovek samo zatoa {to
kutriot se iska{lal na ulica i pritoa ti go
razbudil pesot {to spiel optegnat na sonce.
Ne se ima{ ispokarano so eden terzija
samo zatoa {to noviot elek go nosel pred
Veligden? A so drug samo zatoa {to gi nosel
novite ~evli so stari vrvci? Ti najde da mi
popuva{ deka jas sum bil kavgaxija!
Benvolio
Da bev kavgaxija kako tebe, glavata ne }e mi
vrede{e ni pet pari.
Merkucio
Misli{ sega pove}e ti vredi? Gluposti!
Vleguvaat Tibalt, Petru~io, i drugi.
Benvolio
Gluposti ili ne, eve gi Kapuletite.
Merkucio
Kapuleti, Mapuleti, ba{ mi e gajle.
în TRETI
Scena 1
(Vleguvaat Merkucio so paòt,
Benvolio so negovi lu|e.)
592
Vilijam [EKSPIR
Tibalt
(Na Petru~io i drugite)
Stojte do mene, za{to }e im se obratam.
(Na Montagi) Gospoda, dobro ve~er. Samo
zbor so eden od vas.
Merkucio
Samo zbor so eden od nas? Udvojte go vi se
molam so u{te ne{to pa neka bide zbor i
eden udar.
Tibalt
I na toa sum podgotven, gospodine, ako mi
dadete mo`nost.
Merkucio
A da si najdete mo`nost bez
da vi bide dadena?
Tibalt
Merkucio, ti i Romeo duvate vo ista gajda.
Merkucio
Duvame vo ista gajda? [to, da ne misli{
od nas da napravi{ ~ift gajdaxii? Duduk
eden gajdaxiski! Ako saka{ toa od nas da
napravi{, toga{ od dudukot }e slu{a{ samo
zavivawe. (Se fa}a za me~ot) Ova mi e
dudukot; od zvukot negov, boga mi, ima da
zaigra{. Skokaj sega, dudu~i{te edno!
Benvolio
Razgovarame ovde kaj{to vrie od lu|e.
Ili da se povle~eme vo nekoe pomirno
mesto,
ili sporot re{avajte go smireno i ladno
ili da si odime. Site o~i kon nas se
svrteni.
Merkucio
O~ite se za gledawe, pa neka se xarat.
Za ni~ij }ef ne otstapuvam ni peda.
(Vleguva Romeo.)
Tibalt
Opa! Od vas ne baram ni{to, gospodine. Eve
go moeto mom~e..
Merkucio
Neka me obesat gospodine ako toj potr~ko e
va{.
Ama na kar{ilak izlezete mu, pa }e vidite
{to e toa megdanxija..
Vo taa smisla samo, va{ata milost moè da
go vika mom~e.
Tibalt
Romeo, qubovta {to kon tebe ja imam
ne se iskaùva poinaku osven so zborot:
podlec!
Romeo
Tibalt, pri~inata poradi koja moram da te
sakam
go pravda donekade zauzduvaweto na gnevot
pri vakov pozdrav. Jas ne sum podlec.
Zatoa zbogum. Gledam deka ne me pooznava{.
Tibalt
Mom~e, ova nema navredite da mi gi trgne
{to ti mi gi nanese. Zatoa zapri i vadi go
me~ot!
Romeo
Nikoga{ ne sum te navredil se kolnam,
tuku te sakam pove}e odo{to si misli{
iako pri~inata ne ja znae{ za mojata qubov.
Zatoa dobar Kapuleti, ime {to ko svoeto
go sakam, zadovoli se so ova {to go rekov.
Merkucio
(Go vadi me~ot) O ligavost, ne~esna, nem-
turska, podla!
593 Romeo i Julija
Samo ala stakato nejze ja pere.
Tibalt, staorsko stra{ilo, ajde, }e igra{?
Tibalt
[to bara{ pak ti od mene?
Merkucio
Ni{to caru na ma~kite, samo eden od tvoite
devet ìvoti. So nego mislam brgu da
zavr{am a ako bide potrebno posle toa od
ostanatite osum da napravam suva pastrma.
Vadi go od kanija me~ot za u{i! Brzni
velam, da ne ti se najde pobrzo mojot me|u
u{i!
Tibalt
(Go vadi me~ot) Poveli!
Romeo
Merkucio dobar, vrati go me~ot.
Merkucio
(Na Tibalt) Da go vidam gospodine tvojot
pasado.
(Se borat.)
Romeo
(Go vadi me~ot) Vadi go me~ot, Benvolio.
Da gi razdvoime.
Sramete se, gospoda. Rezil ste na svetot.
Tibalt, Merkucio, Vojvodata zabrani
strogo
sekakvi kavgi po ulicite na Verona.
Stojte, dosta, Tibalt, Merkucio!
Romeo uspeva da im gi svrti me~ovite
nadolu i vletuva me|u niv. Tibalt go pro-
boduva Merkucio pod rakata na Romeo.
Petru~io
Da begame, Tibalt!
(Izleguvaat Tibalt, Petru~io i nivnite
drugari.)
Merkucio
Proboden sum.
ûma da gi sotre dvete va{i ku}i! Gotov
sum.
A toj zamina bez vlakno da mu fali?
Benvolio
Da ne si ranet?
Merkucio
Samo grebnatina, grebnatina samo; ama,
dovolna sosem.
Kade mi e paòt? Trk po doktor, gnaso!
(Izleguva Paòt.)
Romeo
Drì se, ~oveku. Ranata ne e tolku stra{na.
Merkucio
Ne e dlaboka kako bunar, nitu {iroka
ko crkovni porti, no sepak e dovolna. ]e
posluì. Pra{aj za mene utre i }e me
najde{ na grobi{ta. Mi go zbiberija na
ovoj svet. ûma da gi sotre dvete va{i
ku}i. Plukam na svetot koga pes eden, ma~ka,
staorec, glu{ec vaka smrtno moè da izgre-
bat ~ovek! Razvratnik, apa{, podlec, {to se
tepa so smetka! Zo{to, ìti s#, se vme{a
me|u nas? Me probode pod tvojata raka.
Romeo
Najdobroto go sakav.
Merkucio
Vnesi me vo nekoja ku}a, Benvolio,
ili }e padnam. ûma vrz va{ite dve ku}i.
Od mene napravija za crvjata hrana.
Si go dobiv i toa zdravo. Va{ite ku}i!
(Izleguvaat site osven Romeo.)
594
Vilijam [EKSPIR
Romeo
Ovoj gospodin, na vojvodata sojuznik blizok,
moj prijatel veren, so smrtna se zdobi rana
zaradi mene, navredite na Tibalt
mojot go izvalkaa ugled. Tibalt, {to ~as
nepoln
mi e rodnina! O Julio slatka,
tvojata ubavina od mene napravi èna
i ~elikot na hrabrosta mi go r|osa sosem.
(Vleguva Benvolio.)
Benvolio
O Romeo, Romeo, hrabriot Merkucio e
mrtov!
Toj {irokograd duh kon oblacite letna,
preziraj}i ja zemjata mnogu pred vreme.
Romeo
Crnata kob na denov bez drugi zla nema da
projde,
po ova znam drugo zlo }e dojde.
(Vleguva Tibalt.)
Benvolio
Eve go se vra}a razbesnetiot Tibalt.
Romeo
@iv i pobednik a Merkucio mrtov!
Begaj na nebo u~tiva blagost
neka sega gnev ognen mene me vodi.
A sega Tibalt, nazad zemi si go ona tvoe
podlec
{to preeska v lice mi go frli, za{to
du{ata
na Merkucio u{te nad glavite ni ree
~ekaj}i ja tvojata da & pravi dru{tvo.
Ili ti ili jas ili obajcata }e trgneme so
nego.
Tibalt
Ti tikvaru zelen drugar ovde mu be{e
pa drugar bidi mu i tamu.
Romeo
Toa ova }e go re{i.
Se borat. Tibalt e proboden. Pa|a i umira.
Benvolio
Romeo, begaj, da te nema.
Gradot e na noze, Tibalt mrtov.
Ne stoi ko zdrven. Vojvodata na smrt }e te
osudi
ako te fatat. Odi, begaj, da te nema.
Romeo
O, jas sum {utot na sudbinata!
Benvolio
[to stoi{ u{te?
(Romeo zaminuva.)
(Vleguvaat gra|ani.)
Prviot gra|anin
Na kade pobegna ubiecot na Merkucio?
Kade pobegnaTibalt, ubiecot gnasen?
Benvolio
Ovoj ovde e Tibalt.
Prviot gra|anin
(Na Tibalt) Stanuvaj, gospodine, trgnuvaj
po mene.
Vo imeto na vojvodata ti velam, napred.
(Vleguvaat Vojvodata, stariot Montagi,
Kapuleti,nivnite èni i drugi.)
Vojvodata
Kade se bezo~nicite megdanov {to go
po~naa?
Benvolio
O vojvodo blagoroden, cel }e ti go kaàm
nesre}en tek na fatalnava kavga.
595 Romeo i Julija
ôvekov legnat ovde ubien e od Romeo
koj{to pak rodninata tvoj go ubi, hrabriot
Merkucio.
G-|a Kapuleti
Tibalt, vnu~ko moj, o ~edo na bratot moj!
O vojvodo, O gospodaru, maù! O, proleana
e krvta
na mojot mil vnuk! Vojvodo, ìti gospod,
za krvta na{a Montagi krvnina neka dade!
O vnu~ko, vnu~ko!
Vojvodata
Benvolio, koj ja zapo~na kavgata?
Benvolio
Tibalt, ubieniov ovde, kogo rakata na
Romeo go ubi.
Romeo, so ubavi zborovi go smiruva{e, go
ubeduva{e
vo besmislata na sporot, na mo}niot gnev
tvoj
mu ukaùva{e. Seto ova izrazeno so krotka
re~, smiren pogled, vozdrànost smerna
ne moè{e da ja skroti neskrotlivata
òl~nost
na Tibalt, gluviot za mir, tuku toj navali
so ostriot ~elik vrz gradite na hrabriot
Merkucio
koj{to, zbesnat i samiot, ne mu ostana
dolèn,
tuku so vojni~ki prezir so ednata raka
smrtta ladna ja odbiva{e, a so drugata na
Tibalt
mu ja vra}a{e ~ija ve{tina na toa
vozvra}a{e. Romeo toga{ svika:
Stojte, prijateli, prijateli razdvojte se!
I pobrzo od
jazikot svoj
so me~ot me~ovite kobni im gi svrti dolu,
i me|u niv vleta, no pod negovata raka
so nepravilen udar Tibalt ìvotot go
skrati
na stameniot Merkucio, pa pobegna Tibalt
i po edno vreme pak se vrati kaj Romeo
koj{to obzemen be{e od stra{na strast za
odmazda
nadojdena vo nego kako molwa; pred me~ot
da go izvadam i da gi razdelam stameniot
Tibalt
be{e mrtov a Romeo se zavrte i zbri{a.
Ako ne be{e vaka, neka prestanam da di{am.
G-|a Kapuleti
Toj e rodnina na Montagi.
Normalno e da laè; vistinata ne e takva.
Sigurno dvaesetmina se tepale vo bitkata
mrtva,
dvaesetmina se nafrlile na edna sirota
`rtva.
Pravda baram vojvodo, za Pravda pred tebe
se boram
Romeo Tibalta go ubi, Romeo da umre mora.
Vojvodata
Romeo go ubi nego, toj Merkucio go skrati.
Koj treba sega za smrtta negova da plati?
Montagi
Ne Romeo, vojvodo. Toj prijatel na
Merkucuo be{e.
Toj samo dolgot zakonski go zede,
ìvotot na Tibalt.
Vojvodata
A bidej}i za toa se pla}a
vedna{ nego vo progonstvo go pra}am.
Va{ata omraza {to dolgo ubiva i koli
najposle surovo i moja krv proli.
No tolku stroga kazna }e ve kolka
{to site }e se kaete za mojata bolka.
]e bidam gluv za site pravdawa i molbi
pa makar pla~ele i vodele razni borbi.
Od toa }e nema ni{to. Neka Romeo zamine
vedna{
inaku potoa e mrtov, {tom go najdat edna{.
Nosete go trupov i ~ujte me bez pcosti:
milosta ubiva ako na ubiecot mu se prosti.
(Izleguvaat so teloto na Tibalt.)
596
Vilijam [EKSPIR
Scena 2
(Vleguva Julija, sama.)
Julija
Galopirajte brzo, o ognono`ni vranci,
kon konakot Feba. Kolesni~ar takov
ko Faeton bi ve {ibal se do zapad,
i no} temna bi se spu{tila vedna{.
Ra{iri go perdeto gusto, o no}, na qubovta
jatak,
za da se sklopat denskite o~i, a Romeo
v pregrad, neviden i ne~uen, mi padne.
Qubovnicite obredot quboven go vr{at
na svetlinata od ubavinata svoja, a ako
qubovta e slepa
toga{ no}ta najmnogu i prilega. Dojdi no}
li~na,
ti temno-obrazna gospo|o seta vo crno
i nau~i me kako da go zagubam dobieniot me~
{to se igra za ~ift ~isti devstvenosti.
Obgrli ja krvta nemaèna vo obrazot {to
mi blika
so pla{tot svoj crn, duri plahata qubov ne
se drzne
vo ~inot na vistinska qubov smernost da
vidi;
dojdi no}, dojdi Romeo, ti denu vo no}ta!
Za{to }e leè{ vrz krilata na no}ta
pobel od nov sneg na grbot od gavran:
dojdi no} ne`na, crnove|a, zaqubena, no},
dojdi,
daj mi go mojot Romeo, a koga }e umre,
zemi go i iseckaj go vo yvezdi~ki mali,
pa neka go razubavi likot nebesen
za siot svet vo no}ta da se vqubi
i da prestane da go slavi presvetloto sonce.
O si kupiv qubovna palata, ama u{te
ne sum vselena; i iako sum prodadena,
u{te ne sum prevzemena. Dolg mi e denov
ko {to e no}ta pred nekoj praznik
za nestrplivo dete {to ali{ta ima novi
ama ne smee da gi nosi. No eve, ide doilkata;
(Vleguva Doilkata so skala od jaè.)
i nosi vesti. Sekoj jazik {to samo imeto
Romeo go govori, nebesna re~itost go krasi.
Kaì dado, {to e novo? [to ima{ tamu,
skalite
{to Romeo te prati da gi zeme{?
Doilkata
Da, da. Skalite od jaè.
Julija
Te{ko mene, {to e novo? Zo{to racete gi
kr{i{?
Doilkata
Ama den crn, toj e mrtov, mrtov, mrtov.
Gotovi sme, gospo|ice, propadnavme.
O nesre}en den, nego go nema, ubien e, mrtov.
Julija
Moè li neboto da e tolku lo{o?
Doilkata
Romeo moè,
ako neboto ne moè. O Romeo, Romeo
koj bi pomislil deka ova e mo`no Romeo?
Julija
Koj |avol si {to vaka te{ko me ma~i{?
Vakvo ma~ewe ni vo pekolot ognen nema.
Dali Romeo se ubil? Kaì da samo
i toa {turo da pootrovno }e mi bide
od pogledot otrovonosen na stra{niot zmej.
Jas ne sum jas ako takvo da postoi,
ili ako sklopeni se o~ite {to te teraat
da da re~e{. Ako e ubien re~i da ako ne e,
ne Kusoto da ili ne za propasta re{avaat
moja
ili za spasot.
Doilkata
Ranata ja vidov, so svoi o~i ja vidov,
(Boè sokri ja) ovde, na gradite ma{ki,
o, sirot trup, krvav trup sirot,
bled, bled ko krpa, vo krv oblean siot,
vo krv zasirena. Toga{ se onesvestiv.
597 Romeo i Julija
Julija
O, skr{i se srce! Skr{i se, siraku, vedna{!
V temnica o~i, slobodata nikoga{ pove}e
da ne ja vidite. Zla zemjo vzemi vrati se, po
mene neka dojdat,
na ista nosilka so Romeo v grob da pojdam.
Doilkata
O Tibalt, Tibalt, najdobriot prijatel {to
go imav,
o qubezen Tibalt, gospodine ~estit,
{to me snajde, mrtov da te vidam.
Julija
[to luwa duva od sprotivnata strana?
Dali Romeo e ubien? A Tibalt mrtov?
Mojot najmil rodnina, mojot u{te pomil
ma`?
Toga{ stra{na trubo zatrubi go denot
suden,
za{to koj ostana ìv ako obajcata se mrtvi?
Doilkata
Tibalt e mrtov a Romeo proteran,
Romeo nego go ubi, zatoa Romeo e proteran.
Julija
O boè, dali rakata na Romeo krvta Tibal-
tova ja proli?
Doilkata
Ja proli, ja proli, o den nesre}en, ja proli.
Julija
O zmisko srce skrieno vo cvetno lice!
@iveel li nekoga{ yver vo pe{tera tolku
li~na?
Monstrume ubav! \avole angelski!
Gavranu so gulabovi perja, jagne so vol~ja
usta!
Gnasna jatko vo boènstvena lu{pa!
Sprotivnost grda na sopstveniot izgled-
Svet bogohulniku, apa{u ~estit.
O prirodo, {to prave{e ti vo adot
koga na duhot demonski dom mu dade
vo smrtniot raj na tolku milo telo?
Postoi li kniga so tolku podla sodrìna
a so tolku krasen povez? O zarem izmama
da prebiva vo tolku diven dvorec?
Doilkata
Verba, sigurnost, ~esnost vo maìte nema;
site se izmamnici, krivokletnici, lice-
meri, nuli.
Ah, kade e ~ovekot moj? Voda ìvotna da mi
dade.
Me ostarija mnogu àlta, zloto, ovaa taga.
Neka ti e sram Romeo!
Julija
Jazikot da ti se isu{i
za vakvata èlba! Za sram toj ne e roden.
Sramot se srami na ~elo da mu visi
za{to toa e tron kaj{to ~esta moè da se
krunisa
edinstveniot monarh na celata zemja.
O, {to yver bev {to go grdev taka!
Doilkata
Zarem dobro }e govori{ za toj bratu~edot
{to ti go ubi?
Julija
A zarem lo{o da govoram za toj {to mi e
ma`?
Ah, kutar moj maù, koj imeto }e ti go fali
koga jas, tvojata tri~asovna èna, ti go
valkam?
No zo{to podlecu bratu~edot mi go ubi?
Toj podol bratu~ed }e mi go ubie{e maòt.
Nazad, glupavi solzi, nazad vo izvorot
prven!
Na jadot ko danok mu pripa|aat va{ite
kapki
{to vie, po gre{ka, gi `rtvuvate za radost.
Ma` mi e ìv {to Tibalt }e go ubie{e za
malku;
598
Vilijam [EKSPIR
a Tibalt mrtov {to }e mi go ubie{e maòt.
Ova e uteha. Zo{to toga{ pla~am?
Toj zbor se ras~u, pocrn od smrtta na
Tibalt,
{to me ubi. Sakav da go zaboravam lesno
no o, vo pameteweto toj mi se vgnezdi
ko te{ka vina vo du{ata na gre{nik!
Tibalt e mrtov, a Romeo proteran.
Zborot proteran, toj edinstven zbor pro-
teran
deset iljadi Tibalti ubi. Smrtta na Tibalt
ko da ne be{e dosta da se zatre zloto.
No ako zlo pogolemo op{testvoto bara
koe }e se naredi vo redot zla te{ki
zo{to toga{ po ona Tibalt e mrtov
ne re~e taa Tatko ti umre ili majka ti, ili
obajcata po {to blago àlewe bi do{lo?
Tuku po vesta za smrtta na Tibalt, vaka
vmetnato ona Romeo proteran- toa gi ubi
i tatkoto i majkata i Tibalt i Romeo i
Julija
site, site se mrtvi. Romeo proteran-
Nema kraj, granica, me|a, merki razni
vo smrtta na toj zbor. Zborovite za takvo
zlo se prazni.
Kade se majka mi i tatko mi, Dado?
Doilkata
Pla~at i taàt nad teloto od Tibalt.
]e odi{ kaj niv? Sega }e te vodam.
Julija
Neka ranite so solzi mu gi mijat; moite }e
gi leam
koga nivnite }e seknat za progonstvoto na
Romeo.
Zemi gi ortomive. Jaìwa kutri, izmameni
ste vie,
i vie i jas, za{to Romeo po tu|ini se krie.
Toj od vas napravi pat do postelata moja nax-
ixena
no jas, devstvenica, }e umram devstveno-
vdovi~ena.
Ajde, jaìwa; ajde Dadilko; vo bra~nata pos-
tela mi se dreme,
kaj{to smrtta, a ne Romeo, nevinosta }e mi
ja zeme!
Doilkata
(Gi sobira jaìwata)
Pobrzaj v soba. Jas Romeo }e go najdam
za da te ute{i. Znam dobro kade se nao|a.
Slu{ni me, ej, tvojot Romeo ve~erva }e ti
dojde.
Kaj nego odam. Vo }elijata na Lorens e
skrien.
Julija
(I dava prsten) O, najdi go! Daj mu go
prstenov na verniot moj vitez,
i kaì mu da dojde, poslednoto zbogum da go
zeme.
599 Romeo i Julija
Scena 3
(Vleguvaat otec Lavrentij i Romeo.)
Otec Lavrentij
Ela vamu, Romeo, ela pla{livecu eden,
siot si stanal samo tu~na taga,
a so nesre}ata nepovratno si mi ven~an.

Romeo
O~e, {to e novo? [to presudi vojvodata?
Kakva taga poznanstvo so mene bara
a jas s# u{te ne ja znam?
Otecot
Taga poznata, sinko,
no gorko dru{tvo pravi. Vesti
ti nosam za sudot na vojvodata.
Romeo
Dali od stra{niot sud negoviot e poblag?
Otecot
Poblag sud od usnite mu letna;
ne smrt za teloto tuku progon.
Romeo
Progon? Imaj milost, re~i smrt,
Za{to progonot pouàsen e na lik,
mnogu pouàsen od smrtta. Ne veli progon.
Otecot
Od Verona si proteran. Trpeliv bidi,
za{to golem e svetot i {irok.
Romeo
Ne postoi svet bez yidinite na Verona
tuku ~istili{te, ve~na maka, pekol.
Proteran ottamu proteran sum od svetot
a progonot od svetot zna~i smrt. ,Progon
e pogre{en zbor za smrt. Vikaj}i ja smrtta
progon
mi ja se~e{ glavata so sekira zlatna
i mi se smee{ na udarot {to me ubiva.
Otecot
O grev smrten, o neblagodarnost gruba!
Zlostorot tvoj po zakon zasluùva smrt,
no Vojvodata, na tvoja strana zastanuvaj}i,
zakonot go zaobikoli i mra~niot zbor
smrt
so progon go zameni. Ova se vika milost
ama ti ne ja gleda{.
Romeo
Toa e ma~ewe a ne milost. Neboto e ovde
kaj{to Julija ìvee i sekoe ma~e, ku~e
gluv~e sitno, sekoe neva`no stvor~e
ìvee ovde i moè nejze da ja gleda
samo Romeo ne smee. Pove}e vrednost,
pove}e dostoinstvo, pove}e ~est ima
vo muvite leta~ki odo{to vo Romeo. Tie
moàt
da prvnat na beloto ~udo od rakata na Julija
i da kradat besmrten blosov od nejzinite
usni
koi, duri i vo ~edna, vestalska smernost
pocrvenuvaat, nebare dopiraj}i se, storile
grev.
No Romeo ne smee, proteran e toj.
Muvite smeat, a jas od ova mora da begam.
Tie se slobodni lu|e, a jas sum proteran.
I s# u{te tvrdi{ deka progonstvoto ne e
smrt?
Zarem nema{ gotov otrov, naostrena kama,
sredstvo nekakvo za brza smrt, pa makar
grdo,
tuku mora{ da me ubiva{ so ona tvoe pro-
teran-
Proteran? O o~e, kolnatite go koristat
toj zbor vo adot.
Urlaat so nego. Kako ima{ srce
ti, du{o sveta, duhovniku bo`ji,
razre{uva~u na{
na grevovite i prijatel moj potvrden
da me ubiva{ so toj gnasen zbor proteran?
600
Vilijam [EKSPIR
Otecot
Ludaku mrdnat, barem malku slu{ni me!
Romeo
O, pak }e mi govori{ za progonstvo.
Otecot
Oklop }e ti dadam da te za{titi od zborov
mleko slatko za makite, filosofijata,
za da te te{i pa makar da si proteran.
Romeo
Pak proteran? Mi e trebna filosofijata!
Ako filosofijata ne e kadra Julija da mi
ja stvori
gradov da go premesti, odlukata na vojvodata
da ja smeni,
ne vredi ni{to, ne pomaga ni{to. Ne zboru-
vaj mi pove}e.
Otecot
Ludacite gledam nemaat u{i.
Romeo
Ne e ni ~udno koga mudrecite nemaat o~i.
Otecot
Dozvoli da progovorime za polo`bata tvoja.
Romeo
Ne moè{ da govori{ koga ne si mi v koà.
Da be{e mlad ko mene, Julija sakana tvoja,
oènet odvaj eden ~as, Tibalt mrtov,
zacapan do u{i ko mene i ko mene proteran
toga{ bi moèl da govori{, kosata da si ja
kubi{
i na zemja da se frla{, ko jas {to pravam
sega
(Se frla na zemja)
merka da zemam za neiskopaniot svoj grob.
(Od nadvor se slu{a tropawe.)
Otecot
Stani, nekoj ~uka. Romeo dobar, skrij se.
Romeo
Ne}am, osven ako zdivot na ofkawata od
bolnovo srce
ko magla ne me sokrie od pogledite na
svetot.
(Povtorno ~ukawe.)
Otecot
Slu{aj, tropaat! Koj e? Romeo, stani.
]e te zemat. - êkajte malku.- Stani.
(ûkaweto ne prestanuva.)
Brgu v soba.- Ajde, odi! Boè, ama
neodgovornost, {to e ova?
(ûkaweto prodolùva.)
Idam, idam,
koj zapnal tolku? Od kade doa|a{? [to
saka{?

Doilkata
(Odnadvor) Pu{tete me vnatre, pa }e vi
kaàm.
Idam od gospo|ica Julija.
Otecot
(Ja otvora vratata) Toga{ si dobrodo-
jdena.
(Vleguva doilkata.)
Doilkata
O o~e svet, o kaì mi svet o~e
kade e gospodarot na mojata gospo|a? Kade e
Romeo?
Otecot
Onde na podot, udaven od sopstvenite solzi.
Doilkata
O, so gospo|icata moja ist slu~aj,
601 Romeo i Julija
Ist sosem! O sovpa|awe bolno,
sostojba ta`na! Isto vaka leì i taa
pla~e i lipa, leleka i pla~e.
(Na Romeo) Stani, stani, stani i ma` bidi
za ater na Julija, za nejzin ater stani.
Zo{to vo tolkava si zapadnal taga?
Romeo
(Stanuva) Dadilko!
Doilkata
Ah gospodaru, So smrtta s# zavr{uva.
Romeo
Za Julija mi zboruva{? Kako e taa?
Dali misli deka sum ubiec prevean
sega koga go isprskav detstvoto na na{ata
radost
so krv tolku bliska do nejzinata?
Kade e taa, kako e i {to veli
tajnata moja dama za otkaànata ni qubov?
Doilkata
O, ne veli ni{to, gospodaru, samo lipa,
lipa,
}e se frli v postela pa }e stane
po Tibalt vika, pa Romeo go bara
pa pak v postela se frla.
Romeo
Ko toa ime
ispaleno od smrtonosnata cevka na nekoj
top
da ja ubi za{to prokletata raka na toa ime
rodninata & go ubi. O kaì mi o~e, kaì mi,
vo koj podol agol od telovo moe
imeto mi prebiva? Kaì mi za da go sotram
toa odvratno duvlo.
(Saka da se probodi no Doilkata mu go zema
noòt.)
Otecot
Zapri ja o~ajnata raka.
Dali si ma`? Izgledot tvoj vri{ti deka si.
No pla~e{ ko èna, a divite postapki tvoi
velat
deka vo tebe se razgnevila nerazumna yverka.
Neprili~na èna so izgled na ma`
ili izobli~en yver istovremeno i ma` i
èna!
Me ~udi{ mnogu. @imi svetiov poziv
mislev deka si od poinakov kov. Go ubi
li Tibalt? Pa sega i sebesi }e se ubie{
pa sakanata {to vo tvojot ìvee ìvot
omrazata sproveduvaj}i ja vrz samiot sebe?
[to gi kolne{ potekloto, zemjata, ova nebo
koga site tri vo tebe se soedinuvaat vo edno
a ti saka{ site tri da gi zagubi{ naedna{?
Pih! Likot si go srami{, qubovta, umot
{to ko lihvar vo izobilstvo gi ima{
no ne znae{ da gi upotrebi{ pravo
za celta {to gi krasi likot, qubovta i
umot.
Blagorodniot tvoj lik e samo voso~en pe~at
ako e li{en od ~ove~kata hrabrost;
qubovta na koja se zakolna krivokletstvo
{uplo
{to qubovta ja ubiva {to treba da ja
kotka{;
umot, toj ukras na qubovta i likot,
nesposoben e obata niv da gi vodi
ko prav od rogot na nekoj neve{t vojnik
{to od sopstvenoto neznaewe plamnuva
pa te raznesuva mesto od du{manot da te
~uva.
Stanuvaj, bidi ma`! Tvojata Julija e ìva,
za ~ij ater do preeska umira{e prostum:
tuka ima{ sre}a. Moè{e da bide{ ubien
od Tibalt
no ti Tibalta go ubi: I tuka ima{ sre}a.
Zakonot {to ti se zakanuva{e so smrt kon
tebe se svrte
i smrtta so progonstvo ja smeni; i tuka
ima{ sre}a.
More blagoslovi ti se preleva na grbot
sre}ata ti se nasmevnuva vo promena sjajna
a ti, ko devojka si se raspekmezil zdurlen
pa pluka{ na sre}ata i svojata qubov.
Vnimavaj ti velam, za{to takvite umiraat
vo beda.
Odi, brzni kaj sakanata, ko {to e dogov-
oreno.
602
Vilijam [EKSPIR
Izjazi se vo nejzinata soba; odi da ja te{i{.
No ne ~ekaj straìte da se postavat,
oti nema da projde{ na patot za Mantova,
kaj{to treba da ìvee{ duri vo pogodno
vreme
brakot ne go objavime , prijatelite ne gi
pomirime,
pro{ka od vojvodata ne izmolime i nazad ne
gi vikneme
so iljadapati pogolema radost
od tagata so koja zaminuva{ sega.
Odi napred Dadilko, gospo|ata pozdravi ja
svoja,
i kaì & cela ku}a v postela da ja prati
vo koja i samite jadot sega gi tera.
Romeo vedna{ trga po tebe.
Doilkata
O gospode, bi moèla cela no} da ostanam
ovde
poukite da vi gi slu{am! O, {to zna~i u~en
~ovek!
Gospodaru, ]e & kaàm na gospo|icata deka
doa|ate.
Romeo
Stori taka a sakanata neka se spremi da me
kori.
Doilkata
(Mu dava prsten) Eve, gospodine, prstenov
re~e da vi go dadam.
I pobrzajte, ne stojte mnogu, za{to ve}e e
docna.
Romeo
Povtorno so ova mi se obodri duhot.
(Izleguva doilkata.)
Otecot
Odi vedna{, dobra no}, s# zavisi od ova.
Ili odi pred straìte da se postavat
ili koga }e osuni izmolkni se prepraven.
Smesti se vo Mantova. Jas }e ti najdam sluga
i po nego }e ti javuvam od vreme na vreme
s# povolno za tebe {to }e se slu~uva ovde.
Daj mi raka. Docna e. Zbogum. Dobra no}.
Romeo
Da ne me ~eka sega radosta nad sekoja radost
bolno }e se razdele{e od tebe mojata
mladost.
Zbogum.
603 Romeo i Julija
Scena 4
(Vleguvaat stariot Kapuleti, negovata
èna i Paris.)
Kapuleti
Rabotite tolku trgnaa, gospodine, na lo{o
{to nemavme vreme da ja spremime na{ata
}erka:
taa mnogu go saka{e svojot rodnina Tibalt,
a go sakav i jas. Dobro, site edna{ }e
umreme.
Docna e, no}eska taa nema da sleze.
Vi velam, da ne sum vo va{e dru{tvo
i jas bi bil v krevet u{te pred eden ~as.
Paris
Ovie vremiwa na bolka ne se vremiwa za
svadbi.
Dobra no} gospo|o. Pozdravete ja }erka vi
od mene.
Gospo|a Kapuleti
]e ja pozdravam. Utre }e znam {to misli.
No}va so tagata svoja e zatvorena.
Paris trgnuva da si odi no Kapuleti go
zadrùva.
Kapuleti
Grofe Paris, si zemam za pravo da vi em~am
za qubovta od }erka mi: mislam deka vo
sekoj slu~aj
mene }e me poslu{a: Za ovaa ne se somnevam
ni malku.
@eno, odi kaj nea pred da si legne{,
zapoznaj ja so qubovta od zet mi Paris,
i re~i i, ama ova pikni go v glava, deka
idnata sreda -
ama ~ekaj, koj den e deneska?
Paris
Ponedelnik, gospodine.
Kapuleti
Ponedelnik, a? Mm, sreda mi e nekako pre-
brgu,
neka bide ~etvrtok, vo ~etvrtok kaì i
}e ja maìme za ovoj blagoroden grof.
]e stignete? Dali brzawevo e vo red?
Nema da pravime golem xumbus, }e vikneme
dva-trojca prijateli, za{to Tibalt neo-
damna zagina
pa lu|eto moè }e re~at deka ne go àlime
a rodnina ni be{e, zatoa bez mnogu vreva
}e vikneme edno pet-{est prijateli i tolku,
ni{to pove}e. [to velite za ~etvrtok,
grofe?
Paris
Bi sakal, gospodine, ~etvrtok da e utre.
Kapuleti
Dobro, toga{ odete. Zna~i ~etvrtok.
Odi kaj Julija pred da si legne{,
podgotvi ja, èno, za ovoj svadben den.
Zbogum, grofe. Ej, sve}a vo odajata moja.
Pred mene! Tolku e docna
{to naskoro }e kaème i rano. Dobra no}!

604
Vilijam [EKSPIR
Scena 5
(Vleguvaat Romeo i Julija)
Julija
Zarem ve}e odi{? Denot ne zazoril u{te.
Ne be{e ~u~urliga, tuku no}niot slavej
{to {uplinata ti ja raspara od pla{livoto
uvo.
Cela no} toj na onaa kalinka pee.
Veruvaj mi, du{o, slavej toa be{e.
Romeo
û~urliga be{e, na mugrite glasnik,
a ne slavej. Gledaj, mila, zlokobni strii
gi opto~ile rascepenite oblaci na istok.
Sve}ite na no}ta gasnat i denot vesel
gazi na prsti po maglivite vrvovi gorski.
Odam za da ìveam, ostanam li }e umram.
Julija
Onaa svetlina, koga ti velam, ne e denska,
meteor e toa nekoj od sonceto spalen
za no}va tebe fakel da ti bide
i patot za Mantova da ti go osvetluva.
Zatoa ostani u{te. Ne mora da brza{.
Romeo
Pa neka me fatat, neka smrtta ja do~ekam
ovde.
Zadovolen sum koga ti saka{ taka.
I eve velam, sivilovo ne e utrinskoto oko
tuku samo odblesok bled od ~eloto na Sin-
tija;
i ne e ona ~u~urliga ~ij glas vaka bie
nad glavite na{i po nebesniot svod.
Sega za ostanokot }e se griàm a ne koga }e
se odi.
Dojdi smrt, dojdi; na Julija koga taka & godi.
Pa du{o? Da si zboruvame. Velam, ne e den.
Julija
Den e, den e. Pobrzaj, mrdni, begaj.
Samo ~u~urligata tolku neskladno go pee
napevot svoj teòk so zaripnato grlo.
Velat ~u~urligata razdelbite gi pravi
slatki
no ne bilo taka za{to sega nas n# deli.
Velat ~u~urligata so grdiot kreka~ razme-
nile o~i.
O kamo i glasovite da si gi razmenile oti
glasot toga{ nejzin }e go ispla{e{e denot.
O, odi, odi! Denot zazoruva, s# deni, se deni!
Romeo
Se deni, se deni no jadot na{ crn se pove}e
se no}i!
(Vleguva Doilkata.)
Doilkata
Gospo|ice!
Julija
Dadilko!
Doilkata
Va{ata gospo|a majka doa|a ovde v soba.
Denot obdena; vnimavajte, bidete na {trek!
(Izleguva.)
Julija
Niz prozorec denot neka vleze, ìvotot
neka izleze!
Romeo
Zbogum! Zbogum! Eden bakne` i se spu{tam.
Ja spu{ta skalata od ortomi i se simnuva.
Julija
Zarem otide, sakan moj, gospodaru, pri-
jatelu, maù?
Mora sekoj ~as vo denot da znam {to e so
tebe,
za{to denot ne nosi minutata {to nosi.
O, vaka ako smetam }e bidam stara
koga mojot Romeo povtorno }e go vidam.
605 Romeo i Julija
Romeo
Zbogum.
Ne }e ispu{tam mo`nost niedna
da ti dokaàm, sakana, kolku mi si vredna.
Julija
O, misli{ deka povtorno }e se vidime?
Romeo
Sigurno, a toga{ sive jadovi grozni
ko slatko meze }e ni bidat.
Julija
O boè, du{a zlokobna }e da imam!
Mi se ~ini vo tebe gledam, vaka simnat dolu
mrtovec studen na dnoto od grobot.
Ili vidot mi popu{til ili mnogu bled mi
se gleda{.
Romeo
Veruvaj sakana i ti takva mi li~i{ mnogu.
Suva taga krvta ni ja ispi. Zbogum, zbogum!
Julija
(Ja sobira skalata i pla~e)
O sudbo, sudbo, neverna si, maìte velat.
Ako si neverna, {to }e pravi{ so nego
{to poznat e po vernost? Neverna bidi
sudbo,
i nemoj dolgo da go drì{
tuku nazad vrati mi go.
(Vleguva gospo|ata Kapuleti.)
Kapuleti
[to, zarem ve}e stana, }erko?
Julija
Koj me vika? Gospo|ata majka, zarem?
Dali ne zaspa voop{to za da stane rano?
So kakva cel neobi~na ovde mi dojde?
(Julija sleguva.)
Kapuleti
[to e, {to ima Julija?
Julija
Ne sum arna, majko.
Kapuleti
Zarem u{te pla~e{ po rodninata na{
mrtov?
[to, da ne misli{ v grob da go izmie{ so
sopstvenite solzi?
Pa duri i da moè{, od mrtvite toj ne se
vra}a,
zatoa dosta. Umerenata taga qubov
pokaùva,
a neumerenata umeren nedostig od pamet.
Julija
Sepak dozvolete mi za gubitokot golem da
pla~am.
Kapuleti
Moè za tebe e golem no ne i za prijatelot
po kogo vaka pla~e{.
Julija
[to za mene e golem.
Nemam drug izbor tuku po prijatelot da
pla~am.
Kapuleti
Pa devojko, ne pla~e{ ti za negovata smrt
tuku {to e ìv podlecot {to go ubi.
Julija
Koj podlec, majko?
Kapuleti
Podlecot Romeo.
606
Vilijam [EKSPIR
Julija
(Za sebe) Toj i podlec se dva razli~ni sveta.
(Na majka & ) Bog neka mu prosti, od srce
mu sakam,
iako nieden ma` taka ne me ranil v srce.
Kapuleti
Zatoa {to predavnikot podol ìvee u{te.
Julija
Da majko, oti ne mi e na dofat od raceve.
Inaku nikoj ko mene na nego ne bi ja napla-
til
smrtta na Tibalt.
Kapuleti
]e ja odmazdime, ti velam, ne beri gajle.
Prestani zatoa da pla~e{. Vo Mantova
kaj{to ovoj proteran rasipiku}a ìvee
imam ~ovek {to takov pijalok }e mu smati
{to ovoj naskoro dru{tvo na Tibalt }e mu
pravi;
toga{ se nadevam zadovolna }e bide{.
Julija
Navistina, nikoga{ zadovolna nema da
bidam
so Romeo dodeka sama ne go vidam mrtov,
tolku srcevo po mrtviot rodnina mi lipa.
Majko, ako moète da najdete takov ~ovek
otrovot da go nosi, bi go sme{ala sama
za Romeo, koga }e go zeme da zaspie
spokojno i cvrsto. O kolku srcevo mi mrazi
imeto da mu go ~ue a da ne moàm kaj nego
pa qubovta {to ja kotkav za rodninata sakan
vrz teloto na toj {to go ubi da ja isturam.
Kapuleti
Najdi ti sredstvo a jas ~ovek takov }e
najdam.
A sega, devojko. slu{ni ne{to poveselo.
Julija
Veselosta e dobredojdena vo olku vremiwa
skudni.
[to ima, majko, kaète mi ve molam.
Kapuleti
Ima{ }erko, za sre}a, vnimatelen tatko;
koj{to za tebe, od jadot svoj da se trgne{,
podgotvi neo~ekuvan vesel praznik
na koj{to ne se nadeva{e, a ne se nadevav
ni jas.
Julija
Vo vistinski ~as. A kakov e toj praznik,
majko?
Kapuleti
Zamisli }erko, vo ~etvrtok rano nautro
doblesniot, mlad, blagoroden velmoà
Grofot Paris vo crkvata sveti Petar
sve~eno za nevesta sre}na }e te ven~a.
Julija
@imi crkvata sveti Petar, ìmi sveti
Petar
nema toj tamu da me ven~a ko nevesta sre}na.
Se ~udam na brzinava, da moram da se ven~am
pred maòt moj iden da me pobara za èna.
Ve molam, kaète mu na mojot gospodar i
tatko
deka ne sakam da se maàm; a koga }e se
maàm
se kolnam deka pobrgu za Romeo, kogo znaete
go mrazam,
}e pojdam odo{to za Paris. Ama vesti!
(Vleguvaat Kapuleti i doilkata.)
Gospo|a Kapuleti
Eve go ide tatko ti. Poarno kaì mu sama
pa }e ~ue{ {to }e re~e toj na toa.
607 Romeo i Julija
Kapuleti
Koga zao|a sonceto, zemjata cedi rosa,
no na zajdisonceto od sinot na brat mi
istura do`d.
[to e sega, a, devojko? U{te pla~e{?
Ve~en poroj? Vo edno telce malo
krivotvori{ i ~amec i more i veter,
oti postojano tvoite o~i, more {to gi
vikam,
so dalgi od solzi branuvaat. Teloto tvoe e
~amec
{to plovi niz solenive vodi; vozdi{kite ti
se veter
koj{to, solzite tvoi drobej}i gi, a tie nego,
ako nenadejno ne se smiri, }e go zdrobi
teloto tvoe od burata bieno. No èno,
& kaà li ve}e {to zboruvavme?
G-|a Kapuleti
Da, gospodaru, no taa ne saka, se zablagodari
ve}e.
Kako budalava da e ven~ana so grobot.
Kapuleti
Stoj, {to re~e, {to re~e, èno?
Veli{ ne saka? Ne ni e blagodarna?
Zarem nema gordost? Zarem ne smeta deka
ima sre}a
{to, ni{to`na kakva {to e, tolku vreden
velmoà & najdovme da mu bide èna?
Julija
Ne gorda no blagodarna na toa.
Nikoga{ gorda ne sum na ona {to go mrazam.
No blagodarna i na omraza sum ako rodena
e od qubov.
Kapuleti
[to, {to, {to, {to vidi ja pipica.[to
re~e?
Gorda sum i fala vi i ne fala vi,
a sepak ne sum gorda? Slu{aj vamu, dete,
ne tuku mi blagodari, magodari, ne tuku mi
pufkaj, tufkaj
tuku noìwata svileni da si gi spremila za
~etvrtok
pa da si odi{ so Paris vo crkvata sveti
Petar
za da ne te odnesam jas na nosilka.
Da te nema, muvo edna zelena! Mar{, |ubre
edno,
sve}o nedogorena!
G-|a Kapuleti
Poleka, da ne se mrdna od umot?
Julija
(Na kolena) Tatko dobar, na kolena ve
molam,
strplivo ~ujte me samo ne{to da kaàm.
Kapuleti
Treba da visi{, deti{te edno nedokvakano,
bolvo
~uknata! Ti velam, ima v ~etvrtok da odi{
v crkva
ili pove}e da ne mi se pojavuva{ pred o~i.
Mol~i, poslu{aj me, ne veli ni{to.
(Julija stanuva.)
Me jade rakava. @eno, mislevme deka n#
kaznil
Bog {to samo ova edno dete ni go dade,
no sega gledam deka i ova edno premnogu
bilo
i deka e prokletstvo {to go imame.
Da te nema, bri{ko!
Doilkata
Bog na nebo neka ja blagoslovi!
Ne e ubavo gospodaru, {to ja karate taka.
Kapuleti
Zo{to, gospo|o Najmudra? Jazikot potkasaj
si go
trtore{ke! Odi drdori so èni{tata, ne
ovde!
608
Vilijam [EKSPIR
Doilkata
Ne velam ni{to lo{o.
Kapuleti
Odi koga ti velam!
Doilkata
Zarem ne smee ni da se gugne?
Kapuleti
Dosta, ~krapjo edna {trba,
umuvaj so prosta~kite tvoi na sofra,
a nas ostavi n# na mir.
G-|a Kapuleti
E sega ja pretera.
Kapuleti
]e poludam, ìmi lep~eto bo`jo. Dewe,
no}e
duma{, {esta{, sam, vo dru{tvo, se griì{
ma` da & pogodi{, a sega koga si go na{ol
velmoà vistinski po rod i po steblo,
ubav preubav, bogat, mlad deljan,
blagoroden, {to velat, so site ni{ani, poln
~esnost,
dostoinstven ko {to ~ovek samo da posaka
moè,
toga{ ti idi {upelka edna zelenoglava
ligaj~arka edna naduena, i na seto toa
ti veli Ne se maàm, ne moàm da sakam;
premlada sum, prostete mi ve molam!
]e vidi{ ti {to e pro{ka! Ako ne se
maì{
pasi kaj{to znae{, ama vo mojata ku}a te
ne}am.
Vnimavaj, ~ukni ja glavata. So mene {ega
nema.
êtvrtok se bliì. Srceto ispitaj si go,
misli.
Ako mi si }erka, za mojot prijatel }e te
dadam.
Ako ne mi si, besi se, prosi, crkni od glad,
na ulica umri,
oti, ìmi du{ava, }e te otkaàm od }erka
i ni{to moe ni na son ne }e dobie{.
Vaka }e storam. Misli. Rekov i ne odreku-
vam!
Julija
Zarem nema milost v oblaci vgnezdena
{to dnoto na àlta moja moè da go vidi?
O mila majko moja, ne me otfrlaj!
Odloì go brakov barem mesec, nedela edna,
a ako ne moè{, napravi mi ja postelata
bra~na
vo temnata dupka kaj{to leì Tibalt.
G-|a Kapuleti
Ne mi govori mene, za{to zbor nema da
~ue{.
Pravi kako {to saka{, od tebe krevam race.
Julija
O boè, - O, dadilko, kako ova da se spre~i?
Ma` mi e na zemja, verbata moja na nebo.
Kako taa verba na zemja da se vrati
osven ma` mi od nebo da mi ja prati
napu{taj}i ja zemjata? Ute{i me, daj mi
sovet,
lele, lele, koga neboto so takvi zamki se
sluì
protiv su{testvo tolku slabo kakvo {to
sum jas!
[to veli{? Zarem nema{ nieden zbor
vesel?
Uteha nekakva, Dado.
Doilkata
Imam, eve {to e: Romeo
e proteran, se obloùvam vo s# na svetot
deka vo nikoj slu~aj ne }e smee kaj vas da
dojdi,
a ako dojdi, }e mora da go pravi toa
skri{no.
Zna~i, {tom rabotite stojat kako {to
stojat,
mislam deka e najdobro da se omaìte za
609 Romeo i Julija
grofot.
O, toj e gospodin prekrasen!
Romeo moè voda da mu nosi. Ni sokolot,
gospo|ice,
nema tolku zeleno, ostro, bistro oko
ko {to ima Paris. ûma da me sotre,
ako ne mislam deka mnogu posre}na }e
bidete
vo vtoriov brak odo{to vo prviot; ako ne
e taka,
toga{ vo sekoj slu~aj prviot vi e mrtov, ili
kako
mrtov oti i ìv da e nemate od nego nikakvo
fajde.
Julija
Od srce zboruva{?
Doilkata
I od du{a, neka mi se prokleti ako laàm.
Julija
Amin!
Doilkata
[to?
Julija
Me ute{i velam, alal da ti e.
Odi i kaì & na majka mi deka otidov
vo }elijata na otec Lorenco da se ispovedam
za da mi prosti tatko mi {to go navrediv.
Doilkata
Odam, vedna{, mudro postapuvate, velam.
Julija
(Ja gleda kako zaminuva)
Ve{terke stara! Pa~avro lo{a, lo{a!
Dali pogolem e grev {to me tera zborot da
go zgaznam
ili maòt {to vaka mi go crni so ist onoj
jazik
so koj pred toa iljadapati go kova{e vo
yvezdi?
O, odi, odi advokatu drven!
Od sega natamu ti i srcevo ne ste ve}e edno.
Odam kaj otecot, moè lek nekoj }e ispili.
Ako s# propadne, barem za umira~ka imam
sili.
(Izleguva.)
Otec Lavrentij
êtvrtok, gospodine? Mnogu kus e rokot.
Paris
Dedo mi Kapuleti taka saka,
a jas ne mislam brzanicata da mu ja zabavam.
Otec Lavrentij
Velite ne znaete {to misli nevestata?
Neramen vi e patot. Ne mi e po merak.
Paris
Neumereno taa ja àli smrtta na Tibalt,
pa zatoa malku i govorev za qubov,
za{to Venera ne se smee vo domot
oàlosten.
Tatko i pak, od svoja strana, opasno go smeta
pa|aweto nejzino vo tolku tu~na taga,
pa mudro brza so na{ata svadba,
za da ja sopre poplavata od nejzini solzi
koja premnogu ja gu{i koga e sama
a moè da se sotre vo soodvetno dru{tvo.
Sega ja znae{ i pri~inata za brzanicata.
Otec Lavrentij
Kamo da ne znam zo{to treba da se zabavi.
Gledajte, gospodine, gospo|icata kon }eli-
java ide.
(Vleguva Julija.)
Paris
Vo pravo vreme, gospo|o i èno moja.
Julija
Toa moè da bide, gospodine, koga }e bidam
èna.
Paris
Toa moè i mora da bide, mila, vo ~etvrtok.
Julija
Toa {to mora sigurno }e bide.
Otec Lavrentij
Tuka nema dilemi.
Paris
Doa|a{ sega na ispoved kaj popov?
Julija
Ako ti odgovoram, }e se ispovedam pred
tebe.
Paris
Ne mu odrekuvaj deka me saka{.
Julija
]e ti se ispovedam deka go sakam.
Paris
I nemu, znam, }e mu re~e{ deka mene me
saka{.
în ÊTVRTI
Scena 1
(Vleguvaat otecot Lavrentij i grofot Paris.)
611 Romeo i Julija
Julija
Ako storam taka, }e ima pogolema vrednost
za{to kaàno vi e zad grb, a ne v lice.
Paris
Sirota du{o, solzite liceto ti go grdat.
Julija
Mala pobeda dobivaat so toa,
za{to i pred niv grdo si be{e.
Paris
Vaka zboruvaj}i u{te pove}e go grdi{.
Julija
Vistinata, gospodine, nikoga{ kleveta ne e,
a toa {to go kaàv, v lice sebesi si go
kaàv.
Paris
Tvoeto lice e moe, a ti go nakleveti.
Julija
Moèbi e taka, za{to toa ne mi pripa|a
mene.
Sloboden ste sega svet o~e ili
da dojdam kaj vas za ve~ernata?
Otec Lavrentij
Tokmu sega sum sloboden, ta`na }erko.
Grofe, }e ve zamolam da ne ostavite sami.
Paris
Ne daj boè na bo`jiot ~in da mu pre~am.
Julija, zna~i rano vo ~etvrtok }e te razbu-
dam
a dotoga{ zbogum i ~uvaj go svetiov bakne`.
(Izleguva.)
Julija
Zatvori ja vratata, a otkako }e go stori{
toa
zapla~i so mene: nema nade`, nema lek, nema
pomo{.
Otec Lavrentij
O Julija, ve}e ja znam tvojata maka
i samo dumam, {estam, izlez da najdam.
Slu{am deka mora{, bez odlagawe,
vo ~etvrtok da se omaì{ za ovoj grof.
Julija
Ne veli mi o~e, deka si ~ul za ovaa,
ako ne znae{ da mi kaè{ kako da go
spre~am.
Ako vaka mudar ne znae{ pomo{ da mi
dade{,
toga{ barem samo odlukata moja nare~i ja
mudra
pa so noòv vedna{ da si dadam pomo{.
Bog srcevo so srceto na Romeo gi spoi, ti
racete,
i pred rakava koja so onaa na Romeo ti ja
vrza
posluì za sklopuvawe na nekoj drug brak,
ili pred vernovo srce so predavni~ka buna
da se svrti kon drugo, noòv }e gi ubie site.
Zatoa, od dolgoto iskustvo na tvojot ìvot
daj mi nekoj sovet vedna{, ili gledaj
kako krvni~kiov no` zabien v gradi
}e ni presudi i na stradawevo i mene
re{avaj}i go ona koe ni mudrosta tvoja
ni ve{tinata ne moàt ~esno da go re{at.
Ne dolì, govori, za{to ne najde{ li bilka
kon smrt srcevo nezadr`livo me {ilka.
Otec Lavrentij
êkaj }erko, sepak nayiram nekakva nade`,
Od o~aj e, no o~ajno e i ona {to saka{ da
go spre~i{.
Ako mesto da se omaì{ za grofot Paris
ima{ sila i volja da se ubie{ sama,
toga{, veruvam, }e saka{ da prevzeme{
ne{to sli~no na smrtta za da go sotre{
612
Vilijam [EKSPIR
sramot,
fa}aj}i se vo kostec so samata smrt za sop-
stveniot spas.
Prevzemi go ova i ete ti go mojot lek.
Julija
O podobro re~i mi mesto da se maàm za
Paris,
poprvo da skoknam od bedemite na koja i da
e kula,
Da akam po drumovite razbojnici kaj{to
demnat,
Re~i mi da vlezam vo ìv zmijarnik: vrzi me
so me~ki
razbesneti, ili no}e sokri me vo
mrtove~nica,
prepolna kosturi {to vezden klopotar~at,
I bazdlivi koski i ~erepi, obezdu{eni i
òlti
ili re~i mi da vlezam vo presno iskopan
grob
pa da legnam so mrtovecot vo negovata
pla{tenica,
ne{ta koi samo od ~ueno, me teraa da se
stresam,
pa }e storam taka bez strav ili dvojba,
za da ostanam neizvalkanaa èna na mojot
sakan.
Otec Lavrentij
Toga{ dobro. Odi doma, bidi vesela, soglasi
se
Paris da go zeme{: Utre e sreda,
utreve~er gledaj da si legne{ sama,
ne dozvoluvaj ni doilkata da ti legne v soba.
Zemi go ova {i{ence, a koga }e si legne{
ispij go siot ovoj ~ist napitok.
Vedna{ }e ti pote~e niz site tvoi veni
studena i prispivliva te~nost; pulsot
}e si postoi i natamu no nema da se slu{a.
Ni toplinata, ni zdivot ne }e kaùvaat
deka si ìva.
Ruìte od usnite tvoi, od obrazite }e
svenat
pepel }e stanat; }e se sklopat kapacite
o~ni
ko smrtta koga go zatvora denot na ìvotot.
Sekoj del telesen od mo}ta za dvièwe
li{en
}e se vko~ani i stvrdni, vo s# }e izgleda{
kako mrtva.
I vo ovaa pozajmena slika na svenata smrt
}e ostane{ ramno ~etirieset i dva ~asa
a potoa }e se razbudi{ ko od najsladok son.
Koga zetot utredenta }e dojde
da te budi, ti v postela }e leè{ ko mrtva:
toga{ sproti obi~aite na na{ava zemja,
vo najubava ruba, na nosila, so otkrieno
lice,
}e te odnesat vo po~ivali{teto na tvoite
pretci,
vo onaa zasvodena grobnica stara
vo koja leì siot rod na Kapuleti.
Vo me|uvreme, dodeka ti ne se razbudi{,
Romeo od moeto pismo }e ja doznae ujdurmata
i }e dojde ovde za obajcata, toj i jas,
da gledame kako se budi{, pa u{te istata
no}
da te zeme i da te odnese ottuka vo Mantova.
Ova }e te spasi od rezilot {to bi sledel
dokolku nepostojanosta ili stravot ènski
ne ti ja zemat smelosta pri izveduvaweto na
~inot.
Julija
O davaj, davaj, o ne govori mi za strav.
Otec Lavrentij
Drì. A sega odi i bidi mi silna i cvrsta
vo re{enosta. Itno }e ispratam eden monah
vo Mantova, so pismo za ma` ti straden.
Julija
O qubov, snaga daj mi, snagata pomo{ }e mi
dade.
Zbogum, dobar o~e.
(Izleguvaat.)
613 Romeo i Julija
Scena 2
(Vleguvaat Kapuleti, gospo|a Kapuleti,
Doilkata i dva-trojca slugi.)
Kapuleti
Povikaj gi samo ovde zapi{anite gosti.
Mom~e, odi i najmi dvaeset dobri gotva~i.
Slugata
Nema da dobiete nieden lo{, gospodaru,
za{to }e ispitam dali moàt da si gi liàt
prstite.
Kapuleti
A zo{to taka da gi ispituva{?
Slugata
Zatoa {to, gospodaru, lo{ e onoj gotva~ {to
ne moè da si gi liè sopstvenite prsti:
ottuka onoj {to ne moè da si gi liè
prstite, nema da go najmam.
Kapuleti
Dobro, odi!
(Izleguva.)
Nema da se podgotvime za tolku kuso vreme.
Dali }erka mi otide kaj otec Lavrentij?
Doilkata
Da.
Kapuleti
Dobro, moè toj dobro da vlijae vrz nea.
Lekoumna e taa e samovolna koketka.
(Vleguva Julija.)
Doilkata
Gledajte ni doa|a od ispoved so vesel
pogled.
Kapuleti
Kaj be{e tvrdoglavke edna, kaj skitna?
Julija
Tamu kaj{to nau~iv da se pokajam za grevot
{to neposlu{no ti se protivev
tebe i na naredbite tvoi, i kaj{to mi re~e
svetiot Lavrentij da padnam na kolena pred
tebe
i da te zamolam za pro{ka, za vakva pro{ka:
prosti mi, otsega vo s# }e te slu{am.
Kapuleti
Pobarajte go grofot, kaète mu za ova.
Sakam u{te utre da se zavrze ovoj jazol.
Julija
Go sretnav mladiot grof vo }elijata na
Lavrentij
i mu ja ukaàv sekoja dol`na qubov
bez da gi preminam granicite na nu`nata
smernost.
Kapuleti
Milo mi e, taka treba, stani!
Ba{ vaka treba! [to sakav ona so grofot?
Da, da, znam {to be{e: odi i dovedi go vamu.
Raka na srce, na ovoj ~estit svet otec
siot grad mnogu, mnogu mu dolì.
Julija
Dadilko, }e dojde{ sega so mene v soba,
da mi pomogne{ da si izberam nakit
najprikladno {to }e mi stoi utre?
Gospo|a Kapuleti
Ne, nemojte pred ~etvrtok. Ima vreme.
Kapuleti
Odi dadilko, odi so nea, utre odime v crkva.
(Izleguvaat Julijaaa i Doilkata.)
614
Vilijam [EKSPIR
Gospo|a Kapuleti
Nema dovolno da se snabdime.
Ve}e se sno}uva.
Kapuleti
Bez gajle, jas }e se rastr~am,
i s# }e bide kako {to treba, ti tvrdam,
èno,
Ti odi kaj Julija, pomogni & da se spremi.
No}eska za mene nema spiewe, ostavete me
sam.
Edna{ i jas moàm da bidam doma}inka,
taka?
Site otidoa! Toga{ samiot }e odam
po grofot Paris, da go podgotvam nego
za utre{niot den. Kamen ko da mi padna pod
srce.
Koj misle{e deka na neposlu{nicava }e &
dojde umot?
(Izleguva.)
Scena 3
(Vleguvaat Julija i Doilkata.)
Julija
Da, ovoj fustan e najdobar, no mila dado,
te molam da me ostavi{ no}eska sama
za{to molitvi mi se potrebni mnogu
da go nateram neboto nasmev da mi frli,
za{to znae{, ne~ista sum i gre{na.
(Vleguva gospo|ata Kapuleti.)
Gospo|a Kapuleti
So {to ste zafateni? Dali vi trebam?
Julija
Ne, majko. Izbravme s# {to ni treba
i {to e prikladno za mojot izgled utre.
No te molam sakam no}eska da ostanam sama
a doilkata da ja mine no}ta zaedno so tebe
za{to sigurna sum }e imate rabota mnogu
zaradi brzanicava.
Gospo|a Kapuleti
Dobra no}.
Legni si i odmaraj. Odmorot mnogu }e ti
treba.
(Izleguvaat gospo|a Kapuleti i Doilk-
ata.)
Julija
Zbogum! Gospod znae koga pak }e se vidime.
Niz venite mi strui strav morni~av, studen
{to toplinata ìvotna re~isi mi ja mrzne.
]e gi viknam nazad da me smirat,
dado! Ama {to bi pravela taa tuka?
Ulogava mra~na }e si ja odigram sama.
Dojdi {i{ence! A ako napitokov nema
dejstvo?
Dali toga{ utre nautro }e se ven~am?
Ne, ne! Ova toa }e go spre~i! Legnuvaj tuka.
A {to ako ova e otrov {to samiot otec
podlo go podgotvi za da me otera vo smrt
i taka da se spasi od rezilot i sramot
615 Romeo i Julija
{to prethodno so mojot Romeo me ven~a?
Moè e taka, no sepak ne veruvam vo toa
za{to toj sekoga{ bil prav svet ~ovek.
A {to ako, koga vo grobnicata me legnat
se razbudam u{te pred Romeo da dojde
da me oslobodi? E, toa bi bilo stra{no!
Zarem nema toga{ vo grobnicata da se
zagu{am
vo ~ija grda mucka zdrav ne vleguva vozduh
i da umram u{te pred mojot Romeo da dojde?
Ili ako sum ìva, zarem ne e mnogu mo`no
pri uàsnata gletka od smrtta i no}ta
zaradi stravi~nosta na samata dupka
vo taa zasvodena, drevna katakomba,
vo koja stotici godini koskite na site
moi zakopani pretci na kup se redat,
kaj{to krvaviot Tibalt u{te sve` v zemja
leì i gnie vo pla{tenicata svoja, kaj{to,
velat,
vo nekoi saati od no}ta, doa|aat du{i;
lele, lele, zarem ne e mo`no taka pred
vreme
razbudena, zaradi gnasniot bazde`
i krikovite ko od mandragora koga ja kornat
od koi smrtnicite poluduvaat vedna{;
zarem ne e mo`no sosem da se mrdnam
i opkolena od site strani so ovie stravotii
grozni
luda~ki da se zaigram so koskite na moite
pretci
razobli~eniot Tibalt od pla{tenica da go
trgnam
i, spobudalena, so koski{teto od rodnina
moj nekoj
ko so lastegarka, mozokot o~aen si go
isturam?
Gledaj, nebare go gledam duhot na pokojniot
Tibalt
vo potraga po Romeo koj{to teloto mu go
dupna
so vrvot od me~ot: Zapri, zapri Tibalt!
Romeo, Romeo, Romeo, napitokov za tebe go
pijam!
(Pa|a na postelata zad zavesata.)
Scena 4
(Vleguvaat gospo|ata Kapuleti i Doilk-
ata so bilki.)
Gospo|a Kapuleti
Na, zemi gi klu~evite i donesi u{te za~in.
Doilkata
Vi baraat urmi i duwi za blagoto.
(Vleguva Kapuleti.)
Kapuleti
Ajde, brznete, brznete, vtorite petli prope-
aja,
Kambanata bie za utrena, tri e ~asot.
Gledaj dobro da izlezat pe~enite, Angelika,
ne stiskaj, pu{ti srce.
Doilkata
More begaj ènski Pejo,
odi legni si, oti utre }e ni bide{ bolen
{to no}eska ne si spiel.
Kapuleti
Gluposti,
za pomali raboti sum bil po cela no} buden
pa ne sum se razbolil.
Gospo|a Kapuleti
Da na vremeto postavuva{e stapici za èni
ama sega ne ti davam da ne spie{ zaradi toa.
(Izleguvaat gospo|a Kapuleti i Doilk-
ata.)
Kapuleti
Qubomorna e, qubomorna.
Vleguvaat tri-~etvorica slugi so raèni,
cepenici i ko{nici.
[to se ova, mom~e?
616
Vilijam [EKSPIR
Prviot sluga
Raboti za gotva~ot, gospodaru, ama {to s# ne
znam.
Kapuleti
Brzni, brzni, mom~e, donesi posuvi
cepenici.
Vikni go Petar, toj }e ti pokaè kade ima.
Vtoriot sluga
Ne sum trup, gospodaru, znam kade ima.
[to ima da go vikam Petar za ova?
(Izleguva.)
Kapuleti
Vidi go ti nego, mu fa}a tikvata, bravo.
Se izdelkal gadov; vidi, se razdenilo.
(Se slu{a muzika.)
Grofot sega }e stigne so muzikata,
taka mi re~e, a ve}e, eve, go slu{am.
Dadilko, èno, ej! Dadilko velam, kaj si?
(Vleguva Doilkata.)
Odi razbudi ja Julija, doteraj ja fino.
Jas odam so Paris da pomuabetam, brzni,
brzni,
koga ti velam, zetot ve}e ni dojde.
Ne stoj, mrdni!
(Izleguvaat.)
Scena 5
(Vleguva doilkata)

Doilkata
Gospo|ice, ej, gospo|ice, Julija! Ama zas-
pala!
Ej jagnence, du{i~ke, vidi ja ti spanka!
Ej, sakana, slu{a{? Gospo|o, du{o, nevesto!
[to? Ni zbor? Ja koristi{ sega mo`nosta
da se naspie{ za cela nedela za{to, idnata
no},
znam, grofot Paris mirot svoj }e go
`rtvuva
za mir tebe da ne ti dade. Boè prosti mi!
Amin gospodi! Ama spie cvrsto! Sepak
moram
da ja razbudam: gospo|ice, gospo|ice,
gospo|ice,
ako grofot te najde vo postela
perduvi ima da letaat od tebe, slu{a{?
[to, oble~ena? Si se oblekla pa pak si leg-
nala?
Mora da te razbudam, gospo|ice, gospo|ice,
gospo|ice.
Lele, lele, pomo{, pomo{, gospo|icata mi e
mrtva.
Proklet da e denot {to na svet me donese,
rakija malku daj te, ej, gospodaru, gospo|o!
(Vleguva gospo|a Kapuleti.)
Gospo|a Kapuleti
[to e, {to vika{?
Doilkata
O den nesre}en!
Gospo|a Kapuleti
[to e?
Doilkata
Gledaj, gledaj! O den teòk!
617 Romeo i Julija
Gospo|a Kapuleti
Te{ko mene, te{ko mene, ah dete moe,
ìvotu moj.
Oìvi, pogledaj me, ili so tebe }e umram.
Pomo{, pomo{, vikaj pomo{!
(Vleguva Kapuleti.)
Kapuleti
Sram da vi e, zo{to ne ja dovedete Julija?
Ma` & ve}e e tuka.
Doilkata
Mrtva e; umrena, mrtva. O crn den!
Gospo|a Kapuleti
Crn, crn, mrtva e, mrtva, mrtva.
Kapuleti
Da vidam. Ah, gotovo! Studena e!
Krvta & se smrznala, teloto smramorilo;
ìvotot i usnive se razdelile odamna!
Smrtta na nea legnala ko predvremena slana
vrz najslatkiot cvet od seto pole.
Doilkata
O denu koben!
Gospo|a Kapuleti
O migu bolen!
Kapuleti
Smrtta {to mi ja zede po nea da taguvam,
jazikot mi go vrza i ne mi dava ni zbor da
kaàm.
(Vleguvaat otec Lavrentij i Grofot.)
Otec Lavrentij
Ajde, podgotvena e momata da pojde v crkva?
Kapuleti
Podgotvena e da odi no ne i da se vrati.
O sinko, no}ta sproti ven~avkata tvoja
smrtta legnala so èna ti; eve ja kaj leì!
Cvet preubav, precvetan od smrtta!
Smrtta mi stana zet, smrtta mi e naslednik,
smrtta }erka mi ja ven~a. ]e umram,
i nejze }e & ostavam s#. S# moe e na smrtta.
Paris
Zarem tolku dolgo utrovo go ~ekav
za vakva gletka najposle da mi pruì?
Gospo|a Kapuleti
Proklet, taèn, jaden, odvraten denu,
najbeden ~asu {to vremeto go videla edna{
na ve~niot axilak ispolnet so maki.
Edinice sirota, siroto dete moe,
edinstvena radost moja, uteha moja
a surovata smrt od pred o~i mi ja zede.
Doilkata
O tago, o taèn, taèn, taèn denu,
najtaèn denu , najjaden denu
{to nekoga{ si mi do{ol. O denu,
o denu, o denu, o namrazen denu,
nikoga{ nemalo tolku crn den ko ovoj,
o taèn denu, o taèn denu.
Paris
Izlaàn, razveden, unièn, prezren, ubien!
Najodvratna smrt, od tebe izlaàn,
od tebe surova, svirepa, dotol~en sosem.
O qubov, o ìvot- neìvot, vo smrtta
qubov.
Kapuleti
Prezren, stol~en, omrazen, ma~en, ubien!
O vreme nemirno, {to ni dojde sega
da ubiva{, da ja ubie{ sve~enosta na{a?
O dete, o dete, du{o moja a ne dete moe!
Ti si mrtvo, lele, deteto mi e mrtvo,
A so nego se zakopuva i radosta moja.
618
Vilijam [EKSPIR
Otec Lavrentij
Smirete se, kako ne vi e sram, za tagata
lekot
ne e vo tie pla~ki: neboto i vie
imavte svoj del vo ubavata moma; sega neboto
ima s#
a toa e mnogu podobro za samata moma.
Va{iot del vo nea, ne moèvte da go spasite
od smrtta no neboto svojot del vo ve~nosta
go ~uva.
Najmnogu {to sakavte be{e napredokot
nejzin,
vozdignuvaweto nejzino va{e vi{no nebo;
zo{to toga{ pla~ete sega, koga gledate
napred
trgnala nad oblacite, ugore do samoto nebo.
O vo qubovta, lo{o go qubite deteto svoe
za{to poluduvate iako nejze & e dobro.
Lo{o e maèna taa {to dolgo ìvee vo brak
a dobro maèna taa {to mlada umira v brak.
Solzite izbri{ete gi, ruzmarin isturete
vrz trupot ubav, i ko {to obi~ajot bara
vo najdobrata ruba odnesete ja v crkva.
Za{to iako prirodata n# turka sega v
àlost
sepak solzite prirodni za razumot se
radost.
Kapuleti
Site raboti {to gi podgotvuvavme za slavje
sega }e ni posluàt za crniot pogreb;
site instrumenti kambani ta`ni }e ni
stanat
sve~enite pesni taàlenki za zakop.
Svadbenite venci kov~egot }e go krasat
i site stvari sprotivni na sebe }e stanat.
Otec Lavrentij
Ajde gospodine, ajde gospo|o i vie,
i vie gospodine Paris. Sekoj neka se spremi
ubaviov trup da go ispratite do grobot.
Neboto zaradi ne{to mnogu na vas se srdi,
ne lutete go, za neposlu{nost da ne ve grdi.
Site osven doilkata izleguvaat,frlaat ruz-
marin vrz nea i ja zatvoraat zavesata.
Svira~ot
Moème navistina da si gi spastrime
instrumentite i da fatime xade.
Doilkata
êstiti, dobri lu|e, ah, odete, odete
za{to sami gledate, slu~ajov e taèn.
(Izleguva.)
Gudaxijata
Navistina, slu~ajot sosema se smeni.
(Vleguva Petar.)
Petar
Svira~i, ej, svira~i, Veselo srce, Veselo
srce,
O, ako sakate da vi poìveam, svirete mi go
Veselo srce.
Svira~ot
Zo{to Veselo srce?
Petar
O svira~i, za{to srcevo mi sviri, srcevo
mi e polno: svirete mi, velam, ne{to veselo
da me ute{ite.
Svira~ot
Ne sme za veselewe, ne e vreme za svirka.
Petar
Zna~i ne}ete?
Svira~ot
Ne.
Petar
Toga{ od mene }e si dobiete ne{to gadno.
619 Romeo i Julija
Svira~ot
[to }e dobieme?
Petar
Pari ne, ìmi krstov, tuku eden podbiv. Ti
si, na primer, za mene, obi~no guslar~e.
Svira~ot
A ti si pak za mene u{te poobi~no
izme}ar~e.
Petar
E toga{ }e te pot{ibam so izme}arsko
stapi{te po timbata. Ne trpam nikoj da me
dupi. ]e te re-pnam, }e te mi-fkosam, }e te
fa-knam, sol-nam, sfa}a{?
Svira~ot
Ne tuku re-pnuvaj, mi-fkosuvaj, fa-knuvaj,
tuku sfati me ti mene.
Vtoriot svira~
A da go spastri{ stapi{teto, i da ja
izvadi{ duhovitosta?
Toga{ }e te pot{ibam so duhovitosta.
Petar
More }e te istepam i bez stap, so gol um ako
treba.
Odgovorete mi ko lu|e.
Koga te{ka bolka srceto go zgrap~i
toga{ muzikata po srebren zvuk gap~i,
zo{to srebren zvuk, zo{to da gap~i po sre-
bren zvuk?
[to }e kaè{ ti na ova, a, @ico Skinata?
Svira~ot
Za{to srebroto, gospodine, ima prijaten
zvuk.
Petar
Dobro. A ti, ]emanxio?
Vtoriot svira~
Jas velam srebren zvuk, za{to svira~ite
zvu~at za srebro.
Petar
I ova e dobro. A {to veli{ ti, Tamburo
Tvrda?
Tretiot svira~
Navistina ne znam {to da kaàm.
Petar
O, prosti mi, te molam. Ti si peja~ot, da be!
]e odgovoram jas mesto tebe. Se veli muzika
po srebren zvuk gap~i, za{to na svira~ite
ne im se pla}a so zlato za svireweto.
Srebreniot zvuk na muzikata toga{
so brza uteha ni pomaga.
Svira~ot
Koj e ovoj iter drkaxija?
Vtoriot svira~
Ostavi go, koj go {i{a! Da vlezeme vo
salata, oàlostenite da gi pri~ekame, a
potoa na ve~era.
(Izleguvaat.)
Romeo
Ako moè da mu veruvam na laskaviot duh
na sonot
mojot son mi pretskaùva nekakva bliska
radost,
Gospodarkata na gradite vesela na tronot
mi sedi
i po cel den nekakvo vdahnovenie ~udno
me vozdignuva gore so veseli misli.
Sonuvaav deka èna mi dojde i me najde
mrtov,
(ûden son vo koj mrtovecot misli)
i so bakne` takva ìvost niz usta mi vdahna
{to vedna{ oìvev i stanav car.
Ah, kolku li e slatka samata qubov
koga senkite nejzini se tolku polni radost.
(Vleguva Valtazar.)
Vesti od Verona. [to ima novo Valtazar?
Mi nosi{ pismo, moèbi, od mojot monah?
Kako mi e gospodarkata? Dali tatko mi e
dobar?
A mojata Julija? Povtorno go pra{uvam ova
za{to ni{to ne e lo{o, ako taa e arna.
Valtazar
Toga{ arna e i ni{to ne moè da e lo{o,
teloto & spie vo grobnicata na Kapuleti
a besmrtniot del nejzin so angelite se
druì.
Ja vidov koga ja smestija vo grobnicata na
nejzinite pretci
i vedna{ trgnav za ova da vi javam.
Prostete {to vakva crna vest vi nosam,
ama vie toa mi go zapi{avte kako dol`nost.
Romeo
Zna~i taka? Toga{, puknete yvezdi!
Znae{ kade prestojuvam, donesi mi hartija
i mastilo i najmi brzi kowi! Ve~erva odam!
Valtazar
Ve prekolnuvam, gospodaru. Bidete trpeliv!
Blediot i div pogled, se pla{am,
navestuva zlo.
Romeo
Gluposti! Se laè{,
ostavi me, i stori go toa {to ti go narediv.
Zarem nema pismo od mojot monah za mene?
Valtazar
Nema, gospodaru dobar.
(Izleguva.)
Romeo
Ne e va`no. Bitno e ti da odi{
i kowite da gi najmi{. Jas doa|am vedna{.
Julija, u{te ve~erva so tebe }e legnam.
Samo da vidam kako. O nesre}o, kolku brzo,
navleguva{ vo mislite na sekoj o~ajnik.
Pomnam, ìvee tuka eden aptekar,
vo blizina prebiva, a neodamna go vidov
iskinat sobira{e bilki, so sobrani ve|i,
suv i svitkan, na ìv kostur li~e{e,
beda nevidena samo koà i koski.
Vo du}anot skuden mu vise{e èlka,
prepariran krokodil, i drugi koì
od nekoi izobli~eni ribi, a na raftovite
în PETTI
Scena 1
(Vleguva Romeo.)
Romeo i Julija
621 Romeo i Julija
prosja~ki kup od kutii prazni
zeleni zemjeni tenxeriwa, meuri i podjad-
eni semki,
ostatoci od konop, presovani lisja od ruà
nekako skladno rasfrlani, po nekakov
~uden red.
Koga ja vidov bedava, vedna{ si rekov,
ako, ne daj boè, mi zatreba vo ìvotot
otrov
~ija proda`ba so smrt vo Mantova se
kaznuva,
toga{ kaj bednikov sigurno }e go najdam.
Taa pomisla nesre}ava brgu mi ja donese
pa ovoj siromav bednik mora da mi go pro-
dade.
Kolku {to pametam ova e negovata ku}a.
Praznik e, pa du}anot prosjakov ne raboti.
Ej, aptekaru, ej!
(Vleguva aptekarot.)
Aptekarot
Koj vika tolku glasno?
Romeo
Dojdi vamu, ~oveku, siromav si, gledam,
eve ti ~etirieset dukati, za gram eden
od onoj otrov tvoj so brzo dejstvo
{to za mig se {iri niz site veni
a toj komu ìvotot mu do{ol do nos pa|a
vedna{ mrtov, go ispu{ta zdivot brzo
i nasilno ko |ule ispukano naglo
{to ita od kobnata utroba na topot.
Aptekarot
Takov smrtonosen otrov imam, no zakonot
vo Mantova propi{uva smrt za sekoj
{to nego go prodava.
Romeo
Zarem ti, gol i napu{ten od vekov,
se pla{i{ od smrt? Na obraz ti e ispi{ana
gladta,
nu`da i nevolja od o~ite ti polzat,
prezir i beda na ple}i ti visat,
ni svetot ti e prijatel ni zakonot negov,
po zakonot na svetot bogat nema da bide{.
Zatoa ne bidi siromav, prekr{i go i zemi
go ova.
Aptekarot
Zema siroma{tijata, a ne voljata moja.
Romeo
Na siroma{tijata tvoja i & pla}am, a ne na
voljata tvoja.
Aptekarot
Isturi go ova vo koja i da e te~nost
a koga }e go ispie{, snagata da ja ima{
i od dvaeset maì, sepak }e umre{ vedna{.
Romeo
Eve ti zlato, polo{ otrov za ~ove~kata
du{a
{to vr{i pove}e ubistva vo svetov gnasen
od smesava bedna {to ne smee{ da ja pro-
dava{.
Jas tebe ti prodavam otrov, ne ti mene,
zbogum, kupi hrana i za{utri se malku.
Dojdi leku a ne otrovu, da pojdeme prema
grobot na Julija kaj{to mora da te zemam.
622
Vilijam [EKSPIR
Scena 2
(Vleguvaat monasite Jovan i Lavrentij.)
Monah Jovan
Svet moj o~e, brate moj, ej!
Otec Lavrentij
Ova sigurno e glasot na otec Jovan.
Dobredojde od Mantova, {to veli Romeo?
Ili ako mi pi{al, pismoto negovo daj mi go.
Monahot Jovan
Trgnav da pobaram eden bosonog brat ovde,
nekoj od redot na{ {to dru`ba }e mi pravi
a koj{to vo gradov bolnite gi posetuva.
No koga go najdov, straàrite gradski,
somnevaj}i se deka obajcata sme bile
vo ku}a vo koja vladee zarazna ~uma
gi zape~atija portite i ne ne pu{tija
nadvor
pa taka go spre~ija patot moj do Mantova.
Otec Lavrentij
Koj go odnese toga{ pismoto moe na Romeo?
Monahot Jovan
Ne moèv da go pratam, eve go tuka,
a ne najdov ni glasnik tebe da ti go vratam,
tolku upla{eni od zarazata bea tie.
Otec Lavrentij
Ama nesre}a! @imi svetiot na{ red,
pismoto ne be{e ubavo ama ima{e sodrìna
mnogu va`na i nepristignuvaweto na celta
moè golema opasnost da predizvika; odi,
brate Jovane, najdi mi èlezen kopa~
i vo }elijata donesi mi go vedna{.
Monah Jovan
Odam i }e ti go donesam, brate.
(Izleguva.)
Otec Lavrentij
Sega moram sam v grobnica da odam.
Za tri ~asa ubavata Julija }e bide budna
i mnogu }e me kolne koga }e razbere
deka Romeo ne znae ni{to za ova.
Ama jas povtorno do Mantova }e pi{am,
pa dur Romeo ne dojde, vo }elijata moja neka
trpi,
sirot ìv trup vo grobnica so kup mrtvi!
(Izleguva.)
623 Romeo i Julija
Scena 3
(Vleguvaat grofot Paris so paòt, nosat
cve}iwa i slatka voda.)
Paris
Daj mi go fakelot, mom~e, trgni se od ovde.
Sepak izgasni go, ne sakam da me vidat.
Pod onaa tisa onde spruì se na tloto
a uvoto zalepi go do {uplivata zemja
rovka, rastresena od kopaweto grobje
taka {to niedna noga do grobi{ta ne }e
dojde
bez ti da ja seti{; toga{ svirni mi,
ako ~ue{ deka nekoj navamu ide.
Daj mi gi cve}iwata. Stori kako {to ti
rekov. Odi.
Paòt
Mnogu mi e strav sam na grobi{ta da stojam
ama sepak }e priberam hrabrost.
Paris stava cve}e na mogilkata.
Paris
Krinu, so cve}a go kitam nevestinskiot
odar,
o jadu, pokrivot ti e pra{ina i stewe,
{to so slatka voda }e go pojam no}e
a nejze {tom ja snema, so solzi od pla~ov
za po~est kon nea postojano }e itam
za da ja opla~am i grobot da & go kitam.
Paòt sviri i vika. Gospodaru!
Mom~eto mi dava znak deka nekoj navamu
ide.
Koja prokleta noga vamu no}eska lunya
~inot taèn da mi go oskvernuva i obredot
quben?
[to? So fakel? Sokrij me no} za kratko,
(Vleguvaat Romeo i Valtazar so
fakel,sekir~e i èlezen kopa~.)
Romeo
Daj mi gi sekir~eto i èlezniot kopa~.
Eve, zemi go pismovo. Utre rano
potrudi se da mu go predade{ na gospodarot,
mojot tatko.
Daj mi go fakelot. Vo ìvotot te kolnam
{to i da vidi{ ili da ~ue{, stoi na strana
i ne prekinuvaj me vo ona {to go pravam.
Vo ovaa postela na smrtta jas se spu{tam
i za da go vidam liceto na sakanata moja
no glavno za da go izvadam od mrtviot nejzin
prst
skapoceniot prsten: prsten {to mnogu mi
treba
za celta {to mi e na um. Zatoa trgni se!
No ako od qubopitnost se vrati{ za nietot
da me prekoruva{ {to sakam da go storam,
ìmi gospod }e te rastrgnam par~e po par~e
i site del~iwa na gladnite grobja }e gi
frlam.
Migov i namerite luda~ki mi se i mnogu
divi,
ponepopustlivi i pobesni mo{ne
od gladnite tigri i spobudalenoto more.
Valtazar
Odam gospodaru i nema da vi pre~am.
Romeo
So toa go dokaùva{ prijatelstvoto tvoe.
Zemi go ova. @ivej i bidi sre}en. Zbogum,
dobro
mom~e.
Valtazar
Sepak tuka nekade }e se skrijam! Bog da
~uva,
pogledot negov me pla{i, namerata
zagriùva!
(Romeo ja otvora grobnicata.)
Romeo
@eludniku gaden, utrobo na smrtta,
{to najli~niot zalak zemski go goltna
vaka nasilno }e ti ja otvoram rilkata gnila
pa za inaet u{te hrana }e ti vteram.
624
Vilijam [EKSPIR
Paris
Ova e ona proterano, lo{o ti}e Montagi
{to rodninata na sakanata go ubi, pa od taga
velat, li~noto su{testvo mi umre.
A sega e ovde nekakov podol da im stori
rezil
na mrtvite tela. ]e go apsam vedna{.
Zapri so bogohulnoto delo, podol Montagi!
Zar u{te mu se odmazduva{ i po smrtta?
Podlecu osuden, te apsam sega,
pokori se i pojdi so mene, za{to mora da
umre{.
Romeo
Navistina moram, zatoa ovde sum i dojden.
Dobro moe, blagorodno mom~e, o~ajnikot ne
go losti.
Begaj ottuka i ostavi me, pomisli na sive
ovde mrtvi,
tie neka te pla{at. Te prekolnuvam, mom~e,
ne mi stavaj na glava u{te eden grev,
frlaj}i me vo gnev. O odi,
ìmi gospod pove}e te sakam odo{to samiot
sebe,
za{to ovde dojdov naoruàn samo protiv
sebe.
Ne stoj, zaminuvaj, ìvej, i re~i potoa, ne
sega
deka milosta na ludakot te natera da bega{.

Paris
Gi preziram site ve{terstva tvoi
i ko zlostornik sega te apsam!
Romeo
Ama si navalil! Pa dobro, neka ti bide,
mom~e!
(Se borat.)
Paòt
O gospode, se borat! Odam da viknam straà!
(Izleguva.)
Paris
O proboden sum! Ako milost ima{,
otvori go grobot i legni me do Julija!
(Umira.)
Romeo
Taka }e storam. Da go vidam ova lice.
Rodninata na Merkucij, blagorodniot grof
Paris!
[to mi vele{e mom~eto moe, a du{ata voz-
budena moja
ne go slu{a{e duri javavme? Mislam
mi re~e deka Paris trebalo Julija da ja
zeme.
Zarem ne re~e taka? Ili sonuvav deka re~e?
Ili sum lud, pa go ~uv kako za Julija ne{to
re~e
ama ne sum siguren deka re~e? O, daj mi raka
ti {to so mene vo knigata na nesre}nici si
vpi{an!
]e te zakopam vo triumfalniot grob!
Grob? O ne, vo kulata sjajna, zaklano mom~e,
za{to ovde po~iva Julija a ubavinata
nejzina
od grobnicava pravi balska sala polna svet-
lost.
Po~ivaj tuka mrtov od mrtovec zakopan sega.
êstopati kaj lu|eto, pred da umrat
se javuva veselost! Temni~arite ja vikaat
nea
veselost pred smrt! O, kako ova da go vikam
veselost? O qubov moja, èno moja,
smrtta {to medot go iscicala od tvojot zdiv
u{te ne ja pobedila ubavinata tvoja.
Ne si porazena, bajrakot lixben u{te
na tvoite se rumeni usni i na obrazite tvoi
i ne se razvealo tamu bledoto zname na
smrtta.
Leì{ tuka Tibalt vo pla{tenicata
krvava tvoja?
O kakva pogolema usluga da ti storam
od ovaa sega koga so rakata mladosta {to ti
ja kutna
mladosta }e ja prese~am na du{manot tvoj?
Prosti rodnino. O mila Julija
zo{to si u{te tolku li~na? Dali da veru-
vam
625 Romeo i Julija
deka smrtta bestelesna se zaqubila
i deka ~udovi{tteo suvo, gadno, te drì
ovde vo temnicata za qubovnica da mu
bide{?
Od ovoj strav ve~no }e ostanam pokraj tebe
i nikoga{ pove}e od dvorecov na no}ta crna
ne }e zaminam. Ovde, }e ostanam ovde,
so crvjata {to se tvoi dvorjanki. O ovde
}e go najdam ve~niot svoj spokoj
i }e go otfrlam jaremot na nenaklonetite
yvezdi
od telovo umorno od svetot. O~i, u{te
edna{
pogledajte ja, race, pregrnete ja za posleden
pat,
a vie usni, porti na zdivot, stavete sega so
praveden bakne`
traen pe~at vrz spogodbata ve~na so nena-
sitnata smrt!
Ajde pelin-vodi~u, vo`du moj besvkusen,
krmaru o~aen, naso~i go vedna{
kon ostrite spili, ~unot razbolen od
morska bolest!
Pijam za sakanata. O ~estit aptekaru,
otrovot ti e brz. Vaka so bakne` umiram.
(Pa|a.)
(Vleguva Lavrentij so fener, kopa~ i
lopata.)
Otec Lavrentij
Sveti boè, pomagaj! Kolkupati no}va
starive noze od grobovite mi se sopnaa? Koj
e tamu?
Valtazar
Prijatel {to vas dobro ve poznava.
Otec Lavrentij
Blagosloven da si. Kaì mi, prijatelu
dobar,
{to fakel e onoj onde {to zaludno
svetlinata ja tro{i
za crvja i ~erepi bez o~i? Kolku {to gledam
gori vo grobnicata na Kapuleti.
Valtazar
Taka e, sveti o~e, a i mojot gospodar e tamu
onoj {to vie go sakate.
Otec Lavrentij
Koj e toj?
Valtazar
Romeo.
Otec Lavrentij
Kolku vreme e tamu?
Valtazar
Ima barem polovina ~as.
Otec Lavrentij
Dojdi so mene vo grobnicata.
Valtazar
Ne smeam, o~e.
Gospodarot moj ne znae deka u{te sum tuka,
so smrt toj mi se zakani deka }e me kazni
ako ostanam namerata da mu ja vidam.
Otec Lavrentij
Ostani toga{. Sam }e odam, iako strav me
fa}a.
Se pla{am da ne ne{to stra{no se ima
slu~eno.
Otecot pristapuva i zdogleduva krv i
oru`je.
Valtazar
Kako {to sum zaspal pod tisava ovde
sonuvav deka gospodarot moj so nekogo se
borel
i deka gospodarot moj go ubil.
626
Vilijam [EKSPIR
Otec Lavrentij
Romeo!
Lele, lele, ~ija e ovaa krv {to vlezov
kamen na grobnicava go izvalkala?
[to zna~at me~evive, krvavi, bez gospodar,
ostaveni bezbojni kraj mestovo za pokoj?
Romeo, o bled e! I u{te nekoj? Koj? Paris?
Siot vo krv? Ah, koj li ~as surov
vinoven e za ovaa zgoda kobna?
(Gospo|ata se budi.)
(Stanuva Julija.)
Julija
O o~e, ute{itelu moj, kade mi e maòt?
Dobro pomnam kade treba da bidam,
a tuka i sum. Kade e mojot Romeo?
Otec Lavrentij
Slu{am glasovi, gospo|o. Izleguvaj, te
molam,
od gnezdovo na smrtta, zarazata i neprirod-
niot son.
Pogolema sila, mnogu posilna od nas
namerite ni gi spre~i. Odi, izleguvaj
nadvor.
Ma` ti mrtov na gradi ti leì.
A i Paris. Odi, }e te smestam vedna{
vo redot na sestrite, monahiwi sveti.
Ne pra{uvaj mnogu za{to doa|a straà.
Ajde, odime, dobra Julio, ne smeat ovde da
me najdat.
(Izleguva Lavrentij.)
Julija
Odi, odi odovde, za{to jas ostanuvam.
[to e ova? Pehar stegnat vo rakata na mojot
sakan?
Otrovot gledam mu donese bezvremen preod.
O cicijo, si ispil s#? Ne si ostavil pri-
jatelska kapka
da mi pomogne po tebe da trgnam. Usnite }e
ti gi baknam,
moèbi na niv ima u{te malku otrov
za da umram od napitokov iscelitelen.
Usnite ti se topli.
Doa|a Paòt na Paris so straà.
Prviot straàr
Kaì mom~e, na kade.
Julija
Lu|e? Toga{ mora da brzam. O noù sre}en.
Eve ti ja kanijata. Ovde r|osaj, pu{ti me da
umram.
(Se proboduva so noòt i umira.)
Paòt
Ova e mestoto, onde kaj{to fakelot gori.
Prviot straàr
Tloto e krvavo. Prebarajte gi grobi{tava,
odete! Apsete go sekoj {to }e go najdete.
Ta`na gletka, ovde ubien leì grofot,
Julija vo krv, u{te topla, {totuku umrena,
a leè{e tuka zakopana celi dva dena.
Javete mu na knezot, trk kaj Kapuleti,
vikaj gi Montagi; drugite izvr{ete pretres.
Gledame od kade site ovie zla do{le
ama vistinskata osnova za sive ta`ni
slu~ki
ne moème da ja znaeme bez potrebnite
detali.
(Vleguva Valtazar.)
Vtoriot straàr
Eve go paòt na Romeo. Go najdovme na
grobi{ta.
Prviot straàr
Drète go pod straà dodeka ne stigne
knezot.
Vleguvaat otec Lavrentij so drug straàr.
Tretiot straàr
Eve go monahot. Se trese, vozdivnuva, lipa,
gi odzedovme kopa~ov i lopatata od nego
za{to si zaminuva{e od grobi{tava.
627 Romeo i Julija
Prviot straàr
Toa e mnogu somnitelno. Zadrète go i nego!
(Vleguva knezot.)
Knezot
Kakvo zlo tolku rano ne stana
od na{iot utrinski son?
(Vleguvaat Kapuleti i negovata èna.)
Kapuleti
[to go tera svetot od site strani da vika?
Gospo|a Kapuleti
Lu|eto po ulici vikaat Romeo,
nekoi Julija, nekoi Paris i ko spobudaleni
tr~aat site kon grobnicata na{a.
Knezot
Kakov strav vo u{ite sega ni pi{ti?
Prviot straàr
Gospodaru, ovde ubien leì grofot Paris,
i Romeo e mrtov, a Julija, iako od porano
mrtva
topla e i {totuku ubiena.
Knezot
Barajte, istraùvajte i doznajte kako se
slu~ilo
gnasnovo ubistvo.
Prviot straàr
Ovde se eden monah i paòt na ubieniot
Romeo
so alatki pogodni za otvorawe
na grobnicava na po~inatite.
Kapuleti
O nebo! O èno, gledaj kako }erka ni
krvavi!
Noòv pogre{il, za{to prazen mu e domot
na ple}ite od Romeo a nov na{ol
vo gradite od na{ata }erka.
Gospo|a Kapuleti
Te{ko mene, gletkava na smrtta,
kambana e pretsmrtna za starosta moja.
(Vleguva Montagi.)
Knezot
Dojdi Montagi, si stanal rano sinot
da go vidi{ i naslednikot u{te porano
padnat.
Montagi
Te{ko mene, gospodaru, èna mi no}va umre,
tagata za sinot proteran zdivot & go zede.
Koe drugo zlo vrz starosta }e mi padne?
Knezot
Pogledaj pa }e vidi{!
Montagi
O ti neuk! Zarem mu li~i na sinot
pred tatkoto da pobrza v grob?
Knezot
Zape~atete ja ustata na bolot barem za
malku
dodeka ovie nejasnotii gi re{ime
i ne gi doznaeme izvorot niven, jadroto,
potekloto nivno,
potoa general }e stanam na va{ite bolki,
i do smrtta }e ve vodam: no vozdrète se
sega,
i neka àlosta rob na trpenieto vi stane.
Dovedete gi osomni~enite pred mene.
Otec Lavrentij
Jas sum glavniot iako najmalku kadar
za takov ~in. Sepak sum najsomnitelen
za{to
628
Vilijam [EKSPIR
vremeto i mestoto na toj zlostor grozen
se protiv mene. Eve me stojam ovde, samiot
da se obvinam, is~istam, osudam, opravdam.
Knezot
Toga{ vedna{ kaì ni s# {to za ova znae{.
Otec Lavrentij
]e bidam kratok, za{to rokot kratok na
zdivov
ne e tolku dolg kolku {to e prikaznava
dolga.
Romeo, ovde mrtov, be{e ma` na Julija,
a taa, onde mrtva, na Romeo verna èna.
Jas gi ven~av, a denot na ven~avkata tajna
be{e den suden za Tibalt ~ija bezvremena
smrt
go protera novoènetiot od ovoj grad.
Za nego, a ne za Tibalt, Julija po~na da vene.
A ti, za da ja trgne{ opsadata od taga od nea
ja svr{i i saka{e na sila da ja maì{
za grofot Paris. Toga{ taa dojde kaj mene,
i izlezena od pamet, pobara da smislam
na~in
da se oslobodi od maà~kata vtora,
ili vo }elijata moja, re~e, }e se ubie.
Toga{ & dadov (po sopstven izum)
napitok {to zaspiva, ~ie dejstvo be{e
kako {to o~ekuvav, pa taka na site im se
stori
deka umrela. Vo me|uvreme na Romeo mu
pi{av
vedna{ ovde da dojde, vo ovaa no} kobna,
za zaedno, od pozajmeniot grob, da ja izvad-
ime
za{to toga{ dejstvoto na napivkata pres-
tanuva.
No nositelot na pismoto, monahot Jovan,
slu~ajno be{e zadràn, pa v~erave~er
pismoto mi go vrati. Sam toga{
vo predvideniot ~as na budeweto nejzino
dojdov da ja izvadam od grobnicata rodnin-
ska,
sakaj}i vo svojata }elija da ja krijam
dodeka vo pogoden mig ne stigne Romeo.
No koga dojdov, na nekolku minuti pred
budeweto nejzino, ovde predvremeno mrtvi
leèa blagorodniot Paris i verniot
Romeo.
Taa se razbudi a jas ja molev da pojde so mene
i trpelivo da go podnese nebesnovo delo.
No toga{ nekakov vikot od grobnicata me
ispla{i
a taa, o~ajna mnogu, ne saka{e so mene da
pojde
tuku, izgleda, sama nasilstvo izvr{i vrz
sebe.
Ova e s# {to znam, a za brakot nejzin znae
i doilkata. Ako po moja vina zloto
se slu~i, neka mojot star ìvot
pred vreme se `rtvuva pod propisot
na najstrogiot zakon.
Knezot
Otsekoga{ sme te poznavale kako svet
~ovek.
Kade e paòt na Romeo? [to }e re~e toj za
ova?
Valtazar
Jas na gospodarot mu ja donesov vesta
za smrtta na Julija a toga{ toj itno
dojde ovde od Mantova, kaj grobnicava pravo.
Mi re~e u{te rano pismovo da mu go dadam
na tatko mu i mi se zakani so smrt, na patot
za
grobnicata, ako ne zaminam i ne go ostavam
sam.
Knezot
Daj mi go pismoto, jas }e go pro~itam.
Kade e paòt na grofot {to straàta ja
vikna?
Mom~e, {to prave{e gospodarot tvoj ovde?
Paòt
Dojde so cve}e da go zakiti od sakanata
grobot
i mi naredi potamu da stojam a jas taka i
storiv.
Potoa dojde nekoj so fakel da go otvori
grobot
629 Romeo i Julija
no po malku gospodarot moj go izvle~e
me~ot
a jas istr~av straàta da ja viknam.
Knezot
Pismoto gi potvrduva zborovite na na{iot
monah,
tekot na nivnata qubov, glasot za nejzinata
smrt.
U{te pi{uva deka otrovot go kupil
od nekoj siroma{en aptekar pa so nego
do{ol vo grobnicava da umre i legne kraj
Julija.
Kade se du{manite? Kapuleti, Montagi,
gledate {to kam{ik udri po omrazata va{a?
Neboto pat najde radosta da vi ja ubie so
qubov.
A jas, koj{to niz prsti na razdorot va{
gledav
Zagubiv dvajca rodnini. Kazneti se site.
Kapuleti
O brate Montagi, daj mi raka. Neka
rakuvaweto miraz bide za }erka mi, za{to
drugo ne moàm da baram.
Montagi
Ama jas moàm pove}e da dadam
za{to statua }e & krenam od ~isto zlato
pa s# dodeka srca niz Verona bijat
site }e ja pomnat vernata Julija.
Kapuleti
Ista takva i na Romeo kraj nea }e se vi{i
mala otkupnina za omrazata ni grda.
Knezot
Tmuren mir utrovo so sebe ni nosi
sonceto od taga ne saka da se javi
odete, muabetete u{te za stvarive lo{i
nekoi }e bidat kazneti, nekoi }e zaminat
pravi.
Oti polive svetski pota`na prikazna ne
krijat
od ovaa za Romeo i negovata Julija.
(Izleguvaat.)


The Tragedy of Richard the Third
L I C A :
Kralot Edvard êtvrti
Edvard, princ od Vels, podocna kral Edvard Petti
Ri~ard, vojvoda od Jork sinovi na kralot
Xorx, vojvoda od Klarens
Ri~ard, vojvoda od Gloster, podocna kral Ri~ard Treti bra}a na kral Edvard
Edvard Plantagenet, sin na Klarens
Henri, grof od Ri~mond, podocna kral Henri Sedmi
Kardinal
Arhiepiskopot od Jork
Episkopot od Eli (Xon Morton)
Vojvodata od Bakingam
Vojvodata od Norfolk
Grofot od Sari, sin mu
Entoni Vudevil, grofot Rivers, brat na Elizabeta
Markizot od Dorset i Lord Grej, sinovi na Elizabeta
Grofot od Oksford
LordHastingz
LordStanli, lord od Derbi
Lord Lavel
Ser Tomas Von
Ser Ri~ard Ratklif
Ser Vilijam Kejtzbi
Ser Xejmz Tirel
Ser Xejmz Blant
Ser Volter Herbert
Ser Robert Brekenberi, nadleèn na Kulata
Ser Vilijam Brendon
Kristofer Ursvik, sve{tenik
Drug sve{tenik
Tresel i Berkli, pridru`nici na lejdi Ana
Gradona~alnikot na London
[erif
Elizabeta, kralica na Edvard êtvrti
Margarita, vdovica na kralot Henri [esti
Vojvotkata od Jork, majka na kralot Edvard êtvrti
Lejdi Ana, vdovica na Edvard, princot od Vels, sin na Henri [esti; podocna se maì za
Ri~ard.
Margarita Plantagenet, }erka na Klarens
Duhovite na site ubieni od Ri~ard; lordovi i pridru`ba; pisar,
gra|ani, ubijci, glasnici, pomo{nik glasnik, vojnici i dr.
I spored vnatre{nite i spored nadvore{nite podatoci, Ri~ard Treti e drama
{to pripa|a na prviot period od tvore{tvoto na Vilijam [ekspir. Od edna strana, za toa
zboruva izedna~enosta na stilot, versifikacijata i psiholo{kata obrabotka na likovite,
a od druga, podatokot deka e pi{uvana pome|u 1592 i 1593 godina koga, poradi besneeweto
na ~umata, bile zatvoreni site teatri vo London.
Sledata nastani ne e originalna. Izvorite za nea se nekoi stari hroniki, nekolku
prethodni tragedii pe~ateni vo knigata Ogledalo za sudiite od koi se izvle~eni scenite
so Klarens, potoa Istorijata na Anglija od Polidor i nedovr{enata Istorija na
kralot Ri~ard Treti od Tomas Mor koja vaì za najneposreden izvor vrz koj se zasnovaat
nastanite zaklu~no so ~etvrtiot ~in. No, se razbira, ovie pozajmuvawa ne ja zasenuvaat
originalnosta na zavr{nata [ekspirova verzija, od prosta pri~ina, {to taa, za razlika od
{turosta i ladnokrvnosta na izvornata faktografija, nudi visoko estetsko i umetni~ko
doìvuvawe. I, kako {to veli eden kriti~ar, dokolku, po nekoj slu~aj, Mor doìvee{e
da ja vidi Ri~ard Treti na scenata vo proletta 1594 godina i samiot odu{eveno }e mu
rakopleska{e na genijalnosta na mladiot dramati~ar.
I spored nastanite i spored samite likovi, Ri~ard Treti e drama dlaboko vpiena
vo istorijata na angliskiot narod. Zaedno so Henri [esti (osobeno tretiot del), taa go
opfa}a verojatno najta`niot period od angliskata istorija: gra|anskata vojna od vtorata
polovina na 15-ot vek, t.n. Vojna na rozite vodena pome|u kneèvskite domovi na Lank-
ester i Jork koja, so svojata svirepost, re~isi sosema }e go uni{ti toga{noto anglisko
plemstvo. No i pokraj istoriskata podloga, Ri~ard Treti ne moè da se smeta samo
za istoriska drama. Nekolkute prikaàni tragi~ni sudbini zapo~nati i zavr{eni vo edno
surovo vreme, ja izdignuvaat nea do nivo na individualna i kolektivna tragedija. Od indi-
vidualnite sudbini, najprisutna i najdetalno e sledena onaa na kralot Ri~ard. Nejzinata
tragi~nost e navestena u{te vo tretiot del na Henri [esti koga Ri~ard go najavuva
svojot pohod kon angliskiot prestol. Pritoa, hrana mu se nerealnite ambicii, obleka
podlosta, sredstva spletkite i koleòt a negovo pokritie lukavstvoto. Inteligenten i
beskrupulozen, toj e apsoluten gospodar vo svetot niz koj defiliraat slabi, bescelni i
pred s#, naivni likovi. Ri~ard sam ja zapo~nuva i sam ja zavr{uva svojata tragedija. Iako
e ubien od Ri~mond, idniot kral Henri Sedmi, vistinskite pri~ini za negovata smrt ne
leàt vo ja~inata na protivnikot (odnosot na silite na samoto boi{te e eden sprema tri
vo korist na Ri~ard), tuku li~no vo nego, vo negovata priroda. Onaka ~udovi{no skroen,
turnat na stranpaticata na sopstvenite ambicii, ne nao|aj}i vistinski protivnik na
zemjata, a teran slepo napred od monstrumot vo sebe, toj postojano vodi samo dve vistinski
bitki: protiv natprirodnite sili otelotvoreni vo seni{niot lik na starata kralica
Margarita i protiv sopstvenoto prokletstvo. I vo dvete e porazen. So toa zavr{uva nego-
vata li~na tragedija, zavr{uvaat drugite individualni tragedii a, kako krajna posledica
od toa, zavr{uva kolektivnata tragedija na edno razjadeno i razedineto op{testvo.
Dramata Ri~ard Treti e prvpat prevedena na makedonski od Dragi Mihajlovski vo
1985 godina, a prvpat postavena na scenata na MNT od reìserot Rahim Burhan vo 1989
godina. (Premierata, so Vladimir Svetiev vo glavnata uloga, be{e igrana na Imaret vo
Ohrid.) Ovde ja pe~atime prerabotenata verzija na prviot prevod.

Gloster
Zimata sega na na{iot ~emer
leto e sjajno od sonceto na Jork
i oblak murtav nad dom {to ni ezdel
zatonal v temni pazuvi morski.
Venci pobedni ~ela nam ni krasat
za spomen me~ot izaben visi;
uzbuni grozni veseli se sredbi
mar{evi naporni radosni igri.
Voinot smurten razvedril lika i
sega, mesto v boj da bodina kowa
i strav da vleva v du{manski srca,
vo odai damski buvnuva ve{to
na zvukot mamliv od rasko{na flejta.
No jas, {to skroen ne sum za zabavi
niti sozdaden zavodnik da bidam,
roden alip, bez darba qubovna pred
gizdava, bludna nimfa da se pr~am,
jas, od stava ubava {to sum li{en,
od tvorecot dvoli~en izmamen, grd,
pred vreme na svet ispraten, polugotov
odvaj, tolku gaden i neomilen
{to pcite na pat po mene lajat,
jas, vo vremevo mirnodopsko, blago,
nemam na~in drug denot da mi mine,
osven senkata na sonce da si ja sledam
i podbiv da bijam so izgledot svoj.
Toga{ {tom za qubovnik ne me biva,
dni slatkozborni fino da si vrvam,
se re{iv ni{to`nik da stanam razvratov
dene{en, bezdelni~av da go mrazam.
Zavera skovav, glasini pu{tiv,
so ludi proro{tva, kleveti, sni{ta,
brat mi Klarens i kralot da gi nabedam
vo omraza smrtna eden protiv drug:
a kral Edvard ako praveden e i iskren
ko jas {to sum ve{t, podmolen i zlo~est
ve}e denes Klarens }e go zatvorat
za proro{tvoto po koe X nekoj
decata na Edvard }e gi ubie.
No, tlejte misli, ene Klarens ide.
(Vleguva Klarens pod straà i Brekenberi)
Dobar den, brate. Zo{to takva straà
milosta tvoja ja sledi?
Klarens
Kralot
za sigurnosta moja grièj}i se
pod vakov nadzor me pra}a v Kula.
Gloster
A pri~ina e?
Klarens
Oti Xorx se vikam.
Gloster
No, lorde moj, {to ima{ ti so toa;
neka kralot nunkoto tvoj go obvini.
Da ne misli negovoto Veli~estvo
novo ime v Kula da ti dade?
No, {to e vsu{nost Klarens? Moè da
znam?
Klarens
Moè Ri~ard. No se kolnam ne znam
ni sam. Se slu{a toj slepo vo sonovi
i proro{tva veruva; pa taka od
azbuka bukvata X ja is~ip~il
i veli vidovit ~ovek mu rekol
în PRVI
Scena 1

London. Ulica
(Vleguva Ri~ard, Vojvodata od Gloster)
639 Ri~ard III
od prestolot, X nekoj, porodot }e mu go
li{i:
sledstveno, za nego jas sum toj oti
imeto moe Xorx na X po~nuva*.
Vakvi i sli~ni igrarii, slu{am,
go podbodnale kralot da me apsi.
Gloster
Ete, {tom maòt èna go vladee.
Ne te pra}a kralot v Kula tuku
ledi Grej, Klarens, èna mu. Taa
na vakva krajnost go naterala.
Zarem taa i onoj gospodin
dobar, Entoni Vudevil, brat &,
ne go piknaa lord Hastingz v Kula
od kade duri deneska e pu{ten?
Nesigurni sme Klarens, nesigurni.
Klarens
@imi gospod, nikoj ne e siguren
osven rodninite na kralicata
i no}nite glasnici od kralot do
madam [or {to tr~kaat. Zarem ne ~u
kolku nisko padna lord Hastingz za
da go pu{tat?
*
Gloster
Ponizno pred nejze vo molbi zajde
i lordot kancelar sloboda najde.
I ~uj me, ako sakame kralot
v milost da ne drì, slugi ponizni
mora da sme nejzini. Vdovicata
prekapena i onaa dama, od drdorki
blagorodni~ki mo}ni, brat ni vo
kralstvoto gi napravi.
Brekenberi
Za pro{ka va{ite blagorodstva gi
molam no, negovoto veli~estvo
naredi strogo nikoj vo
kralstvoto, bez ogled na rangot, da ne
smee na samo so bratot svoj da
zboruva.
Gloster
Zna~i taka. No ako po volja e
na visosta tvoja, Brekenberi,
poveli pa slu{aj. Ne zboruvavme
za predavstvo, ~ove~e: velime
kralot ni e ve{t i mudar a dobro
kralicata se drì, li~na e,
ne qubomori; velime deka
ènata na [or dobri noze ima,
slatki usni, bodri o~i, menliv jazik;
rodot krali~in stanal gospodski,
ti gospodine, {to veli{ na ova?
Brekenberi
So toa milorde, jas nemam ni{to.
Gloster
So madam [or nema{ ni{to? Toj {to so
nejze i malku ima, osven eden,
najdobro tajno s# da ~ini, skrito.
Brekenberi
Koj eden, milorde?
Gloster
Maòt &, podlecu. Me proveruva{?
Brekenberi
Za pro{ka va{ata milost ja molam
so vojvodata da ne razgovara.
Klarens
Znaeme {to ti e naredeno, Brekenberi
i }e slu{ame.
Gloster
Robovi sme na
kralicata i mora da slu{ame.
Zbogum brate, kaj kralot odam
pa i da moram vdovicata na kral
Edvard sestra da ja nare~am taka
640 Vilijam [EKSPIR
}e ja vikam za da te oslobodam.
A zasega ova razbratuvawe
me boli pove}e odo{to misli{.
Klarens
Na nieden od nas ne ni e milo.
Gloster
No nema dolgo da si v zatvor. ]e te
oslobodam ili sam }e te smenam:
vo me|uvreme, strpi se.
Klarens
Moram. Zbogum.
(Izleguvaat Klarens, Brekenberi i
straàrot)
Gloster
Odi! Gazi go patot od koj nema
nikoga{ da se vrati{. O, Klarense
{utko, tolku te sakam {to naskoro
du{ata na nebo }e ti ja pratam
ako neboto darot moj go primi.
No, koj ide? Segapu{teniot Hastingz!
(Vleguva lord Hastingz)
Hastingz
Dobar den, blagoroden lordu!
Gloster
Isto
i vam lordu moj kancelar! Na ~ist
vozduh dobro ni dojdovte. Kako go
podnese zatvorot lordstvoto va{e?
Hastingz
Trpelivo lorde, ko zatvorenik.
No ìv }e bidam da im blagodaram
na tie vaka {to me namestija.
Gloster
Sekako, sekako. Isto ko Klarens;
du{manite va{i se i negovi,
isto na obajcata vi napravija.
Hastingz
Orlite se v kafez a grablivcite
bedni slobodno plenot go grabat.
Gloster
[to ima vo svetot?
Hastingz
Svetot e aren, lo{o ni e doma
Kralot ni e bolen, poti{ten i slab
lekarite mnogu gi zagriùva.
Gloster
Lo{i vesti, ìmi sveti Jovan. Toj
predolgo vodi raskala{en ìvot
teloto kralsko bezmerno go tro{i:
da ti se sma~i i od pomislata.
No, {to pravi, leì li barem v krevet?
Hastingz
Leì.
Gloster
Odete. Jas brzo }e dojdam.
(Izleguva Hastingz)
Ne }e tera za dolgo, se nadevam
no ne smee da umre pred Xorx itno
na nebo da se isprati. ]e vlezam,
kon Klarensa omraza da mu vsadam,
so lagi ve{ti i dokazi cvrsti;
i namerata ako mi uspee
u{te utre Klarensa }e go snema.
Bog, potoa, neka kral Edvard go zeme
svetot ostavaj}i mi go. A toga{,
najmalata }erka na Vorik }e ja
oènam. Oti maòt i svekorot
& gi ubiv, najdobro }e & se
641 Ri~ard III
oddolàm ako ma` i svekor sam
& stanam. I }e & stanam no ne od
qubov, tuku za namerata tajna
{to }e ja ostvaram so nea ènej}i se.
No tav~e spremam a v more e plenot.
@iv e Klarens, Edvard na prestol sedi,
{tom umrat, dobivka mene mi sledi.

Scena 2
London. Druga ulica
(Go vnesuvaat teloto na kralot Henri VI.
Blagorodnicite nosat
helebardi kako za{tita. Ledi Ana taì.)
Ana
Dolu spu{tete go tovarot ~estit,
~est ako moè v nosila da stoi,
vrz doblesta ponizno da popla~am
na bez vreme padnatiot Lankester.
O, stavo studena na kralot bo`ji!
Pepli{ta sivi na domot Lankesterov!
Ti beskrvna damko od krvta kralska!
Zakonski jas duhot ti go prizivam
taà~kata da ja ~ue na kutrata Ana
èna na Edvard, na sin ti ubien
od rakata ista {to ranive gi stori!
Vo jamive ìvot {to ispu{tija
melem jalov od o~ite sipam.
Natemago rakata {to te ubi!
Natemago krvta {to krv ti pu{ti!
Natemago srceto {to ima{e
srce ova da go stori! Pogadna
kob bednikot da go stigne {to
ubivaj}i te n# bedosa, od volci
pajaci, kreka~i, od otrovnici
{to pozemi lazat. A dete ako
ima, izrod da mu bide, ~udovi{te
boè, nedonosen~e, od likot grd
i odvraten majka mu v strav da bega.
Takvo ~edo gnasata da mu ja nasledi!
A èna ako ima, vo ìvotot
negov pote{ko da pati odo{to jas
so smrtta tvoja i na maòt mi!
Sega napred kon âtsi so svetiot
tovar i tamu zakopajte go. [tom
tovarot ve zamori, odmarajte
a jas toga{ nad Henri }e taàm.
(Go krevaat teloto na Henri. Vleguva Glo-
ster)
Gloster
Zaprete telono{ci, spu{tete go!

642 Vilijam [EKSPIR
Ana
Koj crn ve{ter vragov go tera
svetiot obred da go prekinuva?
Gloster
Bednici!
Trupot spu{tete go, ili ìmi sveti
Pavle, trupovi od vas }e napravam.
Prviot velmoà
Milorde,
trgnete se, kov~egot da mine.
Gloster
Pesu drzok! Zapri koga velam i
helebardot od mene trgni go ili
ìmi sveti Pavle }e te ni~kosam,
}e te zgazam, bedo, za drskosta.
(Go spu{taat kov~egot.)
Ana
Se tresite? Zar site strav ve zgrabil?
No, smrtni ste znam, boè, vi prostuvam
smrtnite o~i pred |avolot vednat.
Mavni se, o slugo adska uàsna!
Nad teloto smrtno mo} ti ima{
nad du{ata nema{. Mavni se, velam.
Gloster
Svetice slatka, od milost smekni.
Ana
Vragu gnasen, od pobo`nost, trgni se!
Ti sre}nata zemja ad ja napravi
v kletvi ja zavi i leleci bolni.
No delata grozni {tom saka{ da gi gleda{
eve ti urnek za koleìte tvoi.
Velmoì, gledajte! Mrtviot Henri
pred nego se otvara i krvari.
Srami se, crvenej, monstrume dolen,
prisustvoto tvoe krvta ja vle~e
od ìlite studeni i beskrvni.
Deloto tvoe, ne~ove~no, ~udno,
potop naj~uden predizvikuva.O,
boè, krv mu dade, smrt odmazdi mu!
Zemjo, krv mu pie{, smrt odmazdi mu!
O nebo, ubiecot rovjosaj go,
otvori se zemjo, goltni go brzo,
ko krv {to loka{ od kralot dobar
zaklan {to e od adskata mu raka!
Gloster
Ledi,
za milost ti ne znae{ {to zloto
dobro, kletvata blagoslov ja ~ini.
Ana
Gade,
za boga ne znae{ niti za ~ove~nost.
I yverot barem malku soàlba ima.
Gloster
Nemam, velam. Pa zatoa yver ne sum.
Ana
O, vidi, pa |avolot e iskren!
Gloster
Vidi, vidi, pa angelot se luti.
Dozvoli, rajski sovr{ena èna
so dokazi to~ni od zlodelata
boèmski da se oslobodam.
Ana
Dozvoli, ~umo zarazna ma{ka,
so dokazi to~ni za zlodelata
znani da te obvinam.
Gloster
Poli~na od zborot {to bi kaàl
podari mi sloboda da se izvinam.
643 Ri~ard III
Ana
Pogrd od srceto {to bi mislelo,
prosteno ti e ako se obesi{.
Gloster
So toa vinata bi si ja priznal.
Ana
So toa prosteno }e ti bide {to
odmazda dostojna sam si izvr{il
za koleòt nedostoen vrz drugi.
Gloster
Da re~eme ne sum gi zaklal.
Ana
Toga{ re~i ìvi se, no mrtvi
se od tebe tie o, robe adski.
Gloster
Ne ti go ubiv maòt.
Ana
Zna~i ìv e.
Gloster
Mrtov e. Ubien od Edvard.
Ana
Laè{, gadu! Kralicata Margarita
me~ot presno krvav ti go vide. Ti
saka{e i nejze da ja probodi{
bra}ata tvoi da ne te spre~ea.
Gloster
Klevetni~ki me navede, vinata
nivna vrz mene nevin {to ja frlija.
Ana
Te navede tebe umot tvoj zloben
za koleì samo {to sonuva.
Zarem i kralov ne go ubi?
Gloster
Go ubiv. Tvrdam.
Ana
Tvrdi{, eù? Toga{ i jas ti tvrdam
gospod }e ti plati za zlo~inot.
O, kolku dobar, blag, doblesen be{e.
Gloster
Sre}a za rajot nego {to go ima.
Ana
Tamu ti nikoga{ nema da stapne{.
Gloster
Za rajot mene neka mi blagodari
najprikladen toj za tamu be{e.
Ana
Za nikade ne si osven za v pekol.
Gloster
I
Ana
V zatvor.
Gloster
Spalnata tvoja.
Ana
Mir neka
nema vo sobata ti kaj{to leì{.
644 Vilijam [EKSPIR
Gloster
Da, gospo|o, so tebe duri ne legnam.
Ana
Se nadevam.
Gloster
I jas. No ledi Ana,
so dosetkite da prekineme i
posmireno malku da razmislime:
Zar ne e pri~initelot isto kriv
ko xelatot za smrtta prerana na
Plantagenetite Henri i Edvard?
Ana
I pri~initel i xelat be{e ti.
Gloster
Ubavinata pri~initel be{e,
lixbata tvoja {to v son me gone{e
svetot da go usmrtam za mig eden
pominat na slatkite ti gradi.
Ana
Da e taka maòmoru, ti velam,
so nokti nea od liceto }e ja strgnam.
Gloster
O~ive ne bi podnele propast
takva na ubavinata; ko sonceto
svetot taa mene me razvedruva,
denot mi go krasi, ìvotot.
Ana
No} crna denot da ti go zaseni
a smrt ìvotot!
Gloster
Ne kolni se sama, ubavice. I
den i ìvot si mi ti.
Ana
Kamo da sum pa da ti se odmazdam.
Gloster
Nepravi~no e i neprirodno vrz
toj {to te qubi da se odmazduva{.
Ana
Pravi~no e i prirodno vrz toj
maòt {to mi go ubi da se odmazdam.
Gloster
Toj {to od maòt te li{i, gospo|o,
ti pomaga podobar da najde{.
Ana
Podobar na zemjava ne postoi.
Gloster
@iv e toj {to pove}e te qubi.
Ana
Kaì go.
Gloster
Plantagenet.
Ana
Toa be{e toj.
Gloster
Po ime-da, no podabar e ovoj.
Ana
Kade e?
645 Ri~ard III
Gloster
Ovde. (Ana go pluka Glostera.) Zo{to me
pluka{?
Ana
Plunkata otrov za tebe neka bide!
Gloster
Otrov ne izlegol od poslatko mesto.
Ana
Otrov ne visel na pogaden kreka~.
Mavni se! Ti o~i mi zarazuva{.
Gloster
Tvoite moite gi zarazija.
Ana
O, zmejovi da se pa da te sotrat!
Gloster
Kamo da se, pa vedna{ da si umram
oti sega so smrt ìva me morat,
od o~ite solzi soleni mamat
i so kapki detski gi sramotat
o~ive {to ne pla~ele ni koga
tatko mi Jork i Edvard lipaa
slu{aj}i go lelekot na Rutland
proboden so me~ od Kliford crniot,
ni koga tatko ti hrabar, ko dete
za smrtta na tatko mi kaùva{e
oblean vo solzi a slu{a~ite
pla~ea ko drvja pokisnati od
poroj. Vo tie vremiwa ta`ni
o~ive maèstveni preziraa
solzi. No tagite {to ne storija
ubavinata tvoja go pravi i
so pla~ gi zaslepuva. Ni prijatel
ni du{man nikoga{ ne sum molel.
Za zborovi slatki, milni, neve{t sum;
no sega, gordoto srce za tebe
moli i na zbor jazikot go tera.
(Taa go gleda so prezir)
Ne u~i gi usnite na prezir, za
qubewe tie se sozdadeni. No,
ako srceto ne moè da prosti
me~ov naostren eve ti go davam
vo gradive verni da go zarie{
i du{ata {to te oboùva da
ja izvadi{. Eve, razgolen za
udar smrtonosen ponizno molam.
(Gi razgoluva gradite. taa go vperuva
me~ot.)
Udri, ne misli! Henri jas go ubiv
od tvojata ubavina naveden.
Udri, udri! I Edvard jas go ubiv
no likot tvoj angelski me natera.
(Taa go ispu{ta me~ot.)
Me~ot kreni go, molam, ili mene.
Ana
Stanuvaj licemeru! Smrt ti sakam
no xelad ne sakam da ti bidam.
Gloster
Toga{ re~i pa sam }e se ubijam.
Ana
Ve}e rekov.
Gloster
Vo gnev be{e toa. Pak
re~i i rakava na zborot za
qubovta tvoja, qubov {to ti ubi,
tebe za qubov, poverna qubov }e
ubie no i vo dvete ubistva
sou~esnik }e si ti.
Ana
Bi sakala srceto da ti go znam.
Gloster
Niz jazikot se gleda.
646 Vilijam [EKSPIR
Ana
I jazik i srce ima{ la`livi.
Gloster
Toga{ iskren ~ovek ne postoi.
Ana
Dobro. Me~ot vrati si go.
Gloster
Se smirivme zna~i?
Ana
]e doznae{.
Gloster
Da ìveam vo nade`?
Ana
Sekoj, ~inam, vo nade` ìvee.
Gloster
Primi go, te molam, prstenov.
Ana
Da se primi ne zna~i da se dade.
(Go stava prstenot)
Gloster
Ko prstenov prst {to ti opfatil i
srceto taka v gradi ti se skrilo.
Nosi gi, tvoi se sega. U{te
ako moè ponizniot tvoj sluga
za ne{to da te izmoli, sre}en
beskrajno }e go napravi{.
Ana
Da ~ujam.
Gloster
Te molam crninata ostavi ja
za toj {to ima pri~ina da àli
i vedna{ pojdi vo dvorecot Krozbi.
A jas, {tom sve~eno go zakopam
kralov blagoroden vo âtsi i grobot
mu go natopam so pokajni~ki solzi,
najponizno kaj tebe }e dojdam.
Pri~ini za ova ima mnogu pa
te molam poslu{aj me.
Ana
Od s# srce. Me raduva {to se kae{.
Tresel i Berkli, so mene dojdete.
Gloster
Posakaj mi sre}a.
Ana
Ne zasluùva{
no bidej}i me u~i{ da ti laskam
zamisli deka sum ti posakala.
(Izleguva sledena od Tresel i Berkli)
Gloster
Gospodo, teloto krenete go.
Velmoàta
Kon âtsi, blagoroden lordu?
Gloster
Ne, kon Vajtfrajaz. Tamu ~ekajte me.
(Izleguvaat site osven Gloster.)
Pobaral li nekoj vaka èna?
Osvoil li nekoj vaka èna? ]e
ja zemam no, dolgo ne }e ja dràm.
Jas maòt i svekorot & gi ubiv
vo ~asot prepoln omraza ja sretnav
so kletvi na usta, so solzi v o~i
pred `rtvata krvava na omrazot
moj i s# protiv mene be{e, gospod,
sovesta, prijatel nemav da me
647 Ri~ard III
potkrepi osven |avolot li~no i
licemerieto moe a sepak
ja osvoiv! S# za ni{to. Ha! Zarem
princot hrabar ve}e go zaboravi,
ma` & Edvard, kogo pred tri meseci
vo lutina kaj Tjuksberi go ubiv?
Poubav i posmel vitez {to bog vo
mig na {tedrost go sozdade, mlad, mudar,
doblesen, od krv kralska, vo svetot
{iren ne }e se rodi. A taa
sepak na mene pogledot go frli,
{to zlatniot cvet na princot go svenav
i vdovica v postela ja napraviv.
Na mene {to ni ~etvrt od Edvard
ne vredam, na mene grd i alipen.
Vojvodstvoto za pari~ka go davam
{to vaka lo{o sum se potcenuval.
Pa taa, ìmi gospod, ma` vo mene
gleda, ma` privle~en i ubav.
Ogledalo }e kupam, }e pora~am
trista majstori, ali{ta
najubavi da mi so{ijat i
bidej}i sam sum za izdr{ka, so mal
tro{ok }e se odrùvam. No prvin
prijatelon v grob }e go smestam, a
potoa kaj Ana so pla~ se vra}am.
Sveti mi sonce li~en da se gledam
senka v ogledalo jas da si sledam.
(Izleguva.)

Scena 3
(Vleguvaat kralicata Elizabeta, lord
Rivers i lord Grej.)
Rivers
Trpenie, gospo|o, negovoto
veli~estvo brgu }e zakrepne.
Grej
Poti{teni samo lo{o mu ~inite
zatoa razvedrete se, so o~i
nade`ni milosta bodrete mu ja.
Elizabeta
Ako umre {to }e stane so mene?
Grej
Samo takov ~ovek }e zagubite.
Elizabeta
Bez nego mnogu zagubi }e dojdat.
Grej
Neboto so sin ve blagoslovilo
za da ve te{i {tom nego go nema.
Elizabeta
Ah, da. No toj e mlad. Do polnoletnost
Ri~ard Gloster staratel bi bil, ~ovek
{to n# mrazi i mene i vas.
Rivers
Re{eno li e taka da bide?
Elizabeta
Re{eno e ama neozakoneto. No
taka }e bide ako kralot umre.
(Vleguvaat Bakingam i Stenli.)
648 Vilijam [EKSPIR
Grej
Eve gi lord Bakingam i lord Stenli.
Bakingam
Dobar den kralice vi posakuvam!
Stenli
Neka bog vedrosta napre`na vi ja
vrati!
Elizabeta
Groficata Ri~mond, lorde moj Stenli
odvaj na ova bi rekla amin. No,
iako Stenli, taa vi e èna
i me ne}e, ve uveruvam oti
ne ve mrazam za vozgordot nejzin.
Stenli
Ve molam ili da ne veruvate
na zlobnite {to la`no ja klevetat
ili, ako klevetite se to~ni
sfatete gi ko mana vo naravot
nejzin a ne ko namerna zloba.
Elizabeta
Bevte li kaj kralot lorde moj Stenli?
Stenli
Jas i vojvodata od Bakingam
ba{ od kaj nego doa|ame.
Elizabeta
Ima li podobruvawe, gospodo?
Bakingam
Ima gospo|o. Toj zboruva bodro.
Elizabeta
Gospod zdravje neka mu dade! Dali
so nego zboruvavte?
Bakingam
Da, gospo|o.
Saka da gi smiri vojvodata od
Gloster i bra}a vi a site niv so
lordot kancelar pa sega kaj sebe
gi vika.
Elizabeta
Daj boè da e taka! No, nevozmo`no e toa.
Se pla{am na vrvot sme od sre}ata.
(Vleguvaat Gloster, Hastingz i Dorset.)
Gloster
Nepravda mi ~inat, nema da trpam.
Koi se tie na kralot {to se àlat
deka nam}or sum bil i ne sum gi sakal?
@imi Pavle, kralot go ne}at tie
{to u{ite mu gi polnat
so kleveti podli. A bidej}i ne znam
da laskam, da glumam, da licemeram,
da klevetam i laàm i ko u~tiv
majmun po francuski da se klawam,
zatoa za niv sum bil podmolen du{man.
Zarem ne moè obi~niot smrtnik
bez zli nameri da ìvee i bez
ednostavnosta da mu ja kodo{at
svileni, itri, prefrigani zmii?
Grej
Komu ovde va{eto blagorodstvo
mu se obra}a?
Gloster
Tebe {to ni ~esen si
ni blagoroden. Sum ti storil li zlo?
Sum ti zgre{il ne{to? Ili tebe?
Ili tebe? Ili na drug od taborot va{?
ûma da ve sotre! Kralot milozliv
kogo gospod ba{ od takvi ko vas go ~uva
odvaj na sebe moè da dojde od
vas {to klevetite besprizorno.
649 Ri~ard III
Elizabeta
Gre{no ste sfatile, devere Gloster.
Kralot po svojata kralska volja
a ne po èlba na drugi, sekako
poradi zlobata vo vas {to na
videlo ja iskaùvate protiv mene,
moite deca i moite bra}a,
n# sobra ovde, da ja doznae pri~inata
za nea i vedna{ da ja otstrani.
Gloster
Boè, svetot tolku se izopa~il
{to vrap~eto prvnalo orel da bide.
A {tom prostakot gospodin stanal
gospodinot ~esto za prostak go mislat.
Elizabeta
Jasna vi e celta, devere Gloster,
na napredokot na{ ni zaviduvate
Ne daj boè da n& potrebate!
Gloster
Gospod dade mene da mi trebate.
Po va{ nagovor brat mi e zatvoren,
jas potisnat, plemstvoto prezreno a
unapreduvawa sekojdnevno se
delat na takvi {to do v~era ni gro{
ne vredea.
Elizabeta
@imi toj {to vo griì
me izdigna od blagosostojbata
{to ja uìvav, kaj kralot ne sum go
nabedila vojvodata od Klarens
tuku najiskreno se zalagav za
nego. Sramno me navreduvate {to
zli somnenija la`no mi lepite.
Gloster
Ja poreknuvate li vinata za
zatvoraweto na lord Hastingz?
Rivers
Ja poreknuva milorde.
Gloster
Da, lorde. No koj ne znae za toa?
Taa i od ova pove}e moè.
Moè fino da ve unapredi pa
da porekne oti pomognala
pripi{uvaj}i gi po~estite na
zaslugite va{i visoki. A {to
ne moè? Pa moè{e da se maì
Rivers
Da se maì?
Gloster
Pa da, da, da se maì
so kralot - ergen, ubav no zelen.
Baba vi, se ~inam, polo{o se maì.
Elizabeta
Lordu moj Gloster, predolgo gi trpev
navredite vi grubi, podbivite
zajadlivi. Na kralot }e mu kaàm
veruvajte, za site torturi {to
mi gi pravite. Podobro alajka
da bev selska odo{to kralica
{to ja ma~at, preziraat i kudat.
(Vleguva Kralicara Margarita, vo zadni-
nata na scenata)
Malku radost imam {to sum kralica
na Anglija.
Margarita
(Za sebe)
I toa malku da
dade gospod da se smali! êsta,
ugledot, prestolot, s# e moe.
Gloster
[to! So kralot mi se zakanuvate?
Napred, kaète mu! S# {to rekov vo
650 Vilijam [EKSPIR
negovo prisustvo }e povtoram
pa makar i v Kula da me prati. ]e
zboruvam. Trudot moj e zaboraven.
Margarita
(Za sebe)
Nadvor Zerzevule! Odli~no te
pomnam! Ti maòt mi Henri v Kula go
ubi i Edvard, sin mi, kaj Tjukberi.
Gloster
Pred kralica da stanete a maòt
vi kral jas bev toj {to za nego rmbav,
du{manite gordi mu gi trebev
prijatelite mu gi nagraduvav
za da kraluva, krvta si ja leev.
Margarita
(Za sebe)
A i mnogu podobra od va{ata.
Rivers
A vie i maòt vi Grej za toa
vreme na strana na Lankester bevte
a i ti Rivers. Zar maòt vi kaj Sent
Albans ne zagina za Margarita
borej}i se? Dopu{tete mi da ve
potsetam, ako zaboravate, {to
bevte vie a {to ste sega i {to
bev jas a {to sum sega.
Margarita
(Za sebe )
Ubiec
be{e, ubiec si i sega.
Gloster
Klarens
kutriot, testot Vorik go napu{ti
i se prelaga. Isuse, prosti mu!
Margarita
(Za sebe )
Gospode, odmazdi!
Gloster
Za Edvard kral da stane
se bore{e a za nagrada, kutriot,
v zatvor sega gnie. Ah,
da imam tvrdo srce ko Edvard
a toj ko moevo, milozlivo i meko.
Prenaiven sum za svetov.
Margarita
Vo ve~na sognij, napu{ti go svetov
Zerzevule! Kralstvoto ti e tamu.
Rivers
Vo toa zlovreme, lordu moj Gloster
za koe ovde luto n# klevetite,
za kralot na{ dene{en se borevme
ko za vas {to bi se borele da ste kral.
Gloster
Da sum kral? Poarno da sum prematar.
Skraja da e od mene pomislata takva.
Elizabeta
Ko {to radost mala, pretpolagate,
e lordu, kral na Anglija da se bide,
tolku mala e i radosta moja
{to sega sum kralica.
Margarita
Radosna si malku za{to kralica
sum jas i bezradosna iako
ve}e nema da se vozdrùvam.
(Istapuva napred i zboruva glasno)
ûjte me, razbojnici {to nad plenot
od mene grabnat se raspravate!
Koj od vas ne treperi pred mene?
[tom ko podanici ne se klawate
toga{ ko buntovnici tresete se
651 Ri~ard III
od prestol {to me simnavte. Stoj tuka
podlecu u~tiv, kade?
Gloster
[to saka{ pak ti, ve{terko podla?
Margarita
Da povtoram kogo s# ti uni{ti.
Toa sakam a potoa }e ti dadam dozvola, da
odi{.
Gloster
Zarem ne si progoneta pred zakana so smrt?
Margarita
Sum, no pote{ko progonstvoto mi pa|a
od smrtta ovde. Ma` i sin mi dolì{ ti,
a ti kralstvo. Poslu{nost site.
Tagava {to me pritiska e va{a a moja
e radosta {to mi ja zedovte.
Gloster
Kletvata {to tatko mi na tebe
ja frli, koga juna~koto ~elo
so hartija mu go krunisa i so prezir
mu potera v o~i reki solzi
a potoa, za da gi isu{i, mu dade
{amija natopena vo krvta
na li~niot Rutland - taa kletva
so te{ka gor~ina frlena od tebe
sega te stigna. I gospod, ne nie,
za zlostorot krvav te kazni.
Elizabeta
Gospod gi odmazduva nevinite.
Hastingz
Najgnasno be{e negovoto klawe
najsvirep zlostor {to nekoga{ bil!
Rivers
I tiranite pla~ea na vesta.
Dorset
Sekoj ìv tamu odmazda pretskaà.
Bakingam
I samiot Nortamberlant zaplaka.
Margarita
[to? Zar ne rèvte pred da dojdam
spremni za gu{a da se fatite a sega
zdruèni ko eden mi se nafrlivte?
Zar kletvata na Jork tolku na nebo
prevlada {to smrtta na Henri i na
sin mi Edvard, progonstvoto ma~no
moe, gubeweto na kralstvoto
nadopolna ne se za derleto nam}oro?
Mine li kletvata niz oblaci? O,
oblaci, kletvive, toga{ propu{tete gi!
Od presitost, ne od vojna, kralot da
vi umre ko na{iot {to go ubija
za toj da stane kral! Edvard, sin ti, {to
princ od Vels e sega, za Edvard sin mi,
{to princ od Vels be{e mlad neka umre
od nasilna smrt! A ti kralice, za
mene {to kralica bev, nadìvej go
ova ko kutrata jas! @ivej dolgo,
smrtta na decata da ja ispla~e{
i vidi druga ko jas {to te gledam
na mestoto tvoe ko ti {to si na
moeto! Dnite sre}ni pred smrtta da
ti seknat i po dolgi no}i taga
umri koga ni majka, ni èna, ni
kralica na Anglija ne }e bide{!
Riverse, Dorsete, vie gledavte
i ti lorde Hastingz, koga sin mi
so me~evi krvavi go bodea:
zatoa smrt prirodna da nemate
tuku nenadno da ve zakolat!
Gloster
Prestani da bae{, ve{terko gnila!
652 Vilijam [EKSPIR
Margarita
Pa da te skoknam? êkaj pesu, ~uj me.
Ako pocrna ~uma neboto ima
od taa {to tebe }e ti ja posakam
neka ja ~uva, grevot da ti sozree,
i toga{ gnevno vrz tebe neka se
sru{i, svetot sirot {to go trevoì{!
Sovesta vezden du{a da ti grize!
Prijatelot tvoj, predavnik misli go,
predavnikot najcrn, prijatel najmil!
Son nemaj za o~ite maòmorni
osven ko{mar grozomoren {to }e te
ma~i so ve~na i |avoli grdi!
Ti |avolosan, nedonosen, ti
sviwo {to grovta{! Ti {to neroden
u{te za rob na svetot si ìgosan
i sin adski! Sramoto za trudnata
utroba majkina! Ro`bo gadna na
semeto tatkovo! Ti partalu
bes~esen! Ti gnaso -
Gloster
Margarita.
Margarita
Ri~ard!
Gloster
Da?
Margarita
Ne ti velam tebe.
Gloster
Milozliva si zna~i, oti mislev
imiwata mene mi gi nadena.
Margarita
Sekako, no odgovor ne barav.
O, dajte mi kletvata da ja dovr{am.
Gloster
Ja dovr{iv jas i za tebe vaì.
Elizabeta
Sami sebe si se prokolnavte.
Margarita
Kralice sirota, senko na sre}ata moja!
Ne {e}eri go pajakot podol
vo mreàta smrtna {to te navlekuva.
[utko! [utko! No` za sebe si ostri{.
]e me bara{ edna{ kreka~ov grbav,
otroven, zaedno da go kolneme.
Hastingz
Zlonavestna èno, ne kolni ve}e
trpenieto pred kraj ni e sega.
Margarita
Podleci! Kade e moeto toga{?
Rivers
Dobriot sluga na dol`nost ve u~i.
Margarita
Dobriot sluga dol`nosta si ja znae.
U~ete me kralica da vi bidam
a vie podanici moi. Dobro
sluète me, dol`nosta nau~ete si ja!
Dorset
[to se raspravame? Pa taa e luda!
Margarita
Mol~i markize! Vie ste bezobrazen.
êsta novope~ena malku vi vredi.
O, da znae blagorodstvoto va{e
{to zna~i da zagubi{ pa da strada{!
Toj {to e visoko luwi go demnat
padna li, parampar~e se pravi.
653 Ri~ard III
Gloster
Ba{ dobar nauk. Primi go, markize.
Dorset
I za vas, isto, milorde, vaì.
Gloster
Da, i pove}e. No jas gore sum roden
gnezdoto na{e nad kedarot vi{i
so vetrot si igra i sonceto go prezira.
Margarita
I sonceto go zatemnuva, lele! Svedok
e sin mi svien vo mrakot na smrtta
~ii zraci bolskotni gnevot tvoj murtav
vo temnica ve~na gi zavi. Vo
na{eto, va{eto gnezdo go svivte;
boè, ti {to gleda{, pomogni; so
krv go dobija, so krv neka go zagubat!
Bakingam
Dosta, ve molam! Od sram ako ne od milost.
Margarita
Vo mene nema ni milost ni sram:
bezmilosno so mene postapivte
i sramno nade`ta mi ja sotrevte;
milosta mi e surovost, ìvotot sram,
vo sramot gnev od tagata mi tlee!
Bakingam
Dosta, dosta!
Margarita
O Bakingame kralski,
ti celivam raka vo znak na sojuz
i prijatelstvo: gospod neka
te vardi tebe i domot tvoj blagoroden!
Ti ne si isprskan so krvta na{a
i kletvata moja ne te opfa}a.
Bakingam
I nikogo ovde, za{to kletvata
na usnite od toj {to kolne ostanuva.
Margarita
Mislam do nebo taa stignuva
i mirot sladok na gospoda go ru{i.
Bakingame, bidi na {trek od pesov!
[tom mrdne so opa{ot, grize,
a grizot otroven smrt donesuva.
Ni{to so nego nemaj, vardi se
toj pe~at nosi od grevot, od adot, smrtta
i slugite nivni nemu mu sluàt.
Gloster
[to bamburi ènava, lorde?
Bakingam
Ni{to vredno, gospodine.
Margarita
[to? Zarem za sovetot dobar
me prezira{ i na |avolot mu laska{
od kogo ti velam da se vardi{? O!
Na ova eden den }e se seti{
koga toj so taga srceto ~esno
}e ti go raspara i }e re~e{
kutrata Margarita bila prorok.
@ivejte sekoj za omrazot negov,
za va{iot toj, za bo`jiot site.
(Izleguva.)
Hastingz
Od kletvite stra{ni se nakostre{iv.
Rivers
I jas. Ne znam zo{to e na sloboda.
Gloster
Ne & prefrlam. Mnogu zlo, ìmi
majka, & e napraveno. Se kajam
654 Vilijam [EKSPIR
za delot od zloto {to jas & go storiv.
Elizabeta
Kolku {to znam, jas sum ~ista kon nejze.
Gloster
Sepak od zloto {to & e storeno, dobivte.
Prezagrean bev za dobroto na eden
{to sega e prestuden na toa da misli.
Na Klarensa dobro mu platija,
za bolkite negovi v aps da se debeli:
Gospod neka gi prosti vinovnicite!
Rivers
Blagorodno e i risjanski za toj
{to zlodela ti pravi da se moli{!
Gloster
(Za sebe) Toa i jas go pravam po nauk dobar,
oti da kolnev, sam sega }e se prokolnev.
(Vleguva Kejtzbi.)
Kejtzbi
Gospo|o, negovoto veli~estvo
ve vika, vas milorde i vas lordovi.
Elizabeta
Idam Kejtzbi. Povelete, gospodo.
Rivers
Ve sledime, gospo|o.
(Izleguvaat site osven Gloster.)
A napravam zlo, prv se bunam.
Zlodelata tajni {to gi za~nuvam
gi pripi{uvam na tu|a vina,
Klarens, kogo li~no v aps go frliv
pred prostite {utki Bakingam, Stanli,
Hastingz go oplakuvam i im velam
kralicata i taborot nejzin
go {ilkaat kralot protiv brata si.
Mi veruvaat i me bodrat vrz
Rivers, Von i Grej da se odmazdam;
vozdivnuvam, toga{, i im velam
deka gospod spored Svetoto Pismo
n# tera za lo{oto so dobro da vra}ame.
Taka, podlosta gola si ja pokrivam
so stari krpi od Svetata kniga
i najstra{en sum |avol ba{ koga na svetec
li~am.
(Vleguvaat dvajca ubijci.)
Tiho, idat xelatite. Kako mi ste
mom~iwa moi verni, }e go svr{ite ona?
Prviot
Sekako, milorde, po ovlastuvaweto sme
dojdeni za kaj nego da n# pu{tat.
Gloster
So sebe go nosam.
(Im go dava ovlastuvaweto)
[tom zavr{ite, nazad vo Krozbi.
No, gospoda, ubijte go vedna{,
bez milost. Ne davajte da moli.
Ve{t e Klarens na zborot i moè
da ve razàli ako dozvolite.
Prviot
Milorde, nie ne sme drdorkovci.
Koj zboruva ne meli bra{no. Velam,
racete }e rabotat, jazikot ne.
Gloster
O~ite od {utite solzi leat
a va{ite toga{ melnici vrtat.
Ba{ ve sakam! No, na rabota sega,
odete, napred, svr{ete go toa.
Prviot
Smetajte na nas, blagoroden lordu.
(Odat.)

655 Ri~ard III
Scena 4
London. Vo Kulata.
(Vleguvaat Klarens i Brekenberi.)
Brekenberi
[to se slu~uva so milosta va{a?
Klarens
O, uàsna minav no} i gadost
vidov, soni{ta stra{ni i ko prav
risjanin, takva no} ne bi minal pak
pa makar svet od dni sre}ni so nea
da se kupuva, tolku ma~no
na du{a mi be{e!
Brekenberi
[to? Sonuvate? Kaète mi
lorde, ve molam.
Klarens
Mi se stori ko od Kula da pobegnav
i na brod se ka~iv za Burgundija
a so mene brat mi Gloster be{e
koj od kabina na pro{etka me
vikna po palubata. Toga{ kon
Anglija se zagledavme i na
bezbroj te{ki migovi se setivme
od vojnite me|u Lankester i Jork.
êkorej}i po podot lizgav na
palubata, ~inam, Gloster se sopna,
i pa|aj}i, mene, {to sakav da go
zadràm, preku brodskata strana
me turna vo penlivite morski dalgi.
Gospode, {to bol bilo da se davi{!
Vodi{ta besni naviraat v u{i!
Gletki vo o~ite od smrtta grda!
înam, iljada brodlomi vidov,
iljadnici lu|e grizeni od lamji
grumewa zlato, kupi{ta biser,
kamewa besceneti, ogromni blaga
site rasfrlani po dnoto morsko.
A vo ~erepite na mrtvite
i vo dupkite vo koi edna{ imalo o~i
za prezir na o~ite, boèm,
kamewa bolskotni dopolzile {to
dnoto tiwesto go ma|epsuvaa
i na koskite im se podbivaa.
Brekenberi
Zar vo ~asot smrten imavte vreme
vo morskite tajni da se xarite?
Klarens
Taka mi se stori, no, se borev
du{a da ispu{tam ama na nea
mi ste`na vodi{teto zavidlivo
i ne ja pu{ti na lekiot vozduh
tuku vo teloto mi ja zadu{i
{to napiwa{e v more da ja frli.
Brekenberi
Zar vo toj ko{mar ne se razbudivte?
Klarens
Ne, sonot i po ìvotot prodolì
i burata toga{ v du{a mi se krena.
Gi minav, ~inam, vodite prete{ki
so lotkarot murtav v pesni opean
i vo carstvoto stignav na no}ta ve~na.
Prv tamu du{ata mi ja pozdravi
testot moj velik, slavniot Vorik. Toj
vikna glasno: So kam{ik za predavstvo
temnico mo}na, Klarens nevernikot
kazni go! I is~ezna. Potoa
senka teterava dojde ko od
angel, so kosa svetla natopena
v krv i krikna grozno: Klarens dojde,
la`niot, neveren, krivoklet Klarens,
kaj Tjuksberi {to me probode. Napred,
zgrap~ete go, furii, na ve~ni
maki stavete go! Toga{, nebare
legija |avoli me obikoli
i v u{i uàsno mi vreskaa
i na vikot se razbudiv tresej}i se
i u{te mislev oti sum vo ve~na
tolku stra{no sonot me rastrevoì.
656 Vilijam [EKSPIR
Brekenberi
Ne e ~udo, milorde, {to ve strese,
strav me fati, ~inam, samo {to slu{av.
Klarens
Ah, ~uvaru, ~uvaru, nedelata
{to du{ava sega mi ja tormozat
za Edvard gi storiv, a gledaj kako
toj mi vozvra}a! O, gospode, ako
molitvive nedostojni gi smeta{
i re{i{ za grevot moj da me kazni{,
isturi go gnevot samo na mene.
O, èna mi nevina i decata
siroti po{tedi gi! Te molam
~uvaru ostani u{te malku,
te{ko mi e na du{a a sepak
bi pospal.
Brekenberi
Se razbira, milorde. Gospod
dobar son neka vi dade.
(Klarens zaspiva.)
Taga go ru{i vremeto za odmor
denot no}, pladneto polno} go pravi.
Sjajot kneèvski v tituli leì
odnadvor ~est a vnatre ~emer. Mesto
sre}a bezmerna, more gi ma~i
od griì nemirni. Titulite
kneèvski i imiwata niski
samo nadvore{no, zna~i, ne se isti.
(Vleguvaat dvajcata ubijci.)
Prviot
Ej, koj e tamu?
Brekenberi
[to bara{ ~oveku, i kako dojde ovde?
Prviot
Da zboruvam so Klarens a dojdov na noze.
Brekenberi
[to? Zar tolku }e si kratok?
Vtoriot
Podobro kratok otkolku zdodeven,
gospodine. Ovlastuvaweto
pokaì mu go i na rabota.
(Brekenberi go ~ita ovlastuvaweto.)
Brekenberi
Ovde mi se nareduva ~esniot
vojvoda Klarens da vi go predadam.
Ne sakam da znam {to zna~i ova,
{to pomalku znam podobro za mene.
Onde e vojvodata, klu~evite tamu
kaj kralot odam da mu kaàm
oti vam dol`nosta vi ja prepu{tiv.
Prviot
Mudro postapuvate, gospodine,
zbogum.
(Izleguva Brekenberi.)
Vtoriot
Da go probodam na spawe?
Prviot
Ne, }e n# nare~e kukavici koga }e se raz-
budi.
Vtoriot
Gluposti. Toj nema da se razbudi do sudniot
den.
Prviot
Seedno. I toga{ }e re~e deka na spawe sme
go ubile.
Vtoriot
Samiot zbor suden den mi ja grize
657 Ri~ard III
sovesta pomalku.
Prviot
Se pla{i{?
Vtoriot
Ne od toa {to }e go ubijam. Za toa imam
ovlastuvawe; tuku od prokletstvoto {to }e
go
ubijam od koe nikakvo ovlastuvawe ne moè
da me spasi.
Prviot
Mislev deka si re{itelen.
Vtoriot
I sum. ]e go ostavam da ìvee.
Prviot
Odam kaj vojvodata od Gloster ova da mu go
kaàm.
Vtoriot
Nemoj, te molam, ~ekaj malku. Ovaa moja sla-
bost na
duhot brgu }e ja nadminam. Obi~no me drì
dodeka
izbroi{ do pet.
Prviot
A sega kako se ~uvstvuva{?
Vtoriot
Samo u{te malku me ma~i sovesta.
Prviot
Pomisli na nagradata {to n# ~eka.
Vtoriot
Lele! Zaboraviv na nea. Neka umre.
Prviot
Kaj ti e sega sovesta?
Vtoriot
Vo }eseto na vojvodata od Gloster.
Prviot
Ama koga }e otvori da ni plati, sovesta
}e ti izleta.
Vtoriot
More neka leta, ba{ mi e gajle. Komu mu e
trebna?
Prviot
A ako ti se vrati?
Vtoriot
]e ja izmar{iram. Taa maòt go pravi kuka-
vica.
ôvek ne moè da krade oti taa }e go
obvini.
ôvek ne smee da pcue oti taa }e go opomeni.
ôvek ne smee da legne so kom{ivkata
oti taa mu sveti. Taa ti e eden nevin, sramo-
lik duh {to se buntuva
vo gradite ~ovekovi. I ti e kako vnatre{na
sopira~ka.
Edna{ duri me natera da go vratam }eseto
so zlato
{to slu~ajno go bev na{ol. Onoj {to ja ~uva
do
prosja~ki stap stignuva. Taa e proterana od
site
gradovi i mesta kako opasnost od prv red. I
sekoj
{to saka da ìvee dobro se trudi da veruva
vo
sebe i da ìvee bez nea.
658 Vilijam [EKSPIR
Prviot
Ba{ sega me kluka vo laktot i me ubeduva
da ne go
ubijam vojvodata.
Vtoriot
Primi go |avolot v glava, no, ne veruvaj mu.
]e te
navle~e pa }e ofka{.
Prviot
Cvrst sum ko kamen. Ne moè da me nadv-
ladee.
Vtoriot
Taka zboruva ~ovek {to si go ceni dobriot
glas.
No, }e svr{ime li edna{ so ova?
Prviot
Tresni go so bal~akot po timbata, a potoa
frli go
vo bo~vata so vino vo drugata soba.
Vtoriot
Odli~no! Od nego }e napravam prvoklasno
vino.
Prviot
Tiho, se budi.
Vtoriot
Udri!
Prviot
Ne. Malku }e porazgovarame.
Klarens
Kade si Brekenberi? Vino daj mi!
Vtoriot
Naskoro }e imate vino, milorde, kolku {to
vi du{a saka.
Klarens
Koj si ti?
Prviot
ôvek kako vas.
Klarens
Ama ko mene ne si. Jas sum kralski ~ovek.
Prviot
No ti ne si veren na kralot ko nas.
Klarens
Glasen si ama ponizno gleda{.
Prviot
Glasot mi e kralski a taka gledam.
Klarens
Kolku mra~no i zlokobno govori{.
Vo o~ite zakana, {to ste bledi?
Koj ve pratil ovde? Koj i zo{to?
Vtoriot
Da, da, da
Klarens
Da me ubiete?
Dvajcata
Da, da.
659 Ri~ard III
Klarens
Nemavte hrabrost da mi kaète
kako }e najdete hrabrost da me ubiete?
Vsu{nost, momci, {to sum vi zgre{il?
Prviot
Nam ni{to tuku na kralot.
Klarens
So nego jas povtorno }e se smiram.
Vtoriot
Nikoga{, lorde. Za smrt spremete se.
Klarens
Zarem od cel svet vas ve odbraa nevin
da me ubiete? [to sum zgre{il?
Kaj se dokazite {to me tovarat?
Koja porota zakonska presuda
pred namurteniot sudija dostavila?
Koj izrekol smrtna kazna
za kutriot Klarens? Pred zakonot da mi
sudi
nezakonska e zakanata so smrt.
Vi velam, ako otkup sakate
so krvta na Ristos za gre{nici proleana
begajte! Na strana racete od mene!
Prokleto delo ste naumile.
Prviot
[to pravime po naredba pravime.
Vtoriot
A toj {to ni naredi e kralot.
Klarens
Slugi ste zavedeni! Kralot velik
nad kralevite, vo zakonot svoj
naredi: Ne ubivaj! Povelbata
zarem negova }e ja prekr{ite za
~ove~ka da izvr{ite? Pazete!
V raka odmazda toj drì i vrz
glavite na neposlu{nite ja spu{ta.
Vtoriot
Odmazda takva na tebe toj spu{ta
krivokletnik {to si i ubiec.
Ti sveto se zakolna da se bori{
na stranata na domot Lankesterov.
Prviot
I ko predavnik na imeto bo`jo
zakletvata ja prekr{i i so me~
predavni~ki go raspara sinot
na svojot vladar.
Vtoriot
Komu se be{e zakolnal da go saka{
i brani{.
Prviot
[to tuku ni mafta{
so zakonot bo`ji {to ti prv
taka grubo go prekr{i?
Klarens
Boè, a
za kogo zlodeloto go storiv?
Za Edvard, brat mi, za nego go storiv.
Toj ne ve pra}a da me ubiete
oti vo grevot zacapan e isto
ko i jas. A gospod ako odmazda
vr{i za zlodeloto moe, znajte,
javno toj }e go izvr{i. O,
ne odzemajte mu go slu~ajov od
racete mo}ni. Toj javno, zakonski
neposlu{nite gi sose~uva.
Prviot
Koj te stori toga{ sluga krvav
za hrabriot bujat princ Plantagenet
da go usmrti{?
660 Vilijam [EKSPIR
Klarens
Qubovta kon brat mi, |avolot, gnevot.
Prviot
Qubovta od brat ti, dol`nosta, grevot
tvoj, n# teraat da te ubieme.
Klarens
Za qubov na brat mi ne mrazete me.
Brat mu sum i iskreno go sakam.
Za pari ako ste najmeni kaj
brat mi Gloster }e ve pratam koj za
ìvotot moj podobro }e vi plati
odo{to Edvard za smrtta {tom ~ue.
Vtoriot
Se laète, brat vi Gloster ve mrazi.
Klarens
O, ne! Toj qubov i po~it kon mene
ima. Ottuka kaj nego odete.
Prviot
Toa sekako }e go storime.
Klarens
Kaète mu koga tatko ni na{
kneèvskiot Jork, so pobedna raka
trite sina n# blagoslovi i od
du{a n# podu~i da se sakame
na neslogava malku misle{e toj.
Potsetete go Gloster na ova i
}e vidite kako }e zapla~e.
Prviot
Da, mnogu. Ko nas {to n# u~e{e.
Klarens
Ne potsmevajte se, toj e dobar.
Prviot
Ko slana vo prolet. Ne laète se
toj nas n# pra}a da ve ubieme.
Klarens
Nevozmo`no! Toj leleka{e ko dete
koga me zatvoraa, me stiska{e na gradi,
i niz pla~ se kolne{e deka
sloboda }e mi izdejstvuva.
Prviot
Toa i go pravi. Te osloboduva
od zemskite maki i vo rajot te pra}a.
Vtoriot
Pomolete se, milorde. Sega mora
da umrete.
Klarens
Sveto ~uvstvo imate v du{a
{tom me terate na boga da se molam
a sepak, kon du{ite svoi ste slepi
i ubivaj}i me so gospod vojna
zapo~nuvate. O, gospodo
pomislete deka toj {to na delo
vakvo ve natera, za deloto }e ve mrazi.
Vtoriot
[to da pravime?
Klarens
Pokajte se i du{ata spasete si ja!
Koj od vas, da ste sinovi kneèvski,.
i li{eni od sloboda kako mene
pred dvajca takvi ubijci ko vas
za ìvotot svoj ne bi molel?
A jas sepak molam, ko {to i vie
bi molele da ste na moe mesto.
Prviot
Kaeweto e za kukavici i èni.
661 Ri~ard III
Klarens
Nekaeweto e za divjaci i yverki.
Prijatelu, (na vtoriot ubiec) soàlba
v o~i ti gledam. O, ako
o~ite ne ti se la`ni, na moja
strana prejdi i za mene moli se.
Zarem prosjak da nema àl za princot
{to moli?
Vtoriot
Vnimavajte odnazad, milorde.
Prviot
(Go proboduva od zad grb) Na ti, na ti!
I ako s# ova ne ti e dosta
v bo~va }e te frlam!
(Izleguva so teloto.)
Vtoriot
Krvav zlostor izvr{en podlo!
O, ko Pilat raceve rado bi gi izmil
od ubistvovo yversko.
(Se vra}a prviot ubiec.)
Prviot
[to e? Misli{ ti ne u~estvuva{e?
]e vidi{, }e ~ue vojvodata
kolku se dvoume{e.
Vtoriot
Kamo da ~ue{e deka brat mu
go spasiv! Nagradata zemi ja ti
i kaì mu deka za ubistvoto
na vojvodata se kajam.
(Izleguva.)
Prviot
Jas ne. Begaj, begaj kukavico!
Vo nekoja dupka sega, teloto
}e go skrijam duri vojvodata
ne naredi da se zakopa.
A posle, {tom nagradata ja zemam
najdobro }e e vedna{ da me snema.

Edvard
Ete, dobro delo denes napraviv.
O, velmoì, sojuzot ~uvajte go.
Jas povik sekoj den o~ekuvam
od spasitelot moj {to }e me odvede.
So mirna du{a na nebo }e dojdam
v mir {tom na zemja vas ve ostavam.
Riverse, Hastingze, rakuvajte se
omraz ne taete, zakolnete se
na qubov.
Rivers
Se kolnam omraza gor~liva v du{a nemam
i iskrena qubov v srce ~ustvuvam.
Hastingz
Tolku da mi e arno kolku {to
iskreno na istoto se kolnam
Edvard
Vnimavajte! Pred kralot va{ ako
laèvte, kralot mo}en nad kralojte
krivokletstvo }e vi namnisa i kraj
me|useben }e vi predodredi.
Hastingz
Sre}ata }e vi bide kolku
qubovta ~ista vokoja se kolnam.
Rivers
I mene. Hastingz od srce go sakam.
Edvard
I za tebe gospo|o, ova vaì
i za tebe Dorsete, Bakingame.
I vie me|usebno se jadevte.
@eno, lord Hastingz sakaj go i daj mu
raka da ti bakne,{to }e pravite
s# iskreno neka bide.
Elizabeta
Hastingze, omrazata stara ja zaboravam
ìmi
sre}ata moja i na moite!
Edvard
Dorsete, pregrni go, Hastingze
lordot markiz sakaj go.
Dorset
Se kolnam.
Mirot ovde sklopen za mene e svet.
Hasringz
Se kolnam i jas.
(Se pregrnuvaat)
Edvard
Bakingame kralski,
sega ti sojuzov potvrdi go
pregrnuvaj}i gi sojuznicite
na èna mi taka usre}i me.
în VTORI

Scena 1
London. Kralskiot dvorec. Muzika.
(Vleguvaat kral Edvard,bolen, vo stol, kralicata Elizabeta, Dorset, Rivers, Hastingz,
Bakingam i drugi.)
663 Ri~ard III
Bakingam
(Na kralicata) Ako nekoga{ Bakingam
omraza
kon visosta va{a pokaè mesto
qubov dol`na kon vas i va{ite
bog so omraza da me kazni od tie
od koi {to qubov o~ekuvam!
I {tom najmnogu prijatel mi treba
i ~inam najdobriot sum go na{ol,
neka podol, prevtliv predavnik
toj mi bide! Za ova bog go molam
ako kon vas i va{ite sum zdràn.
(Se pregrnuvaat)
Edvard
Srceto bolno, Bakingame kralski
zakletvata tvoja milno go topli.
U{te bratmi Gloster sega fali
mirot ovoj da go blagoslovi.
Bakungam
Vo prav ~as eve, vojvodata ide.
(Vleguva Gloster.)
Gloster
Dobro utro kralu moj i kralice,
sre}en vi den, velmoì mo}ni.
Edvard
Sre}en e navistina, Glostere po
ona {to napravivme. Od razdorot
mir, od omrazata qubov verna me|u
velmoìve gre{no zajadeni se
rodi.
Gloster
Bo`je delo, gospodaru moj,
Ako nekoj od taborov prisuten
od nesva}awe ili naset gre{en za
du{man me smeta {to nesvesno delo
navredlivo sum mu nanesol, za pro~ka
sega prijatelski go molam. Razdorot
smrt e za mene, go mrazam, Qubovta
na site dobra ja posakuvam.
Gospo|o, mir prvo od vas molam {to
so slu`ba pokorna }e go otkupam;
pa od tebe rodnino Bakingame
ako za ne{to sme se spre~kale;
pa od vas lorde Rivers, lorde Grej,
{to bez pri~ina mi se murtevte;
pa od tebe lorde Vudvil, lorde Skeilz
od vas velmoì, gospodo, od site.
Kaète mi za ìv angli~anec
kogo so ne{to na du{a go nosam.
îst sum ko novoroden~e i za
ova na gospod mu blagodaram.
Elizabeta
Od denes, svet treba denov da stane
Gosode, s# neka dobro se svr{i.
Gospodaru, va{eto veli~estvo
go molam Klarens da go pomiluva.
Gloster
No, gospo|o, zarem qubov ponudiv
za pred kralot da mi se potsmevate?
Zarem ima u{te nekoj za smrtta
na vojvodata velik {to ne ~ul?
(Site se sepnuvaat)
Bes~esno mrtvo go prezirate.
Rivers
U{te nekoj {to ne ~ul? A koj ~ul?
Elizabeta
Nebo segledno, {to svet e ova?
Bakingam
Lordu Dorset, kako drugiote da ne sum bled?
Dorset
Site sme bledi, dobar moj lordu.
Elizabeta
Klarens mrtov? Naredba druga jas
664 Vilijam [EKSPIR
izdadov.
Gloster
No, po prvata kutriot umre
{to Merkur krilest ja odnese a
otpovikot trom polza~ go vle~kal
{to baven na zakopot mu stigna.
Da dade bog, nekoi poniski,
poneverni, po misli mra~ni pobliski,
a ne po krv, polo{o da ne gi
najde od siroma{kiot Klarens
a sepak von somne` da ostanat!
(Vleguva lord Stenli)
Stenli
Za slu`bata, kralu, nagradi me!
Edvard
Ne sega, taga v du{a imam.
Stenli
]e kle~am duri ne me ~uete.
Edvard
Pa toga{ brzo kaì {to saka{.
Stenli
Milost, gospodaru, za paòt moj,
{to denes zol gospodin ubi od
svitata na vojvodata Norfolk.
Rdvard
Jas bratot roden so smrt go kazniv
a ti moli{ rob da oslobodam?
Brat mi ne ubi - toj zgre{i v misli,
a sepak e kaznet so crna smrt.
Koj za nego pomoli? Koj v gnev
klekna, na razumnost me podu~i?
Za bratstvo, za qubov koj prozbori?
Zarem toj ne go napu{ti mo}niot
Virvik i na moja strana prejde?
Ili kaj Tjuksberi koga Oksford
me kutna zarem toj ne me spasi
i re~e: @ivej bratu, bidi kral ?
A koga nazemi v mrak leèvme
izyemneti do smrt zarem so svoja
ruba ne me pokri, a samiot
re~isi gol, no}ta ja probdeja?
Od umot moj se ova opak gnev
go izbri{a i nikoj od vas za s#
dobronamerno ne mi spomena.
No ko~ixija ili sluga va{
pijani {tom ubijat i likot
go izobli~at na Spasitelot na{
o, toga{ vedna{ pro{ka molite
a jas nepravi~no vi ja davam.
(Stanli stanuva.)
No za brat mi ne prozbori nikoj
ni jas gre{en ne si priorekov sam.
Za ìvotot site ve zadolì
a za nego nikoj ne pomoli.
O boè! Za ova znam pravdata
site }e ne stigne, site bez red!
Ajde Hasingz! Ah, siromav Klarens!
( Izleguvaat Kralot, Hastingz, Krali-
cata, Rivers, Dorset i Grej )
Gloster
Brza ku~ka slepi ku~iwa ra|a.
Vidovte li kao prebledeja
rodninite krivi na kralicata
za smrtta na Klarens {tom slu{naa?
A kolku od kralot ja baraa!
No bog }e mi plati. A sega da
odime, Edvard da go te{ime.
Bakingam
Ve skedime va{a visost.
( Izleguvaat. )

665 Ri~ard III
Scena 2

Scena vo kralskiot dvor

(Vleguvaat Vojvotkata od Jork so sinot i
}erkata na Klarens)
Mom~eto
Babi~ke, mrtov li e tatko n&
Vojvodkata
Ne, sinko.
Devoj~eto
Postojano lipa{, race kr{i{
kuka{: Klarense, sinko nesre}en?
Mom~eto
Ne, gleda{, so glavata ni{aj}i,
siraci, otpadnici n# vika{
a veli{, sepak, tatko n& e ìv?
Vojvotkata
Ah, de~iwa, gre{no me sfa{ate.
Za bolesta na kralot jas pla~am,
i molam da mi e ìv a ne za
tatkovinata vi smrt; za mrtviot
pla~ot zaludno e pla~.
Mom~eto
Zna~i babo, mrtvo e toj. Kralot,
striko mi, vinovnik e za toa.
Bog }e mu plati i iskreno jas
}e go molam toa da go stori.
Devoj~eto
I jas.
Vojvotkata
Molknete deca. Kralot ve saka.
Nevin~iwa ste i ne sfa}ate
za smrtta na tatko vi koj e kriv.
Mom~eto
Sfa}ame. Striko mi dobar Gloster,
mi kaà oti kralot nabeden
od kralicata v zatvor go stavi.
Koga mi kaà, striko zaplaka,
me soàli i milno me bakna;
re~e ko tatko jas da go imam,
deka }e me saka ko roden sin.
Devoj~eto
Ne`na forma dvoli~jeto zema
porokot dlabok ve{to go skrila!
Sin mi e, zna~i, moj sram, dvoli~je,
sepak, od gradive ne iscica.
Mom~eto
Misli{, striko mi glume{e, babo?
Vojvotkata
Da, sinko.
Mom~eto
Ne veruvam. No, {to se slu~uva?
(Vleguva Kralicata Elizabeta so
raspu{teni kosi.
Ja pridrùva Rivers i Dorset. )
Elizabeta
O, pu{tete me v àl da lipam jas,
sudba da kolnam, sebe da ma~am.
So o~ajot crn v bol }e se zadu{am
sama na sebe du{man }e stanam.
Vojvotkata
[to zna~i pozava na div nemir?
Elizabeta
Kraj na ~inot tragi~en. Edvard,
gospodarot moj, sinot tvoj, kralot na{
666 Vilijam [EKSPIR
e mrtov! Zo{to grankite rastat
{tom korenot e gnil? [to ne svenat
lisjeto {tom sokot im go nema?
@ivej v taga ili umiraj brzo
za du{ite brzokrili kralskata
da ja stignat i ko podanici
verni nie da go sledime do
novoto kralstvo na ve~nata no}.
Vojvotkata
O, jas maòt ti diven go àlam
kolku {to pravo na nego imav!
I smrtta na ma` mi ja oplakav
lik negov vo decata gledaj}i.
No, sega dve ogledala od likot
mu kneèvski, kr{ go stori zlobna smrt
sal edno podlo uteha mi e
sramot svoj vo nego da go gledam.
Vdovica si no i majka i za
uteha deca si ima{. No, mene,
smrtta od race maòt mi go go strgna
i dva stolba od srceto krevko,
Klarens i Edvard. O, veruvaj mi,
polovina od mojot, bolot e tvoj
i pravo sosema imam àl da
ti nadàlam pla~ da ti natpla~am!
Mom~eto
Strino! Ti tatko mi ne go izàli
pa ne o~ekuvaj pomo{ vo àlta!
Devoj~eto
Neoplakan bolot ni ostana
i tagata vdovi~ka neka e takva!
Elizabeta
Za taèwe pomo{ ne mi treba
nerotka ne sum, taà~ka }e rodam:
dote~ete vodi vo o~ive
pod nadgled na bogot voden, so
solzi bujni da go udavam svetot!
Lele maù moj, ah, Edvarde mil!
Decata
Lele tatko na{, ah, lordu Klarens!
Vojvotkata
Lele za Edvard, lele za Klarens!
Elizabeta
Samo Edvard potpora mi be{e.
Decata
Samo Klarens potpora ni be{e.
Vojvotkata
Samo tie potpora mi bea.
Elizabeta
Zagubila li vdovica tolku?
Decata
Zagubile li siraci tolku?
Vojvotkata
Zagubila li majka tolku?
Boè, jas majka sum na site tagi!
Site zasebno taàt za site jas.
Za Edvard taa lipa isto i jas;
za Klarens jas lipam, a taa ne:
decava za Klarens àlat, àlam i jas;
za Edvard jas àlam no tie ne:
lele, trojno vrz trojno àlnata,
solzi prolejte! Sestra na àlot va{,
so taèwe }e go pothranuvam.
Dorset
Ute{i se, kralice: bog ne saka
so neblagodarnost delata da mu gi prima{:
vo svetov obi~en neblagodarno e
bezvolno dolgot da se vra}a {to
{tedro i milostivo edna{ se dal;
a u{te polo{o e vo slu~aite
667 Ri~ard III
koga dolgot kralski nazad se bara.
Rivers
Ko majka sega gospo|o misli,
na sin ti, princot mlad: i vikni go
da se vokrali; uteha ti e toj.
Tagi zakopaj so mrtviot Edvard
kraj tronot na ìviot posej radost.
(Vleguvaat Gloster, Bakingam, Stanli,
Hastingz, Ratklif)
Gloster
Smiri se snao; site pri~ina
imame da go àlime zatemnuvaweto
na svetlata ni yvezda;
no àlosta bolot ne go le~i.
Gospo|o majko, prosti mi te molam,
{to vedna{ ne te vidov (kleknuva)
na kolena za blagoslov ponizno te molam.
Vojvotkata
Blagosloven bidi, so du{a meka
polna qubov, milost, pokornost, vernost!
Gloster
Amin! (za sebe) i vo starost dlaboka umri!
Blagoslovot majkin vaka zavr{uva:
ba{ ~udno {to krajot go ispu{ti.
Bakingam
Princovi murtavi, velmoì ta`ni,
{to tovarov àl dru`no go nosite,
so qubov zaemna obodrete se:
ètvata od kralov {tura ni be{e
no od sin mu naj{tedra }e bide.
Gnevot razmiren od srcata luti
potisnat e skoro i zale~enoto
mora da go do~uvame vo sloga:
najdobro e, ~inam, so mala svita
princot da se dovede od Ladlou
i da se krunisa ovde vo London.
Rivers
Zo{to mala svita lordu Bakingam?
Bakingam
Za{to od pogolema, milorde,
ranata od zloba pak }e ni prsne;
}e se podotvori, posebno sega
koga sme krevki i bez nov vladar;
tamu kaj{to sekoj kow so labavi
e uzdi i moè da trgne kaj{to saka,
ne samo zloto, tuku i stravot
od zlo, mislam, treba da se spre~i.
Gloster
Mislam deka kralot site n# smiri,
ostanuvam veren na dogovorot.
Rivers
Isto i jas; a veruvam i site.
no, {tom vlasta ni e krevka, ne treba
na isku{enie da ja stavame
{to bi proizleglo od pogolema svita;
zatoa so Bakingam se sloùvam
malkumina princot da go dopratat.
Hastingz
I jas.
Gloster
Dobro. Samo u{te da re{ime
koi lu|e vo Ladlou }e odat:
gospo|o majko i vie snao,
}e ni pomognete li vo ova?
Vojvotkata
Od s# srce.
(Izleguvaat site osven Gloster i Bakin-
gam.)
Bakingam
Lordu, koj bilo po princot da odi,
668 Vilijam [EKSPIR
ne smeeme doma da ~ekame.
Oti po pat }e na~ekam mo`nost
ko voved vo ona {to zboruvavme,
rodninite vozgordi na kralicata
od princot da gi trgnam.
Gloster
O, vtoro moe jas, sovetniku na duhot,
proroku moj taen, bratu~edu mil!
Ko dete sega tebe }e te sledam.
Kon Ladlou! I nie sme vo igra.
(Izleguvaat.)

Scena 3
Ulica vo London. Dvajca gra|ani.
Prviot
Dobro utro kom{ija, kaj brza{?
Vtoriot
Ne oti znam. Ja ~u vesta?
Prviot
Ja ~uv. Znam deka kralot e mrtov.
Vtoriot
Lo{i vetsi. Retko dobri da ~ue{.
Se pla{am, se pla{am, lo{i
vetri{ta da ne zaduvaat.
(Vleguva tret gra|anin.)
Tretiot
Zdravo ìvo, kom{ii.
Prviot
Zdravje da ima{.
Tretiot
To~no e deka dobriot kral
Edvard umrel?
Vtoriot
Poto~na ne moè da bide.
Tretiot
Zna~i gospodo da ~ekame bura.
Prviot
]e se izna~ekame. Sin mu }e vladee.
669 Ri~ard III
Tretiot
Te{ko na zemjata vo koja vladee dete.
Vtoriot
Nadeèn toj e vladar, duri sozree
sovetot pod nego }e vladee,
a potoa i sam, ~inam, toga{
i dotoga{ dobro }e vladee.
Prviot
Taka be{e i koga Henri {esti
so nepolni devet meseci stana
kral vo Pariz.
Tretiot
Taka be{e?
Ne, ne prijateli, ìvi boga;
toga{ zemjata slavno
od ve{t sovet be{e rakovodena
a kralot dobri strikovci ima{e
veli~estvoto da mu go za{titat.
Prviot
Pa i ovoj ima, i po tatko
i po majka.
Tretiot
Podobro site da mu bea po tatko
ili po tatko da nema{e ni eden;
oti trkata koj e najblizok
site preblizu }e n# pogodi
sega, ako Bog ne ja spre~i.
Preopasen e vojvodata Gloster!
A rodninite na kralicata
òl~ni i vozgordi: ako so niv
vladeat a ne vladeat sami,
zemjava bolna ko porano }e turka.
Prviot
Samo na najlo{oto mislime;
}e bide sepak dobro.
Tretiot
[tom se naobla~i, mudriot se nametnuva,
{tom pa|aat lisjata na zima mirisa,
koj ne o~ekuva po zajdisonce da se sno}i?
Po predvremeni luwi doa|a beda.
Moè da e dobro, ako bog dade
no takov dar za nas ne o~ekuvam.
Vtoriot
Srcata ~ove~ki strav se polni
i nema ~ovek ìv na svetot
{to ne treperi od strav.
Tretiot
Pred sekoja promena e taka:
so bo`ji uset, umot zloto idno
go se}ava; ko nadojdenite vodi
{to navestuvaat silna bura.
No bog sam }e re{i. Kade trgnavte?
Vtoriot
Odime na sud.
Tretiot
Isto i jas. Doa|am so vas.
(Izleguvaat.)

670 Vilijam [EKSPIR
Scena 4
London. Kralskiot dvorec.
(Vleguvaat arhiepiskopot od Jork,
mladiot vojvoda od Jork, krali
cata Elizabeta i vojvotkata od Jork.)
Arhiepiskopot
Sno{ti slu{am vo Nortampton bile,
no}eska vo Stoni-Stratford }e bidat
a utre, ili zadutre se ovde.
Vojvotkata
Goram od èlba princot da go vidam:
sega kojznae kolku porasnal.
Elizabeta
Ne e ba{ taka, velat sin mi Jork
vo rastot ve}e go nadvi{il.
Jork
Da, majko. No, ne mi e ba{ milo.
Vojvotkata
Zo{to sinko, ubavo e da raste{.
Jork
Babo, edna no}, koga ve~eravme,
vujko mi Rivers re~e deka sum go
nadvi{il brat mi: Da, re~e striko mi
Gloster, no maloto rasje ~ar ima,
a korovot znae samo da raste:
ottoga{, ~inam, ne sakam da rastam,
oti bavno raste miloto cve}e
a brzo samo korovot zlo~est.
Vojvotkata
Dobro kaàno, no toa ne vaè{e
za onoj {to toa ti go kaà.
Najspe~en stvor be{e kako dete,
pa raste{e dolgo, raste{e bavno,
i ako praviloto mu e to~no,
najdoblesten ma` sega bi bil.
Arhiepiskopot
Nesomneno takov i e, gospo|o.
Vojvotkata
Se nadevam, no sepak ostavete
majkite da se somnevaat.
Jork
@imi s#, da se setev toga{,
}e go bocnev striko mi za stasot
pove}e odo{to toj za mojot.
Vojvotkata
[to re~e princu? Povtori da ~ujam.
Jork
Velam striko mi rastel tolku brzo
{to koga imal samo dva ~asa
moèl da grize lu{pa: a jas do dve
godini nemav nieden zab. Ama ova
bi bilo dobro, ne babo?
Vojvotkata
Koj ti go kaà ova?
Jork
Negovata neguvatelka babo.
Vojvotkata
No taa umre pred ti da se rodi{.
Jork
Ako ne e taa toga{ ne znam koj.
Elizabeta
Mnogu zboruva{; molkni, zloben si.
671 Ri~ard III
Arhiepiskopot
Ne karajte go deteto, gospo|o.
Elizabeta
I yidovite imaat u{i.
(Vleguva glasnik.)
Arhiepiskopot
Doa|a glasnik. Kakvi se vestite?
Glasnikot
Takvi, milorde, {to àl mi e
da gi soop{tam.
Elizabeta
Kako e princot?
Glasnikot
Dobar gospo|o i vo dobro zdravje.
Vojvotkata
Pa {to e vesta?
Glasnikot
Lord Rivers, lord Grej a so niv i
ser Tomas Von, zato~eni se vo Pomfret.
Vojvotkata
Po ~ija zapoved?
Glasnikot
Na mo}nite vojvodi Gloster i Bakingam.
Arhiepiskopot
Za koe delo?
Glasnikot
S# {to znaev kaàv; zo{to i za
kakvo delo velmoìte gi tovarat
mene ne mi e poznato, milorde.
Elizabeta
Lele boè, domot mi se ru{i,
tigarot ja zgrap~il ne`nata srna;
tiranija sura po~nuva da lida
kon tronot nevin i bespomo{en.
Uni{tuvawe, kole`, smrt sledat!
Ko na karta krajot jasno go gledam.
Vojvotkata
O kleti nemirni denovi crni,
kolku li od vas o~i mi videle!
Ma` mi, za krunata v grob pojde;
so menliva sre}a decata bea,
a jas smerno se raduvav ili pla~ev:
i najsetne, koga na tron sednaa,
zavojuvaa edni protiv drugi
pobednicite: brat protiv brat,
krv protiv krv, sekoj protiv sekogo:
o nasilstvo ludo, nezauzdeno,
gnevot proklet edna{ zauzdi si go;
ili neka umram, smrt pove}e da ne gledam!
Elizabeta
Dojdi sinko, dojdi, odime vo
svetili{teto. Zbogum, gospo|o.
Vojvotkata
êkajte, doa|am so vas.
Elizabeta
Nemate pri~ina za toa.
Arhiepiskopot
Odete gospo|o milozliva
i tamu bogatstvoto nosete go
eve, vam pe~atot {to go ~uvav
vi go davam: i neka me snajde
672 Vilijam [EKSPIR
ona {to vam i na va{ite vi go posakuvam!
Odete, do svetili{te }e ve dopratam.
(Izleguvaat.)

Bakingam
Dobredojde, princu, doma vo London.
Gloster
Dobredojde, vladaru na mislite moi
patot teòk dosta te rastaìl.
Princot
Ne, striko, krstovite na{i po pat
teòk i zamoren go napravija:
pove}e strikovci sakav na do~ekot.
Gloster
Doblesta nevina tvoja s# u{te
ne patela od svetot poro~en:
samo po izgled lu|eto gi ceni{
a bog znae oti du{ata mnogu
retko so izgledot e istovetna.
Vujkovcite {to gi bara{, opasni se;
milosta tvoja slatkore~ivosta
im ja znae, no ne i otrovot v du{a:
Gospod da te ~uva od niv i od
prijateli la`ni.
Princot
Gospod da me
~uva od prijateli la`ni. No
tie ne bea takvi.
Gloster
Gospodaru, na~alnikot na London
doa|a da ve pozdravi.
(Vleguva na~alnikot so svojata svita)
Na~alnikot
Bog da ve plagoslovi
so zdravje i sre}a.
Princot
Ti blagodaram, lordu moj dobar, vi
blagodaram na site. Mislev brat mi
Jork i majka mi u{te na pat }e ne
pre~ekaat: Kaj e toj mrzliv Hastingz
da n& kaè dali }e dojdat ili ne!
(Veguva Hastingz)
Bakingam
Eve lordot ispoten doa}a.
Princot
Dobredojde, }e dojde li majka n& ?
Hastingz
Bog znae po koj povod no ne i jas.
kralicata, majka bi, i bratv i Jork
v svetili{te zaminaa. Princot neèn
mnogu saka{e milosta da vi ja
vidi no, majka mu silum go spre~i.
Bakingam
Gestot nejzin brz e i nepromislen!
Kardinalu, ubedete ja, ve molam,
kralicata, vojvodata Jork vedna{
kaj brat mu kralski da go prati. Ako
în TRETI
Scena 1
London. Ulica.
(Se slu{a zvuk od truba. Vleguvaat mladiot princ, Gloster, Bakingam,
Kejtzbi, Kardinalot i drugi.)
674 Vilijam [EKSPIR
odbiva, odete i vie Hastingz
i silum od nejze ottrgnete go.
Kardinalot
Lordu Bakingam, ako neve{tiot
mi zbor, vojvodata od majka mu
go dobie, toga{ v ~as ~ekajte go;
no, ako e inatna na molbite
blagi,gospod nebesen zabranuva
pravoto sveto na svetili{teto
da go prekr{ime! Za seta zemja
vo taka dlabok grev ne bi zagazil.
Bakingam
Tvrdokorni ste premnogu, milorde,
tesnogledi kon pravilata:
po dene{nite sfa}awa, tvrdam
zemaweto negovo ne e bogohulie.
Oti korisnik na pravoto sveto
e onoj {to so dela go zasluìl ili
{to go baral samostojno: princov,
ni go baral ni go zasluìl;
sledstveno, spored mene, ne go ni ima:
zna~i, kr{ej}ipravo {to go nema,
ni redot tamo{en ni ne{to drugo
prekr{uvate. Za maì svetci
sum ~ul no za deca svetci nikoga{.
Kardinalot
Brgu me razubedivte, milorde.
]e dodjete li so mene, Hastingz?
Hastingz
Doa|am, milorde.
Princot
So brzina najgolema pojdete.
(Izleguvaat kardinalot i Hastingz)
Striko Gloster, ako brat mi dojde
kade }e bideme do krunisuvaweto?
Gloster
Kade {to najmnogu }e mu se dopadne
na kralskata visost tvoja. Moj sovet
e dva tri dena v Kula da ostane{:
potoa, po volja, kaj{to najdobro
za zdravjeto i duhot }e ti godi.
Princot
Najmalku od s# Kulata ja sakam.
Julij Cezar li ja izgradil, lordu?
Bakingam
Toj ja zapo~nal, blagoroden lordu;
a dograduvana e podocna.
Princot
Zapi{ano li e ili preneseno
usno deka tokmu toj ja gradel?
Bakingam
Zapi{ano e blagoroden lordu.
Princot
No i da ne e, lordu, vistinata
~inam, niz vekovite }e ìvee,
kaùvana na pokolenijata
s# do posledniot Suden den.
Gloster
(Za sebe) Mudrite mladi, velat, ne ìveat
dolgo.
Princot
[to veli{, striko?
Gloster
Velam slavata
i nezapi{ana ìvee dolgo.
(Za sebe) Taka ko porok vo lik na krivda
na zborot dve zna~ewa mu davam.
675 Ri~ard III
Princot
Toj Julij Cezar slaven bil ~ovek;
so ona so koe hrabrosta, umot
mu go zbogatil, so toa umot
zapi{a, hrabrosta mu ja ovekove~i:
neosvoen od smrtta vakviot e
osvojuva~, go nema v ìvot no
ìvee v slava. ûj me Bakingame -
Bakingam
Da, blagoroden moj lordu?
Princot
Ako doìveam ma` da stanam,
Francija nazad }e ja vratam, ili
ìvean ko kral, ko vojnik }e umram.
Gloster
(Za sebe) Pred kusoto leto proletta e rana.
(Se vra}aat Hastingz i Kardinalot so
mladiot Jork.)
Bakingam
Vo dobro vreme mladiot Jork ide.
Princot
Ri~ard od Jork! Kako si mil na{ brate?

Jork
Dobro, gospodaru moj golem, takva
titula sega mora da koristam.
Princot
Da brate, za àl na{a i tvoja:
na toj {to dostojno mu prilega{e
umre skoro i taa dosta zagubi.
Gloster
Kako e vnukot na{, kneèvskiot Jork?
Jork
Blagodaram, striko, dobar. O, lordu,
ti re~e korovot najbrgu raste. Princot,
brat mi, me nadvi{il mnogu.
Gloster
Da lordu.
Jork
Zna~i toj e besploden?
Gloster
Takvo ne{to ne smeam da kaàm.
Jork
Toga{ pove}e ti dolì od mene.
Gloster
Ko vladar toj moè da mi naredi
a tebe ko rodnina da te slu{am.
Jork
Te molam striko daj mi ja kamata.
Gloster
Kamava? Od s# srce vnu~ko moj mal.
Princot
Prosi{ brate?
Jork
Od striko mi mil {to znam }e mi ja dade;
ne e grev igra~ka da se dade.
Gloster
I pogolem dar striko }e ti dade.
676 Vilijam [EKSPIR
Jork
Pogolem? Zna~i na me~ot misli{.
Gloster
Da, vnu~ko no polesen da be{e.
Jork
Aha, lesnite darovi gi dava{
za pote{kite odgovorot e ne.
Gloster
Preteòk e za tebe da go nosi{.
Jork
I poteòk da e bi bil lesen.
Gloster
[to? Oru`jevo go saka{, lordu mal?
Jork
Za dostojno da ti se oddolàm.
Gloster
Kako?
Jork
Malku.
Princot
S# u{te na jazik e oster no ti
striko, znae{ kako da go podnese{
Jork
Misli{ da me nosi ne da me podnese?
Striko, brat mi nam ni se potsmeva;
oti sum male~ok ko nekoj majmun
misli deka na ramena treba da me nosi{.
Bakingam
(Za sebe) Kolku ostroumno razmisluva toj!
Za prezirot kon Gloster da go ublaì
toj prikladno na sebe se ruga:
~udo edno, em mlad em tolku itar.
Gloster
Moè da pojdeme gospodaru?
Jas i rodninata moj Bakingam
kaj majka vi odime so molba
v Kula dobredojde da vi posaka.
Jork
[to? Zar v Kula odite gospodaru?
Princot
Lordot moj za{titnik taka bara.
Jork
Lo{i soni{ta v Kula }e me ma~at.
Gloster
Zo{to? Od {to bi se pla{el?
Jork
Od duhot gneven na striko mi Klarens:
mi kaà baba, ubien bil tamu.
Princot
Od mrtvi strikovci ne se pla{am.
Gloster
Ni od ìvi, se nadevam.
Princot
Iako se ìvi, se nadevam, ne treba
da se pla{am. No, ajde! So te{ko srce
v Kula odam. na niv mislej}i.
(Truba. Izleguvaat site osven Gloster,
677 Ri~ard III
Bakingam i Kejtzbi.)
Bakingam
înam, bezobraznovo Jork~e
od majka mu podla podu~eno be{e
taka zlobno da vi se ismee.
Gloster
Se razbira: mom~eto e opasno,
smelo, brzo, umno, sposobno, itro:
na majka si se isteralo epten.
Bakingam
To~no, no dosta za niv. Dojdi, Kejtzbi,
se zakolna ti da gi sproveduva{ namerite
na{i
i vo tajnost da go drì{ ona
{to }e go kaème:
pri~inite na{i dobro gi znae{.
[to misli{? Te{ko li e lordot Hastingz
da se pridobie za planot na{,
vojvodata Gloster da se postavi
na tronot kralski od ostrovov slaven?
Kejtzbi
Poradi tatko mu, toj tolku princot
go saka {to pridobivaweto za
bilo {to protiv nego e nevozmo`no.
Bakingam
A {to misli{ za Stanli?
Kejtzbi
Vo s# }e go sledi Hastingza.
Bakingam
Toga{ vaka: odi dobar moj Kejtzbi
i odokolu nadu{kaj {to misli
lordot Hastingz za namerite na{i;
i vikni go utre da dojde v Kula,
za krunisuvaweto da porazgovarame.
Ako vidi{ deka ni e naklonet,
ohrabri go, planot na{ kaì mu go:
ako e tvrd, mrtov laden, bezvolen,
i ti bidi takov; prekini vedna{
i za stavov negov izvesti n#:
utre dva sobira drì me a ti
me|u najzafatenite }e bide{.
Gloster
Pozdravi go lord Viljem i kaì mu
deka utre du{manite negovi
vo dvorecot Pomfret }e prokrvarat
i neka radosen od vesta, bakne`
pove}e na madam [or & podari.
Bakingam
Odi sega i s# dobro izvr{i.
Kejtzbi
]e storam s# {to moàm, lordovi.
Gloster
]e mi se javi{, Kejtzbi, pred spiewe?
Kejtzbi
Da, lordu moj.
Gloster
Vo Krozbi objacata }e n# najde{.
(Izleguva Kejtzbi.)
Bakingam
[to }e bide lordu, ako lordot
Hastingz predlogot ne n& go prifati?
Gloster
Glavata }e mu letne - }e vidime.
[tom stanam kral, grofovijata Hirford
baraj ja od mene i podvi`niot
imot {to go drè{e kralot, brat mi.
678 Vilijam [EKSPIR
Bakingam
Vetuvaweto ova od rakata
na milosta va{a }e go baram.
Gloster
I najqubezno }e ti se dade. No,
da ve~erame sega za potoa
pak za planot da porazgovarame.
(Izleguvaat.)

Scena 2
(Pred ku}ata na lord Hastingz; no}e)
(Glasnik pred vratata.)
Glasnikot
(ûka) Gospodaru! Gospodaru!
Hastingz
(Odvnatre) Koj ~uka?
Glasnikot
Glasnik od lord Stanli.
Hastingz
(Odvnatre) Kolku e ~asot?
Glasnikot
Ot~uka ~etiri.
(Hastingz ja otvora vratata.)
Hastingz
Zarem lordot Stanli bo no}ive dolgi
ne spie?
Glasnikot
Izgleda, po ona {to }e vi kaàm.
Prvo, toj mnogu ve pozdravuva.
Hastingz
A vtoro?
Glasnikot
Vtoro vi javuva oti no}va
vepar na son {lemot mu go simnal:
pa deka dva sobira }e se dràt,
i za re{enijata na edniot
na drugiot moè da zaàlite.
Zatoa pra{uva dali sakate
vedna{, so nego, na kowi kon sever
679 Ri~ard III
da odjavate i opasnosta {to
ja nasetuva da ja izbegnete.
Hastingz
O, nazad pojdi kaj gospodarot svoj ,
strav da nema od zasebni sobiri
toj i jas na edniot }e sme, a na
drugiot, prijatelot moj, Kejtzbi.
Ni{to {to za nas }e se odnesuva
bez moe znaewe ne }e mine.
Stravot mu e plitok i bez osnova.
A za sonot, me ~udi, {to slepo
vo prisenot na moriwata veruva
da se bega od krmakot pred v trag
da ti vlegol, znak e za nego v trag
da ti vleze i da lovi koga
ne mislel na lov. Odi, gospodarot
kaj mene neka dojde pa zaedno
da pojdeme v Kula, i }e vidi
veparot qubezen }e bide so nas.
Glasnikot
Odam, lordu, i s# }e mu prenesuvam.
(Si odi)
(Vleguva Kejrzbi)
Kejtzbi
Dobro utro, blagoroden lordu!
Hastingz
Dobro utro, Kejtzbi, ranobudecu,
{to e novo vo dràvava tro{na?
Kejtzbi
Svetot navistina se ni{a, lordu
i nema da se smiri se duri Ri~ard
venecot kralski ne go ponese.
Hastingz
[to, venecot? Zarem na krupnata misli{?
Kejtzbi
Da, lordu.
Hastingz
Podobro krunava od
ramena da mi letne odo{to
da ja vidam tolku gre{no smestena.
Se kolne{ li deka toa mu e cel?
Kejtzbi
Vo ìvotot, i u{te se nadeva
na pod{ka va{a vo ova: pa
zatoa dobri vesti vi pra}a,
deka tokmu denes, du{manite
va{i, rodninite na kralicata,
mora da umrat vo dvorecot Pomfret.
Hastingz
Iskreno, za vestive ne }e àlam,
sekoga{ tie du{mani mi bile,
naslednicite vistinski, toa ni
po cena na {ivotot ne }e se slu~i.
Kejtzbi
Bog neka ve ~uva vo plemenitosta.
Hastingz
No, po godina ve}e }e se smeam
na tie kaj gospodarit {to me
nabedija, krajot gledaj}i im go.
Pa, Kejtzbi, pred dve nedeli da minat,
nekoi nepodgotveni gi ispra}am.
Kejtzbi
Grozno e da se umre, dobar lordu,
nepodgotven i neo~ekuvano.
Hastingz
Grozno, grozno! A toa }e se slu~i
so Rivers, Von i Grej: a }e se slu~i
i so drugi {to se mislat bezbedni
680 Vilijam [EKSPIR
ko {to sme ti i jas so Ri~ard i Bakingam.
Kejtzbi
I dvajcata visoko ve cenat -
(za sebe) - oti za niv ve}e e mrtov.
Hastingz
Znam, a toa dobro sum go zasluìl.
(Vleguva Lord Stanli.)
Dojdi, dojdi, kade ti e kopjeto?
Zarem ve}e od veparot ne se pla{i{?
Stanli
Dobro utro, lordu, dobro utro Kejtzbi
smej se no, ìmi krstot, sobirame
razli~ni mnogu mi se somnitelni.
Hastingz
Zarem samo ti ìvotot si go saka{?
Te uveruvam deka tokmu denes
ko nikoga{ ìvotot si go sakam.
Zarem da ne misli{ deka sme bezbedni
misli{ vaka budalski bi sme smeel?
Stanli
I lordovite od London za Pomfret
koga javaa veseli bea i
sigurni, ne somnevaj{i se ni mig;
no, sepak v mig denot im se stemna.
Ba{ od brz udar na vragot sa pla{am:
kamo sre{a da ne sum vo pravo! No,
}e pojdeme li v Kula? Denot vrvi.
Hastingz
Odime, a lordovite za kou
zboruva{e denes }e gi obezglavat.
Stanli
Podobro, velam glavi da si nosat
odo{to obvinitelite {apki.
No, da pojdeme, lordu.
(Vleguva pomo{nikot na glasnikot.)
Trgnete napred. So mom~evo malku
}e pozboruvam.
(Stanli i Kejtzbi izleguvaat.)
Kako si mom~e?
Kako ti odi?
Pom.na glas
Podobro {tom
lordstvoto va{e me pra{uva.
Hastingz
Ti velam podobro mi e sega od
posledniot pat koga me vide;
toga{ v Kula me vodea nabeden
od sojuznicite na kralicata;
no sega, ova vo doverba ti go
velam, smrtta neizbe`no gi ~eka
a jas sum podobar od bilo koga.
Pom.glasnik
Bog po zadovolstvo neka vi ~ini.
Hastingz
Bravo mom~e, ispij edna za mene.
(Mu frla }ese)
Pom.glasnik
Mu blagodaram na lordstvoto va{e.
(Izleguva)
(Vleguva Bakingam.)
Bakingam
[to, so pop zboruvate kancelaru?
Toj na prijatelite va{i vo
Pomfret im treba, no nikako vam.
Hastingz
Navistina, koga svetijava go
sretnav, na lu|eto {to gi spomnavte
se setiv. ]e odime li v Kula?
681 Ri~ard III
Bakingam
Da, lordu, no dolgo ne ostanuvam.
]e se vratam pred lordstvoto va{e.
Hastingz
Mo`no e. Za ru~ek }e bidam tamu
Bakingam
(Za sebe) I za veèra, iako ne znae{.
(Glasno) ]e odime li?
Hastingz
Na vas, lordu, ~ekam.
(Izleguvaat zaedno.)

Scena 3

Pomfret
(Vleguvaat ser Ri~ard Ratklif so straà
koja gi sproveduva
Rivers, Grej i Von na gubili{te.)
Rivers
Ser Ri~ard Ratklif, da ti kaàm. Denes
}e vidi{ podanici {to }e umrat
bidej}i verni i poslu{ni bile.
Grej
Bog princot neka go ~uva od sojot va{!
Banda ste vie krvopijci kleti.
Von
Za ova zlo }e ve navjasa edna{.
Ratklif
Dosta, ìvotot va{ zavr{uva ovde.
Rivers
O, Pomfret, Pomfret, ti zatvoru krvav,
za velmoì mnogu fatalno koben!
Me|u vinovnite yidi{ta tvoi
Ri~ard Vtori so smrt be{e nakaàn;
i za u{te pozloglasen da stene{
i krvta nevina na{a, ispi ja!
Grej
Kletvata na Margarita ne stigna,
frlena vrz nas i vrz Hasingz, deka
gledavme koga Ri~ard sin & go zakla.
Rivars
I Ri~ard go prokolna i Bakingam,
go prokolna i Hastingz. Pomni, boè,
i niv da gi stigne ko sega nas!
A za sestra mi i decata nejzini,
zadovoli se, na pravina, }e {ikne.
682 Vilijam [EKSPIR
Ratkliv
Pobrzajte, ~asot smrten e blizu.
Rivers
Grej, Von, da se pregneme i zbogum
do sredbata povtorna vo rajot.
(Izleguvaat.)

Scena 4

Kulata vo London

(Bakingam, Stanli, Hastingz, Elskiot
episkop, Ratklif, Lavel
i drugi sedat na masa)
Hastingz
Velomoì silni, se sobravme ovde
za krunisuvaweto da re{ime.
Kaète, koj den }e bide toa?
Bakingam
S# e spremno za ~inot kralski?
Stanli
Da, u{te vreme da opredelime.
Episkopot
Sudam oti utre den bi bil sre}en.
Bakingam
[to misli lordot za{titnik za ova?
Koj e najblizok so vojvodata?
Episkopot
Vie, ~inam, najdobro mislite
mu gi znaete.
Bakingam
Po likot se znaeme: za srcata,
toj znae za moeto kolku jas
za va{eto a jas za negovoto
kolku vie za moeto. Lordot Hastingz,
vie po qubov, ~inam, ste najbliski.
Hastingz
Mu blagodaram. Znam oti me saka;
no {to smeri so krunisuvaweto
niti sum go pra{al, niti toj mi go kaàl
683 Ri~ard III
misleweto svoe milozlivo.
No, vie, ~esni lordovi, vremeto
odredete go, a za vojvodata
}e se soglasi.
(Vleguva Gloster)
Episkopot
Vo sre}en ~as vojvodata ide.
Gloster
Lordovi ~esni, rodnini mili,
dobro utro. Se uspav no veruvam
i bez mene bi re{ile raboti
{to so mene bi se blagoslovile.
Bakingam
Da ne dojdevte na ~asov, lordu moj,
Viljam lord Hastingz za vas glasal
mislam, za vokraluvaweto na tronot!
Gloster
Posmel ~ovek od lord Hastingz nema.
Toj mene dobro me znae i saka.
Lordu moj Elski, vo Holborn koga bev,
dobri jagodi v gradina vi vidov:
Ve molam, pratete nekogo po niv.
Episkopot
Se razbira, so zadovolstvo, lordu.
(Izleguva.)
Gloster
Rodnino Bakingam, samo za ~as.
(Go povlekuva na strana)
Kejtzbi Hastingz go produ{kal za ona.
Gospodinov tolku se zakrvil {to
samo mrtov soglasnost bi dal sinot
na gospodarot negov, kako {to
ponizno go vika, da go zagubi
pravoto na angliskiot prestol.
Bakingam
Povle~ete se malku, idam po vas.
(Izleguva.)
Stanli
Denot sve~en u{te ne utvrden.
Utre, mislam, prerano e sepak,
a i sam ne sum dovolno podgotven
kako {to bi bil ako se odloì.
(Se vra}a Episkopot.)
Episkopot
Kade e lordot, vojvodata Gloster?
Po jagodine ve}e prativ.
Hastingz
Toj mek i bodar mi izgleda utrovo
ne{to ubavo mora da mu po{lo
{tom vaka veselo n# pozdravi.
Vo svetot risjanski nema drug ~ovek
{to od nego pomalku ~uvstvata
bi gi skril, na likot vedna{ srceto
mu se ~ita.
Stanli
[to mu pro~ita denes, od srceto
po znaci na lik {to gi pokaà?
Hastingz
Od nikogo ovde ne e povreden,
da be{e, od pogledot }e mu videv.
(Se vra}aat Gloster i Bakingam; Gloster
e kisel
so namurteni ve|i, si gi podgriznuva
ustite.)
Gloster
Kaète, ve molam, {to zasluìle
tie {to smrt mi tokmat so |avolski igri
i ve{terstvo kleto, i {to telovo so
baewe adski mi go zavladale?
684 Vilijam [EKSPIR
Hastingz
Qubovta ne`na {to kon vas ja imam
mi dava pravo prv pred velmoìbe
takvite da gi sudam; bez ogled
koi se, velam, smrt zasluùvaat.
Gloster
Toga{ o~ite va{i za zloto neka
svedo~at. Gledajte {to sum kolnat,
videte, rakava mi e drvce mlado
od kletva sognieno; ènata na
Edvard, taa ve{terka ~udovi{na
i onaa kurva rasturena, [or,
so magii vaka me beleìja.
Hasingz
Ako toa go storile, lordu-
Gloster
Ako! Ti za{titniku na kurvite,
zarem ti mene za ako mi zboruva{?
Predavnik si ti! Se~ete mu ja glavata!
@imi sveti Pavle, nema da ru~am
pred ovde da ja vidam strkalana.
Lavel, Ratklif! Svr{ete go toa:
koj me saka neka stane, neka me sledi.
(Zaminuvaat site osven Hastingz, Lavel
iRatklif.)
Hastingz
Zlo, zlo nad Anglija! Ne nad mene;
da mislev moèv da se spasam. Stanli
veparot go soni {to du{kal po
nas. A jas prezrev. Odbiv da begam:
tripati denes kowot mi se prepna,
trzna divo Kulata {tom ja vide
ne}ej}i v klanica da me nosi.
O, sega popot pree{en mi treba.
Se kajam {to na glasnikot mu rekov,
vo nalet zlo~est, oti denes Pomfret,
du{manite moi }e gi sose~at.
O, Margarito, Margarito! ]e
molsne sega kletvata ti te{ka vrz
glavata bedna na kutriot Hastingz!
Ratklif
Dosta, dosta, vojvodata bi ru~al:
bidi kratok; glavata ti ja bara.
Hastingz
O, milost momentna na smrtnicite,
pomila {to si od milosta bo`ja!
Koj nade` bara vo pogledot ti laèn,
kako pijan mornar ìvee na jarbol
{to teterav moè v ~as da se urne
vo zagrabot koben na dlabo~inite.
Lavel
Ajde brzni! Bezvredno e da kuka{!
Hastingz
O, Ri~arde krvav, Anglijo jadna!
Najstra{no doba ti pretskaùvam {to
nikoga{ ne bilo na vekov proklet.
Vodete me sega kaj site `rtvi
smejte se vie {to skoro }e ste mrtvi.
(Izleguvaat.)

685 Ri~ard III
Scena 5

Vo yidovite na Kulata.
(Vleguvaat Gloster i Bakingam vo zar|ani
oklopi i ~udno doterani)
Gloster
Ajde rodnino,
moè{ da se trese{, boi da menuva{,
srede zborot zdivot da go ubiva{;
i pak isto od po~etok, i pak, pak,
nebare si mrdnat i ulav od strav?
Bakingam
Moàm najcrn tragi~ar da glumam, da
govoram nazad obyrnuvaj}i se,
na sekoja strana da se xaram, da
cimolam trognat slamka {tom zatreperi,
dlabok somne` glumej}i: pogledni
seni{ni moàm i nasmevki la`ni
vo sekoe vreme da upotrebam
ko ukras na lukavstvoto moe.
No, ve pra{uvam, zamina li Kejtzbi?
Gloster
Da, i gledaj na~alnikot go nosi.
(Vleguvaat Kajtzbi i na~alnikot.)
Bakingam
Lordu na~alni~e, - ( se sepnuva )
Gloster
Vnimavajte na podvi`niot most!
Bakingam
Baraban se slu{a!
Gloster
Kejtzbi, yidinite.
Bakingam
Na~alniku! Ve viknavme, lordu -
Gloster
Vnimavaj zad grb, brani se du{mani!
Bakingam
Gospod i nevinosta na{a neka
n# vardat i branat!
Gloster
Smiri se,
na{i se, Ratklif i Lavel se toa.
(Vleguvaat Ratklif i Lavel nosej}i ja gla-
vata na hastingz.)
Lavel
Eve ja glavata na predavnikot.
opasniot i prepreden Hastingz.
Gloster
Tolku mil ~ovek mi be{e
{to sega moram da zapla~am. Go smetav
za najnevino risjansko ~edo {to
na svet di{e. Kniga mi be{e kade
du{ava, istorijata na mislite
svoi ja zapi{uva{e. Tolku ve{to
so doblest porokot go prikriva{e
{to osven vinata javna, mislam
vrskata podla so ènata na [or
von sekakov somne` ìvee{e toj.
Bakingam
Najpotaen podol predavnik be{e.
]e se setevte li, ve molam, slu~ajno
ìvi da ne ostanevte, deka
predavnikot oidol, smislil denes,
vo salata za soveti da ne
ubie mene i lordot moj Gloster?
686 Vilijam [EKSPIR
Na~alnikot
Zarem toa go storil.
Gloster
[to? zarem na
Turci nekrsteni vi li~ime?
[to vaka nezakonski smrtta na
podlecov bi ja zabrzale ako
opasnosta golema na slu~ajov,
mirot na Anglija i bezbednosta
na{a na ova ne n# prisilija?
Na~alnikot
V red e! Toj smrtta si ja zasluì;
~inot va{ pouka e i za drugi
{to sli~ni dela pomisluvaat.
Bakingam
Podobro od nego i ne o~ekuvav,
otkako so onaa [or se spletka.
Sepak, ne bevme re{ile da umre
pred vie krajot da mu go vidite
no, prijatelive qubezni na{i,
protiv èlbata na{a pobrzaa.
Deka, lordu, sakav li~no od nego
da ~uete kako v pla~ gi priznava
na~inot i smerot na predavstvoto;
za istoto na gra|anite da im
go kaète kako bi n# sfatile
i smrtta ne bi mu ja oplakuvale.
Na~alnikot
[tom vas ve ~uv, lordu, kako li~no nego
da sum go videl i ~ul da zboruva:
ve uveruvam, princovi pravi~ni
deka gra|anite }e doznaat za
pravi~nata postapka vo slu~ajov.
Gloster
Zatoa ve viknavme, lo{ prekor
da nema niz narodov zlonameren.
Bakingam
No, zadocnet oti za namerava
svedo~ite po ~uenoto za nea:
a sega, zbogum dobar moj lordu.
(Na~alnikot si odi.)
Gloster
Po nego, po nego, Bakingame.
Na~alnikot Gildhol ita. Tamu,
vo ~as najpogoden, rastrubi za
kopilstvoto na decata na Edvard.
Iza gra|aninot {to Edvard na smrt
go osudi deka rekol sin mu
tronot }e go nasledi, se razbira,
na domot svoj mislek}i {to samo
beleg takov nosel. Potsili gi
i za razvratot mu gaden, strasta yverska
za promena na bludot, {to na slu{kite
nivni, }erkite, ènite se pro{iri.
Sekade kaj{to nenasitno, i so
srce divja~ko, povte{e da grabi.
Ako treba i mene vme{aj me:
kaì im na koga majka mu zatrudna,
so nenasitniot Edvard, toga{ Jork
kralskiot moj tatko, vo Francija
vojuva{e; i so to~na presmetka
na vremeto toj verno utvrdi
deka ro`bata negova ne bila:
{to i po izgledot se gleda{e
vo ni{to toj ne li~e{e na tatko
sepak za ova pazi. Zaobikoluvaj.
Znae{, majka mi s# u{te e ìva.
Bakingam
]e odglumam, lordu, kako imotot
zlaten za koj se boram da e
za mene. A sega zbogum, dobar lordu.
Gloster
Ako ti pojde dovedi gi niv vo
zamokot Bejnard kaj{to }e bidam so
popovi i episkopi u~eni.
687 Ri~ard III
Bakingam
Odam. Kon tri ili ~etiri ~asot
vesti od Gildhol o~ekuvajte.
(Izleguva)
Gloster
Brzo, Lavel, odi kaj doktor [or;
(Na Kejtzbi) a ti kaj otec Penker; neka
vedna{
dojdat vo zamokot Baejnard.
(Izleguvaat.)
A sega, nalog taen }e dadam
decata na Klarens negde da gi mavnat
a pristapot kaj princovite za
sekoj ìv ~ovek }e go zabranam.
(Izleguva.)

Scena 6

London. Ulica.
(Vleguva Pisar so dokument v race.)
Pisarot
Eve ja optu`bata na lord Hastingz,
krasno, zvani~no rakonapi{ana.
Za denes, vo Sent Pol da se pro~ita.
Smislena i skrasena e slo`no.
Edinaeset ~asovi ja prepi{uvav
oti Kejtzbi sno{ti mi ja prati;
prethodnata isto tolkava be{e:
a Hastingz do pred Pet ~asa ìv be{e,
~ist, nesoslu{an, na sloboda. Ama
svet! Sekoj znae za mestenkava! No,
na nokoj ne mu stiska glasno da ja znae.
Lo{ e svetot i lo{o s# }e svr{i
{tom zlostorov mora v tajnost da se drì.

688 Vilijam [EKSPIR
Scena 7
Pred zamokot Bejnard.
(Vleguvaat Gloster i Bakingam na
razli~ni vrati.)
Gloster
[to velat, {to velat gra|anite?
Bakingam
Mol~at, ìmi gospod. Nemi se,
ni zbor da gugnat.
Gloster
Go spomna
kopilstvoto na decata od Edvard?
Bakingam
Da. I veridbata so lejdi Lusi,
veridbata so strojnik vo Francija;
al~nosta negova nezasitna i
siluvaweto na gradskite èni;
tiranijata, li~noto kopilstvo,
ra|aweto vo otsustvo na tako vi,
negovata nesli~nost so vojvodata:
va{ite crti gi istaknav, rekov
pluknat ste tatko vi, po lik, po du{a,
pobedite vo [kotska gi nabrojav
va{i, voenata discipliniranost,
mirnodopskata mudrost, {tedrosta,
va{a, doblesnosta, ~ove{tinata,
s# nabrojav za celta {to }e sluì;
i na krajot gi povikav site
{to dobroto na zemjata go povtat
da viknat Da ìvee Ri~ard, kralot
na Anglija!
Gloster
Vikaa i tie taka?
Bakingam
Ne, ìmi gospod, ni zbor da gugnat;
ko kipovi nemi, trupci {to di{at,
s# taka se xarea smrtno bledi.
Gi prekoriv, na~alnikot go pra{av
{to zna~i ti{inata mrtva. Re~e,
naviknati bile samo pisarot
da im govori. I toj im prekaà:
Vaka re~e vojvodata, onaka
s# povtori no ni{to svoe ne re~e.
Koga zapre, nekoi moi lu|e
od nazad, gi frlija {apkite
i desetina glasovi se ~uja:
Da ìvee kral Ri~ard! Blagodaram
gra|ani, prijateli dobri - rekov
iskoristuvaj}i ja mo`nosta, op{tiov
aplauz i ovaciive bodri
mudrosta vi ja pokaùvaat
i qubovta za Ri~ard - i tuka
prekinav i poitav vamu.
Gloster
Nemturi{ta. Ba{ ni{to ne rekoa?
Bakingam
Ni{to, ìmi boga, milorde.
Gloster
Doa|a na~alnikot so drugite?
Bakingam
Samo {to ne do{le: glumete malku,
zboruvajte samo ako mora:
imajte molitvenik v race; me|u
dvajca crkovnici zastanete;
vrz toa, sveto }e ve veli~am:
ne popu{tajte lesno pred molbite;
i ko moma, velej}i ne, prifatete.
Gloster
Odam. Ako dobar ov~ar im bide{
ko {to jas tebe ne }e ti velam
sigurno ova }e go zavr{ime.
689 Ri~ard III
Bakingam
Odete! Brzo! Na~alnikot tropa.
(Vleguvaat Na~alnikot i Gra|anite.)
Dobrodojdovte. Jas odamna ~ekam
no mislam deka nikogo ne prima.
(Doa|a Kejtzbi.)
Kejtzbi, {to veli gospodarot tvoj?
Kejtzbi
Vi ja moli milosta, gospodaru dobar,
po den dva da go posetite: sega
e so dvajca ~esni duhovnici
vo nabo`nost zadlabo~en; i ni{to ovos-
vetsko
od svetiot ~in nema da go odvoi.
Bakingam
Vrati se Kejtzbi, kaj gospodarot vlezi;
kaì mu deka jas, na~alnikot i
odbornicite, vo vaèn mig sme do{le
za krupni raboti i op{to dobro
so nego da porazgovarame.
Kejtzbi
Vedna{ }e mu go prenesam ova.
(Vleguva.)
Bakingam
Ete, lordu, ovoj princ ne e Edvard!
Toj ne se valka v postela bludna
tuku na kolena pobo`no se moli;
toj ne dengubi so kup kurtizani
tuku so sve{tenici razmisluva;
toj ne spie, teloto da go zdebeli
tuku se moli, go zbogatuva duhot;
sre}na Anglija bi bila ako
princov se nafati kral da & bide.
No znam, te{ko, te{ko }e go nagovorime.
Na~alnikot
Ne daj boè princot da n# odbie.
Bakingam
Ne velete dvapati no, doa|a Kejtzbi.
(Se vra}a Kejtzbi.)
I {to veli negovata milost?
Kejtzbi
Se ~udi, lordu, so kakva cel tolkav
narod ste sobrale bez milosta
prethodno da mu ja izvestite.
Od lo{i nameri se pla{i, lordu.
Bakingam
@al mi e {to rodninata moj misli
deka mu podgotvuvam ne{to lo{o.
Se kolnam, dojdovme so naj~ista qubov.
Ova na vojvodata kaì mu go.
(Kejtzbi povtorno vleguva.)
Koga svetci i nabo`ni se molat
svetiot ~in mnogu te{ko go ostavaat,
tolku im e strasna nabo`nosta.
(Se pojavuva Gloster gore me|u dvajca epis-
kopi: se vra}a i Kejtzbi.)
Na~alnikot
Toj me|u dvajca duhovnici stoi!
Bakingam
Dva doblesni stolba risjanskiot princ
go vardat od crvot na suetnosta;
a i molitvenik v race drì
simbol veren na pobo`niot ~ovek.
Slaven Plantagenetu, princu krasen,
barawata poslu{ajte gi na{i;
i prostete ni {to ~inot svet
i hrisjanski vaka vi go prekinuvame.
Gloster
Lordu, nema tuka {to da se prosti,
tuku ve molam vie da mi prostite
{to veren na slu`bata bo`ja,
ve ostaviv da ~ekate. No,
na {to se dolì posetata va{a?
690 Vilijam [EKSPIR
Bakingam
Na ona {to i na Boga mu e milo
i na site od ostrovov bezvalsten.
Gloster
Se pla{am nekakva gre{ka da ne sum storil
bolno {to {tr~i vo gradskite o~i
pa sega ste do{le da me ukorite.
Bakingam
To~no, lordu. I ve molime vedna{
gre{kata da si ja priznaete.
Gloster
Zatoa di{am vo risjanska zemja.
Bakingam
Gre{ka vi e {to im gi prepu{tate
na nemilost na sojot ozloglasen
tronot vrhoven, prestolot kralski,
èzloto vladarsko na va{ite pretci,
sre}ata va{a, pravoto nasledno
~esta zasluèna na domot va{ kralski;
vo blagosta na podzaspanite vi misli
{to za op{to dobro gi budime,
krasniov ostrov svojot spas go gleda.
Likot mu e ogrden so strupje sramno
kralskoto steblo so kalemi divi,
i turnoto skoro vo protokot al~en
od crna mora i zaborav dlabok.
Za da ozdravi, ve molime {tedro,
na sebe vie da ja prezemete
vlasta kralska nad ovaa zemja
ne ko regent, staratel, zamenik,
ili nizok argat za dobivka tu|a,
tuku ko naslednik zakonski, po krv,
na zemjata va{a, ova carstvo.
Za ova so gra|anive, {to
ve sakaat i cenat po nagovor
èstok niven i samiot dojdov
za celta pravedna da ve pridobija.
Gloster
Ako zaminam mol~ej}i ili
ako ve prekoram luto, ne znam dali
ubavo i mene i vam }e ni li~i:
ako mol~am, moè }e pomislite
vlastoqubiv sum i bez zbor sakam
jaremot da go ponesam zlaten
{to sami mi go nametnuvate.
Ako ve ukoram za molbata
tolku za~ineta so qubov verna
toga{ znam, navreda e toa za vas.
Zna~i - za da go izbegnam prvoto
a vtoroto da ne go navle~am
vaka cvrsto jas vi odgovaram:
blagodarnost zasluìvte, no mala
mi e zaslugata za takva po~est.
Prvo, ako, da re~eme, pre~ka nema,
i patot mi e ~ist do krunata,
po zrelosta i po pravoto nasledno
sepak presiromav sum jas vo duhot
i manite mi se mnogumo}ni
{to i od velikosta svoja bi se skril
ko korab nemo{ten na mo}no more
mesto vo velikosta da se skrijam
od prisenot na slavata zdu{en.
No, za sre}a, od mene nu`da nema,
a i premalku moàm da pomognam.
Kralskoto drvo, kralski plod dade,
{to krade{kum, }e sozree so vreme
i dostoen vladar }e ni stane
usre}uvaj}i n# na toj na~in.
Na nego go stavam toa {to vie
na mene bi go stavile; pravoto
i sre}ata na sre}nite mu yvezdi
{to, ne daj boè, jas da mu go zemam!
Bakingam
Sovesna e mnogu milosta va{a,
sepak navodite vi se bezvredni
a rabotite gi znaeme mnogu dobro.
Velite Edvard e sin na brat vi, isto
i nie, no ne od ènata na Edvard;
oti prvin so lejdi Lusi be{e svr{en
za ~inov ìv svedok e majka vi, a
potoa preku strojnik se veri so
Bona, sveska na kralot frnacuski.
Dvete gi istisna, prosja~ka dolna,
691 Ri~ard III
griòmornata majka mnogudetna
sneubavenata vdovica jadna
{to vo zenitot na dnite najdobri
o~ite bludni v ~as mu gi zaludi
go znai{a vrvot negov kralski
i nisko, vo javno dvoènstvo go frli.
Od nea bludno toj Edvard go dobi
kogo od u~tivost princ go vikame.
I pobolno bi moèl da govoram
no od po~it od nekoi, s# u{te ìvi,
vozdràn na jazik }e bidam. I
zatoa, neka kralskata mu visost
~esta ponudena ja prifati
ako ne za nas i za sre}ata na
zemjava kutra, toga{ barem za spasot
na lozata va{a blagorodna od bludniot
zagrab na vremiwata.
Na~alnikot
Prifatete, gra|anite ve molat.
Bakingam
Qubovta {tedra ne odbivajte ja!
Kejtzbi
Molbata zakonska usli{ete ja!
Gloster
O, zarem so tolku griì bi me nagrbile?
Nepodoben sum za vlast i dràva;
ve molam, i za zlo ne mi zemjate
no ne moàm i nema da popu{tam.
Bakingam
Ako odbiete od qubov verna
i od obyir kon deteto na brat vi
a srceto ne`no vi go znaeme
i griàta maj~inska za rodot va{
a podednakvo i za site drugi
sepak znajte, bez ogled na ishodov,
sinot na brat vi, kral ne }e ni bide
tuku drug na prestolot }e vsadime,
za rezil i propast na va{ata loza;
i so ova ve ostavame. Ajde,
gra|ani! @imi boga, dosta molev!
Gloster
O, ne kolni se lordu Bakingam.
Bakingam izleguva. Gra|anite poleka
trgnuvaat po nego.)
Kejtzbi
Vratete gi nazad princu krasen.
Molbata prifatete im ja. Ako
odbiete, narodov cek }e àli.
Gloster
O, vo svet od griì me turkate.
Vikni gi, i jas od kamen ne sum,
tuku pred molbite va{i popu{tam
protiv sovesta i du{ata svoja.
(Se vra}aat Bakingam i drugite.)
Rodnino Bakingam, o lu|e mudri,
{tom so takva sudbina me vrzuvate
sakal-ne}el tovarot da & go nosam
toga{ moram do kraj da ja iznosam.
No crna kleveta ili gnasen prekor
ako na nametnuvaweto va{e padnat
prisilbata va{a }e me {titi
od site fleki i ne~isti lagi
za{to bog znae a vidovte i sami
kolku bev daleku od vakvata èlba.
Na~alnikot
Blagosloveni da ste! Vidovme i toa
}e go prikaùvame.
Gloster
Prikaùvaj}i
samo vistinata }e ja kaùvate.
Bakingam
A sega }e ve pozdravam kralski:
Da ìvee Ri~ard, kralot dostoen
na Anglija!
692 Vilijam [EKSPIR
Site
Da ìvee!
Bakingam
Dali vi e po volja
utre da se vokralite?
Gloster
Koga sakate. @elbata be{e va{a.
Bakingam
Toga{ }e ve pridruùvame utre.
Sega radosni mnogu ve napu{tame.
Gloster
Da se vratime na misata sveta.
Zbogum rodnino, prijateli zbogum.
(Odat.)

Vojvotkata
O, vidi, vnuka mi Plantagent
od strina & qubezna, Gloster, vodena.
Ubedena sum , kon Kulata lida
princovite ne`ni da gi pozravi.
Zdravo ìvo, snao.
Ana
Zdravje i dvete da imate,
sre}en da vi e denot.
Elizabeta
I vam dobra sestro. Kade trgnavte?
Ana
Ne podaleku od Kulata
i ~inam, so ista namera ko vas,
princovite ne`ni da gi pozdravam.
Elizabeta
Blagodaram, zaedno }e vlezeme.
(Brekenberi izleguva od Kulata)
Vo dobro vreme nadle`niot ide.
Kaète mi gospodine, kako e
princot i mladiot sin moj od Jork?
Brekenberi
Dobri se, gospo|o mila. Prostete,
no kaj niv ne smeam da ve pu{ta.
Kralot toa najstrogo go zabrani.
Elizabeta
Kralot? A koj e toa?
Brekenberi
Mislev lordot za{titnik.
Elizabeta
Bog da go brani od takva titula!
Zarem me|u qubovta na{a se vme{al?
Majka sum im! Koj od niv me deli?
Vojvotkata
A jas majka na tatko im. ]e vlezam!
Ana
Po zakon strina, po qubov sum majka
odvedi me kaj niv; odgovaram jas
za prekr{okot {to ti }e go stori{.
Brekenberi
@alam, gospo|o, àlam, no ne moè.
So zakletva sum vrzan. Prostete mi.
(Vleguva vnatre. Doa|a lord Stanli.)
Stanli
Ako po eden ~as ve sretnam,
}e ja pozdravam milosta va{a od Jork
ko svekrva na dve kralici li~ni.
(Na Ana.) Vie vedna{ vo Vestminster
morate kralica na Ri~ard da stanete.
în ÊTVRTI
Scena 1
Pred Kulata.
(Vleguvaat kralicata Elizabeta, Vovotkata od Jork i markizot Dorset od edna strana
a od drugata Ana, vojvotkata od Gloster i lejdi Margaret Plantagenet. pomladata
}erka na Klarens.)
694 Vilijam [EKSPIR
Elizabeta
Ah, olabavete me ovde, za srcevo
poslobodno da mi ~uka ili
pa|am na vesta crnila polna.
Ana
Aberu zlokoben! O novost mra~na!
Dorset
Smirete se, kako ste majko?
Elizabeta
Begaj Dorsete, ne govori mi mene!
Smrt i propast tebe mi te gonat,
imeto majkino kobno e za vas.
Ako se spasi{, moreto mini go
i ìvej so Ri~mond, od adot skraja:
odi, begaj, begaj od klanicava,
brojot mrtovci ne go zgolemuvaj,
za da umram od kletvata na Margarita
ni ko majka ni ko èna ni
ko polnopravna kralica na Anglija.
Stanli
Mudar vi e sovetot, gospo|o
(Na Dorset)
Brzata prednost na ~asot zgrabi ja:
poraka za sin mi }e ti dadam
na pat da te pre~eka. Od docne`
plitok sopren, lesno }e te fatat.
Vojvotkata
O luwo crna, zloto {to go {iri{!
O utrobo kleta, lulko na smrtta!
Zmev najpogan ti na svet izyveri
{to so pogledot urokliv ubiva.
Stanli
Gospo|o, moram vedna{ da se vratam.
Ana
A jas najbezvolno }e ve sledam.
Da dade gospod, obra~ot zlaten
{to glavata }e ja opfati moja
da vè{ti, mozokot da mi go sprì!
Od otrov da me snema pred da viknat
Da ìvee kralicata!
Elizabeta
Odi du{o kutra, zavist jas nemam.
Poradi sebe ne ti sakam zlo.
Ana
O koga onoj {to ma` mi e sega
na zakopot na Henri me sretna
so race valkani od krvta {to {ikna
od prviot ma` i onoj svetec mil
{to lipaj}i go ispra}av -
O, koga toga{ go poglednav Ri~ard
vaka go kolnev: Proklet, rekov, bidi
{to mlada-stara vdovica me stori!
Ako se èni{, taga imaj v krevet;
èna ti, ako ja ima{, ponesre}na
od ìvotot so tebe neka bide
odo{to jas so smrtta na maòt mi!
I pred kletvata da ja povtoram
vo kratko vreme, srcevo ènsko
so zborovi medni mi go zalude
i sama padnav pod svojata kletva
i spokoj za o~ive ve}e nemav;
nieden ~as vo krevetot negov
zlatniot dar na sonot ne go setiv
tuku bev budna od soni{tata grozni.
A i za tatko mi, Vorik, me mrazi
pa i od mene znam, }e se ottarasi.
Elizabeta
Zbogum sirota èno! Jadot tvoj go àlam.
Ana
Isto kako {to jas tvojot go àlam.
695 Ri~ard III
Elizabeta
Zbogum slavodobitni~ke!
Ana
Zbogum jadna slavogubni~ke!
Vojvotkata
(Na Dorset.) Odi kaj Ri~mond. Sre}a neka
te prati!
(Na Ana) Odi kaj Ri~ard, svetci neka te
vardat!
(Na Elizabeta) Ti v svetili{te i misli
neka te hranat!
A jas v grob, mir i spokoj kaj{to ima!
Osumdeset tagovni leta vidov
za sekoj ~as radost, nedeli taga.
Elizabeta
Pogledni v Kula u{te edna{:
milost, kamewa drevni, za decata
ne`ni {to zavista me|u vas gi frli!
Lulko gruba za ro`bite li~ni,
gruba sestro, dru{ko stara, temna,
za princovite! Bidi so niv dobra!
Zbogum ti {to taga na du{a mi sobra!
(Zaminuvaat.)

Scena 2
London. Dvorecot.
(Truba. Vleguva Ri~ard so sve~ena nosija,
krunisan. Bakingam,
Kejtzbi, Pa` i drugi.)
Kral Ri~ard
Na strana site. Rodnino Bakingam!
Bakingam
Vladaru moj milozliv.
Kral Ri~ard
Daj mi raka.
Trubite svirat dodeka se ka~uva na pre-
stolot.)
Po tvoj sovet i so tvoja pomo{
kralot Ri~ard tolku visoko sedi:
no dali eden den ili ve~no }e trae
slavata za da & se raduvame?
Bakingam
Taa ìvee i ve~no neka trae!
Kral Ri~ard
Ah Bakingam, }e te proveram sega
dali si navistina ~isto zlato.
Mladiot Edvard e ìv. Znae{ li
{to }e re~am?
Bakingam
Re~ete, gospodaru.
Kral Ri~ard
Velam Bakingam, sakam da stanam kral.
Bakingam
Toa i ste, tri` sakan gospodaru.
696 Vilijam [EKSPIR
Kral Ri~ard
Kral sum? Znam no sepak ìv e Edvard.
Bakingam
To~no gospodaru.
Kral Ri~ard
O, ishod gor~liv
{tom Edvard e ìv: To~no, gospodaru!
Rodnino, pa ti ne be{e tolku glup.
Da kaàm jasno? Kopiliwata
sakam vedna{ da umrat. [to veli{
na ova? Zboruvaj, bidi kratok.
Bakingam
Moète da pravite s# {to vi e po volja.
Kral Ri~ard
Tu, ama se smra~i! Ko mraz si laden.
Kaì, se soglasuva{ li da umrat?
Bakingam
Dajte mi zdiv da zemam, gospodaru
pred potvrdno da vi odgovoram.
Brgu odgovorot }e vi stigne.
(Zaminuva.)
Kejtzbi
(Za sebe) Kralot e lut; usnite si gi grize.
Kral Ri~ard
]e zboruvam so glupaci tvrdi,
mom~iwa dolni: ne se za mene
(sleguva od prestolot)
takvi {to somni~avo me merkaat.
Al~niot Bakingam se otreznuva.
Mom~e!
Paòt
Gospodaru?
Kral Ri~ard
Znae{ li nekogo {to za zlato,
takno i bezobzirno bi ubil?
Paòt
Znam eden nezadovolen gospodin
koj{to malku ima sredstva za duhot zol:
ko trista govornici e zlatoto
i na s# bi go nateralo.
Kral Ri~ard
Kako se vika?
Paòt
Tirel, gospodaru.
Kral Ri~ard
Malku i go znam. Vedna{ povikaj go.
(Zaminuva paòt. )
Itriot dlabokoumen Bakingam
ne mi e ve}e drugar vo mislite.
Tolku dolgo neumoren be{e
a sega zdiv bara. Pa, neka e taka.
(Vleguva Stanli.)
[to ima lordu Stanli?
Stanli
Veli~estvo,
markizot Dorset, slu{am, prebegnal
vo zemjata kaj{to prebiva Ri~mond.
Kral Ri~ard
Dojdi ovde, Kejtzbi. Razglasi vedna{
deka Ana. èna mi, e te{ko bolna.
]e sredam vo javnosta da ja nema.
Siromav najdi mi gospodin
so }erkata da go oènam na Klarens.
Sinot mu e glup, od nego strav nemam.
[to dreme{? Rekov razglasi vedna{
Ana, kralicata e bolna pred smrt.
Trgaj! Nade`ta moram da ja se~am
697 Ri~ard III
pred rastot nejzin da me uni{ti.
(Kejtzbi brzo izleguva.)
Moram so vnuka mi da se oènam
za kralstvoto da mi fati koren
Smrt na bra}a & , a potoa svadba!
Nesigurno, nesigurno, no tolku
sum vo krv {to grevot grev nov si bara:
Soàlba pla~na vo o~ive nema.
(Vleguva Paòt so Tirel.)
Ti si Tirel?
Tirel
Xejmz Tirel, najpokoren va{ sluga.
Kral Ri~ard
Navistina?
Tirel
Ispitaj me, gospodaru.
Kral Ri~ard
Bi ubil li ti moj prijatel dobar?
Tirel
Bi, no pobrgu dva du{mana bi vi ubil.
Kral Ri~ard
Toa i baram. Dva crni du{mana,
crvja {to mirot, sonot mi go grizat
se tie {to sakam da gi sredi{:
Tirel, na kopiliwata v Kula mislam.
Tirel
Ovozmoète mi do niv da dojdam
i stravot od niv ve}e }e go nema.
Kral Ri~ard
Slatko mi pee{. Dojdi vamu, Tirel:
([epoti) Ova e znakot: stani naostri se:
Toa e s#, re~i zavr{eno e
i }e te sakam i unapreduvam.
Tirel
Vedna{ toa }e go zavr{am.
(Odi.)
(Se vra}a Bakingam.)
Bakingam
Gospodaru, razmisliv i re{iv
za baraweto {to go postavivte.
Kral Ri~ard
Toa sega ne e va`no. Dorset kaj
Ri~mond prebegnal.
Bakingam
ûva gospodaru.
Kral Ri~ard
Stanli, pazi, toj e sin na èna ti!
Bakingam
Gospodaru, darot go baram {to so
~esta i verata mi go vetivte -
grofovijata Hirford i imotot
{to rekovte }e mi gi dadete.
Kral Ri~ard
Stanli, pazi na èna ti: ako
pisma od Ri~mond pra}a, ti si kriv.
Bakingam
[to velite na baraweto moe?
Kral Ri~ard
Se se}avam, Henri [esti pretskaà
deka Ri~mond kral }e bide u{te
koga Ri~mond palavo dete be{e.
Kral! Moèbi -
698 Vilijam [EKSPIR
Bakingam
Gospodaru!
Kral Ri~ard
Kako prorokot ne mi re~e toga{
deka jas nego }e go ubijam?
Bakingam
Za grofovijata, gospodaru-
Kral Ri~ard
Ri~mond! Koga bev vo Egziter, mi
be{e pokaàn zamokot {to na~alnikot
go nare~e Ri~mond. Toga{ se sepnav,
na poetot irski se setiv {to mi
be{e rekol deka ne }e ìveam dolgo
{tom Ri~mond go vidam.
Bakingam
Gospodaru-
Kral Ri~ard
Da? Kolku e ~asot?
Bakingam
Ve potsetuvam na vetuvaweto.
Kral Ri~ard
No, kolku e ~asot?
Bakingam
]e ot~uka deset.
Kral Ri~ard
Neka ot~uka.
Bakingam
Zo{to da ot~uka?
Kral Ri~ard
Bidej}i si zapnal molej}i pa mislite
mi gi prekinuva{ a toj ne moè
da ~ukne. Ni{to denes ne mi se dava.
Bakingam
]e mi ja ispolnite molbata?
Kral Ri~ard
Me trevoì{, ne sum raspoloèn.
(Si odi.)
Bakingam
Zna~i taka za slu`bata mi vra}a.
So prezir. Za ova li kral go storiv.
No, na Hastingz da se setam i da me nema
vo Breknok, pred glavata da mi ja snema.
(Si odi.)

699 Ri~ard III
Scena 3
Pred dvorecot. Malku podocna.
(Vleguva Tirel.)
Tirel
Svirepiot i krvav ~in e gotov,
najgnasniot ~in grozen kole`
{to zemjava nekoga{ go storila.
Dajton i Forset {to gi najmiv
koleòv ne~ove~en da go storat,
iako podleci gadni, pci dr~ni,
so ne`nost i soàlba blaga
kako deca lipaa i vaka smrtta
mi ja opi{uvaa: Vaka, re~e Dajton
leèa tie, vaka, vaka re~e Forset
gu{kaj}i se eden so drug vo pregratka
nevina: ~etiri ruì usnite im bea
vo letna lixba {to se qubea.
Molitvenik na zglavjeto nivno {to
skoro re~e Forset n# pokoleba;
no prokletstvoto - tuka gadot sopre
a Dajton re~e:Najubaviot dar na
prirodata go zadavivme {to od
iskona navamu bil sozdaden.
I zaminaa, so te{ka sovest,
bez zbor. Gi ostaviv za vesta
na kralot krvav da mu ja donesam.
No, eve go.
Vleguva kral Ri~ard.)
Zdrav da ste gospodaru.
Kral Ri~ard
Tirel, }e bidam sre}en od vestite?
Tirel
Ako izvr{uvaweto na ona {to
go naredivte sre}a vi nosi, toga{
bidete sre}en, s# e izvr{eno.
Kral Ri~ard
Gi vide mrtvi?
Tirel
Da, gospodaru.
Kral Ri~ard
I zakopani, Tirelu dobar?
Tirel
Kapelnikot od Kulata gi zakopa
no kade, da bidam iskren, ne znam.
Kral Ri~ard
Dojdi kaj mene, Tirel, po ve~era
da mi prikaùva{ kako umrea
i smisli kakvo dobro da ti storam.
Dotoga{ zbogum!
Tirel
Ponizno ve napu{tam.
(Zaminuva,)
Kral Ri~ard
Sinot na Klarens go zatvoriv dobro,
za dolen ~ovek }erka mu ja maìv
sinovite na Edvard na nebo gi prativ
a Ana, èna mi, na svetot
dobra no} mu re~e. Sega, bidej}i
Bretonecot Ri~mond so vnuka mi,
mladata Elizabeta saka da se èni
i taka krunata da ja zgrabi, odam
kaj nea da ja pobaram za èna.
Vleguva Ratklif.)
Ratklif
Gospodaru!
Kral Ri~ard
Za arno ili za lo{o vaka buvnuva{?
Ratlif
Za lo{o, gopodaru. Morton kaj Ri~mond
700 Vilijam [EKSPIR
prebegnal; Bakingam so Vel{anite
se krenal; i drugi mu prijduvaat.
Kral Ri~ard
Eli i Ri~mond pove}e me pla{at.
So Bakingam lesno }e se spravam.
Napred! Pla{livoto dogovarawe
na tapiot docne` najstar e sluga
a sekoj docne` vo prosja{tvo vodi:
plamenite pohodi neka mi se krila
a Merkur glasnik na kralskata sila;
trubi, trubi! [titov moj e sovet;
napred! Izdajnik se per~i na bojnoto pole!
(Zaminuvaat.)

Scena 4
Pred dvorecot.
(Vleguva starata kralica Margarita.)
Margarita
Sre}ata sega po~nuva da zree
i gnila pa|a vo ~elusta na smrtta.
Od skri{ni predeli do sega demnev
propasta na du{manite ja gledav.
Svedo~ev jas na stra{niot voved
a sega vo Francija odam. I krajot
crn, gor~liv i tragi~en }e bide.
No, skrij se crna Margarito. Nekoj ide.
Vleguvaat krlaicata Elizabeta i vojvot-
kata od Jork.)
Elizabeta
Ah, princovi moi, de~iwa ne`ni!
Cve}a nerascuteni, pupki nedopupeni!
Ako du{ite ne`ni s# u{te
vi plovat i skraja se od ve~nosta,
so krila leki nad mene lebdete
i taà~kata majkina ~ujte ja!
Margarita
Lebdete, lebdete! Vratka pravi~na
utroto detsko so no} vi go stemna.
Vojvotkata
Zlo mnoguglavo glasot mi go zede
i jazikot umoren nem e i tivok.
Edvard Plantagenet, zo{to si mrtov?
Margarita
Plantagenet za Plantagenet, Edvard
za Edvard dolgot smrten go pla}a.
Elizabeta
O. boè, zarem takvi baj~iwa frli
vo `dreloto na volkot? Zarem i drugpat
so spiel koga sli~no se pravelo?
701 Ri~ard III
Margarita
Hari koga umre i sin mi sladok.
Vojvotkata
@ivotu mrtov, videlce slepo,
smrten duhu ìv, sliko kleta, sramu
svetski, zalogu smrten od ìvotot
zgraben, pomenu {tur, na dnite mra~ni,
skroti go neskrotot, ti nad Anglija
od krv nevina {to e pijana!
(Sednuva.)
Elizabeta
Ah, koga brgu grob bi mi otvorila
ko sedi{te ta`no {to ti mi dava{,
mesto nad zemja, pod nea bi odmarala!
Ah, ima li drug pri~ina da àli?
(Sednuva kraj nejze.)
Margarita
(Istapuva.) Ako starata taga e najsveta,
prednost vo bolkata dajte mi mene
od taà~kava site da se stresat.
(Sednuva do niv.) Ako dru{tvo priznava
tagata,
preku mojata za va{ite redete:
Edvard go imav, Ri~ard go ubi,
Hari go imav, Ri~ard go ubi,
Ti Edvard go ima{e, Ri~ard go ubi,
Ri~ard go ima{e, Ri~ard go ubi.
Vojvotkata
I jas Ri~ard imav, ti go ubi
i Rutland go imav, ti pomgna da go ubijat.
Margarita
Ti Klarens go ima{e, Ri~ard go ubi,
pes adski od utroba ti ispolzi
{to site do grobot }e n# goni.
Toa ku~e {to zabi pred o~ite dobi,
jagniwa da kine, krv da im loka,
toj izrod grd od bo`jite dela,
toj golemotiran na zemjata
{to nad reki solzi i taga
tirani - od utroba ti sleze da n# sotre.
O, gospode, pravi~en i mo}en,
kako da ti blagodaram {to pesov
strven i sojot go krvavi majkin,
i dru{ka vo bolot na{ ja pravi.
Vojvotkata
O, Margarito, ne siti se ti vo bolot
jas tvojot ~esno go oplakav.
Margarita
Sfati me, za odmazda sum gladna
no gledaj}i ja sega mi se gadi.
Edvard ti e mrtov {to mojot Edvard
go ubi. I drugiot isto pa sme ramni.
Mladiot Jprk e ni{to oti obata
dostojni ne se za gubitokot moj.
Klarens e mrtov {to Edvard go ubi
i gleda~ite na ~inot grozen: podmolniot
Hastings, Rivers, Von, Grej;
{to bez vreme gi snema vo grobot temen.
Samo Ri~ard e ìv, toj crn sluga na adot,
{to e ~uvan da kupuva du{i
i tamu da gi pra}a. No, gledam, gledam
àlno krajot àlen mu bliì:
zemjata se otvora, adot plamti,
|avoli vri{tat, svetcite se molat,
nenadejno od svetov da go snema:
skusi mu go ìvotot, boè, ti {to zema{,
za u{te na ìvot da re~am Go snema pesot.
Elizabeta
Ti pretskaà deka }e dojde vreme
koga }e te baram da go kolneme
toj pajak babrav, toj zol, grbav àbjak.
Margarita
Te narekov toga{ privid na sre}ata
senka sirota, kralica la`na
eho gluvo na ona {to sum bila,
laskav voved vo uàsna farsa,
du{a krenata pa urnata nisko,
majka izmamena za dve li~ni ~eda,
son na ona {to si bila, bajraktar
702 Vilijam [EKSPIR
izloèn na smrtonosen pukot;
trag od dostoinstvo, zdiv, meur,
kralica za majtap, za vpe~atok samo.
Kaj ti e maòt? Bra}ata kaj ti se?
Sinovite dva? Na {to se raduva{?
Koj veli u{te Da ìvee kralicata?
Velmoìte kaj se {to ti laskaa?
I svitata brojna {to te prate{e?
Otfrli s# i vidi {to si sega:
od èna sre}na, vdovica crna,
od majka bodra, taàlka na vekot,
od kralica, bri{ka ven~ana so griì,
mesto da te molat, ti sega moli{,
mesto da me prezira{, te preziram jas,
mesto da ti se pla{at, ti se pla{i{,
nareduvaj kolku saka{, ne te slu{a nikoj.
Taka tekot na pravdata se svrte
i `rtva na vremeto te stori,
so misla samo na ona {to si bila
so ona {to si pove}e da se ma~i{.
Mestoto moe ti mi go zede
a so toa i del od tagata moja.
Vratot tvoj vo jaremot e vpregnat
od koj sega umorna se trgam
tovarot cel prepu{taj}i ti go tebe.
Zbogum kralice, taga {to te svea,
na zlata angliski vo Francija }e se smeam.
Elizabeta
Ti {to na kolnewe si ve{ta,
u~ime kako du{manite da gi kolnam.
Margarita
No}e bdej, dewe posti:
mrtvata sre}a so ìvo zlo sporeduvaj ja;
decata misli si gi poslatki
od {to bile; ubiecot pogaden
odo{to e; bolot zgolemen
zlo~inecot polo{: pravej}i vaka
}e nau~i{ da kolne{.
Elizabeta
Zborot mi e pitom, zdivi go so tvojot!
Margarita
Bolkata tvoja sama }e go zdivi!
(Zaminuva.)
Vojvotkata
Zo{to nesre}ata zborovi e polna?
Elizabeta
Prazni zastapnici na zemnive maki,
naslednici na beznaslednata radost,
besednici bedni na nesre}ite!
Dojdete! Iako ne ste vistinska pomo{
barem bolkata ja olesnuvate!
Vojvotkata
Toga{ govori, so mene dojdi,
so zdiv od zborovi òl~ni
sin mi proklet da go zagu{ime
decata {to ti gi ubi.
Trubite trubat: vikaj da vikame.
(Vleguva kral Ri~ard so vojskata {to
mar{ira. Trubi i barabani.)
Kral Ri~ard
Koj mi pre~i vo pohodov?
Vojvotkata
Taa {to moè{e da te spre~i,
davej}i te u{te vo utrobata svoja,
od koleìte, pesu, {to gi stori!
Elizabeta
êloto li go krie{ so krunata zlatna,
{to ìg zasluùva za smrtta na princot
i krajot grozen na bra}a mi, na sinot?
Kaì, robu, kaj mi se decata?
Vojvotkata
Kreka~u, yveru, kaj e brat ti Klarens?
I maliot Ned Plantagenet, sin mu?
703 Ri~ard III
Elizabeta
Kaj se dobrite Rivers, Von i Grej?
Vojvotkata
Kaj e qubezniot Hastingz?
Kral Ri~ard
Trubete trubi!Barabani slo`no!
Neboto pqampa~kive da ne gi ~ue
bogomirosaniot kaj go klevetat,
Udrete, rekov!
(Trubi, barabani)
Ili mirno, bez vik, govorete,
ili so silni, borbeni zvuci
vikot silen }e vi go zagu{am.
Vojvotkata
Dali si mi sin?
Kral Ri~ard
Da. Od boga,tatko mi i tebe.
Vojvotkata
Strplivo toga{, nestrpliva ~uj me.
Kral Ri~ard
Velam, ima ne{to tvoe vo mene.
{to glas na prekor ne podnesuva.
Vojvotkata
Pu{ti me da govoram.
Kral Ri~ard
Dobro no,nema da slu{am.
Vojvotkata
Blaga i ne`na na zbor }e bidam.
Kral Ri~ard
I kratka, dobra majko, oti brzam.
Vojvotkata
Brza{? A bog znae kolku sum te
~ekala vo patila i maki.
Kral Ri~ard
Zar na kraj ne ti dojdov ko uteha?
Vojvotkata
Ne, ìmi krstov, ti dobro znae{,
na svet dojde, od svetot ad mi stvori,
teòk teret ra|aweto mi be{e,
svoeglavo,ma~no detstvoto tvoe.
dnite {kolski, o~ajni, stra{ni, besni;
mom~e{tvoto drsko, opasno, smelo,
dnite zreli vozgordi, krvavi, sramni,
ili podobro: vo omraza qubezni.
Moè{ li ~as da kaè{ bar eden
vo koj prijatno so tebe mi bilo?
Kral Ri~ard
Nieden, sem ~asot koga me rodi
i taka od mene se oslobodi.
No, ako nemil sum ti pred o~i,
}e odam, da ne te navreduvam.
Udrete barabani!
Vojvotkata
Te molam, soslu{aj me.
Kral Ri~ard
Sluhot òl~no mi go para{.
Vojvotkata
Toga{ samo
zbor oti posleden pat ti zboruvam.
704 Vilijam [EKSPIR
Kral Ri~ard
Dobro.
Vojvotkata
Ili po bo`ja pravda }e zagine{
porazen vo vojnava {to pretstoi
ili od jad i drtost jas }e umram
likot pove}e da ne ti go vidam.
Zatoa kletvava te{ka ponesi ja.
{to vo bojot pove}e }e ti teì
od seto oru`je {to go nosi{!
Molitvive za drugi }e se borat.
Du{i~kite od decata na Edvard
duhot na du{manite }e go bodrat
i uspeh i pobeda }e im vetat.
Krvav si, krvav kraj ti ide,
ko ìvotot i smrtta sramna }e ti bide.
(Zaminuva)
Elizabeta
Pri~ini posilni no duh poslab
za kolnewe imam. Amin, samo }e re~am.
Kral Ri~ard
êkaj, ne{to moram da ti kaàm.
(Ja trga na strana.)
Elizabeta
Pove}e nemam sinovi kralski
za da gi ubie{: a }erkite, Ri~ard,
kalu|erki {to se molat, a ne
kralici {to taàt, }e mi bidat.
Ne posegnuvaj po ìvotot nivni.
Kral Ri~ard
Ti ima{ }erka Elizabeta,
doblesna, kralska, milozliva, li~na.
Elizabeta
Zarem zatoa da umre? Ostavi ja
vo ìvotot sama }e ja sniàm, ubavinata
}e i ja oskvernam, za neverstvo kon Edvard
samata }e se obvinam, rezil }e ja storam:
za da ostane nezaklana kako yverka
}e re~am deka ne be{e }erka na Edvard.
Kral Ri~ard
Ne gre{i, taa e od kralska loza.
Elizabeta
Za da ja spasam }e re~am deka ne e.
Kral Ri~ard
Najbezbedna e vo lozata kralska.
Elizabeta
Vo takva bezbednost bra}a & umrea.
Kral Ri~ard
Nim Yvezdite ne im bea nakloneti.
Elizabeta
Prijatelite lo{i, jas bi rekla.
Kral Ri~ard
Nikoj od sudbinata ne pobegnal.
Elizabeta
Da, koga sudbinata |avolot ja kova.
Podobra smrt }e imaa decata
ako podobar ti se rode{e.
Kral Ri~ard
Zarem misli{ jas vnucite si gi ubiv?
Elizabeta
Vnucite {to striko im gi li{i
od bogatstvo, kralstvo, rod, sloboda, ìvot.
Toj {to srcata ne`ni im gi sopre
nemu skri{no, ti neskri{en smer mu dade:
noòt ubistven tap {to be{e
705 Ri~ard III
ostrina dobi od kamenoto ti srce
so jagniwata moi da se gosti.
No, bolot div taga ve~na go kroti
pa decata ovde gi spomenuvam
za so nokti o~ite da ne ti gi kopam,
pa sama, vo zalivot o~aen na smrtta
ko korab bez katarka i edra
od gradite tvoi kameni da se razbijam.
Ri~ard
Natema go pohodov da mi bide
i bojot krvav, ako tebe i na
tvoite pove}e dobro ne vi mislev
odo{to zloto {to vi go storiv!
Elizabeta
Ima li neboto u{te dobro {to
otkrieno, za mene bi bilo?
Ri~ard
Vozdigot na decata va{i, lejdi.
Elizabeta
Do izgini{te, glavi da im letnat?
Ri~ard
Do dostoinstvo i vrvna sre}a,
kralskiot vid na ovozemska slava.
Elizabeta
Zboruvaj, na tagata laskaj mi;
kaì, kakvo mesto, {to dostoinstvo,
kakva ~est na moe dete bi mu dal?
Ri~ard
S# {to imam: da, i sebe si, i s#
bi dal na edno dete tvoe, ako
vo Leta od du{ata ti gnevna
ta`niot spomen go udavi{ na
delata {to misli{ sum ti gi storil.
Elizabeta
Bidi kratok! Qubeznosta vistinska
od taa na zbor ti e pokratka.
Ri~ard
Toga{ znaj, }erka ti mnogu ja qubam.
Elizabeta
Majka & na }erka mi veruva mnogu.
Ri~ard
[to misli{?
Elizabeta
Oti mnogu }erka mi ja qubi{:
gi qube{e i bra}a & mnogu
i mnogu za toa ti blagodaram.
Ri~ard
Ne brzaj zborot da go izopa~i{:
velam, }erka ti mnogu ja qubam i
kralica angliska }e ja napravam.
Elizabeta
A koj }e & bide kral?
Ri~ard
Toj {to
kralica }e ja napravi. A, koj drug?
Elizabeta
Zarem ti?
Ri~ard
Da. [to misli{ za ova?
Elizabeta
Kako }e ja isprosi{?
706 Vilijam [EKSPIR
Ri~ard
Ti }e me nau~i{. Ti najdobro ja znae{.
Elizabeta
Od mene bi u~el?
Ri~ard
Od srce.
Elizabeta
Prati &
po ~ovekot bra}a & {to gi ubi
dve krvavi srca: na niv vreì
Edvard i Jork; }e zapla~e, tvrda,:
Toga{ podari & ko Margarita edna{
na tatko ti, so krvta na Rutland,
{amiv~e; {to, re~i go vpil sokot
temnocrven od teloto na bratot nejzin
za so nego da si izbri{e o~i.
Ako ova ne ja ispolni so qubov
pi{i & za slavnite tvoi dela:
re~i, striko & Klarens ti go sotre
i vujko & Rivers; a zaradi nejze,
i strina & Ana brzo ja zbri{a.
Ri~ard
Se podbiva{, gospo|o, ne e ova
na~in }erka ti da ja dobijam.
Elizabeta
Drug na~in nema; osven ako vo druga
vleze{ koà pa da ne si Ri~ard
koj{to delava ovie gi stori.
Ri~ard
Kaì & za qubovta nejzina gi storiv.
Elizabeta
Toga{ }e te mrazi {to so gadni
koleì qubovta si & ja kupil.
Ri~ard
Storenoto edna{ ne se poprava sega:
~ovek ponekoga{ znae da zgre{i
a potoa vedna{ kaewe go ~eka.
Ako od sin ti kralstvoto go zedov
za pokaj, na }erka ti }e go dadam.
Ako decata tvoi gi ubiv
za da ti se mnoì rodot, od krvta tvoja
ro`ba moja so }erka ti }e za~nam;
babata sakana e re~isi isto
ko majkata {to e od decata svoi;
vnucite se deca poniski za stepen
sli~ni se na tebe, ba{ od krvta tvoja;
isto bolat, ko bolot pri ra|awe
{to i ti za nejze edna{ go seti.
Decata nesonica na mladost ti bea
vnucite, na starost, uteha }e ti bidat,
gubi{ samo toa {to sin ti ne e kral,
no zatoa }erka kralica }e ima{.
Ne moàm da ti go dadam ona {to ne moàm
zatoa prifati go ona {to moàm.
Dorset, sin ti {to so tegobna du{a
po tu|ini lunya, so brakot vakov
bi se vratil brzo, dostoinstvo
golemo i razni po~esti da primi.
Kralot {to }erka ti èna }e ja vika
i Dorset, soodvetno brat }e go vika.
I pak kralica, majka }e bide{
i site bedi od vremeto stra{no
so dvojna sre}a }e gi nadopolni{.
Za nas u{te dobri denovi ima.
Solzite drobni {to gi prolea bolno
ko biseri od Istok }e ti se vratat,
vra}aj}i ti go so interes dolgot
od tri` tolku radosti i sre}a.
Odi majko, kaj }erka ti odi,
so iskustvo ohrabri ja nejzinata mladost;
podgotvi ja da go ~ue toj {to }e ja saka;
vo srceto ne`no plamen vdahni &
od vlasta zlatna; zapoznaj ja nejze
so sladosta no}na na bra~niot spokoj;
i vedna{ {tom rakava moja go kazni
buntovnikot dolen, {utot Bakingam,
so venci pobedonosni jas }e dojdam
kaj pobednikot da ja odvedam tvojata }erka
a taa, za pobedata slu{aj}i
}e mi bide pobedni~ka: Cezarev Cezar.
707 Ri~ard III
Elizabeta
Kako da re~am? Bratot na tatko &
ma` }e & bide? Ili striko & ? Ili
toj {to bra}ata, vujkovcite & gi ubi?
Pod koe ime za tebe da ja baram
za prifatliv da bide{ pred Boga,
pred ~esta moja, ~ubovta nejzina, pred
svetot?
Ri~ard
Re~i &
mirot na Anglija od ova zavisi.
Elizabeta
[to so ve~na vojna }e go kupi.
Ri~ard
Re~i & kralot {to nareduva moli.
Elizabeta
Za ona {to kralot nad kralevite brani.
Ri~ard
Re~i & mo}na kralica }e bide.
Elizabeta
Za potoa da àli ko majka & .
Ri~ard
Re~i & ve~no }e ja qubam.
Elizabeta
A kolku toa ve~no }e trae?
Ri~ard
Do krajot na ìvotot nejzin ubav.
Elizabeta
A kolku takviot ìvot }e & trae?
Ri~ard
Bog i prirodata kolku {to }e dadat.
Elizabeta
Ri~ard i adot kolku {to }e dadat.
Ri~ard
Re~i & gospodarot sluga e nejzin.
Elizabeta
No taa, tvoj sluga, vlast takva mrazi.
Ri~ard
Ne {tedi zborovi da me fali{.
Elizabeta
êsnata prikazna e najdobra
ako ednostavno se kaè.
Ri~ard
Toga{,
ednostavno kaì za qubovta moja.
Elizabeta
Ednostavno a ne~esno, lo{o zvu~i.
Ri~ard
Plitki, prebrzi ti se pri~inite.
Elizabeta
Dlaboki, mrtvi mi se pri~inite.
V grob mrtvi decata mi se kutri.
708 Vilijam [EKSPIR
Ri~ard
Ne struni tamu, minato e toa.
Elizabeta
]e strunam, duri da istrunat site struni
v srce.
Ri~ard
Se kolnam vo sveti \or|i, èzloto, krunata
Elizabeta
Obesveten, obes~esteno, grabnata.
Ri~ard
Se kolnam
Elizabeta
Vo ni{to. Ova ne e zakletva.
\or|i ti e obesveten, ~est nema;
èzloto isto, bez vite{ka e doblest,
krunata, kralskata slava ja nema
ako se kolne{, a da ti poveruvam
kolni se vo ne{to vo koe ne si se ogre{il.
Ri~ard
Toga{ vo sebe.
Elizabeta
Siot si gre{en.
Ri~ard
Vo svetot.
Elizabeta
So tvoi nedela e poln.
Ri~ard
Smrtta na tatko mi -
Elizabeta
So ìvotot svoj ti ja obes~esti.
Ri~ard
Toga{ vo gospod.
Elizabeta
Nemu najmnogu mu zgre{i.
Da ima{e strav od nego, nema{e
zakletvata-mirot {to kralot, ma` mi
go sklu~i - da ja zgazi{. I bra}a mi
}e bea ìvi. Strav da ima{e od nego,
krunata kralska {to ja nosi{,
sega sin mi }e go krase{e
i dvata princa }e di{ea ovde
no, sega sploteni vo pravot, verata
tvoja la`na, plen za crvjata
gi napravi. Vo {to sega }e se kolne{?
Ri~ard
Vo idninata.
Elizabeta
So minatoto ti ja ocrna;
za{to jas u{te solzi }e leam
za minatoto {to ti go zavi vo crno.
îvi se decata, tatkovcite {to im gi zakla,
~eda krevki {to do veka }e àlat;
ìvi se roditelite, decata {to im gi zakla
rasje golo {to i vo ve~nosta }e peka.
Ne kolni se vo idninata; oti vo nea
crnini bez vreme, od minatoto crno
so vremeto gi slea.
Ri~ard
Napredilok da nemam, pokajanie da nemam,
niti uspeh vo bitkite te{ki
so du{manot! Sam da se pobedam!
Neboto, sre}ata, grb da mi svrtat!
Dewe videlo da nemam, no}e spokoj!
Dobrovedna sre}a vo ìvotot da nemam!
Ako so srcevo seto, boèstveno i sveto
}erka ti ubava, kralska ne ja zasakav!
709 Ri~ard III
Sre}ite na{i vo nea leàt;
bez nea mene, tebe, zemjava, nea,
i mnogu drugi risjanski du{i - smrt
pusto{, pale` i propast n# ~eka.
Samo vaka moè da se izbegne
samo vaka }e se izbegne. Zatoa
majko, vaka mora da te vikam,
qubovta moja vo nea vnesi ja,
kaì {to }e bidam, a ne {to sum bil,
ne {to zasluìv tuku {to }e zasluàm,
kaì & za nu`data na ova vreme
vo potfatov golem nemaj detsko breme.
Elizabeta
Zarem |avolot mene da me vodi?
Ri~ard
Da, {tom |avolot kon dobro te vodi.
Elizabeta
Zarem sama sebesi da se zaboravam?
Ri~ard
Da, {tom pomenot tvoj tebe ti pre~i.
Elizabeta
Sepak ti decata mi gi ubi.
Ri~ard
No vo }erka ti jas gi zakopav
za vo gnezdoto slatko pak da se rodat
novi i ìvi i tebe da te te{at.
Elizabeta
Zarem }erka mi za tebe da ja baram?
Ri~ard
I sre}na majka so toa stani.
Elizabeta
Odam, javi mi se skoro.
[to misli taa od mene }e doznae{.
Ri~ard
Nosi & bakne` od mene.
(Ja baknuva.) I zbogum.
(Taa zaminuva.)
[utko lesna! Plitka, prevrtliva èno!
Vleguvaat Ratlif i Kejtzbi.)
[to ima novo?
Ratklif
Mo}en moj kralu, brodovi mo}ni
kraj zapadniot breg plovat, a na bregot
se sobiraat mno{tvo {uplivci
bez oru`je, nevolni za borba;
se govori Ri~mond im e voda~;
tamu se vle~at, o~ekuvaat pomo{
od Bakingam.
Ri~ard
Nekoj brzonog glasnik
kaj vojvodata Norfolk neka pojde.
Ti Ratklif ili Kejtzbi. Kade e toj?
Kejtzbi
Ovde gospodaru.
Ri~ard
Kejtzbi, kaj vojvodata letaj.
Kejtzbi
Da, gospodaru, najbrgu {to moàm.
Ri~ard
Ratkilf, ti vo Solzberi odi;
koga }e stigne{ - (Na Kejtzbi) gadu glupav,
{to stoi{ ko trup? Mar{ kaj vojvodata!
710 Vilijam [EKSPIR
Kejtzbi
Prvin, gospodaru, kaète mi
{to da mu prenesam na vojvodata.
Ri~ard
O, navistina, dobar Kejtzbi, kaì
mu vedna{ najsilna {to moè vojska
da sobere i vo Solzberi da dojde.
Kejtzbi
Letam!
Ratklif
A jas gospodaru? Vo Solzberi?
Ri~ard
[to bara{ ti tamu pred jas da dojdam?
Ratklif
Va{eto veli~estvo taka mi naredi.
Ri~ard
Se predomisliv.
(Vleguva Stanli.)
Kakva vest nosi{ Stanli?
Stanli
Ni dobra koga }e vi ja kaàm
ni lo{a za da ja premol~am.
Ri~ard
Opaa, gatanka! Ni dobra ni lo{a!
[to tuku kruì{ ko prde` v ga}i
a moè{ vedna{ preku rupa da stigne{?
[to e vesta?
Stanli
Ri~mond e na more.
Ri~ard
More da go goltne, na dno da potoni!
Skitnik nieden, {to bara tamu?
Stanli
Ne znam, gospodaru, no imam ~uvstvo.
Ri~ard
Kakvo ~uvstvo?
Stanli
Pottiknat od Dorset, Bakingam i Morton
kon Anglija trgnal na prestolot da sedne.
Ri~ard
Zarem tronot e prazen? Me~ot ni~kum?
Kralot Mrtov? Kralstvoto bez gazda?
Koj naslednik na Jork e ìv osven mene?
Zarem kral mo}en ne e naslednik na Jork?
Zna~i, kaì mi {to bara na more?
Stanli
Ako ne e toa, toga{ pojma nemam.
Ri~ard
Ako ne doa|a kral da ti stane
toga{ pojma nema{ {to bara Vel{aninot.
More ti nemu prv }e mu prijde{.
Stanli
Ne, gospodaru, takvo ne{to ne mi pa|a na
pamet.
Ri~ard
Toga{ kaj ti e vojskata da go sotre?
Selanite, sledbenicite, kaì, kaj ti se?
Zarem ne se sega na zapadniot breg
pomagaj}i im na buntovnicite?
711 Ri~ard III
Stanli
Ne, gospodaru, site se na sever.
Ri~ard
Ama vojska! [to bara na sever
koga na kralot mu treba na zapad?
Stanli
êkaat naredba, kralu mo}en:
ako mi dozvolite }e gi soberam vedna{
prijatelite i }e pojdam tamu
kaj{to }e mi zapovedate.
Ri~ard
Da,da. Pa na Ri~mond da mu prijde{.
Ne ti veruvam.
Stanli
Gospodaru mo}en, pri~ina za somne` nema;
niti sum bil niti }e bidam neveren.
Ri~ard
Odi toga{. Lu|eto soberi gi; no
ostavi go sin ti Xorx Stanli.
Ako zgre{i{ glavata }e mu letne.
Stanli
Postapete so nego kolku {to veren
kon vas }e se pokaàm.
(Zaminuva.)
(Vleguva glasnik.)
Glasnikot
Gospodaru, vo Devon{ir, od dobro
izvesteni prijateli ~uv deka
ser Edvard Kortni i prelatot vozgord,
episkopot Eksiter, brat mu postar
so drugi, na oru`je stanale.
(Vleguva drug glasnik.)
Glasnikot 2
Vo Kent gospodaru, Gildfordovi
se pod oru`je i so sekoj ~as
silata buntovni~ka im raste.
(Vleguva tret glasnik.)
Glasnikot 3
Gospodaru, vojskata na Bakingam -
Ri~ard
Mar{ sojki, samo za smrt mi peete!
(Mu udira {lakanica.)
Ova ti e nagrada za vesta.
Glasnikot 3
Na va{eto veli~estvo vest mu nosam
deka od poplavi i nadojdeni vodi
se rasturi vojskata na Bakingam
a toj samiot is~ezna bez traga.
Ri~ard
Toga{ prosti. Eve ti go ]eseto
udarot primen da ti go isceli.
Objavena li e nagrada za onoj
{to predavnikot }e go privede?
Glasnikot 3
Da, gospodaru.
(Vleguva ~etvrt glasnik.)
Glasnikot 4
Ser Tomas Lavel i markizot Dorset
vo Jork{ir se pod oru`je. No,
za uteha, gospodaru, vest nosam
deka bura ja rasturi flotata
Bretonska. Ri~mond, vo Dorset{ir ~amec
pratil da gi pra{a tie na bregot
na ~ija strana }e bidat. Mu rekle
deka od Bakingam idat da mu se pridruàt
no toj ne veruval pa krenal edra
nazad za Bretawa.
712 Vilijam [EKSPIR
Ri~ard
Napred, napred! Koga sme pod oru`je ve}e
a du{manot tu|inski go nema
buntovnicite doma da gi sma~kame.
(Se vra}a Kejtzbi.)
Kejtzbi
Gospodaru, Bakingam e faten; vesta
e dobra no sekako e lo{a taa
deka grofot Ri~mond so mo}ni sili
kaj Milford stignal. No morav da ja kaàm.
Ri~ard
Napred kon Solzberi. Duri umuvame
moè da se zagubi bitkata kralska.
Bakingam vo Solzberi neka
go dovedat. Sledete me sega!
(Trubi. Zaminuvaat.)

Scena 5
Vo ku}ata na lord Stanli.
(Lord Stanli i ser Kristofer Ursvik,
sve{tenik.)
Stanli
Ser Kristofer, vaka kaì mu na Ri~mond:
vo torot na najkrvoèdniot vepar
sin mi Xorx Stanli, zalo`nik ostana.
Ako se pobunam glavata mu leta.
Zatoa, sega, pomo{ od mene }e nema.
Odi, nego od mene pozdravi go.
Kaì, Kralicata rado se sloì,
so }erka & Elizabeta, toj da
se èni. No kade e sega Ri~mond?
Kristofer
Vo Pembruk, Hartfordvest ili Vels.
Stanli
Koi velmoì se so nego?
Kristofer
Ser Volter Herbert, poznat voin,
ser Gibert Tolbot, ser Viljam Stanli,
Oksford, mo}niot Pembruk, ser Xejmz
i Rajs Tomas, so druìna hrabra,
i mnogu drugio so ugled i va`nost.
Kon London trgnaa so vojskite,
ako po pat do bojot ne dojde.
Stanli
Dobro, sega brgu kaj gospodarot;
jas raka mu celivam. Od pismoto
}e razbere {to mislam. Zbogum.
(Zaminuvaat.)

Bakingam
Zarem kralot Ri~ard ne saka so mene da
zboruva?
[erifot
Ne, lordu. Zatoa strpete se.
Bakingam
Hastingz. deca Edvardovi, Graj, Rivers,
kralu svet Henri, sin ti li~en, Edvard,
Von. i site vie {to ve sotre
podlata, zla, dvoli~na nepravda,
ako du{ite va{i crno~emerni
niz oblaci sega me gledaat
za odmazda, na smrtta smejte mi se!
Drugar, zadu{nica e denes, neli?
[erifot
Da, lordu.
Bakingam
Zadu{nica e za mene suden den.
Deka taka se zavetiv u{te za
Edvard ako zgre{am kon decata
i sojuznicite na èna mu;
na ovoj den posakav da padnam prelagan
od onoj komu slepo mu veruvav;
da, denes e denot koga du{ava
grevovite mora da gi plati:
s#glednikot vi{en, podlo {to mu prijdov,
molitvata la`na vrz mene ja urna
i mi dade toa {to na {aka go molev.
Vrvot od me~ot na lo{ite lu|e
bog go vrati vo nivnite gradi:
sega i kletvite na Margarite
me stigna: Koga toj re~e taa,
so taga na srce }e ti raspara,
seti se na prorokot Margarite.
Ajde, vodete me na kladata sramna,
zloto zlo, vinata so vina e ramna.
(Zaminuvaat.)

în PETTI

Scena 1
Solzberi. Na otvoreno.
(Doa|a [erifot i Straàta, vodej}i go
Bakingam na gubili{te.)
714 Vilijam [EKSPIR
Scena 2
Logor blizu Tomvort.
(Vleguvaat Ri~mond, Oksford, Blant, Her-
bert i drugi so znamiwa i barabani)
Ri~mond
Drugari bojni, prijateli moi,
{to pod jaremot tiranski stenkate,
dlaboko vo zemjata navlegovme
deka vo mar{ot pre~ka nemavme;
Eve i o~uvot Stanli mi pi{a
redovi nade`ni, ohrabruva`ki.
Kletiot, krvav, nasilen vepar
{to nivi vi grabi i lozi plodni,
ko pomija krvta {to vi ja loka
i v gradi vi brazdi - toj krmak podol
vo centarot e sega na ostrovov,
blizu Lester, na den mar{ od Tomvort.
So gospod, bodro napred prijateli,
ètva da o`nieme na ve~en mir
so edinstven krvav, svirep boj.
Oksford
Iljada srca vo eden voin ima
{tom so sovest protiv krvnikot odat.
Herbert
I negovite znam, nam }e n& prijdat.
Blant
Prijateli toj nema, samo stravot
gi spreùva kaj nas da prebegnat.
Ri~mond
Povolno za nas. Znaì so gospod napred!
Krila lastovi`ki gonosat a lot
bog kralevi pravi, prostaci kralot.
(Zaminuvaat mar{iraj}i.)

Scena 3

Bosforskoto pole.
(Vleguva kral Ri~ard, pod oru`je, so Nor-
folk, Grofot od Sari i Drugi.)
Ri~ard
Ovde {atorot postavete go,
ba{ ovde na Bosforskoto pole.
Lordu sari, {to si tolku taèn?
Sari
Likot mi ja krie radosta v srce.
Ri~ard
Lordu Norfolk.
Norfolk
Da, gospodaru mo}en?
Ri~ard
Norfolk, }e se bieme neli?
Norfolk
]e bieme, ]e n# bijat, gospodaru.
Ri~ard
Brznete so {atorot. Veèrva
ovde }e leàm. A utre? Ne e va`no.
Kolkav e brojot na predavnicite?
Norfolk
Najmnogu {est ili sedum iljadi.
Ri~ard
Nie sme tripati pove}e od niv:
i kralskoto ime Kula e mo}na,
{to na protivnikot mu nedostiga.
Brznete so {atorot! Dojdete
velmoì, boi{teto da go vidam.
715 Ri~ard III
I nekoi vojskovodci viknete:
disciplina pred se, vra}awe nema:
utre, gospodo, bojot zamav zema.
(Zaminuvaat da go razgledaat boi{teto.
Vojnicite
go postavuvaat {atorot.)
(Od drugata strana na poleto, Ri~mond,
ser Vilijam Brendon, Oksford i Drugi,
Bojnici go postavuvaat {atorot na
Ri~mond.)

Ri~mond
Sonceto umorno zlatesto zajde,
a tragot ognen od ko~ijata
dobar den za utre navestuva.
Se Vilijam Brendon, znamenosec si ti,
mastilo i hartija mi treba
plan da napravam za bojot utre,
zada~ite na vojskovodecite
da gi odredam, i vojskata mala
pravilno da ja rasporedam.
Lordu Oksford, ser Vilijam Brndon
i ti, ser Volter Herbert, ostanete so mene.
Grofot Pembruk polkot svoj go vodi:
kapetane Blant, od mene dobra no}
posakaj mu i vo dva po polno}
kaj mene grofot v {ator neka bide:
i u{te ne{to, dobar kapetane,
znae{ li kaj e logorot na Stanli?
Blant
Ako boite dobro mu gi poznav
a veruvam deka mu gi poznav,
polkot negov polovina e milja
ju`no od mo}nata vojskata na kralot.
Ri~mond
Ako e mo`no, Blante mil, bea rizik,
najdi na~in so nego da zboruva{,
i porakava va`na prenesi mu ja.
Blant
Po cena na ìvotot }e odam.
A sega, mir dobar imajte no}va!
Ri~mond
Dobra no}, dobar kapetane Blant.
A sega za bojot da se sogovorime.
Vlezete v {ator! Vlagata e ostra.
(Vleguvaat v {ator.)
(Vo svojot {ator vleguva kralot Ri~ard,
Norfolk,
Ratklif, Ketzbi i Drugi.)
Ri~ard
Kolku e ~asot?
Kejtzbi
Vreme e za ve~era, gospodaru.
Devet.
Ri~ard
Ne mi se veruva.
Donesi mi mastilo i hartija.
[to!? Zarem {lemot ne mi teì ko porano?
V {ator li mi mi e oru`jeto?
Kejtzbi
Da, gospodaru. S# e podgotveno.
Ri~ard
Dobar moj Norfolk, pobrzaj na dol`nost;
postavi straà, sigurni momci najdi.
Norfolk
Odam, gospodaru.
Ri~ard
Rano stani, blagoroden Norfolk.
Norfolk
Sekako, gospodaru.
(Zaminuva.)
716 Vilijam [EKSPIR
Ri~ard
Kajtzbi!
Kajtzbi
Gospodaru?
Ri~ard
Glasnik naoruèn isprati kaj
Stanli, neka ja dovede vojskata
pred izgrejsonce deka sin mu Xorx
no}ta ve~na }e go goltne. Daj mi
(Kejtzbi si odi)
bokal vino. Donesete sve}a.
Bel~o za utre osedlajte mi go.
Ne stegajte gi mnogu uzengiite.
Ratklif!
Ratklif
Gospodaru!
Ri~ard
Go vide li ta`niot lord Nortamberland?
Ratklif
Tomas, grofot od Sari i toj pred
da se stemni od polk do polk odea
vojnicite bodrej}i gi.
Ri~ard
Zadovolen sum. Dajte mi bokal vino!
Mi nedostiga porane{nata
bodrost na duhot, vedrost na mislata.
Sravi go tuka. Donese hartija
i mastilo?
Ratklif
Da, gospodaru.
Ri~ard
Neka vardi straàta. Ostavi me
Ratklif, okolu polno} dojdi da me
naoruà{. Ostavi me velam
(Ratklif zaminuva; Ri~ard se povlekuva vo
{atorot.)
(Vleguva Stanli vo {atorot na Ri~mond.
Velmoì i drugi,)
Stanli
Sre}a, pobeda na {lem da ti padnat!
Ri~mond
Neka no}ta seta udobnost ti ja
dade, blagoroden o~uve! Kaì,
kako e na{ata sakana majka?
Stanli
Od majka ti blagoslov ti nosam,
{to za dobroto tvoe stalno moli.
Tolku za ova. âsovite tihi
se iskraduvaat, a svetlost mlaka
probiva na istok. Na kretko, oti
taka ~asov od nas bara, podgotvi se
za bojot v zori, a ishodot
krvavata borba neka go re{i.
Jas kolku moàm - kolku sakam ne moàm -
vremeto }e go mamam i {tom moàm
}e ti pomognam vo bojot neizvesen.
Otvoreno sepak kaj tebe ne smeam,
deka brat ti, ne`niot Xorx, pred o~ite
na tatko mu }e go ubijat.
Zbogum, nu`data i stra{noto vreme
n& pre~at qubov da si iskaème
voobi~aena za prijateli
{to dolgo bile razdvoeni. No,
bog za ova vreme neka n& dade!
Zbogum u{te edna{! Bidi Hrabar, jak!
Ri~mond
Lordovi, do polkot otpratete go:
vozbuden, sepak }e probam da mignam,
za utre dremka da ne me fati,
koga }e letnam na krilja pobedeni:
leka no}, lordovi, velmoì dobri.
(Si odat: Ri~mond kleknuva.)
O, ti ~ij vojskovodec se smetam,
717 Ri~ard III
milozliv bidi kon vojskata moja:
te{ki topuzi gnev v race stavi im,
so silni udari da gi zgme~at
{lemovite nasilni~ki na du{manite!
Tvoi slugi na ~esta napravi n#,
za vo pobedata da te slavime!
Du{ava budna tebe te gleda,
pred o~ive moi da gi zatvoram.
Na sone, na jave, o, vardi me ti!
(zaspiva)
(Me|u {atorite se javuva duhot na prin-
cot Edvard sin na Henri [esti.)
Duhot
(Na Ri~ard)
Utre te{ko na du{a }e me nosi{
misli kako mlad me probode kaj
Tjuksberi: o~ajuvaj i umri!
(Na Ri~mond)
Obodri se Ri~mond; poniènite
du{i na princovite zaklani te bodrat:
sinot na kral Henri e na tvoja strana.
(Is~eznuva.)
(Se pojavuva duhot na Henri [esti)
Duhot
(Na Ri~ard)
Smrten koga bev, kralskoto telo
ti smrtonosno go izbode: na
Kulata seti se: o~ajuvaj, umri!
Hari ti veli: o~ajuvaj, umri!
(Na Ri~mond)
Svetio sjajna! Ti pobednik bidi!
Hari {to pretskaà kral }e bide{,
na son te bodri: ìvej, napreduvaj!
(Is~eznuva.)
(Se pojavuva duhot na Klarens)
Duhot
(Na Ri~ard)
Utre te{ko na du{a }e me nosi{!
Jas {to bev udaven vo bo~va vino. Klarens,
na prevara {to me sotre.
Utre vo bojot seti se na mene,
me~ot ispu{ti go, o~ajuvaj , umri!
(Na Ri~mond)
Ti ro`bo na domot Lankesterov,
naslednicite ponièni na Jork
te bodrat: napred; ìvej, napreduvaj!
( Is~eznuva)
(Se pojavuvaat duhovite na Rivers, Grej i
Von.)
Duhot na Rivers
(Na Ri~ard)
Utre te{ko na du{a }e me nosi{,
mene Rivers {to umre vo Pomfret!
O~ajuvaj, umri!
Duhot na Grej
(Na Ri~ard)
Na Grej seti se i o~ajuvaj!
Duhot na Von
(Na Ri~ard)
Na Von seti se, vo strav gre{en
me~ot ispu{ti go, o~ajuvaj, umri!
Site
(Na Ri~mond)
Razbudi se, grevot kon nas Ri~ard }e
go pobedi. Stani, pobedata e tvoja!
(Is~eznuvaat.)
(Se pojavuva duhot na Hastingz.)
Duhot
(Na Ri~ard)
Krvniku gre{en, vo krv razbudi se
i vo boj krvav dnite zavr{i gi!
Na Hastingz seti se: o~ajuvaj, umri!
(Na Ri~mond)
Du{o spokojna, razbudi se, stani!
Bori se pobedi, ti Anglija ja brani{!
(Is~eznuva.)
(Se pojavuvaat duhovite na dvata mladi
princa.)
718 Vilijam [EKSPIR
Duhovite
(Na Ri~ard)
Soni gi vnucite v Kula zadaveni:
olovo ti sme na du{a, Ri~ard, i
te vle~eme vo propast, sram i smrt!
Vnucite ti velat: o~ajuvaj, umri!
(Na Ri~mond)
Spij, Ri~mond, spij mirno, so radost stani;
angeli od veparot neka te {titat.
@ivej, sre}ni kralevi izrodi!
Sinovite nesre}ni na Edvard
ti velam: napreduvaj!
(Is~eznuvaat.)
(Se pojavuva duhot na Ana, ènata na
Ri~ard.)
Duhot
(Na Ri~ard)
Ri~ard, èna ti, Ana, èna ti,
{to ~as miren so tebe ne prospa,
sega sonot so nemir ti go polne:
utre vo bojot na mene seti se
me~ot ispu{ti go: o~ajuvaj, umri!
(Na Ri~mond)
Du{o mirna, miren son imaj,
za pobeda sre}na, za uspeh soni,
ènata na Ri~ard za tebe moli.
(Is~eznuva.)
(Se pojavuva duhot na Bakingam.)
Duhot
(Na Ri~ard.)
Jas prv ti pomognav kral da stane{
posleden tiranstvoto ti go setiv:
vo bojot na Bakingam seti se,
i vo maki najte{ki umri! Sega
krvavite dela sonot ti go ru{at
pla{i se i vo o~aj ispu{ti du{a!
Na Ri~mond.)
Umrev za{to prerano na pomo{ ti idev:
no obodri se, soberi hrabrost,
angelite dobri so tebe se sega
Ri~ard }e padne, vozgordosta mu bega.
(Is~eznuva.)
(Kralot Ri~ard se budi od son.)
Ri~ard
Drug kow dajte mi, rani le~ete mi!
Milost Isuse! Tivko, sonuvam.
O sovest kukavi~na, kolku me ma~i{!
Svetloto e sino. Polno} e crna.
Ladni trpki po telo mi lazat.
Od {to se pla{am? Od sebe?
Drug nema. Ri~ard go saka Ri~ard.
Da. Jas sum jas. Ima ubiec ovde?
Ne - da. Ima. Jas. Begaj! Od kogo,
od sebe? Znam zo{to ne se odmazduvam,
zarem samiot na sebe? Ne, se sakam.
Za koe bilo dobro {to samiot
na sebe sum go napravil? Ne! Se mrazam.
Za delata grozni {to gi storiv?
Podlecu: sepak laàm. Ne sum. Ne bidi
glup.
Dobro zboruvaj za sebe. Glupak! Nemoj
da si laska{. Sovesta iljada jazici
ima. I sekoj jazik prikazna kaùva
i sekoja prikazna veli deka sum podlec.
Krivokletstvo, krivokletstvo najlo{o;
ubistvo, ubistvo najstra{no; site
grevovi storeni so red, vo surija
na sud se derat:Vinoven e, vinoven!
O~aen sum. Nikoj ìv ne me saka;
ako umram nikoj ìv ne }e me àli:
a zo{to? [tom i samiot, vo sebe,
milost za sebe ne nao|am? înam
du{ite na site {to gi ubiv mi dojdoa
v {ator so zakana deka odmazdata utre
vrz glavata na Ri~ard }e padne.
(Ratklif doa|a do [atorot.)
Ratklif
Gospodaru!
Ri~ard
Koj e tamu?
Ratklif
Jas gospodaru. Prvite petli
dvapati utroto go pozdravija;
site se na noga! Oklopi mestat!
719 Ri~ard III
Ri~ard
Ratklif, stra{en son soniv!
[to misli{, }e ostanat verni prijatelite?
Ratklif
Bez somnenie, gospodaru.
Ri~ard
Se pla{am, se pla{am, Ratklif.
Ratklif
Ne pla{ete se od senki, gospodaru.
Ri~ard
Senkite no}eska pove}e v du{a
mi vteraa strav odo{to desette iljadi
vojnici
vodeni od plikoumniot Ri~mond.
U{te ne razdenilo. Dojdi so mene;
me|u {atorite da naslu{nam sakam
dali nekoj misli da me napu{ti.
(Odat.)
(Doa|aat lordovite kaj Ri~mond koj{to
sedi vo svojot {ator.)
Lordovite
Dobro utro, Ri~mond!
Ri~mond
Prostete velmoì, lordovi budni,
{to mrzliv spanko najdovte ovde.
Lordovite
Kako spievte lordu?
Ri~mond
Najslatko zaspav i son prekrasen
vo glavata pospana mi dojde
{tom vie zaminavte. înam,
du{ite ~ii tela Ri~ard gi ubi
v {ator mi dojdoa i pobeda mi
pretskaàa: du{ava mi se veseli
na sonov {tom se setam. Kolku
odminal denot?
Lordovite
]e ot~uka ~etiri.
Ri~mond
Vreme e da se naoruàme
i naredbi da se izdadat.
(Na vojnicite {to se sobiraat okolu neg-
oviot {ator)
Zemjaci mili! Pove}e od ova
{to go rekov, ~asov sega{en
ne dozvoluva. Sepak zapomnete,
Bog i pravdata se na na{a strana:
molitvite na svetcite i du{ite
unièni, ko visokokrenati {titovi
pred nas stojat pa duri i tie
protiv koi se borime, osven Ri~ard,
pobeda ni prisakuvaat. Oti koj e Ri~ard?
Ve uveruvam, ~ovekoubiec i krvav tiran,
vo krv za~nat i vo krv zagazen
koj{to dojde do ona {to e so spletki
pomaga~ite svoi ubivaj}i gi:
kamen gnasen {to skapocen stana
preku tronot angliski, na koj sega
bespravno sedi. ôvek {to sekoga{
bogohulnik bil. Ako protiv nego
se borite, Bog ko voini svoi }e ve vardi.
Ako se trudite tiranot da padne
mirno }e spiete {tom nego go snema:
ako protiv du{manot se borite
na va{ata zemja, zemjata va{a
za trudot {tedro }e vi plati;
ako za ènite vojuvate va{i
kako pobednici }e ve do~ekaat tie.
Ako decata si gi spasite od me~ot
vnucite va{i na starost }e vi vratat.
Vo bo`jo ime i po site prava
krenete znamiwa, me~ovi ostri.
Za obidov drzok neka mi e kazna
ladnoto telo na zemjata mrazna.
No ako uspeam, od dobivkata {to se prima
sekoj od vas svoj del }e si ima.
Trubi! Udrete barabani bodra sleda,
720 Vilijam [EKSPIR
Bog i sveti \or|i, Ri~mond i pobeda!
(Zaminuvaat mar{iraj}i.)
(Se vra}a kral Ri~ard so Ratklif.)
Ri~ard
[to re~e Nortamberland za Ri~mond?
Ratklif
Deka na oru`je e neopiten.
Ri~ard
Vistinata ja kaàl. A Sari?
Ratklif
Se nasmea i re~e: podobro za nas.
Ri~ard
Ima{e pravo a taka i e.
(âsovnikot ot~ukuva.)
Vidi kolku e. Kalendar daj mi.
Koj go vide sonceto denes?
Ratklif
Jas ne, gospodaru.
Ri~ard
Gnas mu e da sveti; po kalendar
pred ~as treba{e na Istok da svetne:
crn }e bide ova den za nekogo.
Ratklif!
Ratklif
Gospodaru!
Ri~ard
Denes sonce }e nema;
neboto n& se murti, zakanuva.
Bi sakal rosava da ja nema.
]e go nema! No {to mi zna~i toa
pove}e od Ri~mond? Istoto nebo
i nemu i mene mi se murti.
(Vleguva Norfolk vozbuden.)
Na oru`je, gospodaru; du{manot
e ve}e tamu.
Ri~ard
Pobrzo, pobrzo
kowot podgotvete mi go. Lord Stanli,
vojskata neka ja dovede vedna{;
svojata na ramninka ja vodam,
a vakov }e e rasporedot boen:
prethodnicata od kowanici i
pe{aci vdol` celiot front }e se
rasporedi; strelcite vo sredina:
Vojvodata Norfolk i grofot Sari,
Kowanicite i pe{acite }e gi
predvodat. Zad niv ideme nie so
glavninata a krilata dve }e gi
{titi glavnata na{a kowanica.
Taka, i so pomo{ na sveti \or|i!
[to misli{ ti. Norfolk?
Norfolk
Odli~en raspored, veli~estvo.
Ova utrovo na {ator go najdov.
(Mu pokaùva par~e hartija.)
Ri~ard
(îta)
,, Ne bidi Norfolk premnogu smel
gazdata tvoj, Ri~ard, prodaden e cel
Du{manska podvala. Napred, gospoda,
sekoj mestoto zazemete si go.
(za sebe)
Neka soni{ta drdorlivi du{i
ne n& stra{at: sovesta e zbor za
kukavici, najprvo izmislena
vo strav silnite da gi drì: sovest
oru`jeto n& e silno, zakon me~ot.
Napred, hrabro da udrime po gadot
ako ne e v raj, toga{ zaedno vo adot!
(na vojnicite)
[to da re~am pove}e od re~enoto?
Setete se samo so kogo se borite-
banda skitnici, podleci, begalci,
otpadot bretowski, selan~i{ta dolni
721 Ri~ard III
{to rodinata sita go izbluvala
za potfati bedni, sigurna propast.
Na spawe mirno, nemir vi nosat;
zemja imate i ubavi èni,
nea }e vi ja grabat, niv siluvaat,
a gi vodi ni{to`nikot {to dolgo
vo Bretawa na smetka na majka n&
lega~e{e. Ligu{ko, {to u{te lebot
papo go vika. So kam{ik da gi
isterame tie |upci preku more,
tie drski partalkovci francuski,
prosjaci gladni, od ìvotot umorni,
{to bez sonov lud {to im teknal
od glad, ko staorci, sami bi se obesile.
Ako nekoj treba da ne pobedi
toga{ maì neka ne pobedat
a ne kopiliwava bretawski,
{to tatkovcite na{i na nivna zemja
gi bieja,tol~eja, stroma~kuvaa,
i za spomen naslednici sramni
im ostavija. Zar vakvi zemjata
da ni ja zemat? So ènite da n&
leàt? ]erki da ni siluvaat?
(Oddaleku se slu{a baraban)
ûjte! Brabanot im go slu{am.
Vo boj gospodo angliska! Vo boj
voini! Zapnete gi, strelci, vo niv
strelite, zapnete gi! Kowite
gordi ostro zbodnete gi i zemjata
od kopjata skr{eni neka molsne!
(Vleguva Glasnik)
[to veli Stanli? ]e dojde li so
vojskata?
Glasnikot
Gospodaru, toj odbiva.
Ri~ard
Sin mu Xorx vedna{ ubijte go!
Norfolk
Neprijatelot mo~uri{teto go mina.
Neka Xorx umre po bojot, kralu moj!
Ri~ard
Iljada srca v gradi mi bijat!
Znamiwa razvejte! Na du{manot napred!
Neka n# obodri povikot star Sveti \or|i
i gnev n& vnese na a`dai luti!
Napred! Pobeda n# vika.
(Zaminuvaat.)
(Uzbuna: Sudiri. Vleguva Norfolk so vojs-
kata.)
(Se pojavuva Kejtzbi.)
Kejtzbi
Pomo{, lordu Norfolk, pomo{, pomo{!
Kralot ~uda nad~ove~ki ~ini,
na sekoja opasnost prkosej}i!
Kowot mu e mrtov, kako pe{ak se bori,
Ri~mond go bara vo `dreloto na smrtta.
Pomo{, lordu, ili bojot e gotov!
(Uzbuna. Vleguva Ri~ard.)
Ri~ard
Kow! Kow! Kralstvoto za kow!
Kejtzbi
Povle~ete se
gospodaru, }e vi najdam kow.
Ri~ard
Robe, ìvotot na kocka go staviv
pa i rizikot na smrtta go zemam.
înam, {est Ri~mondi vo bojov ima;
pet deneska ubiv mesto nego.
Kow, kow, kralstvoot za kow!
(Odminuvaat.)

722 Vilijam [EKSPIR
Scena 4
(Uzbuna. Vleguvaat Ri~ard i Ri~mond.
Se borat; Ri~ard e ubien.)
(Se trubi za povlekuvawe. Potoa na povto-
ren zvuk od trubite vleguva Ri~mond.
Stanli ja nosi krunata.)
(Lordovi.)
Ri~mond
Spolaj mu na boga i oru`jeto
pobedata e na{a: a pesot krvav mrtov.
Stanli
Ri~monde hrabar, junaku na denot!
Ovaa dolgo otkradnata kruna
od mrtvata glava na bednikot ja
izvadiv, za ~eloto tvoe da go
krasi. Nosi ja, dostojno i hrabro!
Ri~mond
Boè semo}en, amin re~i na ova!
No, kaì, ìv li e sin ti Stanli?
Stanli
Da, gospodaru. I bezbeden vo Lester.
Tamu, ako vi e po volja, moème
sega da se povle~eme.
Ri~mond
Koj lu|e od ugled
od dvete strani se ubieni?
Stanli
Xon vojvodata od Norfolk, Volter lord
Fererz
ser Robert Brekenberi i ser Viljam Bran-
don.
Ri~mond
Zakopajte gi kako {to na rodot im
dolikuva: proglasete pomiluvawe
za vojnicite odbegnati ako
vo pokornost n& se vratat. A sega
spored zavetot svet {to go dadovme
belata i crvenata roza }e gi
obedinime. Nasmej se nebo na
spojot ubav kako {to na razdorot
im se murte{e! Koj e toj predavnik
{to na iva ne bi rekol Amin!
Anglija dolgo zaludna be{e
bratot slepo bratot si go kole{e
a tatkoto sinot, sinot tatkoto:
vo s# Jork i Lankester gi delea,
samite podeleni od razdor lut.
O, neka sega Ri~mond i Elizabeta,
naslednici pravi na dvata doma,
so bo`ja volja site gi obedinat!
A sledbenicite nivni, o, boè,
neka so mir idninata ja darat;
so sre}a polni i bogatstva {tedri!
Predavnicite o, boè, sotri gi,
{to dnite crni povtat da gi vrata
i Anglija da lipa vo potoci krv!
Neka umrat bez ~ar od procvetot da vidat
tie {to izdajnici na mirot }e bidat!
Mirot sega povtorno ranite gi le~i
da trae dolgo, amin, gospode re~i!
(Zaminuvaat.)
(Is~eznuvaat)

Bele{ki

Vo prevodot, za àl, ne moè{e da se dolovi dvosmislenosta na ova proro{tvo. Pokraj
Xorx na X po~nuva i imeto na vojvodata od Gloster, no, vo transkripcijata toj ne moè{e
da stane Xloster tuku ostana onaka kako {to se izgovara vo originalot: Gloster.

Coriolanus
LICA:
Kaj Marcij Koriolan, rimski velmoà
Tit Larcij, zapovednik protiv Vol{~anite
Kominij, zapovednik protiv Vol{~anite
Menenij Agripa, prijatel na Koriolan
Sicinij Velut, naroden tribun
Junij Brut, naroden tribun
Mladiot Marcij, sin na Koriolan
Rimski glasnik
Tul Aufidij, voen zapovednik na Vol{~anite
Oficer na Aufidij
Zagovornici so Aufidij
Gra|anin na Antium
Dvajca vol{~ki straàri
Volumnija, majka na Koriolan
Virgilija, èna na Koriolan
Valerija, prijatelka na Virgilija
Blagorodni~ki od pridru`bata na Virgilija
Rimski i vol{~anski senatori, patricii, adili, vojnici, gra|ani, kuriri, slugi na
Aufidij i drugi pridru`nici
Koriolan e, verojatno, edna od poslednite tragedii na [ekspir, napi{ana nekade
okolu 1608 godina, a prvpat pe~atena duri vo Prvoto folio izdanie od 1623 godina. Kako
i drugite rimski drami, glavno se zasnova vrz Sporedbenite ìvoti na slavnite Grci i
Rimjani od Plutarh (1 vek n.e.) ceneto i priznato delo, prvin prevedeno na francuski od
@ak Amie vo 1559 godina, a potoa na angliski od Tomas Nort vo 1579 godina. Deka deloto
na Plutarh imalo ogromno vlijanie vrz razvojot na francuskata i angliskata originalna
literatura, sledstveno i vrz [ekspir koj{to ~estopati go koristi obrazecot na Plutar-
hovata odnosno Nortovata proza vo svoite drami, najdobro potvrduvaat zborovite na eden
od najdoslednite Plutarhovi sledbenici Montew: Nie, laicite, odamna }e propadnevme
da ne n# izvle~e{e ba{ ovaa kniga od kalta; blagodarej}i & nejze, vo ovoj ~as se osmelu-
vame da zboruvame i pi{uvame. Verojatno istoto moèl da go kaè i [ekspir koj{to
mo{ne verno se drì do svojot izvor, odnosno ìvotot na Koriolan daden od Plutarh,
no, pritoa, vr{i fantasti~na selekcija i zgusnuvwe na istoriskite nastani vo zavis-
nost od toa kolkava korist moè da izvle~e za karakterot na likot {to go obrabotuva.
Tokmu tuka, na planot na kra`bata i razrabotkata na ukradenoto se gledaat golemite
tvore~ki mo`nosti na avtorot, a negovata intertekstualnost samo ja potvrduva negovata
dolgove~nost i sovremenost.
Koriolan e politi~ka drama vo koja sepak ne dominira politikata, raspraviite
za demokratijata, vojnata i mirot, partiskiot sistem, tuku individualnoto doìvuvawe
na eden duh staven na te{ko isku{enie i prikle{ten vo men|emeto me|u slu`bata kon
tatkovinata, sopstvenata èd za slava, potrebite na hrabrosta, ilitizmot i prezirot
kon tolpata i, se razbira, prangite na mo}niot maj~in jarem. Ovoj jarem na Volumnija,
hrabrata, dostoinstvena, no se ~ini, i premnogu konvencionalna i posesivna majka, {to
re~isi edipovski vladee so sudbinata na hrabriot, dostoinstven no sepak mo{ne svoeglav,
sueten i nedovolno razborit sin, e glavnata pri~ina za tragi~niot kraj na Koriolan vo
kombinacija so tragi~nosta, {to, se ~ini, toj ja nosel vo sebe u{te od ranoto detstvo, a
toa e gubeweto na eden od roditelite i potpa|aweto pod nekontroliranoto vlijanie na
drugiot, odnosno majkata, vo slu~ajov. Se razbira Koriolan e drama {to zasluùva poop-
stojna sociolo{ka i psiholo{ka analiza i rezultatite od nea sigurno bi gi rasvetlile
tragi~nite aspekti na kompleksniot podem i pad na ovoj legendaren rimski junak.
Koriolan e drama prete`no pi{uvana vo stih koj{to uslovno moème da go
krstime jampski deseterec. êsta e upotrebata na rimuvani zavr{nici a poseben beleg
dava bleskavata, iskri~ava i mnogu vitalna proza.
Ova e prv prevod na Koriolan na makedonski jazik.
Prviot gra|anin
Pred da prodolìme ponatamu, sakam ne{to
da vi kaàm.
Site
Kaì, kaì.
Prviot gra|anin
Dali re{ivte deka smrtta e poarna od
gladta?
Site
Re{ivme, re{ivme.
Prviot gra|anin
Dali znaete deka Kaj Marcij e naroden
neprijatel broj eden?
Site
Znaeme, znaeme.
Prviot gra|anin
Da go ubieme, pa }e imame ìto po na{a
cena. Odgovara?
Site
Dosta muabeti; sakame delo. Sega mu e
majkata, sega!
Vtoriot gra|anin
Samo zbor, dobri gra|ani.
Prviot gra|anin
Nas n# smetaat za lo{i gra|ani, patriciite
za dobri. Ona {to na vlastodr{cite im se
pretura, nam bi n# spasilo od makite. Da
ni go dadat barem vi{okot duri ne oti{ol
po petlite, }e smetame deka postapile so
nas ko so lu|e, ama mislat deka nie sme
vi{ok.
2
Mr{avosta {to n# navreduva, obr-
azot na na{ata beda, samo go vadi na pokaz
nivnoto obilie; na{eto stradawe za niv e
dobivka. Da im vratime za ova vo krv i meso
pred da staneme koà i koski. Oti bogovite
znaat, ova go velam od glad za leb, ne od èd
za odmazda.
Vtoriot gra|anin
Dali se krenavte naro~no protiv Kaj
Marcij?
Site
Najmogu protiv nego. Toj e vistinski yver za
narodot.
Vtoriot gra|anin
Znaete kakvi zaslugi ima toj za zemjata?
Site
Znaeme mnogu dobro i rado bi go veli~ele
da ne po~ne{e sam da se otpla}a so
în PRVI
Scena 1
1
(Vleguva tolpa pobuneti gra|ani so tojagi, }uskii i drugo oru`je.)
733 Koriolan
lo{otilok.
Vtoriot gra|anin
Sega zlobata zboruva od tebe.
Prviot gra|anin
More ti velam deka site slavni dela gi
stori so edna cel: slobodoumnite neka bab-
otat deka toa bilo za dobroto na zemjata
ama jas tvrdam deka samo sakal da ja zado-
voli majka si a i da ima na {to potoa da
se vozgordi za{to kaj nego, vozgordosta e
ramna na hrabrosta.
Vtoriot gra|anin
Ne moè{ da mu zeme{ za zlo {to e takov od
ra|awe. U{te re~i deka e al~en.
Prviot gra|anin
Toa moè nema da re~am ama ova ne zna~i
deka nema za {to drugo da go nabedam. Mani
ima, brat, mani kolku saka{, da umre{ duri
da mu gi izbroi{. (Se slu{aat izvici od
nadvor.) Kakvi se ova vikotnici? Ve}e se
krenal drugiot del od gradot: {to sme se
raspqampale ovde ko stari babi? Na Kapi-
tol!
Site
Odime, odime.
Prviot gra|anin
êkajte, nekoj doa|a.
(Vleguva Menenij Agripa.)
Vtoriot gra|anin
êsniot Menenij Agripa, ~ovek {to
sekoga{ bil so narodot.
Prviot gra|anin
êsen e nema {to, kamo drugite da se kako
nego!
Menenij
Na {to zort ste zemjaci? Kaj ste trgnale so
motikive i }uskiive? Za {to stanuva zbor?
Kaète, ve molam.
3
Prviot gra|anin
Senatot dobro znae za {to stanuva zbor;
u{te pred dve nedeli im najavivme {to
}e se slu~i, a sega im pokaùvame i na
delo. Velat siroma{nite moliteli imale
smrdlivi usti; sega }e vidat deka i nivnite
}e zasmrdat.
Menenij
Ama lu|e, prijateli moi dobri, namuzni moi
kom{ii,
zarem sakate sami da se uni{tite?
Prviot gra|anin
Nema {to da uni{tuvame, gospodine, ve}e
sme uni{teni.
Menenij
Vi velam, prijateli, so najblagodu{en
poriv
se griàt patricite za vas. Kolku za gladta
i stradot vo nema{tija, moète do utre
so motiki da udirate po nebo, ko {to drsko
gi krenavte na dràvata rimska, ~ij tek }e
odi
ko {to si odi, kr{ej}i verigi bezbroj
od mnogu pocvrsti uzdi odo{to vie,
niz otporov gi nudite. Kolku za gladta,
nea bogovite, a ne patriciite ja tvorat, i
tuka
kolenata, a ne racete se od pomo{. Gledam,
sega{nava nevolja ve tera
vo drugi pogolemi; pa hulite sega
po voda~ite dràvni, koi ko tatkovci za vas
se griàt,
i ko du{mani najluti bez sram gi pcuete.
734 Vilijam [EKSPIR
Prviot gra|anin
Se griàt za vas? Umrea od griì! Nikoga{
ne se grièle za nas. Ne dràt gladni
i stradni, a vamu ambarite im krckaat
so ìto; nosat zakoni za lihvarstvo vo
korist na lihvarite; sekojdnevno go ukinu-
vaat sekoe blago zakon~e doneseno protiv
bogatite a nema den da ne donesat postrogi
za u{te pove}e da n# podjarmat nas siro-
masite i da n# dotol~at. Ako od vojnite
izvle~eme ìva glava, tie ni ja se~at; samo
vakva qubov kotkaat za nas.
Menenij
Ili }e mora
da si priznaete deka ste ~udno zlobni,
ili }e ve obvinat za ludost. ]e vi kaàm
ubava prikazna; moèbi ste ~ule,
no bidej}i & sluì na celta, }e se drznam
pak da ja povtoram.
Prviot gra|anin
Pa da ja slu{neme, gospodine; sepak ne
smeete da pomislite deka }e ni ja zamavtate
makata so prikazna; no, ako sakate, kaète
ja.
Menenij
Edna{ od teloto delovite site
se pobunile i go obvinile mevot
deka samo toj kako jama stoi
sred telo, bezdelni~av i mrzliv,
ve~no gnetej}i hrana, bez da rmba
kako drugite koi za toa vreme mislat,
gledaat, slu{aat, u~at, ~uvstvuvaat, odat
i u~estvuvaat zaedni~ki, mu sluàt
na potrebite i èlbite op{ti
na celoto telo. Odgovori mevot-
Prviot gra|anin
I, gospodine, {to im odgovori mevot?
Menenij
]e vi kaàm, gospodine. So nasmevka ~udna,
ni malku do gu{a, tuku kako vakva
4
-
oti gospodine moàm da go nateram mevot
da se smee i da govori-toj im odgovori so
prekor
na nezadovolnite delovi, na buntovnicite
drski
{to za hranata mu fatija kusur ba{ kako
{to vie
gi pizmite senatorite {to, ete, ne bile
isti kako vas.
Prviot gra|anin
Ama odgovor na mevot-i posle?
koga glavata, kralskata ni kruna, budnoto
oko,
srceto-sovetnik, rakata, na{iot asker,
nogata-na{iot at, jazikot, na{iot truba~,
so drugite braniteli i pomo{nici sitni
vo voenava ma{ina, koga tie-
Menenij
[to toga{?
ama e ve{t na zborot! [to toga{? [to
toga{?
Prviot gra|anin
Site ovie na bunt da se krenat,
{to bi rekol toga{ mevot?
Menenij
]e vi ka~am,
ako imate malku (od ona {to vi fali mnogu)
trpenie da go ~uete odgovorot na mevot.
Prviot gra|anin
Mnogu mi vrtite.
Menenij
Zapomni, prijatele dobar,
mevov seriozen, promislen se pokaàl
735 Koriolan
mnogu,
ne prenaglil ko tuìtelite, pa odgovoril
vaka:
Vistina e, moi sotelovnici, toj rekol,
deka jas najprv ja primam zaedni~kata hrana
od koja ìveete; a taka e i pravo,
oti jas sum stovari{teto i skladot
na celoto telo. No, ako pomnite u{te,
ja pra}am niz rekite na krvta va{a,
duri na dvorot, srceto, na mozokot tronot;
i niz meandrite, otvorite ~ove~ki,
najsilnite muskuli i najkno~kite veni
od mene gi primaat sredstvata za ìvot
neophodni za opstanok. I odedna{ iako
prijateli moi dobri,-veli mozokot, velam-
Prviot gra|anin
Dobro, dobro, gospodine.
Menenij
I odedna{ iako
ne moète da vidite {to vi ispora~uvam na
site,
moàm da vi pokaàm smetka, deka sekoj
od mene nazad go prima bra{noto na mo}ta
ostavaj}i mi gi samo tricite. [to veli{
na ova?
Prviot gra|anin
Odgovor i pol. No koja e vrskata?
Menenij
Senatorite rimski se ovoj dobar stomak,
a vie pobunetite delovi; oti na opit
ako gi stavite sovetite i griàta nivna,
ako somelete ispravno {to e za seop{to
dobro,
}e vidite deka site javni dobra
od niv poteknuvaat i kon vas idat,
a nikako obratno. [to }e gugne{ sega,
ti golem podlecu noèn na ovoj sobir?
Prviot gra|anin
Jas golem noèn palec? Zo{to?
Menenij
Za{to iako najpodol, najrasipan i najkus
vo mudrava buna, ti najsilno xavka{:
zagari{te edno, najdolno vo sojot,
glutnicava ja predvodi{ za ne{to da }ari{.
No sega stegnete gi }uskiite, motikite
cvrsti;
Rim }e se tepa so staorcite svoi;
nekoj }e mora da go krka.
(Vleguva Kaj Marcij.)
Zdravo, blagoroden Marcij.
Marcij
Zdravo. {to e, rasipnici edni crni,
gledam pak si go ~e{ate siromaviot jade`
na mnenieto i se pretvorate vo krasti.
Prviot gra|anin
Sekoga{ ste imale dobar zbor za nas.
Marcij
Toj {to za tebe }e kaè dobar zbor, pa|a
pod najdolniot laska~. [to rìte, rtki,
{to ne sakate ni vojna ni mir? Od vojna vi
e fufka,
vo mir stanuvate yverki. Koj vo vas ima
verba,
mesto lavovsko, zaja~ko srce }e najde,
mesto lisica, guska; ne ste posigurni
od àr jaglenov na lednik, ili od grad
na sonce. Samo znaete aramiite te{ki
so ~est da gi kotkate pcuej}i po pravdata
{to v aps gi piknala. A nekoj vredi
vedna{ go mrazite; i èlbite va{i
se ko kapris na bolen, koj{to najmnogu go
bara
ona {to bolesta }e mu ja zgolemi. Toj {to
zavisi
od uslugite va{i, pliva so olovni perki,
i dabot so trski go uriva. Lajna! Zarem
vam da vi se veruva? Vrtikapi ste {to utre,
denes omrazeniot, vo slava }e go frlite,
a junakot dene{en, v pepel. [to se slu~i
ta na nekolkuve mesta vo gradot
laete protiv blagorodniot Senat, koj{to
736 Vilijam [EKSPIR
so pomo{ na bogovite ve drì vo strav,
inaku
me|u sebe }e se izedete? [to sakaat ovojpat?
Menenij
@ito po nivna cena, i u{te velat
vo gradot go ima na pretek.
Marcij
Besilka e za niv! Tie velat!
Si sedat doma i si zamisluvaat deka znaat
{to se pravi na Kapitol: koj e vo podem,
koj odi napred, koj pa|a; fa}aat strani,
godat
koj so kogo }e se èni; veli~aat partii
edni,
a drugi, {to ne im se po merak, gi gazat
so prikrpeni opinci. Velat imalo ìto?
Da ne gi soàluva plemstvoto tolku, pa da
moàm
da go upotrebam me~ot, }e napravam kup~e
od iskasapenive robovi, visoko tolku
{to so kopje da ne se prefrla.
Menenij
Nemoj, ovie re~isi se premislija sosem;
za{to iako prekumerno im fali mente,
se pla{at od merata nadvor. No, te molam,
{to e so drugite?
Marcij
Se razotidoa. Lajna!
Rekoa deka se gladni, izbluvaa pogovorki
pet-{est-
gladta ru{ela bedemi, i pesot moral da jade;
mesoto za usti bilo; deka bogovite ne sakale
siromasite da se gladni. So ovie cuvki
si davaa oddi{ka, a koga im se izleze vo
presret
i baraweto im se ispolni, ~udnata molba
{to srceto na plemstvoto }e go skr{i,
a vlasta }e ja natera da se srami, v nebo kapi
frlaa nebare na rogot lunen sakaa da gi
besat,
i vrevea vo triumf.
Menenij
I {to im se dade?
Marcij
Pet tribuni {to }e im ja branat
prosta~kata mudrost,
izbrani od niv samite. Edniot e Junij Brut,
pa Sicinij Velut, i u{te trojca takvi. Glu-
post,
pobrzo ku}ite vo gradov bi ostanale bez
pokriv
odo{to kaj mene bi uspeale; so vreme
}e se osilat i barawata so zakana za buna
brzo }e rastat.
Menenij
Mnogu ~udno.
Marcij
A sega doma, partal-pa{i!
(Vleguva zadi{an glasnik.)
Glasnikot
Kade e Kaj Marcij?
Marcij
Ovde, {to ima?
Glasnikot
Ima, ima gospodine, so Vol{~anite sme vo
vojna.
Marcij
Ba{ mi e milo; eve mo`nost da se oslo-
bodime
od muvlosaniot vi{ok
5
. Idat prvencite
na{i.
(Vleguvaat Sicinij Velut, Junij Brut;
Komnij, Tit Larcij i drugi senatori.)
737 Koriolan
Prviot senator
Vistina e Marcij ona {to neodamna ni go
kaà.
Vol{~anite se na noze.
Marcij
Voda~ot niven,
Tul Aufidij, beskompromisen e voin.
Kon juna{tinata negova gre{na zavist
kotkam i da ne sum onoj {to sum, bi sakal
da sum Tul.
Kominij
Ve}e ste delele megdan!
Marcij
Dvete strani na svetot vo kostec da se
fatat,
a toj da e tuka, jas }e se odmetnam za samo
nemu
na kar{ilak da mu izlezam. Toj e arslan
{to so gordost bi go lovel.
Prviot senator
Toga{ Marcij
pridruìmu se na Kominij vo ovie vojni.
Kominij
Od porano si vetil.
Marcij
Taka e, gospodine, vetiv
od vetenoto ne otstapuvam. Tit Larcij,
pak }e me gleda{ kako udiram po Tula.
[to e {to si zdrven? Nema da se bori{?
Larcij
Ne, Kaj Marcij,
ako treba i na {teki }e capkam,
no od bojov ne se otkaùvam.
Marcij
Bravo, Larcij!
Prviot senator
Da odime na Kapitol, najdobrite kaj{to
prijateli n# ~ekaat.
Larcij
(Na Kominij)
Ti odi{ napred.
(Na Marcij)
Odi po Kominij, a nie vedna{ po tebe,
zasluùva{ prednost.
Kominij
Blagoroden Marcij.
Prviot senator
(Na gra|anite)
Doma, da ve nema!
Marcij
Ako, neka idat.
Vol{~anite imaat, mnogu ìto: staorcive
moàt
ambarite da im gi izglodaat. Po~ituvani
ajduci,
hrabrosta }e vi e na arno; idete, ve molam.
(Gra|anite se iskraduvaat. Ostanuvaat
Sicinij i Brut.)
Sicinij
Dali nekoj bil volku gord kako ovoj Marcij?
Brut
Mu nema ramen.
Sicinij
Koga n# izbraa za tribuni na ovoj narod-
738 Vilijam [EKSPIR
Brut
Mu vide ne{to na usnite, vo o~ite?
Sicinij
Samo gol prezir.
Brut
A zbesne, duri i na bogovite znae da huli.
Sicinij
Na skromnata luna & se potsmeva
6
.
Brut
Neka prestojnava vojna go goltne! Hrabrost
so tolkava naduenost se belja.
Sicinij
Takov ~ovek,
koga na uspeh }e nagazi, senkata napladne
po koja gazi, ja prezira. No samo se ~udam
kako mu dava lo{otilakot da bide vo rangot
pod Kominij.
Brut
Slavata, celta kon koja se stremi,
i koja ve}e obilno go krasi, se ~uva
najdobro i najsigurno raste, na mesto
vedna{ zad prvoto: neuspehot za{to
}e bide vina na glavniot, pa makar
najdobroto od sebe go dal; i lekomislenite
toga{
za Marcij }e re~at: E, kamo Marcij
vojnata da ja vode{e!
Sicinij
A, ako s# trgne na dobro,
javnoto mislewe, sklono kon Marcij,
}e go li{i Kominij od zaslugite.
Brut
Taka,
polovina od po~estite na Kominij, Marcij
}e gi dobie bez da gi zasluì; i site gre{ki
negovi, za Marcij }e zna~at uspeh, iako
vsu{nost
so ni{to ne go zasluìl.
Sicinij
Ajde da ~ueme kako
te~at podgotovkite; i na koj na~in,
nadvor od voobi~aeniot pothod, }e vleze
toj vo prestojniov potfat.
Brut
Dobro, ajde.
(Izleguvaat)
739 Koriolan
Scena 2
(Vleguva Tul Aufidij so koriolanskite
senatori)
Prviot senator
Zna~i, Aufidij, ti misli{
deka onie vo Rim za planovite na{i ~ule,
i znaat {to sme naumile.
Aufidij
Pa ne samo jas.
[to se smislilo vo dràvava na{a
i sprovelo na delo bez za toa Rim
prv da doznae? Ni ~etiri dena nema,
a ova ottamu go ~uv; ova se zborovite-mis-
lam.
Tuka mi e pismoto-da, eve, ~ujte:
Brzo-brzo ja sobraa vojskata, no ne se znae
dali za istok ili zapad. Glad vladee gole,
narodot se buntuva; i se slu{a
Kominij, Marcij tvojot star du{man
(koj{to Rim pove}e i od tebe go mrazi)
i Tit Larcij, Rimjanin mnogu hrabar,
zaedno rakovodat so podgotovkite protiv
nekogo naso~eni: najverojatno protiv tebe.
Vardi se i misli.
Prviot senator
Vojskata e ve}e na noze.
Voop{to ne se somnevame deka Rim e spre-
men
da ni odgovori na napadot.
Aufidij
Nitu mislevme deka e ludost
da gi ~uvate planovite vo tajnost, duri sami
od sebe ne se otkrijat, pa u{te vo povoj
se ~ini, Rim gi dozna. Otkrivaweto
ni ja odzema zamislenata prednost, mnogu
gradovi da osvoime pred Rim da do{ika
deka sme vo pohod.
Vtoriot senator
Blagoroden Aufidij,
primi go ovlastuvaweto, so ~etite trgni;
ostavi nie da go branime Koriol.
Ako opsada ni postavat, na pomo{
so vojskite dojdi; no sepak smetam
deka nema ovde da udrat.
Aufidij
Jas ni{to ne smetam,
samo sigurno znam deka }e udrat. Pa duri
nekoi odredi nivni trgnale ve}e
i idat pravo kon nas. Ve ostavam sega.
Dokolku povtorno naidam na Kaj Marcij
se zakolnavme deka }e se borime ma{ki
duri eden od nas ne padne.
Site
Bogovite neka te {titat!
Aufidij
I va{ite blagorodstva!
Prviot senator
Zbogum.
Vtoriot senator
Zbogum!
Site
Zbogum!
(Izleguvaat)
740 Vilijam [EKSPIR
Scena 3
7
(Vleguvaat Volumnija i Virgilija, majkata
i ènata na Marcij. Sedat na dva niski
stola i vezat)
Volumnija
Te molam, snao, pej, ili zboruvaj mi
poveselo. Sin mi da mi e ma`, pove}e bi se
raduvala na otsustvoto vo koe toj steknuva
slava, odo{to na pregratkite v postela
kaj{to najgolemata qubov ja pokaùva.
U{te koga be{e nejako dete i edinstvena
ro`ba na utrobava, koga so svojata mladost
i lixbina gi zasenuva{e site, koga cel den
kral na kolena da ja moli, majkata ni ~as ne
bi go ispu{tila od pred o~i, jas, smetaj}i
kolku po~esta bi mu prili~ela na takviot
mlad ~ovek-koj{to bi bil kako slika obe-
sena na yid ne pottiknat od slavata-so zado-
volstvo go pu{tav da bara opasnosti tamu
kaj{to go ~eka{e slava. Vo surova vojna go
isprativ, od koja se vrati oven~an so dabov
venec
8
. Ti velam, snao, potskoknav pove}e
od radost koga prvpat go vidov oven~an vo
slava otkolku koga prvpat ~uv deka mi se
rodi ma{ko dete.
Virgilija
A da zagine{e pritoa, gospo|o, {to toga{?
Volumnija
Toga{ sin }e mi stane{e negoviot dobar
glas, vo nego }e gledav svoja ro`ba. Eve ti
velam iskreno: dvanaeset sinovi da imam
i site podednakvo da gi sakam, a nieden
pomalku od tvojot i mojot dobar Marcij,
pove}e bi sakala edinaeset da mi zaginat
slavno za tatkovinata, odo{to eden da mi
piruva rasipni~ki vo bezdelni{tvo.
(Vleguva edna dvorjanka.)
Dvorjankata
Gospo|o, gospo|a Valerija dojde da ve vidi.
Virgilija
Dozvolete mi da se povle~am, ve molam.
Volumnija
Ne ti dozvoluvam.
înam od daleku go slu{am barabanot na
ma` ti;
go gledam kaj go vle~e Aufidija za kosi,
ko deca pred me~ka, Vol{~anite od pred o~i
mu se trgaat. A gledam toj gazi, vaka vika:
Napred kukavici, vo strav ste za~nati
iako deca na Rim. Krvavoto ~elo
potoa so rakata èlezna bri{ej}i go,
napred
toj grabi ko argat-ètvar najmen da kosi
do kraj, ili dnevnicata ja gubi.
Virgilija
Krvavoto ~elo? O Jupiter, samo krv nemoj!
Volumnija
Ne bidi luda! Taa pove}e mu li~i na maòt
odo{to pozlatata na {lemot. Gradite na
Hekuba
koga go doela Hektor, poubavi ne bea
od ~eloto na Hektor koga krv proleva{e
preziraj}i gi me~evite gr~ki. Kaì &
na Valerija deka so dobredojde ja ~ekame.
(Izleguva Dvorjankata)
Virgilija
Nebo, vardi go od Aufidij mojot Marcij!
Volumnija
]e go kutne toj Aufidija lesno
i na vrat }e mu zgazne.
(Vleguva Valerija so sluga. Se vra}a i dvor-
jankata)
Valerija
Dobar den, gospo|i moi.
741 Koriolan
Volumnija
Mila gospo|o.
Virgilija
Se raduvam {to ve gledam.
Valerija
Kako ste? Ama ste se podoma}in~ile. [to
vezete? Ubava pletka, nema {to. Kako vi e
sin~eto?
Virgilija
Dobro, dobra gospo|o, vi blagodaram.
Volumnija
Pove}e saka da gleda vojnici i da slu{a
barabani odo{to da go gleda u~itelot.
Valerija
Navistina pluknat tatko mu! Prekrasno
mome, ìmi o~ive! Polovina ~as go gledav
vo sredata: tolku re{itelen pogled ima. Go
gledav kako tr~a po edna zlatna peperuga. Ja
fati pa ja pu{ti, pa pak potr~a po nea, pa
se sopna, pa pak stana i pak ja fati; dali od
{to padna ili od ne{to drugo, za~kripi so
zabite i ja rastrgna. Parampar~e ja napravi!
Volumnija
Takov be{e i tatko mu.
Valerija
Ama, vi velam, navistina blagorodno mom~e.
Virgilija
@ivec, gospo|o.
Valerija
Ajde, ostavete gi ~ingela}eta. Deneska
dojdete so mene i bidete edna{ nerabotni
doma}inki.
Virgilija
Ne, dobra gospo|o, ne izleguvam od doma.
Valerija
Ne izleguvate od doma?
Volumnija
]e izleze, }e izleze.
Virgilija
So va{a dozvola, navistina ne izleguvam; ne
go pre~ekoruvam pragot dodeka gospodarot
moj ne se vrati od vojna.
Valerija
Gluposti! Se zatvorate doma bez pri~ina.
Ajde, treba i taka da ja posetite leunkata.
Virgilija
& posakuvam brzo zakrepnuvawe, a }e ja pose-
tam so molitvi; ne moàm da odam.
Volumnija
Zo{to, ti se molam?
Virgilija
Ne zatoa {to me mrzi ili {to ne ja sakam.
Valerija
Sakate da ste vtora Penelopa; sepak velat
deka seto platno {to go istkala vo otsustvo
na Odisej samo ja napolnila Itaka so molci.
Ajde, bi sakala da vi e ~uvstvitelno kako
prstot, pa da prestanete da go bodete od
soàlba. Ajde, dojdete so nas.
742 Vilijam [EKSPIR
Virgilija
Ne, dobra gospo|o, prostete mi; navistina
ne doa|am.
Valerija
@ivi s# najmilo dojdete so mene, pa }e vi
kaàm odli~ni vesti za ma` vi.
Virgilija
Of, dobra gospo|o, ne e u{te rano?
Valerija
Ne e, so tie raboti, ne si igram majtap.
Sno{ti stignaa vesti za nego.
Virgilija
Navistina, gospo|o?
Valerija
Veruvajte mi, vi se kolnam; ~uv koga
eden senator zboruva{e za toa. Re~e:
Vol{~anite se zadale so edna armija,
protiv koja trgnal vojskovodecot Kominij
so del od na{ite rimski legii. Va{iot gos-
podar so Tit Larcij zalogorile pred gradot
niven Koriol; ubedeni se deka }e pobedat i
deka vojnata brgu }e zavr{i. Ova e gola vis-
tina, ìmi ~esta, zatoa ve molam da dojdete
so nas.
Virgilija
Prostete mi, dobra gospo|o, drugpat }e vi
nadopolnam.
Volumnija
Da ja ostavime, gospo|o; kakva {to e sega
samo moè da ni go rasipe raspoloènieto.
Valerija
Navistina i jas taka mislam. Toga{ zbogum.
Ajde, mila gospo|o. Ve molam, Virgilija,
isturkajte go mrakot niz vrata, izlezete so
nas.
Virgilija
So eden zbor, ne, gospo|o; navistina ne
moàm. Ubavo pominete si.
Valerija
Pa, toga{, zbogum.
(Izleguvaat)
743 Koriolan
Scena 4
(Vleguvaat Marcij, Tit Larcij, so bara-
bani i znamiwa, so kapetani i vojnici.
Pred yidinite na Koriol. Kaj niv doa|a
Glasnik.)
Marcij
Ni idat vesti. Bojot po~nal, se kladam.
Larcij
Vo kowot, deka ne po~nal.
Marcij
Neka ti bide.
Larcij
Vaì.
Marcij
Kaì, dali vojskovodecot na{ ve}e se bie?
Glasnikot
Na vidik im e, ama ne se udrile u{te.
Larcij
Zna~i dobriot tvoj kow e moj.
Marcij
]e si go kupam.
Larcij
Ni za proda`ba e ni za dar: ama na zaem
ti go davam za edno polovina vek. Vikni go
gradot.
Marcij
Kolku daleku se vojskite?
Glasnikot
Dve iljadi metra.
Marcij
Zna~i barabanite }e im gi ~ueme, na{ite
tie.
Te molam sega Marse da n# pobrza{ mnogu,
so me~evite ~adlivi da odmar{irame tamu
vo pomo{ na borcite v pole. Ajde, trubi!
(Trubite svirat za dogovor. Dvajca sena-
tori i nekoi drugi izleguvaat na yidinite
na Koriol.)
Tul Aufidij, dali e toj vo gradot?
Prviot senator
Ne e, ni nekoj ma` {to pomalku ti se
pla{i;
a toa e pomalku od malku.
(Od daleku se slu{aat barabani.)
Slu{aj, barabanite na{i
mladite gi sobiraat. Pobrzo bedemite sami
}e gi urneme odo{to kafez na{ da stanat;
portite na{i, navidum zatvoreni, so trski
se zamandaleni i sami }e se otvorat.
Slu{ate tamu?
(Od daleku se slu{a voen mete`.)
Tamu e Aufidij. Slu{nete {to r{um pravi
so vojskata Va{a razbiena.
Marcij
Bojot po~na.
Larcij
Meteòt voen neka n# svesti. Skalite vamu!
(Doa|a vojskata na Vol{~anite.)
Marcij
Ne nise pla{at, izleguvaat od gradot.
[titovite pred srce! Da se borime
so srcaponeprobojni od {titot. Napred,
Tite!
N# preziraat pove}e od {to si mislev
pa siot se potem od gnev. Drugari, napred!
744 Vilijam [EKSPIR
Koj }e se povle~e, za Vol{~anin }e go
smetam
i ostricava moja }e ja seti.
(Mete`. Rimjanite se povlekuvaat vo rovo-
vite. Vleguva Marcij i pcue.)
Marcij
Site zarazi na jugot da ve fatat,
vie rezili na Rim! Vie stoko-site krasti i
~umi
da ve strefat pa va{iot korne` da bazdi
protiv vetrot na milja pred da ve vidat,
tolku da ogadite! Vie guskini du{i,
skrieni vo maskite na maì, se dadovte vo
begstvo
pred robovi {to majmuni da gi potepaat
moàt! Zajci!
Od nazad raneti, ple}ite crveni, licata
bledi
od begawe i treskavi~en strav! Svestete se
pa napred,
ili, ìmi ognot nebesen, du{manite gi
pu{tam
i se vrtam protiv vas. Svrtete se. Juri{;
drète se cvrsto, kaj ènite da gi oterame
ko tie nas vo rovovive. Sledete me!
(Povtorna uzbuna. Marcij odi po niv do
portite.)
Portite se otvoreni. Bidete pomo{nici
dobri!
Za ginitelite Sre}ata gi otvora {irum,
ne za bega~ite. Gledajte me i pravete isto!
(Vleguva niz portite.)
Prviot vojnik
Se mrdnal! Jas ne odam.
Vtoriot vojnik
Ni jas!
(Portite se zatvoraat zad Marcij.)
Prviot vojnik
Gledaj, portite se zatvorija zad nego.
(Meteòt prodolùva.)
Site
Gotov e, mu nema spas.
Larcij
[to e so Marcij?
Site
Ubien e, gospodine, mrtov.
Prviot vojnik
Sledej}i gi bega~ite zad petici vedna{,
po niv toj vleze; a tie, vnedoapica,
po nego gi zatvorija; sam ostana ugul
protiv celiot grad.
Larcij
O, blagoroden brate!
Koj{to ~uvstven ja nadsmeli bes~uvstvenata
sabja!
Taa se vitka, a ti stoi{. Sam si, Marcij;
sovr{en rubin, golem kolku tebe,
ne ti e ramen vo bescenetosta. Ti be{e
vojnik
po merka na Katon, ni surov ni stra{en
osven vo udarite, za{to so pogledot murtav
i gromoglasot od vikot tvoj voen
vo trepet go frla{e du{manot, nebare
svetot
treska go zafatil pa se trese ko prat.
(Vleguva Marcij, krvav, napadnat od nepri-
jatelot.)
Prviot vojnik
Gospodine, tamu!
Larcij
Da go spasime, ili negovata sudba da n#
snajde!
(Se borat i site vleguvaat vo gradot.)
745 Koriolan
Scena 5
(Vleguvaat nekolkumina Rimjani so plen.)
Prviot Rimjanin
Ova go nosam vo Rim.
Vtoriot Rimjanin
A jas ova.
Tretiot Rimjanin
Matnata da go nosi! Mislev deka e srebro.
(Izleguvaat. Vo dale~inata s# u{te se
slu{aat voeni izvici. Vleguvaat Marcij i
Tit Larcij i eden Truba~.)
Marcij
Gledaj gi fufka~ive {to vremeto go cenat
po skr{enive drahmi. Pernici, ~ingeni
lajci,
eftini me~evi, gradnici {to sekoj xelat
so pogubenite bi gi zakopal, robovive
dolni,
u{te pred bojot da svr{i, plenat. Kam{ik
e za niv!
Slu{aj! Vojskovodecot na{ se bori! Kaj
nego!
Tamu e maòt {to od du{a go mrazam,
Aufidij,
smrt see me|u Rimjanite. Zatoa, blagoroden
Tite,
zadrì vojska dovolna da go ~uva gradot,
a jas, so onie najhrabrite, }e pobrzam
vedna{
na Komnij da mu pomognam.
Larcij
No krvavi{, voinu velik,
Premnogu ti ima{e nad~ove~ki napor
za vo vtora borba da vleze{.
Marcij
Ne fali me, Tite,
u{te ne sum se ni zagreal. Pozdraven bidi.
Krvta {to mi te~e pove}e e le~bena
i bezopasna za mene. Pred Aufidij vakov
}e zastanam i }e se boram.
Larcij
Toga{, boìcata divna,
Fortuna, vo tebe neka se zaqubi i lixbata
nejna
protivni~kite sabji neka gi zavede! Gospo-
dine hrabar,
sre}ata neka pa` ti bide!
Marcij
A, prijatelka tebe
ne pomalku od onie {to najmnogu gi sledi!
Zbogum!
(Izleguva Marcij.)
Larcij
Pojdi, zatrubi glasno sred gradskiot
plo{tad;
soberi gi tamu site glave{ini na gradot,
za da ~ujat {to povelame. Odi!
(Izleguva.)
746 Vilijam [EKSPIR
Scena 6
9
(Vleguva Kominij, kako da e vo povlekuvawe,
so vojnici.)
Kominij
Zdivnete, prijateli; dobro se borevme;
tokmu
ko pravi Rimjani, vo odbranata mudro,
vo povlekuvaweto hrabro. Veruvajte mi,
bra}a,
tie pak }e n# napadnat. Vo bojot,
od vreme na vreme ni gi nose{e vetrot
izvicite na voinite na{i. Bogovi rimski,
kon uspeh vodete gi, a i nas isto,
za obete sili, nasmeani koga }e se sretnat,
vi prinesat `rtva na blagodarnost.
(Vleguva glasnik.)
[to ima?
Glasnik
Gra|anite na Koriol izlegoa nadvor
i boj zapo~naa so Larcij i Marcij.
Vidov koga na{ite do rovovite bea odbieni
a potoa navamu trgnav.
Kominij
Iako zboruva{ pravo,
s# mi se ~ini ne zboruva{ dobro. Koga be{e
toa?
Glasnikot
Pred pove}e od ~as, vojvodo.
Kominij
Nema ni milja; pred malku barabanite im gi
~uvme.
Zarem cel ~as za milja ti treba
ta vaka docna ja nosi{ vesta?
Glasnikot
Kodo{ite vol{~anski,
po pat me gonea, pa morav da kruàm
tri-~etiri milji naokolu; inaku, u{te
pred pol ~as vestite }e vi gi kaèv.
(Vleguva Marcij.)
Kominij
Koj e onoj tamu,
{to izgleda ko da e odran? Bogovi moi,
toj go ima likot na Marcij, a i napred
sum go videl takov.
Marcij
Predocna li dojdov?
Kominij
Da, ako ne doa|a{ vo krvta na drugi,
tuku oblean vo sopstvenata.
Marcij
O, daj da te gu{nam
so race cvrsti ko koga prosev; so srce
blago ko koga ven~alniot den se svr{i,
i sve}ite gorea do postela.
Kominij
Cvetu na voinite,
kako ni e Tit Larcij?
Marcij
Ko ~ovek zafaten so izdavawe naredbi:
nekogo na smrt osuduva, nekogo na progon,
edni pu{ta, na vtori im prostuva, na treti
im se zakanuva; vo ime na Rim Koriol go
drì,
koj{to, ko penliv zagar vrzan za sinxir,
po volja mu potskoknuva.
Kominij
Kade e robot
{to mi re~e deka v rovovi ve piknale?
Kade e? Viknete mi go vedna{.
747 Koriolan
Marcij
Ne treba,
toj vistinata ti ja kaà; plemstvoto da ne
be{e,
rajata prosta-~uma da ja sotre! Tribunite se
za niv!
Gluv~eto nikoga{ ne begalo od ma~eto ko
tie
{to magla fa}aa pred apa{i polo{i od niv.
Kominij
Kako pobedivte?
Marcij
Zarem sega da ti kaùvam? Ne e vreme.
Kade e du{manot? Gospodari li ste na
bojot?
Ako ne ste, zo{to stoite duri ne stanete?
Kominij
Mnogu teòk boj zadenavme, Marcij,
pa se povlekovme da vidime kako natamu }e
bide.
Marcij
Kako se rasporedeni? Znaete li na koja
strana
gi imaat istureno najhrabrite lu|e?
Kominij
Mislam, Marcij,
udarnata sila Ancijancite im ja pravat,
tie se najdoverlivi; voda~ im e Aufidij
srceto nivno na nade`ta.
Marcij
Najiskreno te molam,
vo imeto na site bitki {to zaedno sme gi
biele,
vo krvta {to zaedno sme ja leele, vo zaklet-
vata
{to sme si ja dale za prijatelstvo, vedna{
da me postavi{ protiv Aufidij i Ancijan-
cite;
i ne odlagaj so kolebawe, tuku
ispolni go vozduhot so me~evi isukani i
streli
pa vedna{ da se obideme.
Kominij
Iako sakam,
da bide{ odveden vo topla bawa,
ranite da ti gi zale~at, sepak ne smeam
baraweto da ti go odbijam. Napravi junaci
odbor
{to najdobro }e ti se najdat.
Marcij
Najdobri se
najspremnite po volja. Ako nekoj tuka-
a somneòt e grev-ja saka ovaa boja
{to jas ja nosam; ako pomal mu e stravot
za ìvotot od èdta za slava; ako misli
deka juna~kata smrt e podobra od bedniot
ìvot,
deka rodninata mu e pomila od samiot nego;
toga{ toj sam, i drugite {to taka mislat,
neka zamavnat vaka, soglasnost dadat,
i neka Marcij go sledat.
(Site izvikuvaat i mavtaat so me~evite.)
Site
Mene zemi me! Me~ napravi od mene!
(Go krevaat na race i gi frlaat kapite vo
vozduh.)
Marcij
Ako ova ne e povr{na ~inka, koj od vas ne
vredi
barem ~etvorica Vol{~ani? Sekoj od vas
moè
da nosi {tit po mo} ramen
na golemiot Aufidij. Broj odbran samo
(iako fala vi na site) da izberam moram:
drugite svoeto }e go vr{at vo bitka druga,
koga }e bide potrebno. Istapete, ve molam,
vedna{ }e ja izdadam zapovedta moja,
748 Vilijam [EKSPIR
koi se najre{itelni.
Kominij
Pojdete, junaci moji,
pokaète se vo bojot, a potoa ramno
s# }e podelime.
(Izleguvaat.)
Scena 7
10
(Tit Larcij, otkako postavil straì
pred Koriol, trgnat so barabani i trubi
da im se pridruì na Kominij i Kaj Marcij
vleguva so eden poru~nik, vojnici i izvid-
nik.)
Larcij
Zna~i, ~uvajte gi portite; vr{ete ja
dol`nosta
kako {to vi kaàv. Ako pobaram, na pomo{
pratete gi centuriite onde; site drugi
dovolni se za kratkotrajna posada; ako bojot
go zagubime, otide i gradot.
Poru~nikot
Na zapoved, gospodine.
Larcij
Trgnuvame. Zatvorete gi portite po nas;
vodi n#, vodi~u. Pravo vo rimskiot logor.
(Izleguvaat.)
749 Koriolan
Scena 8
11
(Se slu{aat voeni izvici. Vleguvaat od
sprotivni strani Marcij i Aufidij.)
Marcij
Samo so tebe }e se boram, oti te mrazam
pove}e od vrtizbor.
Aufidij
Vo omrazata sme ramni:
ni Afrika
12
nema zmija {to ja mrazam
pove}e od omrazenata slava tvoja. Drì se!
Marcij
Koj }e otstapi ko rob na drugiot neka umre
i bogovite potoa neka go osudat!
Aufidij
Ako pobegnam, Marcij,
goni me ko zajak.
Marcij
Celi tri ~asa, Tule,
sam se borev vo yidinite na tvojot Koriol,
i pravev {to sakam; krvta {to na mene
ja gleda{ ne e moja. Za krvnina sega,
seta mo} napregni ja.
Aufidij
Da si Hektor,
{to kam{ik be{e na falenoto pleme
13
nema da mi pobegne{.
(Se borat. Nekolku Vol{~ani mu doa|aat
na pomo{ na Aufidij. Marcij se bori so niv
i gi oteruva.)
Nametlivi, a ne hrabri, sram mi nanesovte,
so va{ata prokleta pomo{.
(Izleguvaat.)
Scena 9
14
(Vreva. Uzbuna. Se sviri povlekuvawe. Od
edna strana vleguva Kominij so Rimjanite;
od druga Marcij so prevrzana raka.)
Kominij
Ako ti zboruvam za delata dene{ni tvoi
sam nema da veruva{; no }e gi kaàm
kaj {to senatorite nasmevki i solzi
me{aat, kaj{to patriciite golemi
ramenata }e gi krenat, polni voshit;
kaj{to gospo|ite }e se pla{at, i vo radost
treskavi~na }e baraat da ~ujat u{te; kaj{to
tapite tribuni so mrsnite plebejci slavata
{to ti ja mrazat protiv volja }e re~at,
Fala
na bogovite {to Rim ima takov vojnik.
A ti, sepak, tro{ki od gozbata }e zeme{
za{to od porano si ve}e sit.
(Vleguva Tit Larcij so svojata vojska
vra}aj}i se od potera.)
Larcij
O, vojskovodecu,
toj e vranecot, a opremata nie:
treba{e da go vidi{-
Marcij
Dosta, te molam. Majka mi,
koja ima pravo da go veli~a svojot porod,
koga me fali, me rastaùva. Jas storiv
ko vie {to storivte, kolku moèv; re{en,
ko vie {to bevte, za tatkovinata da umram.
Site {to re{enosta ja sprovedoa svoja
storija pove}e od mene.
Kominij
Nema da stane{
grob na zaslugite svoi; Rim mora da gi znae
vrednostite tvoi. Zloupotreba bi bila,
polo{a od kra`ba, na predavstvo ramna,
delata tvoi da se skrijat, i da se mol~i za
ona
{to najmnogu i najglasno treba da se fali,
750 Vilijam [EKSPIR
bez ogled kolku si skromen. Zatoa, te
molam,
vo znak na ona {to si, a ne kako nagrada
za ona {to go stori, ~uj me pred vojskive
na{i.
Marcij
Imam na sebe nekolku rani i tie me pe~at
koga na niv me potse}a{.
Kominij
Ako ne te potsetam,
od neblagodarnost moè da skapat,
i smrtta toga{ bi bil lekot. Od site kowi,
a dobri plenivme, ergela cela-i od siot
plen na bojnoto pole i vo gradot,
desetina e tvoja; poveli, zemi ja vedna{
pred op{tata podelba, po
svoj izbor.
Marcij
Ti blagodaram, vojskovodecu,
no ne moàm da go nateram ova srce
da primi potkup za deloto na me~ot: odbi-
vam
i }e zemam od zaedni~koto kolku i site
{to ~inot go vidoa.
(Dolg pozdrav so trubite. Site vikaat,
Marcij! Marcij!, gi frlaat vo vozduh
kapite i kopjata. Kominij i Larcij stojat
gologlavi.)
Neka istive instrumenti {to gi oskvernu-
vate
nikoga{ pove}e ne zasvirat! Koga site bara-
bani i trubi
na bojnoto pole vo laska~i se pretvorat,
toga{
i gradovite i dvorovite vo laski pritvorni
}e zajdat!
Koga ~elikot ko svila na dvorjanin }e
smekne,
toga{ nego za bojot neka go slavat. Dosta,
rekov!
Oti ne sum stignal da go izmijam nosov
krvav,
ili {to sum kutnal nekoj tikvar, ko i vie
{to ste kutnale bez nekoj da vidi, ovde vie
mi izvikuvate preterani falbi,
nebare malenkosta moja odvaj gi ~eka
falbite va{i za~ineti so laga.
Kominij
Preskromen si,
posurov kon sopstvenite dela odo{to blago-
daren
kon nas {to vistinski te prikaùvame. Doz-
voli mi,
ako ve}e na sebe si se nafr~il, vo prangi
da te okovame ko ~ovek {to raka na sebe
krenal,
pa razumno da razgovarame. Zatoa neka se
znae,
ovde, vo celiot svet, deka Kaj Marcij
venconosec e vo bojov; vo znak na toa
mojot at rasen, poznat na site, mu go davam
so celata oprema; i od denes
za ona {to go stori kaj Koriol, vikajte go
site
so seta po~est i odu{evenost, so seta slava
Marcij Kaj Koriolan!
Prekarov gordo nosi go navek!
(Izvici, trubi, barabani.)
Site
Marcij Kaj Koriolan!
Koriolan
Da se izmijam odam,
i na ~istoto lice }e vidite site
dali sum pocrvenel: no, fala vi mnogu.
Kowot tvoj }e go javam, a za navek
~esno }e go nosam ubaviot prekar.
Kominij
Sega, vo mojot {ator;
kaj{to, pred da se odmorime, za bojot
dobien }e mu pi{eme na Rim. Ti, Tit Larcij,
mora{ nazad vo Koriol: prati ni gi vo Rim
prvencite, so koi mir }e sklu~ime
za nivno i na{e dobro.
751 Koriolan
Larcij
Odam, gospodaru.
Koriolan
Bogovite mi se potsmevaat: Jas {to pred
malku
kralski darovi odbiv, sega mora da isprosam
ne{to
od vojskovodecot na{.
Kominij
Dadeno e {to i da e.
Koriolan
Ponekoga{ prestojuvam vo Koriol ovde
vo ku}ata na eden siromav: qubezen bil so
mene.
Mi se javi i vidov deka e plenik.
No toga{ Aufidij pred mene se javi,
i gnevot soàlbata ja nadvi. Od tebe baram
siroma{niot moj doma}in da go oslobodi{.
Kominij
Blagorodna molba!
Duri i sin mi da go zaklal, sloboden
e ko vetar. Oslobodi go, Tite.
Larcij
Marcij, kako se vika?
Koriolan
@imi Jupiter, zaboraviv!
Iscrpen sum, da, pomneweto mi se gubi;
imame ovde vino?
Kominij
Odime vo mojot {ator.
Krvta na lice ti se su{i, vreme e
da se pogriìme za toa. Ajde!
(Izleguvaat.)
Scena 10
15
(Trubi, Rogovi. Vleguva Tul Aufidij, krvav,
so dva-trojca vojnici.)
Aufidij
Gradot padna!
Prviot vojnik
Pak }e go vratime pod uslovi dobri.
Aufidij
Uslovi!
Kamo da sum Rimjanin, za{to ne moàm,
kako Vol{~anin, da sum ona {to sum.
Uslovi?
[to dobro od mirot da se obezbedi moè
za stranata vo tu|a milost? Pet pati,
Marcij,
so tebe sum se borel; petpati doìveav
poraz;
a pak isto }e bide, mislam, pa makar
tripati dnevno da se bieme. @imi elemen-
tive,
u{te edna{ da se sretneme lice v lice,
ili toj ili jas }e bide. Zavista moja
ja nema pove}e ~esta {to ja ima{e: edna{
mislev da go zdrobam vo borba ramna
so me~ protiv me~, no sega ne mi e va`no;
sakam da go trgnam pa makar so lukavstvo i
bes.
Prviot vojnik
@iv |avol e.
Aufidij
Posmel, iako ne tolku lukav. Hrabrosta mi
ja zatru
so damka stradalni~ka: poradi nego
sama od sebe }e izleta. Ni svetili{teto, ni
sonot,
golotijata, bolesta; ni Kapitol, ni hramot,
752 Vilijam [EKSPIR
molitvite sve{teni, ni prinesuvawata
`rtvi-
branici na gnevot-nema da gi krenat
bajatoto pravo i adetite protiv
omrazata moja kon Marcij. A go najdam, pa
makar
doma, vo ku}ata na brat mi, duri i tamu,
protiv zakonot za gostoprimstvo, ima
krvta da mu ja proleam. Odi sega do gradot;
doznaj kako se drì, i koi se tie {to }e odat
zalo`nici vo Rim.
Prviot vojnik
Zarem ne odite vie?
Aufidij
Me ~ekaat vo ~empresoviot zabel. Te molam-
Ju`no od melnicite-tamu dojdi kaì mi
kako stojat rabotite, pa spored niv
i jas da se odnesuvam.
Prviot vojnik
Dobro, gospodaru.
(Izleguvaat.)
Menenij
Pticogata~ot
17
mi veli deka ve~erva }e ima
vesti.
Brut
Dobri ili lo{i?
Menenij
Ne spored molitvite na narodot, za{to toj
ne go saka Marcij.
Sicinij
Prirodata gi u~i yverovite da si gi
poznavaat prijatelite.
Menenij
Ti se molam, kogo saka volkot?
Sicinij
Jagneto.
Menenij
Da, za da go goltne, kako gladnite plebejci
blagorodniot Marcij.
Brut
Toj navistina e me~ka {to ìvee ko jagne.
Vie dvajcata ste stari lu|e: odgovorete mi
iskreno na edno {to }e ve pra{am.
Obajcata
Dobro, gospodine.
Menenij
Koja mana go osiroma{uva Marcij {to vie
dvajca ja nemate na pretek?
Brut
Ne e siromav vo mani, naprotiv, snabden e
so site.
Sicinij
Posebno so lo{otilok.
Brut
Najmnogu so falbaxistvo.
Menenij
Mnogu ~udno. A dali vie dvajca znaete {to
mislat za vas vo gradot, mislam nie od povi-
sokata fela? A?
Obajcata
[to mislat?
Menenij
Koga ve}e govorite za lo{otilak-nema da se
nalutite?
în VTORI
Scena 1
16
(Vleguva Menenij so dvata narodni tribuni, Sicinij i Brut.)
754 Vilijam [EKSPIR
Obajcata
Nema, nema, gospodine.
Menenij
A i ne e tolku va`no, za{to mnogu mal
nikakvec kadaren e da vi ukrade mnogu
golemo trpenie; gi ispu{tate uzdite na
va{iot uj i se lutite na sopstveno zado-
volstvo; barem ako smetate deka vi pravi
zadovolstvo va{ata razuzdenost. Vie go
obvinuvate Marcij deka e lo{.
Brut
Ne go pravime toa sami, gospodine.
Menenij
Znam deka malku moète da napravite sami,
za{to da ne vi pomagaat mnozina delata
bi vi bile nezabele`livo mali; sposob-
nostite vi se epten detisnki za da moète
da napravite ne{to sami. Vie najdovte da
zboruvate za lo{otilak. O kamo da imate
o~i na tilot pa sami da go nayrete dobroto
vo sebe! Kamo da imate!
Obajcata
[to toga{ gospodine?
Menenij
Toga{ }e otkriete dvajca nezaslu`ni, lo{i,
nasilni~ki, tvrdoglavi izbranici ili
budali kakvi {to gi nema vo Rim.
Sicinij
Menenij, i ti ne si cve}e za mirisawe.
Menenij
Jas sum poznat kako }udliv patricij, ~ovek
{to saka ~a{ka vino nekrstena vo Tibar;
za kogo se veli deka ima mana da se zalaga
pred dobro da ja prou~i àlbata; deka sum
naglit i zapalliv i pri najmal povod; ~ovek
{to pravi muabet so gazot na no}ta odo{to
so ~eloto na utroto. Ona {to go mislam,
go velam i zlobata ja tro{am vo zdivot.
Koga }e sretnam dvajca vakvi aminxii kako
vas-nemoàm da ve nare~am Likurzi-ako
pijalokot {to mi go davate mi go skiseluva
vkusot, pravam kiselo lice. Nemoàm da
kaàm deka va{ite blagorodstva pravilno
iznele nekoe pra{awe, koga magariwa
nao|am vo re~isi sekoj va{ slog. I iako
moram trpelivo da gi trpam onie koi velat
deka ste ceneti i seriozni maì, sepak
smrtno laàt onie koi velat deka imate
dobri surati. Ako ova go gledate na obrazot
od mojot mikrokosmos, sledi deka i jas sum
dobro poznat! Kakov zijan moè da nayre
va{eto slepo videlce vo ovoj karakter ako
i jas sum dobro poznat?
Brut
Te znaeme, gospodine, te znaeme mnogu
dobro.
Menenij
Nitu mene me znaete, nitu sebe, nitu ne{to
drugo. Vie samo sakate bednici da kle~at
pred vas i kapi da vi vadat; tro{ite celo
pretpladne vo re{avawe na sporot pome|u
edna piljarka i eden prodava~ na slavini,
a potoa ja odlagate bezvrednata parnica za
drugo ro~i{te. Koga ja soslu{uvate par-
nicata pome|u dve stranki, ako ve fatat
gr~evi vo stomakot, gi kle{tite licata
ko bedni pantomimi~ari, krevate barjak
protiv sekoe trpenie, i, vreskaj}i da vi
donesat legen, ja prekinuvate nere{enata
parnica, u{te pove}e zapletkana od va{iot
pretres. Na krajot, mirot go sklu~uvate
so toa {to dvete stranki gi narekuvate
nikakveci. Mnogu ~udna dvojka ste vie.
Brut
Se znae, se znae gospodine, deka pove}e
vredite kako odli~en zadrogaz na trpeza
odo{to kako dobar senator na Kapitol.
755 Koriolan
Menenij
I na{ite najdobri sve{tenici mora da
stanat zafrknati, za da razgovaraat so
dvajca sme{ni degeni kako vas. Duri i naj-
pametnoto {to go velite, ne vredi kolku
va{eto mrdawe so bradite; a va{ite bradi
ne se dostojni za zakop vo krpeno perni~e
ili vo sedlo na magare za da imaat ~esen
grob. Sepak ko da mi velite deka Marcij
e lo{: koj{to, najevtino procenet, vredi
kolku site va{i pretci zaedno po~nuvaj}i
od Deukalion, od koi najdobrite, izgleda
bile nasledno xelati. Zbogum, gospoda.
U{te malku muabet so vas i }e si go
pobolam umot, oti vie ste govedari na ple-
bejskata stoka. ]e si dopu{tam sega da ve
ostavam.
(Brut i Sicinij se povlekuvaat.)
(Vleguvaat Volumnija, Virgilija i
Valerija.)
Kako ste moi ubavi i blagorodni dami-od
mese~inata, da e zemska, poblagorodni-kon
kade vaka zabrzani ste trgnale?
Volumnija
Pre~esen Menenij, sin mi Marcij doa|a.
@iti qubovta na Junona, ne zadrùvaj n#.
Menenij
[to? Marcij se vra}a doma?
Volumnija
Da, pre~esen Menenij, i toa so najgolem
uspeh i ~est.
Menenij
Eve ti ja kapava, Jupiter ti blagodaram. Ej!
Marcij se vra}a doma?
Virgilija i Valerija
Se vra}a. Navistina se vra}a.
Volumnija
Eve pismo od nego; stigna i do senatorite,
do èna mu a mislam deka doma ima{ i ti.
Menenij
Domot moj ve~erva }e se opie. Ima i za
mene?
Virgilija
Ima, ima pismo i za tebe; go vidov.
Menenij
Pismo za mene! Sega dobiv zdravje za sedum
godini; seto vreme }e mu se kle{tam na dok-
torot. I najdobriot Galenov recept e samo
babina-devettina i vo sporedba so elik-
sirov, ne vredi ni kolku leb za kowi. Da ne
e ranet? Obi~no doa|al doma ranet.
Virgilija
Ne e, ne e.
Volumnija
Ranet e, ranet; na bogovite im blagodaram
za ova.
Menenij
I jas, ako ranite ne se te{ki. Nosi pobeda v
xeb? Ranite mu prili~at.
Volumnija
Na ~elo ja nosi. Menenij, po tretpat doa|a
doma oven~an so dabov venec.
Menenij
Mu go vtera umot v glava na Aufidij?
Volumnija
Tit Larcij pi{uva deka se obidele, ama
756 Vilijam [EKSPIR
Aufidij pobegnal.
Menenij
Dobro storil, siguren sum: da ostanel
kar{i nego ne bi bil na negovo mesto ni
za site kov~ezi na Koriol do ram polni so
zlato. Izvesten e Senatot za ova?
Volumnija
Da odime, dobri gospo|i. Da, da, da. Senatot
dobi pisma od vojskovodecot, vo koi toj
ja pripi{uva pobedata na sin mi. Vo ovaa
vojna toj dvapati gi nadmina porane{nite
svoi dela.
Volumnija
Navistina, velat deka pravel ~uda.
Menenij
ûda, ami kako i toa vistinski.
Virgilija
Bogovite neka posvedo~at.
Volumnija
Da posvedo~at? Zarem ne e vistina?
Menenij
Ne e vistina? Se kolnam deka e vistina.
Kade e ranet? (Na tribunite.) Gospod da gi
vardi va{ite blagorodstva. Marcij se vra}a
doma: eve zo{to u{te pove}e }e se izlo{i.
(Na Volumnija.) Kade e ranet?
Volumnija
Vo ramoto i vo levata raka: }e ima golemi
luzni da im gi pokaè na narodot koga }e go
pobara konzulskoto mesto. Pri odbivaweto
na napadot od Tarkvin dobi sedum rani na
teloto.
Menenij
I edna na vratot i dve kaj bedroto. Ima
devet, kolku {to znam.
Volumnija
Pred posledniov pohod, ima{e dvaeset i pet
rani na sebe.
Menenij
Sega ima dvaeset i sedum: Sekoja rana e po
eden grob neprijatelski.
(Se slu{aat izvici i trubi.)
Slu{ajte, trubi!
Volumnija
Ova se glasnicite na Marcij: pred sebe toj
vikotnici nosi, zad sebe ostava solzi;
smrtta, duhot temen, vo silnata raka mu ree,
koga }e se spu{ti, udira, maì toga{ mreat.
(Zvuci na trubi. Vleguvaat vojskovodecot
Kominij i Tit Larcij. Pome|u niv e Kori-
olan oven~an so dabov venec. Kapetani,
vojnici i eden glasnik.)
Glasnikot
Znaj, Rime, deka sosem sam se bore{e Marcij
vo yidinite Koriolski: kaj{to se zdobi
slavno, so ime do svoeto Kaj Marcij,
si po~esnoto nadime Koriolan.
Dobredojde vo Rim, junaku Koriolan!
(Zvuci na trubi.)
Site
Dobredojde vo Rim, junaku Koriolan!
Koriolan
Dosta so ova; srcevo mi se navreduva.
Dosta, ve molam.
Kominij
Eve ja, gospodine, majka vi.
757 Koriolan
Koriolan
O!
Znam deka site bogovi si gi molela milno
za mojot uspeh.
(Kleknuva.)
Volumnija
Ne kle~i vojniku moj, stani;
vreden moj Marcij, ubav moj Kaj
po slavnite dela novonare~en sega-
Kako be{e?- Koriolan, taka da te vikam?
No, o, èna ti-
Koriolan
Ti{ino moja veli~enstvena, zdravo!
Dali }e se smee{e vo kov~eg da si dojdev
doma
{tom pla~e{ koga vo triumf idam? Ah,
mila,
vdovicite vo Koriol imaat takvi o~i
i majkite ostanati bez ~eda.
Menenij
Bogovite te krunisuvaat sega!
Koriolan
U{te si ìv? (Na Valerija) O gospo|o,
mila,
prostete mi.
Volumnija
Neznam kade da se svrtam: dobredojdovte
doma!
Dobrodojdovte vojskovodecu; i site vie.
Menenij
Sto iljadi dobredojdiwa. I mi se pla~e,
i mi se smee, vesel sum i taèn. Dobro ni
dojde!
Kletva da go udri pravo v srce onoj
{to na vra}aweto ne vi se raduva! Vas
trojca
Rim treba da ve oboùva: sepak, ìmi
~ove~kata vera,
imame doma i nekolku jabolknici divi {to
te{ko
moàt da se nakalemat po va{ vkus. Sepak
dobro
ni dojdovte, voini! Koprivata kopriva ja
vikame,
a gre{kite na budalite, ludost.
Kominij
Sekoga{ si vo pravo.
Koriolan
Sekoga{ Menenij, sekoga{.
Glasnikot
Od patot trgnete se, napred!
Koriolan
(Na Volumnija i Virgilija.) Daj mi raka, i
ti!
Pred glavava da ja skrijam vo ku}ata na{a,
moram da gi posetam patriciite dobri,
od koi ne primiv samo dobredojde toplo
tuku i po~esti mnogu.
Volumnija
Doìevav
da gi vidam ostvareni site moi èlbi,
i gradbi na mojata voobrazba: samo
edno mi nedostasuva, koe, sigurna sum,
Rim nedvosmisleno }e ti go dade.
Koriolan
Znaj, dobra majko,
poarno da bidam sluga na moj na~in,
odo{to vladar na niven.
Kominij
Napred, kon Kapitol.
(Trubi. Rogovi. Izleguvaat vo povorka kako
758 Vilijam [EKSPIR
{to do{le. Brut i Sicinij izleguvaat
napred.)
Brut
Site zboruvaat za nego, a kusogledite
stavaat o~ila da go vidat. Doilkata zbor-
lesta
so radost go ostava bep~eto da pla~e
i za nego govori. Kuvarkata ja vrzuva
najrasko{nata prestilka na vratot mrsen,
i po yidovi se ka~uva da go vidi; po tezgite,
izlozite
kepencite, pokrivite, simsovite vrie, visi
na niv najrazli~en narod, site èlni
ubavo da go vidat. Sve{tenici videni retko
se turkaat sred prosta~kite masi, vo obid
da fatat {to podobro mesto. Dami pod
prevez
ostavaat vojna belo-crvena da se vodi
na napudrenite im obrazi pred bludniot
napad
od vrelite bakneì na Feb. Mete` golem,
nebare bogot negov {to nedvojbeno go vodi
najpritvorno mu se mu{nal pod ~ove~kite
mo}i
i go pridviìl divno.
Sicinij
Se kladam
vedna{ }e stane konzul.
Brut
Toga{ slu`bava na{a,
duri toj e na vlast, }e spie.
Sicinij
Toj ne moè podednakvo da ja nosi ~esta
od po~etok do kraj, tuku, tvrdam.
i taa {to ja ima }e ja zagubi.
Brut
Ute{no.
Sicinij
Veruvaj
plebejcite, {to stojat zad nas, na mal povod
poradi stariot omraz, po~estite novi
}e mu gi zaboravat; a, siguren sum, brgu
}e im go dade kakov {to e vozgord
i neprisposobliv.
Brut
Go ~uv kako se kolne,
ako go kandidiraat za konzul, nikoga{ nema
na plo{tad da se pojavi, nosej}i ja na sebe
bednata toga na poniznost; pokaùvaj}i gi
(kako {to e obi~aj) ranite svoi
na narodot, molej}i za glasot nivni smrden.
Sicinij
To~no.
Brut
Taka re~e. O, porado bi se otkaàl toj
odo{to da ja nosi osven plemstvoto ako
ne go zamoli i patriciite.
Sicinij
Bogovite gi molam
da ne se predomisluva i tokmu vaka
da napravi.
Brut
Najverojatno taka }e bide.
Sicinij
Za nego toa, kako {to sakame i sami,
}e bide sigurno propast.
Brut
Zna~i mora ova
da go snajde ili od vlasta nema ni{to.
zatoa na plebejcite da im govorime treba
kolku toj gi mrazi i deka, koga }e moè,
759 Koriolan
vo mazgi }e gi pretvori, i bez tribuni
od slobodata }e gi li{i; smetaj}i deka
za ~ove~ki su{testva i site dobra
imaat du{a i nadle`nosti na svetot
pomalku od kamilite bojni, koi se arni
samo za nosewe tovar, i udari bolni
koga pod nego }e klapnat.
Sicinij
]e go ra{irime ova
vo pogodno vreme koga lo{otilakot nadut
narodot }e go navredi-a na ova e lesno
da go podbodneme kako {to e lesno
pcite na ovcite da gi nafr~ime-a oganot
ovoj
}e im ja zapali potpalata suva; pa plamenot
nivni
}e go glamnosa za navek.
(Vleguva glasnik.)
Brut
[to se slu~uva?
Glasnikot
Ve vikaat na Kapitol. Se veli
deka Marcij }e stane konzul.
Vidov kako gluvite se turkaat da go vidat,
a slepite da go slu{nat. Velmo{kite raka-
vici
frlaa po nego, gospo|ite i momite {alovi
i {amiv~iwa koga vrve{e; velmoìte mu se
klawaa
nebare e kipot na Jupiter, a plebejcite
grme`
pravea i poroj od izvici i kapi. Vakvo
ne{to
nikoga{ ne sum videl.
Brut
Da odime na Kapitol,
so u{ite i o~ite kon ovoj nastan,
no so srcata kon celta na{a.
Sicinij
Odime, ajde.
(Izleguvaat.)
760 Vilijam [EKSPIR
Scena 2
18
(Vleguvaat dvajca senatski slu`benici da
namestat sedi{ta na Kapitol.)
Prviot slu`benik
Brzni, brzni, samo {to ne stignale. Kolku-
mina se kandidirani za konzul?
Vtoriot slu`benik
Velat trojca; ama site mislat deka Korio-
lan }e bide izbran.
Prviot slu`benik
Hrabar ~ovek; ama lo{ e od merata nadvor i
ne go saka prostiot narod.
Vtoriot slu`benik
Navistina imalo mnogumina golemi lu|e
{to im laskale na narodot koj{to nikoga{
ne gi sakal, a imalo i mnogumina {to gi
sakal bez da znae zo{to: zna~i ako saka bez
da znae zo{to, moè bez pogolema pri~ina
i da mrazi. Spored toa, ako Koriolan ne
beri gajle dali go sakaat ili mrazat samo
pokaùva deka dobro im go znae ujot i od
~isto blagorodna nemarnost im dozvoluva
ova jasno i da go vidat.
Prviot slu`benik
Ako ne mu e gajle dali go sakaat ili mrazat,
toga{ bi bil sosem ramnodu{en dali im
pravi dobro ili zlo; no toj ja bara nivnata
omraza porevnosno odo{to tie moàt da mu
ja dadat i pravi s# za da im pokaè deka
tokmu toj im e protivnik. Da si gi bara{ so
borin~e omrazata i nesakaweto na narodot
e isto taka lo{o kako so laskawe da ja pri-
dobiva{ nivnata qubov, rabota {to toj od
du{a ja mrazi.
Vtoriot slu`benik
Golemi zaslugi ima toj za tatkovinata; i
izdignuvaweto negovo ne be{e taka lesno
kako na onie koe so laski i u~tivi zborovi
mu se potpiknuvaa na narodot bez da napra-
vat ne{to drugo so koe }e gi zasluàt nego-
voto vnimanie i po~it. Ama toj do tolku
ja vkoreni sopstvenata slava vo nivnite
o~i, a delata vo nivnite srca {to bi bila
sramna neblagodarnost dokolku ne gi zatnat
muckite i ne mu priznaat. Ako zboruvaat
poinaku, toa bi bila ~ista zloba, koja, koga
}e premine vo laga, }e ja dobie osudata i
prekorot od sekoj {to }e ja ~ue.
(Trubi. Vleguvaat patriciite i tri-
bunite so liktori pred sebe; Koriolan,
Menenij, konzulot Kominij. Sicinij i
Brut sednuvaat do niv; Koriolan stoi.)
Menenij
Bidej}i ve}e re{ivme za Vol{~anite
i aber im prativme po Tit Larcij, sega
glavna to~ka na sednicava vtora,
e da ja nagradime blagorodnata slu`ba
na onoj {to za zemjata se bore{e slavno.
Zatoa ve molam, blagorodni dostojnici,
da go pokanite sega{niot konzul, vojskovo-
decot
na{ vo skore{niov uspeh, da ni kaè
ne{to za golemoto delo {to go stori
Marcij Kaj Koriolan, za kogo
sme ovde sobrani da mu oddademe po~est
i blagodarnost {to mu gi dolìme.
(Koriolan sednuva.)
Prviot senator
Govori, Kominij dobar.
Ne krati ni{to poradi dolìnata, ubedi n#
deka dràvava ni e ponemo}na od {to sme
volni
nego da go nagradime. (Na tribunite)
Voda~i narodni,
baram vnimatelno da slu{ate, za potem
najvlijatelno da go prenesete kaj siot narod
ona {to ovde }e se re{i.
Sicinij
Nie sme tuka
761 Koriolan
za razumen dogovor, so srca skloni
da go prifatime i preneseme ~esno
ovde re{enoto.
Brut
I posre}ni duri
ova da go storime, ako toj sepak
nau~i pove}e da ja ceni vrednosta
na narodot odo{to do sega.
Menenij
Ova ne ti e na mesto, ne ti e!
Poarno da ne otvorevte usta. ]e moè
Kominij da go ~ueme?
Brut
Mo{ne rado;
no moeto predupreduvawe be{e po na mesto
od prekorot za nego daden.
Menenij
Toj go saka va{iot narod,
ama ne terajte go da spie so nego.
Cenet Kominij, govori.
(Koriolan stanuva i saka da si odi.)
Da ne si mrdnal!
Prviot senator
Sedi, Koriolan: ne srami se da slu{a{
za delata slavni {to gi stori.
Koriolan
Blagorodstva, prostete:
poarno mi e povtorno ranite da gi le~am
odo{to da slu{am kako sum gi sdobil.
Brut
Se nadevam, gospodine,
deka ne begate od zborovite moi.
Koriolan
Ne, gospodine, iako ~esto,
pred udari sum ostanuval a od zborovi sum
begal;
ne mi laskavte, zna~i ne me povredivte: a
narodot
va{ go sakam kolku {to vredi-
Menenij
Te molam, sedi.
Koriolan
Poarno nekoj da mi ja~e{a glavata na sonce
koga }e zatrubat za boj, odo{to vaka da
{laam
slu{aj}i kako od mravka me pravat slon.
(Izleguva Koriolan.)
Menenij
Voda~i narodni,
kako moè toj na {areniot va{ plebs da mu
laska,
vo koj eden na iljada e dobar koga e jasno
deka celo telo bi go `rtvuval za ~esta
a ni edno uvo za nea da slu{a? Prodolì,
Kominij.
Kominij
Ne }e me dodrì glasot. Delata na Korio-
lan
ne treba tivko da se kaàt. Se smeta
deka hrabrosta e najglavnata doblest
i najdostoinstven imatelot go pravi: Ako
e taka, na ~ovekot za kogo govoram, na svetot
mu nema ramen. Na {esnaesetgodi{na voz-
rast,
koga Tarkvin trgna na Rim, pred site
toj se bore{e; na{iot toga{en vladar,
kogo so seta po~it go spomenuvam, go vide
kako golobrad
19
voini so bradi
pred sebe goni; eden Rimjanin kutnat
toj go op~ekori i pred o~ite na samiot
konzul
trojca protivnici ubi; so Tarkvina se
762 Vilijam [EKSPIR
sretna
i na kolena go padna. Vo borbite toga{,
koga u{te moè{e da glumi ènsko na
scena,
se pokaà kako najdobar voin, i so venec
dabov za hrabrosta be{e oven~an. Detstvoto
so maèstvo zapo~nuvaj}i go, ko okean
raste{e, i vo celi sedumnaeset bitki
ottoga{, drugite od venecot gi li{i. A za
sega,
pred i vo Koriol, dozvolete mi da kaàm,
zborovi mi nedostigaat. Begstvoto go sopre,
i niz redok primer go pretvori stravot
vo obi~na {ega; ko algi {to se vednat
pred edrilica, taka poslu{ni lu|eto bea
i mu se svivaa pred klunot: me~ot negov,
mur na smrtta, mava{e, se~e{e; od glava
do petici siot be{e vo krv, i sekoj pridvig
so smrtni krici be{e prosleden: sam toj
vleze
niz kobnite gradski porti i kose{e krvav
ko sudbina neizbe`na, pa izleze bez pomo{,
i so nenadejno zasiluvawe na Koriol udri
ko nebesna ~uma. I s# mu padna v race;
no koga meteòt voen povtorno mu stigna
do sluhot voinstven, so udvoen duh toj
vedna{
snagata ja okrepi i umornoto telo,
i vo nova bitka trgna, kaj{to na pomin,
isparuvaj}i so krv, gaze{e ìvi lu|e,
nebare roden za ve~en kole`; i duri
gradot i bojot ne gi dobivme, ni edna{
ne podzastana da zdivne.
Menenij
Hrabar ~ovek.
Prviot senator
I dostoen za ~esta
{to mu ja davame.
Kominij
Go otfrli toj plenot,
a na skapocenostite gleda{e nebare gazi
vrz buni{teto na svetot. Toj pomalku bara
od malkuto siroma{tijata {to go dava,
delata svoi
pravej}i gi, gi nagraduva, a zadovolen e {to
vreme
potro{il da gi stori.
Menenij
Vistinski blagorodnik.
Neka go viknat.
Prviot senator
Viknete go Koriolan.
Slu`benikot
Ve}e ide.
(Vleguva Koriolan.)
Menenij
Na Senatot, Koriolan, golema mu e ~est
da te stori konzul.
Koriolan
Nemu mu pripa|aat
ìvotov moj i mojata slu`ba.
Menenij
Ostanuva u{te
so narodot da zboruva{.
Koriolan
Od srce ve molam,
adetov da go preskokneme; za{to ne moàm,
togata da ja nosam, gol pod nea, i da gi molam
za ater na ranite, da mi dadat podr{ka.
Molam
ovoj ~in da go odbegnam.
20
Sicinij
Gospodine, narodot
mora da ~ue; ni peda, vi velam,
od ova nema da otstapat.
763 Koriolan
Menenij
Ne buntuvajte go narodot.
Te molam ne otstapuvaj od adetot, prifati
ja
~esta, isto ko prethodnicite tvoi, vo vakva
forma.
Koriolan
Toa e rolja
{to so sram }e ja odigram, a bi bilo dobro
narodot da ne ja praktikuva.
Brut
(Na Sicinij) ûvte dobro, ne?
Koriolan
Pred niv da se falam, vaka-onaka sum
storil,
da im gi pokaùvam zale~enite luzni mesto
da gi krijam, nebare sum gi zdobil za glasot
niven da go kupam!
Menenij
Prisposobi se, sepak.
A vie, tribuni, prepora~ajte go kaj plebsot,
predlogot na{; a na blagorodniot ni konzul
da mu posakame sre}a i ~est.
Senatorite
Sekoja sre}a i ~est na Koriolan!
(Trubi. Izleguvaat site osven Sicinij i
Brut.)
Brut
Gleda{ {to nameri ima so sirotiot narod?
Sicinij
Samo neka namerata mu ja proyrat! Glasot }e
im go bara,
}e gi moli, veruvam samiot }e se mrazi
{to molenoto samo tie moàt da mu go
dadat.
Brut
Ajde da im kaème
{to e ovde re{eno; na plo{tadot sega
kaj{to, znam, n# o~ekuvaat.
764 Vilijam [EKSPIR
Scena 3
21
(Vleguvaat sedum-osum gra|ani.)
Prviot gra|anin
Zna~i, ako gi pobara na{ite glasovi, ne
treba da go odbieme.
Vtoriot gra|anin
Moème, gospodine, ako sakame.
Tretiot gra|anin
Vo nas imame mo} toa da go storime, no toa
e mo} za koja nemame mo} da ja upotrebime.
Bidej}i, ako ni gi pokaè ranite i ni gi
raskaè delata, }e treba jazicite v rani da
mu gi pikneme i za niv da govorime. Zna~i
ako ni gi kaè blagorodnite dela, nie isto
morame blagorodno da gi prifatime. Nebla-
godarnosta e ~udovi{te, a dokolku narodot
e neblagodaren, toga{ ~udovi{te e i nar-
odot; a bidej}i nie mu pripa|ame na toj
narod, bi ispadnale ~udovi{ni pripadnici.
Prviot gra|anin
A ne treba mnogu taka za nas i da se
misli: oti koga se krenavme za ìtoto, toj
voop{to ne se snobe{e da n# nare~e mnogug-
lava tolpa.
Tretiot gra|anin
I drugi taka n# narekuvale; ne deka na
nekoi od nas glavite im se kostenlivi, crni,
rusi,
22
}elavi, tuku zatoa {to umovite ni
se mnogu razli~ni; i navistina mislam, da
izlezat site na{i umovi od eden ~erep, }e
se razletaat na istok, na zapad, na sever i
na jug, i samo vo edno bi se sloìle: da pole-
taat istovremeno na site strani na svetot.
Vtoriot gra|anin
Taka misli{? Toga{ kaì mi, na koja strana
}e mi letne umot?
Tretiot gra|anin
A ne, tvojot nema taka lesno da letne kako
na nekoj drug; toj e re~isi srasnat so tvojata
tvrda timba: no ako se oslobodi, sigurno }e
poleta na jug.
Vtoriot gra|anin
Zo{to ba{ na jug?
Tretiot gra|anin
Da se zagubi vo maglata, vo koja, biduvaj}i
tri ~etvrtini stopen vo ne~isti rosi, so
~etvrtata }e se vrati poradi sovesta, da ti
pomogne da najde{ èna.
Vtoriot gra|anin
Samo znae{ da se majtapi{, ako, ako.
Tretiot gra|anin
Dali site ste re{eni da mu gi dadete glaso-
vite? Toga{ ne e ni va`no, mnozinstvoto
pobeduva. Velam, da e toj so narodot, }e nema
podobar ~ovek od nego.
(Vleguva Koriolan vo toga na poniznosta
zaedno so Menenij.)
Eve go, ide oble~en vo togata na poniznosta:
vnimavajte kako se odnesuva. Ne treba da ni
prio|a grupno, tuku posebno da mu prio|ame,
po eden, dvajca, maksimum trojca. Sekoj od
nas treba da bide zamolen, za{to sekoj
taka }e dobie ~est da mu go dade svojot
glas poedine~no od sopstvenata usta. Zatoa,
idete po mene, pa }e vi kaùvam kako da mu
prio|ate.
Site
Dobro, dobro.
(Izleguvaat gra|anite.)
Menenij
O, gospodine, ne si vo pravo. Zarem ne znae{
deka najodli~nite istoto go pravele?
765 Koriolan
Koriolan
I {to treba da velam?
Ve molam, gospodine,-Molwa da ve udri!
Ne mi moè
jazikot vaka da ~ekori. Gledajte, gospodine,
ova
mi se ranite! Gi dobiv sluèj}i na tatkovi-
nata,
koga mnozina od vas vo pani~na begaa treska
pred zvukot od barabanite na{i.
Menenij
Bogovi moi, pomo{!
Ne smee{ taka da im zboruva{; po govorot
treba
dobro da te pomnat.
Koriolan
Da me pomnat? Neka se gonat!
Sakam da me zaboravat, kako i doblestite
na koi sve{tenicite cel vek gi u~at.
Menenij
S# }e opleska{!
Te ostavam sega. Te molam, zboruvaj im umno,
pametno, te molam.
(Vleguvaat trojca gra|ani.)
Koriolan
Kaète im licata da si gi izmijat,
i zabite da gi dràt ~isti. Eve idat dvajca.
Znaete, gospoda, zo{to stojam ovde?
Tretiot gra|anin
Znaeme, gospodine. No sepak kaète mi {to
ve donese tuka.
Koriolan
Moite zaslugi.
Vtoriot gra|anin
Va{ite zaslugi?
Koriolan
Da, ama ne i mojata èlba.
Tretiot gra|anin
Kako mislite, ne i va{ata èlba?
Koriolan
Taka, gospodine. Nikoga{ ne mi bila èlba
da prosam od siromasite.
Tretiot gra|anin
Sfatete, ako ne{to vi dademe, }e barame za
toa i da ni se oddolìte.
Koriolan
Dobro, toga{, koja e va{ata cena za konzul-
stvoto?
Prviot gra|anin
Cenata e u~tivo da zamolite.
Koriolan
U~tivo, ve molam, gospodine da mi go dadete.
Imam i rani da vi pokaàm, ama }e gi
vidite samo na samo. Molam za va{iot glas,
gospodine. [to velite?
Vtoriot gra|anin
Go imate, blagoroden gospodine.
Koriolan
Dogovoreno, gospodine. Ve}e isprosiv dva
dobri glasa. Vi blagodaram za milosta:
zbogum!
766 Vilijam [EKSPIR
Tretiot gra|anin
Ama e ova nekako ~udno.
Vtoriot gra|aniin
]e vidi vtorpat da davame-ama sega ne e
va`no.
(Izleguvaat trojcata gra|ani. Vleguvaat
drugi dvajca.)
Koriolan
Ve molam, ako ne vi pre~i premnogu, da
stanam konzul. Eve, ja nosam voobi~aenata
nametka.
êtvrtiot gra|anin
Blagorodni zaslugi imate za tatkovinata, a
i nemate.
Koriolan
[to sakate da kaète?
êtvrtiot gra|anin
Bevte kam{ik za nejzinite prijateli, no
bevte i osten za nejzinite prijateli;
nikoga{ ne ste go sakale prostiot narod.
Koriolan
Toga{ smetajte me za u{te poblagoroden
{to ne sum bil prost vo qubovta. Jas,
gospodine, }e mu laskam na pobratimot
moj, narodot, za pove}e da me ceni; taa
postapka narodot ja smeta za blagorodna; a
bidej}i mudrosta na nivniot izbor mi ja
saka palarijata a ne srceto, }e se ve`bam
vo podlizursko klawawe i }e im prio|am
najpritvorno; odnosno, gospodine, }e gi
podraàvam ~inkite na mnozina demagozi
i {irokogrado }e gi davam na èlitelite.
Zatoa, ve molam da stanam konzul.
Pettiot gra|anin
Se nadevame deka }e ni stanete prijatel,
zatoa vi gi davame glasovite od srce.
êtvrtiot gra|anin
Dobivte mnogu rani za tatkovinata.
Koriolan
Nema da go potvrduvam va{eto znaewe so
dokazi. Mnogu }e gi cenam va{ite glasovi i
pove}e nema da vi zdodevam.
Obajcata
Od srce vi posakuvame, gospodine, bogovite
da vi dadat sre}a.
(Izleguvaat dvajcata gra|ani.)
Koriolan
O, glasovi najslatki!
Poarno da gladuva{, poarno e da umre{,
odo{to za ve}e zasluènata nagrada da
moli{.
Zo{to da stojam ovde, vo vol~java toga
i od ojlevci-dojlevci ponizno da gi baram
glasovite nepotrebni? Adetot na ova me
tera.
No ako s# pravevme adetot kako {to saka
pravot na drevnite vremiwa neizbri{an }e
leì
a gre{kata ko planina na kup }e se zbere
vistinata zatskrivaj}i ja. Mesto {utrak
ovde da izigruvam, poarno ~inot i ~esta
na drugo {utra~i{te da gi otstapam. No
ve}e
polovina rabota svr{iv, {tom izdràv
tolku
}e izdràm do kraj.
(Vleguvaat u{te trojca gra|ani.)
Eve u{te glasovi.
Glasovite na{i! Za glasovite va{i se
borev,
bdeev za glasovite va{i; za glasovite va{i,
trpev
ranuvawa preku dvaeset; tripati po {est
767 Koriolan
bitki
sum videl i ~ul; za glasovite va{i mnogu
ne{ta sum storil, golemi i mali: glasovite
va{i
dajte mi gi! Sakam da sum konzul.
[estiot gra|anin
Blagorodni dela storil, i ne treba da
zamine bez glasot na sekoj ~esen gra|anin.
Sedmiot gra|anin
Zatoa neka bide konzul. Bogovite neka mu
dadat sre}a i neka go storat dobar prijatel
na narodot!
Site
Amin, amin. Gospod da te vardi, blagoroden
konzule!
(Izleguvaat trojcata gra|ani.)
Koriolan
Vredni glasovi!
(Vleguvaat Menenij, Brut i Sicinij.)
Menenij
Go izdrà odredenoto vreme, pa tribunite
ti go davaat glasot na narodot; u{te
ostanuva, so sve~enite oznaki, tamu
da dojde{ vo Senatot.
Koriolan
Gotovo e so ova?
Sicinij
Adetot na molewe ti ve}e go svr{i.
Narodot te prifa}a, pa povikan si sega
izborot da ti se potvrdi.
Koriolan
Kade? Vo Senatot?
Sicinij
Tamu, Koriolan.
Koriolan
Smeam da se presle~am?
Sicinij
Se razbira, gospodine.
Koriolan
Toa vedna{ }e go storam; i {tom sebesi pak
se poznaam, vedna{ idam v Senat.
Menenij
I jas doa|am so tebe. Sakate i vie?
Brut
Nie ovde }e go do~ekame narodot.
Sicinij
Zbogum.
(Izleguvaat Koriolan i Menenij.)
Najposle go ima; a po izgledot, mi se ~ini
toplo mu e na srce.
Brut
Gi nose{e toj so gordelivo srce
znacive na poniznosta. ]e go raspu{ti{
narodov?
(Vleguvaat plebejcite.)
Sicinij
[to e prijateli, go izbravte li?
Prviot gra|anin
Gi dobi na{ite glasovi, gospodine.
768 Vilijam [EKSPIR
Brut
Da dadat bogovite i va{ata qubov da ja
stekne.
Vtoriot gra|anin
Amin, gospodine. Kolku {to moèv da
vidam, ni se potsmeva{e koga mole{e za gla-
sovite na{i.
Tretiot gra|anin
Jasno e deka otvoreno ne ismeva{e.
Prviot gra|anin
Ne, toa e samo negov na~in na govor. Ne n#
ismeva{e.
Vtoriot gra|anin
Nieden me|u nas, osven tebe, ne veli
deka ne ni se potsmeval: treba{e da ni gi
pokaè
luznite, ranite za tatkovinata {to gi
dobil.
Sicinij
Sigurno toa go storil.
Site
Ne, ne, nikoj ne gi vide.
Tretiot gra|anin
Re~e deka imal rani {to }e gi pokaè na
samo;
i mavtaj}i so palarijata vo prezir
Sakam da sum konzul, vele{e toj; no
drevniot adet
ne dopu{ta bez glasovite va{i: zatoa
glasovite dajte mi gi. Koga mu gi dadovme,
re~e, Vi blagodaram za glasovite, fala;
va{ite najslatki glasovi: Toa od vas go
barav
sega mavnete mi se. Zar ova ne be{e podbiv.
Sicinij
Pa ili na o~i bevte slepi i nevidovte,
ili, viduvaj}i go ova, so detinska arnost
ste mu gi dale.
Brut
Zo{to nikoj ne mu go re~e
ona od nas kaànoto? Bez mo} koga be{e,
najobi~no slu`beni~e vo dràvava na{a,
neprijatel vi be{e, postojano nafr~en
protiv
slobodite va{i i prava dadeni od vlasta; a
sega
koga dojde na vlast, na dràvnoto ~elo,
ako s# u{te ostane zlobno
du{man broj eden na plebejcite, glasovite
toga{
va{i moè za vas da se kobni. Treba{e da
mu se kaè
ova: kako {to slavnite dela mu davaat pravo
da go bara sakanoto mesto, taka blagorod-
nata du{a
treba da misli na vas ako glasovi saka, i
zlobata kon vas da ja pretvori vo qubov,
stanuvaj}i vi dobar gospodar.
Sicinij
Da mu re~evte vaka,
kako {to ve podu~ivme, }e mu go doprevte
duhot
i }e mu ja obidevte sklonosta: }e izvle~evte
od nego
ili vetuvawe qubezno, so koe, vo slu~aj na
potreba
}e go drèvte v race ili sert-ujot
}e mu go ogor~evte koj{to lesno
ne podnesuva uslovuvawa i prangi
{to go obvrzuvaat; vaka navle~en da zbesne,
}e ja iskoristevte prednosta nad gnevot
i izborot }e mu propadne{e.
Brut
Zarem gledavte
strasno da ve moli niz otvoren prezir
koga qubovta mu treba{e va{a; ne mislej}i
769 Koriolan
deka prezirot negov bezmislosno }e ve
tol~i
koga }e bide mo}en da udri? Zarem nema
nieden ma` me|u vas? Da ne bevte fateni vo
zborot
pa glasavte protiv suverenosta na umot?
Sicinij
Zarem
do sega ne ste odbivale moliteli, a sega,
onoj {to ne ve mole{e tuku ve prezira{e
brzo-brzo go izbravte?
Tretiot gra|anin
Izborot ne mu e potvrden. Moème da go
odbieme.
Vtoriot gra|anin
I }e go odbieme!
Jas ima petstotini glasovi za ova.
Prviot gra|anin
Jas dvapati po petstotini, plus prijatelite
nivni.
Brut
Odete vedna{ od ovde i kaète im na pri-
jatelite
deka izbrale konzul {to od niv }e gi zeme
slobodite a samite niv bolno }e gi svede
na pci {to ~esto gi tepaat oti lajat
iako se ~uvani za da lajat.
Sicinij
Neka se soberat site;
i, po seriozno rasuduvawe, neka go otpovi-
kaat
pogre{niot izbor. Negovata gordost
i starata omraza kon vas istaknete gi. So
kolkav
prezir, kaète, ja nose{e poniznata toga,
kako molej}i, ve ismeva{e; no qubovta
va{a,
zabludana po zaslugite negovi, ve spre~i
da razmislite za sega{niot mu stav dobro,
koj{to, najpodbivno, za rezil va{, go skroi
spored omrazata stara {to kon vas ja kotka.
Brut
Seta vina
vrz nas, tribunite, frlete ja: deka sme rabo-
tele
i pokraj prigovorite, tokmu nego
da go izberete.
Sicinij
Re~ete deka ste go izbrale
po na{a zapoved a ne vodeni spored
sopstvenite ~uvstva; i deka umovite va{i
obzemeni so ona {to mora da se stori
a ne ona {to treba, ve navele, protiv
volja, da go izberete za konzul. Vinata vrz
nas frlete ja.
Brut
Da, ne {tedete n#. Re~ete kako
sme ve u~ele kolku mlad toj za zemjata se
borel,
kolku dolgo, od kakva poteknuva loza-
blagorodniot dom na Marcievci; od koi{to
poteknuva Anko Marcij, sin na }erkata od
Numa,
koj pogolemiot Hostilij ni bil kral ovde;
od istiot dom Publij i Kvintij bea,
koi so cevki ni donesoa najdobra voda;
a i Cenzorin, so pravo nare~en taka
za{to dvapati bil izbran za cenzor
be{e negov predok.
Sicinij
ôvekot so poteklo vakvo,
{to za tatkovinata i li~ni zaslugi ima,
dostigawa za visoko mesto, vi go
prepora~avme nie
da ne go zaboravite; no vie ste na{le,
merej}i go sega{niov so minatiot odnos,
deka e va{ zakolnat neprijatel, pa zatoa
prenagleniot izbor go povlekuvate.
770 Vilijam [EKSPIR
Brut
Re~ete nikoga{ ne bi storile vaka-
i ova postojano istaknuvajte go- da ne sme ve
terale nie; i vedna{, {tom soberete lu|e,
trgnete kon Kapitol.
Site
Sigurno. Re~isi site
se kaat za izborot.
(Izleguvaat plebejcite.)
Brut
Neka odat;
poarno so buntov rabotava da ja stavime na
kocka
odo{to da ~ekame, mnogu poopasna da stane.
Ako toj, kakov {to go dal gospod, zbesne
poradi odbivaweto nivno, }e gledame samo
i gnevot }e mu go iskoristime.
Sicinij
Na Kapitol, ajde:
}e stigneme tamu pred rekite narod;
taka }e izgleda, ko delumno i {to e, deka
buntov
od nas podbodnat, e niven.
(Izleguvaat.)
Koriolan
Tul Aufidj, zna~i, nova vojska sobral?
Larcij
Da, gospodine; od taa pri~ina tolku brgu
dogovor sklu~ivme.
Koriolan
Zna~i Vol{~anite povtorno stojat ko
napred,
spremni {tom }e im se ukaè prilika
zgodna
da n# napadnat.
Kominij
Iscrpeni se, konzule, zna~i
te{ko pak }e gi vidime duri sme ìvi
so razvioreni barjaci.
Koriolan
Go vide Aufidij?
Larcij
Dojde otkako bezbednost mu zaem~iv, i seto
vreme gi pcue{e Vol{~anite {to sramno
go predale gradot. Vo Ancium e sega.
Koriolan
Me spomna mene?
Larcij
Da, gospodine.
Koriolan
[to spomna? [to re~e?
Larcij
Kolkupati te sretnal, me~ so me~ na megdan,
deka od site na zemjata najmnogu tebe
te mrazi; deka seto bogatstvo bi go dal
i toa nepovratno, samo za da stane
pobednik nad tebe.
Koriolan
Vo Ancium, re~e e sega?
Larcij
Vo Ancium.
Koriolan
Kamo da imav pri~ina da go pobaram tamu
na omrazata da mu se sprotivstavam. Dobre
dojde doma.
(Vleguvaat Sicinij i Brut.)
Gledajte, tribunite narodni se ova,
jazicite plebejski. Navistina od niv mi se
gadi:
oti do tolku se pr~at vo vlasta svoja
{to sekoj velmoà se srdi.
în TRETI
Scena 1
23
(Rogovi. Vleguvaat Koriolan, Menenij,
site patricii, Kominij, Tit Larcij i drugi senatori.)
772 Vilijam [EKSPIR
Sicinij
Tuka sopri.
Koriolan
[to e? [to sega?
Brut
Opasno e da prodolì{. Tuka sopri.
Koriolan
Od kade promenava?
Menenij
[to e?
Kominij
Pa zarem ne e izbran od site?
Brut
Ne e, Kominij.
Kominij
Da ne me glasaa deca?
Prviot senator
Tribuni, trgnete se: na plo{tad odi.
Brut
Lu|eto se nafr~eni na nego.
Sicinij
Stoj,
ili op{ta buna }e se krene.
Koriolan
Da ne se stoka?
Zarem glasaat lu|e koi sega se za
a vedna{ potoa protiv? Zo{to ste vie?
Usti im ste, {to ne vladeete so jazicite
nivni?
Da ne gi nasskavte sami?
Menenij
Smiri se, smiri se.
Koriolan
Ujdurmi, ujdurmi, zagovor vrzan
za da se zauzdi voljata na plemstvoto:
ako projdat, }e ìveeme so lu|e {to ne znaat
ni da vladeat ni na vlasta da se povinat.
Brut
Ne vikaj go ova zagovor.
Narodot vika deka si mu se potsmeval; a i
skoro,
koga xabe im se dele{e ìto, ti se pobuni,
gi klevete{e narodnite moliteli, gi
nare~e
prevrtlivci, laska~i, du{mani na plemst-
voto.
Koriolan
Pa toa im be{e poznato i toga{.
Brut
Ne na site.
Koriolan
A dali ti gi izvesti?
Brut
[to? Jas da gi izvestam?
Kominij
Toa e tvoja rabota.
773 Koriolan
Brut
I da e
poarna e od tvojata.
Koriolan
Zo{to toga{ jas da bidam konzul? Toga{,
ìmi onie oblaci, treba da sum bez zaslugi
kako tebe pa da ti stanam vo tribunstvoto
drugar.
Sicinij
Ti pokaùva{ mnogu od ona
{to narodot go navreduva. Ako pojde{
kaj {to si trgnal, mora na patot da se
vrati{
od koj {to si skr{nal, so duh posmeren,
ili nikoga{ ne }e se krene{ do konzul
ni so nego }e se zdruì{ ko tribun.
Menenij
Da se smirime.
Kominij
Narodot e zloupotreben, podbucnat. Ovaa
podlost
ne dolikuva na Rim; nitu pak Koriolan
ja zasluìl pre~kava sramna, postavena
podlo
na ~istiot pat na negovite zaslugi.
Koriolan
Mi govori za ìtoto!
Toa {to go rekov, pak }e go kaàm.
Menenij
Ne sega, ne sega.
Prviot senator
Ne vaka gneven, ne sega.
Koriolan
Sega, ìmi ìvotov. Blagorodnite pri-
jateli
gi molam za pro{ka.
Neblagorodnite smrdlivci sakam bez laski
da me gledaat kako i sebesi. Povtorno
velam,
so toa {to im izleguvame vo presret, protiv
Senatot kotkame kukol buntoven,
neposlu{en, prgav,
{to sami go posadivme, o`nivme i rasadi-
vme
me{aj}i gi niv so nas, blagorodnoto plem-
stvo
koe ima doblest, da, ima mo} no ve}e go nema
ona {to na prosjacite im go dade.
Menenij
Dobro, dosta.
Prviot senator
Dosta zborovi, te molam.
Koriolan
Dosta? Zo{to dosta?
Ko {to za zemjava ja proleav krvta svoja
bestra{en pred du{manot nadvore{en, i
gradive taka
zborovi }e kovaat duri ne zgnijat pred
~umosanive
od lepra, od ~ija zaraza se eèvme, a sega
odli~en pat & otvorivme.
Brut
Govori{ ti za ovoj narod
nebare si bog {to kaznuva, a ne ~ovek
so site slabosti kako niv.
Sicinij
Dobro bi bilo
narodot da znae za ova.
774 Vilijam [EKSPIR
Menenij
[to? Zar ne gleda{ kolku e gneven?
Koriolan
Gneven!
Da sum smiren ko polno}na dremka,
ìmi Jupiter, istoto bi go rekol!
Sicinij
Poln si otrov
{to samo vo tvojot zbor mora da ostane
i ne smee natamu da se {iri.
Koriolan
Mora da ostane!
Go slu{ate ovoj duduk tribuntoven? Go
~uvte
negovoto zapovedni~ko mora?
Kominij
U{te nemate pravo.
Koriolan
Mora!
O, dobri ama nemudri patricii; zo{to,
o, seriozni no nebre`ni senatori, taka
& dozvolivte na Hidrata da pletka vo
vlasta,
so svoeto tiransko mora, iako samo
rog i krik na toj yver, bezdu{no i drsko
da kaè deka rekata vo jaz }e ja svrti
i koritoto }e vi go zeme? Ako takva mo}
ima,
toga{ dovolno povinete se; ako ja nema,
razbudete se od opasnava spija. Ako ste
mudri,
budali ne bidete; ako ne ste, toga{
kraj vas neka sedat. Plebejci }e ste vie
a tie senatori i toa ne pomali koga
glasovite }e vi se izme{aat, i vkusot niven
}e prevlada. ]e izberat tie svoj ~ovek
nekoj kako ovoj ovde, koj{to }e re~e mora
ona plebejsko mora protiv seriozniov
sobir
kakov {to nikoga{ Grcija nemala. @imi
Jupiter,
vaka se omalovaùvaat konzulite; du{ava
me boli
oti znam deka pri postoewe na dve vlasti
niedna vrhovna, mnogu brzo haos
navleguva vo procepot me|u niv i dvete
gi potopuva.
Kominij
Odime na plo{tad!
Koriolan
Toj {to dal takov sovet, da se dava ìto
od ambarite xabe, ko {to bilo
nekoga{ vo Grcija-
Menenij
Dobro, dobro, dosta za toa.
Koriolan
Iako tamu vo narodni race bila vlasta-
velam tie hranat neposlu{nost, go hranat
raspadot na zemjava.
Brut
Zo{to plebsot da mu dade
glas na onoj {to vaka zboruva?
Koriolan
Pri~ini ima mnogu
i toa povredni od glasovite nivni. Znaat
deka ìtoto ne se dava za ne{to
{to ne go zasluìle; povikani vo vojna,
koga sr`ta na dràvava zagrozena be{e,
ne sakaa do kapii da dojdat: za vakva slu`ba
ne se dobiva ìto xabe. Koga se otvori
vojna,
krevaa buni i vostanija, a najhrabrite
odbivaa i da go spomnat. Optu`bite
{to ~esto gi krevaa protiv Senatot,
bez nikakva osnova, nikako ne moàt da
775 Koriolan
bidat povod
za ovaa velikodu{nost. Pa, {to toga{?
Kako ovoj mnguglav yver }e ja sfati
{irokogradosta na Senatot? Neka delata
kaàt
deka ne bi rekle, Nie, nie baravme
oti mnozinstvo sme brojno, a tie vo uplav
ni gi ispolnija barawata. Ja poniùvame
taka
su{nosta na na{ite sedi{ta, davaj}i na
ovie ordi
griàta na{a strav da ja narekuvaat; {to so
vreme
}e gi otvori bravite na Senatot za vnatre
vrani i orli da vijat.
Menenij
Dosta, dosta.
Brut
Ne dosta, premnogu.
Koriolan
Ne, eve vi u{te!
Se kolnam vo s# ìvo i divo deka e to~no
ova so koe }e zavr{am! Taa vlast dvojna,
vo koja ednite so pri~ina preziraat, a dru-
gite
navreduvaat od ~ist mir, vo koja mudrosta i
rangot
za ni{to ne re{avaat tuku soglasnosta samo
na glupata tolpa, taa vlast ona {to e glavno
sigurno }e go propu{ti i postojano }e kva~i
matni sitnici. Vaka spre~ena celta, sledi
deka ni{to celesoobrazno nema da se pravi.
Zatoa ve molam vas upla{eni pomalku
odo{to mudri, {to pove}e gi sakate temel-
ite
na dràvata odo{to treperite pred nivnata
smena;
{to pove}e sakate blagoroden od dolg
ìvot,
i {to za teloto sakate opasen ila~ mesto
sigurna smrt bez nego-iskornete go edna{
jazikot na tolpata: da ne go liì ve}e
blagoto {to za nea e otrov. Bes~esnosta
va{a
go sakati vistinskiot sud i dràvata ja
li{i
od edinstvenoto {to bespogovorno & e
nu`no
i ostana bez mo} dobroto da go stori
spre~ena od zloto {to ja tol~i.
Brut
Dovolno be{e.
Sicinij
Zboruva{e kako predavnik i kako takov
}e odgovara{.
Koriolan
Bedniku, prepoln zloba!
[to }e im se narodot }elavi tribuni?
Poddràni od niv, ne priznavaat tie
ni cara ni gospodara. Vo vostanie,
koga zakon ne e pravoto tuku ona {to se
mora
tie bea izbrani. Vo mir, kako sega,
kaète {to e pravo mora da e pravo,
pa vo prav mo}ta frlete im ja.
Brut
Predavstvo jasno!
Sicinij
Zarem toj da bide konzul? Nikoga{!
Brut
Edili
24
, ej!
(Vleguva eden edil.)
V zatvor so nego.
Sicinij
Odi vikni go narodot; (Izleguva edilot.)
vo ~ie ime jas li~no
te apsam kako predavni~ki ajduk,
neprijatel na javniot red. Nareduvam da se
776 Vilijam [EKSPIR
povini{
i za deloto da odgovara{.
Koriolan
Mr{, jarecu drtav!
Site patricii
Nie em~ime za nego.
Kominij
Trgnete se, star gospodine.
Koriolan
Begaj gadu valkan! Ili koskite
od ali{ta }e ti gi istresam!
Sicinij
Na pomo{, gra|ani!
(Vleguva tolpa plebejci so edili.)
Menenij
Pove}e po~it na obete strani.
Sicinij
Ovoj ovde saka da vi ja zeme seta vlast.
Brut
Fatete go, edili!
Site plebejci
Dolu so nego! Dolu so nego!
Vtoriot senator
Oru`je, oru`je, oru`je!
(Site se turkaat okolu Koriolan.)
Site
Tribuni! Patricii! Gra|ani! Ej!
Sicinij! Brut! Koriolan! Gra|ani!
Mir, mir, mir! Stojte! Stop! Mir!
Menenij
[to se slu~uva? Nemam zdiv;
zbrka, haos, ne moàm da govoram. Tribuni,
kaj narodot! Koriolan, smiri se!
Zboruvaj, dobar Sicinij!
Sicinij
Slu{ni me, narode, mir!
Site plebejci
Da go ~ueme na{iot tribun. Mir! Zboruvaj!
Zboruvaj!
Sicinij
Na rabot bevte da gi zagubite slobodite;
Marcij saka{e da vi gi odzeme, Marcij
kogo neodamna go imenuvavte za konzul.
Menenij
Boè! Boè! Boè!
Vaka se raspaluva, a ne se gasi ognot.
Prviot senator
Vaka gradot se ru{i i ni prav ne ostanuva
ni pepel.
Sicinij
[to e gradot ako ne narod?
Site plebejci
Taka e,
gradot e narodot.
Brut
So op{ta soglasnost na site postaveni
bevme
za pretstavnici na narodot.
777 Koriolan
Site plebejci
Taka e,
gradot e narodot.
Brut
So op{ta soglasnost na site postaveni
bevme
za pretstavnici na narodot.
Site plebejci
Toa i }e ostanete.
Menenij
Izgleda taka i }e bide.
Kominij
Ova e na~in gradot da se sramne,
pokrivot na temeli da padne,
da se zakopa s# {to s# u{te jasno stoi
pod kupi{tata urnatini.
Sicinij
Toj zasluùva smrt.
Brut
Ili dajte ni da ja izvr{uvame vlasta
ili od nea li{ete n#; mu izrekuvame sega
vi ime na narodot so ~ija sila
sme izbrani, smrtna kazna
na Marcij.
Sicinij
Zatoa fatete go vedna{
odvle~kajte go do Tarpejskata stena
25
i od
tamu
vo provalijata turnete go.
Brut
Edili, fatete go!
Site plebejci
Predaj se, Marcij, predaj se!
Menenij
Eden zbor samo,
ve molam, tribuni, eden zbor samo.
Edilite
Mir, mir!
Menenij
Bidete ona {to se ~ini, deka ste, verni
prijateli na zemjata i krotko razgledajte go
ona
{to silum sakate da go prepravite.
Brut
Gospodine, tie pati{ta ladni,
{to mudro pomagaat, otrovni se mnogu
kaj{to bolesta e mo}na. Fatete go vedna{
i pravo kaj stenata.
(Koriolan go vadi me~ot.)
Koriolan
Ne, ovde }e umram.
Nekoi ovde me videle kako se boram:
ajde, probajte go na sebe videnoto!
Menenij
Spu{ti go me~ot! Tribuni, nazad.
Brut
Fatete go!
Menenij
Pomognete mu na Marcij! Pomognete mu!
Blagorodnici, pomognete mu, i stari i
mladi!
778 Vilijam [EKSPIR
Site plebejci
Dolu so nego, dolu so nego!
(Vo zbrkata {to nastanuva, tribunite,
edilite i narodot se pobedeni. Tie izlegu-
vaat.)
Menenij
Odi, odi si doma: odi si, odi!
Inaku s# e izgubeno.
Vtoriot senator
Odi vedna{!
Koriolan
Stojte cvrsto.
Kolku du{mani i prijateli imame tolku.
Menenij
Zarem do tamu da dojde?
Prviot senator
Bogovite da ne dadat.
Te molam, prijatele blagoroden, odi si
doma:
ostavi n# nas da go sotreme zloto.
Menenij
Ova e rana {to ne moè{
ti da ja isceli{: odi si, te molam.
Kominij
Ajde, gospodine, odime zaedno.
Koriolan
Kamo da se varvari-kako {to se,
iako vo Rim okoteni; a ne Rimjani-kako {to
ne se,
iako otseleni vo predvorjeto na Kapitol.
Menenij
Odi!
Nemoj opravdaniot gnev da te vtera vo pre-
stap.
Tvoeto vreme }e dojde.
Koriolan
Na megdan
~etirieset od niv bi pobedil.
Menenij
Jas bi udril
na najdobrite dvajca: da, onie dvajca tri-
buni.
Kominij
No sega nadmo}ta nivna e nepresmetliva;
a hrabrosta e ludost koga }e brani
japija {to se ru{i. Odi si, te molam
pred ordite da se vratat. Nivniot gnev,
ko prepre~ena voda, go ru{i i nosi
ona {to po navik go trpat.
Menenij
Odi si, temolam.
Jas }e probam dali stariov um mi se bara
kaj onie {to voop{to go nemaat: ova mora
da se zakrpi so zakrpa od koja bilo boja.
Kominij
Taka e. Odime.
(Izleguvaat Koriolan, Kominij i nekoi
drugi.)
Eden patricij
Ovoj ~ovek sre}ata si ja prokocka.
Menenij
Po priroda e preblagoroden za svetov.
Ni na Neptuna za trozabecot ne bi mu
laskal,
779 Koriolan
ni na Jupitera za gromot. Srceto mu e na
usta:
{to gradite }e skovaat, jazikot go kaùva
glasno;
a koga }e se naluti, zaborava vedna{
deka go ~ul imeto na smrtta.
(Se slu{a mete` od nadvor.)
Sega skuvanoto }e go krkame!
Eden Patricij
Kamo da se sega v krevet!
Menenij
More kamo da se v Tibar! Kakva naglost,
ne moè{e li ubavo da im govori?
(Povtorno vleguvaat Brut i Sicinij so
tolpata.)
Sicinij
Kade e onaa zmija
{to saka da go obezqudi gradot
i sitemina da bide toj?
Menenij
Tribuni dobri-
Sicinij
Toj treba da bide frlen od Tarpejskata
stena
so kruti race: na zakonot mu se sprotivstavi
i zatoa zakonot mu skratuva sudewe drugo
tuku go prepu{ta na narodnata volja
koja tolku mnogu ja prezira.
Prviot gra|anin
Treba dobro da znae
deka tribunite se narodni usti
a nie nivnite race.
Site plebejci
]e nau~i, }e nau~i.
Menenij
Gospodine, gospodine!
Sicinij
Mir!
Menenij
Ne vikajte udri, mavaj, kaj{to lovot
vi e ograni~en mo{ne.
Sicinij
Gospodine, zo{to i vie
mu pomognavte da pobegne?
Menenij
Slu{ajte vamu!
Kako {to gi znam vrednostite na na{iot
konzul
taka mu gi znam i manite.
Sicinij
Konzul? Kakov konzul?
Menenij
Konzulot Koriolan.
Brut
Toj konzul?
Site plebejci
Ne, ne, ne, ne, ne!
Menenij
Dokolku, tribuni, mi dozvolite a i vie
dobri lu|e,
slu{nete me da vi kaàm dva-tri zbora,
od onie }e nemate pogolema {teta
od vremeto {to }e go zagubite slu{aj}i.
780 Vilijam [EKSPIR
Sicinij
Toga{, govori kratko:
oti re{eni sme cvrsto so predavnikot
zmiski
da ras~istime. Da go proterame negde
postojana zakana bi ni bil, a da ostane ovde
na{a sigurna smrt. Zatoa odluka padna
ve~erva da umre.
Menenij
Da ne dadat bogovite dobri,
na{iot slaven Rim, ~ija blagodarnost
kon zaslu`nite ~eda vo knigata na Jupiter
se zapi{uva, sega, ko neprirodna majka,
sopstvenata ro`ba da ja lapne!
Sicinij
Toj e krasta {to mora da se skastri.
Menenij
Ne, toj e samo lastar {to zafatil edna
bolest:
otse~i go i mree; da se isceli, e lesno.
[to mu storil toj na Rim za da umre?
Du{manite ubivaj}i ni gi, krvta {to ja
leel
(a velam, proleal pove}e odo{to sega
vo nego ima) ja leel za zemjata svoja;
a ostatokot da go zagubi od svojata zemja
}e bide za nas {to go pravime ili
dopu{tame sega
sramen mur do krajot na svetot.
Sicinij
Ova e izvreteno do beskraj.
Brut
Izvitopereno epten. Koga ja saka{e zemjata
taa po~esti mu dade.
Sicinij
Slu`bata na nogata,
koga edna{ }e zagine, pove}e ne se ceni
za ona {to bila.
Brut
Od ova ni e dosta;
pobarajte go doma i izvle~kajte go nadvor,
za gnoeòt {to potoa prefa}a lesno,
da ne se {iri.
Menenij
Eden zbor, eden zbor u{te.
Ovoj gnev tigronog, koga }e ja uvidi dobro
{tetata od nepromislenata itnost, mnogu
docna,
te{ko olovo }e si privrze. Postapete
zakonski,
da ne bi , oti toj e sakan, se pojavile stranki
pa samite Rimjani da go opusto{at Rim.
Brut
Koga taka bi bilo!
Sicinij
[to zboruva{?
Zarem poslu{nosta ne mu ja setivme bolno?
Edilite ni gi tepa{e, nas ni se spro-
tistavi. Ajde!
Menenij
Sfatete go ova: toj vo vojnite e rasten
u{te koga prvpat go izvle~e me~ot i e neuk
za probran govor; babi i àbi
vo ista bre}a gi tura. Dozvolete mi, ve
molam
da odam kaj nego i da go donesam na svoj
rizik
kaj{to }e odgovara po vaè~kiot zakon-
mirno- pa {to }e bide neka bide.
Prviot senator
Tribuni dobri,
ova e ~ove~ki. Drugiot na~in
bi bil mnogu krvav i ishodot negov
781 Koriolan
tu| za po~etok.
Sicinij
Menenij dobar,
bidete toga{ glasnik naroden vie.
Gra|ani, ostevete go oru`jeto.
Brut
Ne odete doma.
Sicinij
Soberete se na plo{tad: }e ve ~ekame tamu,
kaj{to, dokolku Marcij ne go donesete,
vedna{
ko prviot na~in }e postapime.
Menenij
]e vi go donesam.
(Na senatorite) Ve molam, dojdete i vie.
Mora da dojde ili najlo{o sledi.
Prviot senator
Da odime, vi se molam
(Izleguvaat.)
Scena 2
26
(Vleguvaat Koriolan so patriciite.)
Koriolan
Neka urnat s# okolu mene, neka me ma~at
do smrt na kolce, neka me rastrgnat so kowi,
neka natrupaat deset brda na Tarpejskata
stena,
za provalijata udolu da stane
za okoto nevidliva: sepak jas s# u{te
takov }e bidam so niv.
(Vleguva Volumnija.)
Patriciite
Poblagorodni sme sega.
Koriolan
ûdno mi e {to majka mi
pove}e ne mi odobruva, a gi vika{e taa
volneni robovi, ti}iwa {to samo znaat
da se cenkaat za sitni pari, gologlavi da
yemnat
po hramovite, da zevaat, da mol~at i da zinat
koga nekoj od mojot red }e stane
da govori za vojna ili mir. Zboruvam za
tebe.
Zo{to saka{ da sum poblag? Zarem
prirodata da si ja izmenam? Poarno re~i da
bidam
ona {to sum.
Volumnija
O, sinko, sinko, sinko.
Bi sakala prvin vlasta da ja drì{ v race
pred sosem da ja izliti{.
Koriolan
Nemoj za toa.
Volumnija
Dovolno moè{e da bide{ ona {to si
so mnogu pomal trud: pomali }e bea
782 Vilijam [EKSPIR
pre~kite za tvojot streme`, ako
ne im pokaè{e kon {to se stremi{
pred da ja zagubat mo}ta da te spre~at
27
.
Koriolan
Neka visat.
Volumnija
Da, i na klada neka izgorat.
(Vleguvaat Menenij so senatorite.)
Menenij
Ete, ete, be{e pregrub, epten pregrub.
Treba da se vrati{ i s# da popravi{.
Prviot senator
Drug lek nema;
ako ne stori{ vaka, gradot na{ dobar
}e prsne posrede i }e go snema.
Volumnija
Poslu{aj, te molam;
i moevo srce, ko tvoeto, popu{ta te{ko,
no mozokov znae da go upotrebi gnevot
za podobri celi.
Menenij
Dobro kaàno, blagorodna èno.
Pred da se uni{ti toj pred ordava, da ne
be{e
lutiot nastap na vremeto {to ova ko melem
za celata dràva od nego go bara, sam oklop
}e stavev iako odvaj moàm da go nosam.
Koriolan
[to mora da storam?
Menenij
Vrati se kaj tribunite.
Koriolan
A {to posle? [to posle?
Menenij
Porekni go ona {to go re~e.
Koriolan
Zaradi niv? Ni pred bogovite ne bi moèl
a kamoli pred niv.
Volumnija
Preterano si krut.
No od krutosta tvoja nikoga{ ne e dosta
osven koga krajnata nu`da bara. Te ~uv kako
veli{
deka ~esta i prefriganosta, ko nerazdelni
bli`ni
v boj odat zaedno: ova priznaj go i kaì
{to vo mir edno zaradi drugoto gubi
pa ne moàt i vo nego da se zdruàt.
Koriolan
Dosta, dosta!
Menenij
Dobar sovet.
Volumnija
Ako e ~est vo tvoite vojni da li~i{
na ona {to ne si, za koe, vo najdobri celi
prefriganosta ja prisposobuva{, kako bi
bilo
i vo mirnodobie da drugaruva taa
so ~esta, ko vo vojna, bidej}i i dvete
me|usebno da si se potrebni.
Koriolan
Zo{to e ova tolku va`no?
783 Koriolan
Volumnija
Za{to toa te tera da govori{ sega
so narodot, ne po nao|awe svoe,
niti po ona {to srceto tvoe saka da go kaè,
tuku so zborovi takvi {to imaat smisla
samo na jazik, iako nakalemeni i tu|i
i bez dozvola na vistinata vsadena v gradi.
Zna~i, ova ne te sramoti tolku mnogu
kako koga }e osvoi{ grad so zborovi blagi
namesto na sopstvenata sre}a da se potpre{
i mnogu krv da prolee{.
Jas bi glumela nekoj drug koga
sre}ata i prijatelite bi mi bile na maka
a ~esta toa od mene go bara. Vo ova sum i
sama,
a i èna ti, sin ti, senatorive, velmoìve
ovde;
a ti pove}e bi & pokaàl na prostava raja
deka znae{ da se murti{, mesto so laskav
nasmev
qubovta da im ja osvoi{ i da go za{titi{
ona
{to murteweto moè da go urne.
Menenij
Blagorodna damo!
Ajde, dojdi so nas; govori ubavo; }e go
spasi{
ne samo ona {to e zagrozeno sega, tuku
i ona {to ve}e e zagubeno.
Volumnija
Te molam sega, sinko,
odi kaj niv, so kapata v race,
i koga tamu }e stigne{- paravi s# po nivno-
so kolenoto tloto bakni go- za{to vo takov
slu~aj
dejstvoto e re~itost, a vidot na neukiot
poumen od sluhot-so glava kimaj
im ~esto, vaka, i sovladuvaj go stamenoto
srce,
da bide smerno ko dudinka najzrela
{to odvaj na dr{ka se drì; ili kaì im,
deka ti si noviot vojnik, i odgledan vo
bitki,
ja nema{ blagosta koja, priznava{ ete
deka treba da ja ima{, za da im ja dade{
koga naklonost od niv bara{; no deka }e se
delka{
sebesi, i, za da stane{ niven, }e gi vloì{
seta svoja sila i avtoritet.
Menenij
Vaka re~i,
kako {to taa ti veli, i }e gi osvoi{ site:
za{to zamoleni, tie se pro{ka polni,
ko {to se izda{ni so zborovi prazni.
Volumnija
Te molam sega.
Odi vladej so sebe; iako znam deka pobrgu
bi po{ol po du{manot vo `dreloto na
smrtta
odo{to da mu laska{ v senica.
(Vleguva Kominij.)
Eve go Kominij.
Kominij
Idam od plo{tad; ti, gospodine, ili
dobar odbor okolu sebe imaj, ili }e treba
so smirenost da se brani{ ili begstvo. Tamu
vrie.
Menenij
Samo so govor probran.
Kominij
]e uspee, ~inam, ako
duhot si go zauzdi.
Volumnija
]e mora i }e saka:
te molam, re~i deka saka{, pa odi.
Koriolan
Zarem pred niv gologlav da odam? Zarem
so prevrtliv jazik gordovo srce
da go uniàm? Dobro, taka }e storam:
784 Vilijam [EKSPIR
no treba samo ova edno par~e da go snema,
ovaa grutka Marcij, vo prav bi ja somlele
tie
vetrot da go raznese. Na plo{tad.
Mi dodelivte uloga {to nikoga{, velam,
prirodna ne }e ja odigram.
Kominij
Ne beri gajle. Sufleri }e ti sme nie.
Volumnija
Te molam sega, sinko mil, ti edna{ re~e
deka pofalbite moi od tebe stvorile voin,
pa, za pak da gi ima{, odigraj ja dobro
ulogata {to ne si ja igral.
Koriolan
]e moram.
Odi si prirodo moja, za vo mene da vlezi
duh bagabontski! Moeto grlo borbeno
{to e~e{e vo sklad so barabanot, kaval
piskav neka stane kako glas na evnuh, ili
glas na dadilka {to bebiwa krla! Nasmevi
aramiski, na obraz zalogorete mi, solzi
u~eni~ki, pogledot zamaglete mi go! Jaziku
pita~ki, vrti mi niz usta, koleno èlezno
svivano samo v stremen, svij se ko na onoj
{to primil milostina! Nema ova da go
pravam,
za da ne prestanam da ja po~ituvam vistinata
svoja,
i so dejstvoto telesno si go naviknam umot
na neraskopa~liva niskost.
Volumnija
Toga{ s# ostavam na tebe:
pogolem rezil e jas tebe da te molam
odo{to ti niv. Neka propadne s#; poarno da
propadne i majka ti zaradi tvojata gordost
mesto da se pla{i od opasnata ti hrabrost,
za{to
i jas ja preziram smrtta so isto tolku
golemo srce
ko tvoeto. Pravi kako {to saka{.
Hrabrosta tvoja
ti od mene ja iscica, no gordelivosta
si e samo tvoja.
Koriolan
Zadovolna bidi.
Majko, eve vedna{ na plo{tad odam:
ne kori me ve}e. Qubovta }e im ja smuvam,
srcata }e im gi drpnam, i }e se vratam sakan
od site esnafi vo Rim. Eve, eve, odam.
Pozdravi ja èna mi. ]e se vratam konzul
ili nikoga{ pove}e ne veruvaj vo ona
{to jazikov moè da go izlaska.
Volumnija
Pravi kako {to saka{.
Kominij
Odime, tribunite te ~ekaat: oruàj se
blago da odgovara{; oti tie se spremni
kako {to slu{am, so obvinenija pote{ki
u{te
od sega{nive.
Koriolan
Lozinkata e blago. Da odime, ve molam.
Neka izmisluvaat kolku {to im e volja:
spored
~esta svoja }e im odgovoram.
Menenij
Dobro, ama blago.
Koriolan
Dobro, blago neka bide. Blago!
(Izleguvaat.)
785 Koriolan
Scena 3
28
(Vleguvaat Sicinij i Brut.)
Brut
Pritoa vedna{ optuì go deka se stremi
kon tiranska vlast. Ako se izmolkne tuka,
pritesni go so zlobata {to kon narodot ja
kotka
i deka plenot dobien od Antijatite
nikoga{ ne bil podelen.
[to e, }e dojde?
Edilot
Doa|a.
Brut
Koj e so nego?
Edilot
Stariot Menenij i onie senatori
{to sekoga{ go sakale.
Sicinij
Dali ima{ spisok
so site glasovi {to gi sobravme
poimeni~no?
Edilot
Imam: gotov e.
Sicinij
Dali gi sobira{e po plemiwa?
Edilot
Da.
Sicinij
Vedna{ soberi go narodot ovde;
koga }e me ~ujat da re~am, ]e bide taka
po pravoto i mo}ta na narodot, bilo
da e smrt, globa ili progonstvo, tie,
ako re~am globa, da vikaat globa, smrt
ako
re~am smrt, povikuvaj}i se na povlasticata
stara
i mo}ta na narodnata pravda.
Edilot
]e im kaàm.
Brut
I koga }e po~nat da vikaat vo odredenoto
vreme,
neka ne prestanuvaat, tuku so zbrkana vreva
neka baraat da se izvr{i vedna{
donesenata presuda.
Edilot
Razbiram.
Sicinij
Neka bidat cvrsti i spremni za ~asot
koga znakot }e im go dademe.
Brut
Zavr{i go ova. (Izleguva edilot.)
Vedna{ zbesni go; naviknat e ve~no
da osvojuva i za ni{to
da ne protivre~i. A {tom zbesne, ve}e
ne moè da se vozdrì; toga{ od srce
govori a vo nego e ona {to zaedno so nas
demne vratot da mu go skr{i.
Sicinij
Eve go doa|a.
(Vleguvaat Koriolan, Menenij i Kominij,
so drugarite.)
Menenij
Smireno, te molam.
786 Vilijam [EKSPIR
Koriolan
Da, kako sluga, {to za najsitno pare
trpi stopati da mu re~at podlec. Bogovi
vi{ni,
vardete go Rim, na sedi{tata na pravdata
namestete vredni lu|e, qubov me|u nas zasa-
dete,
hramovite na{i prepolnete gi so spokoj
vojnata od ulica oterajte ja.
Prviot senator
Amin, amin.
Menenij
Blagorodna èlba.
(Vleguva edilot so plebejcite.)
Sicinij
Poblisku narode.
Edilot
Slu{nete gi tribunite. Mir, narode, velam!
Koriolan
Slu{nete me prvin mene!
Obata tribuna
Dobro, zboruvaj. Mir, ej!
Koriolan
Dali i natamu }e me optuùvate osven ovde?
Mora s# ovde da zavr{i?
Sicinij
Te pra{uvam sega,
dali se povinuva{ na narodnata volja,
dali mu ja priznava{ vlasta, i dali soglas-
nost dava{
da podnese{ zakonska kazna za onaa vina
{to protiv tebe }e se dokaè?
Koriolan
Se soglasuvam.
Menenij
Gra|ani, toj veli deka se soglasuva.
Zemete ja predvid negovata voena slu`ba;
mislete na ranite {to teloto negovo gi
nosi,
nebare grobovi po svetoto grobje.
Koriolan
Grebnatini od trwe,
luzni samo {to teraat na smea.
Menenij
Imajte predvid
deka ako toj ko gra|anin ne govori
toa e zatoa {to e vojnik. Zemete predvid
deka grubite naglaski ne se zlobni zvuci
tuku, kako {to rekov, prili~at na vojnik
koj{to ne saka da pokaè kon vas zloba.
Kominij
Dobro, dobro, dosta.
Koriolan
Zo{to,
koga ve}e edna{ me izbrzavte za konzul,
tolku me obes~estivte {to istiot ~as
se predomislivte?
Sicinij
Ti odgovara{ ovde.
Koriolan
Toga{ pra{uvajte, ako taka treba.
Sicinij
Te obvinuvame, deka si ponietil da ja zeme{
od Rim vostanovenata vlast, prigrabivaj}i
787 Koriolan
si za sebe vlast so tiranski mo}i;
zatoa ti si predavnik na narodot.
Koriolan
[to? Predavnik?
Menenij
Poleka, blago, veti!
Koriolan
Ognovi od dnoto adsko narodot da go sotrat!
Jas negov predavnik! Klevetniku tribunski!
Dvaeset iljadi smrti vo o~ite da ima{,
i mnogu milioni stegnato v race, a dvata
broja da ti se vo jazikot la`liv, }e ti re~am
laè{, so glas sloboden mnogu
ko za molitva na bogovite.
Sicinij
Go ~uvte ova, lu|e?
Site plebejci
Na stenata, na stenata so nego.
Sicinij
Mir!
Nema potreba nova da mu dodavame vina.
Go vidovte {to pravi, go ~uvte {to veli,
vi gi tepa pretstavnicite, ve pcue,
so sila na zakonite se opira, a ovde
prkosi na onie koi so golema mo} mu sudat-
samo ova
e zlostor i toa so dimenzii takvi
{to najte{ka smrt zasluùva.
Brut
No bidej}i ima
zaslugi za Rim-
Koriolan
[to pqampa{ za zaslugi?
Brut
Zboruvam za ona {to go znam.
Koriolan
Ti?
Menenij
Ova li e vetuvaweto na majka ti {to & go
dade?
Kominij
Znaj, te molam-
Koriolan
Pove}e ne sakam ni{to da znam.
Neka me osudat na strma smrt od stenata
Tarpej,
na skitni~ki progon, na derewe, na zatvor
so edno zrno dnevno, jas sepak nema da ja
kupam
milosta nivna ni po cena od eden ubav zbor,
ni hrabrosta }e si ja zauzdam za ona {to
moàt
da mi go dadat, a {to moàm da go dobijam
lesno
so edno Dobar den.
Sicinij
Zatoa {to toj,
onolku kolku {to moè{e, od vreme na
vreme,
zloba pokaùva{e kon narodot, i bara{e
na~in
da mu ja otkradne vlasta, a sega, na krajot,
pribegna kon sila protiv samata pravda
i izvr{itelite nejzini-vo imeto na narodot
a so pravoto na{e tribunsko, nie,
od ovoj ist moment, go proteruvame od
gradot,
so zakana da bide frlen
od Tarpejskata stena, ako nekoga{
vleze niz portite rimski. Vo imeto na nar-
odot
788 Vilijam [EKSPIR
velam da bide taka.
Site plebejci
Da bide taka! Da bide taka! Neka odi!
Toj e progonet i taka }e bide!
Kominij
ûjte me tribuni, narodi ~uj me!
Sicinij
Toj e osuden: soslu{uvaweto zavr{i.
Kominij
Dozvolete da zboruvam!
Jas sum bil konzul, i za Rim moàm vrz mene
da gi pokaàm znacite na du{manite negovi.
Go sakam
dobroto na mojata zemja so pone`na po~it
posveta, podlaboka, od onaa kon mojot
ìvot,
kon ugledot na èna mi, kon plodot
na utrobata nejzina, bogatstvoto na krvta
moja:
koga bi rekol, toga{-
Sicinij
Znaeme nie dobro {to bi rekol.
Brut
Nema pove}e {to da se re~i osven deka e
progonet
ko neprijatel na narodot i zemjata na{a.
Taka }e bide!
Site plebejci
Taka }e bide! Taka }e bide!
Koriolan
Vie ordo ku~e{ka! îj zdiv go mrazam
ko bazde` od smrdlivo mo~uri{te, ~ija
qubov
ja cenam ko crknat trup od nezakopan ~ovek
{to vozduhot mi go grdi: Jas vas ve progonu-
vam!
Ostanete ovde so nesigurnosta va{a!
neka i na najmal {um srcata vi se tresat!
Na pojavata samo na neprijatelite va{i,
o~aj neka ve zafati! Ja koristite mo}ta
branitelite da si gi proterate, najposle
duri
va{ata glupost-koja ne sfa}a duri ne oseti,
i koja samo u{te vas ve zadrùva ovde
{to du{mani ste sami na sebe-ne ve predade
ko robovi dolni na drug nekoj narod
{to }e ve pobedi bez borba! Preziraj}i
go poradi vas, ovoj grad, vi go vrtam grbot.
Svetot ne e samo ovde!
(Izleguvaat Koriolan, Kominij, Menenij so
drugite senatori i patricii.)
Edilot
Neprijatelot na narodot si zamina, go nema!
Site plebejci
Na{iot du{man e proteran! Go nema! Ura!
Ura!
(Site vikaat i gi frlaat kapite vo
vozduh.)
Sicinij
Odete po nego do portite, sledete go
ko toj {to ve slede{e vas, so dolèn prezir.
Oddadete mu ja zasluènata nepo~it. Neka
straà
n# prati niz gradot.
Site plebejci
Ajde, ajde, da go vidime koga }e izleze niz
gradskite porti.
Ajde! Bogovite neka gi vardat na{ite
blagorodni tribuni!
Ajde!
(Izleguvaat.)
Koriolan
Prestanete so kukawe. Kratko zbogum!
Yverot
mnoguglav me goni. Nemoj majko,
kade e tvojata drevna hrabrost? Ti edna{
vele{e nevoljite duhot go lostat;
obi~nata kob so les ja trpat obi~nite lu|e,
deka koga moreto e mirno site krmari
majstorski znaat da plovat; a koga sudbata
mava,
udira stra{no, miren da ostane{ a ranet,
ume{nost na velmoà bara. Ti znae{e da mi
dade{
soveti stra{ni {to nepobedlivo sekoe srce
go pravat ako znae da gi primi.
Virgilija
O nebesa! O nebesa!
Koriolan
Nemoj, te molam èno.
Volumnija
Crvena ~uma da gi udri esnafite vo Rim
i site zanaeti da propadnat!
Koriolan
[to, {to, {to!
]e me sakaat koga }e me nema. Nemoj, majko,
vrati si go onoj duh ko koga edna{ re~e
da si bila èna na Herkul, {est raboti
od negovite bi napravila za da ne lee
ma` ti tolku mnogu pot. Kominij,
ne papsuvaj: zbogum. Zbogum, èno, majko:
sepak }e mi bide arno. Ti star Menenij
veren,
posoleni ti se solzite od na mom~e,
i {tetni na vidot. Vojskovodecu moj najmil
{to sum te gledal bestra{en pred gletki
od koi srceto smrznuva; kaì im na ta`nive
èni,
deka e glupo da se oplakuva neizbe`niot
udar
ko {to ne e sme{no. Majko moja, dobro
znae{
deka opasnostite otsekoga{ uteha ti bile;
i veruvaj cvrsto-iako sega sam odam
ko samoten zmev komu od |olot
pove}e mu se pla{at i govorat odo{to da go
vidat-
sin ti ili }e str~i nad plebsot ili toj }e
go fati
prefrigano i podlo na mamka.
Volumnija
Sinko prvoroden,
kade si trgnal? Kominij neka
do negde te isprati; podobar pravec fati
mesto divo da se izlaga{ na sekoja napast
{to na pat }e ti se ispre~i.
Virgilija
O bogovi!
Kominij
]e bidam so tebe eden mesec, }e mislam so
tebe
kade da prebiva{, za nas da slu{a{
în ÊTVRTI
Scena 1
29
(Vleguvaat Koriolan, Volumnija, Virgilija,
Menenij, Kominij so mladite velmoì na Rim.)
790 Vilijam [EKSPIR
a nie za tebe. Pa ako vremeto dade mo`nost
za skore{na pro{ka, da ne te barame
po svetot {irok, potragata napu{taj}i ja
koja brgu splasnuva {tom baraniot go nema.
Koriolan
Zbogum.
Ti ne si ve}e mlad, i vojnite dovolno ti
zele
od sveèsta za da trgne{ so onoj
{to s# u{te e nepobeden: do porti samo
dojdi.
Ajde, mila èno, najdraga majko, i vie
prijateli moi od blagoroden soj: koga }e
odam
so nasmev re~ete mi zbogum. Da pojdeme, ve
molam:
s# duri po zemja za mene
postojano }e slu{ate, no nikoga{ ne{to
{to na rangov ne mi prili~i.
Menenij
Podostojno ne{to
uvoto ne ~ulo. Ajde, prekinete so pla~ot.
Da moàm da istresam bar godini sedum
od starive noze i koski, ìmi Jupiter,
vo ~ekor bi te sledel.
Koriolan
Daj mi raka.
Odime.
(Izleguvaat.)
Scena 2
30
(Vleguvaat dvajcata tribuni, Sicinij i
Brut, so edilot.)
Sicinij
Neka si odat doma; toj zamina i tuka zapir-
ame.
Plemstvoto e gnevno, a vidovme deka e
negova strana.
Brut
Ja pokaàvme na{ata sila,
po storenoto posmernida izgledame treba
otkolku koga go pravevme ~inot.
Sicinij
Doma neka si odat.
Kaì neprijatelot niven go nema, a tie
ostanuvaat so ne~epnata vlast i sila.
Brut
Kaì im, pravo doma.
(Izleguva edilot.)
Eve ja majka mu.
(Vleguvaat Volumnija, Virgilija i Men-
enij.)
Sicinij
Da & se trgneme od patot.
Brut
Zo{to?
Sicinij
Velat deka se mrdnala.
Brut
N# vidoa: samo teraj napred.
791 Koriolan
Volumnija
Kako pora~ani: site ~umi od nebo
qubovta da vi ja vratat!
Menenij
Mir, mir, cel svet slu{a.
Volumnija
Kamo da dojde na pla~ewe, no mora da ~ue{-
Nemoj. I ti treba da slu{ne{. (Na Brut)
[to se trga{?
(Na Sicinij) I ti ima da ostane{.
Virgilija
Kamo mo} da imav
ova da mu go re~ev na ma` mi.
Sicinij
Dali ste od ~ove~ka rasa?
Volumnija
Da, tivko; da ne e sramotno? Gledajte go ovoj
{utrak.
Zarem tatko mi ne be{ e ~ovek? Dali luka-
vstvoto tvoe
go protera onoj {to pove}e udari zadade za
Rim
odo{to ti zborovi {to si kaàl?
Sicinij
O, blaèno nebo!
Volumnija
Udari poblagorodni odo{to ti zborovi
mudri;
za dobroto na Rim. ]e ti re~am ne{to-sepak
odi!
Ne, nemoj. I ti ostani: sin mi kamo
da e vo Arabija, pred nego plemeto tvoe,
a toj so sabjata v race.
Sicinij
I {to toga{?
Virgilija
[to toga{!
Volumnija
]e go sotri potomstvoto tvoe.
Kopiliwata i s# drugo.
Ah, bogovi, ranite {to toj gi nosi za Rim!
Menenij
Smiri se, smiri se, mol~i!
Sicinij
Kamo da prodolè{e za svojata zemja
ko {to po~na, a ne sam da go otre{uva
blagorodniot jazol {to sam go vrza.
Brut
Kamo da be{e taka.
Volumnija
Kamo da be{e! Vie go {ilkavte plebsot,
ma~ori edni, {to moète da sudite za nego
kolku jas {to moàm za tajnite {to ova
nebo
ne dava zemjata da gi znae.
Brut
Da odime, te molam.
Volumnija
A sega, ve molam gospoda, odete si.
Napravivte hrabro delo. Pred toa,
slu{nete go ova:
kolku {to Kapitol ja nadvi{uva
najbednata ku}a vo Rim, tolku i sin mi-
maòt na gospo|ava ovde, ja gledate, ovde-
kogo go progonivte, ve nadvi{uva vas.
792 Vilijam [EKSPIR
Brut
Dobro, dobro, ve ostavame.
Sicinij
[to stoime da n# xavka
taa {to zabegala so umot?
(Izleguvaat tribunite.)
Volumnija
Ponesete gi molitvive so vas.
Bi sakala bogovite da ne pravat ni{to
drugo
tuku samo kletvive da mi gi ispolnuvaat!
Edna{
na den da gi sre}avam, polesno na srce bi mi
bilo
od bremevo {to go nosam.
Menenij
Im kaàvte to~no,
a, ìmi vera, i so pravo. ]e ve~erate kaj
mene?
Volumnija
Gnevot mi e hrana: sama }e se ve~eram
i jadej}i se }e gladuvam. Ajde, da odime.
dosta cimoli{ i taì sli~no na mene,
gnevno, ko Junona. Odime, odime, ajde!
(Izleguvaat Volumnija i Virgilija.)
Menenij
Za rezil, za rezil, za rezil!
Scena 3
31
(Vleguvaat eden Rimjanin i eden
Vol{~anin.)
Rimjaninot
Te poznavam dobro, gospodine; a i ti me
poznava{: mislam deka se vika{ Adrian.
Vol{~aninot
Taka e gospodine; ama navistina sum te zabo-
ravil.
Rimjaninot
Jas sum Rimjanin; ama, kako i tebe, sluàm
protiv Rimjanite. Se seti sega?
Vol{~aninot
Nikanor? Ne?
Rimajninot
Tokmu taka, gospodine.
Vol{~aninot
Ima{e pove}e brada koga te vidov posled-
niot pat, ama te poznav po zborot. [to
ima novo vo Rim? Imam instrukcii od
Vol{~anskata dràva da sledam {to se
slu~uva kaj vas; me spasi da ne odam u{te cel
eden den.
Rimjaninot
ûdna buna ima{e vo Rim; narodot protiv
senatorite, patriciite i plemstvoto.
Vol{~aninot
Ima{e? Dali zavr{i? Na{ite vlasti ne
mislat taka; sobravme mo}na vojska i se
nadevame da gi napadneme koga }e se na vrvot
na razdorot.
793 Koriolan
Rimjaninot
Glavniot ogan e izgasnat, no samo mala
rabota i moè povtorno da se rasplamti.
Za{to velmoìte mnogu pri srce si go
zedoa proteruvaweto na blagorodniot Kori-
olan, i sega se epten zreli da mu ja odzemat
mo}ta na narodot i da mu gi skinat tri-
bunite za navek. Ova tlee, ti velam, ama
re~isi e azer naglo da se rasplamti.
Vol{~aninot
Go proterale Koriolan?
Rimjaninot
Da, gospodine.
Vol{~aninot
]e ni bide{ dobredojden so ovaa vest,
Nikanor.
Rimajninot
Sega se otvora mo`nost za Vol{~anite. Sum
~ul deka najarno e da }ari{ tu|a èna koga
taa e vo kavga so sopstveniot ma`. Va{iot
blagoroden Tul Aufidij }e se istakne vo
ovie vojni sega koga negoviot golem pro-
tivnik, Koriolan, ne e potreben na negovata
zemja.
Vol{~aninot
Sekako deka }e se istakne. Mnogu sum sre}en
{to vaka slu~ajno naletav na tebe. Ti ja
svr{i mojata rabota i sega veselo }e te
pridruùvam do doma.
Rimjaninot
Po pat }e ti kaàm mnogu ~udni raboti za
Rim {to odat na raka na negovite nepri-
jateli. Veli{ imate spremna vojska, a?
Vol{~aninot
Odli~na vojska. Centurionite i nivnite
centurii ve}e primaat naemnina i sledu-
vawe, site se sobrani i na {trek da trgnat
samo za eden ~as otkako }e im se naredi.
Rimjaninot
Se raduvam {to slu{am deka se spremni,
a jas sum ~ovekot, mislam, {to sega{nava
rabota }e im ja dade. Zna~i, gospodine, od
srce se raduvam {to se sretnavme i milo mi
e {to }e odime zaedno.
Vol{~aninot
Mi gi zede zborovite, gospodine: jas imam
najgolema pri~ina da se raduvam na na{ata
sredba.
Rimjaninot
Toga{ da odime zaedno.
794 Vilijam [EKSPIR
Scena 4
32
(Vleguvaat Koriolan preoble~en vo
ednostavna obleka, maskiran i tih.)
Koriolan
Ubav grad e ovoj Ancium. Grade,
tokmu jas te vdovi~iv: naslednici mnogu
na ovie japii li~ni vo vojnite svoi
~uv kako grgorat pred smrtta. Zatoa ne pre-
poznavaje me;
da ne bi ènite tvoi so sukala, a decata so
kamewa
vo siten boj me ubile.
(Vleguva eden gra|anin.)
Gra|aninot
Zdravo.
Koriolan
Kaì mi, ako ne ti e te{ko
kade ìvee golemiot Aufidij. Dali e vo
Ancium?
Gra|aninot
Doma e i ve~erva glave{inite dràvni
vo domot svoj gi gosti.
Koriolan
A koja e negovata ku}a ti se molam?
Gra|aninot
Stoi{ pred nea.
Koriolan
Ti blagodaram, gospodine. Zbogum.
(Izleguva gra|aninot.)
O svete, nagli se tvoite presvrti! Pri-
jatelite denes,
zakolnati na vernost, vo koi edno srce bie,
~ii ~asovi, krevet, obedi i napor
vo s# se zaedni~ki nebare so qubov
nerazdelna se spoeni, za nula vreme
poradi najmala sitnica, luti
neprijateli stanuvaat; a du{manite
najlo{i,
koi strasno, kovale duri na sone
zaveri eden protiv drug, poradi nekoj
slu~aj,
sitnica nevredna ni jajce, prijateli bliski
stanuvaat i potomcite preku brak si gi spo-
juvaat.
Taka e i so mene: rodniot grad si go mrazam
a go sakam gradov neprijatelski. ]e vlezam:
ako me ubie, ima pravo; ako me primi
toga{ na zemjata negova }e sluàm.
(Izleguva.)
795 Koriolan
Scena 5
33
(Se slu{a muzika. Vleguva eden sluga.)
Prviot sluga
Vino, vino, vino! Da vi se pluknam na poslu-
gata! Mislam deka spijat kako zaklani!
(Izleguva.)
(Vleguva drug sluga.)
Vtoriot sluga
Kade e Kotus? Gospodarot nego go bara.
Kotus!
(Izleguva.)
(Vleguva Koriolan.)
Koriolan
Krasen dom: gozbata mirisa odli~no, ama jas
ne li~am na gostin.
(Vleguva prviot sluga.)
Prviot sluga
[to saka{, bratko? Od kade ti tuka? Ova ne
e mesto za tebe:
te molam, nadvor! (Izleguva.)
Koriolan
Podobro gostewe ne sum ni zasluìl
bidej}i sum Koriolan.
(Vleguva vtoriot sluga.)
Vtoriot sluga
Od kade ti tuka, ~oveku? Da ne ne mu se
na vratarot o~ite v glava, pa pu{ta vnatre
takvi kako tebe? Te molam, da te nema.
Koriolan
Trgni se!
Vtoriot sluga
Da se trgnam? Ti trgni se.
Koriolan
Mi odi{ na nervi.
Vtoriot sluga
Pa ti si u{te drzok! Poinaku treba so tebe.
(Vleguva tret sluga. Se sretnuvaat so
prviot.)
Tretiot sluga
Koj e ovoj?
Prviot sluga
ûdak kakov {to nemam videno. Ne moàm
da go isteram od ku}ava. Te molam vikni mu
go gospodarot.
(Se povlekuva.)
Tretiot sluga
[to rabota ima{ ti tuka, a? Te molam,
napu{ti ja ku}ava.
Koriolan
Pu{ti me da stojam; nema da go povredam
ogni{teto.
Tretiot sluga
[to si ti?
Koriolan
Velmoà.
Tretiot sluga
Ama epten siromav.
Koriolan
Taka e, vo pravo si.
796 Vilijam [EKSPIR
Tretiot sluga
Te molam, velmoò siromav, najdi si nekoe
drugo obituvali{te. Ova ne e mesto za tebe;
te molam nadvor. Ajde.
Koriolan
Brkaj si rabota; odi debeli se so ostatocite
od oladenata hrana.
(Go otturnuva od sebe.)
Tretiot sluga
[to, ne saka{? Te molam, kaì mu na gospo-
darot kolku ~uden gostin mu do{ol.
Vtoriot sluga
I }e mu kaàm.
(Izleguva vtoriot sluga.)
Tretiot sluga
Kade ìvee{?
Koriolan
Pod vedro nebo.
Tretiot sluga
Pod vedro nebo?
Koriolan
Da.
Tretiot sluga
Kade toa?
Koriolan
Vo gradot na jastrebite i vranite.
Tretiot sluga
Vo gradot na jastrebite i vranite? Vidi go
ti magare edno! Toga{, zna~i, ìvee{ i so
stra~kite?
Koriolan
Ne, jas ne mu sluàm na tvojot gospodar.
Tretiot sluga
A-ha, zna~i saka{ so gospodarot da se
druì{?
Koriolan
Da; po~esno e so nego da se druàm otkolku
so èna ti. Ama pqampalo si, samo meli{.
Trgni mi se sose posluàvnik, mr{!
(Go brka so }otek. Izleguva tretiot
sluga.)
(Vleguva Aufidij so vtoriot sluga.)
Aufidij
Kade e ~ovekot?
Vtoriot sluga
Ovde, gospodaru. ]e go pretepav kako pes,
ama ne sakav da gi voznemiruvam gospodata
vnatre. (Se povlekuva.)
Aufidij
Od kade doa|a{? [to saka{? Ima{ ime?
Zo{to mol~i{? Zboruvaj, ~oveku! Kako se
vika{?
Koriolan
(Go otkriva liceto.) Ako ti Tule,
ne me prepoznava{ koga me gleda{ i ne
misli{
deka sum ~ovekot {to jas sum, nu`nosta
toga{
nalaga imeto da ti go kaàm.
Aufidij
Kako ti e imeto?
797 Koriolan
(Slugite se povlekuvaat.)
Koriolan
Mnogu neprijatno za Vol{~anskite u{i,
i rapavo za tebe.
Aufidij
Kaì kako se vika{!
Izgledot ti e strog, a liceto tvoe
zapoved nosi na sebe. Iako so skinati edra
ti si brod veli~enstven. Kako se vika{?
Koriolan
Za murtewe spremi se: me poznava{ sega?
Aufidij
Ne te poznavam! Imeto kaì go!
Koriolan
Imeto mi e Kaj Marcij, koj{to tebe
osobeno a i na site Vol{~ani, golem
pakost i zlo vi ima naneseno: za toa e svedok
nadimeto moe, Koriolan. Bolnata slu`ba,
opasnostite stra{ni i kapkite krv
{to za neblagodarnata rodina gi leev, samo
so nadimevo mi se vozvrateni: dobar spomen
i svedok za omrazata i zloto
{to za mene gi ~uvstvuva{. Ostana samo toa
ime.
Surovosta i zavista na cel eden narod,
so dopust na veloìte na{i slabi, koi
do eden me napu{tija, restoto go goltna.
I me nateraa, so glasovite na seto robje,
da zaminam od Rim. Tokmu ovaa maka
me dovede do ogni{teto tvoe, ne so nade`,
ne me sfa}aj pogre{no, ìvotot da si go
spasam: oti
na smrtta ako & se pla{ev, od site lu|e na
svetot
kaj tebe najmalku }e dojdev; tuku so èlba
smetkite da gi izramnam so progonitelite
moi
pred tebe jas ovde da stojam. Zna~i ako ima{
srce
odmazdni~ko vo sebe, {to da gi odmazdi saka
zlata tebe naneseni, sakatewata sramni
{to nasekade vo zemjava se gledaat, brzni
i stori bedava moja da ti donese sre}a: taka
upotrebija {to mojata odmazdni~ka slu`ba
korist ti donese, za{to }e se boram
protiv mojata rasipana zemja so òl~nost
na site |avoli adski. No ako ne moè{
ili ne smee{ ili za probawe na sre}ata
ve}e si umoren, toga{, so eden zbor, i mene
}e mi se sma~i da ìveam i grklanov
}e ti go dadam tebe i na omrazata stara;
koj{to, ako ne go prese~e{ }e ispadne{
{utrak,
za{to od sekoga{ so omraza sum te sledel,
i toni krv sum leel os gradite na zemjata
tvoja,
pa ne moàm da ìveam osven za tvoj rezil
ili vo tvoja slu`ba.
Aufidij
O, Marcij, Marcij!
Sekoj zbor {to go re~e mi izvadi od srce
po koren~e od drevnata zloba. Jupiter ako
od oblakon progovori raboti divni
i re~e Vistina e, ne bi mu veruval nemu
pove}e od tebe, s#plemenit Marcij. Dozvoli
raceve da gi obvijam okolu ova telo, od koe
jasenovoto moe kopje sto pati se skr{ilo,
luznej}i ja lunata so otpad. Ja gu{kam, eve,
nakovalnata na mojot me~, i se natprevaru-
vam
toplo i blagorodno so qubovta tvoja
ko {to nekoga{, vo slavoqubie, se merev
so hrabrosta tvoja. Znaj, kako prvo,
ja sakav devojkata {to ja zedov; nikoga{
~ovek
poverno ne vozdivnuval od mene; no koga
ovde
te gledam, junaku plemenit, srcevo polno
voshit
podigruva posilno od denot nevestata koga
pragot mi go premina. Marsu moj! Ti velam
vojska imame spremna; naumeno imav
da probam u{te edna{ rakata da ti ja se~am
ili sopstvenata da ja zagubam. Ti me pobedi
vo dvanaeset bitki pa ottoga{ dewe no}e
sonuvam za nov megdan me|u nas dvajca-
798 Vilijam [EKSPIR
nasone obajcata sme padnale dolu,
{lemovite sme si gi otpetluvale, fateni za
gu{a-
po {to sum se razbudil, polumrtov od
ni{to. Marcij
plemenit, i da nemame druga kavga so Rim,
dosta e
ti {to si proteran, pa da staneme site
od dvanaeset do sedumdeset, i turaj}i vojna
vo utrobata na neblagodarniot Rim, kako
buica smela da gi poplavime. O dojdi, vlezi,
rakuvaj se so senatorite prijatelski na{i,
koi se tuka za da se pozdravat so mene
bidej}i sum spremen na va{ite oblasti da
udram
iako ne i na smaiot Rim.
Koriolan
Bogovi, blagoslov za mene e ova.
Aufidij
Zatoa, blagoroden gospodine, ako saka{
so svojata odmazda da upravuva{, zemi
polovina od seta vojska i sam trgni
za{to dovolno iskustvo ima{, i gi znae{
silata i slabostite na tvojata zemja:
dali pravo da udri{ na rimskite porti,
ili surovo da gi poseti{ oblastite dalni
za da se tresat od strav pred da gi uni{ti{.
No vlezi. Prvin da te prepora~am na tie
{to da }e re~at na tvoite èlbi. Ilj-
adapati
dobredojde! Pogolem mi si prijatel sega
odo{to nekoga{ du{man-iako, Marcij,
stra{ni neprijateli bevme! Rakata vamu:
Dobro mi dojde!
(Izleguvaat Koriolan i Aufidij.)
(Dvajcata slugi ispituvaat napred.)
Prviot sluga
Ama ~uden presvrt!
Vtoriot sluga
@imi rakava, sakav da go udram so stap; ama
ne{to mi vele{e deka ali{tata la`no go
pretstavuvaat.
Prviot sluga
Kakvo ra~i{te ima! Me zavrte so prstot i
palecot kako da sum vrtele{ka.
Vtoriot sluga
Po liceto znaev deka e ne{to posebno.
Ima{e lice, bratko, lice kako-ne moàm da
najdam zborovi.
Prviot sluga
Da, da, ima{e; izgleda{e kako da-neka me
obesat ako ne pomisliv deka vo nego ima
pove}e odo{to moèv da zamislam.
Vtoriot sluga
Isto i jas, se kolnam. Ednostavno takov
~ovek nema na svetot.
Prviot sluga
I jas taka mislam. I pogolem e voin od onoj
{to ti go znae{.
Vtoriot sluga
Od kogo? Od mojot gospodar?
Prviot sluga
Pa ne sakav ba{ toa da go kaàm.
Vtoriot sluga
Vredi kolku {estmina kako nego.
Prviot sluga
E, ne e ba{ taka; no go smetam za pogolem
voin.
799 Koriolan
Vtoriot sluga
\avol da go nosi, ~ovek ne znae kako da kaè:
za odbrana na gradot na{iot vojskovodec e
odli~en.
Prviot sluga
Da, ama i za napad.
(Vleguva tretiot sluga.)
Tretiot sluga
Ej apa{i, imam novosti za vas, novosti, bag-
abonti.
Prviot i vtoriot sluga
Kakvi, kakvi, kakvi? Gugaj!
Tretiot sluga
Od site narodnosti najmalku sakam da sum
Rimjanin; poarno da sum robija{.
Zo{to? Zo{to?
Tretiot sluga
Zatoa. Ovde e onoj {to du{ata mu ja vade{e
na na{iot vojskovodec, Kaj Marcij.
Prviot sluga
Oti veli{ du{ata mu ja vade{e na na{iot
vojskovodec?
Tretiot sluga
Ne velam du{ata mu ja vade{e; velam
sekoga{ be{e dovolno dobar za nego.
Vtoriot sluga
Ajde, ajde, drugari sme i prijateli; sekoga{
bil tvrd orev za nego; sum go ~ul i sam da
veli taka.
Prviot sluga
Navistina bil tvrd orev za nego. [to e
pravo pravo e; pred Koriol go secka{e i
tol~e{e kako {nicla.
Vtoriot sluga
A slu~ajno da jade{e lu|e, moè{e da go
ispe~e i da go izede.
Prviot sluga
Kaì, kaì u{te.
Tretiot sluga
[to da vi kaàm. Ovde vnatre tolkava ~est
mu pravat ko da e sin i naslednik na Mars;
go stavija na ~elo na trpezata; nieden sena-
tor ne postavuva pra{awe pred da stane i
da ja izvadi kapata. Na{iot vojskovodec go
tretira ko nalo`nica, dopirot od rakata mu
go smeta za svet i s# se kokori za da ja sledi.
No ova e glavnata vest: na{iot vojskovodec
e prese~en na dve i e samo polovina od ona
{to be{e do v~era; za{to drugata polovina
mu e dadena na drugiot so dopust i blagoslov
na celata trpeza. Toj }e odi, veli, da im
gi istegne u{ite na ~uvarite na rimskite
porti. ]e pokosi s# pred sebe i }e go ostavi
patot zad sebe ras~isten.
Vtoriot sluga
Ako nekoj moè toa da go stori toga{ toa
e samo toj.
Tretiot sluga
Ako moè? Jasno e deka moè: za{to, brat-
kovci, toj ima prijateli kolku {to ima
neprijateli; koi prijateli, bratkovci, taka
da re~am, ne smeat, bratkovci, da pokaàt,
taka da se izrazam, deka mu se prijateli,
dodeka toj e vo moralna prednost.
800 Vilijam [EKSPIR
Prviot sluga
Moralna prednost? [to toa?
Tretiot sluga
No koga }e vidat, bratkovci, deka perjani-
cata pak mu e gore, koga }e mu go ~ujat bor-
beniot izvik, }e izlezat od dupkite, kako
zajaci po do`d i }e piruvaat so nego.
Prviot sluga
I koga }e bide ova?
Tretiot sluga
Utre, denes, vedna{; barabanot }e zatropa
u{te popladnevo. Ova ti e kako del od
nivnata gozba, a }e zavr{i pred ustite da si
gi izbri{at.
Vtoriot sluga
Zna~i svetot pak }e se razmrda. Mirov e
samoza èlezoto da r|osuva, da se kotat
kroja~ite i guslarite so nivnite baladi.
Prviot sluga
Sakam vojna, bratkovci. Taa go nadminuva
mirot kako denot no}ta: vojnata e ìva,
~ujna, polna nastani. Mirot e faten,
letargi~en; toj e preneèn, gluv, pospan,
ne budi ~uvstva; za~nuva~ e toj na pove}e
kopiliwa odo{to vojnata e uni{tuva~ na
maì.
Vtoriot sluga
Taka e. Kako {to vojnata, na nekoj na~in,
moè da se nare~e zavodnik, taka ne moè da
se porekne deka mirot e neumoren sozdava~
na maì so rogovi.
Prviot sluga
Da, i lu|eto se mrazat me|u sebe.
Tretiot sluga
A znae{ zo{to? Zatoa {to toga{ ne si
se potrebni eden na drug. Parite gi davam
za vojna. Se nadevam i Rimjanite }e bidat
tolku evtini kako Vol{~anite. Ete, stanu-
vaat, stanuvaat.
Vnatre, vnatre, vnatre, vnatre!
(Izleguvaat)
801 Koriolan
Scena 6
34
(Vleguvaat tribunite Sicinij i Brut.)
Sicinij
Ne slu{ame za nego, a ne treba ni od nego
da se pla{ime; lekot protiv nego e skroten
vo sega{niov mir i spokoj na gra|anite, koi
prethodno bea vo div nemir. Prijatelite
mu crveneat pred nas {to na site im e arno;
i tie porado, iako sami bi stradale od toa,
bi gi videle ulicite prepolni so besni
ordi,
odo{to esnafite da pejat po du}anite nivni
brkaj}i si ja dobro rabotata.
Brut
Vo pravo vreme mu zastanavme na pat.
(Vleguva Menenij.)
Dali e ona Menenij?
Sicinij
Toj e, toj e. Vo posledno vreme mnogu
qubezen stana. Zdravo, gospodine!
Menenij
Zdravo!
Sicinij
Tvojot Koriolan ne fali mnogu
osven kaj prijatelite: dràvata stoi,
i }e stoi, duri i polut da e na nea.
Menenij
S# e dobro i u{te podobro moè{e da bide
samo da se prisposobe{e.
Sicinij
Kade e toj, si slu{nal?
Menenij
Ni{to ne sum ~ul. Ni majka mu ni èna mu
ne ~ule ni{to od nego.
(Vleguvaat tri-~etvorica gra|ani.)
Site
Bogovite neka obajcata ve {titat!
Sicinij
Dobar den, sosedi.
Brut
Dobar den na site, dobar den na site.
Prviot gra|anin
Nie, na{ite èni i deca treba
na kolena za vas da se molime.
Sicinij
Zdravje i beri}et!
Brut
Zbogum, sosedi qubezni. Kako Koriolan
da ve saka{e kako nas.
Site
Ostanete zbogum!
Obajcata tribuni
Zbogum, zbogum.
Sicinij
Ova e posre}no i poubavo vreme
odo{to koga lu|evo tr~aa po ulici
zauteni po buni.
Brut
Kaj Marcij be{e
802 Vilijam [EKSPIR
dobar voda~ vo vojna, no grub epten,
vozgordost prepoln, ambiciozen od umot
nadvor,
samo-zaquben.
Sicinij
I saka{e da vladee ko tiran,
sam na tronot.
Menenij
Ne se soglasuvam so vas.
Sicinij
Do sega, za àl, ako toj konzul
ostane{e, }e se uverevme vo toa.
Brut
Bogovite go spre~ija toa na vreme, a Rim
si stoi cel i bez negova pomo{.
Edilot
Tribuni moi,
ima eden rob {to go piknavme v zatvor,
koj{to veli deka Vol{~anite so dve vojski
navlegle dlaboko vo rimskite teritorii
i vo seta voena surovost i zloba
uni{tuvaat s# pred sebe.
Menenij
Toa e Aufidij,
koj{to, doznavaj}i deka Marcij e vo progon
povtorno rogovite vo svetot gi pu{til
koi v korupka mu bea koga Rim od Marcij
be{e branet
i ne smee{e ni da gi pomoli.
Sicinij
[to pak sega go me{a{
Marcij?
Brut
Kam{ikuvajte go robot. Ne e mo`no
Vol{~anite mirot da go prekr{ile.
Menenij
Ne e mo`no?
Dobro pomnime deka e sosema mo`no,
za{to tripati do sega toa se slu~ilo
barem vo moe vreme. No porazgovarajte so
robov
pred da go kaznite, kade ova go slu{nal,
da ne se slu~i da udirate po izvestuva~ot, so
kam{ik
da go pretepate glasnikot koj{to na budnost
n# predupreduva.
Sicinij
Ne me u~i mene.
Znam deka ova ne moè da bide.
Brut
Ne e mo`no.
(Vleguva glasnik.)
Glasnikot
Site patricii, mnogu seriozni, odat
kon Senatot. Pristignale nekoi vesti
{to site gi omacuri.
Sicinij
Toa e od robot-
odi iskam{ikuvaj go pred site-toj krena
xeva,
ova e negovo delo.
Glasnikot
No gospodine dobar,
izve{tajot na robot e to~en; ama ima
i u{te ne{to postra{no.
803 Koriolan
Sicinij
[to moè da e postra{no od ova?
Glasnikot
Otvoreno se zboruva od mnogu usti
kolku e to~no ne znam, deka Marcij
zdruèn so Aufidij, protiv Rim vodi vojska
i se kolne na odmazda protiv site
od najmal do najstar.
Sicinij
Gluposti na kila!
Brut
Izmisleni samo za da poslabata strana
go vrati doma dobriot Marcij.
Sicinij
Ujdurma vrvna!
Menenij
Verojatnosta e nula:
zemjata naopaku da se svrti
toj i Aufidij nema da se sloàt.
(Vleguva vtor glasnik.)
Vtoriot glasnik
Ve baraat da dojdete vo Senatot veda{.
Stra{na vojska predvodena od Kaj Marcij
zdruèna so Aufidij, besnee ludo
niz oblastite na{i, site pre~ki
gi uriva, gori i koli, i zema
s# pred nea {to leì.
(Vleguva Kominij.)
Kominij
[to rabota svr{ivte. Neka vi e alal!
Menenij
[to ima novo? [to ima novo?
Kominij
Sami napravivte }erkite da vi gi siluvaat,
na til pokrivite olovni da vi se topat,
ènite da vi gi obes~estuvaat pred va{i
o~i-
Menenij
[to ima novo? [to ima novo?
Kominij
Hramovite do temel da vi gi sramnat
a pravata va{i, do koi se drèvte tolku,
vo dupka da vi gi vteraat od svrdel.
Menenij
Te molam, {to ima novo?
se pla{am, svr{ivte rabota dobra. Te
molam,
{to ima novo?
Ako Marcij so Vol{~anite se zdruìl-
Kominij
Toj im e bog. Gi predvodi toj niv ko ti}e
neprirodno, od boèstvo sozdadeno drugo
{to lu|eto poarno gi oblikuva; a tie po
nego
se zadale protiv nas samouvereni do beskraj
ko deca zatr~ni po peperutka letna
ili ko kasap {to tepa muvi.
Menenij
Dobra rabota svr{ivte,
vie i futaxiite va{i; vie {to tolku
veruvavte vo glasot na rmba~ite
i zdivot na luko-jada~ite!
Kominij
]e vi go strese toj Rim okolu u{i.
804 Vilijam [EKSPIR
Menenij
Ko Herkul
{to go strese ste`natoto ovo{je. Dobra,
dobra rabota svr{ivte!
Brut
Vistina li e, gospodine?
Kominij
Epten, i ti bled }e stane{
pred poinaku da slu{ne{. Oblastite redum
na buntot se pridruùvaat, a toj {to otpor
dava
mu se potsmevaat zaradi glupata hrabrost
i gine ko posleden {utrak. A koj moè da
go krivi?
Du{manite va{i i negovi mnogu go cenat.
Menenij
Gotovi sme do eden ako toj
blagorodnik ne pokaè milost.
Kominij
A koj da ja pobara?
Tribunite ne smeat od sram; narodot moè
milost od nego da bara kolku volkot
od ov~arite. Prijatelite najdobri, koga
bi rekle, Bidi blag so Rim, bi go navre-
dile
ko onie omrazata negova {to ja zasluùvaat
i na neprijateli bi li~ele.
Menenij
Vistina e taka!
Da stava vo mojata ku}a potpal
{to treba da ja izgori, }e nemam lice
da mu re~am, Te molam, nemoj. Dobro,
dobro
ja opleskavte
vie i majstorite va{i! Ja izmajstorivte
epten!
Kominij
Donesovte milum
treska vrz Rim, kakva {to do sega
nikoj ne videl.
Obata tribuni
Ne velete ja donesovme nie.
Menenij
Ne, a? Da ne bevme nie? Go sakavme, no ko
stoka,
ko velmoì slabi, se trgnavme pred ordite
va{i,
koi, revej}i, go isteraa od gradot.
Kominij
Ama se pla{am
sega pak so rev }e go do~ekaat. Tul Aufidij,
vtoro ime me|u vojskite, go slu{a ko dete
i vo s# mu se povinuva. O~ajot e sega
seta politika, odbrana i sila
{to Rim moè da go ispravi pred nego.
(Vleguvaat grupa gra|ani.)
Menenij
Eve ordite idat.
Dali Aufidij e so nego? Vie ste tie
{to vozduhot go zarazivte, vo vis koga
gi frlavte smrdenite va{i mrsni kapi
radosni {to Koriolan si odi. Sega se vra}a
i sekoe vlakno od kosata na sekoj vojnik
kam{ik }e bide za vas. Kolku budalski
glavi
frlaa kapi vo vis tolku toj }e otse~e
i za glasovite }e vi plati. Ama ako,
neka site n# izgori ista puza,
sme zasluìle.
Gra|anite
Navistina e stra{no toa {to se slu{a.
805 Koriolan
Prviot gra|anin
[to se odnesuva do mene,
koga vikav da go progonime, velev deka e
{teta.
Vtoriot gra|anin
Isto i jas.
Tretiot gra|anin
Isto i jas; i, {to e pravo, mnozina od
nas. [to napravivme, napravivme za op{to
dobro, i, iako dobrovolno se soglasivme da
se progoni, sepak toa be{e protiv na{ata
volja.
Kominij
Ama glasa~i! Gospod da n# ~uva!
Menenij
Dobra rabota svr{ivte
vie i va{iot vikot. Saka{ na Kapitol?
Kominij
O, da, a {to bi pravel drugo?
(Izleguvaat Kominij i Menenij.)
Sicinij
Gra|ani, odete doma; ne pla{ete se;
tie se strana {to sakaat rado
da se ostvari ona od koe boèm se pla{at.
Doma
odete si i ne pla{ete se.
Prviot gra|anin
Bogovite neka n# vardat! Gra|ani, odime
doma. Otsekoga{ sum vele deka zgre{ivme
{to go progonivme.
Vtoriot gra|anin
I site nie. Ama, ajde, odime doma.
(Izleguvaat gra|anite.)
Brut
Kamo da e seto ova laga.
Sicinij
Kamo da e, kamo da e.
Brut
Ajde na Kapitol. Polovina blago go davam
seto ova da e laga!
Sicinij
Da odime, te molam!
(Izleguvaat.)
806 Vilijam [EKSPIR
Scena 7
35
(Vleguvaat Aufidij i negoviot oficer.)
Aufidij
Prebegnuvaat li kaj Rimjaninot u{te?
Oficerot
Ne znam koj |avol e vo nego, ama
za vojnicite va{i toj e kako molitva pred
obred,
kako govor na trpeza, blagodarnica za seta
hrana,
a vie ste zasenet, gospodaru, vo ovoj pohod
duri od sopstvenite lu|e.
Aufidij
[to e tuka e,
ne sakam, so drugi sredstva, v koren da go
sotram
naumot na{. Kon mene toj e polo{
odo{to si mislev deka bi moèl da bide
denta koga prvpat go gu{nav. No prirodata
negova e nemenliva i moram da go prostam
ona {to ne se poprava.
Oficerot
Sepak, gospodaru, bi sakal
zaradi vas li~no, da ne se zdruèvte so nego
vo vodstvoto; {to zna~i, ili sam
da ja vodevte ovaa vojna, ili sosem
nemu da mu ja prepu{tevte.
Aufidij
Te razbiram dobro, zatoa siguren bidi
koga }e dojde vreme da podnese smetka, ne
znae
{to moàm da izvadam protiv nego. Iako, se
~ini,
a i toj taka si misli, a vidlivo e sosem
i so golo oko, deka s# dobro pravi
i se griì ~esno za dràvata Vol{~ka,
ko zmej se bori, i postignuva uspeh
{to me~ot go izvadi, sepak nenapraveno mu
e ona
{to vratot }e mu go skr{i ili mojov,
koga kone~no }e se presmetame.
Oficerot
Gospodaru, mislite deka }e go osvoi Rim?
Aufidij
U{te pred opsada mu se predavaat site
mesta,
a plemstvoto Rimsko e na negova strana.
I senatorite i patriciite go sakaa isto;
tribunite voini ne se, a narodot nivni
}e bide brz da go vrati ko prebrz {to be{e
da go protera. Za Rim, mislam, toj }e bide
ko orelot morski {to e za ribite, {to gi
lovi
so suverenosta na svojata priroda. Prvin im
be{e
blagoroden sluga, no ne moè{e ~esta
da ja nosi vramnoteèno. Dali od gordost,
{to izleguvaj}i od sam,ata sre}a ja rasipuva
ve~no
sre}ata na sre}nikot; dali od lo{ prosud
da ne se iskoristat pruènite {ansi
{to mu bea na dofat, dali od ujod,
da se bide eden ist, i pod {lemot
ko vo razgovorot, da se komanduva vo mirot
so ista strogost i na ist na~in
ko vo vojna; dali samo edno od toa,-
a toj ima po ne{to od s#, iako ne s#,
za ova ne smeam da gre{am du{a-go storija
stra{en,
namrazen od site, pa i proteran: ama ima
zaslugi {to seto toa go pokrivaat. Zna~i
doblestite na{i zavisat od toa kako
vremeto gi tolkuva, a mo}ta, sama po sebe
za pofalba vredna, poo~igleden grob nema
od govornicata na koja nejzinite dela se
falat.
Ognot so ogan se tera; klinec so klinec se
vadi;
pravoto pravo go ni{ti, silata sila ja
kradi.
Da odime, ajde. Kaj, koga Rim }e bide tvoj
najbeden }e bide{ ti; za{to potoa si moj.
Menenij
Ne, ne odam: ~uvte {to mu re~e
na onoj vojskovodec {to mu be{e, i kogo
mnogu go saka{e. Me vika{e tatko
no {to od toa? Odete vie {to go proteravte;
na milja pred {atorot negov padnete i
klekum
pat pronajdete do negovata milost. Ne, ako
odbil
so Kominij da razgovara, jas od ovde ne
mrdam.
Kominij
Kako da ne me poznava{e.
Menenij
ûvte?
Kominij
Sepak edna{ navistina na ime me vikna.
Go potsetiv na prijatelstvoto staro i krvta
{to zaedno sme ja proleale. Na Koriolan
ne mi se odyva; mi zabrani kako bilo da go
vika:
re~e deka e nikoj i ni{to, ~ovek bez ime
s# dodeka ne se iskova ime vrz ognot
na spaleniot Rim.
Menenij
Ete, ete: svr{ivte rabota dobra!
Dvajca tribuni {to rmbale vo Rim
jaglenot da poevtini, za spomen se vredni.
Kominij
Go potsetiv kolku e kralski da se prosti
koga najmalku se o~ekuva. Toj mi re~e
deka toa bilo samo molba od dràva edna
do onoj {to bil proteran od narodot nejzin.
Menenij
Mnogu dobro.
A {to trebalo drugo da kaè?
Kominij
Probav da mu ja razbudam starata po~it
kon li~nite prijateli. Toj mi re~e
deka nema vreme da gi izbira od kupot
bu~en bazdliv plevel. Re~e bi bilo ludost
za edno do dve bedni zrna |ubreto da ne se
spali
pa pak nasekade da bazdi.
Menenij
Za edno do dve bedni zrna?
Ednoto sum jas; majka mu, èna mu, sinot
i ovoj hrabar ~ovek, zrnata sme nie,
a vie bazdliviot plevel, a i kornite,
bratko,
do nad mese~inata. Poradi vas }e n# spalat.
Sicinij
Te molam, bidi trpeliv. Ako ne ni
pomogne{ sega
koga sme vo najgolema nu`da, toga{ barem
nemoj
za nevoljava da n# krivi{. No ako saka{
în PETTI
Scena 1
36
(Vleguvaat Menenij, Kominij, Sicinij, Brut i drugi.)
808 Vilijam [EKSPIR
za tatkovinata da go moli{, tvojot ve{t
jazik
pove}e od vojskata {to, eve, nabrzina se
zbira,
moè da go sopre zemjakot na{.
Menenij
Ne, ne sakam da se me{am.
Sicinij
Te molam odi kaj nego.
Menenij
[to treba da pravam?
Brut
Samo probaj {to moè qubovta tvoja da
stori
za Rim kaj Marcij.
Menenij
Dobro, a da re~eme Marcij
}e me odbie, kako Kominij {to go odbi,
bez da go slu{ne; {to toga{?
Ako se vratam kako poti{ten prijatel,
stol~en
od nequbeznosta negova? [to ako taka se
slu~i?
Sicinij
Toga{ dobrata ti volja
blagodarnost od Rim }e dobie za namerata
dobro da stori{.
Menenij
]e probam.
Mislam deka }e me islu{a. Iako {to usnata
ja grizel
i mr~el na dobriot Kominij, me obeshra-
bruva mnogu.
Moè vo lo{ ~as go na{ol pred da sedne da
jade:
venite koga se prazni, krvta ni e ladna, i
toga{
na utroto se murtime, ne ni e od raka
da davame, da prostuvame; no koga sme gi
nagnetile cevkive i prenosnicive na krvta
so vino i hrana, popopustlivi sme na du{a
odo{to vo postot pustini~ki. Zatoa prvin
}e vardam
dobro da se najade
a potoa so molbata }e navalam.
Brut
Ti dobro go znae{ od qubeznosta negova
patot
i ne moè{ da go zgre{i{.
Menenij
@imi vera, }e probam,
}e vidime {to }e bide. Naskoro }e se znae
{to sum storil.
Kominij
Nema da saka da go ~ue.
Sicinij
Nema?
Kominij
Vi velam, toj sedi vo zlato, crven
vo o~ite ko da go gori Rim; navredata mu e
temni~ar na milosta. Kle~ev pred nego:
a toj odvaj ~ujno re~e Stani, i so nema raka
vaka, me istera. [to }e stori
na pi{ano, po mene, prati i {to ne }e stori,
so zakletva vrzan uslovite da gi ispolni.
Nade`ta e zaludna, vi velam,
osven ako blagorodnata mu majka i èna
ne otidat da izmolat sega
milost za tatkovinata. Zatoa ajde
so ubavi molbi da gi zabrzame.
(Izleguvaat.)
809 Koriolan
Scena 2
37
(Menenij im prio|a na straàrite.)
Prviot straàr
Stoj! Kade odi{?
Vtoriot straàr
Zapri i vrati se!
Menenij
Vardite ko maì! Taka treba. No, so va{
dopust,
jas sum dràven slu`benik i dojden sum
so Koriolan da zboruvam.
Prviot straàr
Od kade?
Menenij
Od Rim.
Prviot straàr
Ne moè; mora da se vrati{; vojskovodecot
na{
ne}e ve}e ni{to od tamu da slu{a.
Vtoriot straàr
Pobrgu Rim }e go vidi{ v plamen
odo{to so Koriolan da zboruva{.
Menenij
Prijateli dobri,
ako ste go ~ule vojskovodecot da zboruva za
Rim
i za prijatelite tamu, sigurno e toga{
deka imeto moe vi e poznato: Menenij.
Prviot straàr
Neka si i toj, vrati se: doblesta na tvoeto
ime
ovde ne proa|a.
Menenij
Ti velam, bratko,
tvojot vojskovodec mi e prijatel. Jas bev
kniga na negovite dobri dela vo koja se ~ita
za slavata negova nenadminliva, zgolemena
mo{ne;
zo{to otsekoga{ prijatelite sum gi krepel,
me|u koi toj e glaven, i veli~el do rangot
do koj vistinata trpi. Ponekoga{, velam,
ko topka po gnilo tlo sum se trkalal
podaleku od celta i na preteranata falba
sum staval pe~at na vistinata. Zatoa,
bratko,
mora da me pu{ti{.
Prviot straàr
E, gospodine, da kaèvte tolku lagi vo
negova korist kolku {to kaàvte zborovi
vo svoja, pak nema{e da projdete; ne, pa
makar laèweto da e doblesno ko ìvee-
weto ~esno. Zatoa vrati se!
Menenij
Te molam, prijatele, imaj na um deka se
vikam Menenij i deka sekoga{ sum bil
privrzanik na tvojot vojskovodec.
Vtoriot straàr
I da si laèl za nego, kako {to veli{, jas
sum toj, {to kaùvaj}i ja vostinata, ti veli
deka ne moè{ da projde{. Zatoa vrati se!
Menenij
Kaì mi dali jadel? Oti pred jadewe ne bi
zboruval so nego.
Prviot straàr
Ti si Rimjanin, neli?
810 Vilijam [EKSPIR
Menenij
Isto kako i tvojot vojskovodec.
Prviot straàr
Toga{ treba da go mrazi{ kako nego. Zarem
vie {to go isturkavte niz porti najdobriot
nivni branitel i vo nasilno, prosta~ko
neznaewe,svojot {tit na neprijatelite mu
go predadovte, mislite na odmazdata da mu
se sprotistavite so nedokvakani kukawa na
starici, so devstveni molewa na va{ite
}erki, ili so posreduvawe na eden
istro{en, izmatufen starec, kakov {to, mi
se ~ini, si ti
38
? Dali mislite da go izgas-
nete plamenot {to naskoro }e go goltne
va{iot grad, so tolku slaba{en zdiv? Ne, se
laète; zatoa vrati se vo Rim, i podgotvete
se za va{iot kraj. Osudeni ste na propast;
na{iot vojskovodec se zakolna deka nema da
vi prosti.
Menenij
Mom~e, tvojot pretpostaven da znae deka sum
ovde, kon mene bi se odnesuval so dostojna
po~it.
Prviot straàr
Mojot pretpostaven ne te ni poznava.
Menenij
Mislev na vojskovodecot.
Prviot straàr
Ba{ mu e gajle na vojskovodecot moj za tebe.
Vrati se koga ti velam, begaj: osven ako ne
saka{ malkuto krv da ti ja proleam. Begaj,
zadovoli se i so ova. Begaj!
Menenij
Ama bratko, bratko moj-
(Vleguvaat Koriolan i Aufidij.)
Koriolan
[to se slu~uva?
Menenij
Sega bratko, }e ti kaàm. Sega }e vidi{
deka i jas ne{to zna~am; }e ti stane jasno
deka obi~en straàr ne moè da me odvoi od
mojot sin Koriolan. Oceni me po priemot
kaj nego, dali }e te obesat ili }e te osudat
na nekoja druga smrt, podolga za gledawe
i polo{a za trpewe. Sega gledaj i padni
vo nesvest poradi ona {to ti pretstoi.
(na Koriolan) Neka bogovite veli~enstveni
sekoj ~as besedat vo sinodot za tvojata li~na
sre}a neka te sakaat kolku {to te saka
tvojot star tatko Menenij! O sinko, sinko
moj, se podgotvuva{ da n# spali{: vidi,
eve voda za gasewe. Odvaj me nagovorija da
dojdam kaj tebe, no ubedeni deka nikoj osven
mene ne moè da te predomosli, so vozdi{ki
od portite tvoi me izduvaa; te prokolnuvam
prosti mu na Rim i na tvoite zemjaci {to
te molat. Neka dobrite bogovi go ublaàt
tvojot gnev, i talogot negov neka go frlat
vrz slugava ovde-ovoj ovde, koj{to, kako
penu{ka se ispre~i na patot moj do tebe.
Koriolan
Odi si!
Menenij
[to? Da si odam?
Koriolan
Za èna, majka, dete, ne znam. Rabotata moja
e vo slu`ba na drugi. Iako samo moja
e odmazdata, prostuvaweto leì
vo gradite na Vol{~anite. Deka sme bliski,
toa neblagodarniot zaborav }e go zbri{i
pred
soàlbata da sfati kolku. Zatoa, odi.
U{ive mi se potvrdi za molbite tvoi
odo{to portite va{i pred vojskive. No, oti
te sakav zemi go ova; go napi{av samo za
811 Koriolan
tebe,
i mislev da ti go pratam. (Mu dava pismo.)
U{te ne{to,
Menenij: ne sakam da te slu{am. Ovoj ~ovek,
Aufidij,
mil mi be{e vo Rim: no, sega, samiot
gleda{.
Aufidij
Nepokolebliv si, gledam.
(Izleguvaat Koriolan i Aufidij. Ostanu-
vaat straàrot i Menenij.)
Prviot straàr
Sega gospodine, dali imeto ti e Menenij?
Vtoriot straàr
Magija e, kako {to gleda{, so golema mo}.
]e znae{ da se vrati{ doma.
Prviot straàr
Slu{na kako n# ispajpuzija {to ja zaprevme
tvojata veli~ina?
Vtoriot straàr
[to misli{, ima pri~ina da padnam vo nes-
vest?
Menenij
Ne mi e gajle ni za svetot ni za va{iot vojs-
kovodec; a za ti}iwa kako vas odvaj mislam
deka postoite, tolku ste bezvredni. Onoj
koj{to e volen da umri od svoja raka, ne
se pla{i od smrtta od drug: neka va{iot
vojskovodec go napravi najlo{oto. A {to
se odnesuva do vas, ostanete dolgo toa {to
ste; i bedata so vremeto neka vi raste. Vi go
velam ona {to mi e re~eno: da ve nema!
Prviot straàr
Blagoroden ~ovek, navistina.
Vtoriot straàr
Blagoroden e na{iot vojskovodec: toj e
karpa, ~inar na kogo ni{to ne mu moàt
vetri{tata.
(Izleguvaat.)
812 Vilijam [EKSPIR
Scena 3
39
(Vleguvaat Koriolan i Aufidij i drugite.)
Koriolan
Utre so vojskite pred yidinite rimski
}e zalogorime. Partneru vo ova delo,
mora da gi izvesti{ velmoìte
Vol{~anski kolku
~esno potfatov go vodam.
Aufidij
Samo za celite nivni
so po~it rabote{e, u{ite gi zatna
pred seop{tite molbi od Rim: ne dozvoli ni
edna{
doverliv {epot, ne, nitu so prijatelite
tvoi
{to mislea deka se sigurni vo tebe.
Koriolan
Na ovoj starec
{to so skr{eno srce go isprativ vo Rim,
mu bev pomil odo{to sin e na tatko
ne, me oboàva{e duri toj. Posledna
mo`nost
im be{e toj; zaradi negovata stara qubov,
iako bev mo{ne surov kon nego, im gi
ponudiv
u{te edna{ prvite uslovi, {to edna{ ve}e
gi odbija i ne moàt da gi prifatat, a na
mnogu
pove}e se nadevaa od nego. Samo malku
popu{tiv. Za novi posrednici ili molbi
bilo dràvni ili li~ni od sega ne sakam
da ~ujam. (Se slu{a vreva od nadvor.) Ha! Koj
vika?
Zarem }e me isku{at za kletvata da ja zgaz-
nam
vo ~asot ist koga dojdov? Ne doa|a predvid!
(Vleguvaat Virgilija, Volumnija, Valerija,
mladiot Marcij so pridru`nici.)
@ena mi doa|a prva; po nea pre~esniot
kalap
vo koj telovo mi dobi oblik a za raka go
drì
vnukot od krvta nejzina. Begaj, qubov!
Vrsko sekoja, pravo prirodno pukni!
Neka samo tvrdokornosta e doblest!
[to vredi poklonov? Ovie o~i na gulab
{to bogovite gi teraat od krivokletstvo?
Se topam,
ne sum potvrda zemja od drugite. Majka mi se
klawa
nebare Olimo pred krti~nik vo molba
se sviva; a sin~eto moe
ima molben pogled prirodata boèm
velika revi, ne odbivaj. Vol{~anite neka
Rim go razorat i Italija ja zgazat; nema,
nema ko gusan na nagonot da mu robuvam, tuku
}e stojam ko ~ovek {to sam sebesi se stvo-
ril
i nikakva roda nema.
Virgilija
Gospodaru moj, maù!
Koriolan
O~ive ne se ko onie vo Rim {to gi imav.
Virgilija
Tagata {to vaka izmeneti n# ~ini
te tera taka da misli{.
Koriolan
Ko glup glumec sega,
roljata sum ja zaboravil, ne znam do kade sum
i rezil golem mi pretstoi. Najdobar delu od
mene,
prosti {to sum svirep; no ne veli
zatoa Prosti im na Rimjanite. O, bakne`
dolg ko progonstvoto moe, ko odmazda
sladok!
@imi qubomornata kralica nebesna, ovoj
bakne`
od tebe go ponesov, mila; i vernata mi usta
ottoga{ devstveno go ~uvam. Bogovi! Pqam-
pam,
a najblagorodnata majka na svetot,
ne sum ja pozdravil. Potoni, koleno, v zemi:
(Kleknuva.)
813 Koriolan
ostavi pogolema taga na po~it
od onaa na sinovite obi~ni.
Volumnija
O, stani blagosloveno ~edo!
Dodeka jas, na zglavje ne pomeko od kremen
pred tebe kle~am, neprikladno po~it
oddavaj}i ti nebare pogre{en bil do sega
odnosot me|u roditel i dete.
(Kleknuva.)
Koriolan
[to e ova?
Ti kle~i{ pred mene? Pred tvojot kaznet
sin?
Toga{ ~akalot nas skrkestiot zaliv
neka udri po yvezdite. Neka buntovnite
vetri{ta
mavnat so gordite kedri po ognenoto sonce,
ubivaj}i ja nevozmo`nosta i da go storat
nestorlivoto rabota lesna!
Volumnija
Ti si mojot voin:
pomognav da se stvori{. Ja poznava{ ovaa
dama?
Koriolan
Blagorodnata sestraa na Publikula,
lunata rimska, kibarna ko lednik
od naj~ist sneg {to go pravi mrazot
i visi na hramot Dijanin! Mila Valerija!
Volumnija
Ova e skratenata verzija tvoja,
koja, koga edna{ }e stasa,
}e bide lika i prilika tvoja.
Koriolan
Bogot na voinite,
so soglasnost na vrhovniot Jupiter, neka
mislite so blagorodnost ti gi vdahne, i
skraja
da ostane{ od sramot, vo bojot da stoi{
ko svetilnik mo}en otporen na sekoj vihor
spasuvaj}i gi tie {to vo tebe gledaat!
Volumnija
Na kolena, mom~e.
Koriolan
Toa e mojt smel sin!
Volumnija
Toj, èna ti, damava ovde i li~no jas
dojdovme ovde i te molime.
Koriolan
Te molam, mol~i!
Ili, ako moli{, pomisli prvin na ova:
ona {to se zakolnav deka nema da go dadam
ne go sfa}aj ko odbivawe na molbite tvoi.
Ne barajte vojskata da ja raspu{tam i pak
pazar
da udram so zanaet~iite rimski. Ne velete
mi
vo {to sum nepriroden. Ne posakuvajte
da gi ladam odmazdata i gnevot
vo studenite va{i pri~ini.
Volumnija
O, dosta, dosta!
Ve}e re~e deka nema ni{to da ni dade{:
za{to ne barame ni{to drugo osvenona
{to ve}e go odbi. ]e barame sepak,
a ako ne odbie{, seta vina
na tvrdosta tvoja neka padne; slu{ni n#.
Koriolan
Aufidij, i vie Vol{~ani, slu{ajte; za{to
ne sakam ni{to tajno da ~ujam od Rim. [to
molite?
Volumnija
I da mol~ime i da ne govorime, ali{tata
814 Vilijam [EKSPIR
na{i
i izgladnetite tela otkrivaat vedna{
{to ìvot ìveeme po progonot tvoj. Sfati
kolku sme nie ponesre}ni od site èni
{tom ovde dojdovme. Oti tvojot izgled
koj{to bi trebalo o~ite so radosnici solzi
da ni gi polni, srcata na tanc da ni gi
{ilka,
gi tera na pla~ i gi trese so strav i taga,
teraj}i ja majkata, ènata i sinot, sinot,
maòt i tatkoto da go gledaat kako ja vadi
utrobata na svojata zemja. A za nas bednite
neprijatelstvoto tvoe e najkobno. Ti n#
li{i{
od molitvite do bogovite, {to uteha e za
site
osven za nas; za{to kako bi moèle nie,
kako bi moèle da se molime za zemjata
na{a,
a na toa sme dol`ni, i za pobedata tvoja
na {to isto sme dol`ni? Boè, ili bez
zemja
}e ostaneme, doilkata na{a mila, ili bez
tebe,
utehata na{a vo zemjata. Sigurno n# ~eka
jad neodminliv, bez ogled kako
èlbata na pobeda ni se ispolni; za{to ili
tebe mora ko tu| progonenik, okovan vo
prangi,
da te vodat niz ulicite na{i, ili vo triumf
da gazi{ po urnatinite na tvojata zemja
nosej}i go venecot za{to si ja proleal
hrabro
krvta na èna ti i sinot. [to se odnesuva
do mene, sinko,
nemam namera ishodot da go ~ekam
na ovaa vojna. Ako ne uspeam da te ubedam
da pokaè{ blagorodna milost kon dvete
strani
mesto da uni{ti{ edna, ne }e moè{
vo napad da trgne{ na svojata zemja bez da
ja zgazi{
-bez da ja zgazi{, veruvaj mi-utrobata na
tvojata majka
{to na svet te donese.
Virgilija
Da, i mojata,
{to ova dete ti go rodi za tvoeto ime
da se so~uva.
Mom~eto
Mojata nema da ja zgazne.
]e pobegnam za da porasnam, pa, toga{, }e se
boram.
Koriolan
Da ne se zarazam so ènska mekost,
ne treba da go gledam likot od ènata i
sinot.
Predolgo sedev.
(Stanuva.)
Volumnija
Ne, ne odi od nas taka.
Da baravme od tebe da gi spasi{
Rimajanite, a da gi uni{ti{ Vol{~anite
na koi im sluì{, moè{e da n# obvini{
vedna{
ko ostrov za ~esta tvoja. No, na{ata molba
e niv da gi smiri{: Vol{~anite da re~at
nie im dadovme milost, a Rimjanite nie
ja primivme; i sekoj obete strani
da te veli~a i vika, Blagosloven bidi
{to mirov go sklu~i! Ti znae{, velik sine,
ishodot na vojnata e neizvesen, no sigurno e
ako go osvoi{ Rim, deka ètvata {to toga{
}e ja o`nie{ }e bide ime {to kletvi
sekoga{ }e go sledat, a hronikite vaka
}e pi{uvaat: Blagoroden toj be{e,
no so poslednoto delo blagorodnosta ja
zbri{a
zemjata si ja uni{ti i imeto mu ostana da
go mrazat
site idni pokolenija. Re~i ne{to, sine:
se streme{e kon najvisokiot dostrel na
~esta,
ja podraàva{e umno bogovskata milost,
go pare{e so grom nebesniot {irok obraz
razmenuvaj}i go sulfurot ovoj so molwa
{to sepak dabot samo go rascepuva. Zo{to
mol~i{?
Misli{ deka e ~est za eden blagoroden
~ovek
815 Koriolan
zloto naneseno ve~no da go pamti? Govori,
snao:
nemu ne mu e gajle za tvojot pla~. Govori,
vnu~ko:
moè tvojot detski zdiv pove}e }e go trogne
od na{ite pri~ini. Ne postoi ma` na
svetot
{to pove}e dolì na majka, a dozvoluva
zalud
da pqampam ko da ne me gleda. Nikoga{ vo
tvojot
ìvot ne si poka`l qubeznost kon milata
majka,
koga taa, kva~ka kutra, ne sakaj}i vtora
ro`ba,
te pra}a{e vo vojna i te do~ekuva{e doma,
oven~an so po~esti. Re~i nepravi~na imam
molba
i so prezir vrati me nazad; no ako ne e taka,
ti ne si ~esen, i bogovite so ~uma }e te
sotrat
{to ti mi ja odzema{ dol`nosta {to edna
majka
ja ima. Toj se vrti. Kleknete dami:
da go zasramime koga na kolena }e n# vidi.
Na negovoto nadime Koriolan pove}e mu
li~i
lo{otilakot odo{to milosta za na{ite
molbi.
Dolu! Pa kraj: ova e posledno. Zna~i odime
nazad
vo Rim so sosedite da umreme. Gledaj,
ova mom~e {to u{te ne znae {to saka,
kle~i, i so racete vo vis krenati ja brani
molbata na{a so pogolema sila i èlba
od èlbata tvoja da ne sfati{. Odime, ajde:
na ovoj ~ovek Vol{~anka mu e majka;
èna mu e vo Koriol, a ova dete sosem
slu~ajno li~i na nego. Pu{ti n# sega:
}e mol~am duri gradot ne ni se najde vo
plamen
i duri toga{ ne{to }e re~am.
Koriolan
(Ja drì molkum za raka.) O majko, majko!
[to stori? Gledaj, se otvora ona nebo,
bogovite dolu gledaat i na neprirodnava
gletka
se smeat. O, majko moja, majko! O!
za Rim izvojuva pobeda sre}na;
no za sin ti, veruvaj, o, veruvaj, mnogu
opasno e toa {to go nadsili sega,
ako ne smrtonosno. No neka bide taka.
Aufidij, iako ne moàm da vodam prava
vojna,
sepak dobar mir }e sklu~am. Sega Aufidij
dobar,
da be{e na moe mesto, dali pomalku svojata
majka
}e ja slu{a{e? Pomalku dade{e, Aufidij?
Aufidij
Sosem bev trognat.
Koriolan
Se kolnam deka be{e.
I, gospodine, ne e mala rabota od mene,
od o~ive da mi kape soàlba. No, gospodine
dobar,
kaì kakov mir saka{ da se sklopi? Jas
sepak
ne se vra}am vo Rim, so tebe idam; i te
molam
poddrìme vo ova. O majko! @eno!
Aufidij
(Na strana) Milo mi e {to ~esta kaj tebe
se vo razdor. Od toa, mi se ~ini,
porane{nata sre}a }e si ja vratam.
Koriolan
(Na Volumnija, Virgilija i drugite.) Da,
vedna{.
No prvin }e pieme zaedno; pa svedo{tvo od
zborot
poarno nazad }e ponesete, koe nie dvajca
pod kaànite uslovi }e go zaverime so
pe~at.
Ajde, vlezete so nas. Vie, gospo|i moi,
zasluùvate hram da vi krenat. Site sabji
vo Italija i site zdruèni vojski
ne }e moèa da go izvojuvaat mirov.
(Izleguvaat.)
816 Vilijam [EKSPIR
Scena 4
40
(Vleguvaat Menenij i Sicinij.)
Menenij
Go gleda{ ona }o{e od Kapitol, onoj kamen-
temelnik?
Sicinij
Go gledam, zo{to?
Menenij
Ako moè{ da go pomrdne{ so maloto
prste, toga{ ima nade` deka gospo|ite od
Rim, osobeno negovata majka, da uspeat. No
jas velam deka nade` nema; grklanite ni se
osudeni i samo ~ekaat da bidat prese~eni.
Sicinij
Dali e vozmo`no tolku kratko vreme da go
promeni karakterot kaj ~oveka?
Menenij
Postoi razlika pome|u gasenicata i pepe-
rutkata; sepak tvojata peperutka ispadna
gasenica. Ovoj Marcij izrasna od ~ovek vo
zmev. Ima krila. Toj e ne{to pove}e od
obi~en vleka~.
Sicinij
Toj mnogu ja saka{e svojata majka.
Menenij
I mene me saka{e; no sega se se}ava na
majka si kolku osumgodi{en kow na svo-
jata. Kiselosta na negovoto lice moè i
zrelo grozje da skiseli. Koga odi, odi kako
yidokr{a~ i zemjata se sobira pod negoviot
od; vo sostojba e pancirot da go probie so
o~i, zboruva kako kambana, a negovotohm
e kako pluton na cela baterija. Sedi vo
tronot svoj kako da e sozdaden da bide
Aleksandar. [to }e zapoveda da se napravi,
so zapovedta e zavr{eno. Ni{to ne mu
nedostiga da bide bog osven ve~nost i nebo
da se vostol~i.
Sicinij
Milost, mislam, ako verno go opi{uva{.
Menenij
Mu go slikam karakterot. ]e vidi{ kakva
milost }e donese majka mu od kaj nego. Vo
nego ima milost kolku {to ima mleko vo
tigar-ma`jak; ubavo toa }e go vidi na{iot
sirot grad, a s# e ova poradi tebe.
Sicinij
Bogovite neka ni se smiluvaat.
Menenij
Ne, vo vakov slu~aj, bogovite nema da se na
na{a strana. Koga go proteravme, niv ne gi
po~ituvavme; a koga }e se vrati vratovite da
ni gi skr{i, nema da n# po~ituvaat tie nas.
(Doa|a glasnik.)
Glasnikot
Gospodine, ako vi e mil ìvotot, begajte
doma.
Plebejcite ve}e go fatija drugiot tribun,
go vle~at gore dolu i site se kolnat deka
ako rimskite dami ne donesat dobri vesti,
}e go ubijat i toa ma~eni~ki, bavno.
(Vleguva drug glasnik.)
Sicinij
[to e novo?
Vtoriot glasnik
Dobri vesti! Gospo|ite
uspeaja. Vol{~anite si zaminuvaat zaedno
so Marcij.
(Izleguvaat drugite prisutni.)
817 Koriolan
Povesel den ne osunal vo Rim u{te
od proteruvaweto na Tarkvinij.
Sicinij
Prijatele,
siguren si deka e taka? Dali e sosem sig-
urno?
Vtoriot glasnik
Sigurno kako {to znam deka sonceto e ogan.
Kade se krievte koga kotkate somne`?
Nikoga{ niz svodot ne nado{la takva
plima
ko tolpata ute{eni niz portite. Eve, ~ujte!
(Se slu{aat trubi, oboi, barabani istovre-
meno.)
Trubi, psalterioni, kavali i gajdi,
tarabuki, kimvali i tolpa Rimjani so vikot
go teraat sonceto da igra. Slu{nete!
(Odnadvor se slu{aat vikotnici.)
Menenij
Dobri vesti.
Odam damite da gi pre~ekam. Ovaa Volum-
nija
vredi poln grad konzuli, senatori, patri-
cii
i polno more i kopno so tribuni kako vas.
Dobro
deneska se mole{e. utrinava ni gro{ ne
davav
za iljadnicite va{i grla. Kako se raduvaat,
slu{aj!
(Se slu{a muzika i izvici.)
Sicinij
Prvin, bogovite da te blagoslovat za vesta;
a sega
primi ja mojata blagodarnost.
Vtoriot glasnik
Imame pri~ina site
gospodaru, za golema blagodarnost.
Sicinij
Bliàt do gradot?
Vtoriot glasnik
Samo {to ne vlegle.
Sicinij
Da im pojdeme na sre{ta
i veselbata da ja zgolemime.
(Izleguvaat.)
818 Vilijam [EKSPIR
Scena 5
41
(Vleguvaat dvajca senatori, so gospo|ite
Volumnija, Virgilija i Valerija i pominu-
vaat preku scenata so drugite velmoì.
Prviot senator
Eve gi za{titni~kite na{i, ìvotot na
Rim!
Svikajte gi plemiwata, slavete gi bogovite,
zapalete ognovi pobedni, cve}iwa pred niv
postelete;
nadvikajte ja bu~avata {to go protera
Marcij,
so dobredojde vratete go kaj negovata majka:
vikajte, Dobredojdovte gospo|i, dobredoj-
dovte!
Site
Dobredojdovte gospo|i,
Dobredojdovte!
(Muzika, barabani, trubi. Izleguvaat.)
Scena 6
42
(Vleguvaat Tul Aufidij so
pridru`nicite.)
Aufidij
Odete i kaète i na gradskite vlasti deka
sum tuka.
Dajte im go pismovo. Koga }e go pro~itaat
neka dojdat na plo{tad, jas kaj {to
pred nivnite i pred u{ite od siot narod
}e potvrdam deka ova e vistina. Onoj {to go
obvinuvam
sega }e vleze niz gradskite porti, so
namera da govori pred narodot, so nade`
niz zborovi da ostane ~ist. Odte brzo.
(Izleguvaat pridru`nicite.)
(Vleguvaat dvajca ili trojca zagovornici
od grupata na Aufidij.)
Dobro dojdovte.
Prviot zagovornik
Kako e na{iot voda~?
Aufidij
Kako ~ovek
otruen od sopstvenata milost
i ubien od milosrdieto svoe.
Vtoriot zagovornik
Blagoroden vo`du,
ako s# u{te ostanuva{ na namerata ista
i poddr{ka bara{ na{a, nie sme tuka
od opasnosta da te spasime.
Aufidij
Ne znam, gospodine.
Treba da pravime narodot kako {to saka.
Tretiot zagovornik
Narodot nere{itelen }e bide duri
soperni{tvo me|u vas ima; no padot na eden
go pravi drugiot naslednik na s#.
819 Koriolan
Aufidij
Znam,
i udarot moj vrz nego, mislam moè
dobro da se opravda. Jas go krenav, i so ~esta
em~ev za negovata vernost; a toj, izdignat
vaka
gi zaleva{e bilkite novi so rosa od laski,
prijatelite moi zaveduvaj}i gi; za celta
vakva
prirodata si ja smekna, poznata napred
kako slobodna, nesmenliva, gruba.
Tretiot zagovornik
Gospodine, tvrdokornosta negova
za mestoto kozul koga se kandidira{e, koe
poradi nea go zagubi-
Aufidij
I za toa da govoram sakam.
Proteran, toj dojde na ogni{teto moe,
grklanot svoj pod no` mi go stavi; go
primiv,
sodrugar vo slu`bata go storiv, za site
èlbi
negovi pat mu otvoriv; ne, duri go pu{tiv
od moite ~eti da gi izbere, za planot negov
najdobrite i najsveì moi lu|e, pa duri i
sam
vo negova slu`ba se staviv; mu pomognav
slava
da po`nee koja, na krajot, cela za sebe ja
zede
pa duri se vozgordi {to ova mi go stori: pa
na krajot
ispadnav ko jas da sum mu sluga a ne drugar,
i po~na
so nasmevki da me pla}a nebare sum mu
platenik.
Prviot zagovornik
Taka prave{e, gospodaru moj.
Vojskata se ~ude{e, a na krajot
koga go ima{e Rim v race, a plenot nie
{to se vika slava-
Aufidij
Da, tokmu toa:
tuka }e zapnam i najmnogu }e bidam protiv
nego;
poradi nekolku ènski solzi, i toa
evtini ko lagi, gi prodade krvta i trudot
na na{iot golem potfat. Zatoa }e umreme,
a jas niz padot negov }e se obnovam. No,
~ujte!
(Barabani i trubi, so izvici na narodot.)
Prviot zagovornik
Vo svojot roden grad ti vleze ko glasnik
i nikoj ne ti re~e dobredojde; a toj se vra}a
paraj}i go vozduhot so vreva.
Vtoriot zagovornik
Ovie trpelivi {utki
~ii deca toj gi zakla, podmolnite grla gi
derat
oddavaj}i mu po~est.
Tretiot zagovornik
Zatoa, dejstvuvaj brzo,
pred toj da progovori i siot go odu{evi
narod,
neka go po~uvstvuva tvojot me~ koj{to
nie }e go pomogneme. Koga mrtov }e padne
prikaznata negova kaàna od tebe, so teloto
i odgovorot negov }e go zakopa.
Aufidij
Dosta za ova.
Idat golemcite.
(Vleguvaat stare{inite na gradot.)
Site stare{ini
Golemo dobredojde za tebe.
Aufidij
Ne sum go zasluìl.
No, velmoì blagorodni, so vnimanie dali
820 Vilijam [EKSPIR
go pro~itavte toa {to vi go napi{av?
Site stare{ini
Da.
Prviot stare{ina
I toa so àlewe.
Gre{kite storeni pred poslednata, mislam
lesna kazna zasluùvaat; no da se zavr{i
tamu
kaj{to treba da se po~ne, i od na{ata vojska
uspesite taka da se batalat, da ni se platat
samo tro{ocite na{i i mir da se sklu~i
pred predavawe, toa ne moè da se prosti.
Aufidij
Eve go ide: }e go ~uete i sami.
(Doa|a Koriolan mar{iraj}i na zvukot od
barabani i muzika. So nego e i narodot.)
Koriolan
Zdravo velmoì, se vra}am ko va{ vojnik
nezarazen od qubovta za svojot kraj ko koga
od ovde trgnav, s# u{te vrzan verno
za va{ata vrhovna vlast. Sakam da vi kaàm
deka uspe{no go vodev ovoj pohod, i
so krvav prelez vojnata ja doterav duri
do portite na Rim. Plenot {to go done-
sovme doma
za pove}e od tretina go nadminuva ar~ot
za pohodov {to go imavme. Sklopivme mir
so ne pomala ~est za Ancium
odo{to rezil za Rim; i vi go predavam, eve,
so potpisi od konzulite i patriciite
i so pe~at od Senatot ona
{to go dogovorivme.
Aufidij
Ne ~itajte, velmoì moi,
tuku kaète mu na toj predavnik golem
deka ovlastuvaweto va{e go zloupotrebil.
Koriolan
Predavnik? Od kade?
Aufidij
Da, predavnik, Marcij.
Koriolan
Marcij?
Aufidij
Da, Marcij, Kaj Marcij! Da ne misli{
}e te udostojam so grabnatoto, ukradeno ime
Koriolan, kaj Koriol?
Velmoì i glave{ini na dràvava, itro
ja predade celta va{a, i go dade
za nekolku soleni kapki, va{iot grad Rim,
velam va{iot Rim, na èna mu i negovata
majka,
prekr{uvaj}i gi lesno zakletvata i zborot
ko kon~e od gnila svila bez za toa da go
pra{a
voeniot sovet; na solzite od doilkata svoja
toj ja otcimoli i ja otkuka pobedata va{a,
na {to paòvite se crveneeja, a hrabrite
lu|e
vo ~udo se gledaa eden so drug.
Koriolan
Slu{a{ li, Marse?
Aufidij
Ne ~epkaj go bogot, pla~ko eden!
Koriolan
Ha!
Aufidij
Mol~i.
821 Koriolan
Koriolan
La`go podmolen, srcevo sega mi se due
i od maka saka da pukne. Jas pla~ko! Robe!
Prostete, gospoda, ova e prvpat ovde
{to sum prisilen da karam. Va{iot sud,
velmoì seriozni, }e kaè kolku laè
pesov;
a sovesta na onoj koj{to u{te od mene nosi
luzni
i }e gi ponese so sebe v grob, }e dade pomo{
vakvata laga da ja goltne samo toj.
Prviot velmoà
Mir, obajcata, i slu{nete {to }e re~am.
Koriolan
Ise~ete me na par~iwa, Vol{~ani, maì
deca,
ostricite vo mene zarijte gi. Jas pla~ko.
Ku~e edno
la`livo! Ako to~no ste ja napi{ale istori-
jata va{a,
tamu stoi deka ko orel vo golubarnik, jas
sum gi tol~el Vol{~anite kaj Koriol
i toa sam. Mene toj pla~ko!
Aufidij
Velmoì, velmoì blagorodni!
Zar }e trpite da vi blada za svojata sre}a
slepa
{to sram va{ be{e, ovoj falbaxija drzok
i toa na va{e tlo?
Site zagovornici
Neka umre, neka umre.
Narodot
Par~osajte go! Vedna{! Vedna{!
Toj sin mi go ubi! ]erka mi! Rodninata
Markus
toj mi go ubi! Tatko mi toj go ubi!
Vtoriot velmoà
Mir, ve molam! Bez nasilstvo! Mir!
Toj e blagoroden, i slavata negova se vrti
po topkata zemjina. Gre{kite {to gi stori
na sud }e treba da gi brani. Stoj, Aufidij!
Ne ru{i go mirot!
Koriolan
O kako na nego sega,
na {estmina Aufidievci, na pove}e, na
celoto negovo pleme,
bi go izvadil jas sega pravedniot svoj me~!
Aufidij
Gadu drzok!
Site zagovornici
Ubi go, ubijte go, ubi go, ubi go, ubi!
(Zagovornicite gi vadat me~evite i go
ubivaat Marcij koj{to pa|a. Aufidij
stapnuva vrz nego.)
Velmoìte
Stojte! Stojte! Stojte! Stojte!
Aufidij
Velmoì blagorodni, ~ujte {to imam da
kaàm.
Prviot velmoà
O, Tule!
Vtoriot velmoà
Stori ~in nad koj hrabrosta }e pla~e.
Tretiot velmoà
Ne gazete go. Gra|ani, bidete mirni!
Me~evite vratete gi.
822 Vilijam [EKSPIR
Aufidij
Gospodari, koga }e go doznaete ona {to sega
vo gnevot od nego predizvikan, ne moète
da go vidite, }e sfatite kolkava opasnost
za vas be{e negoviot ìvot i radost
}e ve oblee {to zavr{i vaka. Ve molam
viknete me v Senat kaj{to ili dokaz
}e dobiete za slu`bata moja verna ili
kazna najte{ka odredete mi.
Prviot velmoà
Iznesete go odovde negovoto telo,
i pla~ete za nego. Neka bide slaven
kako najblagorodniot pokojnik {to trgnal
vo pridru`ba kon mogilata svoja.
Vtoriot velmoà
Netrpelivosta negova
vo golema merka ja smaluva Aufidievata
vina.
A sega najdobroto da go storime.
Aufidij
Gnevot mi projde,
i taga te{ka me obzema. Krenete go.
Neka pomognat trojca najsilni. Jas }e bidam
eden.
Udrete v barabani, ta`no neka vrevat;
svrtete gi kopjata naopaku. Iako vo gradov
toj zavdovi~i i obes~edi mnogu lu|e,
i ranite u{te pe~at, sepak sili smognete
vo svetol spomen da ostane kaj nas. Pomog-
nete!
(Izleguvaat nosej}i go teloto na Marcij.
Posmrten mar{.)

Bele{ki
1
Spored Poup scenata se slu~uva na edna rimska ulica. Gra|anite verojatno pominuvaat
po binata na patot za Kapitol.
2
Tie mislat deka cenata za na{ata izdr{ka e pogolema od na{ata vrednost (S.Xonson).
3
So vleguvaweto na Menenij Agripa tekstot po~nuva da se stihuva vo jampski deseterec.
Dosega, bidej}i govorea samo obi~nite lu|e, tekstot be{e vo proza. Opredelbata na
[ekspir blagorodnicite da govorat vo stih, a prostiot narod vo proza e sosema voobi~aena
vo site negovi drami.
4
Menenij ja dolovuva nasmevkata na mevot ili so usnite ili, poverojatno, so mevot na na~in
{to treba da gi zameni zborovite mevot im se iznasmea na gluposta.
5
Od pobunetite gra|ani. Muvlosanosta asocira na ~uma: kaj{to ima muvla se za~nuva
~uma, a ~umata e opasna za Rim, ili, u{te poprecizno, Kaj Marcij se raduva na vojnata so
Vol{~anite bidej}i taa nudi mo`nost Rim da se oslobodi od vi{okot gra|ani koi kotat
~uma i se balast za dràvata. Jasno e deka [ekspir dobro ja znael taktikata so nadvore{ni
vojni da se spre~at vnatre{nite nemiri.
6
Odnosno ~dnata mese~ina vrzana so boìcata Dijana: moèbi so sugestija deka Marcij & se
potsmeva na mese~inata poradi nejzinata vozdrànost.
7
Scenata otprvin e locirana samo vo Rim no, podocna, urednicite preciziraat deka
stanuva zbor za domot na Kaj Marcij. Marcij zel èna po èlba na majka si i imal dve
deca.
8
Se odnesuva na u~estvoto na Marcij vo vojnata protiv Latinite pod Tarkvij vo koja toj
be{e oven~an so venec od dabovi granki za spasuvawe na eden rimski vojnik. Pove}e za
~inot na oven~uvawe vidi kaj Plutarh.
9
Spored Poup scenata e postavena vo rimskiot logor.
10
Spored Poup scenata e locirana vo Koriol, a spored Kepel kaj portite na Koriol. Se
~ini prvite scenski napatstvija upatuvaat na portite na Koriol.
11
Spored Popup, rimskiot logor, spored Kepal, bojnoto pole pome|u Rimjanite i
Vol{~anite.
12
Zborot Afrika kaj [ekspir se javuva samo edna{. êtiri pati, kako ovde, e daden kako
Afric.
13
Rimjanite (isto kako i Britancite) istaknuvaa deka se po poteklo od Trojancite.
14
Vleguvaweto na Rimjanite od obete strani na scenata se odraz na nivnata totalna prevaga
vo bojot. Mo`no e da e upotrebena {atorska konstrukcija.
15
Spored Poup locirana vo logorot na Vol{~anite.
16
Scenata e locirana na eden od rimskite plo{tadi.
17
Avgur ili pticogata~ bil rimski sve{tenik koj{to gi tolkuval znacite proizlezeni
od letot, pesnata i na~inot na hr anewe na pticite i spored niv daval soveti kako da se
vodat javnite raboti.
18
Redaktorite ja lociraat na Kapitol. [ekspir smetal deka Kapitol e tvrdina i sedi{te
na Senatot. Vsu{nost toa bil hram na Jupiter na ju`niot vrv na planinata Kapitol, dodeka
tvrdinata bila na severniot vrv. Istoriski, Senatot naj~esto zasedaval vo Cura Hostilia
blizu do Forumot.
19
Vo originlot stoi Amazonian chin, kako Amazonka
20
Plutarh, glavniot izvor za delovo na [ekspir go spomenuva obi~ajot niz koj moral da
mine sekoj kandidat za konzul, odnosno, vo siroma{na toga, kako nekoj bednik, da odi niz
narodot, da gi pokaùva ranite i da gi moli da se setat na nego na denot na izborite. Jasno
e deka tokmu tuka, poradi karakterot {to go ima Koriolan, zapo~nuva negoviot pad.
21
Spored Poup vo Forumot, a spored Najt na plo{tad.
22
Kontekstot bara rusi, iako originalnoto zna~ewe na zborot abram e òltnikav, a
modernoto zlatno-kafen.
23
Locirana spored edni vo Rim, spored drugi na ulica.
24
Aediles Plebeii vovedeni vo isto vreme so tribunite, verojatno kako nivni pomo{nici ili
izvr{ni slu`benici.
25
Stena na Kapitol {to redovno se koristela za egzekucija na kriminalcite i predavnic-
ite.
26
Najmnogu od komentatorite ja lociraat vo domot na Koriolan.
27
Pred da stane{ konzul.
28
Obi~no locirana od site komentatori na Forum ili na plo{tad.
29
Rou ja locira scenata nadvor od Rim, Poup kaj rimskite porti a Tiobalt pred portite.
30
Komentatorite, sledej}i go Kepel, ja lociraat scenata na ulicata {to vodi do gradskite
porti.
31
Spored Rou locirana vo Ancium, spored Kepel na Vol{~anska teritorija-pat. Najmnogu
se sloùvaat so Meloun- patot pome|u Rim i Ancium.
32
Scenata e smestena spored Kepel vo Ancium, pred ku}ata na Tul Aufidij.
33
Spored Rou, salon vo ku}ata na Aufidij.
34
Spored Rou i Tiobalt scenata se slu~uva vo Rim, na plo{tad.
35
Komentatorite go sledat Tiobalt i ja smestuvaat scenata vo logor blizu Rim.
36
Komentatorite go sledat Tiobalt i ja smestuvaat scenata na plo{tad vo Rim.
37
Komentatorite, vo najgolema merka go sledat Tiobalt koj{to ja locira vo vol{~anskiot
logor so dodavka pred Rim.
38
Se ~ini, celata fatenost i nemo} na Rim pred naletot na Koriolan e opi{ana niz ovaa
metafori~na replika na straàrot.
39
Kepel ja locira vo {atorot na Koriolan.
40
Locirana spored Tiobalt kaj Forumot a spored Kepel na plo{tad. Izgleda deka [ekspir
mislel na Kapitol bidej}i se gleda od plo{tadot.
41
Nekoi komentatori ja prodolùvaat prethodnata scena; drugi go sledat Kepel ulica
blizu do portite.
42
Plutarh ja smestuva vo Ancium, a [ekspir izgleda nego go sledi aludiraj}i na rodniot
grad na Aufidij.
Timon of Athens
LICA:
Timon, atinski blagorodnik
Lucij, blagorodnik, laska~ na Timon
Lukul, blagorodnik, laska~ na Timon
Sempronij, blagorodnik, laska~ na Timon
Ventidij, eden od la`nite prijateli na Timon
Alkibijad, atinski voen zapovednik
Apemant, prost filosof
Flavij, upravnik na imotot od Timon
Flaminij, sluga na Timon
Lucilij, sluga na Timon
Servilij, sluga na Timon
Kafis, sluga na doveritel na Timon
Filota, sluga na doveritel na Timon
Tit, sluga na doveritel na Timon
Lucij, sluga na doveritel na Timon
Hortensij, sluga na doveritel na Timon
Slugi na Varo.
Slugite na Isidor
Dvajca doveriteli na Timon
Kupidon i maskirani tancuva~ki
Trojca stranci
Poet
Slikar
Zlatar
Trgovec
Eden star Atin~anec
Pa`
Budala
Frinija, qubovnica na Alkibijad
Timandra, qubovnica na Alkibijad
Drugi velmoì, senatori, vojnici, aramii, pridru`nici.
Timon od Atina e edna od t.n. ne mnogu poznati drami na Vilijam [ekspir koja, po
kojznae koj pat, n# uveruva deka ne postojat, barem koga stanuva zbor za [ekspir, golemi i
mali, va`ni i neva`ni drami, tuku deka, sekoe negovo dramsko delo, vo migot koga stanuva
ìtel na na{ata svest, istovremeno vo nea gi vnesuva i golemata vozbuda i prijatnoto
iznenaduvawe deka avtorot e povtorno nov, golem i deka u{te edna{ uspeal da go potvrdi
Borhesovoto Nikoj pred nego ne uspeal tolku uspe{no da bide tolkumina. Ednostavno
~ovek da se upla{i kolku tu~na energija leì zad idejata da se stavi, preku likot na gos-
podarot Timon, mizantropstvoto na raspetie, da se manifestira o~ajot {to mu e pothrana
i vdahnovenie, pritoa da se stigne do samiot rab, da se nayre vo ambisot na ~ovekovata
mentalna i psiho-fizi~ka konstitucija no da ne se padne vo nego tuku preku eden drug lik,
Alkibijad, da se obnovi normalnata sostojba na duhot i rabotite da se vratat vo granicite
na prifatenite normi na odnesuvawe i da se potkrepi idejata deka sekoga{ imalo i }e ima
nekakov si Fortinbras ili Ser Gavejn ili Isus {to }e ja obnovat prirodata, ìvotot, }e
turat pepel na aktuelniot privid i }e otvorat pole za nov, poprivle~en i poubav privid.
So drugi zborovi, dramata za ovoj ludak ~ie ludilo e pove}e poetski motivirano odo{to
dramski izvedeno kaùva mnogu pove}e za sostojbata na duhot na samiot [ekspir odo{to
za sostojbata na ~ovekot koj{to na eden od atinskite plo{tadi gi povikuva site ìvi
Atin~ani da pobrzaat i da se obesat na smokvata {to raste vo negoviot dvor za{to poni-
etil da ja se~e!
Dramata izgleda voop{to ne bila igrana ili pe~atena, tuku za prvpat se pojavuva
vo Prvoto folio izdanie od 1623 godina so mnogu gre{ki vo samiot tekst i po s# izgleda
ostanala, do den dene{en, nedovr{ena. Jasno e deka [ekspir sigurno gi rabotel po~etokot
i krajot, dodeka slabostite {to mnozina kriti~ari gi nao|aat vo sredi{nite ~inovi, gi
pripi{uvaat na dvojnoto avtorstvo odnosno na postoeweto drug avtor koj{to ili rabotel
vrz dramata na [ekspir ili obratno [ekspir ja prepraval i usovr{uval negovata drama
za Timon. Sepak, stilskite karakteristiki, posebno upotrebata na poetskite sliki, vodat
kon zaklu~ok deka [ekspir ja napi{al celata drama i deka ne stanuva zbor za nikakvo
dvojno avtorstvo.
Inaku tragedijata Timon od Atina kako i nekolkute drugi rimski drami na
[ekspir e zasnovana vrz @ivotite od Plutarh vo prevod na Nort od francuskoto (mo{ne
vlijatelno) izdanie na Amie od 1559 godina. Posebno se koristeni ìvotot na Alkibijad
koj{to e sporeden so ìvotot na Koriolan i ìvotot na Mark Antonij. Vtoriot, direkten
izvor, verojatno bil dijalogot na Lucijan Timon ~ovekomrzecot.
Dramata e najsli~na so Kral Lir iako hronolo{ki verojatno doa|a po Koriolan
a pred Tit Andronik.
Ova e vtoro izdanie na prviot prevod od Timon od Atina na makedonski jazik.
Poetot
Dobar den, gospodine.
Slikarot
Milo mi e {to ste dobri.
Poetot
Odamna ne sum ve videl; kako e svetot?
Slikarot
Se tro{i, gospodine, i staree.
Poetot
Da, odamna taka rekle.
Ama ima li nekakva retkost, nekakva
~udnost za koja u{te ne se ~ulo? Gledaj,
ovardo na magi~noto, duhovive mo}ta tvoja
gi prizva da & sluàt. Go znam trgovecon.
Slikarot
Gi znam obajcata: onoj onde e zlatar.
Trgovecot
O, toj e plemenit gospodin.
Zlatarot
Taka e. Tuka nema zbor.
Trgovecot
Eden takov majka ra|a, naviknat, da re~am,
na neumorno i postojano pravewe dobro.
Nenadminliv e.
Zlatarot
Ovde imam bescenet kamen -
Trgovecot
Daj da vidam, te molam. Za gospodarot
Timon, ne?
Zlatarot
Ako plati dobro. No po odnos na toa
Poetot
(Na strana na slikarot)
Koga za nagrada nie
lo{ite gi veli~ime,
toga{ se valka sjajot na stihot sre}en
{to dostojno dobrite gi opeva.
2
Trgovecot
(Zagledan vo bescenetiot kamen.)
Ubav oblik.
Zlatarot
I mnogu skap. Gledaj kolku e proyiren i
kolku bolska.
în PRVI
Scena 1
1
(Vleguvaat poetot, slikarot, zlatarot, trgovecot od razli~ni strani.)
833 Timon od Atina
Slikarot
Zadlabo~eni ste, gospodine, vo nekoe delo,
nekoja posveta na golemiot gospodar.
Poetot
Mi pobegna edna misla.
Na{ata poezija e kako guma {to se cedi
od sopstveniot izvor; nema ogan
od kremen-kamenot bez udar: plemenitiot
na{ plamen
sam od sebe se pali i kako glava od voda
nezadr`livo nosi s# pred sebe. [to ima{
tamu?
Slikarot
Slika, gospodine. Koga izleguva va{ata
kniga?
Poetot
Vedna{ {tom }e ja predadam, gospodine.
Da vidam {to ste napravile.
Slikarot
Ne e lo{a.
Poetot
Lo{a? Odli~na e, majstorski srabotena.
Slikarot
Pa, taka.
Poetot
Za voshit e. Ubavinata na likot
govori sama za sebe. Kakva mentalna sila
izvira od o~ive. Kolku mo}no voobrazbata
bliknala na usnite! Nemotijata na gestot
mnogu kaùva.
Slikarot
Mala imitacija na ìvotot.
Gledaj go potegov: dobar e?
Poetot
Bi rekol
deka prirodata ja u~i; umetni~kiot napor
e prisuten vo potezive, od ìvotot poìv.
(Vleguvaat nekolkumina senatori kaj
Timon.)
Slikarot
Kaj ovoj golem ~ovek sekoga{ vrie!
Poetot
Senatorite atinski, sre}ni lu|e.
Slikarot
Cela vrvulica!
Poetot
Vrvuli~i{te, vrie gosti od site strani.
Vo ovaa sirova pesna imam skicirano ~ovek
kogo ovoj pot~inet svet go gu{ka i saka
so otvorena qubeznost. Mojata slobodna
misla
ne se zadrùva na poedinosti, tuku se lizga
po otvorenoto more: nikakva vperena zloba
ne zarazuva ni del~e od idejata {to ja
sledam,
tuku orlovski se kreva, smelo, pravo gore
ne ostavaj}i traga zad sebe.
Slikarot
Kako da go razberam ova?
Poetot
]e vi objasnam.
Gledate kako mnogu lu|e, so umi{ta razni,
zborlivi, ligavi, seriozni i strogi, mu
nudat
uslugi nna gospodarot Timon: ogromnoto
negovo azno,
so koe raspolaga negovata velikodu{na
834 Vilijam [EKSPIR
umnost,
mu gi pot~inuva i prisvojuva za negovite
qubov i dru`ba
site srca; da, od ogledalolikiot laska~
3
do Apemant, koj{to malku raboti pove}e
saka
od porivot sam da se mrazi duri i toj pa|a
na kolena pred nego i spokojno se vra}a
bogato nagraden ako samo Timon mu kimne.
Slikarot
Gi vidov kako zboruvaat zaedno.
Poetot
Gospodine,
kaj mene na visok i preubav rid
boìcata na sre}ata na tron sedi. Dolu pod
ridot
najrazli~ni po vrednost lu|e, prirodi razni
koi se trudat na gradite od ovaa sfera
bogatstvoto da si go namnoàt. Me|u niv
site,
{to o~ite gi vtren~ile vo vrhovnava dama,
stoi i ~ovek {to go prikaùva likot na
Timon
kogo boìcata so bela raka kaj sebe go vika,
a toj, odma plemenit, vedna{ vo robovi i
slugi
gi pretvora sopernicite.
Slikarot
Mnogu dobra ideja.
Ovoj tron, ovaa boìca, ridov, mi se ~ini,
so samo eden ~ovek viknat od site dolu
a toj, svitkan, so glavata dolu po strmoto
brdo
kon sre}ata svoja se naka~uva, moè mnogu
dobro
i so slikarski sredstva da se prikaè.
Poetot
No, gospodine, ima u{te: -
Site tie {to do neodamna drugari mu bile,
nekoi i od nego podobri, po negovite stapki
vedna{ trgnuvaat, salite negovi gi polnat,
isturaat oboàvatelski {epoti vo nego-
voto uvo,
uzengijata sveta mu ja smetaat i velat deka
mu se dol`ni
duri za slobodniot vozduh {to go di{at.
Slikarot
Da, dobro, a posle?
Poetot
No koga boìcata vo svoite ~udni meni
go otfrli posledniot qubimec, svitata
cela
{to du{ka po nego do planinskoto sedlo
polzej}i na site ~etiri, }e go ostavi da se
lizne
ne ba{marej}i go negoviot pad.
Slikarot
Sekoga{ e taka.
Moàm da vi pokaàm iljadnici pou~ni
sliki
{to govorat poplasti~no za ujot na sre}ata
od samite zborovi. Sepak pravite dobro
{to }e mu pokaète na gospodarot Timon
deka vekot e skala.
(Trubi. Vleguvaat gospodarot Timon
koj{to qubezno gi soslu{uva molbite,
glasnik od Ventidij koj{to razgovara so
nego, Lucilij i drugi slugi.)
Timon
V zatvor e, veli{?
Glasnikot
Da, gospodaru dobar. Pet talanti dolì;
sredstvata mu se mali a poveritelite
strogi.
Pismo garantno toj od vas bara,
do onie {to go zatvorija, oti bez nego
bez mo`nost e da se spasi.
835 Timon od Atina
Timon
Blagorodniot Ventidij. Dobro,
ne sum od onoj kov lu|e {to na cedilo
go ostavaat prijatelot vo nu`da. Go znam
dobro,
toj e gospodin {to zasluùva pomo{,
i }e ja dobie. ]e go oslobodam, dolgot }e go
platam.
Glasnikot
Na va{eto gospodstvo ve~en dol`nik }e vi
bide.
Timon
Pozdravi go od mene; otkupninata }e ja
pratam.
Koga }e go oslobodat neka dojde kaj mene.
Ne e dovolno da se najde{ nekomu vo maka,
va`no e posle i da go potkrepe{. Zbogum.
Glasnikot
Air i beri}et da imate, gospodaru!
(Vleguva eden star Atin~anec.)
Stariot Atin~anec
Gospodaru Timon, slu{ni {to }e ti re~am.
Timon
Kaì, tatko moj dobar.
Stariot Atin~anec
Ima{ sluga, se vika Lucilij.
Timon
Imam takov. [to e so nego?
Stariot Atin~anec
Najblagoroden Timone, vikni go pred tebe.
Timon
Prisuten e ovde ili ne? Lucilij!
Lucilij
Ovde, vi stojam na usluga, gospodaru.
Stariot Atin~anec
Ovoj akmak ovde, gospodaru Timon, ovoj
apa{
no}e doa}a vo mojata ku}a. Jas sum ~ovek
{to otsekoga{ sum sakal da {tedam
i mojot imot zasluùva naslednik podrug
od ovoj {to taftava ja drì.
Timon
I? [to treba da stori?
Stariot Atin~anec
]erka edinica imam, druga roda nemam,
i samo nejze moàm da & go ostavam ona {to
go imam.
Momata e li~na, za nevesta tokmu,
za vospituvaweto nejzino vloìv mnogu
da bide doblesna i umna. Ovoj tvoj sluga
saka da ja osvoi. Te molam, gospodaru dobar,
pomogni mi da mu zabranime da ja gleda;
za{to sam ne moàm ni{to da storam.
Timon
ôvekot e ~esen.
Stariot Atin~anec
Takov neka i ostane, Timon.
êsnosta, sama po sebe, nagrada e za nego.
Samo od }erka mi neka se trgne.
Timon
Dali taa go saka?
836 Vilijam [EKSPIR
Stariot Atin~anec
Mlada e i ne znae {to saka.
Iskustvata porane{ni n# u~at
deka mladosta e ludost.
Timon
(Na Lucilij)
Dali momata ja qubi{?
Lucilij
Da, gospodaru dobar, a i taa me qubi.
Stariot Atin~anec
Ako bez moja soglasnost se maì,
bogovite neka mi bidat svedoci deka
od pita~ite belosvetski naslednik }e
izberam
i nejze od nasledstvoto }e ja li{am.
Timon
[to pri}e }e dobie taa
ako se maì za ma` na sebe ramen?
Stariot Atin~anec
Tri talanti vedna{; vo idnina, s#.
Timon
Ovoj mlad ~ovek me sluè{e dolgo.
Za da bide sre}en, jas }e mu dadam ne{to,
za{to ~ove~ki e taka. Daj mu ja }erka ti!
Kolku ti dade{, tolku i jas nemu }e mu
dadam,
za da se izramni so nea.
Stariot Atin~anec
Gospodaru velikodu{en,
so ~esta tvoja zaem~i mi i negova e taa.
Timon
Eve ti raka; veteno e so ~esta moja.
Lucilij
Ponizno fala, gospodaru. Nikoga{
dobro da ne vidam i dobro da ne me najde
a da ne bide va{e.
(Izleguvaat.)
Poetot
Eve go trudot moj i da ìveete ve~no!
Timon
Vi blagodaram. Pak }e razgovarame.
Ne odete! [to imate, prijatelu, vie?
Slikarot
Slika edna, a va{eto gospodstvo go molam
da ja primi.
Timon
Slikata e dobredojdena.
Slikata e re~isi priroden ~ovek.
Bidej}i ne~esnosta so prirodata ~ove~ka e
vo dosluh
toj e ko pod maska; figurive od va{ata
~etka
se isti kako {to izgledaat. Delata va{i
mi se dopa|aat, a }e vidite deka e taka. Na
priem
~ekajte za{to sigurno }e ve viknam.
Slikarot
Bogovite neka ve~en ìvot vi dadat!
Timon
Dobra sre}a, gospoda. Dajte mi raka;
mora da ru~ame zaedno. Gospodine, za bes-
cenetiot
va{ kamen ne se zboruva dobro.
Zlatarot
Kako gospodaru, go crnat?
837 Timon od Atina
Timon
Ne, tuku go belat nad cenata.
Ako vi platam spored falbite verno
}e ostanam na pita~ki stap.
Zlatarot
Gospodaru, cenata e taa
kaj prodava~ite; no i sami znaete dobro,
deka raboti so ista vrednost, kaj razli~ni
gazdi,
se cenat spored ugledot na stopanot. Eve,
velam,
vrednosta }e mu porasne ako go nosite vie.
Timon
Ubavo me matka{.
Trgovecot
Ne, gospodaru; toj zboruva prosto,
oti site drugi lu|e taka mu velat.
Timon
Gledajte koj doa|a; ste za malku prekor?
Zlatarot
]e podneseme, ako va{eto gospodstvo moè.
Trgovecot
Nikogo toj nema da {tedi.
Timon
Dobro ti utro, Apemante moj dobar.
Apemant
]e po~eka{ so dobroto utro, duri jas stanam
dobar,
ti pesot na Timon, a podlecive ~esni.
Timon
Ne gi poznava{ a podleci gi vika{?
Apemant
Ne se Atin~ani?
Timon
Se.
Apemant
Toga{ nema zo{to da se kaam.
Zlatarot
Me poznava{, Apemante?
Apemant
Ti znae{ deka te znam, te viknav na ime.
Timon
Mnogu si gord, Apemante.
Apemant
Na ni{to kako na toa {to ne sum kako
Timon.
Timon
Kade si trgnal?
Apemant
Da mu go isturam mozokot na eden ~esen
Atin~anec.
Timon
Za takvo delo se pla}a so ìvot.
Apemant
To~no, dokolku po zakon, nenapravenoto
838 Vilijam [EKSPIR
delo se kaznuva so smrt.
Timon
Kako ti se dopa|a slikava, Apemant?
Apemant
Dobro e {to ne pravi nikakvo zlo.
Timon
Zarem slikarot ne napravil dobro
umetni~ko delo?
Apemant
Poarno napravil toj {to slikarot go
napravil, a sepak toj e samo edno valkano
delo.
Slikarot
Ama si pes!
Apemant
Majka ti e od mojot vid. [to e taa, ako jas
sum pes?
Timon
]e ru~a{ so mene, Apemant?
Apemant
Ne, ne jadam gospoda.
Timon
Koga bi gi jadel, bi gi nalutil gospo|ite.
Apemant
O, tie jadat gospoda; zatoa imaat golemi
mevovi.
Timon
Ova e nepristojna zabele{ka.
Apemant
Ti taka veli{, ne jas; neka ti e na zdravje.
Timon
Kako ti se dopa|a bescenetiov kamen, Ape-
mante?
Apemant
Ni kolku ~esna zdelka koja nokogo ni para
ne go ~ini.
Timon
[to misli{, kolku ~ini?
Apemant
Ne ~ini da si go ar~am umot za toa. Kako
si, poetu?
Poetot
Kako si ti, filosofe?
Apemant
Ti laè{.
Poetot
Ne si filosof?
Apemant
Sum.
Poetot
Toga{ ne laàm.
839 Timon od Atina
Apemant
Ne si poet?
Poetot
Sum.
Apemant
Toga{ laè{. Vidi si go poslednoto delo
vo koe go pretstavuva{ kako ~ovek dostoen
za falbi.
Poetot
Ne go pretstavuvam la`no tuku toj e takov.
Apemant
Da, dostoen e za tebe i vredi da go fali{
za{to ti pla}a za trudot. Koj saka da mu
laskaat, dostoen e na laska~ot. Kamo da bev
golemec!
Timon
[to }e store{e, Apemante?
Apemant
Ona {to Apemant go pravi i sega; od srce }e
go mrazev golemecot.
Timon
Zna~i, samiot sebe?
Apemant
Da.
Timon
Zo{to?
Apemant
Za{to vo gnev sum posakal da bidam gole-
mec. Ne si ti trgovec?
Trgovecot
Da, Apemante.
Apemant
Trgovijata da ti dojde do ak, ako ne bogov-
ite!
Trgovecot
Koga toa go pravi trgovijata, zna~i go
pravat bogovite.
Apemant
Trgovijata e tvojot bog, pa bogot tvoj neka
ti dojde do ak!
(Trubi. Vleguva eden sluga.)
Timon
Zo{to se trubi?
Slugata
Alkibijad ide so dvaeset kowanici svoi,
s# drugari odbor.
Timon
Do~ekajte gi dobro, neka dojdat ovde.
(Izleguvaat nekolku slugi.)
Mora da ru~ate so mene. Ne moète doma
bez da vi zablagodaram. Po ru~ekot vedna{
}e ja vidam slikata. Milo mi e {to ste ovde.
(Vleguvaat Alkibijad so pridru`nicite.)
Dobredojdovte, gospodine!
Apemant
Ajde, ajde, samo taka!
Kostobol da gi fati i da gi isu{i va{ite
svivlivi sponi!
Malku ima qubov me|u apa{ive svileni
a qubeznosta e maska! Se izrodil rodot
~ove~ki
840 Vilijam [EKSPIR
vo majmuni i li{ki.
Alkibijad
Gospodine, gladta da ve vidam e zadovolena,
za{to se hranam sega dr~no od va{eto liko.
Timon
Dobro mi dojdovte, gospodine.
Pred da zaminete, }e projde dosta vreme
vo uìvawa razni. Da vlezeme, te molam.
(Zaminuvaat site osven Apemant. Vlegu-
vaat dvajca golemci.)
Prviot golemec
Koe vreme e od denot, Apemante?
Apemant
Vreme da se bide ~esen.
Prviot golemec
Za toa sekoga{ e vreme.
Apemant
Proklet da si {to za tebe nikoga{ ne e
vreme.
Vtoriot golemec
Odi{ na gozbata na gospodarot Timon?
Apemant
Da, da vidam kako mesoto rani apa{i a
vinoto zagreva budali.
Vtoriot golemec
Zbogum, zbogum.
Apemant
Budala si {to dvapati mi veli{ zbogum.
Vtoriot golemec
Zo{to, Apemante?
Apemant
Treba{e edno da si za~uva{ za sebe za{to
ne mislam da ti re~am zbogum.
Prviot golemec
Odi obesi se!
Apemant
Ne, nema da napravam ni{to {to ti }e mi
zapoveda{. Baraj si go toa od prijatelot.
Vtoriot golemec
Mavni se, pesu lajav da ne ti gi udram kloc-
ite!
Apemant
Begam kako pes pred kopitata na edno
magare.
(Izleguva.)
Prviot golemec
Toj e protiv celo ~ove{tvo. No da vlezeme
ajde
i da vkusime od izda{nosta na gospodarot
Timon.
Toj go nadminuva samoto srce na qubeznosta.
Vtoriot golemec
Ednostavno ja sipa. Pluton, bogot na seto
zlato
na usluga mu stoi. Nema zasluga {to toj ne
ja pla}a
sedumpati pove}e od nejzinata vrednost: ni
dar za nego
za koj darodavecot ne dobiva za vozvrat
nad sekoja merka.
841 Timon od Atina
Prviot golemec
Najblagoroden duh vo nego e vlezen, a takov
edna{ se ra|a.
Vtoriot golemec
Dolgo so aznoto neka ni ìvee. ]e vleze{?
Eve, }e ti pravam dru{tvo.
(Izleguvaat.)
Scena 2
(Oboite svirat glasna muzika. Podgoto-
vki za golema gozba. Vleguvaat Timon,
atinskite golemci i senatori Ventidij
kogo Timon go osloboduva od zatvor, Lucij
i Alkibijad. Slugi. Potoa, na krajot, vle-
guva Apemant, nezadovolen kako i sekoga{.)
Ventidij
Mnogupo~ituvan Timone,
bogovite sakaa na starosta od tatko mi da
se setat,
pa go viknaa vo ve~en mir.
Si zamina sre}en, a jas ostanav bogat.
Zna~i, po blagodarnata doblest jas sum
vrzan
za va{ata {irokogradost i talantive vi gi
vra}am
udvoeni so blagodarnost i uslu`nost, so
~ija pomo{
slobodata ja dobiv.
Timon
Ne doa|a predvid,
~esen Ventidij. Pogre{no qubovta mi ja
sfa}a{;
jas od srce ti gi podariv za navek i nikoj
ne moè da kaè deka dava, ako nazad prima.
Ako podobrite od nas taka pravat, ne
smeeme nie
da gi podraàvame; edno sme nie, bogatite
drugo.
Ventidij
Kolku blagoroden duh!
Timon
Ne, gospoda, formalnostite se vovedeni
prvin
blesok da im dadat na temnite dela, ladniot
do~ek,
qubeznosta odbivna, premislena u{te pred
da se javi;
no kaj{to ima prijatelstvo vistinsko,
842 Vilijam [EKSPIR
potreba od niv nema.
Te molam, sedni; podobredojden si ti za
bogatstvoto moe
odo{to bogatstvoto moe za mene.
Prviot golemec
Gospodaru, nie sekoga{ sme go priznavale
toa.
Apemant
Ste priznale, a? Toga{ neka ve obesat, taka?
Timon
O, Apemante, dobro si mi do{ol.
Apemant
Nema da ti re~am dobro te najdov,
oti sum dojden da me isfrli{ niz vrata.
Timon
Uf, ama si surov, tolku naopak uj ima{
{to na ~oveka ne prili~i; za osuda si.
Obi~no se veli, gospoda, Ira furor brevis est
4
ama ovoj ~ovek naluten e ve~no.
Ajde, najdete mu zasebna masa,
za{to so nikogo ne saka da sedi,
a ako sedi, nikoj ne se ~uvstvuva dobro.
Apemant
Me zadrùva{ na sopstven rizik, Timon
za{to dojdov, te predupreduvam, samo da
gledam.
Timon
Pravi {to saka{; ti si Atin~anec, pa
spored toa, dobredojden si. Bidej}i samiot
nemam mo}i da te zamol~am, neka jadeweto
moe go stori toa.
Apemant
Ja preziram tvojata hrana; }e me zadavi
sosem,
za{to nikoga{ nema da ti laskam. O bogovi!
Kolku lu|e go jadat Timona, a toj ne moè
da vidi!
Zarem tolkumina da makaat od krvta na eden
~ovek?
A ludosta e vo toa {to toj samiot na toa gi
pottiknuva!
Me ~udi {to lu}e veruvaat na lu|e.
Treba bez noèvi da se kanat na gosti:
dobro e toa za jadeweto i sigurno za nivniot
ìvot.
Mnogu primeri ima vakvi; onoj {to do tebe
sedi
lebot so tebe go deli, od ist pehar pie,
epten
e azer da te ubie. Dokazi za ova ima bezbroj.
Da sum golem ~ovek bi se pla{el na jadewe
da pijam,
za{to grklanot toga{ najizloèn e na udar.
Golemite lu|e treba da pijat so grklanot vo
oklop.
Timon
Od srce, na zdravje, gospodine; peharot neka
kruì!
Vtoriot golemec
Neka odi od ovde, gospodine dobar.
Apemant
Da odi od ovde? Pameten gad. Ne ispu{ta
ni{to.
Edna{ zdravicive, Timone, i tebe i na
bogatstvoto tvoe
}e im dojdat do ak.
Ova e ona slabo {to ne te pretvora vo
gre{nik,
ovaa voda ~esna {to ~oveka ne go frla v
batak.
Taa i hranava mu sluàt na moeto zdravje
za blagodarnost na bogovite, pregordo e ova
slavje.
(Prizivaweto na Apemant)
Bogovi besmrtni ne vi baram azno
moleweto za sebe samo mi e va`no.
843 Timon od Atina
Ne davajte da stanam ulava avet
vo lu|eto da veruvam zaradi zavet
na bludnicata za{to solzi lie
na ku~eto {to se preprava deka spie
na temni~arot slobodata {to ja {tedi
na prijatelot koga nadojdat bedi.
Amin. A sega da navalam ajde
bogatiot gnete, siromaviot korewa jade.
(Jade i pie voda.)
I ubavo neka ti e na srce, Apemant.
Timon
Vojskovodecu Alkibijad, srceto vi e na
bojnoto pole.
Alkibijad
Srcevo sekoga{ mi e na va{a usluga, gospo-
daru.
Timon
Porado bi go napadnale neprijatelot na
doru~ek, odo{to za ru~ek da sedite so pri-
jatelite.
Alkibijad
Nema podobro jadewe, gospodaru, od ona koga
du{manot krvari; na najdobriot prijatel
takva gozba bi mu posakal.
Apemant
Toga{ bi sakal site ovie laskavci da ti se
neprijateli, pa site da gi ubie{, a mene da
me vikne{ na gozba.
Prviot golemec
Kamo da ja imame taa sre}a gospodaru, edna{
da gi stavite na proba na{ite srca, pa da se
vidi kolkava e na{ata privrzanost kon vas,
toga{ }e bideme epten sre}ni.
Timon
Ne somnevajte se, prijateli dobri, deka
bogovite sami se pogriìle edna{ da mi
pritrebate; inaku kako bi bile moi pri-
jateli? Zo{to ba{ vas od iljadnici drugi
bi ve narekuval so ova milo ime, da ne
mi ste tolku bliski do srce? Pove}e sum
govorel za vas so sebe odo{to vie, onaka
skromni, bi moèle za sebe da kaète; i
uveren sum vo va{ata qubov. O bogovi, si
velev, zo{to ni treba da imame prijateli,
ako nekoga{ ne ni pritrebaat vo nu`da?
Tie bi bile najnepotrebni ìvi su{testva
ako ne se tuka da ni se najdat, ne{to kako
najubavi instrumenti piknati vo futro-
lite {to prekrasniot zvuk go ~uvaat samo
za sebe. Duri ~estopati sum posakuval da
bidam posiroma{en samo za da vi bidam
poblizok. Rodeni sme da pravime dobri
dela; a {to podobro i posoodvetno moème
da go nare~eme na{e, ako ne bogatstvoto na
na{ite prijateli? O, kolku dragocena uteha
e soznanieto deka ima{ tolku prijateli
{to kako bra}a raspolagaat so svoite
imoti. O, radost {to na solzi tera{ u{te
pred da se rodi{! înam, o~ive solzite
radosnici ne moàt da gi zadràt. Za da ja
prikrijam slabosta, vo va{e zdravje sega
nazdravuvam.
Apemant
Ti pla~e{, Timone, samo za da gi natera{
da pijat.
Vtoriot golemec
Radosta se za~na na ist na~in i vo na{ite
o~i,
i vo istiot mig ko doen~e rasplakano
brzgna.
Apemant
Ho, ho! Se smeam koga }e mi tekne deka
beblakot e kopile.
Tretiot golemec
Veruvajte, gospodaru, me trognavte mnogu.
844 Vilijam [EKSPIR
Apemant
Da, da, }e umre od trognatost!
(Se slu{aat trubi.)
Timon
[to zna~at trubive? Koj doa|a?
(Vleguva eden sluga.)
Slugata
Ve molam, gospodaru, nekoi dami
navaluvaat da gi primite.
Timon
Dami? [to sakaat, ti se molam?
Slugata
So niv doa}a i eden prethodnik, gospodaru,
so zada~a da vi kaè {to sakaat.
Timon
Te molam neka povelat vedna{.
(Vleguva Kupidon.)
Kupidon
Pozdrav do tebe, ~estit Timone, i do site
{to od blagodetite negovi jadat! Pette naj-
dobri setila
te priznavaat za niven patron i slobodno go
pozdravuvaat
golemoto srce tvoe.
Ete, vkusot, dopirot, site na trpezava se
va`ni,
A ovie vi idat ko za o~ite va{i praznik.
Timon
Dobredojdeni se site; primete gi fino.
Muzikata neka gi pozdravi.
(Izleguva Kupidon.)
Lucilij
Gledate, gospodaru, kolku mnogu ste sakan.
(Muzika. Povtorno vleguva Kupidon, so
maskirani dami kako Amazonki koi so
flejti svirat i igraat.)
Apemant
Opaa!
Kakva parada na suetata navamu ide.
Pa tie igraat? Ova se ludi èni.
Ludost e ista slavata na ovoj ìvot
ko gozbava {to e sprema korewevo moe
i malkuto maslo. Od sebe budali pravime,
zaradi zabava, gi pieme so laski nekoi lu|e,
a potoa vrz starosta ispienoto im go blueme
u{te za~ineto so prezir i zloba.
Koj ìv ne e kleveten i ne kleveti?
Koj umira a v grob da ne ponese edna
barem bocka od prijatelot kako dar?
Se pla{am ovie {to pred mene igraat sega
eden den da ne me zgaznat. Nema tuka
nepoznata:
na zajdisonceto lu|eto mu zatvoraat vrata.
(Golemcite stanuvaat od trpeza,
ukaùvaj}i mu po~est na Timona, a za da
ja pokaàt nivnata qubov, sekoj izbira po
edna Amazonka, pa site igraat, ma{ko so
ènsko, veseli i sre}ni dodeka ne prestane
muzikata.)
Timon
Mnogu ubavina dodadovte, ubavi dami,
mnogu otmenost na veselbava na{a,
{to bez vas, ni oddaleku ne bi bila vakva;
pridodadovte vrednost, blesok sjaen
i n# zabavuvavte onaka kako {to smisliv.
Za ova }e vi se zablagodaram.
Prvata dama
Gospodaru, vie n# prifa}ate od najubavata
strana.
Apemant
Da, oti najgrdata vi e gnasna i nikoj ne ja
845 Timon od Atina
prifa}a.
Timon
Dami, ve ~eka skromna gozba. Ve molam,
zapovedajte.
Site dami
Blagodarime od srce, gospodaru.
(Izleguvaat Kupidon i damite.)
Timon
Flavij!
Flavij
Gospodaru?
Timon
Donesi go kov~eèto, vedna{!
Flavij
Odma, gospodaru. (Za sebe.) Azno, azno u{te!
Vo raspoloènieto dobro ne sakam da go
lutam
inaku nekoj treba da mu kaè, navistina
treba,
za{to koga s# }e pojde, toga{ toj }e se luti
{to ne sum mu kaàl.
[teta {to izda{nosta bez o~i e na tilot
pa na lu|eto otposle zaradi nea im e krivo.
(Izleguva.)
Prviot golemec
Kade se na{ite lu|e?
Slugata
Ovde, gospodaru, spremni se.
Vtoriot golemec
Kowite!
(Flavij se vra}a so kov~eèto.)
Timon
Prijateli, samo ne{to
da vi kaàm. Eve, gospodine moj dobar,
moram da ve zamolam da mi ukaète ~est
i da go nosite skapoceniov kamen; va{ e,
zemete go, gospodine qubezen.
Prviot golemec
Tolku mnogu podaroci ve}e ste mi dale
Site
A i na site nam.
(Vleguva slugata.)
Slugata
Gospodaru, nekolku senatori {totuku doja-
vaa;
vi dojdoa vo poseta.
Timon
Neka povelat.
(Slugata izleguva.)
Flavij
Ve molam, gospodaru, soslu{ajte me za mig;
se odnesuva na vas li~no.
Timon
Na mene li~no? Toga{ drugpat }e mi kaè{.
Sega e va`no gostive ubavo da gi pre~ekame
i nagostime.
Flavij
(Za sebe.)
Samo ne znam so {to.
(Vleguva drugiot sluga.)
Vtoriot sluga
Gospodaru milozliv, gospodarot Lucij
od qubov kon vas, vi podaruva so po~it
~etiri belci so oprema opto~ena so srebro.
846 Vilijam [EKSPIR
Timon
Gi prifa}am so radost. Podarenite kowi
neka se smestat dobro.
(Izleguva slugata. Vleguva tretiot
sluga.)
[to ima? Kakva vest nosi{?
Tretiot sluga
Ve molam, gospodaru, ovoj ~estit gospodin,
gospodarot Lukul, ve kani utre so nego na
lov i vi ispra}a dve dvojki sivi zagari.
Timon
]e odam so nego; a zagarite primete gi
vedna{
so soodvetna nagrada, se razbira.
Flavij
(Za sebe.)
Kon {to vodi ova?
Ni nareduva da gostime i darovi samo
da davame a ne znae deka kov~egot mu e
prazen.
Ne saka da ~ue {to ima, niti mi dava
da mu kaàm deka du{ata mu e pita~
{to ne moè èlbite da mu gi ispolni.
Vetuvawata mu se nad imotnata sostojba
tolku
{to vetenoto e samo nov dolg; sekoj zbor mu
e dolg:
tolku e qubezen {to sega kamata na toa
pla}a;
zemjata mu e ve}e pod zakup. Bi sakal fino
otkaz da si dadam pred grubo da me {utnat!
Posre}en e onoj {to prijatel za hranewe
nema
od onoj {to go ima a du{ata du{manski mu
ja zema.
Srcevo za gospodarot me boli.
(Izleguva.)
Timon
Vie sami si nanesuvate nepravda
smaluvaj}i si ja samite sopstvenata vred-
nost.
Primete go, gospodine, podarokov skromen.
Vtoriot golemec
So golema blagodarnost podarokov go
primam.
Tretiot golemec
Toj e samata du{a na izda{nosta.
Timon
Sega se setiv, gospodine, na zborovite va{i
dobri za vranecot {to toga{ go javav. Va{ e
bidej}i vi se dopa|a.
Tretiot golemec
O, gospodaru, prostete mi za ova, ve molam.
Timon
Veruvajte mi, gospodine, deka go mislam ona
{to go velam. Znam deka nieden ~ovek ne
moè so pravo da fali ne{to osven ako ne
go saka; a {to sakaat moite prijateli mi
e va`no kolku i ona {to jas go sakam. ]e
naminam kaj vas.
Site golemci
Do~ekan }e bidete kako nikoj drug!
Timon
Posetite va{i tolku mi se pri srce
{to ne znam u{te {to da dadam;
~inam, na prijatelite celi kralstva
bi moèl da im delam bez umor da setam.
Alkibijad, ti si vojnik, zatoa retko bogat;
milosrdie e tebe da ti se dava; za{to cel
tvoj ìvot
e me|u mrtvi i site zemji {to gi ima{
na bojnoto pole leàt.
847 Timon od Atina
Alkibijad
Da, da, gospodaru, samo neplodna zemja.
Prviot golemec
Moralno sme vi dol`ni
Timon
Isto kako {to sum vi i jas.
Vtorito golemec
Tolku mnogu dol`ni
Timon
Kako i jas vam. Svetilki, svetilki u{te!
Prviot golemec
Najgolema sre}a, ~est i azno
vie da imate, gospodaru Timon!
Timon
Za da se najdat za prijatelite.
(Izleguvaat. Ostanuvaat Timon i Ape-
mant.)
Apemant
Ama metanii ~udni,
svivawe grbovi i grdo gazo-pr~ewe!
Klawawevo ne vredi za seto kr~mewe!
Prijatelstvoto mnogu gnasotii pravi,
la`livcite ne treba da imaat noze zdravi.
êsnite budali glupo bogatstvoto si go
lupat,
za samo malku u~tivost da kupat.
Timon
Apemant, da ne si tolkav nam}or
mnogu podobar so tebe bi bil.
Apemant
Ne, ne sakam ni{to; oti ako me potkupi{
i mene, }e nema ve}e koj da te kara i ti,
toga{, u{te pove}e }e gre{i{. Ti tolku
mnogu dava{, Timone, {to ve}e se pla{am
deka na krajot i samiot sebe }e se razdade{.
Zo{to sive ovie gozbi, pijanki i prazni
sueti?
Timon
[tom po~ne{ so karawe na dru{tvoto, se
zakolnav da ne ti obra}am vnimanie. Zbogum
i drugpat dojdi vo podobro raspoloènie.
(Izleguva.)
Apemant
Zna~i taka! Ne saka{ da me ~ue{; pa dobro,
nemoj!
Propadni toga{, ba{ mi e gajle.
O, u{i ~ove~ki! Samo za laski suvi
ste otvoreni, a za soveti dobri gluvi!
(Izleguva.)
Senatorot
I neodamna, pet iljadi; na Varo i na Isidor
im dolì devet iljadi, so mojata prethodna
suma
toa e vkupno dvaeset i pet iljadi. I nikako
umot
ne mu doa|a! Taka ne moè, prosto ne moè.
Ako sakam zlato, treba da ukradam pita~ko
ku~e
i na Timona da mu go dadam-pa ku~eto zlato
}e mi skova;
mi trebaat li dvaeset dobri kowi, treba
samo mojot
na Timona da mu go podaram, ne treba ni{to
da baram,
samo da mu go podaram i ete mi vedna{
dvaeset dobri kowa. Nema vratari kaj nego,
samo ~ovek {to se sme{ka i sekogo vnatre
vika. Vaka ne moè ve~no; sekoj {to misli
sfa}a deka toj e pred propast. Ej, Kafis!
Kafis, kaj si?
(Vleguva Kafis.)
Kafis
Ovde, gospodaru, {to sakate?
Senatorot
Nametkata stavaj ja i trk kaj gospodarot
Timon;
parite moi baraj mu gi; nemoj da te vrati
so lesen izgovor, nitu da te zamol~i blago
so Pozdravi go tvojot gospodar, pa da ja
vrti{
kapata v race, vaka-tuku kaì mu vedna{
deka parite itno mi trebaat; deka treba
negde
za svoi celi da gi vloàm; rokot iste~e
damna
a odlagaweto negovo samo maki za mojot
kredit
sozdavaat. Go po~ituvam i go sakam
no ne moàm grbot svoj da si go skr{am
za prstot negova da go izlekuvam. Nu`data
moja
e itna i ne treba pomo{ta vo zborovi
prazni
da mi ja vra}a tuku si go sakam dolgot nazad.
Odi, brzni! Stavi na sebe najre{itelna
maska
i baraj da dobie{: za{to se pla{am,
koga sekoj svoeto }e go iskubi pero
gospodarot Timon }e stane ogulen paun
iako sega bolska ko feniks. Odi, odi!
Kafis
Odam, gospodaru.
Senatorot
Odi, odi! Zemi gi priznanicite negovi so
tebe
i napi{i gi zgora datumite. Ajde.
Kafis
Dobro, gospodaru!
Senatorot
Odi!
(Izleguvaat.)
în VTORI
Scena 1
(Vleguva eden senator.)
849 Timon od Atina
Scena 2
(Vleguva Flavij so mnogu smetki v race.)
Flavij
Ni mi e gajle, ni zapira; tolku nema oset za
tro{ok
{to ne se griì ni kako da prodolì so
ar~ot
ni kako da go zapre. Nitu vodi smetka
kako ne{tata odat od nego, ni pokaùva
grià
za ona {to doprva go ~eka. Nikoga{ umot
tolku neumen ne bil, a sepak qubezen tolku.
[to da se pravi? Duri ne oseti, ne}e da ~ue.
Moram v lice da mu kaàm, sega {tom se
vrati
Od lov.
Tuf! Tuf! Tuf! Tuf!
(Vleguvaat Kafis i slugite na Isidor i
Varo.)
Kafis
Dobra ve~er, Varo; i ti da ne si za pari?
Slugata na Varo
A zarem ne e toa i rabota tvoja?
Kafis
E; a i tvoja, neli Isidor?
Slugata na Isidor
Ba{ taka.
Kafis
Kamo na site da ni platat!
Slugata na Varo
Te{ko.
Kafis
Eve ide gospodarot.
(Vleguvaat Timon so golemcite i Alkibi-
jad.)
Timon
Prvin }e ru~ame, a potoa pak odime na lov,
Alkibijade. (Na Kafis.) Kaj mene? [to
moàm da storam?
Kafis
Gospodaru, ovde imam spisok so pristignati
dolgovi.
Timon
Dolgovi? Od kade si?
Kafis
Od ovde, od Atina, gospodaru.
Timon
Odi kaj mojot doma}in.
Kafis
Prostete, gospodaru, no toj isplatata ja
dolì
od den na den ve}e cel eden mesec.
Gospodarot moj e vo mnogu golema nu`da
i parite mu se potrebni, zatoa ponizno ve
molam
vo sklad so ~estitosta {irokograda {to ve
krasi,
negovoto da mu go dadete.
Timon
Prijatelu ~estit,
te molam dojdi utre.
Kafis
Nemojte, gospodaru dobar-
850 Vilijam [EKSPIR
Timon
Strpi se, prijatelu dobar.
Slugata na Varo
Sluga na Varo sum, dobar gospodaru-
Slugata na Isidor
A jas na Isidor; toj ponizno ve moli dolgot
da mu go vratite.
Kafis
Koga bi znaele, gospodaru, vo kakov tesnec
mi e gospodarot-
Slugata na Varo
Pomina rokot, gospodaru, {est nedeli
zgora.
Slugata na Isidor
Va{iot doma}in, gospodaru, postojano
odlaga
pa ispraten sum ba{ kaj vas.
Timon
Dajte mi da zdivnam.
Ve molam, dobri gospoda, odete napred;
jas vedna{ idam po vas.
(Izleguvaat Alkibijad i Golemcite.)
(Na doma}inot) Dojdi vamu. Te molam,
kako dojde do ova vaka da me gonat
za neisplateni obvrznici i dolgovi te{ki
neisplateni na vreme a na {teta na
~esta moja?
Flavij
(Na Kafis i drugite slugi.) Gospoda, ve
molam,
vremeto ne e pogodno za raboti vakvi.
Prestanete so pritisocite do barem posle
ru~ek
za da go nateram gospodarot moj da sfati
zo{to ne ste isplateni.
Timon
Storete taka, prijateli.
Gledaj dobro da se nagostat.
(Izleguva.)
(Vleguvaat Apemant i [utot.)
Kafis
Stojte, stojte; eve go {utot i Apemant:
malku da se nasmeeme so niv.
Slugata na Varo
More mavni go! Magariwa }e n# napravi!
Slugata na Isidor
ûma da go frkne, pes!
Slugata na Varo
Kako si, {ut?
Apemant
Ti razgovara{ so svojata senka?
Slugata na Varo
Ne ti se obra}am tebe.
Apemant
Taka e, tuku sebesi. (Na {utot.) Da si
odime.
Slugata na Isidor
(Na slugata na Varo.) Na grb ve}e ti visi
{utot.
Apemant
Ne, tuku stoi{ sam; i u{te ne mu visi{ na
grb.
851 Timon od Atina
Kafis
Kade e sega {utot?
Apemant
Kaj toj posleden {to pra{uva. Apa{i
edni siroti, slugi lihvarski, svodnici me|u
zlatoto i nema{tijata!
Site slugi
[to sme nie, Apemant?
Apemant
Magariwa.
Site slugi
Zo{to?
Apemant
Za{to me pra{uvate mene {to ste, a sami ne
si znaete. Kaì im ne{to, {utu.
[utot
Kako ste, gospoda?
Site slugi
Blagodarime mnogu, dobar {utu. Kako ti e
gospodarkata?
[utot
Topli voda da gi popari piliwata kako vas.
5

Kamo site da zavr{ite vo bordel.
6

Apemant
Taka! Blagodaram.
(Vleguva paòt.)
[utot
Opaa! Paòt na mojata gospodarka.
Paòt
(Na {utot.) Kako si, vojvodo? [to pravi{
vo ova umno dru{tvo? Kako si, Apemante?
Apemant
Da imav stap v usta, ubavo }e ti odgovorev.
Paòt
Te molam, Apemante, pro~itaj mi {to
pi{uva na pismava: ne znam koe e koe.
Apemant
Ne znae{ da ~ita{?
Paòt
Ne.
Apemant
Toga{ i toa malku znaewe }e umre denta
koga }e go obesat. Ova e za gospodarot
Timon; a ova za Alkibijad. Begaj, kopile si
roden, kako svodnik }e umre{.
Paòt
Ti si okoten ko ku~e i }e umre{ od glad
kako ku~e. Ne veli ni{to; si odam.
(Zaminuva.)
Apemant
Samo ti begaj od pristojnosta. [utu, idam so
tebe kaj gospodarot Timon.
[utot
Tamu }e me ostavi{?
Apemant
Ako ima so kogo da se druì{. Vie trojca
im sluìte na trojca lihvari?
852 Vilijam [EKSPIR
Site slugi
Da; kamo tie nam da ni sluèa.
Apemant
I jas toa bi sakal da go vidam-xelat mu
sluì na kradec!
[utot
Dali ste vie trojca lihvarski slugi?
Site slugi
Da, {utu.
[utot
Znam deka lihvarite imaat {utraci za
slugi; i mojata gospodarka e lihvarka, a jas
sum nejziniot {ut. Koga lu|eto doa|aat da
baraat zaem od gazdite, doa|aat ta`ni a si
odat veseli; no kaj mojata gospodarka vle-
guvaat veseli a izleguvaat ta`ni. Znaete
zo{to?
Slugata Varo
Bi moèl da kaàm.
Apemant
Toga{ kaì, za da te smetame za makro i
apa{; {to ne zna~i deka pomalku }e te
cenime.
Slugata na Varo
[to e makro, {utu?
[utot
[ut vo dobar kostum malku nalik na
tebe. Toa e duh; ponekoga{ se javuva
kako bogata{, ponekoga{ kako advokat,
ponekoga{ kako filozof, kaj{to tvrdi
deka ima ne eden tuku dva kamewa na
mudrosta. êstopati nalikuva na vitez i
op{to zemeno, ovoj duh se pojavuva vo site
formi vo koi ~ovekot od osumdesettata do
trinaesettata godina se {eta vamu-tamu niz
svetot.
Slugata na Varo
Pa ti i ne mi li~i{ na {ut.
[utot
Nitu pak ti za pameten ~ovek. Kolku {to
sum {ut jas tolku tebe pamet ti fali.
Apemant
Kako Apemant da go dal odgovorov.
Site slugi
Trgenete se, trgnete se; ide gospodarot
Timon.
(Povtorno vleguvaat Timon i Flavij.)
Apemant
Ajde so mene, {utu, ajde.
[utot
Ne odam sekoga{ po qubovnik, postar brat
ili èna; ponekoga{ odam i so filozof.
Flavij
Ve molam, {etajte tuka; nabrgu so vas }e
zboruvam.
(Izleguvaat Apemant, [utot i Slugite.)
Timon
Me ~udi {to do sega ne najde mo`nost
sostojbata vo koja sum da mi ja kaè{
za da moèv da se prisposobam na vreme
na sredstvata {to gi imam.
Flavij
Ne sakavte da me ~uete.
853 Timon od Atina
Mnogupati do sega probav-
Timon
Si probal.
Moèbi i toa si go pravel od vreme na
vreme
pa {tom ne si nai{ol kaj mene na dobra
volja
si go iskoristil toa kako izgovor dobar
za sebesi od grevot da se is~isti{.
Flavij
O gospodaru dobar,
mnogupati pred vas vi nosev smetki,
v o~i vi gi piknav a vie gi otfrlavte lesno
velej}i mi deka veruvavte vo mojata ~esnost.
Koga za nekakov siten dar me teravte za voz-
vrat
celo bogatstvo da dadam, vrtev so glavata i
pla~ev:
da, duri i pove}e od dozvolenoto, ve molev
da ne bidete tolku {irokograd. Gi
izdrùvav stalno
ne taka retko, prekorite va{i, koga
}e vi spomenev za odlivot na va{iot imot
i za golemiot napliv dolgovi. Gospodaru
sakan,
iako me slu{a{ mnogu docna, sepak e vreme:
najgolemite posedi tvoi ne moàt da gi
platat
ni polovina od sega{nite dolgovi.
Timon
Neka seta moja zemja se prodade.
Flavij
Cela e zaloèna; ne{to e prodadeno i go
nema,
a ostatokot odvaj stiga da se zgasne èdta
na sega{nite dolgovi. Idninata brzo ide.
Ne znam kako od nea }e se branime, i {to na
krajot n# ~eka.
Timon
Do Lakedmon zemjata mi stiga{e.
Flavij
O gospodaru dobar, svetot e samo zbor:
cel da e tvoj i vo eden zdiv da go dade{
pak brgu }e go snema!
Timon
Vistina e taka.
Flavij
Ako se somnevate vo {tedlivosta i ~esta
moja,
izvedete me pred smetkovoditeli stra{ni,
pa neka me proverat. Bogovite samo znaat,
koga site na{i odai prepolni bea
so gneta~i raskala{eni, koga vizbite ni
pla~ea àlno
po vinoto od pijanici istureno, koga sekoja
soba
ni bolska{e vo svetlo i e~e{e od pesni,
jas tivko se povlekuvav i ronev solzi
nad slavinite pu{teni bez oset.
Timon
Te molam dosta.
Flavij
Nebesa, }e re~ev, kol;kav ovarda e gospoda-
rot!
Kolku mnogu zaludni zalci selani i robje
ve~erva progoltaa! Koj Timona ne go saka?
Koe srce, glava, me~, sila, sredstva ne se na
Timon,
golemiot Timon, blagorodniot, plemenit,
kralski
Timon? Ah, {tom sredstvata gi snema {to
falbive
gi kupuvaat, go snemuva i zdivot falbite
{to gi tvori.
Gozbata osvojuva, postot osvoenoto go gubi.
Samo edna{ zimski do`d da vturi
i muvive vedna{ se pikaat v duvlo.
854 Vilijam [EKSPIR
Timon
Dosta, dosta me pee{.
Nikoga{ ne sum daval so zloba v du{a;
davav neumno, ama ~esno.
[to tuku kuka{? Zarem ti nedostiga razum
da ti tekne deka prijateli imam? Smiri se.
Ako ~epnam vo riznicite qubov na mene
{to ~eka
i gi stavam so zaem srcata prijatelski na
proba
mnozina sose imotite svoi na raspolagawe
}e mi bidat
ko ti sega mene {to mi zboruva{.
Flavij
Kamo da ste vo pravo.
Timon
Na nekoj na~in, nu`dava mi e draga
i ja smetam za blagoslov; za{to vaka
prijatelite }e gi isku{am. ]e vidi{ kolku
gre{no bogatstvoto si mi go procenil;
siromav
e toj {to prijateli nema. Ej, Flamin!
Servil!
(Vleguvaat Flamin, Servil i u{te eden
sluga.)
Slugite
Gospodaru, gospodaru.
Flavij
(Na strana.) Gospodarite Lucij i Lukul?
Te{ko!
Timon
(Na Flavij.) A ti gospodine, kaj senatorite
pojdi,
od koi, i vo najdobar interes na dràvata,
zasluùvam da mi izlezat vo presret; kaì
da mi pratat iljada talanti vedna{.
Flavij
Bev drzok
i ve}e im se obrativ kako i na drugi
koristej}i go va{iot prsten i ime
no tie samo zani{aa so glavite i se vrativ
siromav kako {to pojdov.
Timon
Vistina veli{? Dali e mo`no?
Flavij
Odgovorija vo eden zdruèn glas
deka rabotite lo{o im odat, deka se vo
nema{tija, deka
ne moàt da go storat ona {to se volni da
go storat,
deka im e àl; deka znaat deka ste ~esen
deka ete vi posakuvaat-ne znaat ba{ {to
deka ne{to ne ~ini-deka i plemenitiot
moè
da se is~uru~i-pak na dobro da vi trgne
deka e {teta-i taka boèm zafateni so
va`ni
raboti, me gledaat popreku, nequbezni vo
re~ta
gi dopiraa kapite, komaa ladno,
onemev na mesto.
Timon
Bogovi, o bogovi kaznete gi!
Te molam, bratko, ìvni! Ovie starci
nasledno neblagodarnosta vo sebe ja nosat;
krvta im e ladna, retka niz ìli im te~e;
prirodnoto studenilo nequbezni gi pravi;
prirodata nivna kako kon zemja gi vle~e
taka se oblikuva po pat, tapa i te{ka.
Odi kaj Ventidij. Te molam, ne bidi taèn,
ti si veren i ~esen; najiskreno ti velam
nikakva vina nema{ ti. Ventidij neodamna
tatka si go zakopa, i so smrtta negova
golemo bogatstvo stekna. Koga siromav
be{e,
v zatvor, ostaven bez prijateli v beda,
jas go oslobodiv so pet talanti. Od mene
855 Timon od Atina
pozdravi go i kaì mu deka te{ka nu`da
prijatelot mu go snajde, pa sega treba da se
seti
na nego so tie talanti pet. [tom gi zeme{
na ovie lu|e daj im gi vedna{ za{to rokot
ve}e istekol. I neka mozokot ne ti blada
deka Timon pokraj prijateli tolku }e
strada.
Flavij
Kamo i mene takvi da mi idat misli.
Mislive na {irokogradosta se du{mani
stvarni
{irokogradiot misli deka site ko nego se
arni.
(Izleguvaat.)
Slugata
Mu kaàv na gospodarot za tebe; sega }e
sleze.
Flamin
Ti blagodaram, gospodine.
(Vleguva Lukul.)
Slugata
Eve go gospodarot.
Lukul
(Na strana.) Eden od lu|eto na Timon?
Da pogodam-podarok pak. Ima tuka vrska:
no}eska sonuvav srebren mijalnik i bokal.
-Flamin, ~esen moj Flamin, milo mi e {to
te gledam. Turi mi vino. (Izleguva slugata.)
I kako e mojot ~estit, primeren, {irok-
ograd blagorodnik od Atina, tvojot mnogu
dare`liv i dobar gospodar i gazda?
Flamin
Dobar e so zdravjeto, gospodine.
Lukul
Mnogu mi e milo {to e dobar so zdravjeto,
gospodine. A {to krie{ pod nametkata,
dobar moj Flamin?
Flamin
Ba{ ni{to. Samo prazna kutija, gospo-
dine, {to, vo imeto na mojot gospodar, ve
molam da ja napolnite. Kako leb nasu{en mu
trebaat pedeset talanti, pa me isprati kaj
va{ata milost da mu gi pozajmite, sosema
uveren deka vedna{ }e mu izlezete vo pres-
ret.
Lukul
Op, op, op, opa: sosema uveren veli? O,
dobar e toj gospodin i mnogu blagoroden
~ovek no {teta {to ne znae da rakovodi so
imotot. Ponabrgu sum ru~al so nego i ova
sekoga{ sum mu go kaùval, pa na ve~eri sum
idel samo da mu kaàm deka ne treba tolku
da tro{i; a toj nikako da me slu{ne, nikako
da sfati zo{to sum mu do{ol, deka doa|av
samo za da go predupredam. Sekoj ~ovek si
ima mana, a {to preteruva so dare`livosta
e negova. I ova sum mu go kaàl, ama nikako
da se smeni.
(Vleguva slugata so vino.)
Slugata
Povelete, gospodaru, va{eto vino.
Lukul
Flamin, sekoga{ sum te smetal za umen
~ovek. Vo tvoe zdravje.
Flamin
Vie sami taka velite.
în TRETI
Scena 1
(Flamin ~eka da zboruva so Lukul vo ime na gospodarot. Vleguva sluga.)
857 Timon od Atina
Lukul
Sum te zabeleàl deka si bistar, znae{ da
izleze{ vo presret, znae{ {to e pametno a
{to ne; i deka znae{ da ja iskoristi{ pri-
likata ako prilikata ti e pred nos. ima{
dobri osobini. (Na slugata.) Odi si, mom~e.
(Izleguva slugata.) Dojdi poblisku, ~esen
moj Flamin. Tvojot gospodar e dare`liv gos-
podin; ama ti si umen i dobro znae{, iako
si dojden kaj mene, deka ova ne e vreme za
pozajmuvawe pari, osobeno na golo prijatel-
stvo, bez nikakvi garancii. Eve ti tri sre-
brenici; dobro mom~e, zamiì i re~i deka
ne si me na{ol doma. Zbogum.
Flamin
Zarem svetot do tolku se izopa~il
a nie toa go do~ekavme? Begaj, ~umo dolna,
kaj onoj {to te slavi!
(Mu gi frla parite na Lukul.)
Lukul
Ha? Sega gledam deka si {utrak i ba{ si
odgovara{ za gospodarot.
(Izleguva.)
Flamin
Neka se mnoàt tie {to do ak }e ti dojdat!
Natemago da ti bidat stopenite pari,
ti ~umo od prijatel, ~uma da te sotre!
Zarem prijatelstvoto ima tolku slabo,
mle~no srce
pa za dve no}i se skiseluva? O bogovi!
Go ~uvstvuvam od gospodarot gnevot. Ovoj
rob dolen
vo sebe go nosi mesoto na mojot gospodar:
i zo{to da mu godi, da se pretvora vo hrana
koga toj samiot e prestoren vo otrov?
O, samo bolesti neka se izrodat od nego
i koga na umirawe }e legne, delot vo nego
gospodarot moj {to go plati, da ne go le~i
tuku dolgo, bavno, na smrtni ra`ni da go
pe~i.
(Izleguva.)
Scena 2
(Vleguvaat Lucij so Hostilij i dvajca
drugi nepoznati.)
Lucij
Koj, gospodarot Timon? Toj mi e mnogu dobar
prijatel i blagoroden gospodin.
Prviot nepoznat
Go znaeme i nie kako takov iako nikoga{
ne sme go zapoznale. Ama edno }e vi kaàm,
gospodaru, za koe postojano se {u{ka: pomi-
naa zlatnite vremiwa na gospodarot Timon,
a negoviot imot se topi.
Lucij
Gluposti, ne veruvajte vo takvo ne{to; toj
da snema pari.
Hostilij
Ama veruvajte mi, gospodaru, deka neodamna,
eden od negovite lu|e oti{ol kaj gospoda-
rot Lukul da pobara izvesna suma pari, mu
kaàl deka se za mnogu itna nu`da, a sepak
bil odbien.
Lucij
Kako?
Hostilij
Vi velam, bil odbien, gospodaru.
Lucij
Mnogu, mnogu ~udno! Eve, pred bogov-
ite velam, jas sum zasramen. Go odbil toj
blagoroden ~ovek? Tuka ~esta padnala na
niski granki. [to se odnesuva do mene,
navistina priznavam deka sum primil
nekolku sitnici od nego, kako pari,
srebreni ~inii, besceneti kamewa, i
nekoi sli~ni drangulii-ni{to va`no vo
858 Vilijam [EKSPIR
sporedba so ona {to go dobi toj; sepak da go
preskokne{e nego i da mi se obrate{e mene,
}e mu dadev dvojno pove}e talanti.
(Vleguva Servil.)
Servil
Ama imam sre}a! Ene go gospodarot; se ispo-
tiv duri go najdov. Gospodaru pre~esen!
Lukul
Servil? Milo mi e {to se sretnavme.
Zbogum! Pozdravi mi go tvojot ~estit,
blagoroden gospodar, mojot odli~en pri-
jatel.
Servil
Dozvolete mi, gospodaru, mojot gospodar
ispra}a-
Lukul
Da? [to ispra}a? Ve}e sum tolku zadolèn
kaj tvojot gospodar; sekoga{ ne{to ispra}a.
Kako da mu se zablagodaram, {to misli{?
Kaì {to ispra}a sega.
Servil
Vi isprati samo poraka, gospodaru, i bara
od vas da mu pozajmite izvesna suma talanti
za{to itno mu se potrebni.
Lukul
Znam deka samo se {eguva so mene,
ne e vozmo`no da bara pedeset-petstotini
talanti.
Servil
No nemu mu se potrebni mnogu pomalku, gos-
podaru.
Da ne be{e potrebata tolku itna
nema{e ni jas tolku nastoj~ivo da gi baram.
Lukul
Dali govori{ seriozno, Servil?
Servil
Mrtov seriozen sum, gospodaru.
Lukul
Ama sum skot nedokvakan {to ostanav bez
pari ba{ sega koga mi se ukaà odli~na
mo`nost da se pokaàm ~estit! V~era, za
àl, napraviv edna zdelka i sega, zaradi
ovaa glupost sum li{en od ovaa ~est!
Servil, pred bogovite, eve, velam deka sum
skot skotosan, ama ne sum vo sostojba da mu
pomognam-veruvaj i sam sakav da pozajmam
od gospodarot Timon, eve, gospodava }e
posvedo~at; no sega seto azno na Atina bi
go preàlil samo da ne go storev toa. Poz-
dravi go mnogu mojot blagoroden gospodar; i
se nadevam deka nema da go smeni misleweto
za mene {to vo migov nemam sila da bidam
qubezen. I kaì mu go ova: deka za sebe ja
smetam najgolema nesre}ata {to ne moàm
da mu se najdam na eden tolku ~estit gospo-
din. Dobar Servil, }e mi ja napravi{ li
taa usluga, seto ova da mu go kaè{ so moi
zborovi?
Servil
Se razbira, gospodaru. ]e mu kaàm. (Izle-
guva.)
Lukul
(Vika po nego.) I jas tebe }e ti se najdam,
Servil.
(Na drugite.) Vistina e, kako {to rekovte,
Timon e gotov;
koj edna{ do tuka stigne, te{ko pak da se
digne.
(Izleguva.)
Prviot nepoznat
Go gleda{ ova, Hostilij?
859 Timon od Atina
Hostilij
Go gledam, go gledam i se ~udam.
Prviot nepoznat
[to te ~udi, vaka raboti svetot,
i ba{ od vakva ista sorta
e duhot na sekoj laska~. Koj moè prijatel
da go vika
onoj {to od ista ~inija so nego maka? Oti
kolku {to znam, Timon na gospodinov ko
tatko
mu be{e, kreditot mu go krepe{e so svoe
}ese;
imotot mu go osiguruva{e; da, parite na
Timon
lu|eto mu gi pla}aa. Nikoga{ ne pie
a srebroto Timonovo da ne mu e na usni;
a sepak-gledaj go yverskoto vo ~oveka
koga }e se pojavi vo oblik na neblagodar-
nost!
Ne mu go dava ona {to sporedno so negovoto
azno
e kolku milosrden ~ovek {to na pita~ dava.
Vtoriot nepoznat
Verata nad ova delo pla~e.
Prviot nepoznat
[to se odnesuva do mene,
nikoga{ ni zalak ne sum kasnal kaj Timon,
ni nekakov dar od nego sum primil
kako prijatel negov. Sepak velam,
zaradi duhot negov blagoroden, doblesnosta,
zaradi ~estitosta {to neizmerno go krasi,
da mi se obrate{e mene vo vakva nu`da
}e go smetav bogatstvoto moe dar od nego
i podobrata polovina nemu }e mu ja vratev,
tolku mnogu go sakam toa dobro srce. No,
gledam
~ovek deneska u~i od soàlbata da se li{i,
a prefriganosta nad sovesta da mu di{i.
(Izleguvaat.)
Scena 3
(Vleguvaat tretiot sluga na Timon i Sem-
pronij, u{te eden prijatel na Timon.)
Sempronij
Mora sega i mene vo ova da me pika, a?
[to e so drugite?
Moè{e da proba kaj gospodarot Lucij ili
Lukul;
a sega i Ventidij e isto taka bogat,
nego od zatvor go spasi. Site
nemu imotite svoi mu gi dolàt.
Servil
Gospodaru,
kaj site proba i site ispadnaa srebroqupci
dolni
za{to do eden go odbija.
Sempronij
Kako? Go odbile site do eden?
Dali i Vendidij go odbil, dali Lukul?
I sega kaj mene te pra}a? site trojca? Hm!
Toa pokaùva deka malku qubov ima,
malku razum vo nego. Zar jas posledno
pribeì{te
da mu bidam? Prijatelite negovi, ete,
ne sakaat da go le~at; zar jas lek da mu
bidam?
Mnogu me poniì; epten mu se lutam
{to me potceni. Razumen da be{e
prvin, vo nevoljata od mene }e pobara{e
pomo{:
logi~no, za{to jas prv od nego dar primiv.
Dali ba{ taka pogre{no sudi i misli
deka jas sum posleden {to }e mu se najdam?
Ne;
mo`no e da stanam predmet na potsmev
kaj drugite, a gospodata }e me smetaat za
{utrak.
Bi sakal tripati pogolema suma prvin od
mene
da ja pobara{e, za naklonetosta barem
{to kon nego ja imam; i voljata da mu se
najdam.
860 Vilijam [EKSPIR
A sega vrti se i so odgovorite nivni i ovoj
neka bidi:
koj ~esta mi ja gazi, moi pari nema da vidi.
(Izleguva.)
Servil
Sjajno; va{ata milost e u~tiv apa{. \avolot
ne znael {to
pravi koga ~ovekot go napravil prefrigan;
sam sebesi si go
spopikal so ova: za{to na krajot ~ovekot }e
ispadne
pomarifet~ija od nego. Kako samo ovoj gos-
podin se trude{e da
bide odvraten! Toj so doblest go pravda{e
svojot apa{luk,
kako onie koi fanati~no zagreani palat
celi kralstva: takva
e prirodata na negovata itra qubov.
Ova be{e poslednata nade` za gospodarot;
sega
ostanaa samo bogovite. Prijatelite mu se
mrtvi,
pa portite {to dosega ne znaeja za reze,
godiwe so red, sega mora da se zamandalat
cvrsto
za da go ~uvaat gospodarot na domot.
Kon vakov ishod sekoga{ rasturxilakot n#
duva,
koj ne znae aznoto da go vardi, domot }e si
go ~uva.
(Izleguva.)
Scena 4
(Vleguvaat dvajcata slugi na Varo, se
sre}avaat so drugite slugi na Timonovite
kreditori i go ~ekaat da se pojavi. Potoa
vleguva slugata na Lucij; potoa Tit i
Hortenzij.)
Prviot sluga na Varo
Opaa; Tit i Hortenzij. Dobro utro!
Tit
Dobro utro, dobar Varo.
Hortenzij
Lucij!
[to e, da ne se dogovorivme?
Slugata na Lucij
Ne, ama mislam
po ista rabota sme dojdeni; moja
se parite.
Tit
Isto i nivna i na{a.
(Vleguva Filot.)
Slugata na Lucij
A eve go i na{iot Filot.
Filot
Dobar den na site.
Slugata na Lucij
Dobredojde, dobar brate.
Kolku ima saatot?
Filot
Bliì devet.
861 Timon od Atina
Slugata na Lucij
Koga dojde tolku?
Filot
U{te ne se pojavil gospodarot?
Slugata na Lucij
U{te.
Filot
Ba{ ~udno; obi~no e stanat vo sedum.
Slugata na Lucij
Da, ama denovite mu se pokratki sega;
mora da znaete deka tekot rasturxiski
e kako son~eviot,
samo {to ne se vra}a. Se pla{am
najte{ka zima e vo }eseto na gospodarot
Timon,
{to zna~i, moè{ da posegne{ do dnoto
a da ne najde{ re~isi ni{to.
Filot
Go delam stravot so tebe.
Tit
]e ti ukaàm sega na edna rabota ~udna.
Gospodarot tvoj te pra}a po pari?
Hortenzij
Vistina e, po pari.
Tit
A go nosi nakitot podarok od Timon;
za koj jas naplata ~ekam.
Hortenzij
Srcevo mi e protiv.
Slugata na Lucij
Gledaj kolku e ~udno,
vo ova Timon treba pove}e da plati od
kolku {to dolì:
nebare tvojot gospodar treba em nakitot da
go nosi
em pari za nego da bara.
Hortenzij
Sma~eno mi e od rabotava, bogovite se
svedok;
znam deka gospodarot moj aznoto na Timon
go tro{e{e, a neblagodarnosta ispa|a od
kra`ba polo{o.
Tri iljadi kruni baram jas. A ti?
Slugata na Lucij
Pet iljadi.
Toa e mnogu: a po sumata, se ~ini,
tvojot gospodar pogolema verba imal
od mojot, inaku, sumite bi bile isti.
(Vleguva Flamin.)
Tit
Eve eden od lu|eto na Timon.
Slugata na Lucij
Flamin? Gospodine, samo zbor. Dali gospo-
darot tvoj e spremen da se pojavi?
Flamin
Ne, ne e.
Tit
Go ~ekame od sabajle; te molam, kaì mu.
862 Vilijam [EKSPIR
Flamin
Ne treba da mu kaàm; znae deka ste epten
vredni.
(Izleguva.)
(Vleguva Flavij vo nametka i so kami-
lavka.)
Slugata na Lucij
Ha, zarem ne e ona doma}inot negov
maskiran kako da e vo oblak?
Viknete go, viknete go.
Tit
Slu{a{, gospodine?
Vtoriot sluga na Varo
So va{a dozvola, gospodine-
Flavij
[to saka{ od mene, prijatelu?
Tit
êkame nekakvi pari ovde, gospodine.
Flavij
Da,
da se parite sigurni ko ~ekaweto va{e
dovolno }e imate.
[to ne gi podnesuvavte smetkite va{i
koga gazdite va{i neverni kaj gospodarot
moj
se gostea? Toga{ mu se nasmevnuvaa i mu se
pikaa
i pokraj dolgovite i dr~no kamatata
ja lapaa. Gre{ite {to me voznemiruvate,
ete,
ostavete me na mir.
Veruvajte, i mene i nemu krajot ni se so{i.
Nemam ve}e {to da smetam, a toj {to da
tro{i.
Slugata na Lucij
No vakov odgovor za ni{to ne sluì.
Flavij
Ne vi sluì vam, oti podol ko vas ne e
{to na apa{i im sluìte. (Izleguva.)
Kako? [to blada negovoto potro{eno
blagorodstvo?
Ne e va`no; siroma{en e, a toa e dovolna
odmazda.
Koj moè da zboruva poslobodno od onoj {to
nema pokriv nad
glava? Takov moè da se nafrli i na golemi
ku}i.
(Vleguva Servil.)
Tit
O, eve go Servil. Sega }e dobieme nekakov
odgovor.
Servil
Ako smeam da ve zamolam, gospoda, dojdete vo
popogoden ~as;
taka }e mi napravite golema usluga; za{to,
ìmi du{ava,
mojot gospodar e mo{ne, mo{ne
neraspoloèn. Negovata
blaga du{a go napu{ti, zdravjeto mu e
naru{eno i ne izleguva od soba.
Slugata na Lucij
Mnozina {to sobite gi ~uvaat se zdravi;
i ako do tolku od bolesta e na~nat
mislam deka treba {to pobrgu dolgot
da si go plati pa do bogovite ~ist }e mu e
patot.
863 Timon od Atina
Servil
O bogovi!
Tit
Ova ne go zemame za odgovor, gospodine.
Flamin
(Od vnatre) Servil, na pomo{! Gospodaru!
Gospodaru!
(Vleguva Timon gneven.)
Timon
[to, zarem ne moàm niz moite vrati da
minam?
Zar ne sum bil sekoga{ sloboden, pa mora
domot
da mi bide temni~ar du{manski, zandana
moja?
Zar i ova mesto, vo koe gozbi davav, dali i
toa
ko seto ~ove{tvo, mi pokaùva èlezno
srce?
Slugata na Lucij
Sega daj mu ja, Tit.
Tit
Gospodaru, eve ja smetkata.
Slugata na Lucij
I mojata, gospodaru.
Obajcata slugi na Varo
I na{ata, gospodaru.
Timon
Kutnete me na zemja so niv, rascepete me do
pojas.
Slugata na Lucij
Ama, gospodaru.
Timon
Ise~ete mi go srceto na sumi.
Tit
Moite pedeset talanti.
Timon
Izbrojte mi ja krvta.
Slugata na Lucij
Pet iljadi kruni, gospodaru.
Timon
Pet iljadi kapki krv ti davam. [to e tvoe?
[to e tvoe?
Gospodaru-
Gospodaru-
Timon
Rasparajte me, zemete me, bogovite da ve
udrat!
(Izleguva.)
Hortenzij
Mislam deka gazdite na{i moàt da im
re~at dobra no} na
svoite pari; dolgovite moàt da se smetaat
za izgubeni oti
ludak gi dolì. (Izleguvaat.)
(Povtorno vleguvaat Timon i Flavij.)
864 Vilijam [EKSPIR
Timon
Zdivot duri mi go zedoa, robovi. Kredi-
tori? \avoli!
Flavij
Gospodaru moj mil-
Timon
Za{to da ne napravam taka?
Flavij
Gospodaru moj-
Timon
Taka }e napravam. Doma}ine?
Flavij
Tuka sum, gospodaru.
Timon
Ba{ koga treba! Odi, i pak soberi gi site
prijateli moi, Lucij, Lukul, Sempronij,
site.
U{te edna{ na gadovite }e im dadam gozba.
Flavij
Ama, gospodaru
vie samo taka zboruvate od rastroenata
du{a;
nema niz ku}i da se sobere ni kolku
za trpeza sosem skromna.
Timon
Ne griì se za toa.
Odi, ti zapovedam, pokani gi site, neka
vleze
taa banda u{te edna{; drugoto e moe i od
kuvarot meze.
(Izleguvaat.)
Scena 5
(Vleguvaat senatorite na edna vrata,
Alkibijad so pridru`bata na druga.)
Prviot senator
Go imate, gospoda i mojot glas; krvav
e toa zlostor; bez pogovor treba da umre;
milosta najmnogu go ohrabruva grevot.
Vtoriot senator
Vistina e taka; zakonot site }e gi skr{i.
Alkibijad
êst, zdravje i milost za na{iot senat!
Prviot senator
[to e, vojvodo?
Alkibijad
Ponizno gi molam doblestite va{i;
za{to soàlbata e dpblest na zakonot,
i nikoj osven tiranite ne go sproveduva
striktno.
Vremeto i sre}ata go pritisnaa stra{no
mojot prijatel, koj{to, vo sostojba gnevna
zakonot go prekr{i, i tuka dno nema
za tie {to, nevnimatelni, se vpu{taat vo
nego.
Toj e ~ovek, bez ogled na seta vina,
so doblesti mnogu;
pa ni ova delo so kukavi~luk ne go izvalka
(~estitost vo nego {to vinata ja opravduva)
tuku vo gnev plemenit i so blagorodna
gordost
gledaj}i deka ugledot mu e smrtno na~nat
na neprijatelot mu se sprotivstavi;
i tolku trezno, so kontrolirani strasti,
vladee{e so gnevot pred od uzdi da mu
sklizne
nebare nekakva dokazna postapka vodi.
865 Timon od Atina
Prviot senator
Mnogu na sila paradoksot go brani{
za da go razubavi{ o~igledno grdoto delo.
Zborovite ti se ma~at vo obid àlen
na ubistvoto izgled pristoen da mu dadat
i kavgata da ja pretstavat ko juna~ko delo;
{to e izrod roden i na svet dojde
so ra|aweto na sektite i partiite novi.
Vistinski e hrabar samo onoj {to mudro
go trpi i najlo{oto {to ide od ~ove~kata
usta,
{to navredite gi smeta za ne{to od nadvor,
pa ko ali{ta, bez mnogu dikat, gi nosi
i nikoga{ ne se trudi pri srce da gi zeme
svesen za opasnostite {to go demnat.
Navredata sa e zlo na ubistvo {to tera,
ludost e da gineme zlata {tom se berat!
Alkibijad
Gospodaru-
Prviot senator
Ne moè{ zlostorot vo ~ednost da go
krpi{,
hrabrost e da ne se odmazdi{, tuku da trpi{.
Alkibijad
Gospodari, toga{, prostete mi mnogu,
{to ko vojskovodec }e govoram.
Zo{to lu|eto se izlagaat v bitki ludo
mesto zakanite da gi trpat? Treba li mirno
da spijat,
i du{manot da go pu{tat grklanite da im gi
se~e
bez borba? Trpenieto ako
najgolema e hrabrost zo{to toga{ vodime
vojni?
Vo toj slu~aj, ènite se najhrabri od site
za{to doma sedat. Ako e pohrabro da se
trpi,
magareto, toga{, pohrabro e od lavot,
od sudijata pomudar e robija{ot v sinxir
{to stoi,
ako mudro e da se trpi. Gospodari moi,
velikosta va{a dobrina neka vo nas budi.
Koga ste ladnokrvni lesno na naglosta se
sudi.
Da ubie{, priznavam, za grev e i za pcosti
no ako e vo odbrana, pravi~no e i treba da
se prosti.
Da se naluti{ prekr{ok e temen,
no koj od nas ne bil gneven?
Vaka grevot merete go.
Vtoriot senator
Xabe? Delata {to gi stori
vo Lakedemon i Vizantija dovolen se otkup
za negoviot ìvot.
Prviot senator
Molam?
Alkibijad
Velam, gospodari, toj dobri dela stori
i mnogu du{mani va{i vo bojot ubi.
Mnogu hrabrost pokaà li~na
vo poslednata vojna i so mnogu rani se
zdobi!
Vtoriot senator
Ama e i mnogu sklon da gi zadava na drugi;
bunxija e roden; grev e negov
i {to ~esto se opiva pa hrabrosta mu e
plenik.
I da nema drugi neprijateli, dovolno e ovoj
{to go pravi nula. Vaka yverski gneven
mnogu zli dela storil ~estopati zdruèn
so kavgaxiite; dokaàno i jasno ni e ve}e
deka ìvotot negov e lo{, a pijanstvoto
opasno.
Prviot senator
Mora da umre.
Alkabijad
Sudbina te{ka! Moè{e i vo vojna da umre.
Gospodari, ako ne poradi nego-
iako desnicata samo moè otkup da mu bide,
866 Vilijam [EKSPIR
bez da ostane dolèn-sepak, od milost
barem,
spojte gi zaslugite moi, so negovite dvojni,
i bidej}i znam deka va{ata ~esna starost
saka
bezbednost, }e gi zaloàm pobedite moi,
seta
~est moja deka toj povtorno }e vi bide od
korist.
Ako so zlostorov ìvotot na zakonot mu go
dolì
toga{, vojnata neka go zeme vo juna~ki
kole`
oti zakonot e strog, no i vojnata ne znae za
mole`.
Prviot senator
Nie sme za zakonot; mora da umre; poarno
mol~i,
na rabot sme od trpenieto. Prijateli ili
bra}a,
za proleana krv so ìvot naj~esno se pla}a.
Alkibijad
Mora li taka da bide? Ne, ne smee da bide.
Gospodari moi, priznajte me barem mene.
Vtoriot senator
Kako?
Alkibijad
Setete se na zaslugite moi.
Tretiot senator
[to!?
Alkibijad
Mislam deka ve}e me zaboravi starosta
va{a;
poinaku ne e; ~uvstvuvam dostoinstvoto mi
go kolva
nemaweto sluh kon mene za edna najobi~na
molba.
Ranive me bolat.
Prviot senator
Se inati{ na lutinata na{a?
Vo malku zborovi e taa, ama dalekuse`na po
opseg:
progonet si za navek.
Alkibijad
Jas progonet?
Progonete ja senilnosta va{a, lihvarstvoto
grdo
{to Senatot go rezili{!
Prviot senator
Ako po dva dena u{te si vo Atina
o~ekuvaj mnogu pote{ka kazna.
A, za duhot pove}e da ne ni go losti{
onoj }e bide poguben vedna{.
(Izleguvaat senatorite.)
Alkibijad
Bogovite neka vi dadat dolga starost, pa
koà
i koski da se storite {to nikoj ne }e saka
da gi vidi!
Poluden sum od gnev: od du{manite gi
branev,
duri tie parite si gi broeja i zemaa lihva
bez tro{ka milost; a sam stanav bogat
samo vo rani. Zarem seto toa za ova?
Ova li e melemot {to rasipaniot Senat
na ranite od vojskovodecot gi stava?
Progon!
Pa i ne e taka lo{o. Ne mrazam progonet da
bidam.
Sega barem gor~inata moja i besot
pri~ina imaat na Atina da udram. Voinite
sega
omacureni }e gi obodram, v du{a }e im
vlezam.
Od vojnata so zemjite slavata ni se crpi;
vojnikot ko bogovite navredi ne trpi.
(Izleguva.)
867 Timon od Atina
Scena 6
(Vleguvaat raznite prijateli na Timon i
senatorite od mnogu strani.)
Prviot golemec
Vi posakuvam dobar den, gospodine.
Vtoriot golemec
I jas vam. Onoj den, mislam, oboj ~estit gos-
podin samo n# stavi malku na isku{enie.
Prviot golemec
Ba{ na ova mislev koga se sretnavme. Se
nadevam deka ne stoi tolku lo{o kako {to
se ~ine{e denta koga gi stavi na isku{enie
svoite prijateli.
Vtoriot golemec
Ne bi trebalo sudej}i po gozbava {to pov-
torno ja prireduva.
Prviot golemec
I jas taka mislam. Mi isprati srde~na
pokana koja treba{e da ja odbijam poradi
mnogu drugi neodlo`ni raboti; no toj
insistira{e kako nikoga{ do sega, pa zatoa,
eve me, dojdov.
Vtoriot golemec
I jas imav neodlo`na rabota, ama toj ne
saka{e ni da ~ue za nekakov izgovor. Ba{ mi
e àl {to smetkata mi be{e iscrpena koga
bara{e zaem od mene.
Prviot golemec
A ne znaete kako mi e mene, sega koga gledam
kako stojat rabotite.
Vtoriot golemec
I so drugite e isto. Kolku bara{e od vas?
Prviot golemec
Iljada zlatnici.
Vtoriot golemec
Iljada zlatnici?
Prviot golemec
A od vas?
Vtoriot golemec
Mi pobara, gospodine-Eve go doa|a.
(Vleguva Timon so pridru`nicite.)
Timon
Od srce obajcata ve pozdravuvam; kako mi
ste?
Prviot gospodar
Mnogu dobro koga slu{am deka na va{eto
gospodstvo mnogu dobro mu odi.
Vtoriot golemec
Vie ni ste mil ko letoto {to mu e na last-
ovicata.
Timon
(Na strana) Da, a nemil ko zimata?
7

Vakvi ptici preselnici se lu|eto.-Gospoda,
na{iot ru~ek ne }e bide nadopolna za dol-
govo ~ekawe. Gostete si gi u{ite malku so
muzika, ako moàt tolku rapava hrana da
primat kako {to zvucite na trubata; brgu }e
jademe.
Prviot golemec
Se nadevam deka ne se lutite {to go vrativ
va{iot glasnik so prazni race.
868 Vilijam [EKSPIR
Timon
O, ni najmalku gospodine. Ve molam toa
voop{to da ne ve voznemiruva.
Vtoriot golemec
Blagoroden gospodaru-
Timon
Ah, dobar moj prijatelu, {to dobro ima?
(Slugite gi vnesuvaat ~iniite.)
Vtoriot golemec
Najblagoroden moj gospodaru, umiram od
sram {to denta koga pobaravte pari od mene
bev siromav ko prosjak.
Timon
Ne mislete na toa, ve molam.
Vtoriot golemec
Da mi pobaravte samo dva ~asa porano-
Timon
Ne izma~uvajte se gospodine, mislete na
ne{to poubavo.-
Ajde, donesete s# naedna{.
Vtoriot golemec
Site ~inii se pokrieni.
Prviot golemec
Kralska gozba, ubeden sum.
Tretiot golemec
Nema somnenie, tuka e s# {to parite i
godi{noto vreme moàt da go ponudat.
Prviot golemec
Kako ste? [to ima novo?
Tretiot golemec
Alkibijad e progonet; ~uvte za ova?
Prviot i vtoriot golemec
Alkibijad e progonet?
Tretiot golemec
Ba{ taka, veruvajte mi.
Prviot golemec
Kako? Kako?
Vtoriot golemec
Ve molam, vrz osnova na {to?
Timon
Da sedneme, prijateli.
Tretiot golemec
Posle }e vi kaàm. Sega n# ~eka gozba.
Vtoriot golemec
Ova e stariot Timon.
Tretiot golemec
]e ostane li takov? ]e ostane li takov?
Vtoriot golemec
Pa, izgleda ostanuva; no vremeto }e-i taka-
Tretiot golemec
Razbiram.
869 Timon od Atina
Timon
Sekoj na svojot stol, revnosno, nebare èden
za usnite na svojata sakana. Jadewata na site
mesta od trpezata }e bidat isti. Ne pravete
od ova gradska gozba, pa da ni se oladi
mesoto pred da se dogovorime za po~esnite
mesta. Sedete, sedete. Da se zablagodarime
na bogovite.
Vie dobrotvori golemi, poprskajte go ova
dru{tvo so blagodarnost. Oti darovite
va{i pravat da ste faleni; ama so~uvajte
ne{to za davawe za{to boèstvata va{i
}e gi prezrat. Pozajmete sekomu dovolno,
za nikoj nikomu da ne bara na zaem; za{to
stignete li od lu|eto da zajmite, lu|eto
toga{ }e ve napu{tat. Napravivte goz-
bata da se saka pove}e od onoj {to ja
dava. Vo dru{tvo od dvaesetmina neka cela
duzina bidat apa{i. Ako dvanaeset èni
sedat na trpeza, barem polovina od niv da
se ona {to se. A drugata stoka, o bogovi,
senatorite atinski i prostata raja-
zaradi gadosta vo niv-podgotvete gi za
uni{tuvawe. Ovde prisutnive prijateli,
ne mi se ni{to, zatoa so ni{to ne blago-
slovuvavjte gi kako {to i jas so ni{to gi
do~ekuvam.
(Gi otkrivaat ~iniite a tie se polni so
topla voda.)
Nekoi od gostite
[to ima va{eto gospodstvo na um?
Drugi
Ne znam.
Timon
Nikoga{ podobra da ne do~ekate gozba,
vie bando na-zborot-prijateli! Luk i voda
e va{ata vernost. Ova e posledno od Timon
koj{to kalosan i kiten so pulejki od laski,
se mie sega od niv i v lice vi ja prska
bazdlivata podlost.
(Im ja frla vodata v lica.)
@ivejte omrazeni, ìvejte dolgo,
vie mnogu nasmeani, slatkore~ivi, lega~i
gnasni,
vie qubezni ubijci, pitomi volci, ne`ni
me~ki,
{utraci na sre}ata, gneti-prijateli, muvi-
sera~ki,
vadi-kapi-i-kle~i-robovi, ebi-vetrovci i
zemi-
begajkovci!
Neka more bolesti, ~ove~ki i yverski
ve krastosaat sosem! [to, ti bega{?
Poleka, prvin lekot-i ti-i ti, zemi!
êkaj, }e ti pozajmam pari, ne ti baram na
zaem.
(Gi tera nadvor.)
[to? Begate site? Od sega neka nema gozbi
kaj{to podlecite ne se dobredojdeni gosti.
Gori, ku}o! Potoni, Atino! Od sega pa dovek
Timon go mrazi ~ove{tvoto i sekoj ~ovek.
(Se vra}aat Golemcite i senatorite.)
Prviot golemec
[to velite na ova, gospoda?
Vtoriot golemec
Zo{to e tolku gneven gospodarot Timon?
Tretiot golemec
Uf! Mi ja vidovte negde kapata?
êtvrtiot golemec
Mi ja nema nametkata!
Pettiot golemec
Epten se mrdnal od umot i sega samo ujot
so nego vladee. Pred nekoj den mi dade bes-
cenet kamen, a sega mi go turna od kapata. Da
ne go vidovte mojot bescenet kamen?
Tretiot golemec
Da ne mi ja vidovte kapata?
870 Vilijam [EKSPIR
Vtoriot golemec
Eve ja.
êtvrtiot golemec
Eve mi ja i nametkata.
Prviot golemec
Da si odime od ovde.
Vtoriot golemec
Gospodarot Timon e lud.
Tretiot golemec
Znam, od toa ko da me fati {apot,
v~era mi dava{e dijamanti, denes mi go udri
stapot.
(Izleguvaat.)
Timon
Samo u{te edna{ zad sebe da te yirnam! O
yidu,
{to obra~ si za ovie volci, propadni v
zemja
i ne brani ja Atina! @eni, stanete kurvi!
Deca, ne slu{ajte nikogo! Robovi i glupci,
iskornete go serozniot, zbr~kan Senat od
klupi
i vladejte mesto nego! Vo bludnici prosti
prestorete se o, devici, ne`ni, mladi!
I bludete pred roditelite svoi! Dol`nici
gore
glavite! Mesto dolgot da go vratite,
noèvite v race,
i grklanite na doveritelite prese~ete im
gi! Kradete, slugi!
Dolgoraki aramii se serioznite gospodari
va{i,
i kradat po zakon. Slu{ko, vo gospodare-
viot krevet,
gospodarkata ti e za v bordel!
[esnaesetgodi{en sinko,
istrgni ja {tekata od stariot, kuc tatko
i so nea mozokot isturi mu go! Nabo`nosta
i stravot,
verata vo bogovite, pravdata, vistinata,
mirot,
po~itta doma, kom{ilukot, no}niot odmor,
obrazovanieto, dobroto odnesuvawe, site
zanaeti, struki,
hierarhijata, slu`bite, adetite i sekoj
zakon,
neka potonat vo zbrka od sprotivnosti
ostri
i haosot neka ìvee! ûmi, uleri gadni,
nafrlajte kupi{ta mo}ni, zarazni treski
vrz Atina, zrela za propast! I{ijasu
studen,
osakati gi senatorite na{i, ulogovi da
lazat
ko alipno {to im e odnesuvaweto! Lamteù,
niz razvrat
pikni se vo umi{tata i sr`ta na seta
mlade`,
za protiv tekot na doblesta sosem da se
svrtat
i da se udavat vo blud! Jadeì, mozolki, neka
se kotat na atinskite gradi, a ètvata
li{ai
i lepra da im se stori! Zdivu, zasmrdi go
zdivot
pa dru{tvoto nivno, ko prijatelstvoto,
neka stane
ìv otrov! Ni{to ne ponesuvam od tebe
osven golotijava, o, do du{a namrazen gradu!
Eve, na ti go i ova
8
za da ne ostane{ pokusa
vo kletvi!
Timon }e odi v {uma, kaj{to sigurno }e
vidi
kako najnequbezniot yver e poqubezen od
sekoj ~ovek.
Bogovi, udrete - ~ujte me, o, bogovi dobri -
po Atin~anite ko gluvci skrieni zad ovoj
bedem
i dajte, so godinite, omrazata da mi raste na
skali
vrz siot rod ~ovekov, site lu|e golemi i
mali.
(Izleguva.)
în ÊTVRTI
Scena 1
(Vleguva Timon.)
872 Vilijam [EKSPIR
Scena 2
(Vleguva Flavij so dva-trojca slugi.)
Prviot sluga
Kade e, doma}ine, kade e gospodarot na{?
Dali propadnavme? Dali, sami, ostanavme
bez ni{to?
Flavij
A {to moàm, bra}a, {to moàm jas da vi
kaàm?
Pravednite bogovi eve, neka me ~ujat
i jas sum siromav kako vas.
Prviot sluga
Takov dom da go snema?
Tolku blagoroden gospodar da padne, s# da
pojde
a nieden prijatel ksmetot pod raka da mu
go zeme
i so nego da trgne.
Vtoriot sluga
Ko {to vrtime ple}i
na drugarot spu{ten vo iskopanata jama,
taka i poznanicite negovi od zakopanata
sre}a
kri{um se iskraduvaat, ostavaj}i laèn
zavet
ko }emer prazen; a toj, zavalijata sirot,
pita~ posveten na otvorenoto nebo,
obolen od siroma{tija i otfrlen od site
odi ko prezir, sosem sam. Eve i drugi.
(Vleguvaat drugi slugi.)
Flavij
Skr{en mebel od urnata ku}a.
Tretiot sluga
Sepak vo srcata mu sluìme na Timon,
po licata na{i se gleda; drugari sme u{te,
vo slu`ba na tagata. Dupnat e na{iot korab,
a nie, mornari kutri, na palubata sme {to
tone,
zaslu{ani vo zakanata vodna; morame na
site strani
vo ova more od vozduh.
Flavij
Prijateli moi dobri,
i poslednata para }e ja spodelam so vas.
kade i da se sretneme, zaradi Timon,
da ostaneme prijateli. Da si kimneme so
glava
velej}i, ko kambana za ksmetot na gospoda-
rot na{,
I poarno ni bilo. Eve, po ne{to, na site.
(Im deli pari.)
Pruète raka vamu. Tuka nema laga,
se razdeluvame siroma{ni, bogati so taga.
(Se pregrnuvaat i zaminuvaat na site
strani.)
O, bedotijo crna {to slavata te kotka!
Koj ne saka od bogatsvoto da go li{at
koga znae deka toa kon beda i prezir vodi?
Koj saka ismean od sudbinata da bide, zaspan
vo son laèn za prijatelstvo verno?
Da ìvee vo sjaj, da bolska vo rasko{
no samo ko privid, ko prijatelite {to gi
ima?
Gospodaru ~esen, ponièn od sopstvenoto
srce,
od dobrinata svoja slomen; priroda ~udna,
ina,
~ij grev najgolem e praveweto premnogu
dobra!
Koj bi se drznal po ova da bide dobar?
[to im li~i na bogovite, lu|eto gi grdi.
Najmil gospodaru, blagosloven najkolnat da
bide{,
Bogat za da osiroma{i{-sre}ata tvoja
neola golema stana. Lele, gospodarot dobar,
si zamina vo gnev od ova neblagodarno mesto
i od ~udovi{nite prijateli;
besen, bez hrana, bez pari da ja kupi;
sepak }e go sledam, po nego }e odam.
Ve~no na umot }e mu sluàm, so seta moja
du{a
duri imam pari, gospodarot samo }e go
slu{am.
873 Timon od Atina
(Izleguva.) Scena 3
(Vleguva Timon vo {umata.)
Timon
O blagosloveno, svetotvorno sonce, iscicaj
ja od zemja
krastavata vla`nost; do pod sestrinskata
sfera
9
zarazi go vozduhot! Bliznacite od utroba
ista,
~ie za~nuvawe, obituvawe i doa|awe na svet
te{ko se delivi - isku{aj gi so razli~ni
sre}i,
za postariot pomaliot da go prezre. Priro-
data na{a,
vo koja site bolki demnat, ne podnesuva
golema sre}a
bez prezir kon su{testvata isti.
Prosjakot vozvi{i go, golemecot urni,
pa senatorite prezirot nasledno da go
nosat,
pita~ite ~esta.
Koj ima kaj da pase e debel, koj nema
te{ko nego: slab e ko kostur. Koj smee, koj
smee
vo ime na ~istotata ~ove~ka da stane pros-
tum
i da re~e ovoj ovde e laska~? Ako toj e
laska~
toga{ se site, za{to sekoja skala na sre}ata
na pogornata mu laska: u~enata glava
se klawa na {utrakot zlaten; s# e krivo
i ni{to ne e pravo vo ujot na{ proklet
osven rasipanosta. Zatoa bidete gadni
site gozbi, dru{tva i sobiri na lu|e!
Timon go prezira svoeto vtoro jas.
ûmi, udrete po lu|eto! Zemjo, korewa daj
mi,
(Kopa.)
Koj bara poarno od tebe, v usta da mu te~e
najlut otrov. [to e ova ovde? Zlato?
@olto, bolskotno, skapoceno zlato?
Ne, bogovi, ne sum dal jas tuku - taka zavet.
Korewa, nebesa ~isti! A ova od crnoto belo
}e stori, od grdoto, li~no, od gre{noto,
pravo,
od podloto, blagorodno, od staroto, mlado,
874 Vilijam [EKSPIR
od kukavi~koto, smelo. Ha, bogovi! Zo{to
ova?
ûmu, bogovi? Ova }e gi odvle~e
sve{tenicite va{i
i slugi od vas, zglavjeto }e go trgne
od pod glavite na sna`nite lu|e. Robov
ovoj òlt vo verata }e stvori haos,
prokletiot }e go blagoslovi, }e stori
belata lepra da se slavi, aramiite }e gi
krene,
tituli }e im dade, po~est i mesto
vo Senatot da sedat. Ova ima mo}i
papsanata vdovica da ja omaì u{te edna{;
na koja, bolnite i ~irosanite u{te vedna{
bi povratile, no sega ova & ide ko melem,
& dava sveìna vo aprilski den. Proklet
pravu,
zaedni~ka kurvo na ~ove{tvoto, {to kavgi
pravi{
me|u ordite narod, vo vistinski celi
te upotrebuvam.
(Se slu{a mar{.)
Ha? Baraban? Ama si itro,
no sepak }e te zakopam. ]e tr~a{, kradecu
snaèn,
koga kostobolnite ~uvari tvoi ne }e moàt
da stojat.
Ne, ova za sebe }e go ~uvam
(Zadrùva malku od zlatoto.)
(Vleguvaat Alkibijad so barabanxija i
truba~ vo borben stav; po nego odat Frin-
ija i Timandra.)
Alkibijad
Govori! [to si ti tamu?
Timon
Yver kako tebe. Da te izede sr~ka
{to povtorno gledam ~ove~ki o~i!
Alkibijad
Kako se vika{? Zarem tolku lu|eto gi
mrazi{
iako samiot si ~ovek?
Timon
Jas sum ~ovekomrzec, ~ove{tvoto go mrazam.
[to se odnesuva do tebe, kamo da be{e ku~e,
toga{ barem malku }e te sakav.
Alkibijad
Te poznavam dobro,
no nesre}ata tvoja nepoznata mi e i tu|a.
Timon
I jas te znam no pove}e od toa {to te znam
ne sakam da znam.Po barabanot odi!
So ~ove~ka krv oboj go tloto, crveno,
purpur.
Verata, zakonite, svirepi se i ostri.
Toga{ kakva e vojnata? Ovaa rasipana kurva
vo sebe ima pogolemo uni{tuvawe od me~ot
tvoj
iako angelski & e likot.
Frinija
Ustata da ti kapne!
Timon
Nema da te qubam, pa kapnatosta se vra}a
na usnite tvoi.
Alkibijad
Kako stigna blagorodniot Timon do ovde?
Timon
Ko mese~inata {to pravi koga snemuva svet-
lost
i ne moè da dava. No ne moèv da se obno-
vam posle,
nema{e sonca od koi moèv da zajmam.
Alkibijad
Blagoroden Timone, {to dobro da ti
storam?
875 Timon od Atina
Timon
Nikakvo, samo misleweto potkrepi mi go!
Alkibijad
A toa e?
Timon
Veti mi prijatelstvo ama vetenoto ne
ispolnuvaj go. Ako ne mi veti{ bogovite
so ~umi da te sotrat, za{to si ~ovek! Ako
vetenoto go ispolni{, proklet da si, oti si
~ovek!
Alkibijad
Slu{nav od drugi za makite tvoi.
Timon
Moè{e da gi vidi{ i koga na vrvot bea od
sre}ata.
Alkibijad
Gi gledam sega; toga{ ìvee{e slavno.
Timon
Kako ti sega so ovie dve kurvi.
Timandra
Ova li e milenikot atinski kogo tolku go
fale{e svetot?
Timon
Ti si Timandra?
Timandra
Da.
Timon
Ostani si kurva. Tie {to se gostat so tebe,
ne te qubat.
Daj im bolesti, kaj tebe koga }e ja gasnat
pohotata. Zarazi gi! Iskoristi gi ~asovite
trudni;
spremi gi apa{ite za buriwa i bawi;
rumeno-obraznite
mom~iwa nateraj gi so potewe i post da se
le~at.
Timandra
Besilka e za tebe, yveru!
Alkibijad
Prosti mu, slatka Timandro, za{to umot
mu e potonat i zaguben vo nevoli te{ki.
Malku zlato imam, Timone hrabar,
pa taka sekojdnevno trpam buni
od strana na vojnicite. ûv i zaàliv mnogu
{to Atin~anite prokleti, nesvesni za vred-
nosta tvoja,
zaboravaj}i na delata tvoi, dràvite koga
sosedni, da ne be{e bogatsvoto tvoe i me~ot,
}e ja zgazea ko gnida-
Timon
Te molam udri vo barabanot i da te nema.
Alkibijad
Jas sum ti prijatel Timone i te soàluvam.
Timon
Kako moè{ da me soàluva{ koga mi
pre~i{?
Sakam da sum sam.
Alkibijad
E, pa toga{, zbogum:
Eve ti malku zlato.
Timon
Zadrì go, ne e za jadewe.
876 Vilijam [EKSPIR
Alkibijad
Koga gordata Atina na kolena }e mi padne-
Timon
Vojuva{ protiv Atina?
Alkibijad
Da Timone, i toa so pravo.
Timon
Bogovite da ja sotrat so osvojuvaweto tvoe
a posle i tebe, koga pobednik }e stane{.
Alkibijad
Zo{to i mene Timone?
Timon
Za{to podleci ubivaj}i
tatkovinata mi ja osvojuva{ moja. ûvaj
si go zlatoto. Eve. Eve ti zlato. Odi.
Ko planetarna ~uma bidi koga Jupiter
nad nekoj mnogu poro~en grad, otrovot }e go
frli
vo bolniot vozduh. Gledaj od me~ot da ne ti
pobegne nikoj.
Ne àli go ~estitiot starec so bela brada:
Toj e lihvar. Ise~i ja pritvornata gospo|a
za{to naizgled e samo ~esna, a vsu{nost,
bludnica. Izgledot devstven neka me~ot
oster ne ti go izabi: bradavicite oti
{to niz tenkite ~ipki o~ite ma{ki gi
mamat,
ne se vpi{ani vo knigata na milosta
i smetaj gi za predavnici. Doen~eto ne
{tedi go:
nasmevkata samo od {utraci izmamuva
milost.
Za{to e kopile, za koe proro{tvoto dvos-
misleno veli
deka edna{ grklanot }e ti go prese~e.
Iseckaj go na par~iwa bez grià na sovest.
Protiv
site zakolni se. Stavi oklop na u{i i preku
o~i
da te {titi od piskotot na majki, de~iwa i
momi,
da ne gleda{ kako sve{tenicite pred tebe
niz svetite ode`di krvarat. Eve ti zlato!
Plati
gi vojnicite! Golem r{um napravi! A besot
koga }e ti mine, crkni i sam! Ne zboruvaj,
odi!
Alkibijad
U{te ima{ zlato? ]e go zemam zlatoto {to
mi go dava{
no sovetot ne ti go primam!
Timon
Go prima{ ne go prima{ neboto da te sotre!
Frinija i Timandra
Daj ni malku zlato Timone. Ima{ u{te?
Timon
Dovolno za kurvite da go napu{tat bludot,
a svodnicite niv. Orospii, krenete gi
futite. Vo va{ite zakletvi ne se veruva
iako znam deka }e se zakolnete, do nebo ako
treba,
pa nebesnite bogovi }e se stresat, treska,
stra{na }e dobijat. Ne kolnete se, }e se
potpram
na sklonostite va{i. Ostanete kurvi;
a onoj {to so zdiv poboèn }e saka da ve
preobrati,
nau~ete go {to e blud, namamete go, neka
gori;
neka ognot va{ zdruèn go sovlada ~adot
negov,
pa ostanete toa {to ste. I va{ite bolki, po
{est
meseci nenormalni da vi bidat. I sogole-
noto teme
krijte go so kosi od mrtovci-od obeseni, ne
e
va`no; nosete gi, leète so niv. Bidete
kurvi;
877 Timon od Atina
bludete ve~no! Ma~kajte se, kow duri ne vi
zgazne
vo batakot na lice za br~kite da vi se vidat!
Frinija i Timandra
Dobro, u{te zlato. [to toga{?
Pravime s# {to se moè za zlato.
Timon
Su{ici sejte
vo {uplivite koski na ~ovekot; udrete go po
piski
da ne moè so mamuzi da java. Zasipnete go
glasot
na pravnikot za da ne moè nepravdata da ja
brani,
so piskavite, verbalni ujdurmi. Pobelete go
popot
{to go kudi nagonot na ~ove~koto telo,
a samiot sebesi ne si veruva. Dolu so nosot,
sramnete go sosem, odzemete ja nosnata koska
od onoj {to zaradi svoe li~no dobro,
op{toto go du{ka. Kadravite apa{i
o}elavete gi i neka nepovredenite vojni vo
vojna
od vas bolka dobijat. Zarazete gi site,
i va{ata rabota neka go porazi i sotre
sekoj izvor na vozdignuvawe. Eve vi u{te
zlato,
uni{tuvajte gi drugite, a tie vas neka ve
sotrat
pa site vo kalta da si go najdete grobot!
Frinija i Timandra
U{te soveti so u{te pari, Timone {iroko-
grad!
Timon
Prvin u{te blud, u{te zlo; vi dadov kapar.
Alkibijad
Udrete barabani, odime za Atina! Zbogum,
Timon;
ako projdam dobro, pak }e dojdam da te
vidam!
Timon
Ako dobro se nadevam, pove}e nema da te
vidam.
Alkibijad
Nikoga{ ne sum ti storil lo{o.
Timon
Mi stori, zboruva{e dobro za mene.
Alkibijad
Samo go navreduvame. Udri!
(Udira barabanot. Izleguvaat Alkibijad,
Frinija i Timandra.)
Timon
Za{to prirodata, od ~ove~kata nequbeznost
bolna,
sepak e gladna! Op{ta majko, ti ~ija
utroba nemerliva i beskone~ni gradi
(Kopa)
s# ra|aat i hranat; od ~ija gra|a
se i onoj vozgord sin, odvraten ~ovek,
crniot kreka~ i zmijata sina,
do`dalecot zlaten i otrovniot slep crv,
so site gadni li{ki pod jasnoto nebo
na koe Hiperon ìvototvoren ogan spotnal:
daj mu na onoj {to site sinovi ~ove~ki gi
mrazi
od tvoite gradi izda{ni, samo eden mal
koren!
Isu{i ja utrobata, plodna i rodna,
pove}e da ne ra|a neblagodarni lu|e.
Zatrudni od tigri, zmejovi, volci i me~ki,
novi monstrumi ra|aj, koi gornoto tvoe
liko
na mermerniot svod nad sebe
nikoga{ ne gi pokaàl. O, koren; fala,
mila!
Isu{i gi sokovite, oranicite, svoite lozi,
od koi neblagodarniot ~ovek, so napitoci
bajni,
878 Vilijam [EKSPIR
i zalaci mrsni, ~istiot um si go masti
i bezobrazen stanuva kon s#!
(Vleguva Apemant.)
Pak ~ovek? ûma! ûma!
Apemant
Ovde me upatija. Velat
deka mene me imitira{ i ìvee{ po toj
terk.
Timon
Toa e za{to ne ~uva{ ku~e
za da go imitiram. Katar da te sotre!
Apemant
Ova kaj tebe e priroda zarazena so virus,
bedna, nemaòvna taga {to brzgna
od promenata na sre}ata. ûmu lopatava?
ûmu
ova mesto?
Ovaa obleka ropska i zagrièniot pogled?
Laska~ite tvoi u{te nosat svila, pijat
vino,
spijat na meko, nalo`nicite bedni si gi
qubat,
sosem zaboravija deka postoi nekoj Timon.
Ne srami ja {umava so maska na cinik. Sega,
i ti stani laska~ i napredok baraj
so ona {to te stol~i. Na kolena pa|aj,
i pu{ti zdivot od onega komu laska{
kapata da ti ja duvne; fali mu ja najlo{ata
mana
narekuvaj}i ja najdobra. Taka ti govorea i
tebe.
Ti uvoto go priklonuva{e, ko pivni~ar
za dobre dojde, kon podleic i dojdenci.
Najpravi~no e sega
ti da stane{ podlec; povtorno da ima{
azno,
podleci }e ti go tro{at. Ne bidi kako mene.
Timon
Da sum kako tebe, sebesi }e se frlam.
Apemant
Ve}e si se frli, i ist si kako sebe,
dolgo ludak a sega i {utrak. [to? Da ne
misli{
studeniot vozduh, tvojot bu~en sobar,
vo ko{ula }e te oble~e topla? Deka movliv-
ive drvja, {to od
orelot se postari po tebe }e odat
potskoknuvaj}i koga }e im re~e{? Deka
potokot
studen, nafaten so mraz, topla napivka }e
ti dade
mamurlukot no}e{en da si go rastera{?
Vikni
gi ti}iwata {to ìveat vo prirodna golost
i pokraj odmazdni~koto nebo, bez pokriv nad
glava,
bez zaklon, izloèni na stihijniot sudir,
a sepak opstanuvaat vo surovata priroda;
zapovedaj im da ti laskaat i duri toga{
}e sfati{ -
Timon
Deka si {utrak. Begaj!
Apemant
Sega te sakam pove}e od koga i da e.
Timon
A jas te mrazam pove}e od koga i da e.
Apemant
Zo{to?
Timon
Za{to & laska{ na bedata.
Apemant
Ne laskam, samo velam deka si bednik.
879 Timon od Atina
Timon
Zo{to si me baral?
Apemant
Za da te jadosuvam.
Timon
Toa sekoga{ bila rabota na eden podlec, ili
{utrak.
Nao|a{ tuka zadovolstvo?
Apemant
Da.
Timon
Zna~i si i apa{?
Apemant
Da se oddade{e na ovoj gor~liv i studen
ìvot
za lo{otilakot da si go kazni{, }e sfatev;
no ti toa go pravi{ od maka. Dvorjanin bi
bil
povtorno, da ne si prosjak. Dobrovolnata
beda
ìvee podolgo od nesigurniot rasko{ i
pred nego
se krunisuva. Ednata postojano s epolni,
nikoga{ ne e polna, a drugata e do ram
polna.
Najdobrata sostojba, koga u{te bara,
nespokojna e, nesre}na i polo{a mnogu
od najlo{ata.
Baraj da umre{ za{to si beden.
Timon
No ne po barawe na onoj {to e pobeden.
Ti si rob, kogo od sre}ata ne`nata raka
nikoga{ ne go doprela. Rasten si ko ku~e.
Kako nas ako u{te od prviot povoj
se ka~uva{e po skalata na radost
{to kusiov ìvot za onie ja dava
{to slobodno zapovedaat so niskoto robje,
ti vedna{ }e se vpu{te{e vo neviden raz-
vrat,
i mladosta }e ja poar~e{e vo razni
kreveti pohotni, bez da gi nau~i{ edna{
poukite na doblesta tuku zalidan }e be{e
samo
po za{e}ereniot dive~ pred tebe. No za
mene -
za kogo cel svet edna slatkarnica be{e,
a vo slu`ba imav usti, jazici, o~i i srca
pove}e odo{to i moèv rabota da im dadam:
koi bezbrojni na mene visea ko lisja
na dab za pred prviot zdiv zimski
od granki da padnat i me ostavat gol, nejak
pred luwite {to revat - za mene koj{to
podobro edna{ ìveev, ova e tovar.
Ti si za~nat vo beda, a so vreme samo
cvrstina dobi vo nea. Zo{to lu|eto da gi
mrazi{?
Nikoga{ ne ti laskale. [to si im dal?
Ako kolne{, toga{ tatko ti (toj partal-
pa{a)
kolni go, koj{to od zloba turil maja
za tebe vo nekoja prosja~ka i te stvoril
apa{u dolen po ra|awe. Begaj! Fa}aj magla!
I da ne si za~nat vo najlo{a roda
pak bi bil apa{ i laska~.
Apemant
U{te si lo{?
Timon
Da, za{to ne sum ti.
Apemant
A jas {to ne bev rasipan.
Timon
Jas, {to sum takov i sega.
Da be{e vo tebe zatvoreno seto moe blago,
}e ti dozvolev da se obesi{. Begaj da te
nema.
Cel ìvot na Atina da e vo ova,
jas vaka bi go izel.
880 Vilijam [EKSPIR
(Jade koren.)
Apemant
Eve, gozbata da ti ja zbogatam.
(Mu nudi hrana.)
Timon
]e mi go zbogati{ dru{tvoto ako si odi{.
Apemant
Taka samo svoeto }e go zbogatam za{to }e
te nema.
Timon
Ama }e bide zbogateno, od merata nadvor.
Apemant
[to & posakuva{ na Atina?
Timon
Ti tamu vo vior da se stvori{. Ako saka{,
kaì im nim tamu deka imam zlato; gledaj!
Apemant
Ovde zlatoto nema vrednost.
Timon
Ima, najdobro e i najvistinsko;
ovde spie i nikakvo najmeno zlo ne pravi.
Apemant
Kade leì{ no}e, Timone?
Timon
Pod ona {to e nad mene.
A kade ti se hrani{ dewe, Apemante?
Apemant
Kaj{to }e stignam; ili, kaj{to }e jadam.
Timon
Koga otrovot bi bil poslu{en i bi znael
{to imam na um!
Apemant
Kade bi go pratil?
Timon
Jadeweto da ti go za~ini.
Apemant
Sredinata me|u bogatstvoto i
siroma{tijata nikoga{ ne ja spozna, tuku
samo dvete krajnosti. Koga leè{e na zlato
namirisan, ti se potsmevaa zaradi pre-
birliviot vkus; a sega, vo ovie partali,
koga voop{to go nema{, te preziraat zaradi
sprotivnoto. Eve ti mu{mula; izedi ja.
Timon
Ne se hranam so ona {to go mrazam.
Apemant
Ja mrazi{ mu{mulata?
Timon
Da, iako izgleda kako tebe.
Apemant
Da gi zamraze{e mu{mulite porano, sega
pove}e }e se saka{e sebesi. Koj rasturxija
imal dovolno sredstva da ja so~uva qubovta
na svoite laska~i?
Timon
A dali si poznaval nekogo {to bil bez ovie
881 Timon od Atina
sredstva, a bil sakan?
Apemant
Jas.
Timon
Te razbiram; ima{e sredstva kolku za edno
ku~e.
Apemant
Koj na svetot najmnogu ti li~i na tvoite
laska~i?
Timon
@enite; ama maìte, maìte se ne{to
posebno. [to bi storil so svetot, Ape-
mante, da e vo tvoja mo}?
Apemant
]e im go dadam na yverovite, da se ottarasam
od lu|eto.
Timon
Dali bi sakal i tebe da te zafati op{tata
propast na lu|eto pa da ostane{ yver me|u
yverovite?
Apemant
Da, Timone.
Timon
Yverska ambicija; bogovite neka ti pomog-
nat da ja ostvari{. Da si lav, lisicata }
e te naditri; da si jagne, lisicata }e te
izede; da si lisica, lavot bi se posomneval
vo tebe ako slu~ajno magare te obvini;
da si magare, taposta bi te ma~ela i bi
ìveel za da stane{ pojadok na nekoj volk;
da si volk, dr~nosta bi te ma~ela i ~esto
zaradi ru~ekot glavata }e si ja stava{ v
torba; da si ednorog, gordosta i gnevot bi
te uni{tile i od tebe }e napravat `rtva
na sopstveniot gnev; da si me~ka, kow }e
te ubie; da si kow, }e te zgrap~i leopard;
da si leopard bi bil vo blisko srodstvo so
lavot, a {arite na srodstvoto bi te osudile
na smrt. Seta tvoja bezbednost bi bila
vo oddale~enosta, a seta tvoja odbrana vo
otsutnosta. Koja yverka bi moèl da bide{
a da ne si pot~inet na drug yver? A kakvo
ìvotno si ve}e sega, {to ne gleda{ deka
gubi{ so preobrazbata!
Apemant
Koga bi me zadovolil so tvojot govor,
moèbi bi uspeal; atinskata dràva
stanala {uma so yverovi.
Timon
Kako magareto go probi bedemot pa ti si
nadvor od gradot?
Apemant
Ene idat poetot i slikarot. ûmive ~ove~ki
neka ti bidat dru{tvo! Za da ne se zarazam,
fa}am magla. Koga ne }e znam {to drugo da
pravam, pak }e dojdam da te vidam.
Timon
Koga samo ti ìv }e ostane{ na zemja,
dobredojden si. Poarno da sum pes na prosjak
odo{to Apemant.
Apemant
Ti si od site ìvi {utraci najgolemiot.
Timon
Da si barem tolku ~ist pa ~ovek da te
plukne!
Apemant
ûma da te sotre, ne vredi{ ni za kletva.
882 Vilijam [EKSPIR
Timon
Vo sporedba so tebe, site apa{i se ~esni.
Apemant
A zine{, samo lepra izleguva.
Timon
Da, koga imeto ti go kaùvam.
Bi te istepal, ama treba racete da si gi
zarazam.
Apemant
Koga bi moèl so zbor da ti gi sognijam.
Timon
Begaj, kopile edno od {ugavo ku~e!
Gnev me gu{i {to s# u{te si ìv;
mi se vrti {to te gledam.
Apemant
Da pukne{, da crkne{!
Timon
Begaj, gadu smrden, àl mi e {to kamen }e
zagubam zaradi tebe.
(Frla po nego so kamen.)
Apemant
Yveru!
Timon
Robe!
Apemant
Kreka~i{te!
Timon
Gadu, gadu, gadu!
Sma~eno mi e od svtov laèn, i od nego
samo u{te nasu{noto go baram.
Zna~i, Timon, vedna{ spremi si go grobot;
legni tamu kaj{to penlivite dalgi }e ti ja
mijat
mogilkata katadnevno; epitafot neka ti se
spee,
smrtta vo mene na site ìvi neka im se smee.
(Go gleda zlatoto.)
O sladok kralemorecu, razdelniku najmil
na sinot od tatkoto, hulitelu sjaen
na naj~istata postela na Himen, Marsu
hrabar,
ti ve~no mlad, sve`, sakan i ve{t prosec
~ie crvenilo svetiot sneg go topi
vgnezden vo skutot na Dijana! Ti vidliv
boè
{to gi spojuva{ nevozmo`nostite razni
za da se baknat; sekoj ti go govori{ jazik
za sekakva cel! O, ti kamenu od srca,
pomisli deka tvojot rob, ~ovekot, se buni,
i so doblesta svoja turni go vo vojna
do istrebuvawe pa toga{ yverovite svetot
neka go zemat pod svoe!
Apemant
Kamo da e taka!
Ama ne pred da umram. ]e kaùvam deka
ima{ zlato.
]e navalat na tebe od site strani.
Timon
]e navalat na mene?
Apemant
Da.
Timon
Svrti se so grbot, te molam.
Apemant
@ivej i sakaj si ja svojata beda.
883 Timon od Atina
Timon
Dolgo taka da ìvee{ i taka da umre{!
Tolku!
Apemant
Eve u{te ti}iwa kako lu|e! Jadi Timone i
mrazi gi.
(Izleguva Apemant. Vleguvaat aramii.)
Prviot aramija
Kade go drì zlatoto? Toa e ne{to sitno,
samo nekolku preostanati zrna. Samata
potreba od zlato i prijateli go frlija vo
ovaa beda.
Vtoriot aramija
Velat deka imal golemo bogatstvo.
Tretiot aramija
]e go ispitame. Ako ne se sekira za zlatoto,
lesno }e ni go dade, no ako lakomo go ~uva,
toga{ ne znam kako }e dojdeme do nego.
Vtoriot aramija
Vo pravo si; sigurno ne go nosi so sebe;
zna~i skrieno e.
Prviot aramija
Ne e ova toj?
Site
Kade?
Vtoriot aramija
Odgovara na opisot.
Tretiot aramija
Toj e. Go poznavam.
Site
Zdravo ìvo, Timone.
Timon
Zdravo aramii.
Site
Vojnici a ne aramii.
Timon
I toa i toa; i sinovi na èni.
Site
Nie ne sme aramii tuku lu|e vo nema{tija.
Timon
Vo nema{tija ste za{to nemate hrana.
A zo{to ja nemate? Zemjata korewa dava,
kade da pogledne{ naokolu, izvori vrie;
dabovite èladi se vtureni, {ipovite
{ipinki dro~ni;
prirodata, doma}inkata dare`liva, na sekoe
rasje
bogat obed vi nudi. Nema{tija? Zo{to?
Kako?
Prviot aramija
Ne moème da ìveeme od treva, trwa i
voda,
za{to ne sme ni lioti ni ptici ni ribi.
Timon
Ni od lioti ne moète, ptici ili ribi;
vie mora da jadete lu|e. Sepak priznanie vi
davam,
{to ste aramii postruka, i {to sveti maski
ne koristite; za{to beskrajni ima kra`bi
vo zakonskite struki. Aramii dolni,
eve vi zlato. Odete, cicajte go opojnoto
grozje,
duri visoka treska ne vi ja zasiti vo pena
884 Vilijam [EKSPIR
krvta,
{to }e ve spasi od besilka. Ne veruvajte vo
lekar;
lekovite negovi se otrov i toj ubiva kolku
{to vie
ne stigate da opqa~kate. Odzemajte ìvoti
i blaga.
Kradete, drpajte, za{to priznavate barem
deka toa vi e rabota. Eve primeri za
nekolku kratci:
sonceto e kradec za{to so privle~nosta
svoja
go pqa~ka golemoto more; lunata e ~ist
kradec
za{to blediot ogan od sonceto go drpa;
moreto e kradec, dalgite negovi te~ni
ja teraat lunata soleni solzi da lie; kradec
e i zemjata, {to n# hrani i gleda so ukradeno
|ubre
od zaedni~kiot izmet; sekoe ne{to e kradec.
Zakonite, va{ite uzdi i va{iot kam{ik, vo
mo} sura
nepre~eno kradat. Ne sakajte se; da ve nema,
kradete se eden so drug. Eve vi zlato. Grla
se~ete. Site na svetov se kradci. Napred
vo Atina; pqa~kajte du}ani; kradenoto
va{e
aramii go gubat. Ne kradete pomalku zatoa
{to ova
vi go davam. Zlatoto do glava da vi dojde!
Amin!
(Se povlekuva.)
Tretiot aramija
Re~isi me odvrati od zanaetot, ubeduvaj}i
me da go vr{am.
Prviot aramija
Vaka n# sovetuva za{to go mrazi celoto
~ove{tvo; ne oti saka da uspeeme vo rabo-
tata.
Vtoriot aramija
]e mu veruvam kako na neprijatel i }e go
napu{tam zanaetov.
Prviot aramija
Prvin povtorno da zavladee mir vo Atina.
Niedno vreme ne e tolku rasipano za da ne
moè ~ovek da bide ~esen.
(Izleguvaat.)
(Vleguva Flavij.)
Flavij
O bogovi!
Mojot gospodar li e onoj prezren i propad-
nat ~ove?
Istro{en i sosem slab? O, spomeniku diven
na dobri dela nagradeni so zlo! Kolku
promenata na ~esta go menuva jadot!
[to e posramno na zemjata od prijatelite
grdi
{to od najblagodarnite najdolni umovi
pravat!
Kolku ubavo se sloùva so na{eto vreme
~ovek da gi qubi du{manite svoi!
Neka sekoga{ mi e pomil toj {to zlo mi
misli
od onoj {to zlo mi pravi! Mislam deka me
vide!
]e mu ja iskaàm iskrenata moja taga
za bedata vo koja strada; i, kako na moj gos-
podar,
}e mu sluàm so svojot ìvot. Gospodaru
najmil!
(Timon se dobliùva.)
Timon
Begaj! [to si ti?
Flavij
Gospodaru, zarem me zaboravivte?
Timon
Zo{to pra{uva{? Gi zaboraviv site lu|e.
Zna~i, ako sebesi se smeta{ za ~ovek,
toga{ sum te zaboravil.
885 Timon od Atina
Flavij
Jas sum va{iot ~esen, siroma{en sluga.
Timon
Toga{ ne te poznavam.
Nikoga{ nemalo ~esni lu|e okolu mene,
samo
apa{i imav {to kaj podleci bea vo slu`ba.
Flavij
Bogovite mi se svedoci,
nikoga{ siroma{en doma}in ne nosel
poiskrena taga
za propadnatiot svoj gospodar odo{to o~ive
moi za vas.
Timon
[to, ti pla~e{? Dojdi vamu; te sakam,
zatoa {to si èna, i {to se odrekuva{
od kremenoto maèvstvo, ~ii o~i samo gorat
vo pohota i smea. Soàlbata spie.
ûdno vreme, {tom solzata od smea, a ne od
bol se lie.
Flavij
Ve molam, poznajte me, gospodaru dobar,
prifatete ja àlta moja i duri pari imam
da ve dvoram ko ponizen va{ sluga.
Timon
Imav li doma}in
tolku veren, pravi~en tolku, a sega ute{liv
tolku?
Ova re~isi mi ja vrti opasnata priroda vo
blaga.
êkaj likot da ti go vidam. Ovoj ~ovek,
tvrdam,
e roden od èna.
Prostete mi {to gnevot moj gi opfati site,
o ve~no-trezni bogovi! Sega velam:
eve ~esen ~ovek. Ne sfa}ajte me gre{no,
samo eden.
Ne pove}e, ve molam-i toj e sluga.
Kolku rado bi go mrazel ~ove{tvoto celo,
ama ti se otkupi. Na site, osven na tebe,
neka padnat moite kletvi.
Mislam deka si mnogu po~esen odo{to
mudar;
za{to, da mi {teti{ i da me mrazi{,
mnogu pobrgu }e si najde{ nova slu`ba;
za{to mnozina taka stigaat kaj drug gazda
preku grbot na prviot. No, kaì mi pravo -
za{to ve~no se somnevam duri i bez pravo -
da ne e i qubeznosta tvoja podmolna, grda,
dr~na, lihvarska, ko bogata{ {to darovi
deli
o~ekuvaj}i dvaeset na eden od nego daden?
Flavij
Ne, gospodaru dobar, vo ~ii gradi
somneòt, nedoumicata se vselija mnogu
docna!
Od prevara treba{e da se pla{ite u{te
koga gozbi
davavte; somneòt doa|a koga aznoto go
nema.
Neboto znae, deka ~ista qubov vi nudam,
revnosna slu`ba na nesporedlivata va{a
pamet,
i grià za hrana i ìvot; i veruvajte,
najcenet gospodaru,
sekoja korist {to se odnesuva do mene,
bilo idna, bilo sega{na, bi ja smenil
za samo edna edinstvena èlba: da imate mo}
i azno
da me nagradite so toa {to pak }e stanete
bogat.
Timon
Gledaj, taka e. Ti edinstven ~oveku ~esen,
eve, zemi: bogovite od mojata beda
ti pratija azno. Odi, ìvej bogat i sre}en,
no pod uslov: daleku od lu|eto sogradi si go
domot;
mrazi gi site, kolni gi site, milost kon
nikogo nemaj,
tuku pu{ti pregladnetoto meso da im svisne
na koski
pred pita~ive da gi spasi{; davaj na pcite
{to ne dava{ na lu|eto; zandani neka gi
886 Vilijam [EKSPIR
goltnat,
dolgovi da gi izedat; ~ove{tvoto neka stane
gora isu{ena ta`na;
bolesti neka mu ja lokaat krvta la`na!
Odi, ìvej sre}no!
Flavij
O, pu{tete me da ostanam i da ve te{am,
gospodaru.
Timon
Ako mrazi{ kletvi
ne ostanuvaj; duri si blagosloven i slo-
boden, begaj
od lu|eto begaj, a {to te gledam posledno da
ti e sega.
(Izleguva Flavij. Timon se povlekuva vo
pe{terata.)
Slikarot
Kako {to mi opi{aa, negovoto
prebivali{te ne treba da e daleku.
Poetot
[to da misli ~ovek za nego? Dali se to~ni
glasinite deka poln e so zlato?
Slikarot
To~ni se. Taka veli Alkibijad; Frinija i
Timandra dobija zlato od nego. So golemi
pari gi obogati i siroma{nite, zaskitani
voini. Velat deka golema suma mu dal i na
svojot doma}in.
Poetot
Zna~i propasta negova be{e samo proba za
negovite prijateli.
Slikarot
Ami kako. ]e go vidime povtorno kako cuti
vo Atina i kako se ramni so najgolemite.
Zatoa, ne pre~i ni{to ako, za sekoj slu~aj,
mu ja ukaème na{ata qubov vo ovoj boèm
lo{ ~as za nego: taka }e pokaème malku
~esnost, a mnogu verojatno e deka disa|ite
na namerata }e gi napolnime, ako e to~en
glasot za negovoto bogatstvo.
Poetot
[to ima{ ovojpat da mu dade{?
Slikarot
Vo ovoj mig ni{to osven sopstvenata poseta;
samo }e mu vetam odli~na slika.
Poetot
I jas istoto }e go storam; }e mu kaàm za
golemata ideja {to ja imam, a koja se odne-
suva na nego.
Slikarot
Taka e najdobro. Vetuvaweto sega e vo moda;
go otvora o~ite na o~ekuvaweto. Ispolnu-
vaweto sekoga{ e neinteresno, zaradi goto-
vosta na deloto i, osven kaj poprostata i
poglupa raja, ispolnuvaweto na vetenoto
voop{yo i go nema. Da veti{ e otmeno i mod-
erno; ispolnuvaweto na vetenoto e eden vid
zavet ili amanet {to go pokaùva stepenot
na obolenost vo umot na izvr{itelot.
(Doa|a Timon od pe{terata.)
Timon
(Na starana.) Odli~en umetniku, ne si
kadaren da naslika{ ~ovek tolku lo{ kako
tebe.
Poetot
Razmisluvam {to da re~am deka spremam
za nego. Toa mora da bide ne{to {to nego
}e go pretstavuva; satira protiv mekosta
na bogatstvoto, so razotkrivawe na besk-
rajnite laski {to odat so mladosta i
rasko{ot.
în PETTI
Scena 1
(Vleguvaat poetot i slikarot.)
888 Vilijam [EKSPIR
Timon
(Za sebe.) Zarem mora{ da bide{ urnek za
podlec i vo sopstvenoto delo? Saka{ da gi
kam{ikuva{ svoite mani kaj drugi? Stori
taka, imam zlato za tebe.
Poetot
Da go pobarame.
Moè samo sopstvenata sre}a da ja klocnam
koga imam mo`nost, a doa|am docna.
Slikarot
Taka e.
Duri e denski i u{te svetat beskrajnite
neba
na svetlinata baraj go ona {to ti treba.
Ajde.
Timon
(Na strana.) Kaj sviokot }e ve sretnam.
Kakov bog e ova zlato
kogo go oboùvaat vo hram polo{
od ko~ina svinska?
Ti korabot go opremuva{ i morskata pena
ja ora{, velva{ trajna po~it vo robot,
neka te slavat; svetcite neka ti gi rubat
so ~umi, {to samo tebe edinstveno te qubat!
To~no na sviokot.
(Istapuva.)
Poetot
Zdarvo, Timone vreden!
Slikarot
Doskore{niot pokrovitel na{ velik!
Timon
Doìveav li da vidam dvajca ~esni lu|e?
Poetot
Gospodine,
bidej}i ~esto sme ja vkusile {irokogra-
dosta va{a,
sega koga ~uvme deka ste se povlekle, deka ni
glas ni traga
od prijatelite va{i nema, za ~ija neblago-
darna priroda
(O duhovi prezreni!) ne e dovolen ni nebesn-
iot kam{ik-
{to, zarem kon vas,
~ija yvezdolika blagorodnost lu|e
gi napravi! Vo zanes sum, i ne moàm
da go pokrijam ~ùdovi{niov {al neblago-
darnost
so vistinski zborovi.
Timon
Neka bide gol, taka podobro }e se gleda.
Ti {to si ~esen, ostani samo takov,
i toga{ tie najdobro }e se vidat i znaat.
Slikarot
Nie dvajca
minavme niz porojot golem od darovi va{i
i slatko go osetivme.
Timon
Da, vie ste ~esni lu|e.
Slikarot
Dojdovme ovde uslugite da vi gi ponudime
na{i.
Timon
êsni, ~esni lu|e! [to da vi dadam za voz-
vrat?
Jadete koreni piete studena voda, neli?
Obajcata
S# }e storime za da bide po va{e.
Timon
Vie ste ~esni lu|e. Ste ~ule deka imam
889 Timon od Atina
zlato;
sigurno ste ~ule; kaète, vie ste ~esni lu|e.
Slikarot
Taka se govori, gospodaru; no za toa nie
ne sme dojdeni.
Timon
Ama ste ~esni lu|e! Ti najdobri pravi{
portreti vo cela Atina: najdobar si,
stvarno;
ti najìvo i ma~ka{.
Slikarot
Taka, taka, gospodaru.
Timon
Ba{ taka, gospodine, kako {to rekov. A, vo
tvore{tvoto tvoe, stihot tolku ti e pre-
poln
so zborovi svileni i mazni {to duri ima
~ovek vpe~atok deka s# e prirodno. No,
i pokraj s#, iskreni prijateli moi,
moram da vi kaàm deka mala imate gre{ka;
ne e stra{na, navistina, niti bi sakal
da vloìte trud i da ja popravite.
Obajcata
Ve molime ~esno da ni ja kaète.
Timon
]e me sfatite gre{no..
Obajcata
So blagodarnost, gospodaru.
Timon
Navistina?
Obajcata
Ne somnevajte se, gospodaru vreden.
Timon
Sekoga{ edniot od vas mu veruva na podlec,
koj{to postojano go mami.
Obajcata
Navistina e taka, gospodaru?
Timon
Da, go slu{ate kako laè, se preprava
ve{to,
ujdurmite grdi mu gi znaete, go sakate, mu
davate hrana,
v gradi go ~uvate; iako sigurni ste sosem
deka e ~istokrven podlec.
Slikarot
Ne znam takov, gospodaru.
Poetot
Niti jas.
Timon
Gledajte ve sakam; }e vi dadam zlato,
oslobodete se od dru{tvoto na podlecite
takvi;
obesete gi, probodete gi, udavete gi vo kapka
mo~,
uni{tete gi sosem pa pojdete kaj mene
da vi dadam zlato.
Obajcata
Imenuvajte gi, gospodaru; da ~ueme koi se.
Timon
Ti tamu i ti vamu, sekoga{ zaedno po dvajca;
iako sekoj sam, odvoen i bez nikoj,
sepak vrhovniot podlec mu pravi dru{tvo.
890 Vilijam [EKSPIR
(Na edniot) Ako, kaj{to si, dvajca podleci
nema,
ne dobliùvaj mi se. (Na drugiot.) Ako ne
saka{
da obituva{ kaj{to eden podlec ima, toga{
nego napu{ti go. Begajte, magla! Eve vi
zlato,
po zlato ste i dojdeni, robovi edni dolni.
(Na poetot) Rabote{e za mene, eve ti
plata: magla!
(Na slikarot) Ti si alhemi~ar, od ova
napravi zlato!
Da ve nema, mr{, ku~iwa edni rasipani!
(Gi tera a potoa se vra}a vo pe{terata.)
(Vleguva Flavij so dvajca senatori.)
Flavij
Popusto se trudite da govorite so Timon;
za{to do tolku e povle~en vo sebe
{to, ni{to osven sebesi, {to li~i na ~ovek,
ne saka da go vidi.
Prviot senator
Dovedi n# do pe{terata.
Na{a rabota e vetuvaweto na Atin~anite
dadeno deka }e govorime so Timon.
Vtoriot senator
Vo sekoe vreme
lu|eto ne se sekoga{ isti. Vremeto i àlta
vaka go skroija: vremeto so posre}na raka
porane{nite denovi moè da mu gi vrati
i pak onoj stariot da go stori. Odvedi n# kaj
nego,
pa {to }e bide neka bide.
Flavij
Ova e pe{terata.
Mir i spokojstvo vo nea! Gospodaru Timon!
Timon!
Izlezete i zboruvajte so prijateli! Imate
pozdrav
od Atin~anite preku dvajca senatori svoi.
Zboruvajte so niv, blagoroden Timone.
(Izleguva Timon od pe{terata.)
Timon
O, sonce {to te{i{, pe~i! Govorete pa
besilka da ve zgrabi;
za sekoj iskren zbor, edna krasta; za sekoj
laèn
so usviteno èlezo do koren jazikot da vi
go gorat
duri zboruvate!
Prviot senator
Timone, dostoen.
Timon
Na nikogo osven na takvi kako vas, a vie na
Timon.
Prviot senator
Senatorite atinski te pozdravuvaat, Timon.
Timon
Im blagodaram; a nazad ~uma bi im pratil
da moàm da ja fatam.
Prviot senator
O, prosti
go neprostlivoto zaradi koe i nam ni e
krivo.
Senatorite, ednoglasni vo qubovta do eden,
te molat da se vrati{ vo Atina, so molba
nekolkute dostoinstva ostanati prazni
da gi navle~e{ i najdobro da gi upotrebi{.
Vtoriot senator
Priznavaat ete
deka bezdu{en prenebreg pokaàle kon
tebe;
i sega senatot, koj{to mnogu retko
odlukite gi menuva, ~uvstvuvaj}i deka
Timon mu treba, i sogleduvaj}i ja seta
gre{ka
{to navremeno ne mu pomogna na Timon,
n# ispra}a nas, da ti preneseme kolku àli,
891 Timon od Atina
so ponuda za nadopolna pogolema mnogu
od navredata nanesena. Ti nudi more
qubov i rasko{ za da ti gi izbri{e v srce
zlata od nego napraveni i da otvori vo tebe
nova stranica na qubov {to seta vernost
kon tebe }e ja kotka i iskaùva.
Timon
Me ma|epsavte sosem,
me fativte na spawe i me dovedovte do
solzi.
Pozajmete mi srce na {utrak i o~i na èna
ute{nive ponudi da gi opla~am, o, senatori
dobri.
Prviot senator
Zatoa te molime da pojde{ so nas nazad,
i vo na{a Atina, tvoja i na{a, vlasta
da ja prezeme{; do~ekan so blagodarnost }e
bide{,
apsolutna vlast }e ti se dade, a imeto tvoe
dobro
}e ìvee mnogu po~ituvano {tom gi raz-
bieme sosem
divja~kite napadi na Alkabijad koj{to
ko vepar go podriva divo
mirot na svojata zemja.
Vtoriot senator
I zamavnuva so me~ot zakanuva~ki
kon bedemite na Atina.
Prviot senator
Zatoa Timon-
Timon
Pa dobro, gospodine; zatoa, sakam, gospo-
dine, vaka:
ako Alkibijad zemjacite mi gi ubie,
neka Alkibijad ova go znae od Timona,
na Timon ne mu e gajle. No, ako ja pqa~ka
ubavata Atina i za brada gi fa}a starcite
na{i
vredni, predavaj}i gi devicite na skver-
naveweto
od gnasnata, yverska, naludni~ava vojna,
toga{ neka znae (kaète mu Timon taka
veli,
od àl za na{ite starci i na{ite mladi),
a {to drugo moàm da mu re~am, deka ba{
mi e gajle,
pa neka sfati kako saka-i za noèvite
nivni-bez gajle
imate vratovi za se~ewe. A za mene li~no,
ne postoi xepno noè vo buntovniot logor
{to ne go cenam pove}e od vratot
najugleden vo Atina. Zna~i, ve ostavam taka
vo za{tita na bogovite mnogumilozlivi
nebare kradci pred temni~arite nivni.
Flavij
Da si odime; zalud e siot napor.
Timon
Eve, ba{ go pi{uvav svojot epitaf;
utre }e se vidi. Mojata dolga bolest
od zdravje i ìvot po~nuva sega da se le~i,
i ni{to ve}e ne me zadovoluva. Odete, u{te
ìvejte! Alkibijad neka vi e ~uma, negova
vie,
i vaka neka ve~no trae.
Prviot senator
Zboruvame zalud.
Timon
Ama sepak zemjata si ja sakam i ne sum
onoj {to na propasta nejzina se raduva,
kako {to ~esto slu{ate za mene.
Prviot senator
Najposle ubavo ne{to.
Timon
Pozdravete gi sogra|anite mili od mene.
892 Vilijam [EKSPIR
Prviot senator
Ovie zborovi usnite vi gi krasat duri minu-
vaat niz niv.
Vtoriot senator
I vleguvaat vo na{ite u{i kako golemi
pobednici niz triumfalnata arka.
Timon
Pozdravete gi od mene,
i kaète im deka, od makite za da gi spasam,
od stravot od udari ini, bole{tini, {teti,
od stradi qubovni i ~emeri drugi
{to krevkiot sud na prirodata gi trpi
na nesigurna pateka ìvotna, edna
qubeznost }e im storam: }e im kaàm
kako da go izbegnat gnevot div na Alkbijad.
Prviot senator
Ova mi se dopa|a; sepak se vra}a.
Timon
Ima edno drvo {to vo moja blizina raste,
a, za moi potrebi, naskoro }e treba
da go se~am; kaète im na prijatelite moi,
na site Atin~ani, s# kako {to idat redum,
od najvisok do najnizok, koj{to saka
bolkata da mu ja snema, neka brzne vedna{,
ovde neka dojde, pred drvoto sekirata da ja
seti,
i da se obesi. Ve molam, prenesete go mojot
pozdrav.
Flavij
Da ne go voznemiruvame pove}e; promeni }e
nema.
Timon
Pove}e ne idete mi; kaète & na Atina
deka Timon ve~niot dom svoj go krenal
na peskovitoto krajbre`je od solenata voda,
kaj{to po vezden plimata penliva }e go
plavi.
Tuka dojdete, za mogilkata moja proro~i{te
da vi stane.
Usni, u{te ova pa jazicite ve}e neka ne
pre~at:
ona {to ne ~ini, ~umi i zarazi neka go
le~at!
Samo grobarstvoto sakam da vi cuti; plata
primajte vo mr{i:
sonce,trgni mi se, Timon svoeto go svr{i!
(Izleguva.)
Prviot senator
êmerot mu e vkorenet sosem
vo prirodata.
Vtoriot senator
Nade`ta vo nego e mrtva. Odime nazad,
i da vidime kakvi drugi imame sredstva
vo opasnost na{a stra{na.
Prviot senator
Ni trebaat za toa brzi noze.
(Izleguvaat.)
893 Timon od Atina
Scena 2
(Vleguvaat dvajca drugi senatori so
glasnik.)
Tretiot senator
Si otkril ne{to bolno nepovolno; dali
tolkava mu e vojskata ko {to veli{?
Glasnikot
Duri i skrativ;
osven ova, mnogu e jasno
deka napadot sledi brgu.
êtvrtiot senator
Na te{ka maka }e se najdeme ako ne go dove-
dat Timon.
Glasnikot
Sretnav eden glasnik, prijatel moj od damna,
so kogo, iako vo rabotava op{ta sme protiv
sepak starata qubov n# zbliì i kako
prijateli porazgovaravme. ôvekov javal
od Alkibijad do pe{terata na Timon,
so molbeno pismo Timon da se vklu~i
vo borbata protiv gradot
delumno zapo~nata i poradi nego.
(Vleguvaat dvajca drugi senatori.)
Tretiot senator
Eve gi na{ite bra}a.
Prviot senator
Ne zboruvajte za Timon, nema ni{to od nego.
Se slu{a barabanot du{manski, i stra{na
vreva
vozduhot so prav go davi. Vnatre, strav ve}e
nema,
za na{iot pad, ~inam, du{manot zamka
sprema.
Scena 3
(Vleguva eden vojnik vo {umata vo potraga
po Timon.)
Vojnikot
Po opisot {to go dobiv ova treba da e mes-
toto. Koj e ovde?
Zboruvaj, ej! Ne odgovara? [to e ova?
Timon e mrtov {to svojot go nadìeva
vek!
Yver kamo ova da mi go pro~ita; ovde nema
ìv ~ovek.
10
Mrtov, sigurno; ova mu e grobot. [to
pi{uva
na plo~ata ne znam. ]e gi vtisnam bukvite
na vosok;
na{iot voda~ pismen e vo sekoj pogled,
po godini mom~e, po znaewe - starec.
Gordata Atina pred nego se skukulila seta
padot nejzin, na slavoèdnosta mu e meta.
(Izleguva.)
894 Vilijam [EKSPIR
Scena 4
(Trubi. Vleguva Alkibijad so vojskite pred
Atina.)
Alkibijad
Objavete mu go na gradov od kukavici i raz-
vratni èni
na{iot stravokoben nastap.
(Trubi za pregovori.)
(Senatorite izleguvaat na bedemite.)
Do sega teravte slobodno, ispolnuvaj}i go
seto vreme
so razvrat i raspojasenost, a va{ata volja
be{e edinstven zakon; do sega, jas i mnozina
drugi
{to tapkaa vo senkata na vlasta va{a
odevme samo so prekrsteni race, vzalud
vozdivnuvaj}i zaradi stradaweto na{e.
Dojde vreme koga
krotkata volja
na stradalnikot }e se osili i sama od sebe
}e vikne, Dosta!. Do sega gazenata pravda
povtorno }e sedne i }e di{e vo udobnite
stolovi va{i,
a zazbiftanata nahalnost naedna{ }e
splasne
od strav i grozno begstvo.
Prviot senator
Blagoroden i mlad mnogu,
koga griìte prvi zamisli samo ti bea,
pred mo} da ima{, a pri~ina za strav nie,
te viknavme melem da ti dademe za gnevot,
neblagodarnosta da ja izbri{eme, so qubov
pogolema od nea.
Vtoriot senator
Otidovme so molba
da go vratime Timon vo srcata na gradot
sakan
smerno mu pora~avme, a vetivme mnogu.
Ne bevme site nequbezni, niti zasluùvame
site
udarot voen da n# sotre.
Prviot senator
Ovie bedemi na{i
ne se krenati od racete na tie {to bolka
ti nanesoa; nitu pak e pravdina sega
golemive kuli, trofei, u~ili{ta da padnat
za{to nekoj zgre{il.
Vtoriot senator
Nitu pak se ìvi
onie {to bea pri~ina za prviot tvoj progon;
sramot, {to epten im nedostiga{e mudrost,
srcata im gi skr{i. Vo mar{ vlezi, vo`du
blagoroden, vo gradot na{ so razvioren
bajrak;
so desetkuvawe na sekoj desetti ìtel,
dokolku odmazdata ti livka po takva hrana
gnasna duri i za prirodata, desetokot zemi
si go,
a so ~kurta neka se re{i koi od niv
}e ìveat a koi }e umrat.
Prviot senator
Ne se vinovni site.
Ne e pravi~no zaradi nekolkumina mrtvi
ìvi da pla}aat; zlostorite, kako i zemjata,
ne se nasledni. Zatoa, zemjaku najmil,
vlezi so vojskite, no gnevot ostavi go
nadvor,
po{tedi ja atinskata kolevka svoja i rodot
blizok
{to rasplamteniot gnev tvoj bi go sotrel
zaedno so vinovnicite; kako pastir,
dojdi do trloto i zarazenite izdvoj gi,
bez da gi uni{ti{ site.
Vtoriot senator
Ona {to go saka{,
so nasmevka samo da go dobie{ moè{
mesto so sabjata da se~e{.
Prviot senator
So nogata samo stapni
pred zamandalenite porti i tie sami
}e se otvorat ako blagorodnoto tvoe srce
895 Timon od Atina
objavi deka ko prijatel }e vleze{.
Vtoriot senator
Rakavici frli,
ili drug znak na ~esta tvoja,
deka vojnata }e ti posluì pravda za sebe
da osigura{, a ne na{a propast, pa seta
vojska
na logoruvawe }e ti ja primime duri site
èlbi
ne ti se ispolnat.
Alkibijad
Dobro, eve vi ja rakavicata.
Slezete i otvorete gi te{kite porti.
Du{manite na Timon i moite {to sami vie
}e gi odbeleìte, }e padnat i drug nikoj;
i za da se sti{i sosem stravot velam u{te
deka
nieden vojnik ne }e izleze od svojot {ator
niti pak }e go naru{i tekot na redovnata
pravda
vo atarot na gradot bez za toa najstrogo da
bide kaznet
po zakonite va{i.
Obajcata
Blagorodno mo{ne.
Alkibijad
Slezete i odrète go zborot.
(Vleguva eden vojnik.)
Vojnikot
Vo`du blagoroden, Timon e mrtov,
zakopan na samiot breg morski;
a na plo~ata nadgrobna ovoj natpis
{to na vosok go donesuvam, ~ij otpe~atok
mek
govori mesto neznaeweto moe.
Alkabijad
(îtaj}i go epitafot)
Ovde kolnatik leì, od du{ata
kolnata li{en,
ne pra{uvaj koj sum, ~uma, vas ìvite, da ve
zbri{e.
Ovde leàm jas, Timon, koj{to ìv, go
mraze{e od ~oveka
rodot,
projdi i kolni; ama projdi ne zapiraj go
tuka dot.
11
Ova dobro kaùva {to ~uvstvuva{e pri
krajot.
Iako go mraze{e dolnoto vo nas i nisko,
go prezira{e pla~ot i drobnite solzi
od tvrdata priroda {to se leat, dlaboka
misla sepak
te navede da stori{ ogromniot Neptun
ve~no
da gi oplakuva na niskiot tvoj grob, pokae-
nite gre{ki.
Mrtov e blagorodniot Timon, vo ~ij spomen
podocna pove}e }e kaàm. Vnesete me vo
gradot,
a jas na me~ot maslinovo gran~e }e stavam,
za vojnata mir da rodi, mirot vojnite da gi
spre~i,
eden edniot, drug drugiot, so spogodba da go
le~i.
Udrete barabani!
(Izleguvaat.)

Bele{ki
1
Scenata se slu~uva vo domot na Timon. Inaku vo prvoto folio izdanie na delata na
[ekspir, dramata ne e podelena na ~inovi i sceni. Podelbata zastapen ovde glavno e
dosledna na onaa na Kepel.
2
Mnogu redaktori pesni~kava {to ja kaùva poetot ja stavaat vo italika {to ne e slu~aj
vo Folioto.
3
Ogledalolik laska~ bidej}i laska~ot kako vo ogledalo gi otslikuva site raspolo`bi na
onoj komu laskite se nameneti. Vo slu~ajov, Timon.
4
Lutinata e kratkotrajno ludilo (Horatij, Poslanija)
5
Poteweto vo topla kada bil poznat na~in za le~ewe od veneri~ni zaboluvawa.
6
Vo originalot Korint. Drevniot Korint bil na lo{ glas zaradi razvrat i blud zatoa
stanuva simbol na razvratot, ne{to kako bibliskite gradovi Sodom i Gomora.
7
Odgovorot na Timon e vrzan so pogovorkata Lastovicite, kako la`nite prijateli, begaat
pred doa|aweto na zimata.
8
Verojatno go frla i poslednoto aliv~e od sebe ili, kako {to zabeleùva eden drug
komentator, si ja kubi kosata i ja frla kon Atina!
9
Sferata na mese~inata. Spored Ptolomejskata kosmologija, samo oblastite pod
mese~inata se podlo`ni na promeni, a s# drugo nad niv e nemenlivo. Timon go povikuva
sonceto koe, normalno, e vrzano so sozdavaweto, da ja promeni sopstvenata priroda i so
zarazi i ~umi da ja uni{ti celata podlunarna sfera.
10
Ovie dva stiha ne se epitafot na Timon, za{to vojnikot, kako {to }e se vidi podocna,
ne e vo sostojba da go pro~ita originalot. Stanuva zbor za u{te ne{to, pokraj natpisot,
napi{ano od Timona na jazik razbirliv za vojnikot. (Obi~no razbirliviot kaj [ekspir e
angliskiot, a nerazbirliviot, latinskiot jazik.)
11
O~igledno dva epitafa od po dva stiha {to [ekspir gi izvadil od Plutarh so namera
podocna da izbri{e eden, verojatno prviot, pri proverkata no, jasno e deka ne stignal pa
ostanale dvata. Plutarh veli deka prviot bil napi{an od samiot Timon, a vtoriot od
poetot Kalimah.
Vilijam [ekspir
Komedija na zabuni
Kroteweto na opakata
So sila ubavina ne biduva
Od vlakno ortoma
Sekoe zlo za arno
Tante za kukurigu
Romeo i Julija
Ri~ard Treti
Koriolan
Timon od Atina
Prevod od angliski, predgovori i bele{ki
Dragi Mihajlovski
Izdava~:
KAPRIKORNUS
Xon Kenedi 1/23, 1000 Skopje, Makedonija
www.kaprikornus.com.mk
Za izdava~ot
Brankica Mihajlovska
Komjuterska obrabotka, grafi~ki dizajn i korica
Alen Lapon
Korektura
Gorjana Mihajlovska-Lapon
Jana Mihajlovska
Pe~atnica
Izdanieto e finansiski pomognato od Ministerstvoto za kultura na
Republika Makedonija

11 Drami Od Vilijam Shekspir

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

11 Drami Od Vilijam Shekspir

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

11 Drami

You might also like