Dersin Ad: HSK596-Hidrolik ve Su Kaynaklar

Mhendislii Semineri
Seminerin Konusu: Boaz (Three Gorges)
Baraj-Hidroelektrik Santrali Yapm ve Fayda
Analizleri
Seminer Tarihi: 13 Mays 2014
Seminer Saati: 13.30-14.30
retim yeleri:
N. Erdem nal
Hafzullah Aksoy
Sunucu:
Tue Kervan
501131517

Boaz Baraj dier
ismiyle Sanxia, in`in
Hubei eyaletinde,
Chang Jiang
(Yangtze) Nehri
zerine kurulmu
dnyann en byk
hidroelektrik barajdr.
ekil 1-Chang J iang Havzas ve Boaz
(Sanxia) Barajnn Yeri
Chang Jiang, Tibet
yaylasnn kuzeydousunda
ki Tangula dalarndan
doar; in Halk
Cumhuriyetini batdan
douya kateder;
Shanghainin kuzeyinde
Dou in Denizine dklr.
Boaz (Sanxia) Baraj
Chang Jiangn orta
kesiminin sonlarnda, Hubei
vilayetinde Yichangn 30 km
batsnda bulunur.
ekil 2-Tibet Yaylas ve Yangtze Nehrinin
Konumu
in Cumhurbakan Sun Yat-Sen, Chang Jiangn aa
kesiminin akarsu ulam, yukar kesiminin hidroelektrik
enerji uretimi icin gelitirilmesi hedefini belirtmitir.
in Halk Cumhuriyeti 1949da kurulduktan sonra, 40 yl
akn srede, 100 sekin kurumda, 1000 uzman, projenin
olumlu ve olumsuz ynleri, evreye etkisi zerinde
allmtr.
Nihai proje, 1992de Byk Halk Meclisinde byk bir
ounlukla kabul edilmitir.

Boaz (Sanxia) Barajnn yapmna geilmeden
nce, ak aasnda Yichangda, Chang Jiang
stnde, akarsuyun davrann da bir lde
incelemek zere, daha kk boyutlardaki Gezhou
baraj ina edilmitir.
Yukseklii 70 m, kret uzunluu 2,6 km, santral kurulu
gucu 2.715 MW, yllk ortalama enerji uretimi 16
TWh/y Gezhou baraj 1998de tamamlanmtr.

Barajn yapmna 1993`te balanmtr.
Dnyann en byk baraj olan Boaz Barajnn
yapm 13 yl srmtr.

Beton arlk
baraj niteliindeki
baraj, ortada dolu
savak ve dip
savaklar iceren
bolum ile iki yanda
etekteki santrallerin
yer ald blmlerden
olumaktadr.
Kret yukseltisi 185
mde olan barajn
temelden azami
ykseklii 181 mdir.

ekil 3- Boaz Baraj, Gemi Geidi Genel
Yerleim Plan
[C.T.G.P.C. 2000]
Savakl orta blum 483 m
Sol sahil tarafndaki 14 niteli santrali 644 m
Sa sahil tarafndaki 12 niteli santrali 584 m
Dier kesimler 600 m uzunluunda olup
Boaz (Sanxia) Barajnn toplam kret uzunluu
2,3 kmdir.
Bu uzunluk Atatrk barajnn kretinden % 20 daha
fazladr.

Baraj yerinde kristalin kayalar egemendir; baraj temeli
esas olarak salam granittir.
Baraj evresinde oluabilecek en iddetli depremin 7
bykln, baraj haznesinin sebep olabilecei
depremlerin ise azami 6 bykln amayaca
belirtilmektedir.
Sichuan eyaletinde 12 Mays 2008de meydana gelmi
olan byk depremde, blgeye 700 km uzaklkta
bulunan barajda herhangi bir hasar gzlenmemitir.
ekil 4- Boaz Baraj-Hidroelektrik Santrali, Genel
Yerleim Haritas [TravelChinaGuide.com]

Toplam ya alan 1.800.000 km2;
Toplam ortalama ak 960 km3/y (milyar m3/y)
mertebesindedir.
Baraj yerinin ya alan 1.000.000 km2;
Gelen ortalama ak 450 km3/y (14.300 m3/s);
Gelen ortalama rusubat 530 milyon t/yldr.

ekil 5- Boaz (Sanxia) Baraj Yerinde Aklar
[C.T.G.P.C. 2000].
Sanxia projesinin gelitirilmesi ve inaat China Three
Gorges Project Corporation tarafndan yrtlmektedir.
Elektromekanik donatm baz niteler icin Alstom, ABB,
Kvaerner, Haerbin Motor; baz niteler icin Voith,
General Electric, Siemens, Oriental Motor
konsorsiyumlarnca salanmtr.
Projenin gerekletirme maliyetinin:

50 milyar RMB inaat;
40 milyar RMB yer deitirme olmak zere;
Dier masraflarla birlikte toplam dinamik yatrm
bedelinin 200 milyar RMB (in para birimi: Renminbi
=Yuan), dolaysyla 27 milyar USD mertebesinde olduu
ifade edilmektedir.

Sanxia baraj haznesinin kaplad alanda 20 kent, 150
kasaba, 1.500 koy, 650 endstri tesisi, 30.000 ha tarm
arazisi, bini akn arkeolojik yer su altnda kalmaktadr.
Bu balamda, yer deitirmek durumunda kalan nufus
1,2 milyon kii olup, ouna yeni i eitimi verilerek,
1997, 2003, 2009da aamada, kendi beldelerinin
hazne seviyesinin stndeki kesimlere, havzann dier
kentlerine, veya inin baka eyaletlerine
yerletirilmilerdir.
ekil 6-Yllara Gre Yer Deitirme Maliyetleri
(1989-2001)[Three Gorges Feasibility Report].
naata 1993te balanlm; 1997 Kasmnda Chang
Jiangn evrilmesiyle birinci safha sona ermitir.
2003te baraj haznesinde su tutulmu; 113 m ykselti
farkn aan gemi geidi tamamlanm; China Yangtze
Electric Power Company tarafndan ilk niteden elektrik
retimine balanlm; 2006da sol sahildeki santralda 14
uniteden uretim gerekletirilmitir.
2007de sa sahildeki santralda alt nite kurularak,
toplam 20 niteden uretim salanmtr.
2008 sonunda 26 uniteden uretim yaplm; 2009da
tesis tam gcyle almtr.

naat kapsamnda i
gc azami 25.000 kiiye
ulam (24 saat,
vardiya);
103 milyon m3 toplam
kaz;
32 milyon m3 toplam
dolgu;
28 milyon m3 toplam
beton;
460.000 ton toplam inaat
demiri;
260.000 ton toplam
madeni imalat
yapnn balca unsurlarn
oluturmutur.
Dolu savak inaatnda, 172.000 ton tehizat demiri, 72.000
ton madeni imalat kullanlmtr.
Azami agrega dane ap 150 mmdr; beton yapmnda d
ksmlarda % 30, i ksmlarda % 45 orannda uucu kl de
kullanlmtr.
Azami beton dokumu aylk 553.000 m3/ay; yllk 5,5 milyon
m3 deerlerine erimitir.
evirme sistemi icin 17 milyon m3 kaz, 10 milyon m3 dolgu,
2 milyon m3 beton yaplm, 2.000 ton tehizat demiri, 10.000
ton madeni imalat yaplmtr.
Kuvvet tesisinin inaatnda 20 milyon m3 kaz yaplm, 4
milyon m3 beton dokulmu, 124.000 ton tehizat demiri
kullanlm, 77.000 ton madeni imalat yaplmtr.
Boaz Barajnn naatnda Kullanlan Ana
Kalemler
letme srasnda takn kontrolu ve rusubat
savlmasnda yararlanmak zere, Sanxia barajnn orta
bolumunde, giri eik yukseltisi 90 m olan, 7 m genilikte
ve 9 m yukseklikte radyal kapaklarla donatlm, 23
adet dipsavak bulunmaktadr.

Akarsuyun cevrilme aamasnda ise, giri ykseltisi 56-
57 m olan, 6 m genilikte ve 8,5 m ykseklikte radyal
kapaklarla donatlm, 22 adet cevirme mecras
kullanlmtr.
Sanxia barajnn toplam savaklama kapasitesi 102.500
m3/s olup, bunun yaklak % 40 dolusavaktan, % 40
dipsavaktan, % 20si trbinlerden gemektedir.
Atatrk barajnn savaklama kapasitesinin be kat
mertebesindedir.
Savaklanmada hazne azami su ykseltisi 180,4 m;
iletmede hazne azami su ykseltisi 175 m, dolu savak
eik ykseltisi 158 mdir.
Dolusavak 8 m genilikte ve 17 m ykseklikte dz
kapaklarla donatlm 22 akla sahiptir.
Dolu savak dm yata ck, havaya pskrtmeyle
enerji kracak bicimdedir.
ekil 7- Boaz (Sanxia) Barajnn Dolu ve Dip
Savak Blmnn Enkesidi
Kuvvet santralna su alma dorudan baraj gvdesinden,
9,2 m genilikte ve 13,2 m ykseklikte dz kapaklarla
donatlm, giri eik yukseltisi 108 m olan 26 adet elik
cebri boruyla salanmaktadr.
Cebri borularn i ap 12,4 m, uzunluklar 122,2 mdir.

Beton arlk barajnn, sol sahildeki kesiminin eteinde
yer alan santralda 14 adet, sa sahildeki kesiminin
eteinde yeralan santralda 12 adet, herbiri 700 MW
gcnde, toplam 26 nite bulunmaktadr.
Santraln kendi ihtiyac iin her biri 50 MW gcnde iki
kk nitesi daha vardr.
Bu durumda, Boaz
Baraj etek santrali,
26 x 700 = 18.200 MW
kurulu gc ile
dnyann en gl
hidroelektrik santral
olmaktadr.

ekil 8- Boaz (Sanxia) Barajnn
Hidroelektrik Santral Blmnn Enkesidi
Santralin azami ds 113 m, ortalama ds 81 m
dir. Kullanlan ortalama debi yaklak 1050 m3/s/nite
veya 26 x 1050 = 27.300 m3/s, gelen ortalama ak
14.300 m3/sdir.
Barajn sol yamacnda, be kademeli, aralarnda 60 m
mesafe olan birbirine paralel cift yollu, gei ykseklik
fark 113 m olan, dnyann en byk gemi geidi
bulunmaktadr.
Her yolda, her birinin uzunluu 280 m, genilii 34 m
olan 5 havuz kademesi yer almaktadr.
Havuzlarda asgari su derinlii 5 m olup, 10.000 tonluk
gemilerin gecii salanmaktadr.
ekil 9- Boaz (Sanxia) Baraj-Gemi Geidi
Sanxia baraj gemi geidinin
st kesimindeki havuzlar
Boaz (Sanxia) barajnn sol sahilinde, ina srasnda
akarsuyun evrilmesinin ikinci aamasnda, tek kademeli
geici bir gemi geidinden yararlanlmtr.
Bu geidin kanallarn da deerlendirerek, 3.000 tonluk
gemileri ykseltebilecek, dnyann en byk gemi
asansr yaplmaktadr.

Boaz Baraj (Sanxia) ok amal bir projedir.
Amalar genel olarak unlardr:
Enerji retimi
Takn Kontrol
in`in Kuzey`inden Gney`ine su nakli ve
sulama
Tamaclk
Turizm
Ekolojik koruma
Su rnleri yetitirme
evre temizlii

.

Fayda-Maliyet Karar Sreci
Takn kontrol Boaz (Sanxia) Baraj projesinin en
nemli sebeplerinden biridir.
indeki verilere gre 1934, 1935 ve 1954te byk
taknlar grlm 320.000`in zerinde insan hayatn
kaybetmitir.
1998 de grlen bir takn 300.000 insan maddi manevi
zarara uratm ve 50 milyar dolar zarara sebep
olmutur.

Boaz (Sanxia) Barajnn ngrlen takn kontrol
hacmi 22 km3tr.
Suyun % 60nn, rusubatn % 85inin geldii Haziran -
Eyll sresinde hazne su seviyesi 145 m ykseltide
tutulup, Ekim sonunda 175 m ykseltiye karlacak
biimde hazne iletilecek; dolu ve dip savaklarn da
katksyla, rusubatn byk ksmnn hazneye
kelmeden mansaba aktarlmas amalanmtr.

ekil 10- Boaz (Sanxia)
Baraj Takn Kontrol
ekil 11- Boaz (Sanxia) Baraj Takn Kontrol
Faydas
ekil 12- Boaz (Sanxia) Baraj Taknlara Bal
Maddi Zararlar
Santralin yllk ortalama enerji retimi 85 TWh/y (milyar
kWh/yl) mertebesindedir.
2006 sonunda baraj en yksek kapasitesi olan 9800
MW a ulam ve bir yl sonra toplam kapasitesi 14800
MW gemitir. Bu yl, 62 TWh elektrik retimi
salanmtr.
Santralin son be nitesinin hizmete girdii 2008 ylnda
(Nisan, Haziran, Temmuz, Austos, Ekim) retim 81
TWh olmutur.
Baraj 15 nkleer reaktr gcnde elektrik retebiliyor.

2010 ylnn sonunda kapasitesi 22000 MW gemitir,
84.37 TWh elektrik retilmitir. Yalarn 2011de
azalmasyla 78.293 TWha dmtr.
Bir nitenin gc Atatrk ve Karakaya santrallarnn nite
gcnn iki katndan byktr. Santral toplam kurulu
gc Atatrk santralinin 7,5 kat, Karakayann 10 kat;
enerji retimi de 10 kat mertebesindedir.
Ayrca, sa sahilde 6 x 700 = 4.200 MW gcnde ek bir
yeralt santrali ile beraber, kurulu g 22.400 MWa,
ortalama retim 100 TWh/yl mertebesine ulamaktadr.


ekil 13- Boaz (Sanxia) Baraj Yllk Enerji retimi
ekil 14- Boaz (Sanxia) Baraj Yllara Gre Toplam Enerji retimi

Hidroelektrik santral da 20 kV gerilimle retilen enerji,
500 kV gerilimli 15 enerji nakil hatt vastasyla 1.000
kmye kadar, alternatif akmla Orta in, Dou Sichuan,
Chongqinge; doru akmla Dou Cine, iletilmektedir.
Son yllarda atmosferdeki CO2 miktar hava
kirlenmesine bal olarak hzla artmaktadr. Metan, ozon
ve kloroflorokarbon (CFC) gibi sera gazlar eitli insan
aktiviteleri ile atmosfere katlmaktadr. Bu gazlarn
tamamnn s tutma zellii vardr.
CO2 ve sy tutan dier gazlarn miktarndaki art,
atmosferin ssnn ykselmesine sebep olmaktadr. Bu
da kresel snma olarak ifade edilir. Bu durumun,
buzullarn erimesi ve okyanuslarn ykselmesi gibi ciddi
sonular douracak iklim deimelerine yol amasndan
endie edilmektedir.
Bu veriler kullanlarak 2011 yl sonununda toplam CO2
emilim faydas 476.2206 Mt bulunmutur.
2012 ylnda elde edilen elektrik miktar 98.107 TWh`dir
ve proje banda tasarlanan miktardan %15.8 daha
fazladr. Bu da hemen hemen 40 milyon ton kmr
yakmaya eittir, beklenen CO2 emisyonu faydas
artmtr.
Tabloya bakarsak birim Elektrik bana den kmr
kullanm miktar son 10 ylda azalmtr. 1 birim elektrik
retmek iin gerekli olan kmr miktar azalmtr.
Normalde 40 ile 80 yl arasnda olan tesis mr 100 yla
kadar uzatlabilir. Eer 80 yl kabul edersek CO2 emilim
faydas 3077.471 ile 3450.961 milyon metrik ton
arasndadr.
Ayn miktarda elektrik reten kmr yaklan enerji
istansyonlarna gre, Boaz Hidroelektrik Santrali
100 milyon ton CO2`in, 2 milyon ton SO2nin, 0.37
milyon ton nitrojen oksitin emilimini azaltr ve kat madde
atklarn engeller.

Boaz Barajnn 18.200 MW gcyle ylda ortalama
85 TWh/yl, nihai 22.400 MW gcyle 100 TWh/yl
elektrik enerjisi retilecek,
Termik santrallarda 50 milyon ton/yl kmr yaklmayarak
evre temiz kalacak;
Ortalama 10 ylda bir alma olasl bulunan taknlar
100 ylda bir alacak bicimde sonmlenerek, 15 milyon
kii ve 1,5 milyon hektar tarmsal arazi korunacak;
Akarsu ulam be katna karlacak, birim masraflar
te bir azaltlacak, gemi turizmine de ivme
kazandrlacaktr.

Barajnn dzenlemesi
sayesinde, kurak
mevsimde 3.000 m3/s
mertebesinde olan
aklarn 5.000 m3/snin
zerine ykseltilmesiyle,
akarsu ulamnn
tama kapasitesi 10
milyon ton/yldan 50
milyon ton/yla
karlacak; masraflar %
35 kadar azalacak;
youn biimde gemi
turizmi
gercekletirilecektir.

ekil 15- Boaz (Sanxia) Baraj Genel Yerleimi
ekil 16- Boaz (Sanxia) Baraj Fayda-Maliyet Ak
Diyagram
Bir milyondan fazla kii yer deitirmitir.
1084 km2 lik alanda bulunan 1,2 milyon konut, takn ve
koruma amal olarak baraj rezervuar dna tanmtr.
Kontrol eksiklii halinde, endstri ve kanalizasyon
atklar ile baraj glnde su kirliliine yol alabilir.
Baraj inaat srasnda barajn yaban hayat zerine
olumsuz etkisi grlmtr.




C.T.G.P.C (2000): A brief introduction to the Three Gorges Project
on the Yangtze river. Yichang, China Yangtze Three Gorges Project
Development Corporation, 37 s.
Ford, N. (2007): Beyond Three Gorges in China. Int. Water Power
& Dam Construction, (January 2007).
Lu, J. (ed.) (2006): Three Gorges Project. Changjiang Press, 132
s.
Wang, L. (2004): The Three Gorges Dam Project, China - Latest
progress. IAHR Newsletter, V.21, N.4,s.49,58-59.
TMH(2009): Sanxia (Three Gorges) ( Boaz) Baraj,
Hidroelektrik Santral, Gemi Geidi, Dokuz Eylul Universitesi, 458 -
2009/6