PLC Programlama Teknikleri PDF

T.C.
MLL ETM BAKANLII

ELEKTRK-ELEKTRONK TEKNOLOJS

PLC PROGRAMLAMA TEKNKLER
523EO0053

Ankara, 2011
Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve
retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak
rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme
materyalidir.
Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.
PARA LE SATILMAZ.

i

AIKLAMALAR ................................................................................................................... iv
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 3
1. YAZILIMI SSTEME YKLEMEK ................................................................................... 3
1.1. Bilgisayar Haberleme Portlar ..................................................................................... 3
1.1.1. Paralel Portlar ........................................................................................................ 3
1.1.2. Seri Portlar ............................................................................................................. 3
1.1.3. USB (Universal Serial BUS ) ............................................................................... 5
1.2. Bilgisayar ile PLC Arasndaki Haberleme Ayarlar .................................................... 6
1.2.1. Haberleme Elemanlar .......................................................................................... 6
1.2.2. PLC Ayarlar .......................................................................................................... 6
1.2.3. Com ve Port Ayarlar ............................................................................................. 7
1.3. Kontrol Programnn Plcye Yklenmesi ...................................................................... 9
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 10
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 11
RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 12
2. PLC N KONTROL PROGRAMININ YAZILMASI ................................................... 12
2.1. PLCde Programlama Mant ve Kontrol Program Trleri ...................................... 12
2.1.1. PLCde Program leme Mant ......................................................................... 12
2.1.2. Lineer (Dorusal) Programlama Mant ............................................................ 13
2.1.3. Yapsal Programlama Mant ............................................................................. 13
2.2. PLC Program Yazlm Dilleri ..................................................................................... 14
2.2.1. Kontak Plan (LADDER Plan) ............................................................................. 14
2.2.2. Fonkiyon Plan (FBD) .......................................................................................... 14
2.2.3. Deyim Listesi (STL) ............................................................................................ 15
2.3. PLC Programlama Yazlmnn Bilgisayara Kurulmas .............................................. 15
2.4. Program Menleri ve Aklanmas ............................................................................. 21
2.4.1. Ara ubuklar .................................................................................................... 22
2.4.2. File (Dosya) Mens ........................................................................................... 22
2.4.3. Edit Mens ......................................................................................................... 24
2.4.4. View Mens ....................................................................................................... 26
2.4.5. PLC Mens ........................................................................................................ 29
2.4.6. Debug Mens ..................................................................................................... 31
2.4.7. Tools Mens ...................................................................................................... 33
2.4.8. Windows Mens ................................................................................................ 34
2.4.9. Help Mens ........................................................................................................ 34
2.4.10. Ksayol Mens ................................................................................................. 35
2.5. Program Pencereleri ve Genel Kullanm ................................................................... 35
2.5.1. Programlama Editr Penceresi .......................................................................... 35
2.5.2. Symbol Table ( Sembol tablosu) Penceresi ......................................................... 36
2.5.3. Data Block ( Data blou) Penceresi ..................................................................... 37
2.5.4. Status Chart (Durum Tablosu) Penceresi ............................................................. 37
2.5.5. Cross Reference (apraz Referans) Penceresi ..................................................... 38
2.5.6. System Block (Sistem blou) Penceresi .............................................................. 39
2.6. PLC Tipinin Seilmesi ................................................................................................ 39
NDEKLER

ii
2.7. Hafza Alanlar ve Adreslenmeleri ............................................................................. 40
2.7.1. Bit, Bayt ve Word kavramlar .............................................................................. 40
2.7.2. Giriler ................................................................................................................. 42
2.7.3. klar ................................................................................................................. 44
2.7.4. M Hafza Alanlar ................................................................................................ 45
2.7.5. V Hafza (Data) Alanlar ..................................................................................... 46
2.7.6. L (Lokal) Hafza Alanlar .................................................................................... 47
2.7.7. AC (Akmlatr) Hafza Alanlar ....................................................................... 48
2.7.8. HC (Hzl sayc HSC) Hafza Alanlar ............................................................... 48
2.7.9. S (Sralayc kontrol rlesi SCR ) Hafza Alan .................................................. 49
2.7.10. Analog Giri ve Analog k Hafza Alanlar .................................................. 50
2.7.11. zel Hafza Alanlar .......................................................................................... 50
2.7.12. Zamanlayclar ................................................................................................... 51
2.7.13. Sayclar ............................................................................................................. 53
2.7.14. Endirekt (dolayl) Adresleme ............................................................................ 54
2.8. Temel Programlama Komutlar .................................................................................. 54
2.8.1. Start, Stop ve klar .......................................................................................... 54
2.8.2. k Atama ( = ) Komutu ................................................................................... 58
2.8.3. LD ve LDN Kontak Ykleme Komutlar ............................................................ 59
2.8.4. NOT Deilleme ................................................................................................... 59
2.8.5. A (VE), AN (VE DEL) Komutlar ve Uygulamas ......................................... 60
2.8.6. O (VEYA), ON (VEYA DEL) Komutlar ve Uygulamas .............................. 60
2.8.7. Birden Fazla Komut Blou Arasnda (ALD ) VE lemi ve Uygulamas ........... 61
2.8.8. Birden Fazla Komut Blou Arasnda (OLD) VEYA lemi ve Uygulamas ....... 62
2.8.9. LPS, LPP, LRD ( Lojik yn ) Komutlar ........................................................... 63
2.8.10. SET, RESET Komutlar ve Uygulamas............................................................ 64
2.8.11. Giri Sinyalinin kan Kenarna Gre k Alma ........................................... 65
2.8.12. Giri Sinyalinin nen Kenarna Gre k Alma ve Uygulamas ..................... 66
2.8.13. Zamanlayc (Timer) Komutu ............................................................................ 67
2.8.14. Harici Olarak Zamanlayc Ayar Deerinin Atanmas ...................................... 69
2.8.15. Zamanlayc Uygulamalar ................................................................................ 69
2.8.16. Sayc (Counter) Komutlar ............................................................................... 70
2.8.17. Harici Olarak Sayc Ayar Deerinin Atanmas ................................................ 73
2.8.18. Sayc Uygulamalar .......................................................................................... 73
2.8.19. Karlatrma Komutlar ve Uygulamas ........................................................... 73
2.8.20. Say Sistemleri ile Tama ( MOVE) Komutlar ve Uygulamas ...................... 76
2.8.21. Matematik lem, Fonksiyon Komutlar ve Uygulamas ................................... 80
2.8.22. Mantk lemler, Kaydrma, Dntrme Komutlar ve Uygulamas ................ 85
2.8.23. Program Kontrol Komutlar ve Uygulamas ...................................................... 92
2.9. Yaplan Programa Gre Kullanlan Giri ve klarn Simlasyonu ........................ 95
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 96
LME VE DEERLENDRME .................................................................................. 100
RENME FAALYET-3 ................................................................................................. 101
3. PROGRAM YEDEKLEME ............................................................................................. 101
3.1. Program Yedeklemenin nemi ................................................................................. 101
3.2. PLCdeki Programn Bilgisayara ekilmesi ............................................................. 101

iii
UYGULAMA FAALYET ............................................................................................ 103
MODL DEERLENDRME ............................................................................................ 105
CEVAP ANAHTARLARI ................................................................................................... 106
KAYNAKA ....................................................................................................................... 109

iv
AIKLAMALAR
KOD 523EO0053
ALAN Elektrik Elektronik Teknolojisi
DAL/MESLEK Otomasyon Sistemleri
MODLN ADI PLC Programlama Teknikleri
MODLN TANIMI
PLC ile kumanda edilecek sistemin kontrol programnn
bilgisayar ortamnda yazlmas ve PLCye yklenmesi iin
gerekli bilgi ve becerilerin kazandrld renme materyalidir.
SRE 40/32
N KOUL PLCye Giri modln tamamlam olmak
YETERLK
PLC ile kontrol edilecek sisteme gre program yaparak, PLC
ye yklemek.
MODLN AMACI
Genel Ama
Gerekli ortam salandnda sistemin PLC ile kumanda ve
kontroln TSE, Tesisleri Ynetmelii ve artnamelere
uygun ekilde kurup altrabileceksiniz.
Amalar
1. Hazrlanan yazlm gerekli balanty kurup parametre
ayarlarn yaparak bilgisayardan PLC cihazna
ykleyebileceksiniz.
2. Kurulacak sistemin kontroln salayacak PLC programn
teknigine uygun olarak yapabileceksiniz.
3. PLC cihazna yklenen program bilgisayar ortamna
ekebilecek, yedeklediiniz program sistemin yazlmndan
kaynaklanan arza durumlarnda tekrar ykleyebileceksiniz.

ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
PLC deney seti veya PLC cihaz
PLC program yazlm editr
Bilgisayar
Bilgisayar ile PLC aras haberleme kablosu
Program ykleme kartlar

LME VE
DEERLENDRME
Her faaliyet sonrasnda o faliyetle ilgili deerlendirme sorular
ile kendi kendinizi deerlendireceksiniz.
retmen, modl sonunda size lme arac (uygulama, soru-
cevap) uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi
ve becerileri lerek deerlendirecektir.

AIKLAMALAR

1
GR

Sevgili renci,

Gnmzde kullanlan birok cihazn kontrol, eskiden mekanik olarak yaplmakta
iken, gnmz teknolojisinde bu ilemler elektromekanik ve hatta elektronik ortamda
yaplmaktadr.

Elektromekanik sistemlerin bakm ve iletim maliyetinin yksek oluu, bu sistemlerin
mekanik ksmlarnn terk edilmesine ve elektronik kontroln cazibesinin artmasna sebep
olmutur. Artk cihazlarn standart ilem yapar durumdan srekli yeni ihtiyalara cevap verir
hle gelmesi bir zorunluluk halini almtr.

Cihazlara deiik ileri yaptrmak iin farkl kontrol birimleri eklemek yerine tek bir
kontrol birimiyle bu ilemlerin hepsini kumanda etmek; hem cihazlarn boyutu hem de
fonksiyonellii asndan nem kazanmtr. Bu srete saysal ilem yapabilen
mikroilemcili sistemler n plana kmtr.

Bu mikroilemcili sistemlerden endstriyel otomasyonda en yaygn olarak
kullanlanlar programlanabilir kontrol cihazlardr. Ksaca PLC olarak anlan bu cihazlarn
bugnk kullanma alan yaygn olduun gibi gelecekte de vazgeilmez olaca kesindir.
PLC cihazlarnn kurulmas ve programlanmas iin bu konuda yetimi elemana ihtiya
gittike artmaktadr.

Bu modl sonunda piyasa ihtiyalarna cevap verebilecek ekilde bir PLC cihaznn
programn yazabileceksiniz.

GR

2

3
RENME FAALYET-1

Hazrlanan yazlm gerekli balanty kurup parametre ayarlarn yaparak
bilgisayardan PLC cihazna ykleyebileceksiniz.

Bilgisayar ile PLC arasnda veri aknn (haberleme) nasl saland hakknda
internet ortamndan, ktphanelerden ve PLC kataloglarndan aratrarak rapor
haline getiriniz ve snfta sununuz.

1. YAZILIMI SSTEME YKLEMEK

1.1. Bilgisayar Haberleme Portlar

Bilgisayar ile evre birimleri arasnda veri alverii portlar aracl ile
gerekletirilir. Bilgisayarlarda, verinin iletim biimi bakmndan, seri ve paralel portlar
olmak zere iki eit port bulunur.

1.1.1. Paralel Portlar

Paralel portlar ile veriler paralel bir biimde, yani bir seferinde bir bayt olarak iletilir.
Port sekiz adet veri hatt ierir ve baytn her biti bayttaki dier bitlerle hemen hemen ayn
anda farkl bir hattan iletilir. Paralel portlar LPT1, LPT2 gibi isimlendirilir ve bilgisayarlar
en az bir paralel port bulundurur. Paralel portlar ekilde grld gibi 25 pinlik bir dii
konnektr kullanrlar.

Resim 1.1: Paralel port
1.1.2. Seri Portlar

Seri portlar ile veriler seri bir biimde yani her seferinde tek bit olarak iletilir. Bunun
sebebi portun her yn iin tek bir veri hattna sahip olmasdr. Seri iletiimde bitler pe pee
ve belirli zaman aralklar ile gnderilir ya da alnr. Alc ve vericinin senkronize olmas iin
bir bitlik verinin hatta kalma sresi nemlidir. Bu nedenle bilgisayarn eitli evre cihazlar
RENME FAALYET-1

AMA
ARATIRMA

4
ile seri iletiim hz birbirinden farkl olabilir. Seri iletiim hz bit/sn ya da Baud birimiyle
llr. Baud hz, bir saniyede iletilen bit saysdr.

5
Seri portlarn konnektrleri 25 ve 9 pin olmak zere 2 ekilde olur. 25 pinlik bir aygt
9 pinlik bir porta ya da 9 pinlik bir aygt 25 pinlik bir aygta balamak gibi durumlarda
kullanlabilecek adaptrler vardr. 25 pinlik konektrler artk kullanlmamaktadr.

Resim 1.2: Seri portlar
Seri portlar ile paralel portlarn bir kyaslamas yaplmas gerekirse; seri portlar ile
bilgilerin iletilmesi daha gvenili olmasna ramen iletiim hz yavatr. Paralel portlar ise
seri porttan ok daha hzldr. Bununla birlikte gvenilir bir veri iletimi salamazlar.
zellikle kablo uzunluu arttka verilerin kaybolma riski doar.

Bilgisayarda bulunan PLC kontrol programn, PLCye yklemek iin seri portlar
kullanlr.

1.1.3. USB (Universal Serial BUS )

USB, bilgisayar ve telekomnikasyon endstrisinde gelitirilmi, iletiim
standartlarnda yeni bir balant eklidir. Amac, geleneksel seri ve paralel portlarn yerini
alarak evre cihazlarla iletiimi evrenselletirmektir. Bilgisayarlar, artk USB' siz
retilmemektedir. evre birimleri de ayn ekilde USB destekli retilmektedir. Klavye, fare,
oyun ubuu, telefon, tarayc, yazc, mikrofon, hoparlr, disket src, kamera, modem,
CD-ROM src vb. pek ok cihazla bilgisayar arasnda USB balant yaplmaktadr.

Resim 1.3: USB Port Resim 1.4: USB balant kablosu

6
1.2. Bilgisayar ile PLC Arasndaki Haberleme Ayarlar

1.2.1. Haberleme Elemanlar

Bilgisayar ile S7 200 PLCler arasnda haberlemeyi salamak iin Resim 1.5te
grlen PC / PPI master programlama kablosu kullanlr. Kablonun, zerinde PC yazan RS
232 konnektr bilgisayarn 9 pin seri portuna, zerinde PPI yazan RS 485 konnektr S7
200 PLCnin haberleme portuna balanr.

Resim 1.5: PC/PPI programlama kablosu
S7 200 PLC verileri 9600 bit/sn hzla gnderirir ve alr. Bu hz salamak iin PC /
PPI kablosu zerindeki svilerin ekil 1.1deki konumda olmalar gerekmektedir.

ekil 1.1: PC/ PPI kablosu svi konumlar
1.2.2. PLC Ayarlar

Bilgisayar ile PLC iletiim arasnda iletiim kurmak iin Communication iletiim
kutusundan iletiim ayarlarn kontrol etmemiz gerekir. Bunun iin View >component>
Communication men seeneklerini kullanarak ya da aratrma ubuundan Communication
ikonuna tklayarak ekil 1.2deki iletiim kutusunun almasn salamalyz.

Communication iletiim kutusunda aadaki ayarlar dorulamanz gerekmektedir.

7
PC / PPI kablo balang adres deerinin 0 olduunu dorulayn
letiim hznn 9.6 kbps olduunu dorulayn
ebeke parametresinin COM1e ayarl olduunu dorulayn

ekil 1.2: Communications iletiim kutusu

Daha sonra Double - Click to refresh ikonuna ift tklandnda Step 7 Micro/ Win
programnn S7 -200 PLC cihazn aratrarak bulmasn salamanz gerekmektedir.

1.2.3. Com ve Port Ayarlar

Port ayarlarnn yaplmas iin View>Component> Set PC/PPI interface men
seeneklerini kullanarak ya da aratrma ubuundan Set PC / PPI interface ikonuna
tklayarak ekil 1.3teki Set PC / PPI interface iletiim kutusunun ekrana gelmesini
salaynz.

8

ekil 1.3: Set PG / PC Interface iletiim kutusu
letiim kutusundan PC / PPI cable seeneini setikten sonra properties dmesine
tklayp alan ekil 1.4teki Properties iletiim kutusundan Local connection sekmesine
tklayarak COM port seimi yapnz.

ekil 1.4: Properties iletiim kutusu

9
1.3. Kontrol Programnn Plcye Yklenmesi

Hazrlanm olan PLC kontrol programnn PLC program hafzasna yklenmesi iin
File mensnden Download seeneine ya da standart ara ubuundaki Download ikonuna
tklanarak ekil 1.5teki Download iletiim kutusunun ekrana gelmesi salanr.

PLC program, program blouna yazlan komutlardan, data blouna V hafzas iin
yazlm balang deerlerinden ve system blounda yaplan ayarlardan meydana
gelmektedir. Eer data blou hazrlam ve sistem blounda ayarlamalar yapmsanz
programn doru almas iin bu bloklardaki bilgilerin PLCye yklenmesi gerekir.
Options dmesine tklayarak yklemek istediiniz bloklar onayladktan sonra download
dmesine tklayarak programn PLC hafzasna yklenmesini salam oluruz.

ekil 1.5: Download iletiim kutusu Set PG / PC Interface iletiim kutusu

10
UYGULAMA FAALYET
Atlyede bulunan PLC cihazn bilgisayarnza balayarak haberlemesini salayarak
daha nce hazrlanm bir program PLC cihazna ykleyiniz.

lem Basamaklar neriler
PPI kablosu svi konumlarn
ayarlaynz.
Bilgisayar ile PLC cihaz arasndaki
balanty PPI kablosu ile uygun
porttan yapnz.
PLC programlama editrnden gerekli
ayarlar yaparak haberleme portunu
seiniz.
PLC editrnde yazlan programn
gerekli ynergeleri izleyerek PLCye
aktarlmasn salaynz.
Atlyenizde bulunan PLC cihazn
retmeninize danarak alnz.
Bilgisayar ile PLC arasnda haberleme
irtibatn salamak iin gerekli kabloyu
depodan alnz.
Kablonun RS 232 konnektrn
bilgisayarnzn seri portuna taklmasna
dikkat ediniz.
Kablonun RS 485 konnektrnn PLC
portuna taklmasna dikkat ediniz.
Programn yklenebilmesi iin PLCnin
stop konumunda olmasna dikkat ediniz.
Yaptnz ilemleri rapor haline getirerek
retmeninize sununuz.

UYGULAMA FAALYET

11

LME VE DEERLENDRME
Aadaki bo braklan parantezlere cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise
Y yaznz.

1. ( ) Bilgisayar ile evre birimleri arasnda veri alverii portlar aracl ile
gerekletirilir
2. ( ) Bilgisayarlarda, verinin iletim biimi bakmndan, seri ve paralel portlar olmak
zere iki eit port bulunur.
3. ( ) Paralel portlar ile veriler paralel bir biimde, yani bir seferinde bir bit olarak
iletilir.
4. ( ) Paralel portlar COM1, COM2 gibi isimlendirilir
5. ( ) Seri iletiim hz bit/sn ya da Baud birimiyle llr.
6. ( )Baud hz, bir dakikada iletilen bit saysdr.
7. ( ) Bilgisayar ile S7 200 PLCler arasnda haberlemeyi salamak PC / PPI
master programlama kablosu kullanlr.

8. DEERLENDRME LE
Deerlendirme ltleri Evet Hayr
1.Svi konumlarn doru olarak ayarlayabildiniz mi?
2.PLCyi PPI kablosu ile bilgisayara baladnz m?
3.PLC programlama editrnden haberleme iin gerekli port seimini
yaptnz m?

4.Bilgisayarda kaytl bulunan herhangi bir kontrol programn PLC
editrnde aabildiniz mi?

5.Atnz program PLC cihazna gnderebildiniz mi?
9.

LME VE DEERLENDRME

12

RENME FAALYET-2

Kurulacak sistemin kontroln salayacak PLC programn teknigine uygun olarak
yapabileceksiniz.

PLC programlama mant ve kontrol program trleri hakknda internet ortam
ve ktphanelerden aratrma yaparak yaptklarnz rapor haline getirerek
snfta sununuz.
PLC program yazlm dilleri hakknda internet ortam ve ktphanelerden
aratrma yaparak yaptklarnz rapor haline getirerek snfta sununuz.
PLC programlama komutlarn internet ortam ve ktphanelerden aratrma
yaparak yaptklarnz rapor haline getirerek retmeninize sununuz.

2. PLC N KONTROL PROGRAMININ
YAZILMASI

2.1. PLCde Programlama Mant ve Kontrol Program Trleri

2.1.1. PLCde Program leme Mant

PLC alma (RUN) moduna alndnda ilk nce k hafzas sfrlanr. Sonra
girilere bal bulunan sensr, buton, snr anahtar vb. elemanlardan alnan sinyaller
okunarak giri hafzasna kaydedilir ve PLCnin program hafzasna yklenen kontrol
program komutlar sras ile iletilir. Giri deikenlerine bal olarak elde edilen sonular
k hafzasna aktarlr. k hafzasndaki bilgiler PLC klarna balanan i
elemanlarn altracak ekilde klara aktarlr ve tekrar giriler okunur. Tm bu
ilemlerin gereklemesi iin geen zamana bir tarama evrimi ad verilir. PLCnin enerjisi
kesilinceye kadar ya da STOP konumuna alnncaya kadar tarama evrimi srekli olarak
tekrar eder. Bir tarama evriminin sresi PLC alma hzna, kullanlan komutlarn
niteliine ve kontrol programnn uzunluuna gre deiir. Tipik olarak bir tarama evrimi
sresi 3ms ile 10 ms arasndadr. Eer bu sre ok uzun olursa girilerde meydana gelen ok
ksa sreli sinyal deiiklikleri alglanamayabilir.
RENME FAALYET-2

AMA
ARATIRMA

13

ekil 2.1: PLC Tarama evrimi
2.1.2. Lineer (Dorusal) Programlama Mant

Dorusal programlama, btn komutlarn ayn program alanna yazld bir
programlama biimidir. Komut yazl srasna gre yrtlr ve bir evrim boyunca btn
komutlar ileme girer. Bu programlama biiminde program ana program ve alt program
biiminde dzenlenir. Alt programlar ya ana programn program sonu komutundan (END,
MEND gibi ) sonra ya da zel bir alana yazlr.

Dorusal programlamada, bir alt programlamadan baka bir alt programn arld
yaplar kullanlabilir. Ancak bu programlama kumanda sisteminin tasarmn ve izlenmesini
zorlatrd iin genellikle tercih edilmezler.

Ana programlamada yazlan komutlar genellikle alt programlarda kullanlabilir.
Siemens S7- 200 PLC snfnn programlanmas iin gelitirilen STEP 7-Micro/WIN V3.0
yeni versiyon yazlmnda alt programlar, bu alt programlar iin ayrlm alanlara yazlmakta
ve bu nedenle, daha nceki versiyonlarda kullanlan ana program sonu komutu ( MEND ) ve
alt program komutu ( RET ), kesme alt program komutu ( RETI ) kullanlmamaktadr. Yine
bu yazlmda S7200 snf yeni nesil ilemciler ( CPU 221, CPU 222, CPU 224 ve CPU 226
) iin alt program yapsal kullanma uygun biimde almasn salayacak zellikler
artrlmtr.

2.1.3. Yapsal Programlama Mant

Yapsal programlama, byk lekli programlarn ilevine gre paralanarak ve ayn
ilevi salayan iler iin yalnz bir program parasnn kullanld bir programlama
biimidir.

14
Siemens tarafndan retilen S5 snf PLCleri programlamak iin kullanlan STEP 5
ve yeni nesil S7 300/400 snf PLCleri programlamak iin STEP 7 yazlmlar hem
dorusal hem de yapsal programlamaya uygun dillerdir. rnein STEP 5 dili verilen
program organizasyon, program ve fonksiyon bloklar eitli ilevleri salayan program
paralarn ierir. Btn program bloklar birer alt program gibi dnlebilir. Kesme alt
programlar iin de yine tanmlanm zel organizasyon bloklar kullanlr. Sistem program
organizasyon bloklarn iletir. Organizasyon blouna yazlan atlama komutlar ile bir
program evriminde hangi bloklarn yrtlecei belirlenir.

2.2. PLC Program Yazlm Dilleri

2.2.1. Kontak Plan (LADDER Plan)

Ladder plan, rle ve kontaktrlerlerle yaplan klasik kumanda devrelerinin izimlerine
benzeyen grafiksel bir programlama eklidir. Ladder plan gerek elektrik devrelerinde
olduu gibi bir enerji kaynandan kontaklar araclyla akan enerjiyi sembolize etmek
eklinde kullancya kolay gelebilecek bir programlama mantna sahiptir. Ladder
programnda sol tarafta gsterilen dikey izgi enerji kaynan gsterir. Kapal kontaklar
enerji akna izin verirken ak kontaklar enerji akna izin vermezler. Ladder plan yntemi
daha ok elektrik eitimi alm kiiler ve yeni balayanlar iin uygundur. ekil 2.2de FBD
yntemiyle yazlm program rnei grlmektedir.

ekil 2.2: Kontak plan(LADDER) yntemitle program rnei

2.2.2. Fonkiyon Plan (FBD)

FBD yntemi, lojik kaplarn kullanmna dayanan ve ematik bir gsterim ekli sunan
programlama eklidir. Burada kullanlan lojik semboller kutular eklinde gsterilir.
Sembollerin sol tarafnda giri sinyalleri, sa tarafnda ise k sinyalleri bulunur. Bu
yntem dijital elektronik eitimi alm kiilerce daha rahat kullanlabilir. ekil 2.3te FBD
yntemiyle yazlm program rnei grlmektedir.

15

ekil 2.3: Fonksiyon plan ( FBD) yntemiyle program rnei

2.2.3. Deyim Listesi (STL)

STL ynteminde PLCnin trne ve markasna gre ayn ilevi gren fakat yazlm
eklinde kk farkllklar olan komutlar kullanlr. Bir komut yaplan ilemi belirten
Mnemonic ve zerinde ilem yaplan hafza alanlarn gsteren operantlardan oluur. Bu
yntem cihazn, makina koduna en yakn gsterim ekli olduundan ok geni programlama
imkanlar sunar. STL yntemi bilgisayar teknolojisine yatkn kiilere hitap eder.

STL, FBD ve LADDER yntemiyle yazlan programlar hatasz yazlm ve derlenmi
olmak artyla birbirinin stillerine dntrlebilir. ekil 2.4te STL yntemiyle yazlm
program rnei grlmektedir.

ekil 2.4: Deyim Listesi ( STL) yntemiyle program rnei

2.3. PLC Programlama Yazlmnn Bilgisayara Kurulmas

Kurulacak sistemin PLC programn yazmak iin bir PLC programlama editrne
ihtiya vardr. Piyasada bulunan her model PLC iin kendine zg programlama yazlm
mevcuttur ve satn alnan cihaz ile birlikte verilmektedir. Bu modl de S7-200 PLCleri
programlamak iin kullanlan Step7 - Micro /Win32 V program kullanlacaktr.

Step7-Micro/Win 32 programnn alabilmesi iin bilgisayarnzn en az aadaki
zelliklere sahip olmas nerilir.

Windows 95 / NT4.0 ve daha st srmlere sahip iletim sistemi
50 MB Hard disk alan
16 MB Ram

16
Step7-Micro/Win 32 V3.2 programn bilgisayarnza kurmak iin aadaki admlar
uygulamanz gerekmektedir.

ADIM 1: Step7 Micro/Win 32 V3.2 kurulum CDsini CD srcsne
yerletiriniz. Kurulum program otomatik olarak almaya balayacak ve ekil
2.5te grlen dil seimi iletiim kutusu ekrana gelecektir. Buradan seilecek dil
programn yklenmesi srasnda bize rehberlik edecek kurulum dilidir. Trke
kurulum seenei bulunmamaktadr. Alr liste kutusundan dil seimi yaptktan
sonra Tamam dmesine tklaynz.

ekil 2.5: Step7-Micro/ Win kurulum adm1
ADIM 2: Bu admda ekil 2.6 grld gibi Step7 Micro/Win 32 kurulum
sihirbaz otomatik olarak yklenecektir.


ADIM 3: Bu admda Next dmesine tklayarak kuruluma devam etmeniz
gerekmektedir.

17


ADIM 4: ekil 2.8de grlen bu admda lisans anlamanzn bulunup
bulunmad sorgulanmaktadr. Eer lisansl bir program kullanyorsanz Yes
dmesine tklayarak kuruluma devam edebilirsiniz. Kullandnz kurulum
CDsi lisanssz ise program kurmanz durumunda cezai sorumluluu kabul
etmi olursunuz.

ADIM 5: ekil 2.9da grlen iletiim kutusunda User Name isimli metin
kutusuna bir kullanc ad ve Company Name isimli metin kutusuna ise Firma /
irket ya da okul ad yazldktan sonra Next dmesi aktif hle gelir. Next
dmesine tklayarak dier aamaya geebilirsiniz.

18

ADIM 6: Bu admda Step7 Micro/Win 32 programnn kurulaca dizinin
seimi yaplmaldr. ekil 2.10da grlen iletiim kutusunun Destination
Folder blmnde Programn, Program Files klasr iine alcak Siemens
isimli alt klasr iine kurulaca varsaylmaktadr. sterseniz nerilen dizini
kabul edebilir ya da Browse dmesine tklayarak kendinizin belirleyecei bir
klasr setikten sonra Next dmesine tklamanz gerekmektedir.

ekil 2.10: Step7-Micro/ Win kurulum adm 6
ADIM 7: Bu admda diller seilerek program altracak dosyalar iin alt yap
oluturulur. Birden fazla dil seersek program kurulduktan sonra programda
kullanlan dili Options iletiim kutusundan dilediimiz zaman deitirebiliriz.
Bylece kurduumuz program farkl dilleri bilen kiilerce de kullanlabilir.
Program tarafndan desteklenen tm dilleri yklemek iin ekil 2.11de grlen
iletiim kutusundaki All Languages seeneini setikten sonra Next dmesine
tklaynz.

19


Eer sadece sizin tercih edeceiniz dillerde program yklemek istiyorsanz. Select
Languages seeneini seip Next dmesine tklamanz gerekmektedir. Bu durumda ekil
2.12deki iletiim kutusu ekrana gelecektir. Buradan istenilen dillerin nndeki onay
kutularn iaretleyerek dil seimi yaptktan sonra Next dmesine tklaynz.


ADIM 8: Bu admda programn ve bileenlerinin kurulmas ilemi otomatik
olarak yaplr. Ykleme oran %100 olduunda kurulum tamamlanr ve bir
sonraki adma geilir.

20

ADIM 9: Bu admda ekil 2.14te grlen iletiim kutusundan PLC ile
bilgisayar arasnda haberlemeyi salayacak heberleme devre elemanlarnn
seimi yaplr. Temel uygulamalar iin PC / PPI CABLE (bir noktadan dier
noktaya haberleme kablosu) elemannn seilmesi yeterli olacaktr. Sadece bu
eleman semek iin zerine fare sol tuu ile tkladktan sonra Ok dmesine
tklaynz.

Eer dier haberleme devre elemanlarn da yklemek istiyorsak Select dmesine
tklayarak ekil 2.15te grlen iletiim kutusunun ekrana gelmesi salanr.

21

ADIM 10: Buraya kadar olan admlarn uygulanmasyla programn bilgisayara
yklenmesi ilemi tamamlanmtr. Son olarak bilgisayarnzn kapatlak
yeniden balatlmas gerekmektedir. Bu admda ekil 2.16daki iletiim
kutusundan Bilgisayarm yeniden balatmak istiyorum ya da daha sonra
balatma seeneklerinden birini seerek Finish dmesine tklaynz.

2.4. Program Menleri ve Aklanmas

PLC programlama yazlmnn menlerinde bulunan seenekler hakknda bilgi sahibi
olunmas progracya kolaylk salayacaktr. Step7-Micro/Win 32 V3.2 programnda File,
Edit, View, PLC, Debug, Tools, Windows ve Help menleri bulunmaktadr.

22
Bu menlerde kullancnn sklkla bavurduu seenekler programn ara ubuklarna
ksayol ikonu olarak yerletirilmitir.

2.4.1. Ara ubuklar

Standart Ara ubuu: ekilde grlen standart ara ubuunda genel olarak
menlerde sklkla bavurulan seenekler iin oluturulmu ksayol ikonlar
bulunur.

ekil 2.17: Standart ara ubuu
Common Ara ubuu: ekilde grlen Common ara ubuunda Edit ve
View menlerinde sklkla bavurulan seenekler iin oluturulmu ksayol
ikonlar bulunur.

ekil 2.18: Common ara ubuu

Debug Ara ubuu: ekilde grlen Debug ara ubuunda PLC ve Debug
menlerinde sklkla bavurulan seenekler iin oluturulmu ksayol ikonlar
bulunur.

ekil 2.19: Debug ara ubuu
Instruction Ara ubuu: Bu ara ubuunda Ladder ve FBD programlama
editrlerinde alrken komutlar temsil eden sembollere kolay ulam iin
gerekli ksayol ikonlar bulunur

ekil 2.20: Insrucion ara ubuu
2.4.2. File (Dosya) Mens

File mens zerine tklandnda ekil 2.21de grlen File mens seenekleri
ekrana gelir.

23
New: PLC cihazn programlayacak yazlm yapmak iin yeni bir sayfa aar.
Standart ara ubuunda ksayol ikonu bulunmaktadr.
Open: Daha nce hazrlanm olan ve bilgisayara kaydedilmi program
dosyalarn aar. Standart ara ubuunda ksayol ikonu bulunmaktadr.
Close: PLCye yklenmek iin hazrlanan aktif program penceresinin
kapatlmasn salar. Bu seenek tklandnda, programda yaplan deiikler
kaydedilmemi ise Kaydedilsin mi? sorgusu ekrana gelir.

ekil 2.21: File mens
Save: PLCnin programlanmas iin hazrlanm uygulamann bir dosya halinde
bilgisayarakaydedilmesini salar. Standart ara ubuunda ksayol ikonu
bulunmaktadr.
Save As: PLCnin programlanmas iin hazrlanm uygulamada yaplan
deiikliklerin farkl isimde dosyalara kaydedilmesini salar.
Import: Eer PLC iin hazrlanm olan uygulama bilgisayara ASCII yaz
karakteri kullanlarak kaydedilmi ise dosyasnn yklenebilmesi iin bu
seenek kullanlr. ASCII yaz karakteri kullanlarak kaydedilmi program
dosyas Open seenei kullanlarak alamaz.
Export: PLCnin programlanmas iin hazrlanm yazlmn bilgisayara
kaydedilmesi srasnda ASCII yaz karakteri kullanlarak belirtilen dosya
ierisine yazlmasn salar. Bu ekilde kaydedilen dosyalar Import seenei ile
alabilir.

24
Upload: PLC proram hafzasna yklenmi olan yazlm program editrne
ekmek iin kullanlr. Eer yazlm PLC hafzasna yklenirken ifre verilmi
ise Upload seeneine tklandnda ifre sorgulamas yaplacaktr. Standart
ara ubuunda ksayol ikonu bulunmaktadr.
Download: Hazrlanm olan programn PLC program hafzasna yklenmesini
salar. Standart ara ubuunda ksayol ikonu bulunmaktadr.
Page Setup: Hazrlanan uygulamann yazcdan alnmas srasnda kullanlacak
kat llerinin girilmesini salar.
Print Preview: n izleme olarak adlandrlr ve yazcya gnderilecek
sayfalarn incelenmeini salar. Standart ara ubuunda ksayol ikonu
bulunmaktadr.
Print: Hazrlanan programn yazcdan yazdrlmasn salar. Yazcya
gnderilecek programn ekranda ak olmas zorunludur. Standart ara
ubuunda ksayol ikonu bulunmaktadr.
Exit: Programn kapatlarak windows ortamna dnlmesini salar. Eer
programn son hali kaydedilmemise bu seenee tklandnda Deiiklikler
kaydedilsin mi? sorgu iletiim kutusu ekrana gelecektir.
2.4.3. Edit Mens

Edit mens zerine tklandnda ekil 2.22de grlen Edit mens seenekleri
ekrana gelir.
Undo: Programn yazm srasnda hata yaplan durumlarda bir nceki adm
veya admlara geri dn iin kullanlr. Standart ara ubuunda ksayol ikonu
bulunmaktadr.
Cut: Network ierisinde bulunan seili bir komutun veya seilmi bir
networkn tamamnn silinerek baka bir alana tanmak zere panoya
alnmasn salar. Standart ara ubuunda ksayol ikonu bulunmaktadr.
Copy: Network ierisinde bulunan seili bir komutun veya seilmi bir
netwokn tamamnn bir alana kopyalanmak zere panoya alnmasn salar.
Paste: Cut ya da copy seenei ile panoya aktarlan bir komut ya da networkn
istenilen alana yerletirilmesini salar. Standart ara ubuunda ksayol ikonu
bulunmaktadr.
Select All: Program networklerinin tamamnn seilmesini salar.

25

ekil 2.22: Edit mens
Insert: PLC program hazrlanrken unutulan bir komut veya network iin
gerekli bo alan oluturmak iin kullanlr. Satr (Row), stun (Column) veya
paralel kol (Vertical) oluturarak yeni komutlar yazabilme ile Kesme program
(Interrupt) ve Alt program (Subroutine) sayfas ama imkan salar.

ekil 2.23: Insert alt mens

Delete: Seilen bir satr, stun, network, Interrupt veya Subroutine sayfasnn
silinmesini salar.
Find: Hazrlanan programda herhangi bir giri, k veya dahili hafza adresi
ile kelime ilemci adreslerin programn hangi networklerinde kullanldnn
bulunmasn salar.
Replace: Hatal yazlm bit adreslerinin veya kelime ilemci adreslerin
isimlerinin tmden deitirilmesine imkan salar.
Go To: Girilen bir adresin, kullanld tm program networklerindeki
satrlarna giderek adreslerin doruluunu test etme imkan salar.

26
2.4.4. View Mens

View mens zerine tklandnda ekil 2.24te grlen View mens seenekleri
ekrana gelir.
STL: PLC cihazn programlamak iin hazrlanacak uygulamada, programlama
mant olarak STL yntemi kullanlmak isteniyorsa bu mant destekleyen
STL program editr penceresinin almasn salar.
Ladder: PLC cihazn programlamak iin hazrlanacak uygulamada,
programlama mant olarak Ladder Plan yntemi kullanlmak isteniyorsa bu
mant destekleyen Ladder Plan program editr penceresinin almasn
salar.
FBD: PLC cihazn programlamak iin hazrlanacak uygulamada, programlama
mant olarak FBD yntemi kullanlmak isteniyorsa bu mant destekleyen
FBD program editr penceresinin almasn salar.

ekil 2.24: View mens
Component: Fare ile bu seenek iaret edildiinde ekil 2.25te grlen ek
men alr. Bu ek mende Bir PLC programnn hazrlanmasnda kullanlan
pencerelerin isimleri bulunur. Bu bileenlerin zerine tklayarak tasarm
alannda grntlenmesini salayabiliriz. Bu pencereler hakknda daha ayrntl
bilgiyi bir sonraki blmde bulabilirsiniz.
Program Editr: Program editr penceresinin ekranda grntlenmesini
salar. Wiew aratrma ubuunda ksayol ikonu bulunmaktadr.
Symbol Table: Symbol tablosu penceresinin ekranda grntlenmesini salar.
Wiew aratrma ubuunda ksayol ikonu bulunmaktadr.
Status Chart: Durum tablosu penceresinin ekranda grntlenmesini salar.

27

ekil 2.25: View mens
Data Block: Data blok penceresinin ekranda grntlenmesini salar. Wiew
aratrma ubuunda ksayol ikonu bulunmaktadr.
System Block: Sistem blok penceresinin ekranda grntlenmesini salar.
Cross Reference: apraz referans tablosu penceresinin ekranda
grntlenmesini salar. Wiew aratrma ubuunda ksayol ikonu
bulunmaktadr.
Communication: PLC ile bilgisayar arasndaki iletiim ayarlann yaplmasn
salayan iletiim penceresinin ekranda grntlenmesini salar. Wiew aratrma
Set PG / PC Interface: PLC ile bilgisayar arasndaki iletiimi salayacak
haberleme elemanlarnn yklenmesi ve ayarlarnn yaplmasn salayan
iletiim penceresinin ekranda grntlenmesini salar. Wiew aratrma
Symbolic Adressing: Programn yazlmas srasnda kolaylk salamas ve
projenin daha anlalr olmas amacyla kullanlan ve sembol tablosunda
gsterilen sembolik adres isimlerinin programlama penceresinde
grntlenmesini ya da grnmemesini salar. Bu seenek onayl ise
programlama alannda sembolik adres isimleri grnr. Eer onayl deilse
mutlak adresler grlr.
Symbol Information table: Sembol tablosu hazrlanm programlarda,
programda kullanlan her networkn sonunda o network iinde kullanlan
sembolik adreslerin bir sembol tablosu iinde grntlenmesini salar. Standart
POU Comment: Program editrnn en banda bulunan ve programc
tarafndan, hazrlanan programn kullanm amac ile ilgili aklayc bilgilerin
yazlabildii alann grntlenmesi ya da gizlenmesi iin kullanlr. Standart

28
Network Comments: Her netwokn banda bulunan ve programc tarafndan,
o netwokte program tarafndan yaplan ilerle ilgili aklayc bilgilerin
yazlabildii alanlarn grntlenmesi ya da gizlenmesi iin kullanlr. Standart
Sort: Bu eenek wiew mensnde, Sembol tablosu (Symbol table)ya da
Durum tablosu ( Status chart ) penceresi aktifken grlr. Kullanm amac ise
belirtilen tablolardaki sembolik adres isimleri alfabetik olarak sralamaktr.

ekil 2.26: Sort alt mens
Sort Ascending: Tablolardaki sembolik adres isimlerini A Z ye sralar.
Sort Descending: Tablolardaki sembolik adres isimlerini Z A ya sralar.
Toolbar: Menlerin hemen altnda yer alan ara ubuklarnn grntlenmesini
ya da gizlenmesini salamak iin seeneklerin bulunduu alt mendr. Toolbar
alt mensnn nnde onay iareti olan ara ubuklar ekranda grntlenir.
Reset All eeneine tklanrsa btn ara ubuklar ekranda grntlenir.

ekil 2.27: Toolbar alt mens

Frame: Program ekrannn solunda bulunan aratrma ubuunun (Nevigation
Bar) ortasnda bulunan Komut listesi aacnn (Insruction tree) ve alt
blmnde bulunan durum penceresinin grntlenmesi ya da gizlenmesi
salayan seeneklerin bulunduu alt mendr.

ekil 2.28: Frame alt mens

29
Bookmarks: ok uzun programlarda program satrlar arasnda kolayca
gezinmek iin program alanna ekil 2.29da grld gibi bookmark ad
verilen iaretler yerletirilebilir. Bookmarklar zerinde bulunulan network
isminin yanna yerletirilir. Bookmarklar arasnda gei yapmak iin bookmark
alt mensndeki seenekler kullanlr.

ekil 2.29: Bookmark

ekil 2.30: Bookmark alt mens
Tooggle Bookmark: zerinde bulunulan networkn bulunduu noktaya bir
bookmark iareti konulmasn salar. Common ara ubuunda ksayol ikonu
bulunmaktadr.
Previous Bookmark: Bulunulan noktadan bir nceki bookmarkn bulunduu
networke gitmek iin kullanlr. Common ara ubuunda ksayol ikonu
bulunmaktadr.
Next Bookmark: Bulunulan noktadan bir sonraki bookmarkn bulunduu
networke gitmek iin kullanlr. Common ara ubuunda ksayol ikonu
bulunmaktadr.
Remove All Bookmarks: Program alanna yerletilen tm bookmarklar
kaldrmak iin kullanlr. Common ara ubuunda ksayol ikonu
bulunmaktadr.
Properties: zerinde allan projenin bakalar tarafndan kullanlmasn
engellemek iin parola verilerek gizlenmesini salar.
2.4.5. PLC Mens

PLC mens zerine tklandnda ekil 2.31de grlen PLC mens seenekleri
ekrana gelir.

30
RUN: PLC zerinde bulunan manuel alma anahtar kullanlmadan
programdan direkt olarak cihazn altrlmas salanr. Debug ara ubuunda
ksayol ikonu bulunmaktadr.
STOP: almakta olan PLC nin zerindeki anahtar kullanmadan
durdurulmasn salar. Debug ara ubuunda ksayol ikonu bulunmaktadr.
Compile: Ana programda (main), alt programlarda (Subroutine) ve kesme alt
programlarnda kullanlan komut ve adres isimlerinin doru karakterlerle ve
eksiksiz olarak yazlp yazlmadn test eder.

ekil 2.31: PLC mens
Compile All: Ana programda (main), alt programlarda (Subroutine) ve kesme
alt programlarnda kullanlan komut ve adres isimlerinin doru karakterlerle ve
eksiksiz olarak yazlp yazlmadn test eder. Compile seenei ile yaplan test
taramasndan farkl olarak Sistem ve Data Blok adreslerinin ierisindeki bilgiler
de hatalara kar taranr.
Clear: PLC program hafzasna yklenmi olan en son uygulama programnn,
PLCnin program hafzasndan silinmesini salar. Clear komutundan sonra
PLC hafzasnda hibir bilgi kalmaz.
Power Up Reset: alma srasnda PLC hata uyars verirse uyar lambas
yanar ve programn almas durdurulur. Bu seenee tklandnda PLCnin
alma durum bilgisi resetlenerek STOP modundan tekrar RUN moduna
alnacak ve hata sfrlanacaktr.
nformation: Bu seenek, PLC ve ek olarak balanm modllere ait bilgileri
ekrana getirir. Hata denetimi yaparak da kullanlan modln salam olup
olmad test edilir. Ayrca ek modl adreslerini ekrana getirerek yanl
adresleme yaplmas nlenmi olur.
Program Memory Cartridge: Bilgisayardan PLCye yklenen program
PLCnin EEPROM belleine kaydedilir. Ayrca RAM alannda da yedekleme
kayt yeri bulunmaktadr. Eer bu yedekleme alannda program saklanmak

31
istenir ise Bu seenei kullanarak PLC enerji altnda olmak artyla bu ilem
gerekletirilebilir. Ayrca PLC stop modunda iken PLC nin hafzasdaki
program hafza kartna yklemek iin bu seenek kullanlabilir.
Create Data Block from RAM: PLCnin RAM hafzasnn EEPROM hafzaya
ve oradan da Data Bloka kaydedilmesini salar.
Time Of Day Clock: PLCnin gerek zaman saati deerinin okunmasn salar.
Program ile gn ierisinde farkl saatlerde deiik ilemler yaptrlmak isteniyor
ise gerek zaman saati uygulamas kullanlr.
Compare: PLC hafzasna yklenen program ile bilgisayar ekranndaki
program arasnda fark olup olmadn test etmek iin kullanlr.
Type: Bilgisayar ile haberleecek olan (kullanlan) PLCnin tipini belirlemek
ve adreslerini ayarlamak iin kullanlr.
2.4.6. Debug Mens

Debug mens zerine tklandnda ekil 2.32de grlen debug mens seenekleri
ekrana gelir.
Firs Scan: Programn almas srasnda bir tarama ilemi yaptrlarak
hatalarn denetimi salanr. Bu ilem gerekletirilirken PLC stop modunda
olmaldr.
Multiple Scans: Programn almas srasnda istenilen tarama says kadar
program altrr ve hata denetimi salanr. Bu ilem gerekletirilirken PLC
stop modunda olmaldr.
Program Status: PLCnin almas srasnda meydana gelen deiiklikleri
program penceresinde izlemek iin kullanlr. Bu modda PLC alrken, PLC
programnn simlasyonu yaplr.

ekil 2.32: Debug mens

32
Chart Status: PLCnin almas srasnda adreslerde meydana gelen alma
durum bilgisini tabloya sralar. Kullanlan adreslerin 1 veya 0 konumunda
olduunu ekranda gsterir. Bu ilem dahili kontaklarn konumlarnn
belirlenmesinde fayda salamaktadr.
Single Read: Programda, kullanlm herhangi bir adresin alma durum
bilgisi yenilenmi ise durum tablosunda deiiklii ekrana getirmek amacyla
tek adres iin kullanlr. PLC zerindeki adresin durum bilgisi deimi ise
yeniden okunmas gerekir.
Write All: Durum tablosundan, PLC zerinde istenilen adreslerin alma
durum bilgileri deitirilmek istenirse yazlan yeni deerlere gre almann
ynlendirilmesini salar.
Force: PLCye yklenen programda almas gereken herhangi bir adresin
zorlanarak durdurulmasn veya tersi ilem yaplmasn salar. Zorlanm
konumda kilitli kalr.
Unforce: PLC zerinde alma durum bilgisi kilitlenmi herhangi bir adresin
kilidinin alarak normal almaya dnmesini salar.
Unforce All: Kilitlenmi tm adreslerin hepsinin tekrar normal almaya
dnebilmelerini salar.
Read All Forced: Daha nceden zorlanarak kilitlenmi adreslerin o anki durum
bilgilerinin okunmasn salar.

33
Program Edit in RUN: PLC RUN konumunda iken projede deiiklik
yaplmas iin kullanlr. Proje zerinde yaplan deiiklikler RUN konumunda
iken PLCye yklenebilir. Program alrken yaplan deiiklikler tehlike
yaratabilecekse gerekli nlemler alnmaldr. Bu zellikler CPU 224 srm
1.1.0 daha yksek model PLClerde uygulanabilir.
WriteForce Outputs in STOP: PLC Stop modunda iken hem analog hem de
dijital adreslere deer yazma veya deitirme imkan salar.
2.4.7. Tools Mens

Tools mens zerine tklandnda ekil 2.33te grlen Tools mens seenekleri
ekrana gelir.
Instruction Wizard: PLC iin program hazrlanrken baz uygulamalar
karmak ve zel adresler kullanmay gerektirir. Bu seenek PID, NETR/NETW
ve HSC lerin uygulama iin gerekli adreslemelerinin kolay yaplmasn
salayan sihirbazdr.

ekil 2.33: Tools mens
TD 200 Wizard: TD 200 opertr paneli iin gerekli mesajlarn hazrlanmasna
yardmc olan sihirbazdr.
Position Control Wizard: PLCye balanarak kullanlabilen pozisyonlama
modln ayarlamak ve programlamak iin kullanlan sihirbazdr.
EM 253 Control Panel: Pozisyonlama modlnn ileyiini test etmek
amacyla kullanlan ve program tarafndan sunulan kontrol panelidir.
Modem Expansion Wizard: PLC cihaznn analog telefon hattna
balanmasn salayan EM 241 modem modlnn ayarlarnn kolayca
yaplmasn salayan sihirbazdr.
AS-i Wizard: PLCye balanarak analog ve dijital giri k saysnn ciddi
oranda arttrlmasn salayan AS-i (CP 243 2) genileme modlnn
ayarlarnn kolayca yaplmasn salayan sihirbazdr.
Customize: Program ksayol ubuklarnn zelletirilmesini salar.
Options: Program ekranndaki yazlm dili ve sembollerin standartlarnn (yaz
tipi, yaz rengi, sembol boyutlar vb.) deitirilmesini salar. Standart ara

34
2.4.8. Windows Mens
Windows mens zerine tklandnda ekil 2.34te grlen Windows mens
seenekleri ekrana gelir.
Cascade: Programda ak durumdaki uygulama pencerelerinin arka arkaya
sralanarak grntlenmesini salar.

ekil 2.34: Windows mens
Horizontal: Programda ak durumdaki uygulama pencerelerinin yatay olarak
Vertical: Programda ak durumdaki uygulama pencerelerinin dikey olarak
2.4.9. Help Mens
Contents and index: Program ile ilgili yardm konularna kolayca ulamak iin
kullanlr. Bu ksmdan program ile ilgili her trl bilgiye ulaabilirsiniz.

ekil 2.35: Help mens
What is this: Bu seenee tklandnda fare iaretisi ile birlikte bir soru
iareti sembol grlr. Soru iaretini program alannda hakknda bilgi almak
istediimiz nesnenin zerine gtrp tklayarak yardm alabilirsiniz.
About: Kullanlan Microwin yazlm hakknda bize bilgi verir.

35
2.4.10. Ksayol Mens

ekil 2.36da grlen ksayol mens, programlama editrnde alrken fare sa
tuuna tklandnda ekrana gelir. Bu menye program yazm srasnda ska
bavurduumuz Edit mens seenekleri yerletirilmitir. Ayrca ksayol mensnden
Options iletiim kutusuna eriebilirsiniz.

ekil 2.36: PLC mens
2.5. Program Pencereleri ve Genel Kullanm

2.5.1. Programlama Editr Penceresi

PLC programnn yazlm bu editrle gerekleir. ekil 2.37de grld gibi editr
Network (devre) ad verilen blmlere ayrlmtr. Her network kontrol probleminin
zmnde bir adm temsil eder. Bylece kontrol probleminin gelitirilmesi ve hatalarn
tespiti daha kolay yaplabilir.

Step7 Micro/Win 32 V3.2 programlama editr ile Ladder Plan, STL ve FBD
yntemlerinin herhangi biriyle program yazm gerekletirilebilir. Hangi yntemle yazmak
istiyorsak View mensnden sememiz gerekir. Seilen ynteme bal olarak program
editrnn grnmnde bir deiiklik olmaz. Ancak hangi yntemi seersek sadece o
ynteme ait komut ya da sembolleri kullanabiliriz.

Programlama editr yapsal programlamay kolaylatracak ekilde dzenlenmitir.
Ana program, alt programlar ve kesme alt programlar ayr ayr sayfalara yazlr. MAIN ana
programn yazld sayfadr. Bir kontrol programnda sadece bir main sayfas olabilir.
SBR_0, SBR_1, SBR_2 eklinde isimlendirilen sayfalara Subroutine alt programlar
yazlr. INT_0, INT_1, INT_2 eklinde isimlendirilen sayfalara Intterrupt (kesme) alt
programlar yazlr. Bylece ayr ayr sayfalarda bulunan ana program ve alt programlarn
denetimi kolayca yaplabilir. Alt programlar daima ana programdan arlarak iletilir.
Kesme alt programlar ise ana programdan yetkilendirilerek bir d birim tarafndan
altrlr.
Editrn st ksmnda bulunan tablo alt programlara parametre gndermek iin
kullanlr.

36

ekil 2.37: Programlama editr mens
2.5.2. Symbol Table ( Sembol tablosu) Penceresi

PLC de giriler, klar ve dahili elemanlarn birer adresleri vardr. Bu adreslerin
ifade edili ekli PLC markalarna gre deiiklik gsteririr. PLC reticileri tarafndan
belirlenen bu adresler mutlak adreslerdir. rnein S7 - 200 PLClerde giriler I0.0, I0.1,I0.2
.. ve klar Q0.0,Q0.1,Q0.2 eklinde adreslenir.

Byk apl programlarda mutlak adreslerin kullanlmas durumunda, programn
yazm, takibi ve hatalarn bulunmas zorlar. Bu nedenle mutlak adreslere stlendikleri
grevi ifade edecek ekilde sembolik isimler verilebilir. Bylece program yazm srasnda
mutlak adresler yerine sembolik adresleri kullanarak programmzn anlalrln arttrm
oluruz.

Mutlak adreslere sembolik isimler atamak iin ekil 2.38de grlen sembol tablosu
penceresi kullanlr. Tablonun Symbol stununa bizim tarafmzdan belirlenen sembolik
isimler yazlr. Birden fazla adrese ayn isim verilemez. Address stununa ise temsil ettikleri
mutlak adresler yazlr. Comment isimli stun aklama stunudur. Bu alana kullanlan
adresin kullanm amac ile ilgili aklayc bilgi yazlabilir. Bu alan program tarafndan
dikkate alnmaz. Bu yzden bu alan doldurmak art deildir.

37
ekil 2.38: Symbol table penceresi
2.5.3. Data Block ( Data blou) Penceresi

ekil 2.39da grlen Data blok editr, PLCnin sadece V hafza alanlarna deiik
uygulamalar iin gerekli verileri yklemek iin kullanlr. rnein PLCye TD 200 operatr
paneli balanacaksa, LCD ekranda grnmesi gereken mesajlar Data block editrn
kullanarak PLC nin istenilen V hafza adreslerine ykleyebiliriz.

Data block editr ile V hafza alanlarna binary, desimal, heksadesimal ve ASCII
karakter formatnda veri girii yaplabilir.

ekil 2.39: Data Block penceresi
2.5.4. Status Chart (Durum Tablosu) Penceresi

ekil 2.40 da grlen Durum tablosu, PLC hazrlanan program iletirken program
deikenlerinin (adreslerinin) alm olduu deerlerin izlenebilmesini ve deitirilmesini
salar. Bylece herhangi bir anda izlemek istediiniz adreslerin alm olduklar deerleri
grerek projenin test almalarn kolaylkla yapabilirsiniz, ayrca adreslere sizin
belirlediiniz deerleri girerek program performansna etkisini gzleyebilirsiniz.
Programnzn deiik ksmlarndaki deiik adresleri izlemek amacyla birden ok durum
tablosu oluturabilirsiniz.

38
ekilde grlen durum tablosunun Address stununa izlemek istediiniz adresleri,
Format stununa izlenmek istenen adresin kulland veri tipini girmeniz gerekir. PLC yi
RUN moduna aldktan sonra Current Value stunundan adreslerin deerlerini
izleyebilirsiniz. New Value stundan ise setiiniz bir adresin sizin istediiniz deeri
almasn salayabilirsiniz.

Programda kullan sabit deerlerin, akmlatr alanlarnn ve Lokal hafza alanlarnn
durumlar bu pencereden izlenemez.

ekil 2.40: Status chart penceresi
2.5.5. Cross Reference (apraz Referans) Penceresi

apraz referans tablosu programda kullandnz mutlak ya da sembolik adreslerin
programn hangi blmlerinde yer aldn listeler.

ekil 2.41: apraz referans tablosu penceresi

39
2.5.6. System Block (Sistem blou) Penceresi

ekil 2.42de grlen Sistem blou penceresi PLCnin alma eklini etkileyecek
deiik donanm seeneklerinin ayarlanmasn salar. Yeterince bilgi ve tecrbe sahibi
olmadan buradaki ayarlar rastgele deitirilmemelidir.

ekil 2.42: System Block penceresi
2.6. PLC Tipinin Seilmesi

Proje hazrlarken programda kullandmz adreslerin, setiimiz PLC nin CPU tipi
ile uyum iinde olmas gerekir. Aksi takdirde hazrladmz program PLC hafzasna
gnderirken sorunla karlaabiliriz.

PLC tipinin seilmesi iin PLC mensnden Type seeneine tklanarak ekil
2.43te grlen iletiim kutusunun ekrana gelmesi salanr. Buradaki alr liste kutularndan
projede kullanacamz PLC tipini ve CPU versiyonunu setikten sonra Read PLC butonuna
tklamamz gerekir.

Communications dmesini tklayarak iletiim ayalarn kontrol edebilirsiniz.
letiim ayarlar ile ilgili bilgiler iin renme Faaliyeti 2 ye baknz.

40

ekil 2.43: PLC tipinin seme iletiim kutusu penceresi
2.7. Hafza Alanlar ve Adreslenmeleri

PLClerde veriler deiik kullanm amalar iin ayrlm hafza alanlarnda bulunur.
Herhangi bir hafza alanndaki veriye erimek iin adresinin kullanlmas gerekir. Adresler
Bit, Bayt, Word ve Double Word olarak ifade edilebilir.

2.7.1. Bit, Bayt ve Word kavramlar
BT: Dijital sistemlerde kullanlan en kk hafza birimidir. ekil 2.44 ile
temsil edilen bir bitlik alan ierisinde 0 ya da 1 verisi depolanabilir. Bitsel ilem
yapan komutlar bit adreslerini kullanrlar.

ekil 2.44: Bir bitlik hafza alan
BYTE: 8 bitlik bir hafza alan bir bayt ile ifade edilir. En anlaml veri ( say,
harf vb.) bir baytlk alanda saklanr. ekil 2.45 ile temsil edilen bir baytlk
hafza alannda desimal olarak 0..255 arasndaki iaretsiz saylar, -128 +127
arasndaki iaretli saylar ( tam saylar ) ikilik sisteme evrilerek depolanabilir.
LSB en dk deerlikli bit, MSB en yksek deerlikli bittir. aretli saylarn
depolanmasnda MSB biti iaret biti olarak kullanlr. Bu bir 1 ise say pozitif, 0
ise say negatiftir.

ekil 2.45: Bir bayt hafza alan

41
Tablo 2.1de bir baytlk alanda bulunabilecek say trleri ve deer aralklar
grlmektedir. S7 200 PLC lerde iaretli tam saylar bir bayt alanndan daha uzun hafza
alanlarnda bulunurlar.

SAYI TR DEER ARALII
BNARY 00000000 11111111
ARETSZ DESMAL 0 255
HEKSADESMAL 00 FF
Tablo 2.1: Bir bayt alannda bulunabilecek say trleri
WORD: 2 bytelk bir alan bir word ile ifade edilir. Dier bir ifade ile bir word
16 bitlik bir hafza alann temsil eder. Bir wordlk veri alann oluturan
baytlardan byte numaras kk olan yksek deerli, bayt numaras byk olan
ise dk deerlidir.

ekil 2.46: Bir word hafza alan
Tablo 2.2de bir wordluk alanda saklanabilecek say trleri ve deer aralklar
grlmektedir. Tablonun uk uzun olmasna neden olacandan Binary say aralklar
gsterilmemitir.

SAYI TR DEER ARALII
ARETSZ DESMAL 0 65536
ARETL DESMAL
(TAMSAYI)
-32768+32767
HEKSADESMAL 0000 FFFF
Tablo 2.2: Bir Word alannda bulunabilecek say trleri
DOUBLE WORD: 2 wordlk bir hafza alan bir double word ile ifade edilir.
Dier bir ifade ile bir double word 4 byte ya da 32 bitlik bir hafza alann temsil
eder. Bir double wordlk veri alann oluturan wordlerden word numaras
kk olan yksek deerli, word numaras byk olan ise dk deerlidir.

42
ekil 2.47: Bir double word hafza alan
Aadaki tabloda bir double wordluk alanda saklanabilecek say trleri ve deer
aralklar grlmektedir. Tablonun uk uzun olmasna neden olacandan Binary say
aralklar gsterilmemitir.

SAYI TR DEER ARALII
ARETSZ DESMAL 0 4294967295
ARETL DESMAL (TAMSAYI) - 2147483648+2147483648
HEKSADESMAL 00000000 FFFFFFFF
REEL SAYILAR +1.175495E-38 -1.175495E-38
Tablo 2.3: Bir Word alannda bulunabilecek say trleri
2.7.2. Giriler

PLCye giri modlnden hatrlayacanz gibi girilere buton, sensr, snr anahtar,
temassz alglayc vb. elemanlar balanr. Bu elemanlarda meydana gelen konum
deiiklikleri bal bulunduklar girilere gerilim uygulanmasna ya da var olan gerilimin
kesilmesine neden olur. Girilerdeki gerilim deiiklii giri adreslerinde lojik bir deiim
olarak alglanr. Bu lojik deiim PLC program tarafndan okunarak deerlendirilir.

PLCde giriler ekil 2.48deki gibi kendileri iin ayrlm 8 bitlik bayt alanlar ile
adreslenir. Bu adreslemede I (Input) giri anlamna gelen alan belirtecidir.

ekil 2.48: PLC girilerinin adreslenmesi
PLC tipine gre giriler iin ayrlm bayt alanlarnn says deiiklik gsterir.
Giriler iin belli bir byte alan ayrlmasna ramen PLC zerinde belli sayda giri bulunur.
Dier bir ifade ile giri iin ayrlan bayt alanlarnn hepsi aktif deildir. Mevcut tesise
zamanla yeni kumanda ve kontrol birimlerinin eklenmesi ile giri says yetersiz kalabilir.
Byle durularda yeni giri modlleri eklenir. PLC tipine gre eklenebilecek giri modl
says snrldr. Her eklenen yeni modl bir bayt adresini kullanr.

Tablo 2.4de baz PLClerin zerlerinde bulunan mevcut giri saylar ve
adreslenebilir giri aralklar grlmektedir. Burada dikkat edilirse baz PLC tiplerinde
mevcut giri says bayt alanlarn tam olarak doldurmamtr. rnein CPU 221 PLC de I0.0
I0.5 olmak zere 6 giri bulunmaktadr. Oysa ki bir baytlk alan iin I0.6 ve I0.7

43
adreslerininde mevcut olmas gerekir. Byle bir PLCye yeni bir giri modl eklendiinde
yeni modln PLC zerinde bo kalan adreslere etkisi olmaz. I0.6 ve I0.7 adresli klar
kullanlamaz. Ayn durum klar iin de geerlidir.

PLC TP CPU 221 CPU 222 CPU 224 CPU 226
MEVCUT GR
ADRESLER
I0.0 ... I0.5
( 6 Giri)
I0.0I0.7
(8 Giri)
I0.0 I1.5
(14 Giri)
I0.0 I2.7
(24 Giri)
ADRESLENEBLR
GR ARALII
I0.0 I15.7 I0.0 I15.7 I0.0 I15.7 I0.0 I15.7
Tablo 2.4
Bitsel ilem yapan komutlar operant olarak girilerin bit adreslerini kullanrlar. Giri
bit adreslerine erimek iin aadaki format kullanlr.

I[Bayt numaras].[Bit numaras] I0.4 0. giri baytnn 4. biti

Ladder diyagramlarnda giri bit adresleri kontak olarak gsterilir. Normalde ak ya
da kapal olan kontan temsil ettii giri bitindeki deiim kontan kapanarak enerji akna
izin vermesini ya da alarak enerji akn kesmesini salar.

I0.0 giri biti 1 olursa kontak kapanarak enerji ak salar.

I0.3 giri biti 1 olursa kontak alarak enerji akn keser.

Fonksiyonel komutlar girilere Bayt, Word ve Double word boyutunda eriim salar.
Bu tr adresleme de aadaki format kullanlr.

I[Alan boyutu ].[Byte numaras] ( Alan boyutu B,W,D harfleriyle belirtilir)
IB5 IW0 ID0

Word uzunluunda adres tanmlamas yaparken hafza alan belirteci ve alan boyutu
belirteci yazldktan sonra balang bayt numaras yazlr. Yazlan bayt numaras alan bir
wordlk hafza alannn yksek deerli baytn temsil eder. Sradaki bayt adresi ise bir
wordlk alann dk deerlikli bayt alandr. Bu kural btn hafza alanlar iin geerlidir.
ekil 2.49da 16 bitlik bir giri adres alannn tamamnn bir word adresiyle ifade edilii
grlmektedir.

44

ekil 2.49: Bir word alannn oluumu
Eer kullandnz PLCye modl ekleyerek giri saysn arttrrsanz, yeni
eklediiniz girilerin adreslendii bayt alan dk deerlidir. Bu kural k adresleri iinde
geerlidir.

Word uzunluundaki adreslemeler IW0, IW2, IW4,.eklinde 2 aralkl olarak
yaplmaldr. Aksi takdirde tanmlanan word adresleri birbirlerinin bayt alanlarn kullanrlar.
Bu durum programlarn iletilmesinde yanl sonularn alnmasna neden olabilir. ekilde
IW0 ve IW1 adresleri IB1 bayt alann ortak kullanmaktadr.

ekil 2.50: Word alanlarnn adreslenmesi
Ayn kurallar Double word uzunluundaki adreslemeler iin de geerlidir. Double
word uzunluundaki adreslemeler VD0, VD4, VD8, eklinde 4 aralkl olarak
yaplmaldr.

2.7.3. klar

PLC klarna Valf, lamba, Rle, Motor vb. k elemanlar balanr. klar
iletilen PLC program tarafndan kontrol edilir. klarn akm verme kapasiteleri snrldr.
Bu nedenle kapasitenin zerinde akm eken ykler dorudan PLC klarna balanmazlar.

PLCde klar ekil 2.51deki gibi kendileri iin ayrlm 8 bitlik byte alanlar ile
adreslenir. Alan belirteci olarak k anlamna gelen Q ( Quit) ) harfi kullanlr.

ekil 2.51: PLC klarnn adreslenmesi

45
Girilerde olduu gibi klar iin de belli bir bayt alan ayrlmtr. PLCler tiplerine
gre zerinde belli sayda k bulundurur. Eer tesiste oluabilecek genilemeler nedeniyle
k says yetersiz kalrsa k modlleri eklenerek k kapasitesi artrlabilir. Tablo
2.5te baz PLClerin zerlerinde bulunan mevcut k saylar ve adreslenebilir k
aralklar grlmektedir.

MEVCUT IKI
ADRESLER
Q0.0 ... Q0.3
( 4 k)
Q0.0Q0.5
( 6 k)
Q0.0 Q1.1
( 10 k)
Q0.0 Q1.7
( 16 k)
ADRESLENEBLR
IKI ARALII
Q0.0 Q15.7 Q0.0 Q15.7
Q0.0
Q15.7
Q0.0 Q15.7
Tablo 2.5
k adres bitlerine erimek iin kullanlacak adresin yazm format aadaki gibidir.

Q[Bayt numaras].[Bit numaras] Q 0.0 Q 1.5

Ladder diyagramlarnda k bit adresleri k sembol ile gsterilir. Herhangi bir
k bitinin deeri lojik 1 ise PLCnin o kndan gerilim alnr ve ka bal alc
enerjilenir. k bit adresleri ayn zamanda bir kontaa atanabilir. Normalde ak ya da
kapal olan kontan temsil ettii k bitindeki deiim kontan kapanarak enerji akna
izin vermesini ya da alarak enerji akn kesmesini salar.

Q0.0 k biti 1 olursa bu ka bal alc enerjilenir.

k hafzasna Bayt, Word ve Double word boyutunda erimek iin aadaki format
kullanlr.

Q[Alan boyutu ].[Byte numaras] QB0 QW0

2.7.4. M Hafza Alanlar

PLC programlarnn yazm srasnda karmak fonksiyonlu ilemlerin kolaylkla
gerekletirilebilmesi iin ilemlerin ara sonularnn saklanabilecei hafza alanlarna
ihtiya vardr. Bu alanlara M hafzas ya da durum tespit iaretileri ad verilir. Durum tespit
iaret alanlarn klasik kumanda devrelerinde kullanlan yardmc rleler gibi dnebiliriz.
PLC bnyesinde belli bir bayt alan M hafza iin ayrlmtr.

M hafza alanlar ekil 2.52de grld gibi kendileri iin ayrlm 8 bitlik bayt
alanlar ile adreslenir. Hafza alan belirteci M harfidir.

46

ekil 2.52: M hafza alanlarnn adreslenmesi
Tablo 2.6 da baz PLC modellerinin M hafza adres aralklar grlmektedir.

M HAFIZA
ARALII
M0.0 M31.7
(32 BAYT)
M0.0 M31.7
(32 BAYT)
M0.0 M31.7
(32 BAYT)
M0.0 M31.7
(32 BAYT)
Tablo 2.6
M hafza bitlerine erimek iin kullanlacak adresin yazm format aadaki gibidir.

M [Bayt numaras].[Bit numaras] M2.4

Ladder diyagramlarnda ilem ara sonucunun bir M hafza bitine atama ilemi k
sembol kullanlarak gerekletirilir. M hafza bit adresleri ayn zamanda bir kontaa
atanabilir. Normalde ak ya da kapal olan kontan temsil ettii M hafza bitindeki deiim
kontan kapanarak enerji akna izin vermesini ya da alarak enerji akn kesmesini
salar.

M hafzasna Bayt, Word ve Double word boyutunda erimek iin aadaki format
kullanlr.

M[Alan boyutu ].[Byte numaras] MW0 MD4

2.7.5. V Hafza (Data) Alanlar

Data alanlarna deiken hafza alan ya da ksaca V hafzas ad verilir. V hafza
alanlar program ak srasnda oluan ara sonular saklamak iin kullanlabilecei gibi
proses iin gerekli deikenleri ve sabitleri yazmak iin de kullanlabilir.

V hafza alanlar ekil 2.53te grld gibi kendileri iin ayrlm 8 bitlik byte
alanlar ile adreslenir. Hafza alan belirteci V harfidir.

47

ekil 2.53: V hafza alanlarnn adreslenmesi
V hafza alannn bykl kullanlan PLCnin modeline gre deimektedir. Tablo
2.7 de baz PLC modellerinin V hafza adres aralklar grlmektedir.

PLC TP CPU 221 CPU 222 CPU 224 CPU 226 XM
V HAFIZA
ARALII
VB0 VB2047
(2047 BAYT)
VB0 VB2047
(2047 BAYT)
VB0 VB5119
(5119 BAYT)
VB0 VB10239
(10239 BAYT)
Tablo 2.7
V hafza bitlerine erimek iin kullanlacak adresin yazm format aadaki gibidir.
V [Bayt numaras].[Bit numaras] V25.2

V hafzasna Bayt, Word ve Double word boyutunda erimek iin aadaki format
kullanlr.

V[Alan boyutu ].[Byte numaras] VB100 VW47 VD5

2.7.6. L (Lokal) Hafza Alanlar

Lokal hafza, ana program ve her alt program iin ayr ayr ayrlm 64 bayt
byklndeki hafza alanlardr. Lokal hafza alanlarnn esas kullanm amac alt
programlara deiken parametreler gndermektir. Bunun yannda herhangi bir ama iinde
kullanlabilir. Program Ladder veya FBD editrleri ile yazlyorsa Lokal hafza alanlarnn
son 4 baytlk ksm program tarafndan kullanlr. Bu durumda programc ilk 60 baytelk
ksmn kullanabilir. STL editr ile allmas durumunda 64 baytlk lokal hafza alannn
tamam kullanlabilir.

L hafza alanlar ekil 2.54te grld gibi kendileri iin ayrlm 8 bitlik byte
alanlar ile adreslenir. Hafza alan belirteci L harfidir.

48

ekil 2.54: L hafza alanlarnn adreslenmesi
L hafza bitlerine erimek iin kullanlacak adresin yazm format aadaki gibidir.

L [Bayt numaras].[Bit numaras] L0.0

L hafzasna Bayt, Word ve Double word boyutunda erimek iin aadaki format
kullanlr.

L[Alan Boyutu ].[Byte numaras] LB50 LW5

2.7.7. AC (Akmlatr) Hafza Alanlar

Akmlatrler, okuma ve yazma yaplabilecek hafza alanlardr. Akmlatrler V,
M, Q gibi baz hafza alanlarna veri aktarmak veya bu alanlardan veri almak iin
kullanlabilir. Ayrca akmlatr hafza alanlarn alt programlara parametre gndermek iin
de kullanabiliriz.

S7 200 PLClerde 32 bit ( Double Word) uzunluunda 4 adet akmlatr bulunur.
Akmlatr alanlar AC0, AC1, AC2, AC3 eklinde adreslenir. Akmlatr ieriklerine
Byte, Word ve Double Word uzunluunda eriebiliriz. Bir akmlatr alanna hangi
uzunlukta eriilecei kullanld komutun ilem uzunluuna baldr.

ekil 2.54: AC hafza alanlarnn adreslenmesi
ekil 2.54te AC0 akmlatr hafza alan grlmektedir. Akmlatr adresine bayt
uzunluunda ilem yapan bir komut ile eriiliyorsa sadece 0.bayt, word uzunluunda ilem
yapan bir komut ile eriiliyorsa 0.bayt ve 1.bayte, double word uzunluunda ilem yapan bir
komut ile eriiliyorsa akmlatr alannn tamam kullanlr.

2.7.8. HC (Hzl sayc HSC) Hafza Alanlar

Hzl sayclar 20 KHz 30 KHz gibi yksek frekansl sinyallerin saylmasnda
kullanlrlar. Normal sayclarda olduu gibi yukar sayc, aa sayc ve aa yukar sayc
olarak kullanlabilirler. Hzl sayclarn giri sinyali kare dalga olarak tek sinyal olabildii

49
gibi ift sinyal de olabilir. Hzl sayclarn sayma ilemini gerekletirebilmeleri iin
programlanmalar gerekir.

Hzl sayclarn saym olduu anlk deerler kendileri iin ayrlm double word
uzunluundaki hafza alanlarnda saklanr. Bu alanlara erimek iin hzl sayc adresleri
kullanlr. Yeni nesil S7 200 PLClerde 6 adet hzl sayc bulunmaktadr. Hzl sayc
hafza alanlar HC0, HC1, HC2, HC3, HC4, HC5 eklinde adreslenir. Hzl sayc adreslerine
yalnzca double word uzunluunda ilem yapan komutlarla eriilebilir.

2.7.9. S (Sralayc kontrol rlesi SCR ) Hafza Alan

SCRler birbirini takip eden ilem admlar eklinde alan makineler iin kolay
programlama imkan salar. SCRler kumanda programnn lojik segmentler halinde ifade
edilmesine olanak verir. Bu segmentler kullanlarak programn ierisine birbirini takip eden
admlardan oluan sral bir ak yerletirilebilir.

SCRler ile sral alan program admlar oluturulurken S hafza alanlar kullanlr.
Sralayc hafza alanlar ekil 2.55te grld gibi kendileri iin ayrlm 8 bitlik bayt
alanlar ile adreslenir.

ekil 2.55: S hafza alanlarnn adreslenmesi
S hafza bitlerine erimek iin kullanlacak adresin yazm format aadaki gibidir.

S[Bayt numaras].[Bit numaras] S1.0

S hafzasna Bayt, Word ve Double word boyutunda erimek mmkdr. Bu tr
adreslemede aadaki format kullanlr.

S[Alan boyutu ].[Byte numaras] SB0 SW5

S7 200 CPU 221 ve daha st model PLClerde S0.0 S31.7 aralda 32 baytlk
S hafza alan bulunmaktadr.

50
2.7.10. Analog Giri ve Analog k Hafza Alanlar

S7 200 PLClere balanacak analog giri k modlleri ile scaklk, basn gibi
analog deerler 16 bitlik dijital deerlere evrilirken, 16 bitlik dijital deerler, dijital
deerlerle orantl bir akm veya gerilim deerlerine dntrlebilir.

Analog girilerden elde edilen word uzunluundaki bilgiye erimek iin analog giri
adresleri kullanlr. Analog giriler AIW0, AIW2, AIW4, AIW6 eklinde adreslenir ve bu
adreslerdeki bilgiye sadece word uzunluunda ilem yapan komutlar ile eriilebilir.

Anolog klar ise AQW0, AQW2, AQW4 eklinde adreslenir ve girilerde olduu
gibi bu adreslere de word uzunluunda ilem yapan komutlar ile eriilebilir.

Analog giri ve k adres says analog giri k modlnde bulunan analog giri ve
analog k says kadardr.

2.7.11. zel Hafza Alanlar

zel hafza alanlar CPU ile program arasnda iletiim salayacak eitli kontrol
fonksiyonlarn gerekletirmeyi salar. zel hafza alanlarna genellikle bit dzeyinde
eriim salanr ve her bir zel hafza biti zel bir grevi stlenir.

zel hafza alanlar ekil 2.56da grld gibi kendileri iin ayrlm 8 bitlik byte
alanlar ile adreslenir. Hafza alan belirteci olarak SM kullanlr.

ekil 2.56: SM hafza alanlarnn adreslenmesi
zel hafza alannn bykl kullanlan PLCnin modeline gre deimektedir.
Tablo 2.8 baz PLC modellerinnin SM hafza adres aralklar grlmektedir.

PLC TP CPU 221 CPU 222 CPU 224226XM
SM ADRES
ARALII

SM0.0 SM179.7

SM0.0 SM299.7

SM0.0 SM549.7
Tablo 2.8

51
zel hafza bitlerinin her birinin zel grevi bulunduundan her bir bitin grevinin tek
tek aklanmas ok uzun ve karmak olacandan konularn anlatmnda temel olarak bize
yardmc olacak baz bitleri aklamak yerinde olacaktr.

SM0.0: Bu bit daima lojik 1 deerindedir. Dolaysyla ladder yntemiyle
yazlan programlarda SM0.0 bitinin atand kontak daima enerji akna izin
verir.
SM0.1: Bu bit ilk taramada lojik 1, ikinci taramada lojik 0 deerini alr.
Sayclarn ve kalc tip zaman rlelerinin reset edilmesinde kullanlabilir.
SM0.3: Enerji verildikten sonra ilk taramada 1, sonraki taramalarda 0 deerini
alr.
SM0.4: 60 saniye periyodlu flardr. Bu bit periyodik olarak 30 saniye lojik 1,
30 saniye lojik 0 deerini alr.
SM0.5: 1 saniye periyodlu flardr. Bu bit periyodik olarak 0,5 saniye lojik 1,
30 saniye lojik 0 deerini alr.
SM0.6: Bu bit periyodik olarak bir taramada 1, dierinde lojik 0 deerini alr.

Dier zel hafza (SM) bitlerinin stlendikleri grevleri renmek iin Simatic S7
200 kullanma klavuzuna bakabilirsiniz.

SM hafza alanlarna Bayt, Word ve Double word uzunluunda eriilebilir.

2.7.12. Zamanlayclar

PLC bnyesinde bulunan zamanlayclar klasik kumanda devrelerinde kullanlan
zaman rleleri gibi grev yaparlar. Klasik zaman rlelerinin alma biiminde farkl olarak
PLC bnyesinde bir de toplamal tip zamanlayc bulunur.

S7 200 PLClerde alma ekli bakmndan tip zamanlayc bulunmaktadr.

TON : ekmede gecikmeli ( dz)zamanlayc
TOF : Dmede gecikmeli (ters) zamanlayc
TONR: ekmede gecikmeli kalc tip (toplamal tip) zamanlayc

PLClerde bulunan zamanlayclar belirli bir zaman aralklarn sayarlar. Saylan
zaman aralnn deerine zaman taban denir. Zamanlayclarda saylan zaman taban
bakmndan bir gruplama daha yaplr. S7 200 PLClerde 1ms, 10ms ve 100 ms zaman
tabanl tip zamanlayc bulunmaktadr.

Bir zamanlaycnn ayn adresi tayan iki deikeni bulunur.
Anlk deer: Zamanlayc tarafndan saylm olan sreyi gsterir. Bu deer 16
bit (word) uzunluundaki bir zamanlayc hafza adresinde saklanr ve bu deere
sadece word uzunluunda bir operant ile eriilebilir.

52
Zamanlayc Biti: Zamanlayc Anlk deeri ile ayar deerinin karlatrma
ilemi sonucunda zamanlayc bit adresi 1 ya da 0 olur. Ayar deeri zamanlayc
komutunun bir paras olarak girilir.
PLC programlarnda zamanlaycnn anlk deerine mi, yoksa zamanlayc bitine mi
ulalaca kullanlan komutun kulland operant tipine baldr.

Bir zamanlayc adresine erimek iin hafza alan belirteci olan T (Timer) harfinden
sorma zamanlayc numaras yazlr. Yazlacak zamanlayc numaras kullanlacak PLCnin
tipine gre deiir. Yazlabilecek maksimum zamanlayc numaras kullanlan PLC de
bulunan zaman rlesi saysdr. Bir zamanlayc numaras ayn program iinde birden fazla
zamanlayc iin kullanlmamaldr.

ekil 2.57: Zamanlayc adresleri
Ladder diyagramlarnda zamanlayc bit adresleri normalde ak ya da normalde kapal
bir kontaa atanr. Zamanlayc anlk deeri ile ayar deeri birbirine eit olduunda
zamanlayc biti 1 olur ve atand kontan almasn veya kapanmasn salar.

T37 zamanlayc biti 1 olduunda kontak kapanarak enerji ak salar.

Tablo 2.9 da S7 - 200 CPU 221 226M tipi PLClerin alma ekli ve zaman
tabanna gre zamanlayc adresleri verilmitir.

ZAMANLAYICI
TP
ZAMAN TABANI
ZAMANLAYICI
NUMARASI
TON VE TOF
1 ms T32 ve T96 ( 2 adet)
10 ms T33 T36 ve T97T100 ( 8 adet)
100ms T37 T63 ve T101T255 ( 181 adet)

TONR

1 ms T0 ve T64 ( 2 adet)
10 ms T1T4 ve T65T68 (8 adet)
100ms T5T31 ve T69T95 ( 54 adet)
Tablo 2.9

53
2.7.13. Sayclar

Endstride, retilen rn saylarnn belirlenmesi ya da bir ilemin tekrar saysnn
tespitinde sayclar kullanlr. Sayclar sayma girilerine gelen sinyalin ykselen kenarlarn
sayarlar.

S7 200 PLClerde alma ekli bakmndan tip sayc bulunmaktadr.

CTU: Yukar (Up) sayc
CTD: Aa ( Down) sayc
CTUD: Aa /Yukar ( Up / Down) sayc

Bir saycnn ayn adresi tayan iki deikeni bulunur.

Anlk Deer: Sayc tarafndan saylm deeri gsterir. Bu deer 16 bit (word)
uzunluundaki bir sayc hafza adresinde saklanr ve bu deere sadece word
uzunluunda bir operant ile eriilebilir.
Sayc Biti: Sayc anlk deeri ile sayc ayar deerinin karlatrma ilemi
sonucunda sayc bit adresi 1 ya da 0 olur. Ayar deeri sayc komutunun bir
paras olarak girilir.
PLC programlarnda saycnn anlk deerine mi, yoksa sayc bitine mi ulalaca
kullanlan komuta baldr.

Bir sayc adresine erimek iin hafza alan belirteci olan C (Counter) harfinden sonra
sayc numaras yazlr. Yazlabilecek en byk sayc numaras kullanlan PLC nin tipine
gre deiir. Bir sayc numaras sayc tipinden herhangi biri iin kullanlabilir. Ancak bir
sayc numaras ayn program iinde birden fazla sayc iin kullanlmamaldr.

ekil 2.58: Sayc adresleri
Ladder diyagramlarnda sayc bit adresleri normalde ak ya da normalde kapal bir
kontaa atanr. Sayc anlk deeri ile ayar deeri birbirine eit olduunda zamanlayc biti 1
olur ve atand kontan almasn veya kapanmasn salar.

C0 zamanlayc biti 1 oduunda kontak alarak eneji akn keser.

54
Aadaki tabloda S7 - 200 CPU 212, 214,215226M tipi PLClerin sayc adres
aralklar grlmektedir.

CPU TP SAYICI ADRESLER
CPU 212 C0..C63 ( 64 adet)
CPU 214 C0..C127 (128 adet)
CPU 215 226 C0..C255 (256 adet)
Tablo 2.10
2.7.14. Endirekt (dolayl) Adresleme

Endirekt adreslemede bir hafza alanndaki veriye erimek iin pointer (adres
gstericisi) kullanlr. Pointer olarak kullanlan hafza alannn ieriinde bir veri deil baka
bir alann adresi bulunur. S7 200 PLClerde yalnzca V ve L hafza alanlar ile AC1, AC2
ve AC3 akmlatr alanlar pointer olarak kullanlabilir. Pointer alan double word
uzunluunda tanmlanr. Pointer kullanarak I,Q,V,M,S,Tve C hafza alanlarna byte, word ve
double word uzunluunda eriilebilir. Tek tek bitlere ve AI, A, Q, HC, SM ve L hafza
alanlarna pointer kullanarak eriilenez.

Bir pointer oluturmak iin ekil 2.59da grld gibi MOV_DW komutuyla
endirekt olarak adreslenecek alann adresini & iareti ile pointer alanna tamanz gerekir.
Bir pointern gsterdii adresin ieriinine erimek iin * karakteri ile beraber pointer adresi
yazlr.

ekil 2.59: Endirekt adresleme
2.8. Temel Programlama Komutlar

2.8.1. Start, Stop ve klar

Klasik kumanda devrelerinde sistemin almasn balatmak ve durdurmak iin
kullanlan start ve stop butonlar ile kumanda akn ynlendiren sensr, snr anahtar vb.
elemanlar PLC cihaznn girilerine balanr. Klasik kumanda devrelerinde motor vb.
alclara yol vermek iin kullanlan kontaktrler ise PLC klarna balanr. Klasik

55
kumanda sistemlerinde rlelerle birlikte karmak devre balantlar ile gerekletirilen
ilemler PLC ile program yazlarak kolayca gerekletirilebilir.

Bu blmde klasik kumanda devreleri ile Ladder dili kullanlan PLC programlar
arasndaki iliki anlatlacktr.,
Start Butonu ile Bir Motorun Kesik altrlmas
ekil 2.60daki klasik kumanda devresinde kullanlan start butonu ani temasldr.
Butona basldnda M kontaktr enerjilenir ve yol verdii motor alr. Butondan elimizi
ektiimizde M kontaktrnn enerjisi kesilir ve yol verdii motorun almas durur.

ekil 2.60
ekil 2.60taki klasik kumanda devresini PLC ile gerekletirmek iin start butonunun
PLC girilerinden herhangi birine, M kontaktrnn ise PLC klarndan herhangi birine
balanmas gerekir. Burada kullanlan PLC CPU 222 AC DC Rle modeli olup
klarndan 220 V altnda 2Ae kadar akm ekilebilmektedir. Bu ilemden sonra yaplmas
gereken PLC program ile Start butonunun bal olduu giri adresi ile M kontaktrnn
bal olduu k adresini istenilen artlara gre ilikilendirmektir.

ekil 2.61 ekil 2.62
ekil 2.62de verilen PLC programnda I0.0 giriine bal start butonuna basldnda
I0.0 giri adres biti lojik 1 deerini alr. I0.0 giri biti ile adreslenen normalde ak kontak
kapanarak Q0.0 k adres bitinin lojik 1 deerini almasn salar. Q0.0 k aktif olur ve
M kontaktr enerjilenerek yol verdii motor almaya balar. Start butonundan elimizi
ektiimizde I0.0 giri adres biti lojik 0 deerini alr ve bu bitle adreslenen kontak alar.
Q0.0 k adres biti lojik 0 deerini alr. Bu durumda M kontaktrnn enerjisi kesilerek yol
verdii motorun almas durur.

56
Start butonu ile bir motorun srekli altrlmas
ekil 2.63teki klasik kumanda devresinde start butonuna basldnda M kontaktr
enerjilenerek kontaklarn konum deitirir. Start butonundan elimizi ektiimizde M
kontaktr, kapanm olan konta zerinden enerjili kalmaya devam eder ve yol verdii
motor srekli alr. Bu olaya mhrleme ad verilir.

ekil 2.63
ekil 2.63teki klasik kumanda devresini PLC ile gerekletirmek iin gerekli balant
ekil 2.61 ile ayndr. Burada mhrleme ilemi program tarafndan gerekletirilir. ekil
2.64de grlen PLC programnda I0.0 giriine bal start butonuna basldnda bu giri ile
adreslenen kontak kapanarak Q0.0 kn enerjilendirir. Q0.0 k biti lojik 1 deerini
alarak bu bitle adreslenen kontak kapanr ve mhrleme ilemini gerekletirir. Butondan
elimizi eksek bile k enerjili kalmaya devam eder. PLC programlamada mhrleme
ilemi, daha sonraki blmlerde anlatlacak olan SET fonksiyonu ile de gerekletirilebilir.

Bu devrede mhrleme ilemi ile k srekli enerjili kalr ve ka bal alc
durdurulamaz. Bu nedenle sistemi durdurmak iin PLC giriine stop butonu balayarak
programla ilikilendirmemiz gerekir.

ekil 2.64

Start butonu ile srekli altrlan motorun stop butonu ile durdurulmas
ekil 2.65teki klasik kumanda devresinde start butonuna basldnda M kontaktr
enerjilenerek kendisini mhrler. Start butonundan elimizi eksek dahi M kontaktr enerjili
kalmaya devam eder. Stop butonuna basldnda M kontaktrnn enerjisi kesilerek
sistemin almas sona erer.

57

ekil 2.65
ekil 2.65teki devreyi PLC ile gerekletirmek iin ekil 2.66da PLCnin I0.2
giriine bir stop butonu balanmtr. Sistemi durdurmak iin PLC programnda ekil
2.67deki gibi normalde kapal bir kontak kullanrsak nemli bir hata yapm oluruz. nk
I0.2 giriine bal stop butonu normalde kapal pozisyonda olduundan bal olduu girii
srekli enerji altnda tutar. I0.2 giri biti srekli lojik 1 konumda olacandan ladder
programndaki I0.2 giri biti ile adreslenmi normalde kapal kontak konum deitirerek
srekli ak durumda kalacaktr. Bu durumda start butonu ile sistem altrlamaz.

ekil 2.66 ekil 2.67

Bu sakncay nlemek iin sistemi durdurmak amacyla kullanlan I0.2 kontann
ekil 2.68deki gibi normalde ak olmas gerekir. Eer sistemi durdurmak iin kullanlan
PLC giriinin srekli enerji altnda kalmasn istemiyorsak durdurma ilemini start butonu
kullanarak yapabiliriz.

ekil: 2.68

58
2.8.1.1. Start Butonu ile Durdurma

ekil 2.68deki PLC balantsnda start butonuna basldnda M kontaktr
enerjilenerek yol verdii motorun srekli almasn salamaktadr. Sistemi durdurmak iin
I0.2 giriine normalde ak bir stop butonu balanmtr. Sistemin almasn salayacak
PLC programn ekildeki gibi tasarlayabiliriz.

ekil 2.69 ekil 2.70

ekil 2.70teki PLC programnda I0.0 giriine bal start butonuna basldnda Q0.0
k enerjilenerek kendisini mhrler. I0.2 giriine bal normalde ak pozisyondaki stop
butonuna basldnda I0.2 konta alarak sistemin almas durur. Bu tip durdurma tam
emniyetli deildir. nk stop butonunun I0.2 girii ile olan balantsnda bir kopukluk veya
temasszlk olumas durumunda sistem durdurulamaz.

2.8.2. k Atama ( = ) Komutu

PLC programlarnda mantksal sinyal aknn nihai sonucunu bir adres bitine
aktarmak iin k komutu kullanlr. Sinyalin aktarld bit lojik 1 deerini alr. Eer sinyal
ak bir k bitini lojik 1 yaparsa bu ka bal alc enerjilenir. Sinyal ak kesildiinde
k atamas yaplan bit lojik 0 deerine dner.

IKI KOMUTU OPERANTLARI: I, Q, M, SM, S, T, C, V, L hafza alan bitleri

Ladder yntemiyle yazlan PLC programlarnda bir k dorudan enerji kaynana
balanamaz. Dier bir ifade ile program bir k atama komutu ile balayamaz. ktan
nce en az bir tane normalde ak ya da normalde kapal kontak bulunmaldr.

59

ekil 2.71 ekil 2.72

2.8.3. LD ve LDN Kontak Ykleme Komutlar
LD Komutu: Normalde ak bir kontak ile hat ( komut blou) balatlmasn
salar. Kontan st ksmna operant yazlr. Operant herhangi bir hafza alan
biti olabilir. Ykleme komutu ile balayp bir sonraki ykleme komutuna kadar
olan kesim, mantksal olarak birbirine bal komut bloudur.
OPERANTLAR: I, Q, M, SM, S, T, C, V, L hafza alan bitleri

LDN Komutu: Normalde kapal bir kontak ile hat balatlmasn salar.
Kontan st ksmna operant yazlr. Operant herhangi bir hafza alan biti
olabilir.

LD VE LDN KOMUTU OPERANTLARI: I, Q, M, SM, S, T, C, V, L hafza alan bitleri

2.8.4. NOT Deilleme

NOT komutu ladder diygramlarnda NOT konta ile gsterilir. NOT konta enerji
akn tersine evirir. Giriinde enerji varsa knda enerji olmaz, eer giriinde enerji
yoksa kna enerji salar. Yaplan ilem lojik deil ilemidir. NOT konta enerji hattna
dorudan balanamaz. Aada rnekte NOT kontann kullanm ekli ve STL dilindeki
kullanm grlmektedir.

60

2.8.5. A (VE), AN (VE DEL) Komutlar ve Uygulamas

A Komutu ladder mantna gre kendisinden nce gelen devre kesimine normalde
ak bir konta seri balar.

AN Komutu ladder mantna gre kendisinden nce gelen devre kesimine normalde
kapal bir konta seri balar.

A ve AN KOMUTLARI OPERANTLARI: I, Q, M, SM, S, T, C, V, L hafza alan bitleri

2.8.6. O (VEYA), ON (VEYA DEL) Komutlar ve Uygulamas

O Komutu ladder mantna gre kendisinden nce gelen devre kesimine normalde
ak bir konta paralel balar.

61

ON Komutu ladder mantna gre kendisinden nce gelen devre kesimine normalde
kapal bir konta paralel balar.

O ve ON KOMUTLARI OPERANTLARI: I, Q, M, SM, S, T, C, V, L hafza alan bitleri

2.8.7. Birden Fazla Komut Blou Arasnda (ALD ) VE lemi ve Uygulamas

Ladder mantna gre birden fazla kontan kendi arasnda seri veya paralel
balanmas ile oluan gruba blok ad verilir. STL mantna gre blok bir kontak ykleme
(LD veya LDN) komutuyla balayan ve bir sonraki kontak ykleme komutuna kadar olan
kesimdir. Birden fazla komut blounu birbirine seri balamak iin (VE ilemi) ALD komutu
kullanlr.

62

ALD komutu operantsz olarak yazlr.
2.8.8. Birden Fazla Komut Blou Arasnda (OLD) VEYA lemi ve Uygulamas

Birden fazla komut blounu birbirine paralel balamak iin OLD komutu kullanlr.

LADDER: STL:

OLD komutu operantsz olarak yazlr.

UYGULAMA 1: ekilde ladder diyagram verilen PLC programn STL dili ile
yaznz?

zm:

UYGULAMA2: Verilen STL dili programnn Ladder diyagramn iziniz?

63

2.8.9. LPS, LPP, LRD ( Lojik yn ) Komutlar

LPS Komutu: Ara kol balants oluturmak iin kullanlr.
LRD Komutu: Bir ka arakol oluturmak iin kullanlr.
LPP Komutu: En son k kolu oluturmak iin kullanlr.

RNEK:

LADDER: STL:

Kollarn farkl networklere yerletirilmesi durumunda lojik yn komutlarna ihtiya
kalmaz.

LADDER: STL:

64

2.8.10. SET, RESET Komutlar ve Uygulamas

SET KOMUTU: Bir hafza alannn istenilen bitinden (S-Bit) itibaren n adet
biti set (lojik 1) yapmak iin kullanlr. Set yaplan klar hafzaya alnr ve
reset yaplana kadar aktif durumda kalr.

Verilen ladder devresinde I0.2 girii aktif (lojik1) olduunda kontak kapanarak SET
fonksiyonunu altrr. SET fonksiyonu Q0.0 dan itibaren 3 biti, bir baka ifade ile Q0.0,
Q0.1 ve Q0.2 k bitlerini aktif yapar. PLCnin bu klarna bal alclar alr. I0.2
girii lojik 0 olduunda kontak alr. Set yaplan klar hafzaya alndndan aktif
durumda kalmaya devam eder. PLC programlamada klasik mhrleme teknii yerine
kullanlr.

RESET KOMUTU: Bir hafza alannn istenilen bitinden (S-Bit) itibaren n
adet biti reset (lojik 0) yapmak iin kullanlr.

Verilen ladder devresinde I0.0 girii aktif (lojik 1) yapldnda kontak kapanarak
Reset fonksiyonunu altrr. Reset fonksiyonu Q0.0 dan itibaren 3 biti, bir baka ifade ile
Q0.0, Q0.1 ve Q0.2 k bitlerini pasif (lojik 0) yapar. PLCnin bu klarna bal alclarn
almas durur. Reset komutunun etkisini grmek iin bitlerin set yaplm olmas gerekir.

65
SET VE RESET KOMUTLARI OPERANTLARI:

S-Bit, R-Bit : I,Q,M, SM,S,T,C,V,L hafza alan bitleri

n : IB, QB, VB, MB, SMB, SB, LB, AC,
*
VD,
*
LD,
*
AC, Sabit ( 0 ... 255)

UYGULAMA: fazl bir asenkron motor ileri geri altrlacaktr. I0.1 giriine
bal start butonuna basldnda motor ileri ynde, I0.2 giriine bal start butonuna
basldnda motor geri ynde alacaktr. Motor herhangi bir ynde alrken dier ynde
altrlamayacaktr. I0.0 giriine bal stop butonuna basldnda motor duracaktr.

zm:

2.8.11. Giri Sinyalinin kan Kenarna Gre k Alma

Ykselen kenar ( Pozitif kenar) alglama konta giriine uygulanan sinyalin 0dan 1
konumuna her geiinde sadece bir tarama iin enerji akna izin verir. Pozitif kenar
alglama kontann STL edeeri EU komutudur.

rnek:

Verilen Ladder devresinde I0.0 girii ani temasl bir butonla aktif yapldnda kontak
kapanarak enerji ak salar. Ancak grafikten anlalaca gibi pozitif kenar alglama

66
konta I0.0 kontandan gelen sinyalin sadece ykselen kenarnda enerji akna izin
verererek Q0.0 k bitinin set yaplmasn salar.

2.8.12. Giri Sinyalinin nen Kenarna Gre k Alma ve Uygulamas

Den kenar ( Negatif kenar) alglama konta giriine uygulanan sinyalin 1den 0
konumuna her geiinde sadece bir tarama iin enerji akna izin verir. Negatif kenar
alglama kontann STL edeeri ED komutudur.

ekildeki ladder devresinde I0.1 girii ani temasl bir butonla aktif yapldnda kontak
kapanarak enerji ak salar. Ancak grafikten anlalaca gibi negatif kenar alglama
konta I0.1 kontandan gelen sinyalin sadece den kenarnda enerji akna izin
vereceinden k enerjilenmez. Butondan elimizi ektiimiz anda negatif kenar alglama
konta giriine uygulanan sinyalin den kenarnda enerji akna izin vererek Q0.0 k
bitinin set yaplmasn salar.

Pozitif ve Negatif kenar alglama komutlar operant kullanmaz.

UYGULAMA: Q0.0 k ile kontrol edilen bir motor I0.0 giriine bal ani temasl
bir start butonu ile hem altrlp hem de durdurulacaktr.

zm:

67
2.8.13. Zamanlayc (Timer) Komutu

PLC programlarnda bir giri sinyaline karlk zamana baml k sinyali retmek
iin zamanlayclar kullanlr. S7 200 PLClerde alma ekli bakmndan 3 tip
zamanlayc bulunmaktadr.

ekmede Geikmeli Zamanlayc ( TON)

IN giriine enerji geldikten sonra PT girii ile belirlenen zaman sonunda, zamanlayc
biti ile adreslenen kontaklar konum deitiren zamanlayclardr. Klasik kumanda
devrelerindeki dz zaman rlesi gibi alr.

ekilde grlen TON tipi zamanlaycda;

IN: Zamanlayc giriidir. IN giriine gelen sinyal 1 olduunda
zamanlayc zaman saymaya balar. Bu giri dorudan enerji hattna
balanamaz. Zamanlaycy balatmak iin mutlaka bir kontak
kullanlmaldr.
PT(Preset Time): Zamanlayc ayar deeridir ve kullanc tarafndan
belirlenir. PT deeri desimal olarak 0.32767 aralnda herhangi bir
deer olabilir. PT deerini belirlemek iin bir hafza alan adresi
kullanlabilir.
TX: Zamanlayc adresini belirtir. Zamanlayc tarafndan saylan sre
anlk olarak bu adrese yazlr. Ayn adresi kullanan bir de zamanlayc
biti bulunmaktadr. IN giriinin enerjilenmesi ile birlikte zamanlayc
zaman sayma ilemini balatr. TX adresine kaydedilen zamanlayc anlk
deeri ile PT ayar deeri birbirine eit olduu anda zamanlayc biti ( TX
) ile adreslenen kontaklar konum deitirir. Zaman sayma ilemi
32767ye kadar devam eder. Eer zamanlaycnn IN giriine gelen sinyal
0 olursa sayma deeri sfrlanr.
ekmede Gecikmeli Kalc Tip ( toplamal tip) Zamanlayc (TONR)

TONR tipi zamanlayc TON tipi zamanlaycdan farkl olarak enerjili kald
srelerin toplamn sayar. Zamanlaycda IN girii enerjilendiinde zaman sayma ilemi
balar. Eer PT deerine ulalmadan IN giriine gelen enerji kesilirse zaman rlesi anlk
deeri zaman rlesi adresinde saklanr. Bylece enerji tekrar uygulandnda zamanlayc
sayma ilemine kald yerden devam eder. Herhangi bir anda TX adresindeki zamanlayc
anlk deeri ile PT deeri eit olduunda zamanlayc biti ile adreslenen kontaklar konum
deitirir.

68
TONR tipi zamanlaycnn deerini sfrlamak iin zamanlayc bitinin RESET
komutuyla sfrlanmas gerekir.

Brakmada Geikmeli Zamanlayc ( TOF)

TOF tipi zamanlayc IN girii enerjilendiinde zamanlayc biti ile adreslenen
kontaklar hemen konum deitirir. IN giriine uygulanan sinyal kesildii anda zamanlayc
sayma ilemini balatr. TX adresine yazlan zamanlayc anlk deeri ile PT ayar deeri
birbirine eit olduunda kontaklar normal konumlarna dnerler. Klasik kumanda
devrelerinde kullanlan ters zaman rlesi gibi alr.

TOF tipi brakmada gecikmeli zamanlayc her marka ve model PLCde
bulunmayabilir. TOF tipi zmanlayc komutu bulunmayan bir PLCde program hazrlarken
ihtiya duyulmas halinde problem TON tipi zamanlayclarla zlr.

ZAMANLAYICI KOMUTLARI OPERANTLARI:

IN: I,Q,M, SM,S,T,C,V,L hafza alan bitleri ile adreslenen bir kontaktan sonra
balanr.

TX: T0 T255 arasndaki zamanlayc adresleri (zamanlayc numaralar iin
sayfa 38e baknz)

PT: IW, QW, VW, MW, SMW, SW, LW, AIW, AC, T, C,
*
VD,
*
LD,
*
AC,
Sabit ( 0 ... 32767 )

69
2.8.14. Harici Olarak Zamanlayc Ayar Deerinin Atanmas

Bir zamanlayc ile elde edilmek istenen zaman gecikme sresi, seilen
zamanlaycnn zaman tabanna ve PT ayar deerine baldr. PT deeri belli bir zaman
taban sresinden ka tane saylacan gsterir. PT deeri aadaki basit formlle kolayca
bulunabilir.

rnek: T37 adresli zamanlayc kullanarak 22 sn zaman sresi elde etmek iin PT
deeri ne olmaldr?

22 sn = 22000ms ve T37 adresli zamanlaycnn zaman taban 100ms dir

PT deeri 220 olarak atanmaldr.

2.8.15. Zamanlayc Uygulamalar

UYGULAMA 1: I0.1 giriine bal start butonuna basldnda Q0.0 kna bal
motor alarak 20 sn sonra kendiliinden duracaktr. Gerekli PLC programn yaznz?

zm:

UYGULAMA 2: I0.1 giriine bal start butonuna basldnda Q0.0 kna bal
1.motor almaya balayacak, 10 sn sonra Q0.1 kna bal 2.motor devreye girecektir.
ki motor birlikte 20 sn altktan sonra her iki motor devreden kacaktr. Gerekli PLC
programn yaznz?

70
zm:

2.8.16. Sayc (Counter) Komutlar

Endstride, retilen rn saylarnn belirlenmesi ya da bir ilemin tekrar saysnn
tespitinde sayclar kullanlr. Sayclar sayma girilerine gelen sinyalin ykselen kenarlarn
sayarlar.

S7 200 PLClerde alma ekli bakmndan tip sayc bulunmaktadr.

Yukar Sayc ( CTU )

CTU saycda CU sayma giriine uygulanan sinyalin her ykselen kenarlarnda sayc
anlk deeri 0 dan itibaren bir artar. Sayc anlk deeri CX ile belirtilen sayc adresinde
saklanr. Herhangi bir anda sayc anlk deeri, PV sayma deerine eit ya da byk
olduunda sayc biti (CX) ile adreslenen kontaklar konum deitirir.

71

ekilde grlen CTU tipi saycda;
CU ( Count UP): Yukar sayma giriidir. CU giriine uygulanan bir
ykselen kenar sinyali sayc anlk deerini bir arttrr. Bu giri dorudan
enerji hattna balanamaz. Sayma sinyallerini reten bir kontak ile
kullanlr.
R (Reset): Sayc resetleme( sfrlama) giriidir. R giriine 1
uygulandnda CX adresinde bulunan sayc anlk deeri ve sayc biti
sfrlanr. Konum deitirmi olan sayc kontaklar normal konumlarna
dner. CU giriine sinyal uygulanmaya devam ediliyorsa sayc sfrdan
itibaren tekrar saymaya balar.
PV (Preset Value): Sayc ayar deeridir ve kullanc tarafndan
belirlenir. PV deeri desimal olarak 0.32767 aralnda herhangi bir
deer olabilir. PV deerini belirlemek iin bir hafza alan adresi
kullanlabilir.
Aa sayc ( CTD )

CTD saycda CD sayma giriine uygulanan sinyalin her ykselen kenarlarnda sayc
anlk deeri LD girii ile yklenen sayma deerinden itibaren bir azalr. Sayc anlk deeri
CX ile belirtilen sayc adresinde saklanr. Herhangi bir anda sayc anlk deeri 0 olduunda
sayc biti (CX) ile adreslenen kontaklar konum deitirir.

72
CTD ( Count DOWN): Aa sayma giriidir. CD giriine uygulanan bir
ykselen kenar sinyali sayc anlk deerini bir azaltr. Bu giri dorudan
enerji hattna balanamaz. Sayma sinyallerini reten bir kontak ile
kullanlr.
LD (Reset): Ykleme giriidir. Bu girie uygulanacak bir ykselen kenar
sinyali, PV ile belirtilen sayc ayar deerini CX ile belirtilen sayc
adresine ykler.
PV (Preset Value): Sayc ayar deeridir ve kullanc tarafndan
belirlenir. PV deeri desimal olarak 0.32767 aralnda herhangi bir
deer olabilir. PV deerini belirlemek iin bir hafza alan adresi
kullanlabilir.
Aa yukar Sayc (CTUD)

CTUD saycda CU (yukar sayma) giriine uygulanan sinyalin her ykselen kenarnda
sayc anlk deeri bir artarken, CD (aa sayma) giriine uygulanan sinyalin her ykselen
kenarnda sayc anlk deeri bir azalr. Sayc anlk deeri CX ile belirtilen sayc adresinde
saklanr. Herhangi bir anda sayc anlk deeri, PV sayma deerine eit ya da byk
olduunda sayc biti (CX) ile adreslenen kontaklar konum deitirir. R girii sayc
resetleme( sfrlama) giriidir. R giriine lojik 1 uygulandnda CX adresinde bulunan sayc
anlk deeri ve sayc biti sfrlanr. Konum deitirmi olan sayc kontaklar normal
konumlarna dner.

SAYICI KOMUTLARI OPERANTLARI:

CU, CD, R : I, Q, M, SM, S, T, C, V, L hafza alan bitleri ile adreslenen bir kontaktan
sonra balanr.

CX: C0 C255 arasndaki sayc adresleri

PT: IW, QW, VW, MW, SMW, SW, LW, AIW, AC, T, C,
*
VD,
*
LD,
*
AC,
Sabit ( -32768 ... 32767 )

73
2.8.17. Harici Olarak Sayc Ayar Deerinin Atanmas

Sayc ayar deeri PV kullanc tarafndan atanr. PV ayar deeri desimal olarak girilir
ve en fazla -32768 +32767 aralnda olabilir. PV deeri dorudan sabit say olarak
girilebilir ya da word uzunluunda baka bir hafza alan adresi operant olarak kullanlabilir.

2.8.18. Sayc Uygulamalar

UYGULAMA: I0.0 giriine bal sensrn nnden 10 para getiinde Q0.0 k
aktif olacaktr, I0.1 giriine bal sensr algladnda ise sayc sfrlanacaktr. Gerekli PLC
programn yaznz?

zm:

2.8.19. Karlatrma Komutlar ve Uygulamas

Karlatrma komutlar iki veriyi byklk, kklk ve eitlik ltlerine gre
kyaslayarak gerekli kumanda iaretlerinin retilmesini salarlar. Karlatrma komutlar
ladder diyagramlarnda bir karlatrma konta ile gsterilir.

Bayt karlatrma komutlar

Bayt uzunluundaki ( 0 255 ) iki operant ierii karlatrlr. Operantlar bayt
uzunluundaki herhangi bir hafza alan adresi ve sabit deer olabilir. Karlatrma
kontaklarnn devreye balant mant normal kontaklar gibidir. Bu yzden STL dili
programlarnda karlatrma kontaklar LD (Balan ), A ( Seri bal ), ve O ( Paralel)
bal konumda olabilir.

74

Tamsay karlatrma komutlar
Bir word uzunluundaki (-32768 +32767) tamsaylarn karlatrlmasnda
kullanlrlar. Operantlar word uzunluundaki herhangi bir hafza alan adresi ve sabit deer
olabilir. Tamsay karlatrma komutlarnn Ladder ve STL gsterim biimi alan belirteci
dnda ayndr.

75

Double word uzunluundaki verilerin karlatrlmas iin alan belirteci D olan
Double word karlatrma komutlar, Double word uzunluundaki alanda bulunan reel
saylar karlatrmak iin ise alan belirteci R olan karlatrma komutu kullanlr.

KARILATIRMA KOMUTLARINDA N1 ve N2 N OPERANTLAR:

BAYT KARILATIRMA:

IB, QB, VB, MB, SMB, SB, LB, AC,
*
VD,
*
LD,
*
AC, Sabit

WORD TAMSAYI KARILATIRMA:

IW, QW, VW, MW, SMW, SW, LW, AIW, AC, T, C,
*
VD,
*
LD,
*
AC, Sabit

DOUBLE WORD TAMSAYI KARILATIRMA:

ID, QD, VD, MD, SMD, SD, LD, AC, HD,
*
VD,
*
LD,
*
AC, Sabit

REEL SAYI KARILATIRMA:
ID, QD, VD, MD, SMD, SD, LD, AC,
*
VD,
*
LD,
*
AC, Sabit

Uygulama: I0.0 giriine bal butona her baslta yukar sayc deeri bir artacaktr.
Sayc ierii 0 ile 5 arasnda (5 dahil) ise Q0.0 k, 6 ile 10 arasnda ise Q0.1 k, eer
sayc ierii 10dan bykse Q0.2 k aktif olacaktr. Sayc ierii 20 olduunda sayc
sfrlanacaktr.
zm:

76
2.8.20. Say Sistemleri ile Tama ( MOVE) Komutlar ve Uygulamas

2.8.20.1. Say Sistemleri

kili ( Binary) Say Sistemi: kilik say sisteminin taban 2 dir. Bu say
sistemde sadece 0 ve 1 rakamlar kullanlr. Saysal elektronikte ( Bilgisayar,
PLC, hesap makinesi vb.) veriler ikilik say sistemi kullanlarak ilenir ve
depolanr. kili say sisteminde 0 rakam sistemdeki gerilimin toprak
seviyesinde (0 V) olduunu, 1 rakam ise sistemdeki gerilimin (+5V gibi) belli
bir deerde olduunu gsterir. PLC programlamada veriler binary say sistemi
kullanlarak PLC ortamna aktarlabilir.
Sekizli (Oktal) Say Sistemi: 0, 1, 2 ,3, 4, 5, 6, 7 rakamlarndan oluan 8
tabanl say sistemidir. Baz mikrobilgisayar sistemlerinde oktal say sistemi
kullanlmaktadr.
Onlu ( Desimal) Say Sistemi: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 rakamlarndan oluan
10 tabanl say sistemidir. Gnlk hayatta matematikte kullandmz say
sistemidir. PLC programlamada veriler onluk say sistemi kullanlarak PLC
ortamna aktarlabilir.
Onaltl( Hexadesimal) Say Sistemi: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, A (10), B (11) ,
C (12) , D (13), E (14), F (15) rakamlarndan oluan 16 tabanl say sistemidir.
Bilgisayar sistemlerinde daha az bit kullanarak, daha ok veriyi ileyip
saklayabilmek iin gelitirilmi say sistemidir. PLC programlamada veriler on
altl say sistemi kullanlarak PLC ortamna aktarlabilir.

Say Sistemlerinin Birbirine Dntrlmesi

PLC programlarnn yazlmasnda binary, desimal ve heksadesimal saylar kullanlr.
Bir hafza alanna veri yklemek iin bu say sisteminden herhangi birisi seilebilir.

Binary Saylarn Heksadesimal Saylara Dntrlmesi

Yan yana gelmi 4 bit binary say bir heksadesimal sayyla gsterilir. Bu dnmde
8421 dizisinden yararlanlr. kilik say 8421 dizisinin altna yazlr. Karsna ikilik sayda 1
denk gelen saylar toplanr ve heksadesimal say elde edilir. 4 bitten daha uzun binary
saylar dntrmek iin saylar sadan sola doru 4er gruplandrlr ve her grubun
heksadesimal karl bulunur. Eer en soldaki grupta bulunan bit says 4 den az ise 0 ilave
edilerek tamamlanr.

rnek: (1010)
2
binay saysn heksadesimal say sistemine dntrnz?

8 4 2 1 8 ve 2 nin karsnda ikilik saydaki birler bulunmaktadr.
1 0 1 0 yleyse 8+2= 10 = (A)
16
verilen saynn headesimal karldr.

rnek: (01101101)
2
= ( ? )
16
8 4 2 1 8 4 2 1

0 1 1 0 1 1 0 1
(01101101)
2
= ( 6D )
16
6 D

77
Heksadesimal Saylarn Binary Saylara Dntrlmesi

Heksadesimal saynn her basama 4 bitlik binary sayya evrilir. Bu ilem iin 8421
dizisinden yararlanlr. 8421 dizisinde, toplamlar heksadesimal saynn basamandaki
deeri veren saylarn altna 1ler yerletirilir. Dizinin kullanlmayan saylarnn altna sfr
yazlr.

rnek: ( 3A )
16
= ( ? )
2

8 4 2 1 8 4 2 1
0 0 1 1 1 0 1 0

( 3A )
16
= ( 00111010 )
2
Binary Saylarn Desimal Saylara Dntrlmesi

Binary saynn bitleri sadan balanarak 2nin kuvvetleri ile arplr ve daha sonra
kan sonular toplanr.

rnek: (10011010)
2 =
( ? )
10

= 1.2
7
+ 0.2
6
+ 0.2
5
+ 1.2
4
+ 1.2
3
+ 1.2
2
+ 1.2
1
+ 1.2
0

= 128 + 0 + 0 + 16 + 8 + 4 + 2 + 1 = ( 159 )
10

2
7
2
6
2
5
2
4
2
3
2
2
2
1
2
0

128 + 0 + 0 + 16 + 8 + 0 + 2 + 0 = 159
Desimal Saylarn Binary Saylara Dntrlmesi

Desimal saylar binary saylara dntrmek iin 2ye blme metodu uygulanr.
Desimal say blm 0 oluncaya kadar srekli 2ye blnr. Daha sonra kalanlar tersten
yazlarak saynn binary karl elde edilir.

rnek: (27)
10 =
( ? )
2

78
Pratik bir yntem olarak sadan sola doru 2nin kuvvetleri eklinde giden say
dizisinde, toplamlar binary sayya dntrlecek desimal sayy veren saylarn altna 1
yerletirilir. Dizideki kullanlmayan saylarn altna 0 yerletirilir.

2
7
2
6
2
5
2
4
2
3
2
2
2
1
2
0
. 128 64 32 16 8 4 2 1 =16 + 8 + 2 + 1= 27
1 1 0 1 1
Bir bayt alanna binary, desimal ve hexadesimal olarak sabit veri
girii

PLC programlarn yazarken bir bayt uzunluundaki hafza alanna komutlar aracl
ile binary, desimal, heksadesimal ve ASCII karakter formatnda sabit veri girii yaplabilir.
Bunu iin hafza alanna yklemek istediiniz sabit veriyi, istediiniz say sistemi ile ifade
edip; tabloda verilen formata uygun ekilde, komuta operant olarak yazmanz gerekir.

Gsterim ekli Format rnek
Desimal [Desimal say] 42
Heksadesimal 16#[heksadesimal say] 16#2A
Binary 2#[Binary say] 2# 00101010
ASCII ASCII karakter Y

Aadaki rnekte bir bayt alannda bulunan verinin binary say, desimal say,
heksadesimal say ve ASCII karakter formatnda ifadesi grlmektedir.

128 64 32 16 8 4 2 1 Desimale evirme dizisi
8 4 2 1 8 4 2 1 Heksadesimale evirme dizisi

BNARY : 2#10010110
DESMAL : 43
HEKSADESMAL : 16# 96
ASCII : +

rnek1: Q0.0 Q0.7 eklinde adreslenmi 8 k bulunan bir PLCnin her kna
bir lamba baldr. Q0.0, Q0.4 ve Q0.6 klarna bal lambalarn yanmas iin k bayt
adresine gnderilmesi gereken sayy binary, desimal, heksadesimal ve ASCII olarak ifade
ediniz?

zm: Yanmas istenilen lambalarn bal olduklar k adres bitlerine lojik 1,
dierlerine lojik 0 gnderilmesi gerekir. Bu durumda QB0 k baytnda olmas gereken
binary say ekildeki gibidir.

79

Bir word ve double word uzunluundaki hafza alanlarna sabit veri girii ayn ekilde
yaplr. Bayt alanlarndan farkl olarak word alanlarna iaretli tam say, double word
alanlarna iaretli tam say ve reel saylar yerletirilebilir.

NOT: Eer sadece V hafza alanlarna byk miktarda sabit veri girii yaplmas
gerekiyorsa bu ilem iin Data Block penceresini kullanmanz gerekir. Eer bu ilemi
komutlarla yaparsanz programnz gereksiz bir ekilde uzar.

2.8.20.2. Tama (MOVE) Komutlar

Bayt, Word ve Double Word uzunluundaki sabit verilerin ayn uzunluktaki bir hafza
alanna ya da bir hafza alannda bulunan Bayt, Word ve Double Word uzunluundaki
verinin ayn uzunluktaki baka bir hafza alanna tamak iin kullanlan komutlardr.

Move komutlar kaynak ve hedef olmak zere iki operant kullanr. Tanacak verinin
bulunduu alan kaynak, tanacak verinin yazlaca alan ise hedef operanttr. Move
komutlarnn IN girilerine kaynak, OUT klarna ise hedef operant yazlr. Tama
ileminin gereklemesi iin komutlarn EN girilerinin enerjilenmesi gerekir. EN girileri
kesinlikle dorudan enerji kaynana balanamaz. Bu ilem bir kontak ile
gerekletirilmelidir.

Bayt Tama (MOV_B) Komutu

EN girii enerjilendiinde, IN girii ile belirtilen kaynak operanttaki bayt uzunluunda
veriyi OUT k ile belirtilen yine bayt uzunluundaki hedef operant alanna tar. Bu
tamada kaynak operant ieriinde herhangi bir deiiklik olmaz. Tama komutunun icras
srasnda bir hata oluursa ENO k lojik 0 deerini alr.

Word Tama (MOV_W) Komutu

EN girii enerjilendiinde, IN girii ile belirtilen kaynak operanttaki Word
uzunluunda veriyi OUT k ile belirtilen yine word uzunluundaki hedef operant alanna

80
tar. Bu tamada kaynak operant ieriinde herhangi bir deiiklik olmaz. Tama
komutunun icras srasnda bir hata oluursa ENO k lojik 0 deerini alr.

Double word uzunluundaki verileri tamak iin MOV_D, double word
uzunluundaki alanda bulunan reel saylar tamak iin ise MOV_R komutu kullanlr. Bu
komutlarn kullanm ekli ve operantlar iin S7 200 kullanm klavuzuna baknz.

Uygulama: I0.0 giriine bal start butonuna basldnda ift numaral klar (Q0.0,
Q0.2, Q0.4, Q0.6 ) I0.1 giriine bal start butonuna basldnda ise tek numaral klar
(Q0.1, Q0.3, Q0.5, Q0.7 ) aktif olacaktr.

zm:

2.8.21. Matematik lem, Fonksiyon Komutlar ve Uygulamas

PLC cihazlarnda toplama, karma, arpma, blme, karekk alma gibi ilevleri yerine
getirebilen matematik ilem ve fonksiyon komutlar bulunmaktadr. Bu fonksiyonlarn
kullanlmasyla kumanda ve kontrol sistemlerinde uzunluk hesab, alan hesab, hacim hesab
devir says lm gibi ilemleri yapmak mmkn olmaktadr.

Matematik ilem komutlarnn icra edilmesi sonucunda yaplan ilemin sonucuna bal
olarak SMB1 zel hafza bayt alannda bulunan baz durum bitleri set (lojik 1) olur. Bu
durum bitleri kullanlarak ilem sonularna gre program ak deitirilebilir.
SM1.0: Matematiksel ilem yapan komutlarn icras sonucunda elde edilen
sonu sfr (0) ise bu bit set olur. Sfr biti olarak anlr.

81
SM1.1: Matematiksel ilem yapan komutlarn icras sonucunda tama meydana
gelmesi veya geersiz nmerik deer saptanmas durumunda bu bit set olur.
Tama biti olarak anlr.
SM1.2: Matematiksel ilem yapan komutlarn icras sonucunda elde edilen
sonu negatif bir say ise bu bit set olur. aret biti olarak anlr.
SM1.3: Blme komutlarnn icras srasnda bir sayy sfr ile blme giriimi
varsa bu bit set olur. Sfra blme hatas biti olarak anlr.
2.8.21.1. Matematik lem Komutlar

Tamsay Toplama (ADD_I) Komutu

Word uzunluundaki iki tam saynn toplanmas iin kullanlr. Toplanacak saylar
IN1 ve IN2 girilerine operant olarak yazlr. Operantlar sabit saylar ve word uzunluundaki
hafza alan adresleri olabilir. Toplam sonucu OUT k ile belirtilen word uzunluundaki
hedef operant alanna yazlr. ( IN1+IN2 = OUT )

Toplama ileminin sonucuna bal olarak SM1.0, SM1.1 ve SM1.2 zel hafza bitleri
etkilenir. Toplama ilemi srasnda bir hata oluursa ENO k lojik 0 deerini alr.

Double word uzunluundaki tamsaylar toplamak iin ADD_DI, Double word
uzunluundaki alanda bulunan reel saylar toplamak ise ADD_R komutu kullanlr. Bu

Tamsay karma (SUB_I) Komutu

Word uzunluundaki iki tam saynn karlmas iin kullanlr. karlacak saylar
IN1 ve IN2 girilerine operant olarak yazlr. Operantlar sabit saylar ve word uzunluundaki
hafza alan adresleri olabilir. karma ilemi sonucu OUT k ile belirtilen word
uzunluundaki hedef operant alanna yazlr. ( IN1- IN2 = OUT )

karma ileminin sonucuna bal olarak SM1.0, SM1.1 ve SM1.2 zel hafza bitleri
etkilenir. karma ilemi srasnda bir hata oluursa ENO k lojik 0 deerini alr.

82

Double word uzunluundaki tam saylar karmak iin SUB_DI, double word
uzunluundaki alanda bulunan reel saylar karmak ise SUB_R komutu kullanlr.

Tamsay arpma (MUL_I) Komutu

Word uzunluundaki iki tam saynn arplmas iin kullanlr. arplacak saylar IN1
ve IN2 girilerine operant olarak yazlr. Operantlar sabit saylar ve word uzunluundaki
hafza alan adresleri olabilir. arpm sonucu OUT k ile belirtilen word uzunluundaki
hedef operant alanna yazlr. ( IN1* IN2 = OUT )

arpma ileminin sonucuna bal olarak SM1.0, SM1.1 ve SM1.2 zel hafza bitleri
etkilenir. arpma ilemi srasnda bir hata oluursa ENO k lojik 0 deerini alr.

Double word uzunluundaki tamsaylar arpmak iin MUL_DI, double word
uzunluundaki alanda bulunan reel saylar arpmak iin ise MUL_R komutu kullanlr. Bu

Double Tam Say Sonulu Tam Say arpma ( MUL ) Komutu

Bu komut IN1 ve IN2 girilerinde bulunan word uzunluundaki iki tam sayy arpar
ve sonucu OUT k ile belirtilen double word uzunluundaki hafza alanna yazar. ( IN1*
IN2 = OUT )

arpma ileminin sonucuna bal olarak SM1.0, SM1.1 ve SM1.2 zel hafza bitleri
etkilenir. karma ilemi srasnda bir hata oluursa ENO k lojik 0 deerini alr.

83

Tam Say Blme (DIV_I) Komutu

Bu komut IN1 giriinde bulunan word uzunluundaki tam sayy, IN2 giriinde
bulunan ve yine word uzunluundaki tam sayya bler. Blm sonucu OUT k ile
belirtilen word uzunluundaki hafza alanna yazlr. Blme ilemi sonucunda elde edilen
kalan dikkate alnmaz. ( herhangi bir alanda saklanmaz.)

Blme ileminin sonucuna bal olarak SM1.0, SM1.1, SM1.2 ve SM1.3 zel hafza
bitleri etkilenir. Blme ilemi srasnda bir hata oluursa ENO k lojik 0 deerini alr.

Double word uzunluundaki tam saylarn blnmesi iin DIV_DI, double word
uzunluundaki alanda bulunan reel saylarn blnmesi iin ise DIV_R komutu kullanlr. Bu
Kalanl Tam Say Blme (DIV) Komutu

Bu komut IN1 giriinde bulunan word uzunluundaki tam sayy IN2 giriinde
bulunan yine word uzunluundaki tam sayya bler. Blme ilemi sonucunda elde edilen
blm ve kalan OUT k ile belirtilen double word uzunluundaki hafza alanna yazlr.
Blm, double word uzunluundaki alann dk deerli wordne, kalan ise yksek deerli
wordne yerleir.

Blme ileminin sonucuna bal olarak SM1.0, SM1.1, SM1.2 ve SM1.3 zel hafza
bitleri etkilenir. Blme ilemi srasnda bir hata oluursa ENO k lojik 0 deerini alr.

84
2.8.21.2. Arttrma ve Azaltma Komutlar
Bayt erii Arttrma ( INC_B) Komutu
Bu komut EN girii her enerjilendiinde, IN giriinde bulunan bayt uzunluundaki
operant ieriini bir artrarak sonucu OUT k ile belirtilen bayt uzunluundaki operant
alanna yazar.

Word uzunluundaki deerler iin INC_W, Double word uzunluundaki deerler iin
INC_DW komutlar kullanlr. Bu komutlarn kullanm ekli ve operantlar iin S7 200
kullanm klavuzuna baknz.
Bayt erii Azaltma ( DEC_B) Komutu
Bu komut EN girii her enerjilendiinde, IN giriinde bulunan bayt uzunluundaki
operant ieriini bir azaltarak sonucu OUT k ile belirtilen bayt uzunluundaki operant
alanna yazar.

Word uzunluundaki deerler iin DEC_W, double word uzunluundaki deerler iin
DEC_DW komutlar kullanlr. Bu komutlarn kullanm ekli ve operantlar iin S7 200
kullanm klavuzuna baknz.
2.8.21.3. Nmerik Fonksiyon Komutlar

Sins, Kosins ve Tanjant Komutlar: Sins (SIN), Kosins (COS) ve
Tanjant (TAN) komutlar IN girilerinde bulunan radyan cinsinden asal

85
deerin trigonometrik deerini hesaplayarak sonucu OUT k ile belirtilen
double word uzunluundaki hafza alanna yazar. lemin sonucuna bal olarak
SM1.0, SM1.1 ve SM1.2 zel hafza bitleri etkilenir. karma ilemi srasnda
bir hata oluursa ENO k lojik 0 deerini alr.

Karekk (SQRT) Komutu: IN giriinde bulunan herhangi bir reel saynn
karekkn alarak sonucu OUT k ile belirtilen double word uzunluundaki
hafza alanna yazar. lemin sonucuna bal olarak SM1.0, SM1.1 ve SM1.2
zel hafza bitleri etkilenir. karma ilemi srasnda bir hata oluursa ENO
k lojik 0 deerini alr.

NOT: Bir saynn herhangi bir ssn hesaplamak iin doal logaritma hesaplama
(LN ) komutu ile doal ssel fonksiyon hesaplama (EXP) komutlarndan yararlanlr.
Ayrntl bilgi iin S7 200 kullanma klavuzuna baknz.

Yukarda sizlere matematik ilem ve fonksiyon komutlar anlatlmtr. Bu komutlarn
zelliklerini rendiniz. Bu komutlarla ilgili rnek programalar internet ortam ve deiik
otomasyon kitaplarnda bulup uygulama yapabilirsiniz.

2.8.22. Mantk lemler, Kaydrma, Dntrme Komutlar ve Uygulamas

2.8.22.1. Mantk lem Komutlar

AND Bayt (WAND_B) Komutu: Bu komut IN1 ve IN2 girirlerinde bulunan
byte uzunluundaki iki deerin karlkl bitlerini lojik olarak AND ilemine
tabi tutar ve sonucu OUT k ile belirtilen bayt uzunluundaki operant
alanna yazar. lem sonucu sfr ise SM1.0 biti set olur.

86

Word uzunluundaki deerler iin WAND_W, double word uzunluundaki deerler
iin WAND_D komutlar kullanlr.

OR Bayt (WOR_B) Komutu: Bu komut IN1 ve IN2 girirlerinde bulunan byte
uzunluundaki iki deerin karlkl bitlerini lojik olarak OR ilemine tabi tutar
ve sonucu OUT k ile belirtilen bayt uzunluundaki operant alanna yazar.
lem sonucu sfr ise SM1.0 biti set olur.

Word uzunluundaki deerler iin WXOR_W, double word uzunluundaki deerler
iin WXOR_D komutlar kullanlr.

2.8.22.2. Kaydrma Komutlar

Sola Kaydrma ( SHL_B) Komutu: Bu komut EN girii aktif olduunda IN
girii ile belirtilen bayt alanndaki bitleri N girii ile belirtilen say kadar sola
kaydrr ve sonucu OUT k ile belirtilen bayt alanna yazar. lem sonucuna
gre SM1.0 ve SM1.1 zel hafza bitleri etkilenir.

ekilde grld gibi bir sola kaydrma ileminde bir baytlk alan iindeki MSB biti
SM1.1 tama bitine aktarlrken dier tm bitler bir sola kaydrlr. Sada boalan bitlere 0
yklenir. Birden fazla kaydrma ilemi uygulandnda her kaydrmada MSB biti tama
bitine aktarlrken tama bitindeki bir nceki deer yok olur.

87

Word uzunluudaki alanda bulunan verileri sola kaydrmak iin SHL_W komutunun,
double word uzunluundaki alanda bulunan verileri sola kaydrmak iin ise SHL_DW
komutunun kullanlmas gerekir.

Saa Kaydrma ( SHR_B) Komutu: Bu komut EN girii aktif olduunda IN
girii ile belirtilen bayt alanndaki bitleri N girii ile belirtilen say kadar saa
kaydrr ve sonucu OUT k ile belirtilen bayt alanna yazar. lem sonucuna

ekilde grld gibi bir saa kaydrma ileminde bir baytlk alan iindeki LSB biti
SM1.1 tama bitine aktarlrken dier tm bitler bir saa kaydrlr. Solda boalan bitlere 0
yklenir. Birden fazla kaydrma ilemi uygulandnda her kaydrmada LSB biti tama bitine
aktarlrken tama bitindeki bir nceki deer yok olur.

Word uzunluundaki alanda bulunan verileri saa kaydrmak iin SHR_W
komutunun, double word uzunluundaki alanda bulunan verileri saa kaydrmak iin ise
SHL_DW komutunun kullanlmas gerekir.

2.8.22.3. Dndrme Komutlar

Sola Dndrme ( ROL_B) Komutu: Bu komut EN girii aktif olduunda IN
girii ile belirtilen bayt alanndaki bitleri N girii ile belirtilen say kadar sola
dndrr ve sonucu OUT k ile belirtilen bayt alanna yazar. lem sonucuna

88

ekilde bir bayt alanndaki bitlerin bir sola dndrlme ilemi grlmektedir.
Dndrme ileminde bayt alanndaki bitler bir sola kayarken MSB biti hem tama bitine hem
de en sada boalan LSB bitine kopyalanr. Birden fazla dndrme ilemi uygulandnda
ayn ilemler tekrar edilir.

Word uzunluudaki alanda bulunan verileri sola dndrmek iin ROL_W
komutunun, double word uzunluundaki alanda bulunan verileri sola dndrmek iin ise
ROL_DW komutunun kullanlmas gerekir.

Saa Dndrme ( ROR_B) Komutu: Bu komut EN girii aktif olduunda IN
girii ile belirtilen bayt alanndaki bitleri N girii ile belirtilen say kadar saa
dndrr ve sonucu OUT k ile belirtilen bayt alanna yazar. lem sonucuna

ekilde bir bayt alanndaki bitlerin bir saa dndrlme ilemi grlmektedir.
Dndrme ileminde bayt alanndaki bitler bir saa kayarken LSB biti hem tama bitine hem
de en sada boalan MSB bitine kopyalanr. Birden fazla dndrme ilemi uygulandnda
ayn ilemler tekrar edilir.

89
Word uzunluudaki alanda bulunan verileri saa dndrmek iin ROR_W
komutunun, double word uzunluundaki alanda bulunan verileri sola dndrmek iin ise
ROR_DW komutunun kullanlmas gerekir.

2.8.22.3. Kaydrmal Kaydedici (Shift Register Bit ( SHRB ) Komutu

Bu komut EN girii aktif olduunda tanmlanan bir hafza alanna bir bitlik (1 ya da
0) bilgiyi saa ya da sola kaydrarak yazar. Komut rn veya veri aknn sralanmas iin
kolay bir yntem sunar.

DATA: Tanmlanan hafza alanna kaydrlarak yazlacak bir bitlik verinin
bulunduu bit adresidir.
S_BIT: Kaydrma ilemi yaplacak hafza alannn en dk deerli (LSB)
bitidir.
N: Kaydrma hafza alannn uzunluunu ve kaydrma ynn belirler. N deeri
-128 +127 aralnda deer ieren bir bayt alan ya da sabit olabilir. N
deerinden anlalaca gibi kaydrma alan maksimum 16 bayt ya da 128 bitlik
bir hafza alan olabilir. N deeri pozitif ise bir bitlik veri sola kaydrlarak
yazlr. Eer N deeri negatif ise bir bitlik veri saa kaydrlarak yazlr.
Sola kaydrarak yazma: N deeri pozitif ise DATA giriinde bulunan 1 bitlik
veri hafza alanna sola kaydrlarak yazlr. EN girii aktif olduunda DATA
giriinde bulunan bir bitlik veri, tanmlanan N bitlik hafza alannn en dk
deerlikli (LSB) bitine yazlr. Hafza alann tm bitleri bir sola kaydrlr.
Hafza alannn en yksek deerlikli (MSB) biti SM1.1 tama bitine aktarlr.

Saa kaydrarak yazma: N deeri negatif ise DATA giriinde bulunan 1 bitlik
veri hafza alanna saa kaydrlarak yazlr. EN girii aktif olduunda DATA
giriinde bulunan bir bitlik veri, tanmlanan N bitlik hafza alannn en yksek
deerlikli (MSB) bitine yazlr. Hafza alann tm bitleri bir saa kaydrlr.
Hafza alannn en dk deerlikli ( LSB) biti SM1.1 tama bitine aktarlr.

90

Kaydrmal kaydedici de DATA giriinde bulunan bir bitlik veri, EN girii aktif
olduu anda tanmlanan hafza alanna kaydrlarak yazlr. Yani bir tarama dngs iinde
sadece bir kaydrma ilemi gereleir. Eer EN girii srekli aktif durumda olursa DATA
giriinde bulunan bilgi defalarca kaydrlarak hafza alanna yazlr. Bu durum komutun
kullanm amacna aykrdr. Program yazmlarnda bu husus dikkate alnmaldr.

2.8.22.4. Dntrme Komutlar

PLC programlamada belli bir saysal formatta elde edilen verilerin baka saysal
formata evrilmesi ilemlerinde dntrme komutlar kullanlr S7 200 PLC ler
tarafndan desteklenen pek ok dntrme komutu bulunmaktadr. Bu modlde baz
dntrme komutlar aklanacaktr. Dier dntrme komutlar iin kaynak kitaplara
bakmanz tavsiye edilir.

Segment (SEG) komutu: Bu komut IN giriinde bulunan bayt uzunluundaki
saysal deeri 7 segmentli led gstergede grntlenebilecek ekilde ikili say
formatna dntrr.

Tabloda SEG komutunun IN giriinde yer alan heksadesimal olarak 0 F arasndaki
saylarn k formatlar grlmektedir.

91

Uygulama: PLC nin klarna balanm 7 segment displayde 5 rakanm grmek
iin gerekli PLC programn yaznz?

zm:

Ksaltarak Tam Sayya Dntrme ( TRUNC ) Komutu: Bu komut IN
giriindeki reel saynn ondalk ksmn atarak tamsayya dntrr ve sonucu
OUT k ile belirtilen double word uzunluundaki bir hafza alanna aktarr.
rnein 12.567 reel says ondalk ksm atlarak 12 tam saysna dntrlr.

Yuvarlayarak Tam Sayya Dntrme ( ROUND ) Komutu: Bu komut, IN
giriinde bulunan reel sayy ondalk ksmndaki deere bal olarak bir st ya
da bir alt tam sayya dntrr. rnein, 25.5 reel says yuvarlanarak 26 tam
saysna dnr.

92

BCDden Tam Sayya ( BCD_I) Komutu: Bu komut IN giriinde bulunan
word uzunluundaki binary kodlanm desimal (BCD) sayy tam sayya
evirerek sonucu OUT k ile belirtilen double word uzunluundaki bir hafza
alanna aktarr.
*
AC

2.8.23. Program Kontrol Komutlar ve Uygulamas

Koullu Son (END) Komutu: End komutu nndeki arta bal olarak
program akn keserek program taramasnn Network 1den itibaren tekrar
balatlmasn salar. END komutu yalnzca anaprogramda kullanlabilir. Alt
program ve kesme alt programlarnda kullanlamaz.

LADDER: STL: END OPERANT: Yok

ekildeki rnekte I0.4 girii aktif olduunda program ak kesilerek ilk komuttan
itibaren yeniden balar.

STOP Komutu: Stop komutu nndeki arta bal olarak PLCnin RUN
modundan STOP moduna gemesini salar. Bylece program iletimi tamamen
kesilir. Program iletiminin yeniden balatlmas iin PLCnin tekrar RUN
moduna alnmas gerekir.

93

LADDER: STL: STOP OPERANT: Yok

ekildeki rnekte SM5.0 zel hafza biti 1 olduunda kontak kapanarak STOP
komutunu altrr ve PLC stop moduna geer. SM5.0 giri k hatas olumas
durumunda set olan zel hafza bitidir.

Srama ( JMP ) Komutu: JMP komutu belli bir arta bal olarak program
aknn deitirilmesi veya istenilen bir program kesiminin iletilmeden
geilmesini iin kullanlr. Sramann gerekleecei konum n ile belirtilir.

Etiket (LBL) Komutu: Bu komut JMP komutu ile yaplan sramann hedefini
gsterir. Bu iki komut birlikte kullanldklar zaman anlam kazanrlar.

LADDER: STL: STOP OPERANT: n: 0 255

Alt Program arma ( CALL) Komutu: Bu komut SBR_0, SBR_1
sayfalarna yazlan alt programlarn ana programdan arlarak iletilmesi iin
kullanlr.

94

LADDER: STL: CALL, SBR_No
OPERANT: SBR_0, SBR_1, SBR_2

Ladder editr ile alrken bir alt programa dallanma komutunu program alanna
yerletirmek iin komut aacnda bulunan Call Sabroutine blmnden armak istediiniz
alt programn zerine ift tklamanz gerekir. Komutun operant haricen yazlmaz.

Alt Programdan Ana Programa Dn (RET) Komutu: Bu komut CALL
komutu ile arlarak iletilen alt programdan ( Sabroutine sayfasnda) ana
programa koullu veya koulsuz olarak geri dn salar. Koulsuz olarak
yazlan RET komutu her zaman alt programn son komutudur. Belli bir koula
bal yazlan RET komutu istenilen koul olutuunda alt programn tamamnn
iletilmesini beklemeden ana programa dn salar.

LADDER: Koulsuz Koullu

STL: RET OPERANT: Yok

ekilde ana program network 1 den itibaren iletilir. Alt program arma komutuna
gelindiinde koulu belirten kontak enerji akna izin veriyorsa program ak SBR_0
sayfasnda bulunan alt programa geer. Alt program sayfasndaki komutlar sras ile iletilir.
Alt programn son komutu olan RET komutunun iletilmesiyle program ak alt program
sayfasndan ana program sayfasna geri dner ve alt program arma komutunun hemen
akabindeki komuttan itibaren komutlarn iletilmesine devam edilir.

95
2.9. Yaplan Programa Gre Kullanlan Giri ve klarn
Simlasyonu

Step 7 mic/Win 32 programnn st versiyonlar ile hazrladmz programn
almasn simlasyon eklinde izleyerek projedeki hatalar ve eksiklikleri kolayca
bulabiliriz. Programn simlasyonunu grmek iin ncelikle programn PLC hafzasna
yklenerek PLCnin RUN moduna alnmas gerekir.

PLC RUN modunda iken Debug mensnden Program status seeneine tklayarak
ya da debug ara ubuundan ikonuna tklamak suretiyle simlasyonu balatabiliriz.

ekilde bir PLC programnn simlasyonu grlmektedir. Simlasyonda enerji
aknn olduu hatlar mavi renkle gsterilir. Enerji akna izin veren kontaklarn ii mavi
renkle boyaldr ve adres ksmlarnda ON ifadesi yer alr, dierlerinde ise OFF ifadesi
vardr. Ayrca programda kullanlan zamanlayclarn, sayclarn anlk deerleri ile ilemsel
komutlarn giri ve k deerleri gzlenebilir.

96
UYGULAMA FAALYET

fazl iki adet asenkron motor biri birinden bamsz olarak ileri geri olarak
alacaktr. Her iki motorda ileri ya da geri butonuna basdnda 1 dk alp duracaktr.
Gerekli PLC programn ladder plan yntemi ile yapnz?


Kontrol probleminin tanmlanmas, ifade
edilmesiyle kda dklmesi
Sorunun zm iin gerekli program
veya fonksiyonlarn belirlenmesi
Programn ladder diyagrama aktarlmas
1. motorun ileri geri almasi iin gerekli
ladder bloklar kullanarak program
oluturmak
2. motortun ileri geri almas iin gerekli
ladder bloklarn kullanarak program
oluturmak
Programn tamamlandktan sonra gerekli
kontrollerin yaplmas

Problemin tam anlalmas iin klasik
kumanda devresini iziniz.
Atlyede bilgisayarnz aarak
programnz ykl deilse
retmeninizin gzetiminde CD den
ykleyiniz.
Problemin zm iin Step-7 Micro/
Win programn kullannz.
Ladder dilinde program komut
sembollerinin doru seiniz.
k ilemi yaplan komutlarn
programda dorudan enerji hattna
balamaynz.
k komutlarndan nce mutlaka bir
kontak kullannz.
Yaptklarnz rapor haline getirerek

UYGULAMA FAALYET

97
DEERLENDRME LEEERLENDRME

DEERLENDRME LTLER Evet Hayr
Devrenin sinyal ak semasn doru olarak kardnz m?
Devrenin PLC programn doru olarak hazrlayabildiniz mi?
Program hatasz olarak PLC ye yklediniz mi?
Yaplan uygulamaya ait giri ve k elemanlarnn simlasyonunu
yaptnz m?

98
UYGULAMA FAALYET

Bir k eleman 1. butona basldnda 1 dakika, 2. butona basldnda 2.dakika, 3.
butona basldnda 3. dakika, 4 butona basldnda 10 dakika alacak ve sre sonunda
kendiliinden duracaktr. Gerekli PLC programn ladder plan yntemi ile yapnz?


Kontrol probleminin tanmlanmas, ifade
edilmesiyle kda dklmesi
Sorunun zm iin gerekli program
veya fonksiyonlarn belirlenmesi
Programn ladder diyagrama aktarlmas
Butonlara basldnda zaman deerlerini
zamanlayc iin gerekli deer olarak
atayacak alma iin ladder bloklarn
kullanarak program oluturmak
Programn tamamlandktan sonra gerekli
kontrollerin yaplmas

Problemin tam anlalmasn iin klasik
kumanda devresini iziniz.
Atlyede bilgisayarnz aarak
programnz ykl deilse
retmeninizin gzetiminde CD den
ykleyiniz
Problemin zm iin Step-7 Micro/
Win programn kullannz.
Ladder dilinde program komut
sembollerinin doru seiniz.
k ilemi yaplan komutlarn
programda dorudan enerji hattna
balamaynz.
k komutlarndan nce mutlaka bir
kontak kullannz.
Yaptklarnz rapor haline getirerek

UYGULAMA FAALYET

99
DEERLENDRME LE

DEERLENDRME LTLER Evet Hayr
Devrenin sinyal ak semasn doru olarak kardnz m?
Devrenin PLC programn doru olarak hazrlayabildiniz mi?
Program hatasz olarak PLCye yklediniz mi?
Yaplan uygulamaya ait giri ve k elemanlarnn simlasyonunu
yaptnz m?

100
LME VE DEERLENDRME
Aadaki bo braklan parantezlere cmlelerde verilen bilgiler doru ise D,
yanl ise Y yaznz.

1. ()STL, klasik kumanda devrelerinin izimlerine benzeyen grafiksel gsterime sahip
bir PLC programlama dilidir.
2. ()Programda kullanlan mutlak adreslere sembolik isimler vermek iin Data Block
penceresi kullanlr.
3. () I0.3 bir giri adresidir.
4. ()k ( Q ) hafza alanlarna sadece bit uzunluunda eriim salanabilir.
5. ()VW0 adresinin yksek deerlikli bayt VB0 adresidir.
6. ()Zamanlayclar 1ms, 10ms ve 100ms lik zaman srelerini sayarlar.
7. (...)Sayclar T0,T1,T2 eklinde adreslenir.
8. () Zamanlayc ve sayclarda PV ayar giriine yazlacak operant bayt uzunluunda
olmaldr.
9. () LD komutu normalde kapal bir kontakla hat balatmak iin kullanlr.
10. .() S (SET) komutu ile aktif (lojik 1) yaplan hafza bitlerini pasif (lojik 0) hle
getirmek iin R (RESET ) komutu kullanlmaldr.
11. .() Alt programlar ( Subroutine) SBR_0, SBR_1. sayfalarna yazlr.
Aada verilen cmlelerin tamamlanmas iin bo braklan yerlere uygun
kelimeleri ve rakamlar yaznz.

12. ... komutlar IN girilerinde bulunan operant ieriini OUT knda
bulunan operant alanna tarlar.
13. ...... enerjili kald srelerin tamamn sayan zamanlaycdr.
14. Zaman taban 10 ms olan bir zamanlayc ile 12 sn zaman geikmesi elde etmek iin
PV deeri olmaldr.
15. 14. Birden fazla komut blounu paralel balamak iin ..komutu kullanlr.
16. (01101011)
2
binary saysnn desimal karl (. )
10
dir.

Aadaki verilmi olan cmleleri doru veya yanl olduklarn tespit ederek
iaretleyiniz.

17.()PLC ile iletiim salamak iin bilgisayarn seri portu kullanlr.
18.()Bilgisayarla PLC arasnda haberlemenin salanmas iin iin PC / PPI master
kablosuna ihtiya vardr.
19.()S7 - 200 ile bilgisayar arasnda iletiim hz 20 kpbs dur.
20.()Bilgisayar seri portuna balant iin RS 485 konnektr kullanlr.
21.()Kontrol programnn PLCye yklenebilmesi iin UPLOAD seenei kullanlr.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek
kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz
sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz.

Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.
LME VE DEERLENDRME

101
RENME FAALYET-3

PLC cihazna yklenen program bilgisayar ortamna ekebilecek, yedeklediiniz
program sistemin yazlmndan kaynaklanan arza durumlarnda tekrar ykleyebileceksiniz.

PLCde yaplan bir program bilgisayara nasl yedeklendii hakknda internet
ortamndan ve ktphanelerden aratrma yaparak rapor haline getiriniz. Snfta
sununuz.
3. PROGRAM YEDEKLEME

3.1. Program Yedeklemenin nemi

Yedeklemenin nemini yle sralayabiliriz.
PLC iin yazlm kontrol programlar kk deiiklerle baka sistemler iin
kullanabilinir.
PLC arzas durumlarnda hafzasnda bulunan program silinirse yeniden
program yazmadan yedeklenen program yklenebilir.
Deiik amalar iin yaplm PLC programlar birletirilerek deiik programlar
yaplabilir.

3.2. PLCdeki Programn Bilgisayara ekilmesi

S7200 PLCnin program hafzasna yklenmi olan kontrol programn programlama
editrne ekmek iin ncelikle PC / PPI kablosu balants ile PLC ile bilgisayar arasndaki
iletiimi salamanz gerekmektedir. Daha sonra File mensnden Upload seeneine ya da
standart ara ubuundaki Upload ikonuna tklanarak ekil 3.1de grlen Upload iletiim
kutusunun ekrana gelmesi salanr. Options dmesine tklayarak ve projenin programlama
editrne ekmek istediiniz bileenlerin seilmelidir. Upload dmesine tklayarak program
PLC den editre ekilmi olur. ekmi olduunuz program bilgisayarnzn harddiskine
yedekleyebilirsiniz.
RENME FAALYET-3

AMA
ARATIRMA

102

ekil 3.1: Upload iletiim kutusu

103
UYGULAMA FAALYET
PLC cihazna ykl bulunan herhangi bir program PLC editr kullanarak
bilgisayara kaydediniz. Arivleme iin gerekli bilgileri ile birlikte CD veya
disket ortamna kaydediniz.


PLC ile bilgisayar arasndaki balanty
kurunuz.
PLC programlama editrnden
haberleme iin gerekli ayarlar yapnz.
Program PLCden bilgisayara alnz
Program CD ya da disket ortamna
kaydediniz.
Gerekli arivleme bilgilerini kayt ortam
zerine etiketleyiniz.

PLCden program ekerken, marka ve
modelini tespit ediniz.
Tesbit ettiiniz marka ve modele uygun
yazlm temin ederek bilgisayarnza
ykleyiniz.
Tesbit ettiiniz PLC marka ve modeline
gre haberleme kablosunu temin
ediniz.
Arsivleme bilgilerini hatasz ve okunakl
olarak etiketleyiniz.

UYGULAMA FAALYET

104
DEERLENDRME LE

Deerlendirme ltleri
Evet Hayr
Balanty doru olarak kurdunuz mu?
PLC programlama editrnden haberleme iin gerekli ayarlar yaptnz
m?

Program PLC den bilgisayara kaydedebildiniz mi?
Program CD veya disket ortamna kaydettiniz mi?
Arvleme iin gerekli bilgileri etiketlediniz mi?

105
MODL DEERLENDRME
Aada verilen cmlelerin tamamlanmas iin bo braklan yerlere uygun kelimeleri
ve rakamlar yaznz?

1. STL, klasik kumanda devrelerinin izimlerine benzeyen ............gsterime sahip
bir PLC programlama dilidir.
2. Programda kullanlan mutlak adreslere sembolik isimler vermek iin
.penceresi kullanlr.
3. I0.3 bir adresidir.
4. k ( AC ) hafza alanlarna sadece uzunluunda eriim
salanabilir.
5. VW0 adresinin yksek deerlikli bayt adresidir.
6. Zamanlayclar 1ms, 10ms ve .. lik zaman srelerini sayarlar.
7. . T0,T1,T2 eklinde adreslenir.
8. Zamanlayc ve sayclarda PV ayar giriine yazlacak operant
uzunluunda olmaldr.
9. LD komutu normalde ..bir kontakla hat balatmak iin kullanlr.
10. S (SET) komutu ile aktif (lojik 1) yaplan hafza bitlerini pasif (lojik 0) hle getirmek
iin . komutu kullanlmaldr.
11. .. SBR_0, SBR_1. sayfalarna yazlr.
12. PLC ile iletiim salamak iin bilisayarn .. kullanlr.
13. Bilgisayarla PLC arasnda haberlemenin salanmas iin iin
master kablosuna ihtiya vardr.
14. S7 - 200 ile bilgisayar arasnda iletiim hz kpbs dur.
15. Bilgisayar seri portuna balant iin konnektr kullanlr.
16. Kontrol programnn PLCye yklenebilmesi iin . seenei
kullanlr.

Aadaki bo braklan parantezlere cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise
Y yaznz.

17. () Move komutlar IN girilerinde bulunan operant ieriini OUT knda bulunan
operant alanna tarlar.
18. () TOFF enerjili kald srelerin tamamn sayan zamanlaycdr.
19. () Zaman taban 10 ms olan bir zamanlayc ile 12 sn zaman geikmesi elde etmek
iin PV deeri 12000 olmaldr.
20. () Birden fazla komut blounu paralel balamak iin OLD komutu kullanlr.
21. ()(01101011)
2
binary saysnn desimal karl (107)
10
dir.

DEERLENDRME

Yaptnz deerlendirme sonucunda eksikleriniz varsa renme faaliyetlerini
tekrarlaynz.
Modl tamamladnz, tebrik ederiz. retmeniniz size eitli lme aralar
uygulayacaktr. retmeninizle iletiime geiniz.
MODL DEERLENDRME

106
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI

1 Doru
2 Doru
3 Yanl
4 Yanl
5 Doru
6 Yanl
7 Doru

RENME FAALYET-2N CEVAP ANAHTARI

1 Yanl
2 Yanl
3 Doru
4 Yanl
5 Doru
6 Doru
7 Yanl
8 Yanl
9 Yanl
10 Doru
11 Doru
12 Move
13 Tonr
14
1200
15 Old
16 107
17 Doru
18 Doru
19 Yanl
20 Yanl
21 Yanl

MODL DEERLENDRMENN CEVAPLARI
CEVAP ANAHTARLARI

107

1 Grafiksel
2 Sembol Adres
3 Giri
4 DoubleWord
5 VB0
6 100 ms
7 Zamanlayc
8 Word
9 Ak
10 Reset
11 Soubroutne
12 Seri Port
13 Pc/ Pp
14 9.6 kbps
15 RS 232
16 Download
17 Doru
18 Yanl
19 Yanl
20 Doru
21 Doru

108
NERLEN KAYNAKLAR
eitli PLC retici firma kataloglar
Hizmetii eitim PLC kursu ders notlar
www. Programlama.com internet adresi

NERLEN KAYNAKLAR

109
KAYNAKA
Mesleki Eitim ve Teknoloji Merkezi (2002), Programlanabilir Lojik
Kontrolr Kullanm Klavuzu.
STN Behet, leri Kumanda Teknikleri 1, Bursa, 2001.
ETN Recep, S7 200 PLClerle Otomasyon, Ankara, 2004.
KAYNAKA

PLC Programlama Teknikleri PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

PLC Programlama Teknikleri PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

MLL ETM BAKANLII

You might also like